Đinh hướng quy hoạch du lịch sinh thái tự nhiên vùng đồng bằng sông Cửu Long

BOÄ GIAÙO DUÏC & ÑAØO TAÏO. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH ---    --- BAÙO CAÙO TOÙM TAÉT ÑEÀ TAØI CAÁP BOÄ ÑEÀ TAØI: Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Coäng taùc vieân :Ths. GVC. Nguyeãn Taán Vieän. Ths. Traàn Ñöùc Minh Ths. Phaïm Thò Ngoïc Tp. Hoà Chí Minh , thaùng 12 naêm 2005 Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths.GVC. Traàn Vaên Thaønh LÔØI CAÛM ÔN Xin chaân thaønh caûm ôn:  Ban Giaùm hieäu, Ban Chuû nhieäm khoa Ñòa, Phoøng nghieân cöùu khoa hoïc vaø sau ñaïi hoïc tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm TP.HCM ñaõ taän tình giuùp ñôõ vaø taïo ñieàu kieän cho chuùng toâi thöïc hieän ñeà taøi.  UBND tænh, huyeän, Sôû Thöông maïi vaø Du lòch cuûa 12 tænh vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñaõ giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän cho chuùng toâi tham khaûo taøi lieäu, khaûo saùt thöïc ñòa, chuïp aûnh, quay phim.  OÂng Nguyeãn Ñöùc Ngaén, Giaùm ñoác Trung taâm Sinh thaùi vaø Taøi nguyeân laâm nghieäp, Phaân vieän ñieàu tra Quy hoaïch Röøng II ñaõ taän tình giuùp ñôõ cung caáp nguoàn taøi lieäu tham khaûo ñaùng tin caäy. TP. HCM, ngaøy 20 thaùng 12 naêm 2005. Chuû nhieäm ñeà taøi vaø caùc coäng taùc vieân Ths.GVC. Traàn Vaên Thaønh Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh PHAÀN THÖÙ NHAÁT TOÅNG QUAN  CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN VAÁN ÑEÀ, MUÏC TIEÂU, NOÄI DUNG, PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN, GIÔÙI HAÏN PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VAÁN ÑEÀ – MUÏC TIEÂU, NOÄI DUNG, PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN, GIÔÙI HAÏN PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI 1.1. TOÅNG QUAN VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU. 1.1.1. Toång quan veà du lòch sinh thaùi. Nhieàu baùo caùo veå DLST ñaõ khaúng ñònh DLST laø hình thaùi du lòch khoâng laøm toån haïi ñeán caùc khu vöïc töï nhieân, nhaèm muïc ñích chieâm ngöôõng vaø hieåu bieát thieân nhieân. DLST nhö söï beàn vöõng ñaõ trôû thaønh moät thuaät ngöõ baøn caõi cuûa nhöõng naêm 1990 nhö moät hình thöùc cuûa du lòch löïa choïn ôû caùc nöôùc ñang trôû neân thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø giaûm thieåu nhöõng taùc ñoäng coù haïi cho moâi tröôøng cuûa du lòch. Thuaät ngöõ Ecotourism (DLST) ñöôïc vieát taét töø nhoùm chöõ Ecologically responsible tourism, nghóa laø du lòch yù thöùc sinh thaùi. Cho ñeán nay, chuùng ta ñaõ raát coá gaéng ñeå xaùc ñònh khaùi nieäm DLST, nhöng Eugenio Yunis (2002) caûm thaáy nhöõng noã löïc naøy laø khoâng caàn thieát vaø voâ ích vì coù nhieàu hieåu bieát du lòch lieân quan ñeán thieân nhieân cuõng ñöôïc goïi laø DLST. Do ñoù, noùi moät caùch cuï theå nhaát thì chuùng ta seõ ñoàng yù vôùi khaùi nieäm “DLST laø du lòch ñöôïc môû roäng hieåu bieát veà chuùng”. Thöïc chaát cuûa khaùi nieäm naøy laø nhu caàu DLST taùc ñoäng leân khu vöïc tham quan moät caùch toái thieåu nhaát. Do ñoù, söï höõu ích cuûa khaùi nieäm naøy theo Lieân ñoaøn Vöôøn Quoác Gia Chaâu AÂu ñaõ xaùc ñònh du lòch beàn vöõng trong moâi tröôøng töï nhieân laø: “Taát caû nhöõng loaïi hoaït ñoäng quaûn lyù vaø phaùt trieån du lòch ñeå duy trì söï thoáng nhaát veà kinh teá, xaõ hoâi, moâi tröôøng vaø söï phaùt trieån oån ñònh cuûa thieân nhieân ñeå taïo ra nguoàn taøi nguyeân vaên hoùa vónh cöûu”. Coù theå neâu ra vaøi ñònh nghóa veà DLST sau ñaây: - Hoäi Du lòch Sinh thaùi (Ecotourism Society, 1992): DLST laø söï du haønh coù muïc ñích tôùi caùc khu vöïc töï nhieân ñeå hieåu bieát lòch söû töï nhieân vaø vaên hoùa cuûa moâi tröôøng, khoâng laøm caûi bieán tính hoaøn chænh cuûa HST, ñoàng thôøi taïo cô hoäi phaùt Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh trieån kinh teá baûo trôï nguoàn taøi nguyeân töï nhieân vaø lôïi ích taøi chính cho coäng ñoàng ñòa phöông. - David Western: DLST laø söï taïo neân vaø thoûa thuaän söï khao khaùt thieân nhieân laø sö khai thaùc tieàm naêng du lòch cho baûo toàn vaø phaùt trieån, söï ngaên chaën caùc taùc ñoäng tieâu cöïc leân sinh thaùi vaên hoùa vaø thaåm myõ. - Theo Geoffrey Lipman, Chuû tòch Hoäi Du Lòch vaø Löõ haønh Theá giôùi (WTTC), DLST thöïc chaát ñöôïc hieåu theo hai nghóa: - Nghóa roäng “E”: DLST laø söï höôùng veà töï nhieân vaø baûo toàn chuùng, cuøng vôùi söï nhaïy caûm ôû nôi ñeán. - Nghóa heïp “e”: ñöôïc xem nhö laø söï höôùng tôùi taïo cho moãi nhaø löõ haønh trôû thaønh ngöôøi nhaïy caûm sinh thaùi baèng caùch taïo döïng moät khuoân khoå moâi tröôøng vaøo nhieàu khía caïnh cuûa saûn phaåm du lòch vaø söï tieâu thuï noù. YÙ nghóa naøy coù theå taïo döïng moät söï hoã trôï toái öu tôùi vieäc caûi thieän moâi tröôøng, trong khi ñoù theo nghóa roäng haøm chæ nhöõng nhaø löõ haønh nhaïy caûm sinh thaùi, coù leõ vôùi yù nghóa saâu hôn cuûa du lòch xanh (green tourism). 1.1.2. Lôïi ích kinh teá vaø xu höôùng phaùt trieån cuûa du lòch sinh thaùi. Tuy ngaønh DLST chæ môùi ra ñôøi vaøo nhöõng naêm 1990, baét nguoàn töø Chaâu Phi, DLST ñaõ nhanh choùng traøn qua Chaâu Myõ, môû roäng ôû Chaâu AÂu vaø phaùt trieån maïnh ôû Chaâu AÙ. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Toå chöùc Du lòch Theá giôùi (WTO), doanh thu töø DLST chieám töø 2-10 tæ ñoâ la Myõ trong toång soá 55 tæ ñoâ la Myõ cuûa thò tröôøng du lòch döôùi caùc loaïi hình taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån, töùc laø taïi caùc nöôùc maø coâng nghieäp hieän ñaïi chöa xaâm chieám heát ñaát ñai coù caûnh quan töï nhieân. Caùc chuyeân gia DLST öôùc tính thò tröôøng DLST töø nay seõ taêng töø 12-15% trong thaäp kæ tôùi do coù boán nhaân toá taùc ñoäng ñeán xu höôùng phaùt trieån DLST sau ñaây: (i) Tình hình caêng thaúng treân theá giôùi giaûm daàn, duø coù caùc tranh chaáp khaùc coù tính ñòa phöông hay chuûng toäc. (ii) Chi phí du lòch reû hôn tröôùc. (iii) Xuaát hieän nhieàu thò tröôøng du lòch ña daïng. (iv) Khaùch du lòch ñöïôc cung caáp thoâng tin toát hôn vaø chính xaùc. Theo nhaän ñònh cuûa caùc WTO taïi Chaâu AÂu thì caùc nöôùc phaùt trieån thuoäc vuøng nhieät ñôùi ôû Chaâu AÙ laø moät thò tröôøng thuaän lôïi nhaát cho phaùt trieån DLST. Caùc nhaø khoa hoïc ñaõ ñaùnh giaù Chaâu AÙ coù moâi tröôøng soáng phong phuù nhaát haønh tinh hieän nay. ÔÛ ñaây coù nhöõng HST röøng nhieät ñôùi ñoäc ñaùo, ít coù gaây cheát ngöôøi hôn so vôùi caùc HST röøng ôû Chaâu Phi vaø Nam Myõ. Ngöôøi ta cuõng phaùt hieän ôû vuøng bieån nhieät ñôùi Chaâu AÙ coù nhöõng baõi ñaù ngaàm san hoâ tuyeät ñeïp vôùi ñaày bí aån. Hôn nöõa, caùc nöôùc Chaâu AÙ coù moät neàn vaên minh laâu ñôøi haøng ngaøn naêm ñeán nay vaãn coøn theå hieän qua kieán truùc coå xöa, toân giaùo trang nghieâm, moät taäp quaùn toân troïng leã giaùo vaø trang phuïc ñoäc ñaùo ñaày maøu saéc, trong khi taïi theá giôùi phöông Taây moïi hình thöùc trôû neân maùy moùc vaø ñôn ñieäu. Laõnh thoå Vieät Nam laø moät boä phaän nhoû beù cuûa moâi Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh tröôøng töï nhieân Chaâu AÙ, nhöng laïi coù moät nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù vaø haáp daãn khaùch du lòch nhö caùc caûnh quan di saûn töï nhieân theá giôùi: quaàn theå vònh Haï Long, ñoäng Phong Nha; caùc caûnh quan sinh thaùi röøng nhieät ñôùi caáp quoác gia nhö Cuùc Phöông, Nam Caùt Tieân…, vaø caû nhöõng HST raïn san hoâ nhieät ñôùi kyø thuù. ÔÛ vuøng ÑBSCL cuõng coù nhieàu tieàm naêng taøi nguyeân du lòch coù giaù trò khai thaùc DLST nhö caùc vöôøn quoác gia Traøm Chim, U Minh Thöôïng, U Minh Haï, Phuù Quoác, caùc caûnh quan sinh thaùi hang ñoäng Mo So, Hang Tieàn, Thaïch Ñoäng, Ñaù Döïng…, caùc caûnh quan sinh thaùi ñoài nuùi Caám, Coâ Toâ…, caùc HST röøng ngaäp maën (Caø Mau) vaø röøng traøm (Voà Dôi, Lung Ngoïc Hoaøng, U Minh, Traøm Chim), caùc caûnh quan sinh thaùi ñaûo vaø quaàn ñaûo (hoøn Khoai, hoøn Ñaù Baïc…), caùc HST saân chim (Vaøm Hoà, Gaùo Gioàng, Baïc Lieâu, Baèng Laêng, Traø Sö…) v…v…. 1.1.3. Caùc ñieàu kieän ñeå phaùt trieån vaø quaûn lí du lòch sinh thaùi beàn vöõng. Söï beàn vöõng cuûa quaûn lí vaø phaùt trieån DLST laø öu tieân haøng ñaàu ñoái vôùi caùc chính phuû, caùc nhaø chöùc traùch ôû ñòa phöông hay vuøng trung taâm, caùc haõng du lòch vaø caùc hieäp hoäi doanh nghieäp cuûa hoï. Chuùng ta haõy giaønh laáy cô hoäi ñeå khaúng ñònh roõ raøng quan nieäm du lòch beàn vöõng khoâng theå khoâng gaén lieàn vôùi DLST. WTO cho raèng taát caû moïi hoaït ñoäng du lòch ñeàu phaûi ñöôïc ñieàu chænh veà maët leã hoäi, thöông maïi, hoäi nghò vaø hoäi thaûo veà an toaøn söùc khoûe vaø söï maïo hieåm cuûa baûn thaân DLST ñeå noù phaûi ñaït tính beàn vöõng. Ñieàu naøy coù nghóa laø keá hoaïch vaø söï phaùt trieån cuûa cô sôû haï taàng, hoaït ñoäng vaø vieäc tieáp thò noù phaûi taäp trung vaøo caùc muïc tieâu veà khaû naêng beàn vöõng trong kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Do ñoù phaûi ñaûm baûo raèng khoâng coù moâi tröôøng töï nhieân thì cuõng khoâng coù keát caáu vaên hoùa - xaõ hoäi cuûa caùc chuû ñaàu tö seõ bò giaûm ñi do söï lui tôùi cuûa du khaùch du lòch; ngöôïc laïi nhöõng ngöôøi laøm du lòch ôû ñòa phöông seõ thu lôïi töø du lòch, caû veà kinh teá laãn vaên hoùa. Söï beàn vöõng nghóa laø caùc haõng du lòch cuõng nhö laø coäng ñoàng ñòa phöông nôi hoaït ñoäng seõ thu ñöôïc lôïi veà moät maët naøo ñoù. Ñoái vôùi DLST, söï beàn vöõng laø caáp baùch hôn caû so vôùi nhöõng loaïi hình du lòch khaùc. Tuy nhieân, nhö chuùng ta thaáy töø baát cöù loaïi hình du lòch naøo khaùc, DLST khoâng beàn vöõng ñaõ xaûy ra ôû nhieàu vuøng, mieàn, quoác gia, gaây nguy hieåm cho söï toàn taïi cuûa moâi tröôøng töï nhieân, neàn taûng cuûa kinh doanh DLST seõ bò giaûm ñi vaø nghieâm troïng hôn laø laøm cho hoaït ñoäng du lòch maát giaù trò. Nhöõng nhaân toá hay ñaëc ñieåm phaåm chaát naøo maø DLST caàn coù theå phaùt trieån beàn vöõng trong thôøi gian daøi? Nhöõng ñaëc ñieåm vaø ñieàu kieän ñöôïc xem laø cô baûn nhaát coù theå keå ra nhö sau (Eugenio Yunis (2002):  DLST phaûi taêng cöôøng baûo toàn khu vöïc töï nhieân vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa khu vöïc xung quanh vaø coäng ñoàng.  DLST ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng chieán löôïc ñaëc thuø, nguyeân taéc vaø chính saùch cho moãi quoác gia, vuøng, khu vöïc. Noù khoâng theå phaùt trieån moät caùch voâ toå chöùc, voâ kæ luaät neáu muoán toàn taïi beàn vöõng trong thôøi gian daøi. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh  DLST caàn sö phoái hôïp toå chöùc coù hieäu quaû vaø thöïc duïng giöõa nhöõng ñoái töïông lieân quan ñeán du lòch nhö sau: chính quyeàn ñòa phöông, haõng du lòch, caù nhaân vaø nhaân daân ñòa phöông.  Qui hoaïch DLST phaûi bao goàm caùc chæ tieâu nhaát ñònh cho vuøng laõnh thoå, goàm khu baûo toàn vaø nhöõng vuøng taùc ñoäng vöøa vaø nheï.  Qui hoaïch töï nhieân vaø thieát keá caùc phöông tieän, caùc khaùch saïn ñaëc tröng vaø nhöõng phöông tieän chuyeån tin khaùc, nhaø haøng vaø caùc trung taâm thoâng tin du lòch ôû caùc vöôøn quoác gia neân ñöôïc nghieân cöùu theo caùch giaûm thieåu nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc maø du khaùch coù theå gaây ra ñoái vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø vaên hoùa, caùc vaät lieäu xaây döïng, kieåu kieán truùc noäi thaát vaø trang töø nhöõng nguoàn naêng löôïng ít gaây oâ nhieãm taïi choã.  