Giải pháp để kiềm chế lạm phát ở Việt Nam

1 MUÏC LUÏC Trang TRANG PHUÏ BÌA LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC 1 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 4 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG 5 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 7 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 8 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 8 4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 9 4.1/ Phöông phaùp luaän 9 4.2/ Phöông phaùp 9 5/ YÙ NGHIAÕ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI 11 CHÖÔNG I NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 13 1.1/CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT–ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 13 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt 13 1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt 13 1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT 14 1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi 14 1.2.2/ Laïm phi maõ 14 1.2.3/ Sieâu laïm phaùt 15 1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT 16 1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo 16 1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy 18 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT 19 1.5/ CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ ÔÛ CAÙC NÖÔÙC 21 2 1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu 22 1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung 22 CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 24 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ NAÊM 1976 ÑEÁN 2006 24 2.1.1/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 24 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1996 ñeán 2000 6 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 2001 ñeán 2006 27 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ 30 2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá 31 2.2.2/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp 33 2.2.3/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn 35 2.3/ NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN TAÙC ÑOÄNG TÔÙI LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 37 2.3.1/ Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo 37 2.3.2/ Xeùt treân goùc ñoä chi phí ñaåy 40 2.4/ ÑAÙNG GIAÙ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LAÏM PHAÙT NAÊM 2006 45 2.4.1/ Caùc yeáu toá laøm giaûm laïm phaùt 45 2.4.2/ caùc yeáu toá laøm taêng laïm phaùt 49 CHÖÔNG III CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 53 3.1/ MUÏC TIEÂU VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG TOÅNG QUAÙT 5 NAÊM 2006 – 2010 CUÛA VIEÄT NAM 53 3.2/ ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN HIEÄN NAY 54 3.2.1/ Caùch tính laïm phaùt hieän nay 54 3.2.2/ Ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät nam baèng laïm phaùt cô baûn 56 3 3.2.3/ Xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù 58 3.3/ CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006 – 2010 58 3.3.1/ Chính phuû kieåm soaùt laïm phaùt 59 3.2.1.1 Choáng nhöõng haønh vi truïc lôïi 59 3.2.1.2Caûi caùch tieàn löông 61 3.2.1.3 Caûi caùch haønh chính 61 3.2.1.4 Xaây döïng moät quy cheá quaûn lyù giaù caû hôïp lyù 62 3.3.2/ Ngaân haøng nhaø nöôùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt 66 3.2.2.1 Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä 66 3.2.2.2 Nhöõng vaán ñeà caàn phaûi coù söï phoái keát hôïp ñoàng boä 70 3.3.3/ Doanh nghieäp cuõng phaûi töï choáng laïm phaùt 73 3.3.3.1 Doanh nghieäp tieát kieäm, (caét giaûm) chi phí 73 3.3.3.2 Xaây döïng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi 74 3.3.3.3 Doanh nghieäp caàn söû duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro 75 KEÁT LUAÄN 76 PHUÏ LUÏC 77 - 91 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 92 4 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ADB Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ CPI Chæ soá giaù tieâu duøng CSTT Chính saùch tieàn teä DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc DTBB Döõ tröõ baét buoäc ÑTNN Ñaàu tö nöôùc ngoaøi GDP Toång saûn phaåm quoác noäi NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTÖ Ngaân haøng trung öông NSNN Ngaân saùch nhaø nöôùc OTC Thò tröôøng phi taäp trung TCTD Toå chöùc tín duïng TNQD Thu nhaäp quoác daân VND Ñoàng Vieät Nam XDCB Xaây döïng cô baûn XNK Xuaát nhaäp khaåu UBND Uyû ban nhaân daân USD Ñoâla Mó WFE Dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi M Soá löôïng tieàn teä ICOR Tyû leä thu nhaäp taêng theâm treân ñaàu tö EC Khoái tieàn teä chung Chaâu aâu LTTP Löông thöïc thöïc phaåm 5 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 Trang 23 Baûng 2.2 Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 Trang 23 Baûng 2.3 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 Trang 23 Baûng 2.4 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaYïn 1989 – 1995 Trang 24 Baûng 2.5 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 Trang 25 Baûng 2.6 Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá: so saùnh qua hai naêm 2001 naêm 2002 Trang 25 Baûng 2.7 Toång möùc baøn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002 Trang 26 Baûng 2.8 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quí giai ñoaïn 1996 – 2006 Trang 27 Baûng 2.9 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2004 Trang 27 Baûng 2.10 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá-xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.11 Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.12 Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996-2000 Trang 29 Baûng 2.13 Tyû leä laïm phaùt trung bình caùc giai ñoaïn Trang 31 Baûng 2.14 Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996-2006 Trang 32 Baûng 2.15 Laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi Vieät Nam giai ñoaïn 1996- 2006 Trang 34 Baûng 2.16 Moät soá chæ soá xeáp haïng cuûa Vieät Nam theo ñaùnh giaù cuûa WFE so vôùi moät vaøi nöôùc trong khu vöïc(tính treân 104 quoác gia ñöôïc khaûo saùt) Trang 37 Baûng 2.17 Toác ñoä huy ñoäng voán vaø cho vay giai ñoaïn 2002-2006 Trang 39 Baûng 2.19 Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003-2006 Trang 43 Baûng 2.20 Dieãn bieán giaù moät soá maët haøng treân theá giôùi, 2003-2006 Trang 44 Baûng 2.21 Dieãn bieán giaù caû moät soá maët haøng cuûa Vieät Nam, 2004-2006 Trang 44 6 Baûng 2.22 Ñieàu chænh thueá moät soá maët haøng, 2005-2006 Trang 44 Baûng 2.23 Ñieàu haønh CSTT cuûa NHNN 205-2006 Trang 46 Baûng 3.1 Quyeàn soá giaù tieâu duøng naêm 2000 Trang 51 Baûng 3.2 Laõi suaát ngaân haøng naøo cao nhaát Trang67 Baûng PL1 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùcthaùng trong naêm 2001 Trang75 Baûng PL2 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002 Trang76 Baûng PL3 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003 Trang77 Baûng PL4 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004 Trang78 Baûng PL5 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005 Trang79 Baûng PL6 Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø 1986 ñeán 2006 Trang80 Baûng PL7 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 82 Baûng PL8 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 83 Baûng PL9 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 84 BaûngPL10 Nhöõng ñòa chæ thaát thoaùt, laõng phí Trang 85 BaûngPL11 Toác ñoä tang giaù tieâu duøng, giaù löông thöïc thöïc phaåm töø 1990- 2006 Trang 88 BaûngPL12 Xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình Trang 89 7 MỞ ĐẦU 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi thì laïm phaùt laø moät caên beänh kinh nieân cuûa moïi neàn kinh teá haøng hoaù – tieàn teä; noù khoâng coù baûn chaát giai caáp maø chæ coù baûn chaát kinh teá. Noù coù tính thöôøng tröïc, neáu khoâng thöôøng xuyeân kieåm soaùt, khoâng coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thöôøng tröïc, ñoàng boä vaø höõu hieäu thì laïm phaùt coù theå xaûy ra ôû baát cöù neàn kinh teá haøng hoaù naøo vôùi baát kyø cheá ñoä xaõ hoäi naøo. Caùc nhaø kinh teá naøy cho raèng bieåu hieän cuûa laïm phaùt laø: khi möùc chung cuûa giaù caû haøng hoaù vaø chi phí saûn xuaát ñoàng thôøi taêng leân moät caùch phoå bieán trong moät khoaûng thôøi gian ñuû daøi ñeå nhaän roõ xu höôùng naøy1. Taùc giaû hoaøn toaøn ñoàng tình vôùi quan ñieåm naøy. Coù theå noùi laïm phaùt luoân laø moät vaán ñeà laøm ñau ñaàu caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá, vaø nhaát laø trong tình hình hieän nay, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi( WTO) thì vaán ñeà naøy laïi caøng ñöôïc caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch quan taâm nhieàu hôn. Trong naêm 2004, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta taêng 9,5 %, coù ngöôøi noùi chuùng ta leân côn soát laïm phaùt vaø coù ngöôøi noùi chuùng ta chöa laïm phaùt maëc duø chæ soá giaù naøy ñaõ taêng vöôït quaù ngöôõng muïc tieâu ñeà ra ban ñaàu (4- 5%), ñeán 2005 thì chæ soá giaù tieâu duøng laïi ñöôïc khoáng cheá chæ coøn 8,4% baèng vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, naêm 2006 chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc khoáng cheá ôû möùc 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Dieãn bieán tình hình thay ñoåi cuûa chæ soá giaù tieâu duøng nöôùc ta ñaõ laøm cho caùc nhaø hoaïch ñònh, nhaø nghieân cöùu phaûi toán nhieàu coâng söùc ñeå khoáng cheá noù. Vaäy neàn kinh teá nöôùc ta trong naêm 2004, 2005, 2006 vaø nhöõng naêm tröôùc ñoù coù laïm phaùt hay khoâng, vaø neáu coù laø bao nhieâu, laø cao hay thaáp, möùc laïm phaùt ñoù coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán neàn kinh teá, nhöõng nguyeân nhaân naøo gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta, laø nhöõng vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû, ñeå treân cô sôû ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010 maø Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng ñaõ ñeà ra. 8 Laïm phaùt laø moät vaán ñeà phöùc taïp, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc, nhöng vôùi mong muoán baèng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñöôïc ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, maëc duø coù nhöõng giaûi phaùp môùi chæ döøng laïi ôû nhöõng yù töôûng, 1Website cuûa NHNN nhöng ñaây cuõng laø nhöõng giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñöôïc toát hôn vaø goùp phaàn vaøo muïc tieâu neâu treân neân taùc giaû quyeát ñònh choïn giaûi phaùp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laøm ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá. 