Biến đổi cơ cấu kinh tế xã hội (1991 - 1995)

Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §¹i héi lÇn thø VI (1986) cña §¶ng b¾t ®Çu ®Ò ra ®­êng lèi §æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc ®Æc biÖt lµ trªn lÜnh vùc kinh tÕ. §¹i héi §¶ng lÇn thø VII - 1991 ®· kÕ thõa, bæ sung hoµn thiÖn thªm ®­êng lèi cña §¹i héi VI cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. Sau gÇn 10 n¨m thùc hiÖn, c«ng cuéc §æi míi ë n­íc ta ®· ®¹t nh÷ng thµnh tùu to lín; ®em ®Õn cho n­íc ta diÖn m¹o míi mÎ so víi nh÷ng n¨m tr­íc ®ã. N»m trong sù chuyÓn biÕn chung nh­ vËy, c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 1991 - 1995 còng cã nh÷ng biÕn ®æi t­¬ng øng, phøc t¹p, ®a d¹ng nh­ng vÒ c¬ b¶n theo h­íng tÝch cùc, c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. C¬ cÊu kinh tÕ - x· héi lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña mçi mét thêi kú lÞch sö. Nã võa lµ kÕt qu¶, võa lµ yÕu tè thóc ®Èy lÞch sö ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi nh÷ng n¨m sau lu«n cã sù kÕ thõa, hoµn thiÖn h¬n sù chuyÓn dÞch cña nh÷ng n¨m tr­íc ®ã; cã sù thay ®æi ®Ó phï hîp víi hoµn c¶nh míi, víi chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ nhµ n­íc. T×m hiÓu vÒ sù chuyÓn dÞch trong kÕt cÊu kinh tÕ - x· héi cho phÐp ta hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ sù biÕn ®æi cña c¶ lÞch sö giai ®o¹n t­¬ng øng. Kh«ng nh÷ng thÕ tõ viÖc t×m hiÓu ®ã, ta rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho giai ®o¹n sau, tr¸nh m¾c ph¶i nh÷ng sai lÇm, h¹n chÕ ®· m¾c ph¶i ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. Trong tiÕn tr×nh gÇn 20 n¨m thùc hiÖn §æi míi ®Êt n­íc, nh÷ng n¨m 1991 - 1995 cã mét vÞ thÕ ®Æc biÖt quan träng. §©y lµ cÇu nèi gi÷a giai ®o¹n 1986 - 1990 (lµ thêi kú b¾t ®Çu §æi míi víi nhiÒu bì ngì khã kh¨n) víi thêi kú 1996 - 2000 (lµ nh÷ng n¨m mµ c«ng cuéc ®æi míi ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc). Trong hoµn c¶nh thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, c¬ cÊu kinh tÕ x· héi ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1991 - 1995 cã nhiÒu chuyÓn biÕn quan träng, võa lµ b­íc tiÕp nèi võa ®Æt nÒn t¶ng cho sù biÕn ®æi nh÷ng n¨m sau ®ã. Nghiªn cøu chuyÓn dÞch kÕt cÊu kinh tÕ - x· héi vµ nh÷ng n¨m 1991 - 1995 cã ý nghÜa to lín nh­ vËy nh­ng thùc sù vÉn ch­a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn s©u, toµn diÖn nµo vÒ nh÷ng n¨m nµy cña lÞch sö ViÖt Nam. Do ®ã trong néi dung chuyªn ®Ò “Sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 1986 - 2000”, ng­êi viÕt ®· lùa chän giai ®o¹n nµy lµm ®Ò tµi cña m×nh, víi mong muèn lµm râ h¬n nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n nhÊt vÒ kinh tÕ, vÒ x· héi n­íc ta trong nh÷ng n¨m 1991 – 1995. 2. Ph¹m vi, giíi h¹n cña ®Ò tµi: Trong khu«n khæ mét bµi tiÓu luËn chuyªn ®Ò, víi nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian, t­ liÖu, kh¶ n¨ng, ng­êi viÕt kh«ng thÓ ®i s©u vµo, chi tiÕt sù biÕn ®æi cña kinh tÕ, x· héi ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1991 - 1995; do ®ã chØ cã thÓ ®­a ra c¸i nh×n kh¸i qu¸t vµ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n. VÒ b¶n chÊt, xÐt ®Õn cïng c¬ cÊu x· héi chÝnh lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. V× vËy t«i ®· ®i tõ kh¸i qu¸t sù biÕn ®æi cña kinh tÕ råi míi ®Õn sù biÕn ®æi kÕt cÊu x· héi. Qua ®ã thÊy ®­îc râ h¬n lÞch sö ViÖt Nam nh÷ng n¨m nµy. C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, bé phËn kinh tÕ cã liªn quanh÷u c¬ t­¬ng ®èi æn ®Þnh hîp thµnh. Cã nhiÒu lo¹i c¬ cÊu kh¸c nhau, theo nhiÒu tiªu chÝ x¸c ®Þnh. Trong bµi nµy ng­êi viÕt tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc sau khi t×m hiÓu vÒ c¬ cÊu kinh tÕ: - C¬ cÊu vèn ®Çu t­ - C¬ cÊu kinh tÕ theo thµnh phÇn - C¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh - C¬ cÊu kinh tÕ theo l·nh thæ. - C¬ cÊu xuÊt - nhËp khÈu… C¬ cÊu x¨ héi lµ tæng hßa nh÷ng mèi quan hÖ t­¬ng ®èi æn ®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh hÖ thèng x· héi. C¬ cÊu x· héi tuy cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi nh­ng vÉn chÞu ¶nh h­ëng, t¸c ®éng cña sù biÕn ®æi quan hÖ s¶n xuÊt. Trong kÕt cÊu x· héi chung, c¬ cÊu x· héi - giai cÊp cã ý nghÜa quan träng hµng ®Çu bëi nã g¾n liÒn víi quan hÖ s¶n xuÊt vµ quy ®Þnh b¶n chÊt nh÷ng mèi quan hÖ x· héi. Nghiªn cøu sù biÕn ®æi kÕt cÊu x· héi, ®Æt nã trong sù vËn ®éng, ph¸t triÓn chung cña kinh tÕ, lÞch sö ®Êt n­íc; cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸c yÕu tè ®ã. Nghiªn cøu vÒ biÕn ®æi kÕt cÊu x· héi - giai cÊp, cã nhiÒu néi dung nh­ng trong ph¹m vi bµi tiÓu luËn nµy, ng­êi viÕt tËp trung ®i s©u t×m hiÓu vÒ c¬ cÊu d©n sè, lùc l­îng lao ®éng x· héi, ph©n hãa x· héi vµ c¬ cÊu giai cÊp x· héi. 3. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi: Chñ ®Ò nghiªn cøu biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam trong lÞch sö b¾t ®Çu ®­îc quan t©m trong vßng h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y. Trong ®ã, víi vÞ thÕ cña m×nh nhøng n¨m 1991 - 1995 ®­îc c¸c t¸c gi¶, nhµ nghiªn cøu ®Æc biÖt l­u ý. NhiÒu c«ng tr×nh, bµi viÕt cïng nghiªn cøu vÒ biÕn ®æi c¬ cÊu Kinh tÕ - X· héi - V¨n hãa nh÷ng n¨m nµy. §iÓm næi bËt lµ ®©y kh«ng chØ lµ ®Ò tµi cña mét lÜnh vùc, khoa häc riªng nµo mµ lµ mèi quan t©m chung cña nhiÒu ngµnh, liªn ngµnh, ®a ngµnh trong nghiªn cøu: lÞch sö, kinh tÕ, chÝnh trÞ… Trong ®ã, c¸c t¸c gi¶ chñ yÕu ®i vµo t×m hiÓu vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña sù biÕn ®æi chung; hoÆc cña riªng kinh tÕ, x· héi chø ch­a cã sù kh¸i qu¸t toµn diÖn vÒ c¶ c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, nguån tµi liÖu: Nguån tµi liÖu mµ t¸c gi¶ sö dông ®­îc khai th¸c tõ nh÷ng nguån sau: V¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong nh÷ng n¨m 1991- 1995. Nguån tµi liÖu nµy cho biÕt chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng ta trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc. Tõ ®ã ta cã c¬ së ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸ sù chuyÓn dÞch kinh tÕ - x· héi n­íc ta. Tµi liÖu thø hai lµ c¸c Ên phÈm cã tÝnh chÊt thèng kª cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng gåm: niªn gi¸m thèng kª qua c¸c n¨m, niªn gi¸m cña tõng ngµnh nghÒ, thèng kª x· héi häc… Nguån tµi liÖu nµy cho ta nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c, c¬ b¶n vµ tæng qu¸t nhÊt vÒ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi. Nguån tµi liÖu tiÕp theo mµ t¸c gi¶ sö dông lµ c¸c c«ng tr×nh (c¸c bµi b¸o, s¸ch chuyªn kh¶o, c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ tæng kÕt…) cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu, c¸c tæ chøc, c¸c nhµ chiÕn l­îc… ®· ®­îc c«ng bè. Qua nguån tµi liÖu nµy, ta cã thÓ cã ®­îc c¸i nh×n s©u s¾c vµ toµn diÖn h¬n vÒ sù biÕn ®æi cña ®Êt n­íc nãi chung vµ cña kÕt cÊu kinh tÕ - x· héi nãi riªng. Ngoµi ra, t¸c gi¶ cßn sö dông tµi liÖu lµ c¸c luËn ¸n, luËn v¨n, khãa luËn… vÒ biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi cña c¶ n­íc, cña tõng ®Þa ph­¬ng, khu vùc. TÊt c¶ c¸c nguån tµi liÖu trªn rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ ®ãng gãp rÊt lín cho t«i trong viÖc t×m hiÓu, thùc hiÖn ®Ò tµi. Tuy nhiªn do môc ®Ých, néi dung vµ c¸ch tÝnh to¸n cña tõng nguån kh¸c nhau nªn cã sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c sè liÖu tõ c¸c nguån tµi liÖu trªn. Khi sö dông sè liÖu thu ®­îc, ng­êi viÕt ®· ghi râ nguån gèc cña nã. Tõ c¸c nguån tµi liÖu cã ®­îc nãi trªn, trªn c¬ së c¸c ph­¬ng ph¸p sö häc, ng­êi viÕt ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh, c¸c lo¹i biÓu ®å, x· héi häc… ®Ó lµm râ nhÊt sù chuyÓn dÞch kinh tÕ x· héi ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1991 - 1995. 