Töông töï, caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi vaø thoâng tin lieân laïc do du khaùch vaø caû caùc coâng ty cung caáp dòch du lòch trong vuøng DLST cuõng phaûi ít gaây taùc ñoäng, keå caû nhöõng troø chôi theå thao oàn aøo hay nhöõng phöông tieän gaây oâ nhieãm taïi choã.  Haønh ñoäng DLST trong caùc vöôøn quoác gia vaø nhöõng khu baûo toàn khaùc (nhö khu khaûo coå hay nôi haønh höông) phaûi tuyeät ñoái tuaân thuû caùc qui ñònh quaûn lí nghieâm ngaët ôû khu vöïc naøy.  Cô cheá toå chöùc hôïp phaùp neân ñöôïc thieát laäp ôû caáp quoác gia vaø ñòa phöông ñeå thuaän tieän vaø taêng hieäu quaû cuûa söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñòa phöông trong tieán trình qui hoaïch, phaùt trieån, quaûn lí vaø ñieàu chænh DLST.  Phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän treân, cô cheá toå chöùc neân ñöôïc thieát laäp ñeå coù theå caân ñoái thu nhaäp töø löôïng khaùch DLST nhaèm chia xeû ñoái vôùi coäng ñoàng ñòa phöông vaø vuøng cö truù taïm thôøi trong vöôøn quoác gia ñeå baûo toàn di saûn töï nhieân.  Tuy nhieân, phaûi khaúng ñònh raèng DLST laø moät ngaønh kinh doanh toát, noù coù theå seõ ñaûm baûo cho söï beàn vöõng veà kinh teá. Noùi caùch khaùc, neáu DLST khoâng ñem laïi lôïi nhuaän cho haõng du lòch thì haún noù seõ khoâng ñöôïc ñaàu tö phaùt trieån vaø cuõng khoâng sinh lôïi cho caùc chuû ñaàu tö. Nhö vaäy, DLST seõ laø lónh vöïc vaên hoùa - sinh thaùi nhaïy caûm raát cao.  Taát caû nhöõng gì lieân quan tôùi kinh doanh DLST, bao goàm baûn thaân caùc chuû ñaàu tö, chính quyeàn ñòa phöông vaø dó nhieân laø coù caùc doanh nhaân phaûi yù thöùc veà giaù trò cuûa söï giaûm nheï nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa hoaït ñoäng DLST. Nhöõng aûnh höôûng naøy vaø caùi giaù cuûa vieäc ngaên chaën chuùng caàn ñöôïc ñaùnh giaù tröôùc vaø bao goàm caû nhöõng keát quaû phaân tích lôïi nhuaän cuûa baát kyø döï aùn DLST naøo.  Vieäc tuaân thuû nhöõng nguyeân taéc du lòch neân ñöôïc taêng cöôøng vaø nghieâm hôn ñoái vôùi DLST ñieån hình, bao goàm giaùm saùt vaø ñieàu chænh baèng cuoäc vaän ñoäng naâng cao yù thöùc, thoâng tin ñaày ñuû hôn cho khaùch DLST vaø ñaøo taïo nhöõng nhaø cung caáp dòch vuï. Nhöõng heä thoáng nguyeân taéc naøy caàn ñöôïc khích leä vaø kieåm tra thích ñaùng.  Caàn xem xeùt trieån voïng cuûa vieäc thieát laäp moät heä thoáng chöùng nhaän cho hoaït ñoäng vaø caùc tieän nghi theo phong caùch DLST, ít nhaát laø ôû caáp khu vöïc vaø cuõng coù theå môû roäng treân qui moâ toaøn caàu ñeå ñaûm baûo raèng chuùng coù ñuùng chuaån vôùi nhöõng nguyeân taéc vaø qui cheá DLST. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh  Giaùo duïc ñaøo taïo laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå hoaït ñoäng DLST beàn vöõng. Hoäi ñoàng quaûn trò vaø giaùm ñoác caùc coâng ty cuõng nhö nhaân vieân vaø nhaân daân ñòa phöông caàn ñöôïc ñaøo taïo toång quaùt vaø chuyeân veà caùc lónh vöïc DLST phuø hôïp vôùi töøng nhu caàu. Ngoaøi ra, DLST cuõng caàn moät ñoäi nguõ höôùng daãn vieân DLST coù trình ñoä cao vaø coù theå söû duïng daân ñòa phöông.  Khaùch DLST caàn nhöõng thoâng tin chi tieát vaø chuyeân saâu ngay caû tröôùc vaø trong chuyeán du lòch cuûa hoï, vieäc cung caáp thoâng tin ñaày ñuû, toát laø moät trong soá nhöõng nhaân toá khaùc bieät veà thöïc tieãn giöõa DLST vôùi du lòch truyeàn thoáng. Nhöõng loaïi hình khaùc ñöôïc duøng ñeå cung caáp thoâng tin bao goàm giôùi thieäu saùch hay baûn ñoà, trung taâm khaùch haøng hay baûo taøng sinh thaùi (duøng kieán truùc vaø vaät lieäu truyeàn thoáng, taïi choã), caùc baûng chæ daãn baèng vaät lieäu thieân nhieân hay caùc chöông trình tieáp thò vaø dó nhieân laø caû höôùng daãn vieân.  Danh muïc caùc maët haøng, saùch giôùi thieäu, höôùng daãn veà DLST neân coù thoâng tin veà kinh nghieäm cho du khaùch; noäi dung veà hoa coû, thöïc vaät, ñòa chaát, quaëng moû, vaø heä sinh vaät ñeå ñöôïc tham quan laø cô sôû cho quaûng caùo veà DLST, thoâng tin chính xaùc veà caùc phöông tieän cuûa nôi löu truù.  Giôùi thieäu nhöõng vieäc coù theå laøm vaø khoâng ñöôïc laøm ôû caùc ñieåm ñeán. Taát caû seõ ñöôïc du khaùch chuù yù vaø coù theå hoï cuõng seõ phaân bieät ñöôïc giöõa ngöôøi laøm DLST chính thoáng vaø nhöõng ngöôøi laøm du lòch khaùc ñeå choïn laáy öu theá cuûa loaïi hình du lòch naøy.  Caû nhöõng keânh tieáp thò vaø caùc phöông tieän taêng cöôøng caùc saûn phaåm DLST caàn phuø hôïp vôùi loaïi hình du lòch maø khaùch yeâu caàu vaø caùc loaïi khaùch DLST. Veà maët naøy, thöïc hieän kinh doanh phuø hôïp hôn vôùi soá ñoâng khaùch nhö taát caû caùc tour troïn goùi, phaàn traû theâm quaù nhieàu cho moät phoøng moät ngöôøi vaø ngaøy khoâng phuø hôïp vaø giôø bay khoâng hôïp lí laø khoâng thoûa maõn. Theâm vaøo ñoù, chuùng ta seõ cung caáp moät soá höôùng daãn cô baûn ñeå ñaûm baûo du lòch ôû caùc VQG vaø caùc khu BTTN ñöôïc baûo veä vaø khoâng taïo ra caùc taùc ñoäng tieâu cöïc. Ñeå phaùt trieån vaø quaûn lí DLST beàn vöõng, Eugenio Yunis (2002) neâu ra 7 ñieåm cô baûn sau ñaây: 1. Phaân vuøng: ñaây laø cô sôû ñeå xaùc ñònh, trong taát caû nhöõng khu baûo toàn thieân nhieân, caùc vuøng coù chöùc naêng vaø möùc söû duïng khaùc nhau. Du khaùch khoâng ñöôïc töï do ñi laïi khaép nôi trong khu baûo toàn hay ít nhaát laø khoâng phaûi taát caû du khaùch ñeàu vaøo cuøng moät luùc hay cuøng moät löôïng nhö nhau. 2. Quaûn lí nhu caàu du lòch: Du lòch toaøn caàu ñoøi hoûi vuøng töï nhieân phaûi ñöôïc quaûn lí ñeå taïo söï lieân keát giöõa caùc boä phaän khaùc nhau : (i) Xaùc ñònh toång soá khaùch toái ña coù theå vaøo khu vöïc naøy moãi ngaøy. (ii) Coù chính saùch ñònh giaù phuø hôïp vôùi ñaïi ña soá du khaùch. (iii) Xaùc ñònh chính saùch tieáp thò, phaân phoái vaø taêng tröôûng song song vôùi chính saùch ñònh giaù vaø vôùi soá ñoâng nhu caàu. 3. Thieát keá quaûn lí du lòch: thieát keá chöông trình quaûn lí cô sôû haï taàng cuõng nhö tieän nghi du lòch trong vuøng, söû duïng nhöõng vaät lieäu coù saün ôû ñòa phöông (thieát keá sinh thaùi) trong taát caû caùc toøa nhaø trong khu, hôïp nhaát taát caû caùc öùng duïng kyõ thuaät nhö naêng Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh löôïng maët trôøi, gioù vaø söï chieáu saùng, vaät lieäu taùi cheá, raùc höõu cô… taïo loái ñi boä vaø khu vöïc söû duïng thöôøng xuyeân chòu taùc ñoäng maïnh. Laäp moät heä thoáng quaûn lí chaát thaûi toaøn dieän. 4. Quaûn lí khaùch du lòch: thieát keá nhöõng tuyeán du lòch trong khu ñeå quaûn lí söï ñi laïi cuûa du khaùch, thieát keá thôøi gian vaø caùc chöông trình keá tieáp nhau vaø thöïc hieän chuùng vôùi nhöõng thoâng tin ñaëc bieät vaø baûng chæ ñöôøng, thöïc hieän caùc qui taéc lieân quan ñeán vieäc söû duïng caùc phöông tieän trong khu vöïc; taïo caùc loái vaøo vaø ñieåm döøng vôùi thôøi gian bieåu vaø caùc hoaït ñoäng keá tieáp. 5. Giaùm saùt thöôøng xuyeân caùc taùc ñoäng: Laäp baûng kieåm tra toaøn dieän vôùi muïc ñích keùp: (i) Choïn caùc loaøi coù theå thu huùt söï quan taâm cuûa du khaùch nhaát. (ii) Cho pheùp kieåm keâ theo giai ñoaïn soá löôïng loaøi. Theo qui taéc kieåm tra sinh thaùi ñeå ño nhöõng taùc ñoäng töø du lòch, thieát laäp heä thoáng caùc tín hieäu vaø heä thoáng thu nhaäp thoâng tin töông töï. 6. Quaûn lí haønh vi: thieát laäp, phoå bieán vaø ñöa ra nhöõng qui taéc baét buoäc veà haønh vi cho du khaùch. Laäp maõ hoaït ñoâïng cho nhöõng ngöôøi thöïc hieän tour tieáp thò khu vöïc vaø cho caû du khaùch. Giaùo duïc coäng ñoàng xung quanh, nhaân vieân khu baûo toàn vaø du khaùch veà taàm quan troïng cuûa vieäc baûo toàn thieân nhieân noùi chung vaø nhöõng loaøi bò ñe doaï tuyeät chuûng noùi rieâng. Cung caáp thoâng tin phong phuù cho du khaùch tröôùc vaø trong khi hoï ñeán tham quan khu baûo toàn, bao goàm caû thoâng tin moâ taû khu vöïc, nôi cö truù, nhöõng nguy hieåm vaø ruûi ro, nhöõng loaøi ñang bò ñe doïa tuyeät chuûng, “nhöõng ñieàu neân laøm vaø caám laøm” trong khu vöïc,…. 7. Chia lôïi nhuaän cho vieäc baûo toàn vaø caûi thieän ñòa phöông: Thieát laäp cô caáu toå chöùc ñeå ñaûm baûo moät phaàn lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng du lòch trong khu baûo toàn ñöôïc söû duïng ñeå taøi ñaàu tö cho chính khu ñoù. 1.1.4. Toång quan veà nghieân cöùu du lòch sinh thaùi. Ñeå xaùc ñònh roõ vaán ñeà vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi, döôùi ñaây ñieåm qua tình hình nghieân cöùu veà DLST. 1.1.4.1. Tình hình nghieân cöùu treân theá giôùi. ÔÛ nöôùc ngoaøi. Caùc chöông trình nghieân cöùu veà DLST treân theá giôùi raát phoå bieán nhö caùc nöôùc Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, Ñoâng Nam AÙ. Töø nhöõng naêm 1990 trôû laïi ñaây ñaõ xuaát hieän nhieàu coâng trình nghieân cöùu loaïi hình DLST cuûa Hoäi DLST (1992, 1993); Chöông trình moâi tröôøng Lieân hieäp Quoác (1979); Toå chöùc Du lòch Theá Giôùi (1994) ñaëc bieät laø caùc coâng trình nghieân cöùu veà DLST cuûa Burns; Holden (1995); PATA (1993); Cater (1993); Glaser (1996); Wright (1993). Ñaùng chuù yù laø coâng trình nghieân cöùu “DLST höôùng daãn cho caùc nhaø laäp keá hoaïch vaø quaûn lí” cuûa Kreg Lindberg (1999) vaø caùc chuyeân gia cuûa Hoäi DLST quoác teá. Nhöõng ñeà taøi nghieân cöùu treân ñaõ taïo cô sôû khoa hoïc cho vieäc nghieân cöùu DLST ôû Vieät Nam. 1.1.4.2. Tình hình nghieân cöùu ôû Vieät Nam. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh ÔÛ Vieät Nam, ngaønh du lòch heát söùc môùi meû chuû yeáu phaùt trieån hôn 30 naêm nay, nhöng thaät söï quan taâm chæ trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Naêm 1990, naêm du lòch Vieät Nam vì theá lónh vöïc nghieân cöùu phuïc vuï muïc ñích du lòch vaãn coøn haïn cheá.  Trong nhieàu naêm qua, caùc coâng trình nghieân cöùu nhö “Ñaùnh giaù taøi nguyeân du lòch Vieät Nam” do Vieän Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån Du lòch chuû trì ñaõ phaùc hoaï ñöïôc böùc tranh chung veà tieàm naêng, hieän traïng vaø moät soá xu höôùng phaùt trieån du lòch Vieät Nam.  Naêm 1992, coâng trình nghieân cöùu luaän aùn PTS khoa hoïc cuûa Ñaëng Duy Lôïi veà “Ñaùnh giaù vaø khai thaùc caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân huyeän Ba Vì (Haø Taây) phuïc vuï muïc ñích du lòch” ñaõ xaây döïng cô sôû khoa hoïc cho vieäc ñaùnh giaù vaø khai thaùc caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân phuïc vuï muïc ñích du lòch taïi moät ñòa baøn cuï theå.  Coâng trình “Nhöõng ñònh höôùng lôùn veà phaùt trieån du lòch Vieät Nam theo caùc vuøng laõnh thoå” cuûa Toång cuïc Du lòch Vieät Nam (1993) laø moät döï aùn quy hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch vuøng tam giaùc phía baéc Haø Noäi – Haûi Phoøng – Quaûng Ninh, vuøng tam giaùc phía Nam TP.HCM – Bieân Hoøa – Vuõng Taøu vaø truïc Hueá – Ñaø Naüng.  Coâng trình “Thieát keá caùc tuyeán ñieåm du lòch trong vaø ngoaøi TP. Hoà Chí Minh ñeán naêm 2010” cuûa coâng ty Du lòch Saøigon Tourist (1995) ñaõ ñaùnh giaù TNDLTN vaø TNDLNV, hieän traïng caùc tuyeán ñieåm du lòch ñang khai thaùc trong vaø ngoaøi TP. Hoà Chí Minh trong phaïm vi baùn kính 150 km vaø caùc tuyeán du lòch nöôùc ngoaøi (outbound) töông ñoái ñaày ñuû treân cô sôû khoa hoïc vaø thöïc tieãn. Coâng trình ñaõ thieát keá caùc ñieåm, tuyeán, cuïm du lòch vaø ñeà xuaát caùc ñieåm du lòch caàn ñaàu tö ñöa vaøo khai thaùc, trong ñoù coù caùc ñieåm du lòch vuøng ÑBSCL.  