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Xuaát phaùt töø lyù do treân, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà sau : Thöù nhaát: Laøm roõ nhöõng quan ñieåm, lyù luaän veà laïm phaùt, töø ñoù xem nhöõng quan ñieåm naøo ñöôïc vaän duïng phoå bieán vaø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá Vieät Nam. Thöù hai: Khaùi quaùt laïi tình hình laïm phaùt cuûa Vieät Nam töø sau khi thoáng nhaát(1976) ñeán nay (2006), ñaëc bieät laø giai ñoaïn 2001 – 2006. Thöù ba: Chæ ra ñöôïc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi 3 bieán soá kinh teá vó moâ quan troïng coøn laïi trong töù giaùc kinh teá, ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn (ñoái vôùi caùc bieán soá khaùc maø laïm phaùt coù moái quan heä maät thieát nhö laõi suaát, tyû giaù hoái ñoaùi … trong phaïm vi luaän vaên chöa ñi vaøo nghieân cöùu). Ñoàng thôøi, böôùc ñaàu xem xeùt moái quan heä hoài quy giöõa laïm phaùt vôùi 3 bieán soá treân vaø ñi tìm moät ngöôõng laïm phaùt maø ôû ñoù khi laïm phaùt vöôït qua thì coù aûnh höôûng khoâng toát tôùi taêng tröôûng kinh teá. Thöù tö: Treân cô sôû dieãn bieán tình hình laïm phaùt thöïc teá ruùt ra ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân cô baûn taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ôû nöôùc ta nhaèm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt. Ngoaøi nhöõng nguyeân nhaân cô baûn ñöôïc phaân tích trong baøi, luaän vaên cuõng böôùc ñaàu heä thoáng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta theo nhieàu höôùng khaùc nhau. Thöù naêm: Xem xeùt laïi caùch ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta hieän nay, töø ñoù ruùt ra nhöõng haïn cheá ñeå ñeà xuaát moät caùch ño löôøng toát hôn. 9 Thöù saùu: Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ giai ñoaïn 2007 – 2010, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ goäi 10 naêm 2001 – 2010. 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI : Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra ôû treân, luaän vaên caàn traû lôøi ñöôïc nhöõng caâu hoûi sau: Moät laø: Neàn kinh teá Vieät Nam coù bò laïm phaùt hay khoâng ? Trong ñoù taäp trung vaøo traû lôøi cho giai ñoaïn 2001 – 2006, noåi leân laø naêm 2004, maø cho ñeán nay vaãn coøn hai luoàng yù kieán traùi ngöôïc nhau. Hai laø: Laïm phaùt coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá? Tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn? Phöông trình hoài quy xaùc ñònh möùc ñoä töông quan giöõa laïm phaùt vôùi caùc nhaân toá treân nhö theá naøo ? Bøa laø: Coù toàn taïi moät ngöôõng laïm phaùt ôû nöôùc ta hay khoâng? Neáu coù thì ngöôõng ñoù laø bao nhieâu ? Boán laø: Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu naøo gaây ra laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua ? Naêm laø: Caùch tính laïm phaùt ôû Vieät nam hieän nay coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi ôû nöôùc ta nöõa hay khoâng ? Neáu khoâng thì neân choïn caùch tính naøo khaùc (böôùc ñaàu ñoái chieáu vôùi caùch tính laïm phaùt cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi). Neáu coøn phuø hôïp thì coù phaûi ñieàu chænh gì khoâng ? Saùu laø: Laïm phaùt ôû Vieät Nam coù chòu aûnh höôûng bôùi nhöõng bieán ñoäng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi hay khoâng ? 4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU : 4.1/ Phöông phaùp luaän : Do vaán ñeà laïm phaùt coù lieân quan maät thieát ñeán nhieàu vaán ñeà khaùc nhö tyû giaù, laõi suaát, taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp, caùn caân thanh toaùn … thuoäc nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö taøi chính Nhaø nöôùc, tín duïng ngaân haøng … neân khi nghieân cöùu laïm phaùt phaûi ñaët trong moái quan heä töông hoã qua laïi giöõa caùc yeáu toá treân, giöõa caùc lónh vöïc treân. Do vaäy, phöông phaùp luaän chuû ñaïo cuûa luaän vaên laø vaän duïng pheùp duy vaät bieän chöùng. Tuy nhieân, trong phaïm vi moät luaän vaên, ñeå ñôn giaûn vaán ñeà nghieân cöùu, luaän vaên chæ ñi vaøo nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân 10 caùc yeáu toá khaùc hoaëc taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñeán laïm phaùt, töùc laø nghieân cöùu söï taùc ñoäng moät chieàu vaø trong khi nghieân cöùu yeáu toá naøo thì caùc yeáu toá khaùc ñöôïc giaû ñònh laø khoâng ñoåi . Tuy nhieân, vaän duïng phöông phaùp nghieân cöùu nhö theá naøo ñi nöõa thì cuõng khoâng theå xa rôøi, thoaùt ly khoûi thöïc tieãn. Do vaäy, phaûi caên cöù vaøo tình hình thöïc tieãn kinh teá - xaõ hoäi vaø höôùng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam. Do vaäy, phöông phaùp luaän cuûa luaän vaên laø keát hôïp lyù luaän vaø thöïc teá. 4.2/ Phöông phaùp: Treân cô sôû caùc phöông phaùp luaän chuû ñaïo, tröôùc tieân luaän vaên ñi vaøo thu thaäp caùc soá lieäu veà laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá ...vaø caùc soá lieäu caàn thieát khaùc cho nghieân cöùu. Do vaäy, phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø phöông phaùp nghieân cöùu taïi baøn, phöông phaùp thoáng keâ, söu taàm caùc soá lieäu ñöôïc phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, ñaëc bieät laø töø caùc boä, ban, ngaønh. Coâng vieäc naøy tieán haønh qua 2 böôùc nhö sau : + Thoáng keá caùc soá lieäu caàn thieát cho nghieân cöùu nhö tyû leä laïm phaùt, tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá … qua caùc naêm töø 1976 ñeán 2006. + Tuyø vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø trích daãn soá lieäu theo töøng giai ñoaïn khaùc nhau. Döïa treân soá lieäu thoáng keâ coù ñöôïc, luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, hoài quy, ñeå xöû lyù vaø bieåu dieãn soá lieäu coù ñöôïc theo caùc noäi dung caàn thieát. Rieâng trong phöông phaùp hoài quy, taùc giaû choïn sai soá cho pheùp laø 5% (ñoä tin caäy ñaït 95% trong caùc phaân tích). Neáu phaân tích hoài quy cho keát quaû nhöng khoâng ñaûm baûo ñoä tin caäy thì keát luaän keát quaû hoài quy khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Cuõng trong phöông phaùp hoài quy, ñeå ñôn giaûn daõy soá phaân tích nhöng vaãn ñaûm baûo ñoä tin caäy, taùc giaû choïn soá lieäu trong voøng 11 naêm 1996 ñeán 2006 ñeå chaïy haøm hoài quy. Tuy nhieân, chuoãi soá lieäu coù theå môû roäng ra hoaëc thu heïp laïi trong töøng tình huoáng nghieân cöùu. Ñeå coù theå thaáy ñöôïc vaán ñeà nghieân cöùu coù theå thay ñoåi nhö theá naøo qua thôøi gian, luaän vaên söû duïng phöông phaùp so saùnh – ñoái chieáu nhaèm xem xeùt vaán ñeà trong moái töông quan, so saùnh ñoái chieáu giöõa nhöõng thôøi kyø khaùc nhau. 11 Ngoaøi ra, ñeå moå xeû vaán ñeà nghieân cöùu moät caùch tyû mæ, luaän vaên söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh : Xem xeùt, nghieân cöùu vaán ñeà döôùi nhieàu goùc ñoä, töø nhieàu ngaønh khaùc nhau. Do baûn chaát nghieân cöùu khoa hoïc bao giôø cuõng coù tính keá thöøa, neân trong luaän vaên coù vaän duïng keát quaû nghieân cöùu cuûa moät soá chuyeân gia veà caùc vaán ñeà coù lieân quan. Cuoái cuøng, moät phöông phaùp khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng laø phöông phaùp chuyeân gia : Tìm hieåu vaán ñeà thoâng qua hình thöùc thu thaäp yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi coù nhieàu kinh nghieäm (ñaëc bieät laø caùc thaày coâ giaûng vieân), am töôøng treân töøng lónh vöïc ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng keát luaän xaùc thöïc. 5/ YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI : Trong boái caûnh khu vöïc vaø theá giôùi coù nhieàu baát oån do chieán tranh, xung ñoät, thieân tai, ñaëc bieät laø naïn khuûng boá thì Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc xem laø ñieåm ñeán an toaøn nhaát, coù tình hình chính trò oån ñònh nhaát. Neáu nhö chuùng ta taïo ñöôïc moät söï oån ñònh nöõa veà maët kinh teá thì khaû naêng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø raát lôùn, nhöng tröôùc heát laø taïo ñöôïc moät taâm lyù oån ñònh trong nöôùc, khuyeán khích moïi taàng lôùp daân cö an taâm laøm aên laâu daøi vì quoác teá daân sinh, töø ñoù goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån kinh teá moät caùch oån ñònh, beàn vöõng. Ñeå taïo ñöôïc moät söï oån ñònh veà kinh teá, caàn phaûi thöïc hieän nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä treân moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong ñoù, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu ñaët ra laø phaûi oån ñònh neàn taøi chính tieàn teä cuûa quoác gia maø ñaëc bieät laø vaán ñeà kieåm soaùt laïm phaùt, oån ñònh giaù caû tieàn teä ñeå taêng tröôûng oån ñònh, beàn vöõng vaø coù hieäu quaû. Vieät Nam ñaõ chính thöùc laø thaønh vieân thöù 150 cuûa WTO( toå chuùc thöông maïi quoác teá). Nhö vaäy, sau khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng nam AÙ (AETA), hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ (BTA) roài ñeán WTO, ñeán hoäi nghò laõnh ñaïo kinh teá APEC laàn thöù 14 toå chöùc taïi Vieät Nam ñaõ thaønh coâng toát ñeïp, kheùp laïi Naêm APEC Vieät Nam 2006 ñaày soâi ñoäng, vôùi nhöõng thaønh quûa ñaùng töï haøo. Giôùi truyeàn thoâng quoác teá cho raèng, ñaây laø böôùc ñoät phaù caû veà ngoaïi giao vaø kinh teá cuûa Vieät Nam, goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc quaûng baù tôùi coäng ñoàng quoác teá veà hình aûnh moät ñaát nöôùc Vieät