5. CÊu tróc tiÓu luËn: Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, bµi tiÓu luËn cã cÊu tróc nh­ sau: Hoµn c¶nh cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc 1991- 1995__ Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi §­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi BiÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi 1991- 1995: BiÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ BiÕn ®æi c¬ cÊu x· héi BiÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi 1991 – 1995 1. Hoµn c¶nh cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc 1991 – 1995__ Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ- x· héi ViÖt Nam 1.1. Quèc tÕ: B­íc sang n¨m 1991, thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng lín lao vµ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®Êt n­íc ta. Sau nh÷ng nç lùc ®æi míi, c¶i tæ ®Êt n­íc kh«ng thµnh c«ng vµ nh÷ng biÕn ®éng lín trªn chÝnh tr­êng, Liªn X« vµ hÖ thèng X· héi Chñ nghÜa ë §«ng ¢u ®· sôp ®æ. Sù tan r· nµy ®· lµm thay ®æi s©u s¾c côc diÖn thÕ giíi, ®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i. C«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta còng chÞu ¶nh h­ëng lín tõ sù kiÖn nµy. Trong yªu cÇu cÊp thiÕt ph¶i t¨ng c­êng héi nhËp, h­íng ra xuÊt khÈu cña c«ng cuéc ®æi míi th× víi sù sôp ®æ nµy, ta ®· mÊt ®i mét b¹n hµng truyÒn thèng, dÔ tÝnh vµ chñ lùc. §iÒu nµy kh«ng chØ lµm cho nÒn kinh tÕ mµ cßn c¶ chÝnh trÞ n­íc ta gÆp v« vµn khã kh¨n. B¾t ®Çu tõ n¨m 1991 nguån vay bªn ngoµi ®· gi¶m m¹nh, sù ­u ®·i vÒ gi¸ kh«ng cßn, nî n­íc ngoµi ®· ®Õn k× h¹n thanh to¸n hµng n¨m t¨ng lªn. ThÕ giíi b­íc vµo thêi k× hËu “chiÕn tranh l¹nh” cã nhiÒu biÕn ®æi lín lao võa t¹o ra thêi c¬ míi nh­ng còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc lín cho c«ng cuéc x©y dùng Chñ nghÜa X· héi ë n­íc ta. Yªu cÇu kh¸ch quan cña lÞch sö ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i ph¸t triÓn mäi mÆt, nhanh chãng ®æi míi kinh tÕ - x· héi x©y dùng ®Êt n­íc X· héi Chñ nghÜa, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®Ó phï hîp víi xu thÕ toµn cÇu hãa. Kh«ng nh÷ng thÕ n­íc ta ch­a hoµn toµn tho¸t khái thÕ bÞ bao v©y vÒ kinh tÕ tõ nhiÒu n­íc ®Æc biÖt lµ tõ phÝa Mü. Ngoµi ra c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng còng lu«n t×m c¸ch ph¸ ho¹i víi ©m m­u lËt ®æ c«ng cuéc x©y dùng Chñ nghÜa X· héi ë n­íc ta b»ng nhiÒu thñ ®o¹n. Nh÷ng cuéc xung ®ét biªn giíi trªn biÓn, ®Êt liÒn cña c¸c n­íc trong khu vùc ®· lµm §«ng Nam ¸ trë thµnh thiÕu æn ®Þnh, cã nguy c¬ xung ®ét tiÒm Èn. Lµ mét quèc gia trong khu vùc ®iÒu nµy còng cã ¶nh h­ëng ®Õn sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña n­íc ta. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n ®ã, ta còng cã nh÷ng thuËn lîi míi c¬ b¶n. ChiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, thÕ giíi cã sù chuyÓn ®æi lín tõ xu thÕ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i, lÊy kinh tÕ lµm tiªu chÝ ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn, vÞ thÕ cña mçi n­íc vµ lµ ®éng lùc c¹nh tranh chÝnh gi÷a c¸c n­íc chø kh«ng cßn lµ ­u thÕ vÒ qu©n sù. Xu thÕ toµn cÇu hãa, quèc tÕ hãa ¶nh h­ëng ®Õn mäi n­íc trªn thÕ giíi t¹o ra th¸ch thøc, thêi c¬ míi. B»ng nç lùc thiÖn chÝ cña m×nh vµ sù ñng hé cña quèc tÕ, ViÖt Nam ®· më réng quan hÖ ®èi ngo¹i víi nhiÒu n­íc, khu vùc; ta còng ®· gia nhËp ®­îc nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ASEAN, AFTA vµ ®ang tÝch cùc vËn ®éng cho tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. TÊt c¶ ®ßi hái ta ph¶i cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. 1.2. Trong n­íc: Sau h¬n 4 n¨m thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi IV - §¹i héi cña ®æi míi, n­íc ta ®· cã nhiÒu biÕn ®æi c¨n b¶n trªn mäi mÆt. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, kÕ ho¹ch 5 n¨m 1986 - 1990 vÉn cßn tån t¹i mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Cho ®Õn n¨m 1991, t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi ë n­íc ta vÉn ch­a chÊm døt, vÒ c¬ b¶n n­íc ta vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn. Tæng sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi cßn nhá, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tiÔn; phÇn lín lµ vèn cña Nhµ n­íc, vèn ngoµi quèc doanh ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn qu¸ nhá kh«ng t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã. Vèn sö dông ch­a cã hiÖu qu¶, ph©n bè trong c¸c ngµnh cßn ch­a hîp lý. ViÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­ cßn cã t×nh tr¹ng ph©n t¸n, ch­a tËp trung vµo c¸c c«ng tr×nh thiÕt yÕu, cßn g©y nhiÒu l·ng phÝ. Ta ®· b­íc ®Çu x©y dùng ®­îc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc; nh­ng sù ph¸t triÓn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ch­a cã sù ®ång ®Òu, c¬ cÊu kinh tÕ theo thµnh phÇn chuyÓn biÕn chËm vµ cßn l¹c hËu. Thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o nh­ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn thÊp, nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç; c¸c thµnh phÇn kh¸c cßn nhá bÐ vµ ch­a ph¸t huy ®­îc vÞ thÕ cña m×nh. Trong c¬ cÇu kinh tÕ theo ngµnh, n«ng nghiÖp chiÕm tØ träng lín nhÊt, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô vÉn ch­a ®­îc chó träng ph¸t triÓn, tØ träng cßn nhá. Nh×n chung c¬ cÊu kinh tÕ ph©n theo ngµnh vµ trong néi bé tõng ngµnh tuy ®· cã sù thay ®æi theo h­íng tÝch cùc h¬n nh­ng vÉn ch­a phï hîp víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ vµ yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n­íc. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cßn qu¸ mÊt c©n ®èi; hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« ch­a qua chÕ biÕn. VÒ x· héi, d©n sè cßn t¨ng víi tû lÖ cao; chÊt l­îng vµ møc sèng thÊp. Cïng víi c¬ cÊu kinh tÕ, kÕt cÊu x· héi vÉn mang ®¹c ®iÓm c¬ b¶n cña mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, l¹c hËu. C¬ b¶n n­íc ta vÉn ch­a hoµn toµn tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ- x· héi. §©y lµ ®iÒu khã kh¨n vµ còng lµ nhiÖm vô cña kÕ ho¹ch 5 n¨m sau ®ã. 2. §­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ¶nh h­ëng biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ – x· héi 1991- 1995: Trong hoµn c¶nh thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng lín vµ trong n­íc, sau gÇn 5 n¨m thùc hiÖn §æi míi, tuy ®· cã mét sè thµnh tùu nh­ng c¬ b¶n n­íc ta vÉn lµ n­íc l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn; yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi kinh tÕ - x· héi lµ ph¶i cã sù thay ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh míi ®Ó kh¾c phôc h¹n chÕ, hoµn thµnh môc tiªu chiÕn l­îc ®· ®Æt ra trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 - 1995 vµ nh÷ng n¨m kÕ tiÕp. §¸p øng yªu cÇu ®ã, §¹i héi VII cña §¶ng diÔn ra trong n¨m 1991 ®· cã sù tæng kÕt ®¸nh gi¸ thêi kú tr­íc vµ ®Ò ra ph­¬ng h­íng nhiÖm vô c¬ b¶n cña kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991- 1995. TiÕp ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n cã sù bæ sung, hoµn chØnh, thay ®æi chÝnh s¸ch ®Ó ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ - x· héi. Môc tiªu xuyªn suèt cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 - 1995 ®­îc §¶ng ta x¸c ®Þnh lµ v­ît qua thö th¸ch, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, t¨ng c­êng æn ®Þnh chÝnh trÞ, ®Èy lïi tiªu cùc vµ bÊt c«ng x· héi, ®­a n­íc ta c¬ b¶n ra khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng hiÖn nay. B¸o c¸o ChÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh T¦ t¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII Trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ta chñ tr­¬ng ®Èy lïi vµ kiÓm so¸t ®­îc nguy c¬ l¹m ph¸t, æn ®Þnh vµ tõng b­íc c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n vµ b¾t ®Çu cã tÝch lòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô trªn, ph¶i ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; ®Èy m¹nh ba ch­¬ng tr×nh kinh tÕ víi nh÷ng néi dung cao h¬n tr­íc vµ tõng b­íc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ míi theo yªu cÇu c«ng nghiÖp hãa; ®Èy nhanh nhÞp ®é øng dông tiÕn bé khoa häc, kü thuËt; h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n vµ vËn hµnh t­¬ng ®èi th«ng suèt c¬ chÕ qu¶n lý míi. Ta tiÕp tôc x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vµ ®æi míi nÒn kinh tÕ. Ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, võa c¹nh tranh võa hîp t¸c, bæ sung cho nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n sÏ h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng. Trong hoµn c¶nh míi nµy, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i ®­îc s¾p xÕp vµ ®­îc cñng cè l¹i hîp lý víi néi dung g¾n liÒn víi vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn quèc doanh, thùc hiÖn chøc n¨ng nh­ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc; kinh tÕ quèc doanh ph¶i ph¸t triÓn hiÖu qu¶, cã vai trß më ®­êng liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn, t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, cÇn tËp trung nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh trong nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu nh­ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, tµi chÝnh ng©n hµng, quèc phßng an ninh… Kinh tÕ tËp thÓ mµ h×nh thøc phæ biÕn nh¸t lµ hîp t¸c x·, thùc hiÖn ®­êng lèi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, ph¸t triÓn réng r·i vµ ®a d¹ng trong c¸c ngµnh nghÒ víi quy m« vµ tèc ®é tËp thÓ hãa kh¸c nhau; ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh b»ng nhiÒu h×nh thøc. Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ tiÓu th­¬ng ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· héi Chñ nghÜa. Víi thµnh phÇn kinh tÕ nµy cÇn gióp ®ì vÒ vèn, khoa häc c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, cÇn ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong c¸c ngµnh nghÒ ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n; kh«ng bÞ h¹n chÕ viÖc më réng kinh doanh vµ cã thÓ tån t¹i ®éc lËp, tham gia vµ c¸c hîp t¸c x·, liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp lín. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ thµnh phÇn cã tiÒm n¨ng to lín vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, do ®ã h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh nµy cã vai trß to lín trong viÖc ®éng viªn vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng tæ chøc cña c¸c nhµ t­ b¶n trong s¶n xuÊt v× lîi Ých cña hä vµ cña ®Êt n­íc. Thµnh phÇn nµy ®­îc ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ c¶ vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh nghÒ cho phÐp; cã thÓ liªn doanh víi Nhµ n­íc b»ng nhiÒu h×nh thøc, h×nh thµnh lo¹i doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn t­ b¶n Nhµ n­íc. VÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ: Ta tËp trung ®Çu t­ c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÕu s©u ®Ó t¹o chuyÓn biÕn râ nÐt vÒ kinh tÕ. Ph¸t triÓn N«ng - l©m - ng­ nghiÖp g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ x©y dùng n«ng th«n míi; ®©y ®­îc coi nh­ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. X©y dùng ph­¬ng ¸n tæng thÓ trªn tõng vïng, h×nh thµnh c¬ cÊu n«ng - l©m - ng­ hîp lý, g¾n ph¸t triÓn s¶n xuÊt toµn ngµnh víi ph¸t triÓn nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn b»ng c«ng nghÖ thÝch hîp. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æt träng t©m vµo s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm nh»m ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®i vµo chuyªn canh kÕt hîp víi kinh doanh tæng hîp nh»m ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt. Thùc hiÖn t¨ng s¶n l­îng b»ng t¨ng vô vµ t¨ng n¨ng xuÊt lµ chñ yÕu. Ph¸t triÓn vµ hoµn chØnh hÖ thèng thñy lîi; ¸p dông réng r·i c«ng nghÖ, kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt. TiÕp tôc cã nhiÒu chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp; c¬ chÕ “kho¸n m­êi” vµ ch­¬ng tr×nh 135 vÒ giao ®Êt, giao rõng tíi ng­êi d©n ®­îc hoµn thiÖn h¬n vµ vÉn ph¸t huy hiÖu qu¶. Ngµnh ng­ nghiÖp chó träng ph¸t triÓn ®¸nh b¾t vµ nu«i trång c¸c lo¹i thñy, h¶i s¶n nhÊt lµ c¸c lo¹i cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. X©y dùng ®éi ngò lao ®éng giái nghÒ biÓn, c¬ së h¹ tÇng vµ chÕ biÕn ph¸t triÓn lùc l­îng tµu thuyÒn, ®Èy m¹nh ®¸nh b¾t xa bê. Coi träng c¸c c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, ph¸t triÓn réng kh¾p c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng - l©m - thñy s¶n kÕt hîp nhiÒu h×nh thøc, tr×nh ®é c«ng nghÖ, liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi ®Ó hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. Trong c«ng nghiÖp tËp trung ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng, nguyªn nhiªn liÖu; tËn dông tèt nhÊt kh¶ n¨ng cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Më réng h×nh thøc liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi lµm hÇng xuÊt khÈu. Kinh tÕ dÞch vô ®­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn ë c¶ khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n; t¨ng tû träng trong c¬ cÊu kinh tÕ vµ lao ®éng x· héi. §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ theo l·nh thæ ®­îc §¶ng ta x¸c ®Þnh: Khu vùc §ång b»ng gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu trong s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm, c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, më mang dÞch vô. §Æc biÖt chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn l­¬ng thùc, thùc phÈm ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ s«ng Hång. Khu vùc Trung du vµ miÒn nói chuyÓn sang kinh tÕ hµng hãa, ph¸t huy thÕ m¹nh cña vïng nh­ thÕ m¹nh l©m nghiÖp; h×nh thµnh vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, c©y ¨n qu¶, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ph¸t triÓn ch¨n nu«i, khai kho¸ng. §Èy m¹nh viÖc khai th¸c kh¸ng s¶n vµ thñy n¨ng, h×nh thµnh nh÷ng trung t©m c«ng th­¬ng nghiÖp vµ ®« thÞ g¾n víi c¸c tæ hîp kinh tÕ l·nh thæ nh­ than ë §«ng B¾c, hãa chÊt, ph©n bãn, luyÖn kim, ®iÖn ë T©y B¾c vµ trung du phÝa B¾c, thñy ®iÖn vµ khai kho¸ng ë T©y Nguyªn. Riªng ®èi víi khu vùc miÒn nói, Nhµ n­íc hç trî vÒ ®Çu t­, më mang giao th«ng vËn t¶i, b¶o vÖ m«i tr­êng, tµi trî cho y tÕ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c¸n bé ng­êi d©n téc, ®ång thêi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tµi chÝnh. tÝn dông, tiÒn l­¬ng… ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÎn kinh tÕ - x· héi. Vïng biÓn vµ h¶i ®¶o h­íng vµo khai th¸c. nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy s¶n, khai th¸c chÕ biÕn dÇu khÝ vµ c¸c sa kho¸ng, ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô vÒ hµng h¶i, më mang du lÞch… Tõng b­íc khai th¸c toµn diÖn c¸c tiÒm n¨ng to lín cña kinh tÕ biÓn, ph¸t triÓn kinh tÕ ë h¶i ®¶o, lµm chñ l·nh h¶i vµ thÒm lôc ®Þa, thùc hiÖn chñ quyÒn ®èi víi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. C¸c tØnh ven biÓn ph¸t huy néi lùc vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi më cöa ra bªn ngoµi, ®iÒu chØnh ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt vµ x©y dùng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn tr¸nh ®­îc sù bÊt lîi vÒ thiªn tai, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh g¾n víi b¶o vÖ v÷ng ch¾c chñ quyÒn, ®¶m b¶o cñng cè quèc phßng, an ninh. C¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn lµ nh÷ng trung t©m c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i trªn tõng vïng lín, nhá. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ®« thÞ lµ h×nh thµnh nhiÒu trung t©m võa vµ nhá, ph©n bè hîp lý, kh«ng tËp trung d©n qu¸ ®«ng vµo c¸c thµnh phè lín. Mét sè ®Þa bµn cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi tõng vïng lín vµ ®èi víi c¶ n­íc nh­ khu vùc Hµ Néi - H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh (ë phÝa B¾c), khu vùc Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Biªn Hßa - Vòng Tµu - C«n §¶o ( ë phÝa Nam), miÒn Trung lµ §µ N½ng vµ mét sè h¶i c¶ng kh¸c. Nh÷ng vïng trªn cÇn thu hót ®Çu t­ cña c¶ n­íc vµ cña n­íc ngoµi ®Ó ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß trung t©m kinh tÕ, v¨n hãa, khoa häc vµ kü thuËt; ®Çu mèi ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, liªn kÕt, thóc ®Èy vµ l«i kÐo c¸c vïng kh¸c ph¸t triÓn. H×nh thµnh trªn c¸c ®Þa bµn nµy m«t sè khu cã quy chÕ ®Æc biÖt vÒ hµnh chÝnh - kinh tÕ thuËn lîi cho ®Çu t­ lµm hµng xuÊt khÈu vµ bu«n b¸n víi bªn ngoµi. Tõng tØnh, thµnh phè c¨n cø vµo chiÕn l­îc vïng vµ thÕ m¹nh vïng ®Ó x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn ®Þa bµn l·nh thæ, x©y dùng n«ng th«n, ®« thÞ tõ ®Þa bµn d©n c­ nhá nhÊt (th«n, x·) tíi thÞ trÊn, thÞ x·, c¸c khu phè vµ thµnh phè. Trong c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu ®Çu t­, ta h­íng vµo khai th¸c c¸c thÕ m¹nh, ®éng viªn c¸c nguån lùc cña tÊt c¶ thµnh phÇn kinh tÕ ë ®Þa ph­¬ng vµ hîp t¸c liªn kÕt víi c¸c n­íc kh¸c, kÓ c¶ víi n­íc ngoµi; kÕt hîp chÆt chÏ kinh tÕ víi quèc phßng. Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng cïng ®Çu t­ vµo c¸c vïng vµ c¬ së, sím ®­a l¹i hiÖu qu¶ lín ®ång thêi trung ­¬ng hç trî cho c¸c ®Þa bµn xung yÕu vÒ quèc phßng, mét sè ®Þa ph­¬ng miÒn nói vµ nh÷ng n¬i ®ang cã nhiÒu khã kh¨n ë c¸c vïng c¨n cø cò trong kh¸ng chiÕn. ChÝnh s¸ch vÒ x· héi: Ta chñ tr­¬ng thùc hiÖn ®ång bé chiÕn l­îc d©n sè trªn c¶ ba mÆt: quy m«, c¬ cÊu vµ sù ph©n bè d©n sè; gi¶m tû lÖ t¨ng d©n sèmçi n¨m kho¶ng 0,4- 0,6 phÇn ngh×n. H­íng gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ sö dông tèi ®a tiÒm n¨ng lao ®éng; chó träng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh thu hót nhiÒu lao ®éng nh­ nu«i trång chÕ biÕn n«ng- l©m- thuû s¶n, hµng xuÊt khÈu…Ng­êi lao ®éng chñ ®éng t×m vµ t¹o ra viÖc lµm. 3. BiÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi n¨m 1991 - 1995 3.1. BiÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ: 3.1.1. C¬ cÊu vèn ®Çu t­: Vèn ®Çu t­ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tuú tõng thêi kú mµ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh, phï hîp víi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, víi t×nh h×nh cô thÓ trong n­íc vµ thÕ giíi. Vèn ®Çu t­ trong thêi kú 1991 - 1995 cã nh÷ng biÕn ®æi nhÊt ®Þnh theo h­íng tÝch cùc, c«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ h¬n. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: Tæng møc ®Çu t­ x· héi t¨ng nhanh c¶ vÒ quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng, t¹o nguån lùc cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Tõ n¨m 1991 - 1995, t¨ng tr­ëng GDP cao, tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, cïng víi nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi, vèn ®Çu t­ ®· t¨ng lªn c¶ vÒ sè l­îng vµ tû träng so víi GDP. N¨m 1991, tæng møc ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ chØ ®¹t møc 13.470,6 tû ®ång. N¨m 1995 con sè nµy ®· lªn tíi 72.447 tû ®ång (gÊp 5 lÇn n¨m 1991); tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 26,8%. Cã kÕt qu¶ nµy lµ do tiÒm lùc kinh tÕ n­íc ta t¨ng lªn, ®©y còng lµ c¬ së, nguån lùc ®¶m b¶o tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ n­íc ta trong nh÷ng n¨m nµy. C¬ cÊu vèn ®Çu t­ ph©n theotheo thµnh phÇn kinh tÕ: Vèn ®Çu t­ ph©n theo thµnh phÇn trong nh÷ng n¨m 1991- 1995 diÔn ra theo xu h­íng t¨ng nhanh vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, vèn nhµ n­íc t¨ng chËm vµ gi¶m nhanh vèn cña khu vùc ngoµi quèc doanh. Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn theo gi¸ thùc tÕ theo thµnh phÇn kinh tÕ §¬n vÞ % Tæng Vèn nhµ n­íc Ngoµi nhµ n­íc §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 1991 100 38 47,7 14,3 1992 100 35,1 43,9 21 1993 100 44 30,8 25,2 1994 100 38,3 31,3 30,4 1995 100 42 27,6 30,4 Niªn gi¸m Thèng kª 1995 · §Çu t­ nhµ n­íc chiÕm tû träng ¸p ®¶o trong tæng sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi. N¨m 1991, chiÕm 38%, n¨m 1992 gi¶m xuèng cßn 35,15; n¨m 1993 t¨ng trë l¹i ®¹t 44%, gi¶m xuèng trong n¨m 1994 vµ l¹i t¨ng lªn trong n¨m 1995. Tû träng cña vèn ®Çu t­ nhµ n­íc kh«ng æn ®Þnh, kh«ng diÔn ra theo mét xu h­íng nhÊt ®Þnh; nh­ng ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c n¨m liÒn kÒ kh«ng nhiÒu. Dï cã lóc gi¶m nh­ng c¸c n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m 1992 vµ vÉn cã vÞ trÝ cao nhÊt trong c¬ cÊu tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi. §iÒu nµy ®¶m b¶o æn ®Þnh vÜ m«, ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña nhµ n­íc ®èi víi viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ trong ®iÒu kiÖn nguån vèn ®Çu t­ tõ Liªn X« vµ c¸c n­íc X· héi chñ nghÜa kh¸c bÞ c¾t gi¶m ®ét ngét, nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sau khi Mü bá cÊm vËn vÉn ch­a t¨ng nhiÒu. Song ®iÒu nµy còng cho thÊy n­íc ta vÉn ch­a cã søc hót víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; ta vÉn cßn yÕu trong viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c- mét h¹n chÕ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. · §Çu t­ ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu tæng ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi nh­ng cã xu h­íng gi¶m dÇn vµ gi¶m ngµy cµng nhanh qua c¸c n¨m. N¨m 1991, sè vån ®Çu t­ cña khu vùc nµy ®¹t 6.430 tû ®ång (chiÕm 47,7%); sang n¨m 1992 con sè nµy ®¹t 1.084 tû nh­ng chØ chiÕm cã 43, 9% gi¶m 3,8%. §Õn n¨m 1995, chØ cßn cã 27,6% (gi¶m 20,1 % so víi n¨m 1991 vµ 4% so víi n¨m 1994). ViÖc ®Çu t­ cña khu vùc nµy cã xu h­íng gi¶m dÇn tû träng lµ do c¸c doanh nghiÖp trong n­íc kh«ng thÝch øng kÞp thêi víi c¬ chÕ míi, tá ra l¹c hËu mÊt ­u thÕ trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc, n­íc ngoµi. N¨m 1993, luËt §Çu t­ ®­îc ban hµnh vµ ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nh­ng ch­a ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong ®îi. MÆc dï vËy vai trß cña nguån vèn nµy vÉn cã vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo h­íng héi nhËp. §Çu t­ thuéc khu vùc nµy tuy tû träng gi¶m trong c¬ cÊu tæng vèn ®Çu t­ nh­ng sè liÖu tuyÖt ®èi vÉn t¨ng cho thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh cña tæng vèn ®Çu t­. N¨m 1995 gÊp gÇn 3.1 lÇn so víi n¨m 1991. · §Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi (FDI) thay ®æi nhanh chãng c¶ vÒ quy m«, tèc ®é, ph¹m vi… nhÊt lµ tõ sau n¨m 1993 khi luËt §Çu t­ ®­îc th«ng qua. B¾t ®Çu cã mÆt ë ViÖt Nam tõ n¨m 1988, cho ®Õn n¨m 1995 ta ®· cã 1543 dù ¸n ®Çu t­ ®­îc cÊp phÐp víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 18.476.7 triÖu USD chiÕm 32,3% tæng sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi vµ ®ãng gãp vµo GDP lµ 6,3%. Tèc ®é thu hót FDI t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m: N¨m 1991 cã 150 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 1.188 triÖu USD N¨m 1992 cã 197 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 2.117 triÖu USD N¨m 1993 cã 269 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 2.900 triÖu USD N¨m 1994 cã 343 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 376,5 triÖu USD N¨m 1995 cã 370 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký lµ 6.530,8 triÖu USD So víi n¨m 1991, n¨m 1995 sè l­îng dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¨ng 220 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký gÊp 5,5 lÇn. Cã ®­îc kÕt qu¶ nµy lµ do chóng ta ®· thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch më cöa, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc n©ng cao h¬n. LuËt §Çu t­ ®­îc th«ng qua ®· t¹o thuËn lîi nhÊt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. C¸c dù ¸n FDI kh«ng chØ t¨ng nhanh vÒ tèc ®é mµ cßn c¶ trªn quy m«, vèn ®Çu t­ trung b×nh trªn mét dù ¸n. N¨m 1991, con sè nµy dõng ë møc 7,5 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1995 con sè nµy ®· lªn tíi gÇn 20 triÖu, gÊp gÇn 3 lÇn. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô kh¸ch s¹n du lÞch, chiÕm tíi gÇn 63% tæng sè vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Ngµnh n«ng - l©m nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu nh­ng chØ chiÕm cã 5%; v¨n ho¸ - gi¸o dôc - y tÕ cßn Ýt h¬n, qu¸ nhá chØ kho¶ng 1% kh«ng t­¬ng xøng víi vÞ thÕ cña ngµnh. Vèn tËp trung chñ yÕu vµo dÞch vô v× ®©y lµ ngµnh cã thêi gian thu håi vèn nhanh, dÔ thay ®æi mÆt hµng kinh doanh vµ an toµn nhÊt víi ng­êi ®Çu t­. Cßn c¸c ngµnh kia thu hót ®­îc Ýt vèn v× ®ã lµ nh÷ng lÜnh vùc tån t¹i chñ yÕu do nhµ n­íc bao cÊp trong mét thêi gian dµi; khi chuyÓn sang ho¹t ®éng kinh doanh tù h¹ch to¸n theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cÇn cã mét thêi gian l©u h¬n ®Ó thÝch øng. C¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn ch­a cã ®Çy ®ñ th«ng tin c¸c ngµnh nµy nªn ch­a d¸m ®Çu t­ vèn nhiÒu. §ång thêi ®©y còng lµ nh÷ng ngµnh thuéc lÜnh vùc v¨n ho¸ - t­ t­ëng, trùc tiÕp liªn quan ®Õn con ng­êi nªn trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, xem xÐt, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn thËn träng, tr¸nh nh÷ng ®iÒu ®¸ng tiÕc cã thÓ x¶y ra khi thùc hiÖn. Trong ngµnh n«ng nghiÖp, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Ýt vµ cã xu h­íng gi¶m dÇn. N¨m 1994, chØ chiÕm cã 4,7% trong tæng sè vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. HÇu hÕt c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp ®Òu cã quy m« nhá, trung b×nh lµ 5,7 triÖu USD. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, søc mua thÊp, ch­a cã quy ho¹ch râ rµng trong thu hót ®Çu t­, hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch cßn ch­a ®ång bé… H×nh thøc ®Çu t­ còng cã sù chuyÓn dÞch víi vai trß ngµy cµng lín cña xÝ nghiÖp cã 100% vèn n­íc ngoµi. Tû lÖ dù ¸n 100% vèn n­íc ngoµi t¨ng tõ 10,9% lªn 27,1% n¨m 1993; tû lÖ nµy tiÕp tôc ®­îc t¨ng dÇn qua c¸c n¨m kÕ tiÕp. Ng­îc l¹i h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh vµ hîp ®ång hîp t¸c kinh tÕ ngµy cµng gi¶m. Tuy vËy h×nh thøc liªn doanh vÉn gi÷ vÞ trÝ quan träng nhÊt chiÕm tíi h¬n 50% sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Nguyªn nh©n cña sù chuyÓn dÞch nµy lµ do luËt §Çu t­ n¨m 1993 ®· cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã 100% vèn n­íc ngoµi còng ®­îc h­ëng quyÒn lîi nh­ c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp liªn doanh- ®iÒu nµy tr­íc kia kh«ng cã. Trong khi ®ã c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam l¹i tá ra yÕu kÐm, nhiÒu h¹n chÕ, kh«ng phï hîp nªn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng tin t­ëng, kh«ng muèn hîp t¸c lµm ¨n chung. FDI ë ViÖt Nam lµ mét nguån vèn bæ sung vµ lµm t¨ng c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµo tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Víi vai trß ®ã, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn lµ yÕu tè quan träng vµo sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, phï hîp víi chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh÷ng n¨m 1991 - 1995. C¬ cÊu ®Çu t­ ph©n theo ngµnh kinh tÕ: C¬ cÊu ®Çu t­ ph©n theo ngµnh kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc, chuyÓn h­íng chó träng khai th¸c lîi thÕ tõng ngµnh ®Ó ph¸t triÓn.TÝnh ®Çu t­ theo ngµnh kinh tÕ trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991 - 1995, vèn ®­îc ph©n bè trong 14 ngµnh chÝnh lµ: c«ng nghiÖp, x©y dùng, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, b­u ®iÖn, th­¬ng nghiÖp, cung øng vËt t­, sù nghiÖp nhµ ë, phôc vô c«ng céng, du lÞch khoa häc, gi¸o dôc, v¨n ho¸ - nghÖ thuËt, y tÕ, b¶o hiÓm x· héi, thÓ dôc thÓ thao, tµi chÝnh - tÝn dông, b¶o hiÓm nhµ n­íc vµ qu¶n lý nhµ n­íc. Vèn ®Çu t­ x· héi cho c¸c ngµnh ®­îc ph©n bæ nh­ sau qua c¸c n¨m: C¬ cÊu sö dông vèn ®Çu t­ x· héi theo nhãm ngµnh kinh tÕ §¬n vÞ tÝnh: % 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng sè 100 100 100 100 100 N«ng - l©m- thuû s¶n 13,0 10,2 7,6 7,9 8,0 C«ng nghiÖp - x©y ,dùng 28,5 27,4 48,2 43,6 36,6 DÞch vô 58,5 62,4 44,2 48,5 55,4 Nguån: Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam – 8/8/1998 Nh­ vËy, tû träng ®Çu t­ cho dÞch vô tuy ®· gi¶m 3,1% nh­ng vÉn gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o, thu hót tíi h¬n ._.50% tæng sè vèn. §©y còng lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, dÞch vô ph¶i ®­îc coi lµ ngµnh kinh tÕ cã tû träng cao, ®ãng gãp vµo GDP cao nhÊt; vµ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng chñ yÕu ®Çu t­ vµo khu vùc nµy. Tû träng ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp x©y dùng t¨ng nhanh (t¨ng 8,2% so víi n¨m 1991). Trong ®ã, ngµnh vËt liÖu x©y dùng thu hót ®­îc sè vèn lín nhÊt, chiÕm trªn 30%. KÕ tiÕp lµ c¸c ngµnh thùc phÈm, s¶n xuÊt thiÕt bÞ m¸y mãc. C¸c ngµnh luyÖn kim, kü thuËt ®iÖn vµ ®iÖn tö, xen lu l«, giÊy, may cã sè vèn ®Çu t­ thÊp so víi toµn ngµnh. Vèn ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp ®­îc ph©n bæ theo 3 khu vùc: trång trät, ch¨n nu«i, thuû lîi. Trong ®ã thuû lîi chiÕm tû träng cao nhÊt tíi 87% tæng sè vèn ®Çu t­ cho toµn ngµnh; kÕ tiÕp lµ trång trät 10%, ch¨n nu«i 4%. N«ng nghiÖp ®­îc coi lµ mÆt trËn hµng ®Çu nh­ng tû träng ®Çu t­ cho toµn ngµnh trong nh÷ng n¨m nµy kh«ng t¨ng tr¸i l¹i gi¶m dÇn qua c¸c n¨m. Trong khi ®ã phÇn lín vèn l¹i dµnh cho c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nh­ tu bæ ®ª ®iÒu, tho¸t lò, vµ c«ng tr×nh c«ng céng. V× vËy theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia, nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp míi chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 1/3 nhu cÇu hµng n¨m. Nh­ vËy, vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi nh÷ng n¨m 1991 - 1995 ë ViÖt Nam kh«ng ngõng thay ®æi, theo h­íng héi nhËp, hiÖn ®¹i vµ tÝch cùc h¬n. Tæng vèn ®Çu t­ x· héi t¨ng lªn kh«ng ngõng qua c¸c n¨m, ë tÊt c¶ c¸c khu vùc, ngµnh nghÒ. Nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi cña nhµ n­íc vÉn gi÷ vÞ thÕ ¸p ®¶o vµ lµ nguån vèn quan träng nhÊt. Vèn do c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý cã xu h­íng t¨ng dÇn, vèn trùc thuéc qu¶n lý cña trung ­¬ng l¹i gi¶m ®i. Vèn cña ngoµi quèc doanh tuy gi¶m vÒ tû träng nh­ng vÉn t¨ng theo sè liÖu tuyÖt ®èi; chñ yÕu ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, dÞch vô. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi; cã tèc ®é, quy m« ngµy cµng t¨ng, phÇn lín ®Çu t­ vµo ngµnh dÞch vô. Vai trß cña nguån vèn nµy ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ rÊt lín. Tuy nhiªn c¬ cÊu vèn ®Çu t­ vÉn cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ dï tæng vèn ®· t¨ng nh­ng vÉn cßn thÊp, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Nguån vèn trùc tiÕp n­íc ngoµi ch­a cao, nh÷ng ngµnh kinh tÕ träng ®iÓm c¬ b¶n cßn ch­a thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­. Sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, l·ng phÝ thÓ hiÖn ë chØ sè ICOR liªn tôc t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 5 lÇn. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao vÒ vèn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cÇn cã chÝnh s¸ch tÝch cùc h¬n n÷a ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, vèn tõ khu vùc ngoµi quèc doanh; vµ sö dông hiÖu qu¶ h¬n nguån vèn ®Çu t­. Ph­¬ng h­íng vµ nguån vèn ®Çu t­ nh­ vËy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¶ttiÓn vµ c¬ cÊu kinh tÕ. 3.1.2. C¬ cÊu xuÊt- nhËp khÈu: Mét néi dung quan träng cña kinh tÕ nh÷ng n¨m 1991 - 1995 ®­îc §¶ng ta x¸c ®Þnh lµ tiÕp tôc thùc hiÖn 3 ch­¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña kÕ ho¹ch 5 n¨m tr­íc, trong ®ã chó träng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Nh×n chung mäi ho¹t ®éng, biÕn chuyÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn nµy ®Òu h­íng vÒ ch­¬ng tr×nh kinh tÕ lín ®ã. Trong hoµn c¶nh nh­ vËy, c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta trong giai ®o¹n nµy còng cã nhiÒu biÕn ®æi theo h­íng héi nhËp, tÝch cùc h¬n. Kim ng¹ch xuÊt- nhËp khÈu thêi kú nµy ®· t¨ng trªn hai lÇn so víi thêi kú 1986- 1990. Kim ng¹ch ®¹t gÇn 20 tû USD. Trong ®ã, xuÊt khÈu t¨ng nhanh trªn 2,8 lÇn, nhËp khÈu t¨ng 1,8 lÇn. Nh÷ng n¨m nµy, bªn c¹nh viÖc ph¸ vì thÕ bao v©y cÊm vËn cña Mü, ta chñ ®éng më réng thÞ tr­êng thay thÕ cho thÞ tr­êng truyÒn thèng lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®· sôp ®æ. B¶ng tæng gi¸ trÞ xuÊt- nhËp khÈu Tæng sè XuÊt khÈu NhËp khÈu TriÖu Róp USD USD TriÖu Róp USD USD 1991 4425,5 2087,1 2009,8 2338,1 2049 1992 5121,4 2580,7 2552,4 2540,7 2540,3 1993 6909,2 2985,2 2952 3924 3924 1994 9880,1 4054,3 4054,3 5925,8 5825,8 1995 13604,3 5448,9 5448,9 8155,4 8155,4 Niªn gi¸m Thèng kª 1995 C¬ cÊu xuÊt- nhËp khÈu cña n­íc ta chuyÓn h­íng ngµy cµng c©n ®èi, hîp lý h¬n; dï nhËp khÈu vÉn t¨ng nh­ng tû träng ®· b¾t ®Çu gi¶m vµ dÇn tho¸t khái t×nh tr¹ng nhËp siªu. C¬ cÊu xuÊt- nhËp khÈu s¶n phÈm cña c¸c ngµnh còng cã sù biÕn ®æi nhÊt ®Þnh NhËp khÈu: Cïng víi sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt trong n­íc, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t møc cao (20%), gÊp h¬n hai lÇn t¨ng tr­ëng GDP. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1995 ®¹t 5,494 tû USD, gÊp gÇn 3 lÇn so víi n¨m 1991. Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng, c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu còng cã sù thay ®æi tÝch cùc, ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng. Hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn ngµy cµng cã chiÒu h­íng t¨ng; n¨m 1991 míi ®¹t 8,5%, n¨m 1992 lªn 23%, n¨m 1993 gi¶m xuèng cßn 20%, sang n¨m 1994 t¨ng lªn 22%. C¬ cÊu nhãm hµng xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng dÇn tû träng c¸c nhãm hµng c«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ nhãm ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ; gi¶m dÇn tû träng cña nhãm n«ng- l©m- thuû s¶n dï ®©y vÉn lµ nhãm cã vÞ thÕ cao nhÊt trong kÕt cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu( 49,1% n¨m 1995). C¸c nhãm hµng xuÊt khÈu ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ vÒ c¶ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ nh­ hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n tõ 699 triÖu n¨m 1994 lªn 2.098 triÖu USD n¨m 1995; hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp tõ 300 triÖu n¨m 1991 lªn 700 triÖu ®« la n¨m 1994; hµng n«ng - l©m - thuû s¶n tõ 1080 triÖu lªn 1732 triÖu §« la n¨m 1994. Kim ng¹ch c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®· t¨ng lªn; nhiÒu mÆt hµng ®· cã kim ng¹ch trªn 1 tû USD. Trong giai ®o¹n 1991- 1995 ®· cã 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc chiÕm tíi 78 - 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ c¶ n­íc. Trong ®ã dÇu th«, g¹o, cµ phª cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng, thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña s¶n xuÊt trong n­íc. Dï mÆt hµng xuÊt khÈu ®· ®­îc më réng nh­ng vÒ c¬ b¶n, chóng ta míi chØ dõng l¹i ë viÖc xuÊt khÈu nh÷ng c¸i cã s½n mµ ch­a cã chiÕn l­îc chñ ®éng xuÊt khÈu- ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu dùa trªn lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc vµ sù t×m hiÓu n¾m b¾t nhu cÇu thÞ tr­êng. NhËp khÈu: ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cßn ®­îc thÓ hiÖn ë sù chuyÓn ®æi mÆt hµng nhËp khÈu. Kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng lªn. Tõ 1991 - 1995, kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t kho¶ng 23 tû §« la ( so víi chØ tiªu kÕ ho¹ch lµ 12 - 14 tû), b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 22%. ` C¬ cÊu nhãm hµng nhËp khÈu ®­îc thay ®æi. Tû träng nhËp khÈu thiÕt bÞ toµn bé, thiÕt bÞ lÎ ®­îc n©ng cao tõ 25,2% lªn 39,5% trong n¨m 1991 -1995. Hµng nhiªn - nguyªn liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt ch­a ®ñ ®­îc nhËp khÈu theo xu h­íng t¨ng dÇn; nh»m ®¶m b¶o cho yªu cÇu s¶n xuÊt trong n­íc. N¨m 1995, nhãm hµng nµy chiÕm 59,1% c¬ cÊu nhËp khÈu. Trong c¸n c©n xuÊt- nhËp khÈu, nhËp khÈu cã tû träng t¨ng dÇn, xuÊt khÈu cã xu h­íng gi¶m dÇn dï quy m« vÉn t¨ng. §ã lµ bëi giai ®o¹n nµy, ta chñ tr­¬ng x©y dùng kinh tÕ bÒn v÷ng, nhiÒu nhµ m¸y xÝ nghiÖp ®­îc x©y míi, søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn… Bëi vËy nhu cÇu vÒ m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn- nhiªn liÖu rÊt lín mµ ®iÒu kiÖn n­íc ta ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc. ThÞ tr­êng xuÊt- nhËp khÈu ®­îc më réng theo xu thÕ ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸. Sang n¨m 1991, thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u ®· lµm n­íc ta mÊt ®i mét thÞ tr­êng truyÒn