Naêm 1995, Vieän Nghieân cöùu Phaùt trieån Du lòch ñaõ thöïc hieän ñeà taøi nhaùnh veà “Hieän traïng vaø nhöõng ñònh höôùng cho coâng taùc qui hoaïch phaùt trieån du lòch vuøng ÑBSCL (1996 – 2010)” vôùi muïc tieâu xaùc laäp cô sôû khoa hoïc cho qui hoaïch phaùt trieån du lòch vaø ñeà xuaát phöông höùông phaùt trieån du lòch vuøng ÑBSCL cuøng caùc phöông aùn phaùt trieån cuï theå. Nghieân cöùu naøy caên cöù vaøo tieàm naêng du lòch ñaõ ñeà xuaát caùc loaïi hình du lòch vuøng ÑBSCL nhö DLST, du lòch soâng nöôùc, tham quan, vui chôi giaûi trí vaø du lòch bieån, nhöng chöa nghieân cöùu saâu veà loaïi hình DLST cuï theå.  Cho ñeán naêm 1998 ñaõ coù coâng trình nghieân cöùu cuûa Phan Huy Xu vaø Traàn Vaên Thaønh veà “Ñaùnh giaù TNDLTN vaø ñònh höôùng khai thaùc DLST vuøng ÑBSCL”. Coâng trình nghieân cöùu naøy ñaõ xaây döïng cô sôû khoa hoïc cho vieäc thieát keá caùc ñieåm, tuyeán, cuïm DLST ôû vuøng ÑBSCL. Caùc taùc giaû ñaõ kieåm keâ, ñaùnh giaù xeáp loaïi 34 ñieåm TNDLTN vaø phaùc thaûo caùc yù töôûng ñònh höôùng taïo caùc saûn phaåm DLST ña daïng nhaèm phaùt trieån du lòch beàn vöõng ôû vuøng ÑBSCL  Naêm 2000, baøi baùo caùo khoa hoïc veà “Ñònh höôùng qui hoaïch DLSTTN vuøng ÑBSCL” cuûa Traàn Vaên Thaønh vaø Phaïm Thò Ngoïc ñaõ ñieàu tra boå sung 8 ñieåm DLSTTN, thieát keá 13 tuyeán, 5 cuïm DLSTTN vuøng ÑBSCL. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh  Gaàn ñaây, Phaân vieän Ñieàu tra qui hoaïch röøng II ñaõ xaây döïng nhieàu döï aùn ñaàu tö phaùt trieån VQG, caùc khu BTTN nhaèm baûo toàn giaù trò ña daïng sinh hoïc vaø khai thaùc DLST ôû vuøng Taây Nguyeân, Ñoâng Nam Boä vaø ÑBSCL, trong ñoù coù caùc VQG Traøm Chim (1999), Phuù Quoác (2001), U Minh Thöôïng (2001), khu BTTN Lung Ngoïc Hoaøng (2002). Caùc döï aùn naøy ñaõ phaùc thaûo caùc saûn phaåm DLST caàn ñöôïc ñöa vaøo khai thaùc DLST. Nhìn chung, caùc nghieân cöùu treân chöa kieåm keâ ñaùnh giaù ñaày ñuû, chöa ñi saâu vaøo ñònh höôùng thieát keá qui hoaïch khai thaùc caùc ñieåm, tuyeán, cuïm, trung taâm DLSTTN cuõng nhö vieäc ñònh höôùng khai thaùc toång hôïp DLSTTN laãn nhaân vaên vuøng ÑBSCL theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng. 1.2. ÑAËT VAÁN ÑEÀ – LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI, MUÏC TIEÂU, NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU. 1.2.1. Lí do choïn ñeà taøi. Nhö treân ñaõ trình baøy, vaán ñeà khai thaùc nhöõng ñieàu kieän töï nhieân, nhaân vaên cuûa moät vuøng laõnh thoå cho muïc ñích du lòch ñaõ ñöôïc chuù yù trong nöôùc vaø treân theá giôùi. Vuøng ÑBSCL, vôùi ñòa hình vuøng soâng nöôùc khaù ña daïng veà maët sinh thaùi, soâng raïch, ñaát vöôøn, bieån, ñaûo… cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû ñeà caäp vôùi nhieàu goùc ñoä khaùc nhau : nghieân cöùu veà kinh teá – xaõ hoäi moâi tröôøng vuøng luõ, khai thaùc nhöõng ñieàu kieän töï nhieân phuïc vuï DLST (Phan Huy Xu, Traàn Vaên Thaønh; 1998). Tuy nhieân, caùc nghieân cöùu ñaõ chæ ra caùc ñònh höôùng chung cho qui hoaïch phaùt trieån, soáng chung vôùi luõ, chöa ñöa ra caùc cô sôû khoa hoïc cho vieäc khai thaùc DLST theo höôùng beàn vöõng. Ñeå khai thaùc DLST cuøng ÑBSCL moät caùch coù hieäu quaû vaø beàn vöõng, caàn thieát phaûi ñònh höùông thieát keá cuï theå, khai thaùc toång hôïp ñieàu kieän töï nhieân vaø nhaân vaên cuûa vuøng. Vì vaäy, ñeå boå sung vaøo söï chöa hoaøn thieän cuûa caùc coâng trình nghieân cöùu tröôùc ñaây, vieäc nghieân cöùu “Goùp phaàn ñònh höôùng qui hoaïch DLST vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long” ñaët ra 2 vaán ñeà: (i) Xaây döïng heä thoáng chæ tieâu hôïp lí ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST, cung caáp nhöõng cô sôû khoa hoïc cho vieäc qui hoaïch DLST vuøng ÑBSCL. (ii) Ñeà xuaát caùc ñònh höôùng qui hoaïch DLST thoâng qua vieäc xaùc ñònh caùc ñieåm, tuyeán, cuïm, trung taâm DLST cuûa vuøng. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu seõ giuùp cho caùc cô quan chöùc naêng quaûn lí nhöõng cô sôû khoa hoïc ñeå phaùt trieån DLST beàn vöõng. 1.2.2.. Muïc tieâu nghieân cöùu. Ñeà taøi ñaët ra 2 muïc tieâu cô baûn : (i) Ñaùnh giaù tieàm naêng taøi nguyeân DLST cuûa vuøng thoâng qua vieäc xaây döïng heä thoáng chæ tieâu hôïp lí, coù caên cöù khoa hoïc. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh (ii) Thu nhaäp vaø boå sung caùc tö lieäu tieàm naêng töï nhieân, nhaân vaên cuûa vuøng nhaèm ñeà xuaát caùc ñònh höôùng qui hoaïch DLST cuûa vuøng ÑBSCL theo höôùng beàn vöõng. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi khoâng nhaèm xaây döïng moät ñeà aùn qui hoaïch. Ñeà taøi höôùng tôùi 2 muïc tieâu chung laø: (i) Cung caáp cô sôû khoa hoïc cho vieäc xaây döïng caùc döï aùn phaùt trieån DLST vuøng ÑBSCL. (ii) Boå sung taøi lieäu giaûng daïy cho caùc moân hoïc veà ñòa sinh thaùi caûnh quan öùng duïng, ñòa lí DLST. 1.2.3. Noäi dung nghieân cöùu. Ñeå ñaït ñöïôc nhöõng muïc tieâu ñaët ra trong ñeà taøi thöïc hieän caùc noäi dung cô baûn sau ñaây : (i) Ñaùnh giaù tình hình khai thaùc TNDLST,ø hieän traïng phaùt trieån du lòch vaø khai thaùc DLST hieän nay cuûa vuøng ÑBSCL ñöôïc trình baøy khaùi quaùt treân cô sôû caùc taøi lieäu söu taàm vaø khaûo saùt thöïc teá. Phaàn naøy neâu ra caùc ñaùnh giaù theo caùch tieáp caän quaûn lí du lòch toaøn dieän, bao goàm caû nhu caàu hieän traïng quaûn lí, cô sôû haï taàng kyõ thuaät, thoáng keâ soá löôïng khaùch du lòch quoác teá ñeán ÑBSCL thôøi kyø 1995 – 2001. Caùc keát quaû nghieân cöùu trình baøy trong chöông 2 (ii) Nghieân cöùu xaây döïng heä thoáng caùc chæ tieâu ñaùnh giaù vaø thöïc hieän vieäc ñaùnh giaù tieàm naêng DLST. Caùc keát quaû ñaùnh giaù seõ taïo cô sôû khoa hoïc cho caùc ñeà xuaát ñònh höôùng thieát keá vaø qui hoaïch laõnh thoå DLST theo höôùng beàn vöõng. Beân caïnh ñoù, Caùc keát quaû vaø ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST trình baøy trong chöông 2. (iii) Nhöõng keát quaû trình baøy trong chöông3 laø caùc ñeà xuaát cuûa taùc giaû trong vieäc cung caáp nhöõng cô sôû khoa hoïc cho vieäc thieát keá vaø qui hoaïch caùc tuyeán, cuïm, ñieåm DLST trong vuøng ÑBSCL theo höôùng beàn vöõng. Trong phaàn phuï luïc moâ taû caùc ñieåm taøi nguyeân DLST coù yù nghóa quoác teá vaø quoác gia ôû vuøng ÑBSCL. 1.3. PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN, GIÔÙI HAÏN PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI. Ñeå laøm roõ nhöõng keát quaû nghieân cöùu möùc ñoä giôùi haïn vaø nhöõng ñoùng goùp veà cô sôû khoa hoïc cuûa ñeà taøi, trong noäi dung naøy seõ trình baøy hai vaán ñeà : (i) Cô sôû phöông phaùp luaän cuûa qui hoaïch DLST vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. (ii) Nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu lieân quan ñeán caùc noäi dung nghieân cöùu veà phaân vuøng ñòa lí töï nhieân (chöông 3), ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST (chöông 4) vaø caùc ñeà xuaát ñònh höôùng qui hoaïch DLST (chöông 3). 1.3.1. PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Nhöõng vaán ñeà ñaët ra trong ñeà taøi ñöôïc döïa vaøo caùc phöông phaùp luaän sau ñaây: 1.3.1.1. Phöông phaùp luaän 1: Xem xeùt laõnh thoå du lòch theo phöông phaùp luaän heä thoáng. Trong hoaït ñoäng khai thaùc vaø qui hoaïch du lòch muoáân ñaït hieäu quaû laâu beàn nhaát thieát phaûi xem xeùt ñeán khía caïnh khoâng gian (laõnh thoå) cuûa du lòch, töùc toå chöùc laõnh thoå du lòch (TCLTDL). TCLTDL ñöôïc coi laø moät daïng cuûa toå chöùc laõnh thoå xaõ hoäi. Vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, nhu caàu nghæ ngôi vaø giaûi trí xuaát hieän thoâng qua caùc hình thöùc toå chöùc laõnh thoå du lòch. Caùc chuyeân gia du lòch ñaõ phaân bieät 3 hình thöùc cuûa toå chöùc laõnh thoå du lòch: heä thoáng laõnh thoå du lòch, theå toång hôïp du lòch vaø vuøng du lòch. (i). Heä thoáng laõnh thoå du lòch. Theo Leiper, heä thoáng du lòch bao goàm vuøng xuaát phaùt du lòch vaø vuøng ñoùn nhaän khaùch du lòch trong moâi tröôøng töï nhieân, kyõ thuaät, xaõ hoäi, vaên hoùa, kinh teá, chính trò (hình 1.1). Ñoù laø moâi tröôøng du khaùch ra ñi vaø tr._.ôû veà sau moät thôøi gian nghæ ngôi, giaûi trí. Caùc phaân heä trong moâi tröôøng du lòch lieân heä maät thieát vôùi nhau töø nguoàn chæ daãn thoâng tin du lòch ñeán nguoàn khaùch du lòch, giao thoâng vaän taûi, taøi nguyeân du lòch, dòch vuï du lòch… Theo Böchôvaroáp (1975), heä thoáng laõnh thoå du lòch bao goàm 4 phaân heä: phaân heä khaùch du lòch, phaân heä caùn boä phuïc vuï, phaân heä coâng trình kyõ thuaät vaø phaân heä taøi nguyeân du lòch coù moái quan heä töông taùc vôùi nhau (hình 1.2). Hình 1.1. Heä thoáng du lòch (Theo Leiper, ñöôïc chænh laïi bôûi Stephen F.Witt, Luiz Moutinho) Moâi tröôøng töï nhieân, kyû thuaät, xaõ hoäi, vaên hoùa, kinh teá, chính trò Dòch vuï baùn veù Ñieàu haønh du lòch. Ñaïi lyù Quaûng caùo vaø tieáp thò Keânh giao thoâng vaän taûi Coâng nghieäp nhaø haøng. Coâng nghieäp giaûi trí. Mua saém. Dòch vuï du lòch. VUØNG XUAÁT PHAÙT DU LÒCH VUØNG ÑOÙN NHAÄN DU KHAÙCH Du khaùch ra ñi Nhöõng dòch vuï giaûi trí Vò trí coâng nghieäp du lòch Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Heä thoáng naøy cuõng coù moái quan heä töông taùc vôùi moâi tröôøng caùc ñieàu kieän phaùt sinh (nhu caàu du lòch) thoâng qua keânh phöông tieän giao thoâng vaän taûi vaø caùc heä thoáng laõnh thoå du lòch khaùc. Höôùng tieáp caän qui hoaïch theo heä thoáng laõnh thoå du lòch seõ giuùp ích cho vieäc quaûn lí vaø phaùt trieån du lòch beàn vöõng. (ii) . Theå toång hôïp laõnh thoå du lòch (TTHLTDL). TTHLTDL laø söï keát hôïp giöõa caùc cô sôû du lòch vôùi caùc xí nghieäp thuoäc haï taàng cô sôû ñöôïc lieân vôùi nhau baèng caùc moái lieân heä kinh teá, saûn xuaát vaø cuøng söû duïng chung vò trí ñòa lí, caùc nguoàn TNTN vaø kinh teá cuûa laõnh thoå (E.A. Kotliarov, 1978). Moãi TTHLTDL coù lòch söû hình thaønh rieâng vaø ôû moãi giai ñoaïn coù caáu truùc vaø toå chöùc laõnh thoå töông öùng. Ñoäng löïc chuû yeáu cuûa noù laø nhu caàu du lòch cuûa xaõ hoäi. Ñeà taøi coi ÑBSCL laø moät TTHLTDL ñang ôû giai ñoaïn hình thaønh vaø phaùt trieån nhanh trong giai ñoaïn 2000 – 2010. Ñaây laø giai ñoaïn maø ñeà taøi ñònh höôùng caáu truùc laõnh thoå cuûa TTHLTDL vuøng ÑBSCL. Hình 1.2. Heä thoáng laõnh thoå du lòch (M.Böchôvaroáp, 1975) 4 Chuù giaûi: I. Moâi tröôøng vôùi caùc ñieàu kieän phaùt sinh (nhu caàu du lòch) II. Heä thoáng laõnh thoå du lòch. 1. Phöông iteän giao thoâng vaän taûi. 2. Phaân heä khaùch du lòch. 3. Phaân heä caùn boä phuïc vuï. 4. Phaân heä taøi nguyeân du lòch. 5. Phaân heä coâng trình kyõ thuaät. 