Nam naêng ñoäng, thaân thieän vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ. Nhö vaäy möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi cuûa nöôùc ta roäng hôn bao giôø heát, maø 12 nhö theá thì neàn kinh teá cuûa nöôùc ta cuõng phaûi gaùnh chòu nhöõng taùc ñoäng cuûa kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi ôû moät möùc ñoä cao hôn bao giôø heát. Chæ môùi coù söï leân xuoáng cuûa giaù daàu, giaù vaøng, giaù ñoâla Myõ… trong thôøi gian qua ñaõ khieán cho chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta cuõng dao ñoäng theo. Coù nhieàu bieán soá kinh teá vó moâ caàn thieát phaûi dao ñoäng leân xuoáng nhö moät ñieän taâm ñoà. Nhö tyû giaù chaúng haïn, nhöng rieâng ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt thì neáu noù thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø dao ñoäng ôû bieân ñoä lôùn, töùc laø moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi ñeàu dao ñoäng theo, tính khoâng oån ñònh gia taêng, baát oån luoân laø maàm moùng cho moïi cuoäc khuûng hoaûng. Do vaäy, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu laïm phaùt vôùi mong muoán naém vöõng hôn veà dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua vaø nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ñeå töø ñoù kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn, goùp phaàn taïo neân moät söï oån ñònh veà kinh teá, cuøng vôùi söï oån ñònh chính trò giuùp chuùng ta thöïc hieän thaéng lôïi caùc muïc tieâu maø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët ra. Vôùi nhöõng muïc ñích nhö treân, ñeà taøi mang yù nghóa thieát thöïc ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá hieän nay. Toaøn boä noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän trong 3 chöông : Chöông I : LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT Chöông II: LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM QUA Chöông III : GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 13 CHÖÔNG I: LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 1.1/ CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT – ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, nhieàu nhaø kinh teá hoïc ñaõ ñöa ra caùc khaùi nieäm veà laïm phaùt. Song, chuùng ta vaãn chöa ñöôïc thoáng nhaát hoaøn toaøn veà laïm phaùt. Coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo nhöõng nguyeân nhaân cuûa noù, coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo höôùng taäp trung vaøo nhöõng aûnh höôûng cuûa laïm phaùt. Coù theå keå ra moät soá quan ñieåm veà laïm phaùt raát khaùc nhau nhö sau1: Thöù nhaát: Laïm phaùt laø söï taêng leân lieân tuïc cuûa giaù caû. Theo quan ñieåm naøy thì khoâng keå giaù caû taêng leân do nguyeân nhaân naøo ñeàu laø laïm phaùt. Thöù hai: Laïm phaùt laø vieäc phaùt haønh tieàn giaáy vöôït quaù möùc ñaûm baûo, vì vaäy gaây ra söï maát giaù cuûa tieàn giaáy laøm cho giaù caû haøng hoùa bò ñaåy leân cao. Thöù ba: Laïm phaùt laø söï maát caân ñoái nghieâm troïng giöõa tieàn vaø haøng trong neàn kinh teá, söï maát caân ñoái vôùi tieàn lôùn hôn haøng khieán cho giaù caû taêng leân ôû moïi luùc moïi nôi. Nhö vaäy, duø khaùc nhau veà quan ñieåm nhìn nhaän, nhöng chuùng ta thaáy caùc quan ñieåm ñeàâu ñeà caäp ñeán moät khía caïnh ñoù laø sö taêng leân cuûa giaù caû laø moät trong nhöõng bieåu hieän cô baûn cuûa laïm phaùt. Do vaäy, hieän nay gaàn nhö caùc nhaø kinh teá khi xem laïm phaùt chuû yeáu thieân veà nhöõng bieåu hieän cuûa laïm phaùt, hoï xem laïm phaùt laø hieän töôïng möùc giaù caû chung taêng leân. Söï gia taêng naøy dieãn ra vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi. 1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt Hieän nay, coù nhieàu phöông phaùp vaø moâ hình duøng ñeå tính laïm phaùt cô baûn nhö : - Phöông phaùp loaïi tröø (Exclusion method) - Phöông phaùp ñieàu chænh trung bình vaø phöông phaùp quyeàn soá ñieåm giöõa. - Moâ hình caáu truùc VAR (Vector Autoregresion). - Moâ hình tham soá cho vieäc döï ñoaùn laïm phaùt cô baûn vaø dieãn dòch 1Lyù thuyeát taøi chính – tieàn teä naêm 1999. TS . Nguyeãn Ñöùc Thanh quy trình laïm phaùt. 14 - Moâ hình tham soá cuûa quy trình laïm phaùt. Moãi phöông phaùp, moâ hình coù nhöõng öu ñieåm, nhöôïc ñieåm rieâng vaø khoù khaên rieâng. Trong ñoù, phöông phaùp ñieàu chænh trung bình ñöôïc coâng nhaän roäng raõi vaø deã aùp duïng(phuï luïc 12: xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình). Muoán söû duïng phöông phaùp naøy tröôùc heát caàn thu thaäp thoâng tin veà söï thay ñoåi giaù caû haøng thaùng cuûa töøng maët haøng coù trong roå haøng hoùa. Ñeå coù ñöôïc thoâng tin naøy, hieän nay ôû Vieät Nam chæ coù Toång cuïc thoáng keá môùi naém ñöôïc. Do vaäy, trong thôøi gian tôùi Toång cuïc thoáng keâ vaø NHNN caàn thu thaäp thoâng tin ñeå tính laïm phaùt cô baûn theo phöông phaùp ñieàu chænh trung bình hoaëc nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp hoaëc moâ hình thích hôïp ñeå tính laïm phaùt cô baûn. 1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT Caên cöù vaøo toác ñoä laïm phaùt, laïm phaùt ñöôïc chia thaønh 3 loaïi nhö sau : - Laïm phaùt vöøa phaûi. - Laïm phaùt phi maõ. - Sieâu laïm phaùt. 1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi (Reasonable Inflation) Laïm phaùt vöøa phaûi laø laïm phaùt ôû möùc 1 con soá nguyeân (tyû leä taêng giaù caû haøng hoùa trong khoaûng 10% trôû laïi). ÔÛ möùc ñoä laïm phaùt vöøa phaûi, giaù caû taêng chaäm dao ñoäng xung quanh möùc taêng tieàn löông. Trong ñieàu kieän nhö theá, giaù trò tieàn teä khoâng bieán ñoäng nhieàu, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho kinh teá phaùt trieån. Khi giaù caû taêng vöôït ra khoûi möùc ñoä hôïp lyù treân, ngöôøi ta noùi laïm phaùt ñang böôùc vaøo giai ñoaïn taêng cao. 1.2.2/ Laïm phaùt phi maõ Laïm phaùt cao laø laïm phaùt ôû möùc ñoä 2 con soá (döôùi 100% naêm), möùc ñoä taêng cuûa giaù caû haøng hoùa luùc naøy cuõng gioáng nhö ” Moät con ngöïa baát kham ñang tung voù ñeå chaïy”. Khi laïm phaùt phi maõ xaûy ra, saûn xuaát bò ñình treä, neàn taøi chính bò phaù hoaïi vaø neáu khoâng coù bieän phaùp thích hôïp ñeå “ghìm chaân chuù ngöïa” thì neàn kinh teá seõ deã daøng rôi vaøo tình traïng sieâu laïm phaùt. 1.2.3 Sieâu laïm phaùt (Hyperinflation) Sieâu laïm phaùt laø laïm phaùt xaûy ra ôû möùc ñoä lôùn hôn laïm phaùt phi maõ. Sieâu laïm phaùt thöôøng xaûy ra do caùc bieán coá lôùn daãn ñeán ñaûo loän traät töï 15 xaõ hoäi nhö : Chieán tranh, khuûng hoaûng chính trò. Khi nhöõng bieán coá lôùn xaûy ra, söï thaâm thuït ngaân saùch khieán chính phuû phaûi phaùt haønh tieàn giaáy ñeå buø ñaép daãn ñeán sieâu laïm phaùt. Sieâu laïm phaùt coù söùc phaù huyû toaøn boä hoaït ñoäng kinh teá vaø neàn kinh teá bò suy thoaùi nghieâm troïng. Coù theå ví sieâu laïm phaùt nhö côn soùng thaàn trong kinh teá. Trong lòch söû tieàn teä theá giôùi, ngöôøi ta chia laïm phaùt ra thaønh 4 caáp ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thích öùng: Caùc caáp ñoä cuûa laïm phaùt goàm: laïm phaùt yø – Laø möùc ñoä laïm phaùt thaáp nhaát töø 0% ñeán khoâng quaù vaøi % - Caáp ñoä laïm phaùt naøy chuû yeáu phaûn aùnh tính khaùch quan tuyeät ñoái cuûa hieän töôïng löu thoâng haøng hoaù – tieàn teä trong ñieàu kieän cheá ñoä tieàn giaáy. Laïm phaùt naøy coù theå laëp ñi laëp laïi trong moät chuoãi thôøi gian daøi vaø neáu chæ coù noù, ngöôøi ta coù theå chuû ñoäng tính vaøo thaønh caùc chæ tieâu caân baèng trung hoaø cuûa neàn kinh teá – Ngöôøi ta chaáp nhaän vaø saün saøng chung soáng hoaø bình vôùi loaïi laïm phaùt ñöôïc ví nhö caên beänh kinh nieân naøy cuûa löu thoâng haøng hoaù vaø löu thoâng tieàn teä. Möùc ñoä cao hôn töø treân vaøi % ñeán möùc lôùn hôn khoâng nhieàu so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm ñöôïc goïi laø laïm phaùt vöøa phaûi hay kieån soaùt laïm phaùt ñöôïc. Ñoái vôùi loaïi naøy thì tuyø theo chieán löôïc vaø chieán thuaät phaùt trieån kinh teá moãi thôøi kyø maø caùc Chính phuû coù theå chuû ñoäng ñònh höôùng möùc khoáng cheá treân cô sôû duy trì moät tyû leä laïm phaùt laø bao nhieâu ñeå gaén vôùi moät soá muïc tieâu kinh teá khaùc: Kích thích taêng tröôûng kinh teá, taêng cöôøng xuaát khaåu vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp trong caùc naêm taøi khoaù nhaát ñònh. Tuy nhieân chæ coù theå chaáp nhaän coù laïm phaùt vöøa phaûi trong ñieàu kieän neàn kinh teá chöa ñaït tôùi trò giaù saûn löôïng tieàn naêng so vôùi ñieàu kieän hieän taïi – Khi maø nhieàu nhaân toá cuûa saûn xuaát vaãn coøn naèm trong tình traïng nguû yeân hoaëc chöa coù phöông aùn khaû thi ñeå phaùt huy caùc tieàm naêng ñoù. Laïm phaùt phi maõ laø caáp ñoä cao thöù 3 coù tyû leä laïm phaùt bình quaân/ naêm töø möùc trung bình cuûa 2 con soá ñeán ñænh cao cuûa 3 con soá. Ñaây laø tyû leä laïm phaùt vöôït ra ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt cuûa NHTÖ. Caáp ñoä sieâu laïm phaùt laø hieän töôïng khuûng hoaûng kinh teá ñaõ ñeán möùc raát nghieâm troïng – Tyû leä laïm phaùt ñaõ leân ñeán treân 3 con soá – Thaäm chí ngöôøi ta khoâng theå ño laïm phaùt baèng soá % maø baèng soá laàn taêng giaù trong naêm. Ñieån hình laø ôû Ñöùc trong caùc naêm töø 1921 ñeán 1923 sau ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù nhaát. 16 Nhö vaäy, coù theå phaân loaïi laïm phaùt theo nhieàu möùc ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng bieän phaùp ñieàu kieåm soaùt thích hôïp. Song, bieän phaùp “phoøng choáng” hay “chöõa trò”cuõng coøn phaûi caên cöù vaøo nguyeân nhaân gaây “beänh”. 