thèng- chç dùa cña xuÊt khÈu ViÖt Nam. Do vËy ®Ó v­ît qua khã kh¨n, khñng ho¶ng, ta chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng ch©u ¸. Do ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ®· t¨ng; ®©y trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt- nhËp khÈu cã kim ng¹ch lín nhÊt trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc. Khi Mü bá cÊm vËn ViÖt Nam, thÞ tr­êng th­¬ng m¹i cña ta ®· ®­îc më réng sang c¸c n­íc ¢u, Mü, ch©u óc. B¶ng c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 1991 - 1995 §¬n vÞ tÝnh: % 1991 1994 1995 Ch©u ¸ 76,9 72,0 72,4 §«ng Nam ¸ 25,1 22,0 20,4 C¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c 51,8 50,0 52,0 Ch©u ¢u 17,1 13,9 18,0 Ch©u Mü 0,3 3,4 4,4 Mü 2,3 3,1 Ch©u Phi 0,6 0,5 0,7 Ch©u óc 0,2 1,2 1,0 Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª 1995 Tãm l¹i, c¬ cÊu XuÊt - nhËp khÈu n­íc ta trong nh÷ng n¨m nµy tuy ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn dÞch tÝch cùc, h­íng ra xuÊt khÈu, héi nhËp nh­ng vÉn ch­a c©n ®èi, tiÒm n¨ng xuÊt- nhËp khÈu vÉn ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó, chËm c¶i tiÕn, hiÖu qu¶ thÊp v× hµng xuÊt khÈu vÉn chñ yÕu ë d¹ng th« s¬, hµm l­îng kü thuËt thÊp. NhËp siªu kÐo dµi tuy nhiªn møc ®é ®· gi¶m xuèng. C¬ cÊu thÞ tr­êng gi÷a c¸c khu vùc ph¸t triÓn kh«ng ®Òu. C¬ cÊu thÞ tr­êng ngoµi n­íc chñ yÕu tËp trung ë c¸c n­íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng víi tû träng lu«n trªn 70%. ViÖt Nam cßn thiÕu nh÷ng b¹n hµng æn ®Þnh nªn ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ta. 3.1.3. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ: X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra tõ ®¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng vµ tiÕp tôc ®­îc kh¼ng ®Þnh bæ sung ë ®¹i héi VII (1991). Thùc tÕ ®· chøng minh ®©y lµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n. D­íi t¸c ®éng cña ®­êng lèi nµy, thµnh phÇn kinh tÕ n­íc ta ®· cã sù biÕn ®æi c¬ b¶n. N¨m thµnh phÇn kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mµ ta ®ang xËy dùng (Kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh, t­ b¶n t­ nh©n, khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) cã thÓ chia thµnh 2 khu vùc: quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh. Trong 5 n¨m 1991 - 1995, kÕt cÊu kinh tÕ theo thµnh phÇn còng nh­ trong néi bé tõng thµnh phÇn cã sù biÕn ®æi theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. Trong ®ã chuyÓn biÕn lín nhÊt lµ sù gia t¨ng tû träng cña khu vùc nhµ n­íc vµ sôt gi¶m tû träng cña khu vùc ngoµi quèc doanh- chÝnh lµ cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh trong n­íc trong kÕt cÊu tæng s¶n phÈm quèc néi GDP. Khu vùc quèc doanh: §©y lµ khu vùc mµ ë ®ã tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ n­íc, do nhµ n­íc trùc tiÕp qu¶n lý vµ chi phèi. Tõ khi cã chñ tr­¬ng xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan kiªu bao cÊp, x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý míi, nhÊt lµ tõ khi cã c­¬ng lÜnh §æi míi- 1991, khu vùc quèc doanh ngµy cµng t¨ng møc ®é quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tû lÖ ®ãng gãp vµo GDP cña khu vùc nµy t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m; tõ 33% n¨m 1991 lªn 42% n¨m 1995. Trong thêi kú nµy, khu vùc quèc doanh t¨ng b×nh qu©n 10,5% mçi n¨m trong khi trong khi khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 6,1%. Theo sè liÖu tuyÖt ®èi, møc ®ãng gãp vµo GDP cña khu vùc nµy n¨m 1995 gÊp 1,64 lÇn n¨m 1991. Cã ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy lµ do sau khi thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh, GDP t¨ng nhanh qua tõng n¨m. ë n­íc ta, kinh tÕ quèc doanh lµ ®iÒu kiÖn vµ lµ c¬ së ®¶m b¶o sù c©n ®èi chñ yÕu cho toµn bé nÒn kinh tÕ quècd©n. ChÝnh v× vËy, khu vùc quèc doanh cã vÞ trÝ thèng trÞ trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng, tµi chÝnh, s¶n xuÊt dÞch vô c«ng céng, dÞch vô nhµ n­íc. Trong ®ã, khu vùc ngoµi quèc doanh thèng trÞ c¸c ho¹t ®éng n«ng nghiÖp, thuû s¶n vµ l©m nghiÖp, x©y dùng, th­¬ng nghiÖp vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Néi bé c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã sù thay ®æi, ®­îc tæ chøc l¹i. Sè l­îng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh gi¶m ®¸ng kÓ, gi¶m gÇn mét nöa víi thêi kú tr­íc. N¨m 1994 chØ cßn kho¶ng 6042 doanh nghiÖp. Trong sè c¸c doanh nghiÖp bÞ mÊt ®i ®ã cã 35% lµ do gi¶i thÓ, 65% do s¸p nhËp víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n. HÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá, chØ chiÕm 3,6% tæng tµi s¶n vµ 5% tæng doanh thu c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. HiÖn t­îng nµy gãp phÇn quan träng vµo c¬ cÊu tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, tËp trung ph¸t triÓn xu thÕ c«ng ty ho¸, gi¶m sè l­îng doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ vµ gi¶m bít ®­îc nh÷ng kho¶n trî cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Quy m« cña c¸c doanh nghiÖp còng t¨ng lªn. Sè l­îng cña c¸c doanh nghiÖp d­íi 100 lao ®éng vµ cã vèn d­íi 500 triÖu ®ång gi¶m ®i; sè l­îng c¸c doanh nghiÖp tõ 500 ®Õn 1000 lao ®éng vµ cã vèn tõ 1 tû ®ång t¨ng lªn. Thêi kú nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ 11,7%, b»ng 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ. Sè doanh nghiÖp thua lç gi¶m tõ 24,4% n¨m 1991 xuèng cßn 18,5% n¨m 1995.; l·i rßng cña khu vùc nµy ®¹t 13480 tû ®ång, gÊp gÇn 4 lÇn n¨m 1992. Trong néi bé tõng ngµnh, doanh nghiÖp quèc doanh còng cã sù thay ®æi vÒ h­íng ph¸t triÓn, vÒ kÕt cÊu… Trong n«ng nghiÖp, thµnh phÇn quèc doanh chiÕm tû träng nhá, kh«ng thay ®æi nhiÒu, chiÕm 2,5- 2,6% GDP toµn ngµnh. MÆc dï vËy, tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc nhµ n­íc trong ngµnh nµy t¨ng liªn tôc; tõ 2,27% ®Õn 6,96%. Trªn lÜnh vùc c«ng nghiÖp, tû träng khu vùc nhµ n­íc t¨ng lªn trong thêi kú nµy ( 64,5 n¨m 1990 lªn 69,3 n¨m 1995). Khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng, doanh nghiÖp nhµ n­íc chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi vµ t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m. N¨m 1991, khu vùc nµy ®ãng gãp 67% tæng s¶n phÈm cña toµn ngµnh vµ ®· lªn tíi con sè 75% vµo n¨m 1995. S¶n xuÊt thùc phÈm vµ nhiªn liÖu lµ hai ngµnh cã gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng cao nhÊt trong tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh c«ng nghiÖp quèc doanh. Trong ®ã, gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm ngµnh nhiªn liÖu chiÕm tíi 22%; vµ chiÕm 99,86% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng toµn bé ngµnh nhiªn liÖu cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Trong khi ®ã, tæng s¶n l­îng ngµnh thùc phÈm thuéc khu vùc kinh tÕ nµy chiÕm 28,56% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng toµn khu vùc vµ ®ãng gãp 74,6% gi¸ trÞ toµn bé ngµnh thùc phÈm cña mäi khu vùc kinh tÕ. Trong khu vùc dÞch vô, thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh chiÕm lÖ t­¬ng ®èi b»ng nhau vµ kh«ng cã sù thay ®æi lín g× trong 5 n¨m nµy. Khu vùc ngoµi quèc doanh trong n­íc: Tr­íc kia trong nhËn thøc chung cña ta, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh lu«n bÞ coi lµ tµn d­ cña quan hÖ s¶n xuÊt cò, bÞ Ðp buéc ph¶i c¶i t¹o. ChÝnh nhËn thøc nµy ®· trë thµnh mét lùc c¶n, mét nguyªn nh©n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n­íc nhµ. NhËn thøc ®­îc sai lÇm nµy, khi b¾t tay vµo thùc hiÖn §æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc, ta chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn d­íi sù l·nh ®¹o cña nhµ n­íc. Do vËy khu vùc thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®· cã nh÷ng biÕn ®æi lín trong nh÷ng n¨m 1991- 1995. 