1 2 3 I 5 II Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Luoàng khaùch du lòch. Caùc moái lieân heä beân trong heä thoáng. Caùc moái lieân heä vôùi caùc heä thoáng khaùc. Caùc moái lieân heä thoâng tin giöõa I vaø II. (iii) . Vuøng du lòch. Khaùi nieäm vuøng du lòch ñöôïc nhieàu chuyeân gia du lòch ñeà caäp ñeán nhö E.A. Kotliarov (1978), K.X. Mironeko – I.T. Tirodokholebok (1981), I.I. Pirojnik (1985). ÔÛ Vieät Nam, Vuõ Tuaán Caûnh, Leâ Thoâng (1991) chaáp nhaän quan nieäm vuøng du lòch cuûa I.I. Pirojnik bôûi tính chaát ñaày ñuû vaø hôïp lí cuûa noù. Theo quan nieäm heä thoáng, vuøng du lòch ñöôïc coi nhö moät taäp hôïp heä thoáng laõnh thoå du lòch vaø khoâng gian kinh teá xaõ hoäi xung quanh nhaèm ñaûm baûo cho caû heä thoáng hoaït ñoäng coù hieäu quaû, trong ñoù, heä thoáng laõnh thoå du lòch laø haït nhaân taïo neân vuøng du lòch. ÑBSCL vôùi nguoàn taøi nguyeân du lòch, cô sôû haï taàng vaø vaät chaát kyõ thuaät töông ñoái ñaùp öùng nhu caàu phuïc vuï du lòch ñaõ trôû thaønh haït nhaân cuûa vuøng du lòch Nam Boä. 1.3.1.2. Phöông phaùp luaän 2: Moái quan heä giöõa caûnh quan vaø DLST. Moái quan heä giöõa caûnh quan vaø DLST ñöôïc theå hieän ôû moái töông ñoàng quan nieäm veà caùc ñoái töôïng con ngöôøi: con ngöôøi - töï nhieân, khoâng gian moâi tröôøng vaø kinh teá thoâng qua hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Moãi moät ñôn vò caûnh quan haøm chöùa nhöõng ñaëc thuø veà tieàm naêng DLST, do ñoù laø cô sôû ñeå khai thaùc, toå chöùc vaø quaûn lí heä thoáng cuûa ñôn vò caûnh quan coù theå ñöôïc so saùnh qua (baûng 1.1). Ta nhaän thaáy: - Do ñaây laø “daïng ñaëc bieät cuûa ñòa heä” maø nhieàu caáu truùc ñôn vò caûnh quan sinh thaùi vöøa laø nôi dieãn ra quaù trình du lòch, vöøa laø taøi nguyeân, ñoái töôïng cho thöôûng ngoaïn. Tính töông ñoái ôû ñaây baét nguoàn töø qui luaät hình thaønh neân laõnh thoå ñòa lí. - Treân nhoùm chæ tieâu taøi nguyeân vaø toå hôïp thì haàu nhö khaùi nieäm taøi nguyeân du lòch vaø caáu truùc caûnh quan coù moái töông ñoàng vôùi nhau. - Ñeán nhoùm chæ tieâu nhaân vaên, daân toäc thì caùc taøi nguyeân du lòch vöøa laø saûn phaåm trong söï taùc ñoäng töông taùc giöõa con ngöôøi vôùi toång theå caûnh quan thieân nhieân hoaëc ôû nhieàu caáu truùc caûnh quan sinh thaùi. Nhö vaäy, moái quan heä noäi dung caûnh quan sinh thaùi vôùi taøi nguyeân cuûa du lòch noùi chung vaø DLST noùi rieâng ñaõ ñeà caäp ôû treân coù theå toùm laïi bôûi söï töông ñoàng nhö sau :  Con ngöôøi nhö moät hôïp phaàn caáu truùc, nhö löïc löôïng toå chöùc, quaûn lí, löïc löôïng lao ñoäng vôùi söï lieân keát neàn vaên minh – vaên hoùa coäng ñoàng.  Thieân nhieân nhö moät nhaân toá, ñoái töôïng, chaát lieäu vaø laø coâng cuï taïo ra saûn phaåm kinh teá vaø du lòch. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Khoâng gian moâi tröôøng nhö ñieàu kieän ñeå toå chöùc hoaït ñoäng, cuõng laø saûn phaåm cuûa chính söï hoaït ñoäng kinh teá vaø du lòch ñoù. 1.3.2. GIÔÙI HAÏN PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU. Nhö hình 1.2, moät heä thoáng laõnh thoå du lòch phaûi hoaït ñoäng trong moâi tröôøng xaõ hoäi coù 4 thaønh toá: khaùch du lòch, caùn boä phuïc vuï, taøi nguyeân du lòch, coâng trình haï taàng kyõ thuaät. Trong pham vi nghieân cöùu, ñeà taøi chæ giôùi haïn trong thaønh toá taøi nguyeân du lòch töï nhieân, chöa coù ñieàu kieän ñeà caäp ñeán taøi nguyeân du lòch nhaân vaên, maëc duø trong quaù trình khai thaùc DLST thöôøng keát hôïp caû hai loaïi taøi nguyeân ñoù. Trong ñoù seõ laøm roõ 2 vaán ñeà ñaët ra nhaèm cung caáp cô sôû khoa hoïc cho qui hoaïch DLST vuøng ÑBSCL laø: (i) Xaây döïng heä thoáng chæ tieâu ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST töï nhieân cuûa vuøng ÑBSCL. (ii) Ñeà xuaát caùc ñònh höôùng qui hoaïch ñieåm, cuïm, tuyeán, trung taâm DLST cho vuøng ÑBSCL. Ñeà taøi chæ giôùi haïn trong phaïm vi taøi nguyeân DLST töï nhieân, nhöng ñeà caäp ñeán khaùch du lòch, caùn boä phuïc vuï hay coâng trình haï taàng kyõ thuaät nhö trong moät döï aùn qui hoaïch DLST hoaøn chænh. 1.3.3. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN NGHIEÂN CÖÙU. 1.3.3.1. Phöông phaùp ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST vuøng ÑBSCL. Ñeå xaây döïng heä thoáng chæ tieâu vaø ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST ôû chöông 4, caùc phöông phaùp cuûa Ñaëng Duy Lôïi (1992) vaø Nguyeãn Minh Tueä (1993) ñaõ ñöôïc aùp duïng. Ñeà taøi xaây döïng thang ñaùnh giaù theo 4 chæ tieâu thu huùt khaùch DLST (tính haáp daãn, tính ña daïng sinh hoïc, tính an toaøn, tính tieän nghi) vaø 4 chæ tieâu quaûn lí khai thaùc (söùc chöùa, tính thôøi vuï, tính lieân keát vaø tính beàn vöõng). Chæ tieâu giaù tieàn khoâng ñöôïc ñeà caäp vì phí tham quan hieän nay chieám moät tæ leä raát thaáp trong cô caáu giaù cuûa saûn phaåm du lòch (chuû yeáu do giaù vaän chuyeån vaø giaù khaùch saïn chi phoái). Caùc chæ tieâu ñöôïc ñaùnh giaù theo 4 baäc, töông öùng vôùi caùc möùc ñoä thuaän lôïi, aùp duïng ñaùnh giaù cho caùc TNDLSTTN. 1.3.3.2. Phöông phaùp qui hoaïch caùc tuyeán, cuïm, ñieåm du lòch sinh thaùi. (i). Xaùc ñònh caùc ñôn vò du lòch sinh thaùi. Vieäc xaùc ñònh caùc ñôn vò du lòch phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa TTHLTDL vaø quan ñieåm cuûa chuyeân gia du lòch. ÔÛ caáp laõnh thoå quoác gia Vieät Nam, Vuõ Tuaán Caûnh vaø nnk (1991) ñaõ xaây döïng heä thoáng phaân vò töø nhoû ñeán lôùn nhö sau: ñieåâm du lòch, trung taâm du lòch, tieåu vuøng du lòch, aù vuøng du lòch vaø vuøng du lòch. Moãi caáp ñôn vò du lòch, söùc haáp daãn, chaát löôïng moâi tröôøng, hieän traïng cô sôû haï taàng vaø vaät chaát kyõ thuaät phuïc vuï du lòch, söï ñoùn nhaän du khaùch, tính beàn vöõng cuûa thaéng caûnh, Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh coâng trình vaên hoùa. ÔÛ ÑBSCL, chuùng toâi choïn caùc ñôn vò DLST sau ñaây: ñieåm du lòch, cuïm du lòch, tuyeán du lòch, trung taâm du lòch.  Ñieåm du lòch sinh thaùi: laø moät ñôn vò laõnh thoå DLST, nôi taäp trung moät loaïi taøi nguyeân töï nhieân hoaëc nhaân vaên, vôùi kích thöôùc laõnh thoå nhoû, söùc haáp daãn chæ löu laïi khaùch du lòch trong thôøi gian ngaên khoâng quaù 1 – 2 ngaøy (tröø ñieåm du lòch coù chöùc naêng chöõa beänh, an döôõng, nghieân cöùu khoa hoïc). Tieän nghi du lòch cuûa ñieåm DLST khaù ñaày ñuû (khaùch saïn, phöong tieän thoâng tin, aên uoáng, mua saém…). Moâi tröôøng töï nhieân trong laønh, moâi tröôøng xaõ hoäi an toaøn, khoâng bò quaáy roái bôûi teä naïn xaõ hoäi, baïo löïc.  Cuïm du lòch sinh thaùi: laø ñôn vò DLST keát hôïp laõnh thoå cuûa caùc ñieåm DLST cuøng hoaëc khaùc chöùc naêng DLST, thuaän tieän ñi laïi cho du khaùch, coù söùc haáp daãn ña daïng hôn ñieåm DLST, thôøi gian löu laïi cuûa du khaùch laâu hôn (2 – 3 ngaøy). Thí duï: cuïm DLST Haø Tieân – Tri Toân. Cuïm DLST töông ñoái ña daïng veà loaïi hình du lòch, ñaûm baûo veà an toaøn du lòch.  Tuyeán du lòch sinh thaùi: laø ñôn vò DLST ñöôïc noái vôùi nhau bôûi nhieàu ñieåm DLST khaùc nhau veà chöùc naêng, ña daïng veà loaïi hình DLST, thuaän tieän veà giao thoâng ñöôøng oâ toâ, ñöôøng thuûy, ñöôøng haøng khoâng. Phaïm vi laõnh thoå cuûa tuyeán DLST treân vaø döôùi 150 km (tuyeán du lòch noäi vuøng vaø ngoaïi vuøng). Ñoái vôùi tuyeán DLST quoác teá, khoaûng caùch phuï thuoäc vaøo nhu caàu cuûa khaùch du lòch vaø khaû naêng toå chöùc ñöa ñoùn khaùch cuûa caùc doanh nghieäp du lòch. Ñaëc tröng cô baûn cuûa tuyeán DLST phaûi coù söùc haáp daãn cao ñeå coù theå löu laïi khaùch du lòch trong thôøigian laâu hôn (ít nhaát töø hai ngaøy trôû leân), thoûa maõn nhieàu nhu caàu tìm hieåu, thöôûng thöùc vaø mua saém cuûa khaùch.  Trung taâm du lòch sinh thaùi: laø ñôn vò haït nhaân DLST cuûa vuøng DLST thu huùt nguoàn khaùch du lòch quoác teá vaø caùc vuøng khaùc trong caû nöôùc nhaèm cung öùng cho caùc ñieåm, tuyeán, cuïm cuûa vuøng, ñaûm baûo phöông tieän vaän chuyeån, cô sôû haï taàng kyõ thuaät du lòch vaø dòch vuï du lòch, thu huùt caùc cuïm DLST vaø hình thaønh caùc tuyeán DLST noái vôùi caùc ñieåm vaø cuïm DLST. (ii). Phöông phaùp xaùc ñònh ranh giôùi caùc ñôn vò DLST. Xaùc ñònh ranh giôùi caùc ñôn vò du lòch coù theå döïa treân söï phaân hoùa nguoàn taøi nguyeân du lòch, cô sôû haï taàng vaø vaät chaát kyõ thuaät phuïc vuï du lòch vaø giôùi haïn nhaát ñònh cuûa moâi tröôøng sung quanh. Ñeå tieän cho vieäc quaûn lí, khai thaùc caùc ñôn vò du lòch, coù theå vaïch ranh giôùi theo ñôn vò haønh chính huyeän, tænh, thaønh phoá. (iii). Caùc phöông phaùp nghieân cöùu qui hoaïch DLST. Nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu nghieân cöùu, ñeà taøi vaän duïng phöông phaùp luaän qui hoaïch du lòch theo quan ñieåm heä thoáng vaø sinh thaùi phaùt trieån, vaø söû duïng moät soá phöông phaùp chuû yeáu sau: phöông phaùp ñieàu tra thöïc ñòa, phöông phaùp phaân tích toång hôïp, phöông phaùp chuyeân gia ( trao ñoåi vôùi caùc chuyeân gia am hieåu saâu saéc vaán ñeà nghieân cöùu cuûa ñeà taøi). Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn söû duïng phöông phaùp sô ñoà, baûn ñoà vaø söï trôï giuùp cuûa maùy vi tính. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Noùi chung, vieäc qui hoaïch DLST moät laõnh thoå coù tieàm naêng DLST vaø söùc thu huùt khaùch du lòch töø moâi tröøông xung quanh nhö ÑBSCL laø moät coâng vieäc khaù phöùc taïp, ñoøi hoûi coù nhieàu thôøi gian, söï hôïp taùc cuûa nhieàu ngaønh, nhieàu chuyeân gia vaø kinh phí. 1.3.4. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI. 1.3.4.1. Phöông phaùp ñaùnh giaù toång hôïp so saùnh. Khi ñaùnh giaù tieàm naêng cuûa caùc ñieåm TNDLST töï nhieân, toâi ñaõ söû duïng caùc chæ tieâu ñaùnh giaù cuûa Ñaëng Duy Lôïi (1992) vaø caùc chæ tieâu cuûa Phan Huy Xu vaø Traàn Vaên Thaønh (1998) ñeå ñaùnh giaù caùc ñieåm TNDLST töï nhieân ñoái vôùi söï thu huùt khaùch DLST vaø ñaàu tö, quaûn lí, khai thaùc. Ñoái vôùi taøi nguyeân DLST töï nhieân thuoäc loaïi hình heä sinh thaùi, khu BTTN, VQG chuùng toâi söû duïng theâm chæ tieâu ña daïng sinh hoïc (Traàn Vaên Thaønh, Phaïm Thò Ngoïc, 2000). 1.3.4.2. Phöông phaùp baûn ñoà. Ñaây laø phöông phaùp nghieân cöùu truyeàn thoáng cuûa ñòa lí hoïc. Chuùng toâi ñaõ söû duïng caùc baûn ñoà cuøng tæ leä 1/250.000 vaø 1/500.000 ñeå thoáng keâ, xaùc ñònh vò trí cuûa caùc ñieåm TNDLST vaø theå hieän treân baûn ñoà caùc noäi dung qui hoaïch caùc ñieåm DLST, caùc tuyeán DLST, caùc cuïm DLST vuøng ÑBSCL. 1.3.4.3. Phöông phaùp phieáu. Trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi, ñeå tieän cho vieäc phaân loaïi caùc ñieåm TNDLST töï nhieân, toâi ñaõ tieán haønh laäp phieáu. Moãi ñieåm TNDLST töï nhieân ñöôïc ghi vaøo moät phieáu rieâng. Ngoaøi ra treân phieáu coù vò trí cuûa ñieåm TNDLST töï nhieân, moâ taû ngaén goïn veà ñaëc trung sinh thaùi vaø höôùng khai thaùc ñieåm TNDLST töï nhieân. 1.3.4.4. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa. Ñaây laø moät phöông phaùp caàn thieát cho moät nghieân cöùu veà DLST ôû moät vuøng cuï theå. Nhöng do haïn cheá veà kinh phí, thôøi gian, phöông tieän, neân toâi chæ ñeán ñöôïc moät soá ñieåm TNDLST töï nhieân tieâu bieåu ñeå tieán haønh khaûo saùt, chöa toå chöùc ñöôïc phieáu thaêm doø du khaùch, chính quyeàn vaø coäng ñoàng ñòa phöông, neân ñaây cuõng laø moät haïn cheá ñaùng tieác trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi. 1.3.5. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI. Vieäc thöïc hieän ñeà taøi cuûa luaän vaên ñaõ traûi qua caùc böôùc sau : - Böôùc 1: Soaïn thaûo ñeà cöông sô löôïc. Tieán haønh söu taàm taøi lieäu ôû caùc thö vieän vaø treân maïng internet, laäp thö muïc tham khaûo, sao cheùp caùc taøi lieäu, thu thaäp nhöõng hình aûnh lieân quan ñeán ñeà taøi vaø laäp ñeà cöông chi tieát. - Böôùc 2: Khaûo saùt thöïc ñòa taát caû caùc ñieåm taøi nguyeân DLST töï nhieân ñaõ thoáng keâ ñöôïc ôû vuøng ÑBSCL: ghi cheùp moâ taû, chuïp hình, quay phim, maïn ñaøm, ñieàu tra phieáu. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh - Böôùc 3: Xöû lí taøi lieäu thoâ vaø vieát nhaùp. - Böôùc 4: Vieát thaät hoaøn chænh baùo caùo cuøng vôùi vieäc laäp bieåu baûng, scan hình, veõ sô ñoà, in aán. Ñaây laø giai ñoaïn sau cuøng cuûa quaù trình thöïc hieän ñeà taøi. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh PHAÀN THÖÙ HAI KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU CHÖÔNG 2 : ÑAÙNH GIAÙ HIEÄN TRAÏNG KHAI THAÙC DLST, ÑEÀ XUAÁT HEÄ THOÁNG CHÆ TIEÂU VAØ ÑAÙNH GIAÙ TAØI NGUYEÂN DLST TÖÏ NHIEÂN VUØNG ÑBSCL CHÖÔNG 3 : ÑEÀ XUAÁT ÑÒNH HÖÔÙNG QUI HOAÏCH DLST TÖÏ NHIEÂN VUØNG ÑBSCL Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh CHÖÔNG 2 HIEÄN TRAÏNG KHAI THAÙC DLST, ÑEÀ XUAÁT HEÄ THOÁNG CHÆ TIEÂU VAØ ÑAÙNH GIAÙ TAØI NGUYEÂN DU LÒCH SINH THAÙI TÖÏ NHIEÂN VUØNG ÑBSCL Nhö ñaõ trình baøy trong phaàn toång quan, phöông phaùp luaän, beân caïnh yeáu toá ñòa lí töï nhieân, muoán laøm roõ cô sôû khoa hoïc vaø nhaän daïng caùc taøi nguyeân DLST cuûa vuøng ÑBSCL caàn phaûi xem xeùt theâm caùc yeáu toá: (i) Tính haáp daãn vaø tính ña daïng sinh hoïc ñoái vôùi du khaùch lieân quan ñeán caûnh quan töï nhieân hoaëc yeáu toá vaên hoùa. (ii) Tính an toaøn vaø tình traïng haï taàng, cô sôû vaät chaát. Nhö ñaõ giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu, ñeà taøi khoâng ñi saâu tröïc tieáp vaøo xaây döïng ñeà aùn qui hoaïch DLST cho vuøng maø chæ nghieân cöùu ñöa ra caùc cô sôû khoa hoïc. Vì vaäy, chöông naøy taùc giaû ñeà xuaát heä thoáng chæ tieâu vaø ñöa ra keát quaû ñaùnh giaù taøi nguyeân DLST töï nhieân vuøng ÑBSCL. Tröôùc khi trình baøy heä thoáng caùc chæ tieâu vaø keát quaû ñaùnh giaù, caên cöù vaøo taøi lieäu thu thaäp ñöôïc veà hieän traïng vaø nhu caàu phaùt trieån DLST ôû ÑBSCL, phaàn ñaàu cuûa chöông 2 seõ trình baøy khaùi quaùt hieän traïng khai thaùc TNDLST cuûa vuøng. Hình 2.1. Caùc ñôn vò ñòa lí haønh chaùnh vuøng ÑBSCL Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh 2.1. HIEÄN TRAÏNG KHAI THAÙC TNDLST VUØNG ÑBSCL. 2.1.1. Vò trí ñòa lí vaø yù nghóa du lòch ñoái vôùi söï phaùt trieån ÑBSCL. ÑBSCL laø ñoàng baèng chaâu thoå cuûa haï löu soâng Meâkoâng, moät trong nhöõng chaâu thoå roäng lôùn vaø phì nhieàu nhaát khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø theá giôùi. Thuoäc laõnh thoå Vieät Nam, chaâu thoå naøy roäng 39.568 km2, chieám ñeán 12% dieän tích töï nhieân caû nöôùc, bao goàm 12 tænh vaø 01 thaønh phoá: Long An, Ñoàng Thaùp, Tieàn Giang, Beán Tre, Vónh Long, Traø Vinh, thaønh phoá Caàn Thô, Haäu Giang, Soùc Traêng, An Giang, Kieân Giang, Baïc Lieâu, Caø Mau (hình 2.1). ÑBSCL tieáp giaùp vôùi Bieån Ñoâng vaø vònh Thaùi Lan, tieáp giaùp vôùi nöôùc Campuchia ñaõ taïo neân vò trí thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng du lòch vaø giao löu quoác teá vôùi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Veà khía caïnh du lòch, ÑBSCL naèm trong vuøng du lòch Nam Trung Boä vaø Nam Boä, vôùi trung taâm du lòch laø TP. Hoà Chí Minh – haït nhaân cuûa vuøng kinh teá troïng ñieåm Nam Boä ñaõ taïo cho ÑBSCL coù vò trí ñaëc bieät trong chieán löôïc phaùt trieån du lòch cuûa Vieät Nam vaø ñöôïc xaùc ñònh laø moät troïng ñieåm vôùi saûn phaåm, du lòch ñaëc tröng laø DLST vaø soâng nöôùc trong qui hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch Vieät Nam thôøi kyø 1995 – 2010. Hôn nöõa, caàu Myõ Thuaän ñöôïc noái lieàn hai bôø soâng Tieàn – soâng Haäu, thaønh phoá Caàn Thô ñöôïc naâng caáp laø thaønh phoá trung öông vaø trôû thaønh trung taâm DLST cuûa vuøng ÑBSCL, taïo thuaän lôïi cho vuøng khai thaùc caùc nguoàn khaùch du lòch quoác teá vaø quoác noäi töø Ñoâng Nam Boä vaø caû nöôùc. 2.1.2. Ñaëc ñieåm moâi tröôøng vuøng ÑBSCL. 2.1.2.1. Moâi tröôøng töï nhieân vaø taøi nguyeân DLSTTN. (i) Veà quaù trình hình thaønh: ÑBSCL laø saûn phaåm boài tuï phuø sa naèm ôû cöûa soâng Meâkoâng, coù lòch söû hình thaønh phöùc taïp theo phöông thöùc tam giaùc chaâu vôùi ñænh chaâu thoå ôû Phnoâm-Peânh vaø hieän nay vaãn tieáp tuïc phaùt trieån laán bieån, môû roäng haï chaâu thoå ôû muõi Caø Mau. (ii) Veà caáu truùc ñòa hình: ÑBSCL laø caáu truùc cuûa chaâu thoå goàm phaàn thöôïng chaâu thoå – nôi coù nhöõng vuøng truõng roäng lôùn Ñoàng Thaùp Möôøi, Töù Giaùc Long Xuyeân vaø nhöõng gôø soâng, coàn soâng vaø phaàn haï chaâu thoå – nôi maø soâng Tieàn vaø soâng Haäu phaân nhaùnh vôùi caùc coàn caùt duyeân haûi cao ñeán 5m, thöôøng xuyeân chòu taùc ñoäng cuûa thuûy trieàu vaø soùng bieån. Tuy nhieân, beà maët cuûa ÑBSCL laïi noåi leân nhöõng ñoài nuùi soùt hoa cöông (granit) Thaát Sôn vôùi ñænh nuùi caám (984m) coù suoái Thanh Long löôïn quanh chaân nuùi, vôùi ñoài Töùc Duïp vaø nuùi Coâ Toâ raát coù giaù trò khai thaùc DLST. Ñaëc bieät, khu vöïc Haø Tieân coù nhieàu ñoài ñaù voâi vôùi nhöõng hang ñoäng karst ñoäc ñaùo vaø haøng traêm ñaûo, quaàn ñaûo, trong ñoù lôùn nhaát laø ñaûo Phuù Quoác ñaõ taïo neân moät vònh Haï Long thu nhoû coù söùc haáp daãn du khaùch. (iii) Veà thuûy vaên: ÑBSCL vöøa chòu taùc ñoäng cuûa cheá ñoä trieàu Bieån Ñoâng vaø vònh Thaùi Lan, vöøa chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä thuûy vaên thöôïng nguoàn soâng Meâkoâng. Maïng löôùi soâng raïch, kinh ñaøo khaù daøy ñaëc taïo moâi tröôøng soâng nöôùc thuaän lôïi vieäc khai thaùc du lòch ñöôøng soâng vôùi loaïi hình DLST soâng nöôùc. Tình traïng ngaäp luït vuøng ÑBSCL thöôøng baét ñaàu thaùng VII, VIII vaø keát thuùc vaøo thaùng XI, XII. Taùc duïng tích cöïc cuûa ngaäp luït laø boài ñaép phuø sa, gia taêng saûn löôïng toâm caù, ñaåy maën, röûa chua, ñoàng thôøi cho pheùp khai thaùc loaïi hình DLST vaøo muøa nöôùc noåi ôû Ñoàng Thaùp Möôøi vaø Töù Giaùc Long Xuyeân. Nguoàn nöôùc ngaàm ôû taàng Pleitoxen coù saûn löôïng khai thaùc ôû möùc moät trieäu m3/ngaøy ñeâm ñaùp öùng nhu caàu caáp nöôùc sinh hoaït noâng thoân vaø ñoâ thò, phuïc vuï hoaït ñoäng khai thaùc du lòch. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh (iv) Veà khí haäu: ÑBSCL coù kieåu khí haäu caän xích ñaïo bieån vaø coù söï ñoàng nhaát veà neàn nhieät ñoä cao quanh naêm, trung bình khoaûng 26,90C, thaùng thaáp nhaát khoâng döôùi 250C, thaùng cao nhaát cuõng khoâng vöôït quaù 300C. Muøa möa töø thaùng V ñeán thaùng XI, töông phaûn vôùi muøa khoâ töø thaùng XII ñeán thaùng IV taïo neân nhòp ñieäu muøa trong hoaït ñoäng du lòch. Taøi nguyeân khí haäu vuøng ÑBSCL töông ñoái thuaän lôïi cho vieäc khai thaùc du lòch nhôø ít chòu aûnh höôûng cuûa gioù muøa ñoâng baéc vaø cuûa baõo. (v) Veà heä sinh thaùi (HST) vaø heä ñoäng vaät: ÑBSCL laø moät trong nhöõng vuøng coù HST phong phuù nhaát cuûa löu vöïc soâng Meâkoâng, laø vuøng sinh saûn quan troïng cuûa nhieàu loaïi thuûy sinh, nôi cö truù cuûa caùc loaøi ñoäng vaät hoang daõ. - HST röøng ngaäp maën roäng khoaûng 300.000 ha, xeáp thöù ba treân theá giôùi sau Philippines vaø Brasil, taäp trung nhieàu nhaát ôû baùn ñaûo Caø Mau, raát coù giaù trò veà khai thaùc DLST. - HST ñaàm noäi ñòa chuû yeáu laø HST röøng traøm, roäng 121.000 ha, trong ñoù coù yù nghóa khai thaùc DLST laø HST röøng traøm Voà Dôi, Xeûo Quyùt, Traøm Chim, Lung Ngoïc Hoaøng, U Minh Thöôïng… - HST cöûa soâng raát nhaïy caûm vôùi taùc ñoäng khai phaù cuûa con ngöôøi, taïo caûnh quan coù giaù trò khai thaùc DLST. - Heä ñoäng vaät ÑBSCL raát phong phuù vaø ña daïng goàm 23 loaøi coù vuù, 386 loaøi vaø boä chim, 35 loaøi boø saùt, 6 loaøi löôõng cö vaø 260 loaøi caù. Moät soá loaøi ñaõ bò tuyeät chuûng (coïp, vöôïn), moät soá loaøi bò ñe doïa tuyeät chuûng (ruøa nöôùc ngoït, caù saáu, lôïn bieån…). Ñaëc bieät trong caùc HST röøng ÑBSCL ñaõ hình thaønh nhieàu HST saân chim coù giaù trò khai thaùc DLST. Ngoaøi ra ôû Vieät Nam duy nhaát coù VQG Traøm Chim, nôi sinh soáng cuûa loaøi seáu coå truïi quí hieám ôû Ñoâng Nam AÙ vaø theá giôùi, moät taøi nguyeân DLSTTN raát coù giaù trò khai thaùc DLST. Heä thoáng ñaûo vaø quaàn ñaûo thuoäc vuøng ÑBSCL coù giaù trò khai thaùc DLST, lôùn nhaát laø ñaûo Phuù Quoác. Caûnh quan thieân nhieân ôû ñaây raát ña daïng, haáp daãn du khaùch vôùi nuùi Haøm Ninh (605m), soâng Döông Ñoâng (15 km), baõi bieån Döông Ñoâng, thaùc Tranh. v,v,,, Hôn nöõa VQG Phuù Quoác raát coù giaù trò veà ña daïng sinh hoïc vôùi 1.078 loaøi thöïc vaät baäc cao, 140 loaøi ñoäng vaät, trong ñoù coù 28 loaøi thuù, 67 loaøi chim, 31 loaøi boø saùt, ñaëc bieät coù loaøi ñaëc höõu vöôïn tay traéng. 2.1.2.1. Moâi tröôøng nhaân vaên vaø taøi nguyeân DLST nhaân vaên. (i) Veà quaù trình khai thaùc: ÑBSCL chæ môùi ñöôïc khai thaùc trong voøng 300 naêm trôû laïi ñaây, treã hôn raát nhieàu so vôùi ñoàng baèng soâng Hoàng, nhöng ngaøy nay ñaõ trôû thaønh vuøng löông thöïc, thöïc phaåm lôùn nhaát nöôùc. (ii) Veà daân cö: ÑBSCL laø moät chaâu thoå quy tuï daân cö khaép nôi trong nöôùc, coù nhieàu daân toäc ít ngöôøi (Khmer, Hoa, Chaêm) soáng chung vôùi ngöôøi Vieät, coù nhieàu coäng ñoàng toân giaùo khaùc nhau cuøng toàn taïi (Phaät giaùo, Hoài giaùo, Thieân Chuùa giaùo, Cao Ñaøi, Hoøa Haûo). Daân soá hieän nay laø 15.850.000 ngöôøi, chieám 21,86% daân soá caû nöôùc, maät ñoä daân soá trung bình laø 401 ngöôøi/km2. Theo quaù trình lòch söû, luùc ñaàu ngöôøi daân ñeán ñònh cö treân gioàng caùt cao, sau ñoù ñònh cö treân caùc gôø ñaát cao ven soâng, raïch, kinh ñaøo ñaõ taïo neân daïng phaân boá daân cö ñaëc tröng cuûa HST nhaân vaên soâng nöôùc vuøng ÑBSCL. (ii) Veà ñôøi soáng kinh teá – vaên hoùa – xaõ hoäi: töø naêm 1986 ñeán nay, kinh teá ÑBSCL taêng tröôûng nhanh nhöng khoâng ñeàu, tình traïng thieáu vieäc laøm ñang gia taêng. Söï phaùt trieån noâng nghieäp coù hieäu quaû cao, ñaûm baûo an toaøn löông thöïc vaø dö thöøa ñeå xuaát khaåu chính laø keát quaû cuûa moät quaù trình laâu Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh daøi khaéc phuïc caùc trôû ngaïi cuûa thieân nhieân vaø huy ñoäng ñöôïc tính naêng ñoäng cuûa ngöôøi daân. Möùc soáng cuûa ngöôøi daân ñöôïc caûi thieän daàn: GDP/ngöôøi ñaït 210 – 240 USD (1993), cao hôn möùc bình quaân caû nöôùc töø 10 – 20%. Ñoâ thò hoùa vuøng ÑBSCL chöa cao, chæ ñaït tyû leä 16% so vôùi 22% treân qui moâ caû nöôùc. Vieäc cung caáp nuôùc sinh hoaït vaãn coøn laø vaán ñeà toàn taïi vaø keùo daøi, haàu heát daân cö duøng nöôùc soâng, raïch, kinh möông ñeå taém giaët vaø röûa thöïc phaåm ñaõ daãn ñeán tæ leä maéc beänh laây lan ñöôøng ruoät cao, moät ñe doïa chính ñoái vôùi söùc khoeû. Ña soá heä thoáng caáp nöôùc ôû caùc ñoâ thò hieän nay ñeàu laáy töø nguoàn nöôùc maët. Vieäc tieâu thuï naêng löôïng chuû yeáu laø naêng löôïng truyeàn thoáng töø cuûi, rôm raï, traáu ñeán 78%, daàu moû 18%, ñieän 2%, than ñaù 2%. Möùc tieâu thuï ñieän vaãn coøn thaáp chæ ñaït 38 kwh/ngöôøi. Tình traïng suy dinh döôõng, möùc soáng thaáp, laøm traàm troïng theâm tình traïng söùc khoûe cuûa ngöôøi daân trong vuøng. Tæ leä muø chöõ cao (28%), trình ñoä daân trí thaáp trong giôùi nöõ ñaõ caûn trôû cho coâng taùc giaùo duïc söùc khoûe ban ñaàu vaø keá hoaïch hoùa gia ñình. (iii) Veà taøi nguyeân DLST nhaân vaên: vuøng ÑBSCL cuõng töông ñoái phong phuù vaø ña daïng vôùi maät ñoä di tích lòch söû – vaên hoùa treân 100 km2, nhö ñình, chuøa, laêng moä, phaùo ñaøi, di tích lòch söû, laøng ngheà; ñaëc bieät laø leã hoäi, phong tuïc taäp quaùn vaø chuøa Khmer, taäp trung nhieàu nhaát ôû tænh An Giang, Kieân Giang, Tieàn Giang, Ñoàng Thaùp, Caàn Thô, Soùc Traêng, Traø Vinh, Baïc Lieâu. Tuy nhieân, ña soá taøi nguyeân DLSTNV chæ coù yù nghóa vuøng vaø ñòa phöông, ngoaïi tröø caùc TNDLNV coù yù nghóa quoác gia nhö laêng cuï Phoù baûng Nguyeãn Sinh Saéc, khu löu nieäm Baùc Toân, khu di tích nuùi Sam vaø quaàn theå di tích laêng moä hoï Maïc ôû Haø Tieân. Nhìn chung, moâi tröôøng töï nhieân vaø taøi nguyeân DLSTTN vuøng ÑBSCL raát phong phuù vaø ña daïng, taïo cô sôû cho vieäc khai thaùc caùc loaïi hình DLST hang ñoäng – ñoài nuùi, sinh thaùi soâng nöôùc, sinh thaùi röøng – saân chim; cuøng vôùi moâi tröôøng nhaân vaên vaø TNDLNV taïo thuaän lôïi cho vieäc thieát keá caùc ñieåm, tuyeán vaø cuïm DLST töï nhieân vaø nhaân vaên. Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi treân, vuøng ÑBSCL coù moät soá haïn cheá trong hoaït ñoäng khai thaùc DLST nhö tình traïng ngaäp luït, loác xoaùy, nöôùc saïch, ñöôøng saù vaø phöông tieän di chuyeån, giaûm suùt veà ña daïng sinh hoïc. 2.1.3. Hieän traïng phaùt trieån du lòch. 2.1.3.1. Soá löôïng khaùch du lòch. ÑBSCL laø moät trong nhöõng vuøng coù soá löôïng khaùch du lòch ñeán tham quan thaáp nhaát trong caû nöôùc. (i) Khaùch du lòch quoác teá: Naêm 1992, chæ coù 27.342 khaùch du lòch quoác teá vaø 721.563 khaùch du lòch noäi ñòa, ñeán naêm 1995 khaùch du lòch quoác teá taêng leân 5,2 laàn (143.580 ngöôøi), vaø ñeán naêm 2000 löôïng khaùch du lòch quoác teá ñaït 345.222 ngöôøi töùc taêng 2,3 laàn naêm 1995 (baûng 1, hình 2). Soá khaùch quoác teá löu truù ôû ÑBSCL taêng töø 41.110 ngöôøi naêm 1995 taêng leân 129.963 ngöôøi vaøo naêm 2000, töùc taêng hôn 2,7 laàn (baûng 1, hình 3). Soá ngaøy löu truù cuûa khaùch quoác teá ôû ÑBSCL khoâng oån ñònh nhöng naêm 2000 cuõng taêng 1,6 laàn so vôùi naêm 1995 (baûng 1. hình 5) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths .GVC. Traàn Vaên Thaønh Tænh coù löôïng khaùch quoác teá ñeán ñoâng nhaát laø Tieàn Giang, naêm 2000 ñaït 139.830 ngöôøi, taêng 2,1 laàn so vôùi naêm 1995, keá ñeán laø tænh Caàn Thô (62.010 ngöôùi), Beán Tre (57.060 ngöôøi) (baûng 2.1, hình 2.2). (ii) Khaùch du lòch noäi ñòa: coù xu theá taêng haøng naêm. Soá löôïng khaùch du lòch noäi ñòa ñoâng nhaát ôû caùc tænh Kieân Giang, Caàn Thô, An Giang, Beán Tre. Naêm 2000, khaùch du lòch noäi ñòa ñeán tænh Kieân Giang ñaït 127.357 ngöôøi, taêng gaàn 1,8 laàn so vôùi naêm 1996. Tænh Caàn Thô naêm 2000 coù löôïng khaùch du lòch noäi ñòa laø 126.925 ngöôøi, tænh An Giang laø 118.686 ngöôøi (baûng2.2). Ñaùng chuù yù laø tænh Caø Mau coù söùc haáp daãn khaùch du lòch noäi ñòa khaù nhanh. Löôïng khaùch ñeán tænh Caø Mau naêm 2000 laø 100.000 löôït ngöôøi, taêng bình quaân haøng naêm giai ñoaïn 1991-2000 laø 20,05%. Trong ñoù, soá löôïng khaùch quoác teá 4.000 löôït ngöôøi taêng gaáp 18,14 laàn so vôùi 1991. - Toång soá ngaøy khaùch naêm 2000 laø 147.766 ngaøy, taêng gaáp 8,3 laàn so vôùi 1991. Ngaøy khaùch trung bình laø 1,48 ngaøy. - Soá ngaøy khaùch trung bình cuûa khaùch noäi ñòa coù xu höôùng taêng daàn: naêm 1991 laø 0,95 ngaøy; naêm 2000 laø 1,49 ngaøy; soá ngaøy trung bình cuûa khaùch quoác teá coù xu höôùng giaûm: naêm 1991 laø 1,88 ngaøy; naêm 2000 laø 1,49 ngaøy. - Khaùch du lòch ñeán tænh Caø Mau chuû yeáu laø khaùch DLST, coâng vuï thaêm hoûi, vaø du lòch bình daân. Hình thöùc du lòch chuû yeáu theo ñoaøn, theo gia ñình vaø caù nhaân. Keát quaû ñieàu tra taïi caùc ñieåm du lòch Coàn OÂng Trang, Baõi Khai Long, Muõi Caø Mau thì haàu nhö ngaøy naøo cuõng coù caùc ñoaøn khaùch ñeán tham quan. Ñaëc bieät, ñoaøn khaùch naøo cuûa trung öông, cuûa tænh baïn ñeán coâng taùc taïi tænh ñeàu coù yeâu caàu ñeán Ñaát Muõi. 2.1.3.2. Doanh thu du lòch. Taêng trung bình haøng naêm laø 52%, nguoàn thu chuû yeáu töø dòch vuï khaùch saïn vaø aên uoáng. Doanh thu töø khaùch du lòch quoác teá naêm 1994 taêng gaáp hôn 4 laàn naêm 1992, doanh thu töø khaùch du lòch noäi ñòa chæ taêng gaàn gaáp ñoâi. Tænh Caàn Thô cuû, naêm 1995 ñaït 42 tyû 233 trieäu ñoàng, noäp ngaân saùch nhaø nöôùc 12 tyû 680 trieäu ñoàng. Tænh Tieàn Giang, doanh thu du lòch taêng bình quaân naêm 62%. Tænh Ñoàng Thaùp naêm 1994 doanh thu du lòch ñaït 9 tyû 530 trieäu ñoàng. 2.1.3.3. Lao ñoäng du lòch. ._.thuoäc huyeän Vónh Thuaän). Qua nhieàu naêm khai thaùc röøng traøm treân, khu vöïc bò giaûm suùc nghieâm troïng. Ñeán naêm 1993, Boä Laâm Nghieäp pheâ duyeät luaän chöùng kinh teá – kyõ thuaät thaønh laäp BTTN vaø du lòch lòch söû U Minh Thöôïng nhaèm baûo veä, giöõ gìn taøi nguyeân thieân nhieân hieän coøn veà ñoäng thöïc vaät röøng, caùc nguoàn gen quí hieám phuïc vuï cho coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø taïo nguoàn gioáng toát cho söï nghieäp troàng röøng cuûa tænh Kieân Giang, ngoaøi ra coøn nhaèm baûo veä vaø toân taïo caùc di tích lòch söû. Sau ñoù ñeán naêm 1998, Boä NN & PTNT pheâ duyeät “Döï aùn phaùt trieån coäng ñoàng vaø baûo veä taøi nguyeân thieân nhieân U Minh Thöôïng” do toå chöùc Baûo veä moâi tröôøng vaø giaûm nheï thieân tai (CARE) Ñan Maïch taøi trôï. Sau 3 naêm thöïc hieän döï aùn, ñaán naêm 2002,Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät chuyeån haïng khu BTTN U Minh Thöôïng thaønh VQG trong heä thoáng caùc khu röøng ñaëc duïng Vieät Nam (QÑ soá 11/2002/QÑ – TTg, 14/1/2002) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh (ii) Vò trí, toïa ñoä ñòa lí vaø qui moâ dieän tích. a. Vò trí ñòa lí: VQG U Minh Thöôïng bao goàm phaïm vi ñaát ñai cuûa xaõ An Minh Baéc, thuoäc huyeän An Minh vaø xaõ Minh Thuaän, thuoäc huyeän Vónh Thuaän, tænh Kieân Giang. b.Toïa ñoä ñòa lí: töø 09031’ ñeán 09039’ vó ñoä Baéc vaø töø 105003’ ñeán 105007’ kinh ñoä Ñoâng. c. Qui moâ dieän tích: roäng 8.053 ha, trong ñoù goàm phaân khu baûo veä nghieâm ngaët 7.838 ha, phaân khu phuïc hoài sinh thaùi keát hôïp baûo toàn di tích lòch söû 200 ha vaø phaân khu haønh chính, dòch vuï 15 ha. Vuøng ñeäm cuûa VQG U Minh Thöôïng coù dieän tích roäng 13.069 ha, bao boïc xung quanh phaïm vi cuûa VQG laø phaàn dieän tích naèm giöõa ñeâ bao trong (1991) vaø ñeâ bao ngoaøi (1978). (iii) Muïc tieâu, nhieäm vuï -Baûo toàn maãu chuaån Quoác Gia veà HST röøng traøm uùng pheøn treân ñaát than buøn. Ñaây laø nôi duy nhaát ôû Vieät Nam coù HST naøy, ñoàng thôøi laø moät vuøng ñaát ngaäp nöôùc quan troïng vaø coù giaù trò trong vuøng haï löu soâng Meâkoâng vaø Ñoâng Nam AÙ. - Baûo toàn söï ña daïng sinh hoïc cuûa HST röøng ngaäp nöôùc, ñaëc bieät laø 8 loaøi chim nöôùc coù taàm quan troïng toaøn caàu vaø caùc loaøi ñoäng thöïc vaät hoang daõ ñaëc höõu, quí hieám khaùc. - Goùp phaàn duy trì söï caân baèng sinh thaùi vaø gia taêng ñoä che phuû röøng, ñaûm baûo an ninh moâi tröôøng vaø söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ÑBSCL, ñoàng thôøi phaùt huy caùc giaù trò cuûa HST röøng traøm uùng pheøn phuïc vuï coâng taùc nghieân cöùu lhoa hoïc, tham quan vaø DLST. - Goùp phaàn baûo toàn vaø toân taïo di tích lòch söû caáp quoác gia veà chieán khu caùch maïng U Minh Thöôïng trong 2 thôøi kì choáng Phaùp vaø choáng Myõ. (iv) Ñaëc ñieåm moâi tröôøng töï nhieân. - Neàn ñòa chaát: thuoäc boài tích cuûa phuø sa coå vaø treû laán bieån cuûa heä thoáng soâng Cöûu Long. - Thoå nhöôõng: goàm ñaát than buøn roäng 4.000 ha, daøy töø 1,0 – 1,5m vaø ñaát pheøn do canh taùc noâng nghieäp vaø chaùy röøng, ôû daïng pheøn tieàm taøng. - Ñòa hình: ñoàng baèng khaù phaúng, ñoä cao cheânh leäch khoâng quaù 1m, cao trung bình töø 1,5m – 2,0m, ôû khu vöïc ñoâng nam töø 0,8 – 1m. - Ñòa maïo: thuoäc kieåu ñoàng luït kín, uùng nöôùc vaøo muøa möa, ngaäp saâu töø 0,6m ñeán 1,92m, ngaäp töø thaùng 5 ñeán thaùng 12. Vaøo muøa khoâ phaàn lôùn dieän tích ñaát khoâ, nöùt neû. - Khí haäu: muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vôùi toång löôïng möa 1.881mmm, chieám 90% löôïng möa caû naêm; muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Nhieät ñoä khoâng khí bình quaân naêm laø 27,50C, cao nhaát 31,10C, thaáp nhaát 24,40C. ñoä aåm khoâng khí bình quaân naêm 82,5%. - Thuûy vaên: vuøng töï nhieân noái thoâng vôùi soâng Caùi Lôùn vaø thoâng ra bieån, chòu aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu vònh Thaùi Lan vôùi cheá ñoä nhaät trieàu neân trong muøa möa thöôøng xuyeân ngaäp uùng, coøn vuøng ñeäm ñöôïc bao boïc bôûi ñeâ bao ngoaøi daøi 60km, coù 21 kinh ngang mang ñaëc ñieåm thuûy vaên hoà chöùa nöôùc ngoït. Khu vöïc VQG naèm goïn trong ñeâ bao trong, khoâng coù daân cö sinh soáng, toaøn boä dieän tích laø röøng vaø ñaát röøng neân nguoàn nöôùc cung caáp chính laø nöôùc möa vaø cheá ñoä thuûy vaên ñöôïc ñieàu tieát ôû caùc thôøi ñieåm baèng heä thoáng coáng, ñaäp treân ñeâ (daøi 38km). Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh - Thöïc vaät vaø thaûm thöïc vaät röøng: VQG U Minh Thöôïng thuoäc HST röøng uùng pheøn, coù thaønh phaàn sinh vaät soáng thích nghi vôùi nhòp ñieäu muøa khoâ vaø muøa möa luõ trong moâi tröôøng khoâng ñoàng nhaát vaø khoâng oån ñònh bôûi coù söï thay ñoåi cuûa caùc nhaân toá sinh thaùi theo muøa nöôùc (ñoä maën, ñoä pheøn…).  Thöïc vaät röøng: coù 250 loaøi, trong ñoù coù 8 loaøi raát hieám (moáp, naêng coài, Laù U Minh, Beøo taûn nhoïn, Naép bình, Luaân lan, Maät caät, Bí kyø nam), 71 loaøi hieám, 3 loaøi khoâng coù lôïi cho BTTN vaø VQG (Luïc Bình, Beøo Caùi, gai Mai Söông (Mimosa pigra). Ñaëc bieät loaøi Daây choaïi nay coøn haàu nhö khoâng ñaùng keå so vôùi ngaøy tröôùc (9-10 trieäu Daây choaïi), caây Boàn boàn (Typha domingensis) coøn raát ít. Ñaùng quan taâm laø keát quaû hoaït ñoäng cuûa döï aùn Phaùt trieån coäng ñoàng vaø baûo veä khu BTTB U Minh Thöôïng (CARE) ñaõ ñònh danh ñöôïc 243 loaøi thöïc vaät coù maïch moïc töï nhieân thuoäc 84 hoï, trong ñoù coù khoaûng 36% loaøi quí hieám coù giaù trò veà maët khoa hoïc, y döôïc hay baûo toàn, ñaëc bieät coù 2 loaøi ñòa lan soáng treân than buøn trong.  Thaûm thöïc vaäc vaät röøng: goàm 4 kieåu thöïc bì vaø 10 quaàn xaõ thöïc vaät röøng traøm hoãn giao treân ñaát than buøn, röøng traøm treân ñaát than buøn, röøng traøm treân ñaát pheøn, traûng Saäy, traûng Naêng, sinh caûnh Suùng ma, sinh caûnh Beøo caùi, Beøo tai chuoät, sinh caûnh Boàn boàn, sinh caûnh thöïc vaät treân caùc kinh, raïch; sinh caûnh caây hoa maøu, caây aên traùi treân caùc ñeâ. Nhìn chung, öu hôïp röøng traøm hoãn giao vaø röøng traøm töï nhieân coøn hôn 4.000 ha, coù nguoàn goác nguyeân sinh chæ coøn duy nhaát ôû VQG U Minh Thöôïng trong khi ôû vuøng ÑBSCL cuõng nhö caû nöôùc khoâng nôi naøo coøn neân chuùng vöøa mang giaù trò töï nhieân – lòch söû, vöøa mang giaù trò baûo toàn.  Ñoäng vaät röøng: phong phuù, ña daïng vôùi 24 loaøi thuù, 185 loaøi chim, 16 loaøi boø saùt, 8 loaøi dôi vaø 208 loaøi coân truøng. Caùc loaøi ñoäng vaät soáng thích nghi vôùi caùc sinh caûnh, trong ñoù coù 8 loaøi chim coù taàm quan troïng cho baûo toàn ôû phaïm vi theá giôùi (Dieàu caù ñaàu xaùm, Ñaïi baøng ñen, Coå raén (Ñieân ñieån), Quaém traéng ñaàu ñen, Boà noâng chaân xaùm, Coø lao AÁn Ñoä, Giaø ñaåy Java vaø Gioàng ñoäc vaøng).  