1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, song nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc (laïm phaùt do caàu keùo) hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân (laïm phaùt chi phí ñaåy). Nghieân cöùu hoïc thuyeát khoái löôïng tieàn teä cuûa Fisher, chuùng ta seõ thaáy roõ hôn baûn chaát cuûa vaán ñeà. Ñoái vôùi coâng thöùc khoái löôïng tieàn teä: MV = PY, trong ñoù M: cung tieàn teä, V: toác ñoä voøng quay, P: möùc giaù caû, Y: toång saûn phaåm( khoâng ñoåi trong ngaén haïn), PY ~ GNP danh nghiaõ. Hoïc thuyeát naøy cho raèng khi taêng löôïng tieàn cung öùng thì möùc giaù caû cuõng thaêng theo töông öùng( vì V vaø Y gaàn nhö khoâng ñoåi trong ngaén haïn). Noäi dung hoïc thuyeát taäp trung luaän giaûi nhöõng yeáu toá hình thaønh giaù caû coù lieân quan tröïc tieáp ñeán: (i) quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng tieâu duøng; (ii) cung haøng hoaù vaø dòch vuï; (iii) moái töông quan giöõa cung vaø caàu haøng hoaù; (iiii) giaù caû saûn xuaát. Taát caû caùc yeáu toá hình thaønh giaù caû ñöôïc xen xeùt nhö laø nguyeân nhaân taêng giaù. Veà caûm giaùc thì ai cuõng coù theå nhaän thaáy raèng giaù caû naêng löôïng, nguyeân lieäu…coù taùc ñoäng ñeán laïm phaùt. Nhöng söï taùc ñoäng naøy phaûi naèm trong moái lieân heä cuûa 4 yeáu toá neâu treân( thò tröôøng tieâu duøng, cung, moái töông quan giöõa cung caàu, giaù caû saûn xuaát). Treân neàn taûng hoïc thuyeát veà giaù ñaõ hình thaønh hai luaän ñieåm veà laïm phaùt: laïm phaùt chi phí ñaåy vaø laïm phaùt caàu keùo. Nhaän bieát nguyeân nhaân naøo thì ngöôøi ta ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt. 1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo ( Demand Pull Inflation) Laïm phaùt caàu keùo hay laïm phaùt nhu caàu laø laïm phaùt xaûy ra do toång caàu taêng vöôït quaù möùc cung haøng hoùa cuûa xaõ hoäi, daãn ñeán aùp löïc laøm taêng giaù caû. Khi nghieân cöùu veà laïm phaùt, Bentet Hanxen1 ñaõ vieát._. “ Bôûi vì nhu caàu quaù möùc coù theå coi laø nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt cho neân chuùng ta coù theå coâng nhaän raèng laïm phaùt, ñoù laø tình huoáng ôû ñoù toàn taïi quaù möùc roäng 17 khaép ñoái vôùi nhieàu maët haøng treân thò tröôøng”. Trong laïm phaùt caàu keùo, tieàn teä ñoàng thôøi coù 2 vai troø: vöøa laø neàn taûng, vöøa laø nguyeân nhaân cöïc.Trong laïm phaùt chi phí ñaåy tieàn teä cuõng laø cô sôû cuûa laïm phaùt nhöng ñoùng vai troø thuï ñoäng, nghiaõ laø tieàn teä seõ bò cuoán vaøo doøng xoaùy cuûa giaù caû saûn xuaát. Vaäy, nguyeân nhaân naøo laøm cho toång caàu taêng leân? Coù theå chæ ra moät soá nguyeân nhaân cô baûn nhö sau : - Chi tieâu cuûa Chính phuû taêng leân daãn ñeán soá löôïng tieàn teä M gia taêng, laøm cho möùc caàu veà haøng hoaù taêng. - Thaâm huït ngaân saùch keùo daøi vaø ñöôïc ñaøi thoï baèng caùch vay möôïn ôû trong nöôùc, ngoaøi nöôùc hoaëc NHTÖ. NHTÖ öùng tröôùc cho NSNN töùc laø NHTÖ ñaõ phaùt haønh tieàn qua ngoõ chính phuû, vì vaäy khoái löôïng tieàn teä löu thoâng taêng. Vay nöôùc ngoaøi cuõng laøm khoái löôïng tieàn teä taêng. Vay trong nöôùc khi traû maø thu khoâng ñuû chi cuõng phaûi phaùt haønh vaø laøm cho khoái löôïng tieàn teä taêng.Khoái löôïng tieàn teä taêng laøm cho toång chi tieâu baèng tieàn taêng. - Chi tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình taêng leân do möùc thu thaäp taêng hoaëc laõi suaát giaûm. - Taâm lyù thích tieâu duøng hay tieát kieäm cuûa daân chuùng ñöa ñeán söï gia taêng toác ñoä löu thoâng tieàn teä. Neáu daân chuùng coù khuynh höôùng thích tieâu duøng, toác ñoä löu thoâng tieàn teä gia taêng. - Ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp taêng leân do döï ñoaùn veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá trong nöôùc vaø caû ngoaøi nöôùc hay do laõi suaát giaûm. - Do chính saùch tieàn teä môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp, ngöôøi daân deã tieáp caän nguoàn voán, coù theå vay deã daøng hôn, vay nhieàu hôn daãn ñeán nhu caàu chi tieâu nhieàu hôn. - Caùc yeáu toá lieân quan ñeán nhu caàu nöôùc ngoaøi nhö : Tyû giaù hoái ñoaùi, möùc thu nhaäp cuûa cö daân nöôùc ngoaøi … laøm gia taêng nhu caàu haøng hoùa xuaát khaåu keùo theo toång caàu gia taêng. Trong caùc phaân tích treân, toång caàu taêng gaây aùp löïc taêng giaù laøm xaûy ra tình traïng laïm phaùt trong ngaén haïn. Song, neáu neàn kinh teá chöa ñaït ñöôïc 1Nhaø kinh teá hoïc Thuïy Ñieån 18 möùc saûn löôïng tieàm naêng, thì vieäc taêng toång caàu trong tröôøng hôïp naøy trôû thaønh moät chính saùch laïm phaùt coù hieäu quaû ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát xaõ hoäi laøm cho kinh teá taêng tröôûng, khi ñoù toång cung seõ taêng, saûn löôïng cuûa neàn kinh teá taêng leân. Ngöôïc laïi vôùi laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía caàu laø laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía cung, goïi laø laïm phaùt chi phí ñaåy. 1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy (Cost Push Inflation) Trong hoaøn caûnh saûn xuaát khoâng taêng hoaëc taêng ít trong khi chi phí taêng leân (chi phí saûn xuaát taêng vöôït quaù möùc taêng cuûa naêng suaát lao ñoäng) thì seõ sinh ra laïm phaùt chi chí ñaåy. Chi phí saûn xuaát taêng leân taïo aùp löïc “ Ñaåy” giaù baùn saûn phaåm taêng leân hay coù theå laøm giaûm möùc cung öùng haøng hoaù cuûa xaõ hoäi, nhö vaäy trong tröôøng hôïp naøy laø do caùc yeáu toá saûn suaát vaø tieâu thuï haøng hoaù gaây ra. Chi phí taêng leân coù theå xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau : - Möùc taêng tieàn löông vöôït quaù möùc taêng naêng suaát lao ñoäng : Caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng thöôøng phaûi chòu raát nhieàu aùp löïc veà vaán ñeà löông tieàn. Trong ngaén haïn chi phí nhaân coâng oån ñònh do bò haïn cheá bôûi hôïp ñoàng lao ñoäng nhöng trong daøi haïn do aùp löïc cuûa coâng ñoaøn, do thueá thu nhaäp vaø caùc yeáu toá khaùc laøm cho nhaân vieân taïo söùc eùp naâng tieàn löông leân, khi löông taêng, giaù caû haøng hoaù seõ taêng. Quy trình naøy taùc ñoäng bôûi yeáu toá haønh chính, coù nghóa khi giaù caû taêng leân, caùc doanh nghieäp phaûi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Khi giaù caû haøng hoaù noùi chung vaø tieâu duøng noùi rieâng taêng leân thì ngöôøi lao ñoäng tìm moïi caùch ñeå taêng löông. Khi löông taêng, giaù caû laïi taêng. Ñeán löôït mình, caùc doanh nghieäp laïi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Adam Smit1 goïi söï vaän haønh cuûa cô cheá naøy laø ñöôøng xoaùy troân oác. - Do giaù nhaäp khaåu taêng leân taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi giaù caû trong nöôùc (neáu laø haøng tieâu duøng tröïc tieáp) hoaëc taùc ñoäng giaùn tieáp thoâng qua vieäc laøm taêng chi phí saûn xuaát (neáu laø ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát). Giaù haøng nhaäp khaåu taêng leân coù theå do laïm phaùt cuûa nöôùc ngoaøi cao laøm cho giaù nguyeân lieäu ôû nöôùc xuaát khaåu taêng, hay do ñoàng noäi teä bò maát giaù so vôùi ñoàng tieàn cuûa nhöõng nöôùc coù quan heä maäu dòch… - Do thueá suaát taêng leân laøm aûnh höôûng tôùi möùc sinh lôøi cuûa caùc nhaø 1Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Scotland 19 ñaàu tö do vaäy ñaåy giaù caû taêng leân. Ñeå duy trì möùc sinh lôøi mong muoán, hoaëc caùc doanh nghieäp taêng tyû leä lôïi nhuaän baèng bieän phaùp taêng giaù baùn haøng hoaù seõ laøm cho giaù caû taêng, vieäc taêng giaù trong tröôøng hôïp naøy mang tính chaát haønh chính tích cöïc nhaèm duy trì lôïi nhuaän ôû möùc mong muoán. Vieäc naøy thöôøng xaûy ra trong ñieàu kieän ñoäc quyeàn. Moät soá nöôùc goïi laø “ laïm phaùt haønh chính”. Nhö vaäy, moät laàn nöõa khi phaân tích veà laïm phaùt caàu keùo vaø laïm phaùt chi phí ñaåy ñeàu cho thaáy laïm phaùt xaûy ra seõ laøm cho giaù caû haøng hoaù taêng leân. Trong khi phaân tích veà caùc loaïi laïm phaùt, nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt, caùc nhaø kinh teá thöøa nhaän raèng khoâng phaûi laïm phaùt luùc naøo cuõng gaây ra haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt taùc ñoäng tích cöïc hay tieâu cöïc ñeán neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo möùc ñoä nghieâm troïng cuûa noù, song nhìn chung khi laïm phaùt cao xaûy ra noù thöôøng ñeå laïi, khoâng nhieàu thì ít , nhöõng haäu quaû cho neàn kinh teá . 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT Laïm phaùt coù theå taùc ñoäng tích cöïc laãn tieâu cöïc ñoái vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá thoâng qua nhieàu keânh khaùc nhau, vôùi möùc ñoä aûnh höôûng toång theå khaùc nhau ñaùng keå phuï thuoäc vaøo cô caáu theå cheá (caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân) cuûa neàn kinh teá, phuï thuoäc vaøo khaû naêng thích nghi vôùi möùc laïm phaùt hieän haønh vaø khaû naêng döï baùo laïm phaùt. Laïm phaùt ñöôïc xem laø giuùp taêng tröôûng kinh teá thoâng qua vieäc khuyeán khích huy ñoäng voán vaø taêng tính linh hoaït giaù caû. Tyû leä laïm phaùt thaáp coù theå giuùp “boâi trôn” thò tröôøng haøng hoaù, lao ñoäng vaø taêng tính linh hoaït töông ñoái ñoái vôùi giaù caû. Neáu giaù caû keå caû tieàn löông vaø giaù caû cuûa caùc nhaân toá khaùc giaûm xuoáng vôùi tính linh hoaït thaáp vaø neáu caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau coù möùc caàu vaø naêng suaát taêng khoâng ñoàng ñeàu thì giaù caû taêng nheï coù theå taïo ra moät möùc ñoä linh hoaït giaù caû töông ñoái lôùn caàn thieát cho vieäc phaân boå hieäu quûa caùc nguoàn löïc. Moät tyû leä laïm phaùt thaáp vaø oån ñònh seõ taïo ra moät trong nhöõng ñoäng löïc maïnh nhaát ñeå giuùp ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng oån ñònh. Ngöôïc laïi khi laïm phaùt xaûy ra ngoaøi döï tính, noù taïo neân söï bieán ñoäng baát thöôøng veà giaù trò tieàn teä vaø laøm sai leäch toaøn boä thöôùc ño caùc quan heä giaù trò, aûnh höôûng ñeán moïi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Coù theå keå ra moät soá haäu quaû cuûa laïm phaùt nhö sau : 20 Moät laø: Laïm phaùt kìm haõm taêng tröôûng kinh teá, aûnh höôûng ñeán moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt laøm cho thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi lao ñoäng bò giaûm suùt, coù theå keùo theo caùc cuoäc ñình coâng ñoøi taêng löông vôùi qui moâ lôùn, daøi ngaøy laøm ngöøng treä söï taêng tröôûng kinh teá. Laïm phaùt coøn laøm cho laõi suaát danh nghóa taêng leân bôûi tyû leä laïm phaùt döï tính taêng leân( laõi suaát thöïc = laõi suaát danh nghiaõ – tyû leä laïm