3.1.4. C¬ cÊu theo ngµnh kinh tÕ: C¸c ngµnh kinh tÕ cã thÓ ®­îc ph©n thµnh 3 khu vùc kinh tÕ: N«ng- l©m- ng­, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng, dÞch vô. C¬ cÊu kinh tÕ kinh tÕ ph©n theo 3 khu vùc nµy trong nh÷ng n¨m 1991- 1995 còng cã nh÷ng thay ®æi theo chiÒu h­íng tÝch cùc. C¬ cÊu kinh tÕ 1991- 1995 §¬n vÞ % 1991 1992 1993 1994 1995 N«ng- l©m- ng­ 40,49 33,94 29,87 27,43 27,2 C«ng nghiÖp- x©y dùng 23,73 27,26 28,9 28,87 28,3 DÞch vô 35,72 38,8 41,23 43,7 42,5 Niªn gi¸m 1995 Khu vùc n«ng- l©m- ng­ nghiÖp cã tû träng gi¶m tõ 40,5% n¨m 1991 xuèng cßn 27,2% n¨m 1995 trong c¬ cÊu tæng s¶n phÈm c¸c ngµnh kinh tÕ. ë ®©y cã sù chuyÓn ®æi lín, tõ vÞ trÝ sè 1 khu vùc nµy ®· tôt xuèng vÞ trÝ thÊp nhÊt trong c¬ cÊu. Song ®iÒu nµy lµ phï hîp víi ®­êng lèi chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, lµ mét biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn vµ cña mét nÒn kinh tÕ x©y dùng theo h­íng hiÖn ®¹i, héi nhËp. Khu vùc c«ng nghiÖp- x©y dùng t¨ng 7% tû träng vµ tõ vÞ trÝ cuèi cïng trong c¬ cÊu ®· v­¬n lªn vÞ trÝ thø hai sau dÞch vô. Khu vùc dÞch vô gåm c¸c ngµnh giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn, th­¬ng nghiÖp, cung øng vËt t­, tµi chÝnh- tÝn dông, ng©n hµng vµ b¶o hiÓm nhµ n­íc, qu¶n lý nhµ n­íc, khoa häc- gi¸o dôc, y tÕ, thÓ thao nhµ ë, du lÞch kh¸ch s¹n, söa ch÷a... Trong 5 n¨m, dÞch vô ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn kh«ng ngõng, tõ vÞ trÝ sè hai sau n«ng nghiÖp vµo n¨m 1991, sang n¨m 1995, khu vùc nµy ®· v­¬n lªn trë thµnh ngµnh ®ãng gãp vµo GDP nhiÒu nhÊt(42,5,%) Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña tõng khu vùc kh¸c nhau do vËy mµ tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña toµn nÒn kinh tÕ ph©n theo ngµnh kh«ng ®ång nhÊt. Trong ®ã, t¨ng nhanh nhÊt thuéc vÒ khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng; kÕ tiÕp lµ dÞch vô vµ thÊp nhÊt lµ n«ng nghiÖp. Tuy tû träng cã sù t¨ng gi¶m nh­ng sè liÖu tuyÖt ®èi cña c¸c ngµnh ®ãng gãp vµo GDP vÉn t¨ng lµm tæng GDP t¨ng lªn. Tæng GDP n¨m 1995 gÊp gÇn 3 lÇn n¨m 1991. Trong khi n«ng nghiÖp sôt gi¶m tû träng nh­ng n­íc ta tõ mét n­íc thiÕu ¨n, ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc th× ®Õn nh÷ng n¨m nµy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng nh÷g ®ñ cung cÊp nhu cÇu trong n­íc, ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc mµ cßn h­íng ra xuÊt khÈu. ChÝnh sù v÷ng ch¾c cña s¶n xuÊt l­¬ng thùc ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng C«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi. TiÕp nèi giai ®o¹n tr­íc, trong nh÷ng n¨m nµy 3 nhãm ngµnh kinh tÕ ®· cã nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu, møc ®ãng gãp vµo tæng thu nhËp quèc d©n. §©y thùc sù lµ mét b­íc tiÕn thÓ hiÖn sù tiÕn bé, tÝch cùc vµ hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn, ta vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc trong nh÷ng n¨m sau. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu gi÷a 3 nhãm ngµnh lín tuy ®· ®óng h­íng nh­ng nh×n chung diÔn ra rÊt chËm ch¹p. Tû träng cña n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ vÉn cßn cao; vÒ c¬ b¶n n­íc ta vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp th× cßn cÇn cã mét thêi gian dµi n÷a. Chóng ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc c¸c s¶n phÈm mòi nhän, chñ lùc cña ®Êt n­íc; do vËy mµ còng ch­a x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ®­îc c¸c ngµnh mòi nhän. N­íc ta b­íc vµo ®æi míi kinh tÕ, thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu khã kh¨n, xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp nh­ng ta l¹i cã t­ t­ëng nãng véi, muèn ®èt ch¸y giai ®o¹n nªn sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta nh÷ng n¨m nµycßn cã sù pha trén, hçn t¹p. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu néi t¹i c¸c ngµnh kinh tÕ chñ yÕu: Kh«ng chØ c¸c ngµnh kinh tÕ mµ trong b¶n th©n néi t¹i mçi ngµnh còng cã sù thay ®æi. N«ng nghiÖp: N«ng nghiÖp lu«n lµ ngµnh kinh tÕ quan träng, ®­îc quan t©m ph¸t triÓn. Trong kÕ ho¹ch n¨m n¨m lÇn nµy, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh l­¬ng thùc thùc phÈm lµ mét trong ba ch­¬ng tr×nh kinh tÕ cña n­íc ta bëi vËy mµ n«ng nghiÖp ®­îc chó träng vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín. Møc ®ãng gãp vµo GDP cña toµn ngµnh ®· t¨ng lªn gÇn …. lÇn. Nh­ng tû träng cña ngµnh l¹i gi¶m ®i. Ngµnh N«ng- l©m nghiÖp- thuû s¶n ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng t¨ng dÇn tû träng ngµnh thuû s¶n vµ gi¶m dÇn tû träng nhãm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. Nh­ng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng cao nhÊt trong toµn ngµnh. §Õn n¨m 1995, trong 27,18% cña toµn ngµnh ®ãng gãp vµo GDP th× chØ riªng n«ng nghiÖp ®· chiÕm tíi 23,03%; l©m nghiÖp vµ thuû s¶n lÇn l­ît lµ 1,24% vµ 2,91%. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt néi bé c¸c ngµnh còng cã sù thay ®æi t­¬ng tù. Trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, tû träng cña n«ng nghiÖp ®· gi¶m tõ 83,19% xuèng cßn 82,65%; ngµnh l©m nghiÖp gi¶m tõ 7,99% xuèng 4,41% ChØ cã ngµnh thuû s¶n t¨ng tû träng tõ 8,82% lªn 10,94%. Trong ®iÒu kiÖn n«ng ngiÖp vÉn t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 4% n¨m vÒ gi¸ trÞ s¶n l­îng mµ tû träng cña nã l¹i cã xu h­íng gi¶m ®i trong c¬ cÊu toµn ngµnh lµ xu h­íng tÝch cùc. Ngµnh thuû s¶n tuy cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n nh­ng do cã tû träng qu¸ nhá nªn ch­a t¹o ra b­íc ngoÆt vÒ sù chuyÓn dÞch. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 1991-1995 §¬n vÞ: % 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng sè 100 100 100 100 100 N«ng nghiÖp 83,19 84,15 84,39 83,06 82,65 Trång trät 65 65 65,33 64,2 63,87 + L­¬ng thùc 65,51 76,15 66,34 65,31 63,78 + Rau ®Ëu 6,56 6,26 6,25 6,2 6,73 + C©y c«ng nghiÖp 16,62 15,44 16,37 17,92 19.66 + C©y ¨n qu¶ 8,4 8,14 8,07 7,83 7,5 Ch¨n nu«i 18,19 19,15 19,06 18,86 18,78 + Gia sóc 61,98 62,09 62,86 64,44 64,01 + Gia cÇm 19,14 18,98 19,38 17,59 17,37 + S¶n phÈm kh«ng qua giÕt thÞt 13,88 14,23 14,06 13,44 14,28 L©m nghiÖp 7,99 7,3 6,8 6,59 6,41 + Trång vµ nu«i rõng 1,38 1,75 1,24 1,49 1,52 + Khai th¸c l©m s¶n 6,54 5,48 5,42 4,97 4,77 + L©m nghiÖp kh¸c 0,07 0,07 0,14 0,13 O,12 Thuû s¶n 8,82 8,55 8,81 10,35 10,94 Nguån Niªn gi¸m thèng kª n¨m 1995 Ngµnh n«ng nghiÖp theo nghÜa hÑp gåm hai bé phËn trång trät vµ ch¨n nu«i. N«ng nghiÖp cã b­íc ph¸t tiÕn t­¬ng ®èi æn ®Þnh, tèc ®é ph¸t triÓn n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc. C¶ trång trät vµ ch¨n nu«i ®Òu ph¸t triÓn theo h­íng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®ai vµ lao ®éng, gãp phÇn quan träng vµo sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n theo h­íng hiÖn ®¹i. kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp diÔn ra theo xu thÕ gi¶m dÇn tû träng cña trång trät, t¨ng dÇn tû träng ch¨n nu«i; vµ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn theo h­íng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, h­íng vµo xuÊt khÈu. C¬ cÊu c©y trång vËt nu«i còng thay ®æi ®Ó cã nh÷ng s¶n phÈm chÊt l­îng, n¨ng suÊt cao. ViÖc gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò l­¬ng thùc lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ch¨n nu«i ph¸t triÓn, ®­a lªn thµnh ngµnh s¶n xuÊt chÝnh, c©n ®èi h¬n víi trång trät, t¨ng dÇn tû träng. Trong 5 n¨m qua, ch¨n nu«i tõ 20,5 % ®· t¨ng lªn 27% trong kÕt cÊu gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng n«ng nghiÖp. Ng­îc l¹i, trång trät gi¶m tõ 74,95% xuèng cßn 73%. B¶n th©n trång trät vµ ch¨n nu«i còng cã sù thay ®æi vÒ quy m«, c¬ cÊu: + Trång trät cã 4 bé phËn: l­¬ng thùc, rau ®Ëu, c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶. Trong ®ã c©y l­¬ng thùc cã tû träng cao nhÊt víi 65%, kÕ tiÕp lµ c©y c«ng nghiÖp ( 18%), c©y ¨n qu¶ ( 8%), c©y rau ®Ëu ( 7%). Nh÷ng n¨m sau vÒ c¬ b¶n, tû lÖ nµy thay ®æi kh«ng nhiÒu, mµ chñ yÕu thay ®æi trong c¬ cÊu c©y trång, mïa vô. S¶n xuÊt l­¬ng thùc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. S¶n l­îng l­¬ng thùc kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 1,2 triÖu tÊn; n¨m 1995, s¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t 27,5 triÖu tÊn. Trong l­¬ng thùc, s¶n xuÊt lóa t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh c¶ vÒ diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt. C¬ cÊu mïa vô vµ c©y trång cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h­íng t¨ng diÖn tÝch lóa ®«ng xu©n, lóa hÌ thu; gi¶m diÖn tÝch lóa mïa cã n¨ng suÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó th©m canh t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt. KÕt qu¶ lµ tõ mét n­íc thiÕu l­¬ng thùc, ®Õn nay ViÖt Nam trë thµnh n­íc s¶n xuÊt lóa g¹o ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh nhÊt so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø 3 trªn thÕ giíi. Gi¶i quyÕt v÷ng ch¾c vÊn ®Ò l­¬ng thùc lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn ®a d¹ng c©y trång, vËt nu«i. Tï chç ®éc canh c©y lóa, c©y lóa lµ c©y trång chñ ®¹o, n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã sù chuyÓn m¹nh sang ®a d¹ng ho¸ c©y trång theo ph­¬ng ch©m “ ®Êt nµo, c©y Êy”. Nh÷ng c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®Òu ph¸t triÓn nhanh; nh­ c©y cµ phª n¨m 1995 ®¹t 218 ngh×n tÊn, cµ phª nh©n t¨ng h¬n 2 lÇn so víi n¨m 1991 vµ trë thµnh mÆt hµng n«ng s¶n quan träng nhÊt trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu + NÐt næi bËt nhÊt cña ch¨n nu«i trong nh÷ng n¨m ®ã lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n trång trät; N¨m 1992, tèc ®é nµy cña trång trät vµ ch¨n nu«i lÇn l­ît lµ 7,15 vµ 12,8%; sang n¨m 1995, con sè nµy lµ 7,1% vµ 4,5%. Ch¨n nu«i cã 3 bé phËn lµ: gia sóc, gia cÇm vµ s¶n phÈm kh«ng qua giÕt thÞt. Trong ®ã ®µn gia sóc cã tû lÖ gÇn 70% trong c¬ cÊu ngµnh, hai bé phËn cßn l¹i cã tû träng gÇn b»ng nhau trong nh÷ng n¨m 1991- 1995. Nguyªn nh©n lµm cho ch¨n nu«i ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m ®ã lµ do l­¬ng thùc t¨ng nhanh, thøc ¨n ch¨n nu«i t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng; gi¸ c¶ æn ®Þnh, gièng gia sóc vµ gia cÇm phong phó nhÊt lµ gièng lîn. Trong khi nhu cÇu vµ gi¸ thùc phÈm t¨ng cµng khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kÞªn tèt nhÊt cho ng­êi s¶n xuÊt. C¶ yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra ®Òu diÔn ra theo xu h­íng t¨ng lîi Ých vËt chÊt cho ng­êi ch¨n nu«i, thóc ®Èy hä më réng s¶n xuÊt theo h­íng thÞ tr­êng víi quy m« lín dÇn. Do ®ã, ®Õn nay c¶ n­íc ®· cã 25213 hé ch¨n nu«i theo h×nh thøc trang tr¹i thay thÕ dÇn cho kiÓu ch¨n nu«i tù cÊp tù tóc, tËn dông s¶n phÈm phô cña trång trät nh­ tr­íc. L©m nghiÖp: S¶n xuÊt l©m nghiÖp thêi kú nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n: thiÕu vèn, ®ãng cöa rõng ®Ó tu bæ, dÉn ®Õn lao ®«ng thõa, viÖc lµm thiÕu, thu nhËp thÊp; c¬ cÊu cña néi bé ngµnh l©m nghiÖp nh×n chung ch­a cã nhiÒu thay ®æi, cã sù sôt gi¶m vÒ quy m«, tû träng trong c¬ cÊu toµn ngµnh. Tuy nhiªn, ta còng ®¹t mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong l©m nghiÖp. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©mnghiÖp tõ 1416 tû ®ång n¨m 1991 lªn 1449 tû ®ång n¨m 1995. DiÖn tÝch rõng trång trong 5 n¨m ®¹t trªn 700 ngh×n ha. Ch­¬ng tr×nh “ 327” ®­îc thùc hiÖn b¾t ®Çu tõ n¨m 1993, trong 3 n¨m 1993- 1995, ®· gãp phÇn quan träng vµo phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, më réng diÖn tÝch rõng trång. Trong 5 n¨m c¶ n­íc ®· trång trªn 2 tû c©y c¸c lo¹i, b×nh qu©n 400 triÖu c©y mét n¨m. §¶ng vµ nhµ n­íc ta cã chñ tr­¬ng x· héi ho¸ l©m nghiÖp, giao ®Êt giao rõng cho nh©n d©n. C¸c l©m nghiÖp ngoµi quèc doanh cã b­íc ph¸t triÓn míi. M« h×nh trang tr¹i, v­ên rõng, kinh doanh l©m nghiÖp tæng hîp ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn víi quy m« ngµy cµng lín. Thuû s¶n: C¸c ho¹t ®éng nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n cã nhiÒu tiÕn bé. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh ®· t¨ng tõ 1562 n¨m 1991 lªn 2175 tû ®ång trong n¨m 1995, t¨ng 39,2%. S¶n l­îng thuû s¶n c¸c lo¹i t¨ng 4,44%; tõ 969 ngh×n tÊn lªn 1,4 triÖu tÊn. VÞ trÝ cña ngµnh thuû s¶n trong c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng t¨ng tõ 7,5% n¨m 1991 lªn 8,9% n¨m 1995. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nh÷ng n¨m qua. Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé, thµnh tùu b­íc ®Çu, sù chuyÓn ®æi kÕt cÊu n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn cßn béc lé nhiÒu khã kh¨n, h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh ®­a n«ng nghiÖp n­íc ta ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. C¬ cÊu ngµnh cßn cã nhiÒu bÊt hîp lý, thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau: C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi chung vµ c¬ cÊu n«ng nghiÖp nãi riªng nh×n chung cßn chuyÓn biÕn chËm ch¹p. HÕt n¨m 1995 vÉn cßn kho¶ng 85% hé n«ng d©n dùa vµo nguån sèng chÝnh lµ n«ng nghiÖp, ch­a cã nghÒ phô. Tû träng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi. HÇu hÕt c¸c vïng n«ng th«n vÉn duy tr× nÒn n«ng nghiÖp theo h­íng truyÒn thèng tù tóc tù cÊp lµ chÝnh, s¶n xuÊt hµng ho¸ chËm ph¸t triÓn. C¬ cÊu néi bé c¸c ngµnh ch­a tho¸t khái thÕ ®éc canh. N«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû träng qu¸ cao trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng l©m thuû s¶n. Ngµnh thuû s¶n tuy ®· cã chiÒu h­íng gia t¨ng tèc ®é, s¶n l­îng nh­ng vÉn cßn nhá, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña ngµnh. Riªng trong n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i ph¸t triÓn chËm, trång trät thuÇn n«ng vÉn lµ phæ biÕn. C¸c ngµnh n«ng- l©m- ng­ vÉn ch­a thèng nhÊt víi nhau trong mét c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt. Ngµnh c«ng nghiÖp: C«ng nghiÖp ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1991- 1995 võa ph¶i s¾p xÕp l¹i toµn ngµnh sao cho phï hîp víi t×nh h×nh míi, võa ph¶i ph¸t triÓn v­¬n lªn xøng ®¸ng víi vai trß, vÞ thÕ cña ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Bëi vËy, c«ng nghiÖp ®· cã sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu, s¶n l­îng; sù t¨ng gi¶m gi÷a mçi ngµnh, mçi khu vùc kh«ng ®ång nhÊt. Song ®©y vÉn lµ thêi kú mµ c«ng ngghiÖp t¨ng cao vµ æn ®Þnh nhÊt so víi c¸c thêi kú tr­íc; t¹o cã së thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh nh÷ng n¨m kÕ tiÕp. Trong 18 ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu, tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng tÝnh ®Õn n¨m 1995 t¨ng t­¬ng ®èi ®Òu, gÊp kho¶ng 2 lÇn so víi n¨m 1991. Tû träng cña toµn ngµnh trong c¬ cÊu tæng s¶n phÈm c¸c ngµnh kinh tÕ t¨ng tõ 23,8% lªn 30,1% vµ ®øng vÞ trÝ thø 2 sau dÞch vô. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao, liªn tôc vµ æn ®Þnh; b×nh qu©n cña toµn ngµnh trong 5 n¨m lµ 13,5%. Ngµnh thuéc da vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ da cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt (kho¶ng 4 lÇn) nh­ng tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm kh«ng cao. Doanh nghiÖp nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i ®· gi¶m tõ 2782 doanh nghiÖp n¨m 1990 cßn 2010 doanh nghiÖp n¨m 1995 vµ ®­îc c¬ cÊu trong 28 tæng c«ng ty; sè l­îng lao ®éng gi¶m tõ 74,4 v¹n xuèng 64 v¹n nh­ng sè vèn l¹i ®­îc bæ sung, t¨ng tõ 17,2 ngµn tû lªn gÇn 46 ngµn tû n¨m 1995. Hîp t¸c x· vµ tæ s¶n xuÊt gi¶m tõ 13086 c¬ së xuèng cßn 1648 c¬ së; trong khi ®ã doanh nghiÖp t­ nh©n l¹i t¨ng tõ 770 lªn 4909 doanh nghiÖp. Hé c¸ thÓ tõ 37,7 v¹n lªn 49,3 v¹n. Cïng víi sù chuyÓn dÞch trong c¬ cÇu thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung th× trong c«ng nghiÖp, ta còng thÊy cã xu thÕ t¨ng dÇn sè l­îng, vai trß cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸ thÓ, c«ng ty xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; trong khi ®ã hîp t¸c x· l¹i gi¶m ®i, mÊt dÇn vÞ thÕ trong nÒn kinh tÕ; doanh nghiÖp nhµ n­íc tuy gi¶m ®i vÒ sè l­îng nh­ng vÉn gi÷ vÞ thÕ chñ chèt vµ n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm. Trong c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m nµy, bªn c¹nh c¸c ngµnh nhá ®ang ®­îc phôc håi, nhiÒu ngµnh míi ®­îc h×nh thµnh vµ trë thµnh ngµnh cã vÞ trÝ quan träng nh­ dÇu khÝ, ®iÖn tö, ho¸ chÊt… C¬ cÊu néi bé ngµnh cã sù chuyÓn dÞch theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. §¹i héi §¶ng VII ®Ò ra: “ t¨ng nhanh s¶n l­îng khai th¸c dÇu khÝ, ph¸t triÓn ®iÖn lùc,… ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp ®iÖn tö- tin häc...” Do ®ã, tû träng c«ng nghiÖp nhiªn liÖu n¨ng l­îng t¨ng tõ 18,6% (n¨m 1991) lªn 23,2% (n¨m 1995), c«ng nghiÖp luyÖn kim t¨ng tõ 1,6% lªn 2,1%, ngµnh ho¸ chÊt tõ 6,6% lªn 8,7%, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng tõ 7,1 lªn 8,1%. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng c¬ cÊu c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m nµy ®· cã sù chuyÓn ®æi m¹nh tõ chñ yÕu ph¸t triÓn víi sù gióp ®ì vÒ vèn, kü thuËt cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã lîi thÕ vÒ nguån lùc trong n­íc nh­ khai th¸c tµi nguyªn, nhiªn liÖu…. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c ngµnh kh«ng ®ång ®Òu. Nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Òu t¨ng tr­ëng nhanh nh­: nhiªn nguyªn liÖu t¨ng b×nh qu©n 20,4% n¨m, ho¸ chÊt t¨ng 20,1% n¨m, vËt liÖu x©y dùng 16,4% n¨m, luyÖn kim ®en t¨ng 25,8% n¨m…nhiÒu s¶n phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu còng gia t¨ng tõ 12% ®Õn 24% n¨m. Nhê vËy, ta ®· gi¶i quyÕt ®­îc c¬ b¶n sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung, cÇu ®· kÐo dµi trong hµng chôc n¨m nh­: xi m¨ng, ph©n l©n… vµ tho¶ m·n tèt h¬n nhu cÇu tiªu dïng s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña toµn x· héi. Sù ph©n bè c«ng nghiÖp theo l·nh thæ ®ang diÔn ra theo xu thÕ ngµy cµng tËp trung vµo c¸c trung t©m c«ng nghiÖp lín, h×nh thµnh nªn c¸c trung t©m c«ng nghiÖp lín, c¸c vïng träng ®iÓm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¶ n­íc. Trong ®ã, vïng §«ng Nam Bé chiÕm tû träng cao nhÊt c¶ n­íc tíi 43,38% tæng s¶n l­îng; riªng khu c«ng nghiÖp dÇu khÝ Vòng Tµu ®· chiÕm tíi 33% c«ng nghiÖp cña vïng vµ 15,8% c¶ n­íc. §ång b»ng s«ng Hång ®· b­íc tiÕn quan träng khi v­¬n lªn vÞ trÝ thø 2 víi 14% tæng s¶n l­îng so víi n¨m 1991 ®øng ë vÞ trÝ thø 3; trung t©m Hµ Néi ®ãng gãp 48,5% c«ng nghiÖp c¶ vïng, H¶i Phßng chiÕm 15%... §ång b»ng s«ng Cöu Long ®øng thø 3, ®ãng gãp 12%; trong ®ã CÇn Th¬ chiÕm 1,8%, Minh H¶i 2,6%, Kiªn Giang 1,9%. C¸c vïng kh¸c chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp cña c¸c thñ c«ng c¸ thÓ, Ýt cã c¸c doan nghiÖp lín bëi vËy tû träng trong c¬ cÊu c«ng nghiÖp c¶ n­íc rÊt nhá, nh­: vïng miÒn nói vµ trung du phÝa B¾c chiÕm 6,5%, vïng Khu IV cò 4,2%, vïng Duyªn h¶i miÒn Trung 5,4%, T©y Nguyªn 1,2%. TÝnh theo._.