Thuûy saûn: ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 34 loaøi caù thuoäc 17 hoï, 7 boä, trong ñoù coù 8 loaøi caù kinh teá thuoäc lôùp coù xöông (Roâ ñoàng, Thaùt laùt, Saëc raèn, Saëc böôùm, Loùc, Daøy, Treâ vaøng, Treân traéng. Trong caùc loaøi caù coù 3 loaøi ñöôïc xeáp vaøo saùch ñoû Ñoäng vaät Vieät Nam, ñoù laø caù Daøy (Channa lucius), caù Treâ traéng (Clarias batraclus) vaø coù Coøm (Notepterux chilata). Ngoaøi ra thöïc vaät phuø du chieám öu theá laø caùc loaøi Periniopris sp, Epithemia turgida, trong khi ñoäng vaät ñaùy hoaøn toaøn khoâng phaùt hieän ñöôïc loaøi naøo khoâng ñaëc ñieåm nöôùc bò tuø vaø pheøn naëng laøm cho lôùp muøn höõu cô phaân huûy khoâng thuaän lôïi cho söï phaân boá cuûa ñoäng vaät ñaùy (Phaïm Vaên Mieân, 1999). (v) Ñaëc ñieåm kinh teá – xaõ hoäi - Daân cö : chæ phaân boá trong phaïm vi vuøng ñeäm goàm 12 aáp, thuoäc 2 xaõ Minh Thuaän vaø An Minh Baéc coù 3.022 hoä vôùi 16.227 ngöôøi (1999); bình quaân 5,37 ngöôøi/hoä. Nguoàn goác daân cö phaàn lôùn ñöa töø caùc huyeän An Bieân, Vónh Thuaän; chæ coù 220 hoä ñöôïc chuyeån ñeán töø tænh Caø Mau; goàm caùc hoä thuoäc dieän chính saùch, hoä khoâng coù ñaát, thieáu ñaát saûn xuaát. Ña soá caùc hoä laø daân toäc Kinh (94,6%) coøn laïi laø daân toäc Khmer (5,2%) vaø Hoa (0,1%). - Ñôøi soáng-kinh teá : hoä laøm ngheà noâng 63,4% trong caùc ngheà chính cuûa chuû hoä, laøm thueâ 22,4%, buoân baùn 3,7%, caùc hoä höôûng löông 5,6%. Nhaø ôû chuû yeáu laø vaùch goã - maùi tole, vaùch goã - maùi laù, vaùch laù - maùi tole, vaùch laù - maùi laù chieám 96,3% soá hoä; coøn laïi loaïi nhaø tröôøng gaïch - maùi tole chæ coù 2,5% vaø loaïi nhaø tröôøng gaïch maùi laù 1,2%. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh - Vaên hoùa-xaõ hoäi : trong vuøng ñeäm coù 26 tröôøng caáp I, II; khoâng coù tröôøng caáp III nhöng soá treû em trong ñoä tuoåi ñi hoïc töø caáp I, II, III chæ coù 320 em. Nguyeân nhaân laø do tröôøng quaù xa khoâng coù phöông tieän ñi hoïc, khoâng ñuû tieàn ñeå ñi hoïc, phaûi ñi laøm ñeå kieám soáng. - Veä sinh & nöôùc saïch : ngöôøi daân vuøng ñeäm U Minh Thöôïng söû duïng chuû yeáu nöôùc möa vaø nöôùc gieáng cho nhu caàu aên uoáng coøn taém giaët thì hôn moät nöûa soá hoä söû duïng nöôùc kinh. Nhôø thöïc hieän döï aùn CARE maø cô sôû haï taàng noâng thoân vuøng ñeäm ñöôïc caûi thieän nhö khoan môùi 69 gieáng, naâng caáp, xaây môùi 10 ñieåm tröôøng, xaây döïng 4 caàu kieân coá. Nhìn chung sau 3 naêm hoaït ñoäng treân vuøng ñeäm ( 1993-2001 ) cuûa Vöôøn Quoác gia U Minh Thöôïng ñaõ ñaït ñöôïc hieäu quaû veà kinh teá xaõ hoäi vaø khoa hoïc kyõ thuaät. - Caùc noâng hoä ñeàu saûn xuaát theo phöông thöùc laáy ngaén nuoâi daøi, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñaàu tö vaø ñieàu kieän kinh teá cuûa ña soá ngöôøi coù thu nhaäp ôû möùc thaáp. - Kinh teá hoä vuøng ñeäm ñaõ thu huùt haøng ngaøn lao ñoäng coù vieäc laøm oån ñònh, giaûm söùc eùp taøn phaù röøng, thu huùt ngöôøi daân töï ngaäp trong vieäc baûo veä röøng. - Thoâng qua hoäi thaûo, chöông trình khuyeán maõi noâng, caùc chuû hoä böôùc ñaàu tieáp nhaän ñöôïc nhöõng tieán boä khoa hoïc-kyõ thuaät, thöïc hieän bieän phaùp canh taùc beàn vöõng trong vieäc söû duïng ñaát, nöôùc, choáng nhieãm pheøn, choïn ñöôïc caùc moâ hình saûn xuaát hôïp lyù. Töøng böôùc chuyeån töø saûn xuaát löông thöïc töï cung, töï caáp sang troàng rau maøu, caây aên traùi, caây nguyeân lieäu mang tính chaát saûn xuaát haøng hoùa. (vi) Caùc phaân khu chöùc naêng. VQG U Minh Thöôïng ñöôïc qui hoaïch chia thaønh 3 phaân khu chöùc naêng. a) Phaân khu baûo veä nghieâm ngaët : roäng 7.838ha chieám 97,3% dieän tích cuûa Vöôøn Quoác gia, goàm phaàn lôùn dieän tích khu BTTN vaø Di tích lòch söû U Minh Thöôïng thuoäc khu vöïc 1 (caùc tieåu khu 46A, 46B, 47, 48, 49, 50, 57, 58 vaø 60, töø 200ha khu trung taâm hoà Hoa Mai coù toång chu vi ñeâ bao daøi 38km. Phaân khu naøy coù chöùc naêng baûo toàn nguyeân veïn HST töï nhieân ñaëc tröng cuûa Vöôøn Quoác gia vaø vuøng ÑBSCL bao goàm : - Ñaát than buøn vaø heä thöïc vaät treân ñaát than buøn coøn soùt laïi duy nhaát ôû ÑBSCL vaø Vieät Nam. - Nôi phaân boá cuûa heä ñoäng vaät röøng U Minh Thöôïng goàm saân chim, caùc loaøi ñoäng vaät quyù hieám nhö Maùng Dôi (tieåu khu 58), Maùng Dieäc (tieåu khu 46A, 46 B), Raùi Caù loâng muõi… - Baûo veä moâi tröôøng, nguoàn nöôùc nhaát laø nöôùc ñoû U Minh. - Baûo veä caûnh quan töï nhieân cuûa vuøng caên cöù Caùch maïng U Minh Thöôïng. - Baûo veä ôû tieåu khu 49, 50, 58, 59 vaø moät phaàn tieåu khu 60 vì ôû ñaây coù gaàn 4.000ha ñaát than buøn vaø 4.000ha röøng traøm nguyeân sinh; nôi phaân boá cuûa nhieàu loaøi ñoäng vaät quyù hieám nhö Raùi Caù loâng muõi, giaø ñaåy, maùng, dôi, traên moác, ruøa, raén… b) Phaân khu baûo toàn vaø toân taïo caùc di tích lòch söû, du lòch sinh thaùi : roäng 200ha ôû hoà Hoa Mai (trung taâm cuûa VQG) coù chöùc naêng : - Boá trí caùc coâng trình toân taïo di tích lòch söû U Minh Thöôïng keát hôïp vôùi caùc coâng trình thuoäc Döï aùn baûo toàn vaø toân taïo khu di tích lòch söû vaên hoùa U Minh Thöôïng. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh - Toå chöùc caùc hoaït ñoäng tham quan du lòch : xem HST röøng uùng pheøn, caùc maãu röøng töï nhieân, caùc thaûm thöïc vaät röøng, quan saùt chim thuù, caâu caù … c) Phaân khu haønh chính dòch vuï : roäng 15ha ôû khu vöïc vöôøn öôm coù chöùc naêng hoaït ñoäng quaûn lí haønh chính, toå chöùc, giao dòch vaø hôïp taùc, xaây döïng vöôøn thöïc vaät (5ha), khu nuoâi ñoäng vaät (1ha) … (vii) Caùc chöông trình hoaït ñoäng : VQG hoaït ñoäng theo caùc chöông trình : chöông trình baûo veä, chöông trình phuïc hoài sinh thaùi, chöông trình nghieân cöùu khoa hoïc (9 ñeà taøi), chöông trình ñaùnh giaù vaø giaùm saùt. chöông trình phoøng choáng chaùy röøng, chöông trình du lòch sinh thaùi, chöông trình ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng. (viii) Ñònh höôùng khai thaùc DLST : VQG U Minh Thöôïng laø moät taøi nguyeân DLST coù giaù trò da daïng sinh hoïc, haáp daãn khaùch du lòch, ñaït ñöôïc caùc chæ tieâu khaùc neân ñöôïc xeáp loaïi A nhöng cô sôû haï taàng coøn keùm yeáu, chöa ñaûm baûo tính an toaøn sinh thaùi gaây khoù khaên trong khaâu quaûn lí, ñaàu tö voán keùm. Vì vaäy VQG naøy chæ xeáp loaïi B trong 3 VQG cuûa vuøng ÑBSCL. 55. ÑIEÅM TNDLST XEÛO QUYÙT Xeûo Quyùt laø khu röøng lòch söû vaên hoùa moâi tröôøng, moät Ñoàng Thaùp Möôøi thu nhoû chæ caùch TP.Hoà Chí Minh 110km. Khu ñòa danh lòch söû vaø du lòch Xeûo Quyùt thuoäc 2 xaõ Myõ Hieäp vaø Myõ Long, huyeän Cao Laõnh, caùch thò xaõ Cao Laõnh hôn 30km. Töø chôï Myõ Hieäp neáu ñi ñöôøng thuûy thì maát khoaûng 40 phuùt, neáu ñi ñöôøng boä töø quoác loä 30 ñoaïn xaõ Myõ Long, queïo traùi chöøng 7km baïn seõ gaëp khu röøng traøm ngaäp nöôùc nguyeân sinh xanh bieác, loäng gioù vôùi moät moâi tröôøng thieân nhieân tuyeät ñeïp vôùi dieän tích treân 20ha. Naêm xöa, nôi naøy ñoàng khoâng moânh quaïnh, kinh xeûo, böng, traáp chaèng chòt, hieåm trôû nhöng loøng daân thì “Nhö nöôùc Thaùp Möôøi lai laùng” neân töø nhöõng ngaøy ñaàu choáng Myõ (cuoái 1959) Tænh uûy Kieán Phong (nay laø Ñoàng Thaùp) ñaõ choïn nôi naøy laøm caên cöù chieán löôïc ñeå laõnh ñaïo nhaân daân khaùng chieán. Theo chuû tröông cuûa tænh uûy, nhöõng veät traøm xanh baùm ñaát vöôn leân beân caïnh nhöõng coâng söï chieán ñaáu, haàm truù aån… taïo thaønh moät theá traän vöõng chaéc ñaày bí hieåm. Bieát bao laàn B52 raûi thaûm, phaùo baãy, bom doäi vaø nhöõng cuoäc caøn queùt vôùi qui moâ lôùn cuûa ñòch vaøo caên cöù. Vaäy maø trong suoát cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cho ñeán ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, Tænh uûy Kieán Phong vaãn laøm ñaát, baùm daân, baùm chieán tröôøng taïi Xeûo Quyùt vöõng chaéc nhö moät choát theùp vaø laø ñieåm töïa, nieàm tin cuûa caùn boä, nhaân daân Ñoàng Thaùp. Ngöôøi daân thöôøng goïi caên cöù Xeûo Quyùt “laø caên cöù cuûa loøng daân”. Xeûo Quyùt ngaøy nay ñaõ trôû thaønh ñieåm DLST, moãi ngaøy ñoùn haøng traêm du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo saâu trong röøng traøm quaán quyùt nhöõng daây leo chaèng chòt laø nhöõng di tích ñöôïc phuïc cheá : coâng söï chieán ñaáu, haàm traùnh bom phaùo, haàm bí maät, nhöõng maùi nhaø nôi Tænh uûy hoïp vaø phaùt ra leänh tieán coâng… taát caû ñeàu nguyeân veïn nhö xöa. Ñoái dieän khu di tích laø nhaø thuûy taï, hoà sen roäng khoaûng 3000m2 vôùi caây caûnh ñaëc tröng vuøng queâ Thaùp Möôøi, nôi du khaùch döøng chaân tröôùc hoaëc töø khu caên cöù quay veà. Di tích Xeûo Quyùt mang giaù trò lòch söû vaên hoùa to lôùn laø nôi lyù töôûng cho du khaùch, laø nieàm töï haøo cuûa Ñaûng boä vaø nhaân daân Ñoàng Thaùp. Naêm 1960, khi Tænh uûy tænh Kieán Phong choïn Xeûo Quyùt laøm caên cöù ñòa thì nôi ñoù coøn laø ngoïn cuûa moät con raïch heïp, caïn, heûo laùnh khoâng ngöôøi qua laïi, luïc Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh bình giaø bít chòt. Lô thô quanh raïch coù vaøi choøm caây gaùo, traâm baàu, oâ moâi ñöùng trô troïi giöõa caùnh ñoàng ñöng, naêng nguùt ngaøn. Naèm giöõa chieán tröôøng ñoàng baèng troáng traûi khoâng nuùi, khoâng röøng che chôû, heát saùu thaùng ngaäp nöôùc leâu beâu. Theá roài vöøa chieán ñaáu, vöøa xaây döïng thaønh moät “thò xaõ quaân söï” cô ñoäng toaøn dieän, nghóa laø laøm nhö theá naøo ñoù ñeå chæ taùi hieän ñieàu kieän sinh hoaït vaø coâng taùc vaøo ban ñeâm, coøn ban ngaøy, traûi laïi boä maët caùnh ñoàng hoang nguyeân sinh, khoâng veát tích. Ñaøo möông, troàng traøm ñeå che kín nôi ôû, ñaøo coâng söï, ñaøo nôi che daáu xuoàng… taát caû ñeàu nhôø nhaân daân tieáp teá. Thuoác men, löông thöïc, ñoà gia duïng ñeàu töø vuøng ñòch chieám ñöa vaøo. Khu röøng traøm roäng 20ha naøy môùi trôû thaønh khu du lòch töø naèm 1998. Con raïch Xeûo Quyùt chaïy ngang qua khu du lòch thaúng taép, môùi ñöôïc môû roäng, nöôùc trong xanh, trôøi trong maây traéng eâm ñeàm thô moäng vôùi bìa traøm nghieâng mình soi boùng. Döôùi nöôùc caù toâm, treân caây chim thuù, maáy neáp nhaø laù ñôn sô, maáy caây caàu khæ baéc ngang noái xoùm: Xeûo Quyùt laø moät laøng thoân bieåu tröng Nam Boä nhöõng naêm môùi khaån hoang. Ñoù chính laø söùc haáp daãn cuûa ñieåm taøi nguyeân DLST naøy. Thuù vui chuû yeáu cuûa du khaùch laø cheøo xuoàng ba laù len loûi giöõa röøng caây ngaäp, trong moät thaûm thöïc vaät voâ cuøng phong phuù thaàn tieân. Giaù xuoàng ba laù chæ 3.000 ñoàng/ngöôøi ñi suoát buoåi. Döôùi nhöõng taùn traøm laø giaây leo boøng bong thaân ñen nhaùnh, laù xanh möôït baùm theo thaân traøm vöôn cao ñeán taän ngoïn. Loaøi sinh vaät noåi goïi laø “phieâu sinh vaät”, coù nôi coù ñeán 233.000 con/m2. caù ñoàng coù 116 loaøi, caù ñen 56 loaøi… Sinh thaùi cuûa Xeûo Quyùt veà thöïc vaät hoäi ñuû 32 hoï, moãi hoï coù ñeán 12 loaøi nhö luùa ma, coû moøm, ñöng, laùc, naêng… Nôi ñaây, nhaø thöïc vaät coù theå tìm thaáy nhieàu loaøi thöc vaät ñoàng coû nhö naêng ngoït, naêng kim, u ñu, coû côm, duøi troáng… hay caùc loaøi ñang coù nguy cô tuyeät chuûng nhö coû moàm moác, caây ba keï… Ñaët chaân xuoáng nöôùc, nhaø khoa hoïc coù theå caûm nhaän ñöôïc söùc phong phuù cuûa caùc traàm tích khoaùng, töø 6.000 naêm tröôùc, ñeå caùc loø nung doïc theo soâng Thoâng Löu (Vónh Long) cheá ra nhöõng saûn phaåm goám myõ ngheä xuaát khaåu ñi khaép theá giôùi. Khu di tích chieán ñaáu goàm caùc loaïi coâng söï, haàm traùnh bom, haàm bí maät ñöôïc phuïc cheá. Ñoái dieän khu di tích laø nhaø thuûy taï vôùi hoà sen roäng 3.000m2 vaø caây caûnh ñaëc tröng cuûa Ñoàng