phaùt), neáu laïm phaùt döï tính khoâng phuø hôïp vôùi laïm phaùt thöïc teá noù seõ laøm aûnh höôûng ñeán möùc laõi suaát thöïc. Keát quaû laø aûnh höôûng ñeán tieát kieäm vaø ñaàu tö, cuoái cuøng laø aûnh höôûng ñeán möùc taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh, do laïm phaùt, giaù caû vaät tö haøng hoaù, nguyeân lieäu taêng, laøm cho khu vöïc saûn xuaát kinh doanh moãi ngaøy moät thu heïp, ngöôïv laïi dòch vuï, thöông maïi laïi phaùt trieån(buoân baùn coù lôïi hôn)daãn ñeán khuûng hoaûng kinh teá vaø traät töï kinh teá bò roái loaïn. Trong lónh vöïc ñaàu tö, söï bieán ñoäng baát thöôøng cuûa laïm phaùt gaây khoù khaên cho vieäc xaùc ñònh möùc sinh lôïi chính xaùc cuûa caùc khoaûn ñaàu tö, khieán cho caùc nhaø ñaàu tö ngaàn ngaïi khi tieán haønh ñaàu tö, nhaát laø ñaàu tö vaøo caùc döï aùn daøi haïn, laøm aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc löu thoâng phaân phoái, giaù caû haøng hoaù taêng ñaõ gaây neân tình traïng ñaàu cô tích tröõ haøng hoaù vì theá laøm maát caân ñoái giaû taïo quan heä cung caàu laøm cho lónh vöïc löu thoâng bò roái loaïn. Hai laø: Laïm phaùt laøm cho ñôøi soáng daân cö gaëp khoù khaên hôn. Khi laïm phaùt taêng leân, toång thu nhaäp danh nghóa taêng leân, giaù caû haøng hoaù taêng, trong khi thu nhaäp khoâng taêng, hoaëc taêng chaäm(ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi laøm coâng aên löông) ngaøy caøng gaëp khoù khaên. Ba laø: Laïm phaùt laøm roái loaïn heä thoáng tieàn teä. Trong lónh vöïc tieàn teä tín duïng, laïm phaùt laøm cho söùc mua ñoàng tieàn giaûm, löu thoâng tieàn teä dieãn bieán khaùc thöôøng, toác ñoä löu thoâng cuûa tieàn teä taêng leân moät caùch ñoät bieán caøng laøm cho söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm xuoáng nhanh choùng hôn. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng tín duïng ngaân haøng rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, do nguoàn tieàn göûi trong xaõ hoäi bò suït giaûm nhanh choùng, nhieàu nhaân haøng bò phaù saûn do maát khaû naêng thanh toaùn vaø thua loã trong kinh doanh. Tình hình ñoù laøm cho heä thoáng tieàn teä bò roái loaïn vaø khoâng theå kieåm soaùt noåi. 21 Boán laø : Laïm phaùt laøm xaáu ñi tình traïng cuûa caùn caân thanh toaùn quoác teá Neáu tyû leä laïm phaùt trong nöôùc cao hôn tyû leä laïm phaùt nöôùc ngoaøi (coù quan heä maäu dòch) thì giaù caû haøng hoaù trong nöôùc trôû neân maéc hôn so vôùi giaù caû haøng hoaù nöôùc ngoaøi, do ñoù laøm giaûm xuaát khaåu, taêng nhaäp khaåu, laøm xaáu ñi tình traïng cuûa taøi khoaûn vaõng lai. Tyû leä laïm phaùt cao cuøng vôùi boäi chi taøi khoaûn vaõng lai coù theå taïo neân taâm lyù troâng ñôïi moät söï giaûm giaù cuûa ñoàng noäi teä so vôùi ngoaïi teä taïo neân aùp löïc taêng tyû giaù, tyû giaù taêng caøng ñaåy möùc giaù caû chung taêng leân. Naêm laø: Laïm phaùt laøm gia taêng tyû leä thaát nghieäp Möùc giaù chung taêng leân coù theå gaây neân söï giaûm suùt cuûa toång caàu vaø coâng aên vieäc laøm, do ñoù gia taêng tyû leä thaát nghieäp(vì lyù do khu vöïc saûn xuaáy seõ bò thu heïp). Nhö vaäy, coù theå thaáy ngoaïi tröø tröôøng hôïp laïm phaùt vöøa phaûi coøn coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá coøn laïi noùi chung laïm phaùt ñeàu gaây aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, vieäc tìm ra giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieàm cheá laïm phaùt laø moät vaán ñeà caàn thieát. 1.5 / CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ LAÏM PHAÙT ÔÛ CAÙC NÖÔÙC Vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt thöôøng xuaát phaùt töø söï phaân tích ñuùng ñaén nguyeân nhaân gaây neân laïm phaùt, bao goàm nguyeân nhaân saâu xa vaø nguyeân nhaân tröïc tieáp. Ñeå giaûi quyeát caùc nguyeân nhaân saâu xa caàn phaûi coù thôøi gian vaø ñi keøm vôùi caùc cuoäc caûi caùch lôùn. Coøn nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân. Thoâng thöôøng ñeå taùc ñoäng vaøo caùc nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa laïm phaùt vaø kieàm cheá laïm phaùt ôû tyû leä mong muoán, Chính phuû caùc nöôùc söû duïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu hoaëc toång cung nhaèm laøm giaûm söï gia taêng cuûa toång caàu hoaëc khaéc phuïc caùc nguyeân nhaân laøm gia taêng chi phí. Nöôùc Myõ raát sôï laïm phaùt, nhöng hoï vaãn khoâng sôï vay nôï, phaûi chaêng laø hoï quaûn lyù toát vaø chi tieâu coù hieäu quaû nguoàn voán vay… chæ khi kinh teá suy thoaùi môùi ñaåy tieàn ra ñeå kích thích kinh teá taêng tröôûng, nhöng 22 khi neàn kinh teá vöøa coù daáu hieäu cuûa laïm phaùt (môùi chæ coù 2,5%/ naêm) hoï ñaõ taêng laõi xuaát ñeå kieàm cheá laïm phaùt. Laïm phaùt ôû Trung Quoác vöøa môùi xuaát hieän vaø cuõng chæ ôû döôùi möùc 4%, hoï ñaõ giaûm ñaàu tö ñeå giaûm noùng cho neàn kinh teá. Nhöõng quoác gia thò thò tröôøng môùi noåi trong ñoù coù Chileâ(töø 1980), Thaùi Lan(töø 2000) ñaõ aùp duïng raát thaønh coâng cô cheá laïm phaùt muïc tieâu( Inflation Targeting). 1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu Veà phía chính phuû: Chính phuû caùc nöôùc coù laïm phaùt thöôøng tìm caùch ngaên chaën caùc nguyeân nhaân daãn ñeán gia taêng khoái tieàn, ñoàng thôøi taêng thu cho ngaân saùch nhaèm ruùt ngaén caùch bieät giöõa thu vaø chi(giaûm boäi chi), daàn daàn tieán ñeán caân baèng thu chi ngaân saùch. Veà phía NHTÖ: NHTÖ caùc nöôùc thoâng qua vieäc quaûn lyù vaø söû duïng caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä ñeå taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm khoái tieàn trong löu thoâng, töùc laø thöïc hieän moät chính saùch tieàn teä thaét chaët vöøa thu huùt bôùt tieàn töø löu thoâng vöøa haïn cheá cung öùng tieàn ra löu thoâng. 1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung Veà giaûi phaùp haïn cheá söï gia taêng cuûa chi phí: Giaûi phaùp cô baûn laø taùc ñoäng vaøo moái quan heä giöõa möùc taêng tieàn löông vaø möùc taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi. Neáu thaønh coâng, giaûi phaùp naøy seõ haïn cheá nhöõng ñoøi hoûi taêng tieàn löông baát hôïp lyù daãn ñeán voøng luaån quaån löông – tieàn – giaù. Ñi keøm vôùi cô cheá tieàn löông, caùc nöôùc tieán haønh chính saùch kieåm soaùt giaù caû nhaèm haïn cheá söï bieán ñoäng cuûa tieàn löông thöïc teá, traùnh rôi vaøo voøng xoaùy laïm phaùt löông – giaù – tieàn. Veà giaûi phaùp nhaèm môû roäng khaû naêng cung öùng haøng hoaù : Nhaèm chaën ñöùng nhanh choùng vaø hieäu quaû côn soát giaù caû vì khan hieám haøng hoaù, caùc nöôùc thöôøng cho nhaäp khaåu caùc maët haøng ñang thieáu vaø leân giaù. Tuy nhieân giaûi phaùp naøy chöùa ñöïng nguy cô tieàm taøng nhö laøm caïn kieät döï tröõ ngoaïi hoái, taïo thoùi quen tieâu duøng haøng ngoaïi, laøm suy giaûm söùc saûn xuaát trong nöôùc. Do vaäy veà laâu daøi caùc quoác gia bò laïm phaùt ñeàu tìm caùch gia taêng khaû naêng saûn xuaát haøng hoaù trong nöôùc. Ngoaøi hai nhoùm bieän phaùp taùc ñoäng vaøo cung caàu nhö ôû treân caùc nöôùc coøn aùp duïng nhieàu bieän phaùp khaùc nhö : Keàm giöõ giaù caû, caûi caùch tieàn teä … Moãi bieän phaùp ñeàu coù maët tích cöïc vaø tieâu cöïc nhaát ñònh, vaán ñeà laø phaûi bieát keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc bieän phaùp nhaèm ñaït muïc tieâu tröôùc maét laãn laâu daøi . 23 Keát luaän chöông I: Chöông I cho thaáy cho ñeán nay laïm phaùt vaãn laø moät ñeà taøi ñöôïc tranh luaän soâi noåi, haàu nhö caùc nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù khi laïm phaùt xaûy ra seõ keùo theo tình traïng leo thang cuûa giaù caû, do vaäy ñeå ño löôøng laïm phaùt ngöôøi ta söû duïng caùc chæ soá giaù trong ñoù thoâng duïng nhaát laø CPI. Laïm phaùt taùc ñoäng xaáu hay toát ñoái vôùi neàn kinh teá coøn tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä cuûa noù, khi nhaéc ñeán laïm phaùt ngöôøi ta ñeàu hình dung ñeán nhöõng haäu quaû maø noù ñeå laïi cho neàn kinh teá, vì vaäy caùc quoác gia coù laïm phaùt ñeàu tìm caùch kieåm soaùt laïm phaùt. Döïa treân hai nguyeân nhaân cô baûn gaây ra laïm phaùt laø caàu keùo vaø chi phí ñaåy maø caùc quoác gia ñöa ra caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu vaø taùc ñoäng vaøo cung cuøng vôùi moät heä thoáng ñoàng boä caùc giaûi phaùp khaùc. 24 CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ 1976 ÑEÁN 2006 Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006 coù theå chia thaønh 3 giai ñoaïn nhö sau : - Giai ñoaïn 1976 – 1995: ñaùnh daáu coâng vieäc kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt cuûa nöôùc ta, baét ñaàu töø laïm phaùt phi maõ vaø ñi ñeán kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt vaøo nhöõng naêm cuoái giai ñoaïn. - Giai ñoaïn 1996 – 2000: ñöôïc ñaùnh daáu baèng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ; Tyû leä laïm phaùt ôû Vieät Nam ñaõ giaûm daàn qua caùc naêm, Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, thuaät ngöõ “ kích caàu” laàn ñaàu tieân xuaát hieän trong caùc chính saùch ñieàu haønh kinh teá cuûa Chính phuû. - Giai ñoaïn 2001 – 2006: ñaùnh daáu chaëng ñaàu tieân trong vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010. Tyû leä laïm phaùt cuûa Vieät Nam sau moät thôøi gian “haï nhieät” vaø coù khi chuyeån sang thieåu phaùt ñaõ baét ñaàu “aám” daàn leân vaø chuyeån sang “soát” vaøo cuoái naêm 2004 vaø trôû laïi oån ñònh vaøo naêm 2005, ñoàng thôøi giaûm xuoáng vaøo naêm 2006. 