Thaùp Möôøi. Trong khu du lòch Xeûo Quyùt, buoåi tröa len loûi giöõa röøng caây ngaäp nöôùc thì thaáy maùt dòu, buoåi toái qua ñeâm treân chieác voõng thaáy raát aám. Ñi theo tour: Trong nhöõng coâng ty du lòch ñöa nhieàu ñoaøn khaùch nhaát coù Saigontourist, Coâng ty Du lòch Bình Minh vaø Chi nhaùnh Coâng ty Du lòch Bình Ñònh. Tour thöôøng ñi 2 ngaøy 1 ñeâm. Lòch trình: Khôûi haønh töø TP.HCM ñi Caùi Beø, qua ngaõ ba An Höõu ñeán caàu Long Hieäp, xuoáng taøu nhoû vaøo Xeûo Quyùt. Veä sinh caù nhaân xong, roài quay veà aên tröa taïi nhaø haøng Xeûo Quyùt. Nôi ñaây, khaùch seõ ñöôïc thöôûng thöùc caùc moùn “ñaëc saûn” daân daõ nhö laåu caù boàng keøo, caù roâ kho toä … Sau 30 phuùt nghæ tröa treân voõng, ñoaøn ñöôïc höôùng daãn ñi xem di tích chieán tröôøng xöa vaø thö giaõn uoáng caø pheâ taïi nhaø thuûy taï, treân moät hoà sen xanh maùt. Ñôïi hoaøng hoân saép xuoáng, giôø chim bay veà toå, taøu nhoû ñöa khaùch len loûi vaøo thaêm vöôøn coø tö nhaân cuûa oâng Taùm Möôøi, caùch Xeûo Quyùt 60 phuùt ghe maùy. Trôû laïi Quoác loä 30, ñi xe vaøo thò xaõ Cao Laõnh, nghæ ñeâm taïi khaùch saïn Soâng Traø. Ngaøy thöù hai, tham quan khu du lòch xanh goàm nhaø Baûo taøng Hoà Chí Minh vaø laêng cuï Phoù baûng Nguyeãn Sinh Saéc, thaân sinh cuûa Hoà Chuû tòch. Qua phaø Cao Laõnh thaêm vöôøn hoàng Tö Toân vaø laøng hoa kieång Taân Quy Ñoâng beân soâng Thoâng Löu; gheù Sa Ñeùc thaêm di tích nhaø cuõ cuûa baø Marguerite Duras, nhaân vaät trong phim L’Armant. Chieàu tham quan chuøa Cao Ñaøi roài veà Tp.HCM. Treân ñöôøng veà, gheù chôï traùi caây ngaõ ba An Höõu mua quaø mieät vöôøn cho ngöôøi thaân. Ñi töï do: Coù theå töï ñi baèng xe gaén maùy hay oâ toâ tuyeán caàu Myõ Thuaän, ñeán ngaõ ba An Höõu reõ phaûi vaøo Quoác loä 30, ñi 10km ñeán caàu Long Hieäp. Theo ñöôøng boä ñi tieáp hoaëc thueâ taéc-raùng moät Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh chuyeán möôøi khaùch giaù 75.000 ñoàng vaøo Xeûo Quyùt. Nhôù raèng böõa aên tröa taïi nhaø haøng Xeûo Quyùt ba moùn raát ngon chæ vôùi giaù 15.000 ñoàng. Coù theå ñi veà trong ngaøy, neáu thong thaû thì neân ñi 2 ngaøy 1 ñeâm ñeå thaêm nhöõng ñieåm tham quan noùi treân. Nghæ ñeâm taïi khaùch saïn Soâng Traø, thò xaõ Cao Laõnh, giaù phoøng ñoâi töø 140.000 ñoàng ñeán 250.000 ñoàng bao aên saùng. 56. DIEÅM TNDLST KHU RÖØNG LSVHMT HOØN CHOÂNG Hoøn Choâng thuoäc huyeän Kieân Löông tænh Kieân Giang, teân moät daõy nuùi ñaù voâi vì ñaù lôûm chôûm töø chaân nuùi ñeán ñænh nhö baøn choâng neân goïi laø Hoøn Choâng. Tröôùc ñaây daõy nuùi naøy naèm giöûa bieån, sau thôøi gian phuø sa boài ñaép nay nuùi ñaõ naèm trong ñaát lieàn, nhöng nhaân daân vaån quen goïi laø bieån. Daáu tích coøn thaáy chaân nuùi bò soùng baøo moøn vaø nöôùc möa taùc duïng vôùi ñaù voâi taïo thaønh nhöõng hang Karst vaø nhöõng khoái thaïch nhuõ. Xöa kia vuøng naøy laø nôi hoang vu, nhieàu ñaàm laày ñòa theá hieåm trôû, laø nôi truù aån cuûa vua Gia Long vaø sau naøy laø cuï Nguyeãn Trung Tröïc vaø nghóa quaân truù taïi ñaây moät thôøi gian tröôùc khi ra Phuù Quoác laäp caên cöù khaùng chieán. Khu baûo toàn vaên hoùa lòch söû vaên hoùa moâi tröôøng Kieân Löông roäng khoaûng 200.000 ha. Keát quaû khaûo saùt cuûa boä moân thöïc vaät sinh moâi cuûa tröôøng ÑHKHTN TP.HCM töø naêm 1997 ñeán 2001 ñaõ ghi nhaän ñöôïc 250 loaøi thöïc vaät baäc cao treân caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc bao goàm 10 loaøi khuyeát thöïc vaät, 121 loaøi song töû dieäp vaø 119 loaøi ñôn töû dieäp. Caùc loaøi naøy phaân boá trong 70 hoï thöïc vaät trong ñoù nhieàu nhaát laø hoï Cyperaceae (40 loaøi), Poaceae (56 loaøi). Söï hieän dieän cuûa caùc loaøi ñöôïc ghi nhaän treân 4 truù quaùn (habitat) chính : röøng traøm, ven soâng raïch, ñoàng coû ngaäp theo muøa vaø lung baøo ngaäp quanh naêm. Kieåu truù quaùn ñoàng coû coù nhieàu loaøi thöïc vaät hieän dieän nhaát trong khi kieåu röøng traøm coù ít loaøi nhaát. Kieåu thaûm thöïc vaät ôû ñaây goàm 5 kieåu : röøng ngaäp maën, ñaàm laày döøa nöôùc, thaûm thöïc vaät ven soâng raïch, röøng buïi raäm, ñoàng coû ngaäp theo muøa. So saùnh vôùi VQG Traøm Chim coù 130 loaøi thöïc vaät thì ôû khu baûo toàn naøy coù soá löôïng loaøi gaàn gaáp ñoâi vaø hôn VQG U Minh Thöôïng ñeán 20 loaøi. Ñaëc bieät ôû vuøng ñaù voâi Kieân Löông raát ña daïng sinh hoïc nhöng söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi ôû ñaây chæ coøn laïi caùc nuùi ñaù voâi, chuøa hang, Moso nhoû, Moso lôùn, Nhaø Boà, Con Nai, Nuùi nhoû, hang Tieàn, baø Toaøi laø coøn töông ñoái nguyeân veïn. Keát quaû khaûo saùt ban ñaàu do Vieän Sinh hoïc nhieät ñôùi tieán haønh cuoái naêm 2000 ghi nhaän ñöôïc ôû ñaây coù 155 loaøi ñoäng vaät coù xöông soáng ñöôïc ghi nhaän; trong ñoù thuù coù 21 loaøi, chim 101 loaøi, boø saùt 17 loaøi, löôõng theâ 6 loaøi. So saùnh vôùi VQG Traøm Chim thì soá loaøi chim chæ keùm hôn 77 loaøi nhöng hôn caû VQG U Minh Thöôïng veà soá loaøi thuù thì ôû ñaây hôn khu döï tröõ sinh quyeån Caàn Giôø laø 2 loaøi. Trong caùc loaøi ñoäng vaät, coù 16 loaøi bò ñe doïa goàm vooïc maøu (Presbytis cristala), soùc ñoû (Callociurus finlaysoni), raùi caù loâng möôït (Lutra perpicillata), meøo caù, cheo cheo, taéc keø, traên gaám, traên moác, kyø ñaø hoa, raén hoå chuùa, seáu ñaàu ñoû, chaøng beø, haïc coå traéng, coø quaém caùnh xanh, giang sen, oâ taùc. Trong soá ñoù coù 4 loaøi quí hieám (seáu ñaàu ñoû, chaøng beø, soùc ñoû, giang sen ). Ngaøy nay, nôi naøy con ngöôøi ñang caûi taïo troàng röøng, phuïc hoâi heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc, taïo choã cö truù cho caùc loaøi ñoäng vaät hoang daõ, goùp phaàn taïo laïi caûnh quan töï nhieân voán ngaøy tröôùc raát ña daïng sinh hoïc thu huùt du khaùch ñeán tham quan, hoïc taäp vaø nghieân cöu khoa hoïc..coù theå xem ñaây laø moät ñieåm DLST ñoäc ñaùo vuøng Ñ BSCL. 57. ÑIEÅM DLSTTN VAØM KHAÂU BAÊNG (BEÁN TRE) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Ñieåm naøy laø moät HST röøng ngaäp maën roäng haøng ngaøn ha, goàm nhieàu dieän sinh thaùi coàn soâng (coàn Böõng, coàn Lôïi, coàn Lôùn) tieáp giaùp vôùi bieån Ñoâng, hieän ñang boài tuï daàn; thuoäc xaõ Thaïnh Phong, Thaïnh Haûi thuoäc huyeän Thaïnh Phuù cuûa tænh Beán Tre, caùch thò traán Thaïnh Phuù 25 km vaø thò xaõ Beán Tre 70 km. Ngaøy tröôùc, nôi ñaây laø khu caên cöù caùch maïng trong hai thôøi kyø khaùng chieán choáng Phaùp, choáng Myõ; nôi tieáp nhaän vuõ khí cuûa mieàn Baéc chi vieän cho chieán tröôøng mieàn Nam. Töø ñaây vuõ khí ñöôïc phaân phoái cho tænh Beán Tre vaø caùc tænh khaùc cuûa vuøng ÑBSCL vaø Saøi Goøn - Gia Ñònh. Dö luaän theá giôùi ñaõ baøng hoaøng veà vieäc cöïu thöôïng nghò só Myõ Bob Kerry thuù nhaän ñaõ taøn saùt 21 thöôøng daân, trong ñoù coù 2 phuï nöõ ñang mang thai taïi Thaïnh Phong naêm 1969. Vaøm Khaâu Baêng ñöôïc xem laø ñieåm ñeán cuoái cuøng cuûa ñöôøng moøn Hoà Chí Minh treân bieån. Trong thaäp nieân 50 – 60, HST röøng ngaäp maën ôû ñaây chuû yeáu phaùt trieån röøng döøa nöôùc. Do taùc ñoäng cuûa chieán tranh vaø nhaân daân khai phaù ñaép ñaäp nuoâi toâm daãn ñeán maát caân baèng sinh thaùi cuûa moâi tröôøng töï nhieân. Hieän nay, heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä coøn nhieàu yeáu keùm, ñi laïi gaëp khoù khaên vaø ñieàu kieän KT – XH coøn ngheøo naøn, laïc haäu. CSHT & VCKT phuïc vuï du lòch chöa coù gì. Theo qui hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh Beán Tre, töø naêm 2000 – 2010 seõ xaây döïng hoaøn chænh tuyeán ñöôøng 888 vaø heä thoáng ñieän, höôùng daãn nhaân daân troàng caây xanh, troàng röøng ngaäp maën nhaèm phuïc hoài tính ña daïng sinh hoïc, phuïc vuï khai thaùc DLST. Caùc saûn phaåm DLST caàn phaûi ña daïng nhö daïo chôi trong röøng ngaäp maën, tham quan baõi ngheâu vaø ñaàm toâm, taém bieån, hoïc taäp vaø nghieân cöùu khoa hoïc, du thuyeàn löôùt vaùn. Ñaëc bieät laø caàn taïo ra saân chim ôû dieän sinh thaùi coàn Lôïi, caùc dieän sinh thaùi Coàn Böõng, Coàn Lôùn coù theå qui hoaïch thaønh caùc khu vui chôi, giaûi trí. Ngoaøi ra, caàn xaây döïng töôïng ñaøi, bia löu nieäm, nhaø truyeàn thoáng, baûo taøng lòch söû nhaèm keát hôïp khai thaùc loaïi hình DLSTNV, vöøa giaùo duïc truyeàn thoáng, vöøa giaùo duïc moâi tröôøng cho du khaùch noäi ñòa. Neáu phöông tieän ñi laïi nhanh choùng, ñieåm DLSTTN Vaøm Khaâu Baêng seõ thu huùt khaùch DLST quoác teá. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 1. Caûnh quan suoái Ñaù Baøn, huyeän Phuù Quoác (Kieân Giang) AÛnh 3. Caûnh quan baõi bæeån Muõi Nai (thò xaõ Haø Tieân, Kieân Giang) Hình 1. Baûn ñoà vò trí ñòa lí muõi OÂng Trang (Caø Mau) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 2. Caûnh quan bình minh treân ñaàm maën Ñoâng Hoà (thò xaõ Haø Tieân, Kieân Giang) AÛnh 4. Caûnh quan nuùi Caám Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Hình 2. Sô ñoà du lòch huyeän ñaûo Phuù Quoác – Vò trí daõy nuùi Haøm Ninh ôû phía taây. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 7. Hoùa thaïch voû soø baùm treân vaùch hang ñaù voâi ôû hang Chuøa Hang, xaõ An Binh, h, Kieân Löông (KG) (Traàn Vaên Thaønh, 1997) AÛnh 9a. Ñoaøn sinh vieân khoa Ñòa tröôøng ÑHSP. TP. Hoà Chí Minh khaûo saùt hang Chuøa Hang Hình 3. Sô ñoà vò trí ñòa lí Hoøn Khoai AÛnh 8. Caûnh quan hang Kim Cöông, hang haøm eách ôû khoái ñaù voâi Hoøn Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 5. Caûnh quan nuùi Koto AÛnh 9b Ñoaøn sinh vieân khoa Ñòa lí, tröôøng ÑHSP.TP.Hoà Chí Minh khaûo saùt chuøa Hang naêm 1997 AÛnh 10. Caûnh quan hoøn Phuï Töû AÛnh 11. Caûnh quan ñòa hình beà maët hang Moso. AÛnh 12. Caûnh quan ñöôøng vaøo hang Moso Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 13. Caûnh quan cöûa vaøo hang Tieàn Hình 4. Sô ñoà ñòa hình hang Tieàn. Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Hình 5. Sô ñoà ñòa hình caùc hang Moso, hang Caây Xoaøi, hang Me, hang Gieáng Tieân Hình 6. Sô ñoà ñòa hình heä thoáng hang ñoäng khu Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 14. Moät thaïch nhuõ giaø ôû Thaïch Ñoäng AÛnh 15. Caûnh quan Thaïch Ñoäng (thò xaõ Haø AÛnh 16. Caûnh quan hang Ñaù Döïng Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 17. Caûnh quan röøng traøm khu BTTN Doà Dôi bò chaùy naêm 1997 Hình 7. Sô ñoà qui hoaïch ñieåm DLST Ñaát Muõi vaø baõi bieån Khai Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Hình 8. Sô ñoà qui hoaïch khu BTTN röøng ngaäp maën Caø Mau AÛnh 18. Caûnh quan röøng traøm Lung Ngoïc Hoaøng (Caàn thô) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Hính 9. Baûn ñoà thaûm thöïc vaät röøng VQG Phuù Quoác (Nguoàn: Phaân vieän Ñieàu tra qui hoach laâm nghieäp II, 2000) Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛn AÛnh 20 Caûnh quan röøng traøm ôû VQG Phuù Quoác h 19. Caûnh quan röøng ñöôùc ôû VQ Phuù Quoác G AÛnh 21. Caûnh quan röøng nguyeân sinh ôû VQG Phuù Quoác Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh Hình 10. Baûn ñoà qui hoach phaân khu chöùc naêng khu BTTN ñaát ngaäp nöôùc Traøm Chim. (Nguoàn: Phaân vieän Ñieàu tra qui hoach laâm nghieäp II) AÛnh 22. Caûnh quan röøng traøm VQG U Minh Thöôïng Baùo caùo khoa hoïc Chuû nhieäm ñeà taøi: Ths. GVC. Traàn Vaên Thaønh AÛnh 23. Caûnh quan röøng traøm VQG U Minh Thöôïng bò chaùy naêm 2002 AÛnh 24a, b. Caûnh quan khu röøng lòch söû vaên hoùa moâi tröôøng Xeûo Quit ._.