2.1.1/ Khaùt quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 Sau chieán tranh, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc, nhaân daân ta baét tay vaøo coâng cuoäc taùi thieát ñaát nöôùc, xaây döïng neàn kinh teá XHCN. Nhaø nöôùc beân caïnh vai troø laø boä maùy quyeàn löïc toái cao coøn ñaûm nhieäm vai troø quaûn lyù kinh teá, neàn kinh teá ñöôïc keá hoaïch hoaù taäp trung ôû möùc cao ñoä. Trong lónh vöïc giao thoâng phaân phoái, töø naêm 1976 ñeán naêm 1980, Chính phuû Vieät Nam thöïc thi chính saùch kieàm cheá giaù caû, cô cheá ñoù laøm chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng coù toå chöùc taêng khoâng nhieàu, nhöng chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng töï do laïi taêng khaù cao, do vaäy laïm phaùt ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy laø laïm phaùt“ngaàm”. Do vieäc phaùt haønh tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch lieân tuïc vôùi soá löôïng ngaøy caøng lôùn nhaèm buø loã, buø giaù vaø thöïc hieän caùc döï aùn phaùt trieån sau chieán tranh daõ laøm cho chæ soá giaù taêng cao. 25 Baûng 2.1 : Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1976 121,9 99,1 150,3 1977 118,6 101,0 138,0 1978 120,9 104,3 139,0 1979 125,2 103,3 140,0 1980 169,6 109,8 143,8 Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû(nay nhaäp vaøo cuïc quaûn lyù giaù thuoäc Boä taøi chính) Baûng 2.2: Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 ( %) Naêm Möùc taêng GDP Möùc taêng TNQD 1977 4,4 2,8 1978 4,0 2,3 1979 - 1,7 - 2,0 1980 - 1,0 -1,4 Coäng 5,7 1,7 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Böôùc sang giai ñoaïn 1981 – 1988, chæ soá giaù caû thöôøng xuyeân ôû möùc 2 ñeán 3 con soá, ñaùnh daáu thôøi kyø laïm phaùt phi maõ; ñænh cao laø naêm 1986, toác ñoä taêng giaù leân tôùi 587,2%. Nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt thôøi kyø naøy xuaát phaùt töø nhöõng yeáu keùm noäi taïi cuûa neàn kinh teá, tình traïng laïm phaùt tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch, cô cheá quaûn lyù kinh teá quan lieâu, bao caáp… 26 Baûng 2.3 : Chæ soá giaù baûn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1981 169,6 202 146,4 1982 195,4 242 165 1983 149,5 142,8 157,5 1984 164,9 155,8 176,3 1985 191,6 209 151,7 1986 587,2 557,4 682,3 1987 416,7 443,3 429,2 1988 410,9 - - Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Tröôùc tình hình treân, baét ñaàu töø naêm 1989, chính saùch taøi khoaù thu heïp, chính saùch tieàn teä thaét chaëc cuøng nhieàu bieän phaùp ñoàng boä khaùc ñöôïc aùp duïng ñaõ böôùc ñaàu kieàm cheá vaø ñaåy luøi laïm phaùt, chæ soá taêng giaù lieân tuïc giaûm xuoáng vaø chæ coøn 12,7% vaøo naêm 1995. Baûng2.4: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn (1989 – 1995)( % ) Naêm >>>> 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Toác ñoä taêng giaù 67,0 67,1 67,5 17,5 5,2 14,4 12,7 Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Nhö vaäy, laïm phaùt Vieät Nam thôøi kyø 1976 – 1995 töø choã “ aâm æ chaùy” trong giai ñoaïn 1976 – 1980 ñaõ “ buøng leân thaønh moät ngoïn löûa chaùy cao” trong nhöõng naêm töø 1980 ñeán 1988, nhöõng naêm sau ñoù chính phuû Vieät nam ñaõ phaûi ra söùc daäp taét ngoïn löûa naøy vaø böôùc ñaàu ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khích leä. 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2000 Trong giai ñoaïn naøy, caùc bieän phaùp hôïp lyù nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän laø cô sôû ñeå duy trì möùc laïm phaùt vöøa phaûi trong nhieàu naêm. Tuy nhieân, chính saùch tieàn teä chöa thaät söï phaùt huy hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thaáp, söùc mua chung cuûa xaõ hoäi giaûm, coäng vôùi vieäc bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc… ñaõ laøm cho neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt. Toång saûn 27 phaåm trong nöôùc nhöõng naêm 1992 – 1997 ñaït möùc taêng tröôûng trung bình 8 – 9 % ñaõ ñoät ngoät giaûm xuoáng chæ coøn 5,8% vaøo naêm 1998 vaø 4,8% vaøo naêm 1999. Naêm 2000, Vieät Nam chaën ñöôïc söï giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, trong naêm naøy neàn kinh teá vaãn coøn rôi vaøo traïng thaùi thieåu phaùt. Baûng 2.5: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 ( %) Naêm >>> 1996 1997 1998 1999 2000 Toác ñoä taêng giaù 4,5 3,6 9,2 0,2 - 0,6 Nguoàn : Baùn vaät giaù Chính phuû 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2006 Naêm 2001, “ taûn baêng” thieåu phaùt baét ñaàu tan töø töø (CPI taêng 0,8%), neàn kinh teá baét ñaàu khôûi saéc, toång saûn phaåm trong nöôùc ñaõ taêng 6,84%, nhích hôn so vôùi naêm 2000 (6,79%) Tröôùc tình traïng giaûm phaùt cuûa neàn kinh teá, chính phuû ñaõ coù nhöõng bieän phaùp kích caàu ñaàu tö vaø tieâu duøng. Nhôø chính saùch khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc, quan taâm taïo ñieàu kieän cho khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån ñaõ khôi thoâng nguoàn löïc ñaàu tö trong daân : Toång voán ñaàu tö phaùt trieån naêm 2002 taêng treân 20 nghìn tyû so vôùi naêm 2001, rieâng voán ñaàu tö trong daân taêng tôùi 20,7% chieám 25,3% trong toång voán ñaàu tö phaùt trieån. Baûng 2.6 : Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá : So saùnh qua hai naêm 2001 vaø 2002 Naêm >>> 2001 2002 Taêng giaûm Toång soá (tyû ñoàng) 163.543 183.800 20.257 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN 95.020 38.512 30.011 103.300 46.500 34.000 8.280 7.988 3.989 Cô caáu (%) 100 100 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN 58,1 23,5 18,4 56,2 25,3 18,5 8,7 20,7 13,3 Nguoàn : Kinh teá vieät Nam vaø Theá giôùi 2001 – 2002 28 Nhôø chính saùch kích caàu tieâu duøng cuûa Chính phuû ñaõ laøm cho toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng xaõ hoäi naêm 2002 ñaït treân 272 nghìn tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi möùc 10,2% cuûa naêm 2001 vaø 9,2% cuûa naêm 2000, laø möùc taêng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Baûng 2.7 : Toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002 Naêm Toång möùc (tyû ñoàng ) Toác ñoä taêng (%) 1996 145.874,0 1997 161.899,7 11,0 1998 185.598,7 14,6 1999 200.923,7 8,3 2000 219.400,0 9,2 2001 241.837,8 10,2 2002 272.793,0 12,8 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Vôùi nhöõng bieän phaùt kích caàu nhö treân, moät chuyeån bieán quan troïng ñöôïc ghi nhaän trong naêm 2002 laø neàn kinh teá ñaõ chuyeån töø thieåu phaùt lieân tuïc vaø keùo daøi sang laïm phaùt nheï, CPI taêng 4%( phuï luïc 2: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002), vöøa ñuû ñeå kích thích ñaàu tö, taêng tröôûng, laøm cho neàn kinh teá aám leân (taêng tröôûng kinh teá ñaït 7,04% hoaøn thaønh muïc tieâu 7 – 7,3% maø Quoác hoäi ñaõ ñeà ra cho naêm 2002 . Vôùi vieäc kieåm soaùt ñöôïc tyû leä laïm phaùt, vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cuõng ñaït thaønh tích ñaùng keå: tyû leä thaát nghieäp cuûa lao ñoäng trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò ñaõ giaûm coøn 6,01%, tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân ñaõ taêng leân ñaït 75,41%. Böôùc sang naêm 2003, laïm phaùt ñöôïc tieáp tuïc giöõ ôû möùc thaáp, chæ soá giaù tieâu duøng taêng 3% (phuï luïc 3: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003), taêng tröôûng GDP naêm 2003 vaãn tieáp tuïc ñaø cuûa naêm 2002, ñaït 7,24%. Cuøng vôùi ñoù, tyû leä thaát nghieäp trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò giaûm töø 6,01% naêm 2002 xuoáng coøn 5,8% naêm 2003, so vôùi naêm 2002, tyû leä söû duïng lao ñoäng ôû noâng thoân taêng 2,29%, ñaït 77,7%(nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ). 29 Qua 3 naêm 2001, 2002, 2003 laïm phaùt daàn ñi vaøo oån ñònh sang naêm 2004 laïm phaùt laïi baát ngôø leân côn soát, naêm 2005 vaø naêm 2006 baét ñaàu giaûm. Ñaëc bieät, söï thay ñoåi giaù caû khoâng theo quy luaät voán coù laø thöôøng taêng vaøo quyù cuoái naêm vaø quyù moät naêm sau, taêng ít hoaëc giaûm vaøo quyù II vaø quyù III maø taêng lieân tuïc qua caùc quyù. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho CPI cuûa Vieät Nam naêm 2004 so vôùi 2003 taêng 9,5%(phuï luïc 4: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004), vaø naêm 2005 laïi giaûm 8,4%( phuï luïc 5: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2005 so vôùi thaùng 12 naêm tröôùc), ñeán naêm 2006 giaûm coøn 6,6%. Baûng 2.8 : Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quyù giai ñoaïn 1996 – 2006 Quyù 1996 1997 1998 1999 2000 2001 I 4,2% 2,1% 3,0% 2,9% 0,9% 0,0% II -1,0% -1,0% 3,0% -1,3% -1,8% -0,7% III 0,8% 0,9% 1,6% -1,4% -0,7% 0,3% IV 2,0% 1,6% 1,2% -0,1% 1,1% 1,2% Naêm 4,5% 3,6% 9,2% 0,1% - 0,6% 0,8% Quyù 2002 2003 2004 2005 2006 I 2,5% 2,5% 4,9% 3,7% 2,8% II 0,4% -0,4% 2,2% 1,5% 1,2% III 0,2% -0,3% 1,4% 1,6% 1,1% IV 0,9% 1,2% 0,8% 1,6% 1,2% Naêm 4,0% 3,0% 9,5% 8,4% 6,6% Nguoàn : Toång hôïp töø soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ. Naêm 2004, kheùp laïi vôùi tyû leä laïm phaùt xaáp xæ 10%, vöôït xa so vôùi keá hoaïch maø Quoác hoäi ñaët ra laø 4 – 5 %. Song, caùc chæ tieâu kinh teá - xaõ hoäi coøn laïi ñeàu hoaøn thaønh so vôùi keá hoaïch ñaët ra. Baûng 2.9 : Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2004 Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän - Toång saûn phaåm trong nöôùc 7,5 – 8% 7,7% - Kim ngaïch xuaát khaåu 12% 29% - Toång voán ñaàu tö toaøn XH chieám trong GDP 36% 36,3% - Taïo vieäc laøm môùi (trieäu ngöôøi) 1,55 1,555 - Boäi chi ngaân saùch ( % GDP) 5% 5% Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 30 Tröôùc tình hình laïm phaùt taêng cao nhö theá, Quoác hoäi phaán ñaáu tyû leä laïm phaùt naêm 2005 thaáp hôn toác ñoä taêng tröôûng kinh teá (6,5% so vôùi 8 – 8,5%), giaûm tyû leä thaát nghieäp thaønh thò xuoáng coøn 5,5%, toång kim ngaïch XNK taêng 14 – 16%...cuoái cuøng thì tyû leä laïm phaùt ñaõ khoáng cheá ñöôïc laø 8,4%, baèng toác ñoä taêng tröông kinh teá. Böôùc sang naêm 2006, chuùng ta laïi caøng thaønh coâng trong vieäc khoáng cheá laïm phaùt, tyû leä laïm phaùt laø 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Baûng 2.10: tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2006. Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän Toång saûn phaåm trong nöôùc(GDP) 8% 8,2% Kin nghaïch xuaát khaåu 16,4% 20% Toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám trong GDP 38,6% 40% Taïo vieäc laøm môùi(trieäu ngöôøi) 1,6 1,6 Boäi chi ngaân saùch(%GDP) 5% 5% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. Baûng 2.11 : Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 (%) Quyù >>> I II Thaùng >>> 1 2 3 4 5 6 Chæ soá chung 1,2 2,1 - 0,5 0,2 0,6 0,4 Coäng 2,8 1,2 Quyù >>> III IV Thaùng >>> 7 8 9 10 11 12 Chæ soá chung 0,4 0,4 0,3 0,2 0,6 0,5 Coäng 1,1 1,2 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ 31 Khi laïm phaùt xaûy ra, noù taùc ñoäng tôùi moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, phaïm vi taùc ñoäng cuûa laïm phaùt laø raát roäng. Song, trong phaïm vi luaän vaên chæ ñeà caäp taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi 3 truï coät coøn laïi cuûa neàn kinh teá trong töù giaùc kinh teá ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn. 2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá Ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo, oån ñònh giaù caû vaø taêng tröôûng kinh teá laø hai trong soá nhöõng muïc tieâu cuoái cuøng cuûa chính saùch kinh teá vó moâ. Giöõa hai muïc tieâu naøy coù moái quan heä qua laïi vôùi nhau, taêng tröôûng kinh teá taïo tieàn ñeà ñeå oån ñònh giaù caû kieåm soaùt laïm phaùt, ngöôïc laïi kieåm soaùt laïm phaùt toát coù taùc duïng taïo ñieàu kieän cho taêng tröôûng kinh teá oån ñònh vaø beàn vöõng. Soá lieäu veà laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam giai ñoaïn 1996 - 2006 ñöôïc thu thaäp trong baûng 2.12. Baûng 2.12 : Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996 – 2006 (%) Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1996 4,5 9,34 1997 3,6 8,15 1998 9,2 5,76 1999 0,1 4,77 2000 -0,6 6,79 2001 0,8 6,84 2002 4,0 7,04 2003 3,0 7,24 2004 9,5 7,67 2005 8,4 8,4 2006 6,6 8,2 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Qua phaân tích soá lieäu baû._.nhaát laø kieåm soaùt, ngaên chaën tình traïng ñoâ la hoùa ôû möùc ñoä cao bôûi vì moät neàn kinh teá bò ñoâ la hoùa cao thì vieäc hoaïch ñònh caùc chính saùch kinh teá vó moâ trong ñoù coù CSTT bò giaûm hieäu quaû do tình traïng ñoâ la hoùa gaây khoù khaên trong vieäc döï ñoaùn dieãn bieán toång phöông tieän thanh toaùn, ñoàng noäi teä bò nhaïy caûm hôn ñoái vôùi caùc thay ñoåi töø beân ngoaøi, vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi chính saùch maát hieäu quaû … luaän vaên khoâng ñi saâu vaøo phaân tích nhöõng haäu quaû cuûa tình traïng ñoâ la hoùa luoân tieàm aån nguy cô laïm phaùt, khuûng hoaûng taøi chính, ñaëc bieät laø khi coù bieán ñoäng lôùn xaûy ra. Laøm sao “ Treân ñaát nöôùc Vieät Nam phaûi thanh toaùn baèng tieàn Vieät Nam”( Nghò quyeát IV cuûa Ban Chaáp Haønh Trung Öông Ñaûng khoaù VIII) laø moät vaán ñeà caàn phaûi giaûi quyeát khi tình traïng ñoâla hoùa ôû Vieät Nam dao ñoäng ôû möùc khaù cao ( tyû leä tieàn göûi baèng USD treân toång löôïng tieàn göûi vaøo caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam luoân giao ñoäng xung quanh 30%) 71 Giaûi quyeát nhö theá naøo laø moät höôùng nghieân cöùu khaùc. Song, duø coù bieän phaùp gì ñi chaêng nöõa thì vieäc naâng cao giaù trò ñoàng noäi teä laø ñieàu caàn thieát, moät khi ñoàng Vieät Nam coù giaù trò, taïo ñöôïc nieàm tin nôi coâng chuùng coäng vôùi “tinh thaàn Vieät” thì tình traïng ñoâ la hoùa seõ ñöôïc töï ñoäng ngaên chaën, nguy cô laïm phaùt do ñoâ la hoaù seõ trieät tieâu, vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi CSTT coù hieäu quaû hôn vaø coù nghóa laø laïm phaùt seõ ñöôïc kieåm soaùt toát hôn. - Trong thôøi gian tôùi caùc NHTM caàn keát hôïp vôùi Boä taøi chính, Kho Baïc nhaø nöôùc ñeå khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän hôn nöõa cho vieäc phaùt trieån vaø môû taøi khoaûn caù nhaân, söû duïng theû ATM thuaän lôïi hôn nöõa… nhaèm thu huùt nhieàu tieàn vaøo heä thoáng ngaân haøng. - NHNN caàn sôùm thöïc hieän caùc bieän phaùp caàn thieát thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng tieàn teä nhö hoaøn thieän cô sôû phaùp lyù, taêng cöôøng vieäc giôùi thieäu caùc coâng cuï thò tröôøng tieàn teä, ñaûm baûo thò tröôøng tieàn teä ñoùng vai troø tieáp nhaän, chuyeån taûi taùc ñoäng hieäu öùng cuûa caùc quyeát ñònh ñieàu tieát tieàn teä cuûa nhaø nöôùc ñeán cung caàu voán cuûa neàn kinh teá. - Trong vaán ñeà ñieàu haønh CSTT, thì Chính phuû caàn sôùm cho pheùp NHNN coù nhöõng quyeàn haïn roäng hôn trong vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi CSTT, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän phoái hôïp giöõa Boä Taøi chính vaø NHNN trong vieäc ñieàu haønh CSTT, chaúng haïn vaán ñeà quaûn lyù nguoàn ngoaïi teä thu töø baùn daàu thoâ, hieän nay vieäc bình oån tyû giaù, NHNN phaûi troâng chôø raát nhieàu töø vieäc coù mua ñöôïc ngoaïi teä töø Boä Taøi chính hay khoâng. Xaây döïng cô cheá phoái hôïp cung caáp thoâng tin giöõa caùc Boä, ngaønh vaø NHNN ñeå ñaûm baûo NHNN coù theå döï baùo ñöôïc voán khaû duïng vaø kieåm soaùt toaøn boä löôïng tieàn cung öùng trong neàn kinh teá. - Coù theå noùi ruûi ro luoân thöôøng tröïc trong ñôøi soáng, vieäc giaù caû taêng cao trong thôøi gian qua ñaõ ít nhieàu gaây ra ruûi ro cho caùc doang nghieäp, vì vaäy caàn coù caùc nhaø baûo hieåm ñeå baûo hieåm cho caùc ruûi ro trong kinh teá, tröôùc tieân phaûi keå ñeán caùc NHTM . Caùc NHTM phaûi laø ngöôøi cung caáp caùc coâng cuï taøi chính phaùi sinh ñeå caùc doang nghieäp söû duïng phoøng choáng caùc ruûi ro thay ñoåi veà giaù caû, nhöõng coâng cuï nhö hôïp ñoàng kyø haïn, hoaùn ñoåi, hôïp ñoàng giao sau, quyeàn choïn … Ñaõ ra ñôøi töø laâu nhöng Vieät Nam vaãn coøn trong gia ñoaïn khai sinh. Ñeå ñöa caùc saûn phaåm naøy vaøo thöïc tieãn caàn coù söï 72 tham gia caû ba phía laø NHNN, caùc NHTM, vaø caùc doanh nghieäp. Caùc NHTM ôû goùc ñoä ngöôøi saûn xuaát seõ phaûi thieát keá saûn phaåm, taïo nhaän thöùc veà saûn phaåm cho caùc doanh nghieäp(ngöôøi tieâu duøng ) NHNN ñöùng ôû vai troø nhaø hoaïch ñònh chính saùch uûng hoä vaø môû ñöôøng cho söï hình thaønh thò tröôøng baèng caùch ban haønh caùc vaên baûn cho pheùp vaø höôùng daãn caùc NHTM thöïc hieän caùc dao dòch treân caùc saûn phaåm phaùi sinh. Tuy nhieân, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng coát loõi ñeå cho thò tröôøng caùc saûn phaåm phaùi sinh hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng, phaùt trieån ñoù laø tính hieäu quaû cuûa thò tröôøng. Ñeå cho thò tröôøng coù hieäu quaû coù nhieàu vieäc caàn laøm trong ñoù vaán ñeà töï do hoaù thò tröôøng taøi chính laø heát söùc quan troïng. Neáu caùc NHTM ñöa ra nghieäp vuï quyeàn choïn(options) giöõa VND vaø USD coù leõ khoâng maáy doanh nghieäp quan taâm bôûi vì cho duø tyû giaù VND/ USD thôøi gian gaàn ñaây ñaõ coù söï meàm deûo hôn tröôùc nhöng nhìn chung vaãn chöa linh hoaït, ruûi ro tyû giaù xaûy ra laø khoâng cao, neáu coù xaûy ra möùc ñoä thieät haïi vaãn khoâng lôùn neân chöa theå laøm baän loøng caùc doanh nghieäp. Do vaäy, cuøng vôùi tieán trình töï do hoaù laõi suaát, NHNN caàn phaûi sôùm coù loä trình tieán tôùi töï do hoaù tyû giaù(thaû noãi tyû giaù) vaø caûi tieán caùch quaûn lyù ngoaïi teä. - Xaây döïng NHTÖ ñuû maïnh, coù khaû naêng hoaïch ñònh chính saùch coâng cuï toát, ñuû söùc ñieàu tieát thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng hoái ñoaùi ñaït ñöôïc muïc tieâu mong muoán, giöõ vöõng oån ñònh tieàn teä vôùi möùc laïm phaùt thaáp. - Phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng vöõng chaéc, ñaûm baûo khaû naêng öùng phoù vôùi moïi bieán ñoäng thò tröôøng trong ñoù coù laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá, chính trò, xaõ hoäi. Chính phuû, NHNN kieån soaùt laïm phaùt baèng vieäc coâng khai caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán laïm phaùt, ñöøng vì laïm phaùt leân cao vöôït quaù möùc keá hoaïch ñeà ra maø che daáu, phaûi coâng boá vaø höôùng ñeán cô cheá laïm phaùt muïc tieâu. - Vaán ñeà coâng khai, minh baïch thoâng tin laø moät trong nhöõng yeáu ñieåm cuûa chuùng ta hieän nay, phaûi thay ñoåi tö duy, caàn coâng khai ñeå moïi thöù duø coù keát quaû xaáu cuõng trôû thaønh caùi ñeå döï tính ñöôïc, maø döï tính ñöôïc thì seõ traùnh ñöôïc nhöõng haäu quûa xaáu. 73 Ñoái vôùi NHTÖ cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, 6 muïc tieâu caên baûn thöôøng ñöôïc nhaéc tôùi khi noùi veà muïc tieâu cuûa CSTT. Laø : Tyû leä vieäc laøm cao, taêng tröôûng kinh teá, oån ñònh giaù caû, oån ñònh laõi suaát, oån ñònh caùc thò tröôøng taøi chính, oån ñònh treân thò tröôøng ngoaïi hoái. Khoaûng 2 thaäp kyû gaàn ñaây, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñaõ trôû neân yù thöùc hôn veà nhöõng thieät haïi kinh teá – xaõ hoäi do laïm phaùt gaây ra. Hoï ñaõ quan taâm nhieàu hôn veà vaán ñeà oån ñònh giaù caû nhö laø moät trong caùc muïc tieâu cuûa chính saùch kinh teá. ÔÛ Vieät Nam, “ Chính saùch tieàn teä quoác gia laø moät boä phaän cuûa chính saùch kinh teá – taøi chính cuûa Nhaø nöôùc nhaèm oån ñònh giaù trò ñoàng tieàn, kieàm cheá laïm phaùt, goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñaûm baûo quoác phoøng an ninh vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa nhaân daân”1. Nhö vaäy, NHNN Vieät Nam caàn xaùc ñònh muïc tieâu laâu daøi cuûa mình laø kieåm soaùt laïm phaùt töø ñoù oån ñònh vaø thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån. 3.3.3/ Doanh nghieäp cuõng phaûi töï kieåm laïm phaùt Kieåm soaùt laïm phaùt khoâng chæ laø nhieäm vuï cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh, ñieàu haønh chính saùch nöõa, noù ñaõ trôû thaønh ñieàu thöôøng tröïc trong saûn xuaát, kinh doanh vaø cuoäc soáng haøng ngaøy. Laïm phaùt khoâng bao giôø tan bieán ñi, noù chôø cô hoäi ñeå xuaát hieän. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp vaø baûn thaân moãi ngöôøi daân cuõng phaûi coù yù thöùc veà laïm phaùt, cuøng vôùi Chính phuû, NHNN ñeå caùc bieän phaùp kieåm soaùt laïm phaùt coù hieäu quaû hôn. 3.3.3.1/ doanh nghieäp tieát kieäm, (caét giaûm) chi phí : Trong tình hình laïm phaùt xaûy ra coù phaàn do chi phí ñaåy, ñeå choáng laïi löïc ñaåy cuûa chi phí, löïc taùc duïng ngöôïc trôû laïi laø giaûm chi phí. Caùc doanh nghieäp caàn raø soaùt laïi caùc khaâu, caùc boä phaän, trieät ñeå caét giaûm chi phí. Vieäc caét giaûm chi phí khoâng chæ ñaët ra trong tình hình laïm phaùt taêng cao maø laø moät trong nhöõng bieän phaùp laâu daøi, aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp trong thôøi buoåi hoäi nhaäp. Ñeå caét giaûm chi phí, bieän phaùp cô baûn laâu daøi laø caùc doanh nghieäp 1 ñieàu 2 Luaät Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam 74 phaûi öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi, qua ñoù vöøa laøm giaûm chi phí saûn xuaát vöøa laøm taêng naêng suaát lao ñoäng. Coâng ngheä hieän ñaïi khoâng chæ laø vieäc söû duïng caùc thieát bò, maùy moùc tieân tieán vaøo saûn xuaát maø caùc doanh nghieäp coøn phaûi nghieân cöùu söû duïng caùc moâ hình quaûn trò thích hôïp. Trong quaù trình vaän haønh, caàn phaûi quan taâm ñeán vieäc thöôøng xuyeân caûi tieán quy trình saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän môùi phaùt sinh. Moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc nhaéc ñeán thöôøng tröïc trong tình hình giaù caû taêng cao laø caét giaûm chi phí, song caét giaûm chi phí cuõng coù giôùi haïn cuûa noù, vaán ñeà laø doanh nghieäp phaûi coù bieän phaùp phoøng ngöøa ruûi ro taêng giaûm baát thöôøng cuûa giaù caû. Nhöõng naêm tröôùc ñaây, möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam chöa saâu laém, Vieät Nam vaãn coøn ôû saân chôi khu vöïc vaø moät soá caùc nöôùc baïn haøng truyeàn thoáng, môùi chæ coù hoäi nhaäp baáy nhieâu thoâi, neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ ít nhieàu bò aûnh höôûng bôûi nhöõng bieán ñoäng kinh teá trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Ñaëc bieät laø töø naêm 2001 trôû laïi ñaây, con thuyeàn Vieät Nam laàn ñaàu tieân ñi ra khôi xa chöù khoâng coøn ôû quanh bôø nöõa. Roài ñaây caùc doanh nghieäp seõ phaûi tröïc dieän vôùi söï thay ñoåi giaù caû cuûa taát caû caùc maët haøng chöù khoâng chæ rieâng gì giaù xaêng daàu, ñoâla, vaøng, saét theùp, phaân boùn … söï thay ñoåi giaù caû gioáng nhö moät ñieän taâm ñoà leân xuoáng haøng ngaøy. Ñeán moät luùc naøo ñoù coù leõ khoâng xa laém, Nhaø nöôùc seõ khoâng coøn giöõ giaù naêng löôïng nöõa, chi phí ñaàu vaøo taêng cao thì laøm sao ? … Vaø coøn raát raát nhieàu thay ñoåi khaùc nöõa khi chuùng ta böôùc ra “Ñaïi döông” 3.3.3.2/ Xaây döïng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi: Hieän nay, vaán ñeà xaây döïng keá hoaïch vaø hoaïch ñònh chieán löôïc ñang laø moät ñieåm yeáu cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam, caùc doanh nghieäp vaãn chöa chuù troïng tôùi vieäc hoaïch ñònh moät chieán löôïc vaø chính saùch kinh doanh trong xu theá môû cöûa hoäi nhaäp, caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét, kieåu laøm truyeàn thoáng vaãn laø “ noùng ñaâu phuûi ñoù”. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp caàn xaây döïng cho mình chieán löôïc kinh doanh hôïp lyù: nhö ña daïng hoaù ngaønh ngheà kinh doanh ñeå oån ñònh neàn taøi chính, giaûm thieåu ruûi ro, söû duïng quyeàn choïn tieàn teä(OPTION) ñeå phoøng ngöøa ruûi ro tyû giaù… trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Coù chieán löôïc kinh doanh ñuùng ñaén laø doanh nghieäp ñaõ thaønh coâng moät nöõa trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh 75 doanh cuûa mình. Vieäc hoaïch ñònh giuùp caùc doanh nghieäp coù theå tieân lieäu tröôùc nhöõng ruûi ro coù khaû naêng xaûy ra vaø döï phoøng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro gaây ra. Ví duï, hieän nay giaù xaêng daàu taêng, giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng thì doanh nghieäp caàn tính tröôùc khaû naêng chòu ñöïng cuûa mình laø bao nhieâu, tröôøng hôïp vöôït quaù khaû naêng chòu ñöïng thì doanh nghieäp coù theå chòu ñöïng theâm trong bao laâu, cuoái cuøng phaûi taêng giaù ñaàu ra, khi ñoù aûnh höôûng ñeán tieâu thuï nhö theá naøo … löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà treân laø ñaõ thaønh coâng phaàn naøo trong thöông tröôøng. 3.3.3.3/ Doanh nghieäp caàn söû duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro: Coù leõ hôn bao giôø heát, thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï vaø phi nhaân thoï ôû Vieät Nam laïi soâi ñoäng nhö hieän nay. Song, thò tröôøng taøi chính vaãn coøn traàm laéng vaø buoàn teû, coù nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù coù nguyeân nhaân laø caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn coøn chöa maën maø laém vôùi caùc saûn phaåm naøy, caùc doanh nghieäp vaãn quen vôùi kieåu laøm aên truyeàn thoáng, ñaõ ñeán luùc caùc doanh nghieäp phaûi töï baûo hieåm, phoøng choáng ruûi ro cho mình baèng caùch söû duïng caùc coâng cuï taøi chính phaùt sinh. Caùc doanh nghieäp phaûi chuû ñoäng tìm hieåu, coù theå ngay baây giôø chöa caàn duøng nhöng cuøng vôùi möùc ñoä hoøa nhaäp, môû cöûa lónh vöïc dòch vuï taøi chính, doanh nghieäp naøo quay löng, thôø ô vôùi caùc coâng cuï baûo hieåm, doanh nghieäp ñoù seõ bò lao ñao. 76 KẾT LUẬN Keát luaän, qua 3 chöông, luaän vaên ñaõ toùm löôïc moät soá vaán ñeà lyù luaän veà laïm phaùt vaø khaùi quaùt laïi dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006, trong ñoù nhaán maïnh ñeán tình hình laïm phaùt nhöõng naêm gaàn ñaây. Qua ñoù cho thaáy Chính phuû cuõng nhö NHNN vaãn chöa theå kieåm soaùt laïm phaùt toát nhö mong muoán vaø ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp chöa thöïc söï quan taâm laém ñeán laïm phaùt. Laïm phaùt ôû Vieät Nam phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá, ñaëc bieät laø caùc nhaân toá khaùch quan, nhaân toá töø caùc nguoàn beân ngoaøi. Khaû naêng öùng phoù vôùi caùc thay ñoåi cuûa chuùng ta laø raát thuï ñoäng, chaäm chaïp, caùc giaûi phaùp ñöa ra laø coù phaàn treã so vôùi tình hình vaø khoâng löôøng tröôùc heát ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa giaûi phaùp, coù khi ñi ngöôïc laïi so vôùi mong muoán. Chæ soá giaù tieâu duøng seõ laø bao nhieâu vaøo caùc naêm tôùi ? ñoù thaät söï laø aån soá cuûa neàn kinh teá. Cho duø chæ soá giaù tieâu duøng caùc naêm tôùi coù laø bao nhieâu ñi chaêng nöõa, coù ñaït keá hoaïch hay thaáp hôn naêm tröôùc, thaäm chí cao hôn naêm tröôùc thì vaán ñeà laïm phaùt luoân luoân laø vaán ñeà thöôøng tröïc trong caùc chính saùch kinh teá bôûi vì oån ñònh laïm phaùt, oån ñònh giaù caû, oån ñònh tieàn teä quoác gia laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå kinh teá phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng. Treân cô sôû phaân tích tình hình laïm phaùt Vieät Nam, vaän duïng lyù luaän veà laïm phaùt vaøo thöïc tieãn tình hình kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam, luaän vaên böôùc ñaàu ñaõ ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp vôùi hy voïng goùp phaàn kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn ñeå oån ñònh kinh teá. Vôùi yeâu caàn cuûa moät luaän vaên cao hoïc, vaø vôùi trình ñoä cuûa moät hoïc vieân cao hoïc, ñaëc bieät laïm phaùt laø vaán ñeà heát söùc phöùc taïp, nhaïy caûm, thöôøng xuyeân bieán ñoäng neân coù nhieàu vaán ñeà luaän vaên chöa ñi saâu vaøo phaân tích, nhieàu vaán ñeà chöa theå ñeà caäp tôùi nhö moái lieân heä giöõa laïm phaùt vaø tyû giaù, laõi suaát … cho ñeán söï taùc ñoäng qua laïi theo moät voøng troøn kheùp kín giöõa caùc nhaân toá. Trong töông lai, hy voïng vôùi söï goùp yù vaø giuùp ñôõ cuûa 77 caùc thaày coâ, taùc giaû seõ coá gaéng ñi vaøo nghieân cöùu saâu hôn nöõa ñeå luaän vaên khaéc phuïc ñöôïc nhöõng thieáu soùt vaø khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng vaán ñeà ñaõ ñeà caäp maø coøn môû roäng ra nhieàu vaán ñeà khaùc. Laâm Ñoàng, ngaøy 27 thaùng 5 naêm 2007 78 PHUÏ LUÏC 1 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2001(%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 0,3 0,1 0,5 0,1 2 0,4 0,6 -1,1 1,3 3 -0,7 -1,2 -1,3 -1,6 4 -0,5 -0,7 -2,0 -0,3 5 -0,2 -0,3 -1,2 0,3 6 0 -0,1 -0,8 0,4 7 -0,2 -0,3 -0,6 -0,3 8 0 0,4 1,2 0,3 9 0,5 0,6 2,3 0 10 0 -0,1 0,4 -0,4 11 0,2 0,8 2,8 0 12 1,0 1,9 5,9 0,5 Bình quaân caû naêm 0,8 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 79 PHUÏ LUÏC 2 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002(%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 1,1 1,9 4,0 1,1 2 2,2 4,0 2,7 4,6 3 -0,8 -1,1 -1,1 -0,7 4 0 0 -1,8 0,8 5 0,3 0,7 -0,5 1,3 6 0,1 0,2 -2,5 1,4 7 -0,1 -0,4 -1,4 0,1 8 0,1 0 -0,1 0 9 0,2 0,3 0,6 0,1 10 0,3 -0,2 0,2 -0,4 11 0,3 0 1,1 -0,5 12 0,3 0,3 1,6 -0,2 Bình quaân caû naêm 4,0 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 80 PHUÏ LUÏC 3 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003(%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 0,9 1,3 1,6 1,3 2 2,2 3,4 1,2 4,4 3 -0,6 -1,9 -0,9 -2,4 4 0 -0,3 -0,6 -0,2 5 -0,1 -0,3 -0,9 -0,1 6 -0,3 -0,5 -1,6 -0,1 7 -0,3 -0,5 -1,2 0 8 -0,1 -0,2 0,1 -0,4 9 0,1 -0,1 0 -0,2 10 -0,2 0 0,5 -0,3 11 0,6 0,9 2,8 0,3 12 0,8 1,1 2,0 0,9 Bình quaân caû naêm 3,0 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 81 PHUÏ LUÏC 4 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004(%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 1,1 1,6 2,1 1,6 2 3,0 5,1 1,5 6,8 3 0,8 1,6 2,8 1,3 4 0,5 0,9 1,8 0,6 5 0,9 1,8 2,3 1,8 6 0,8 1,5 0,5 1,8 7 0,5 0,4 -0,3 0,7 8 0,6 0,7 0,8 0,8 9 0,3 0,4 0,4 0,4 10 0 -0,2 -0,2 -0,2 11 0,2 0 0,7 -0,3 12 0,6 0,7 1,1 0,7 Bình quaân caû naêm 9,5 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 82 PHUÏ LUÏC 5 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2005(%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 1,1 1,7 1,4 1,9 2 2,5 4,1 2,5 4,3 3 0,1 0,2 1,0 0 4 0,6 0,5 - - 5 0,5 0,6 0,2 0,8 6 0,4 0,5 -0,5 0,9 7 0,4 0,5 -0,5 0,9 8 0,4 0,3 -0,5 0,9 9 0,8 0,4 4,8 4,7 10 0,4 0,5 -0,5 0,9 11 0,4 0,5 -0,5 0,9 12 0,8 0,4 0,8 4,7 Bình quaân caû naêm 8,4 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 83 PHUÏ LUÏC 6 TYÛ LEÄ LAÏM PHAÙT VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ VIEÄT NAM TÖØ 1986 ÑEÁN 2006 Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1986 557% 2,84% 1987 389% 3,63% 1988 400% 6,01% 1989 35% 4,68% 1990 67,10% 5,09% 1991 67,40% 5,81% 1992 17,50% 8,70% 1993 5,20% 8,08% 1994 14,40% 8,83% 1995 12,70% 9,54% 1996 4,50% 9,34% 1997 3,60% 8,15% 1998 9,20% 5,76% 1999 0,10% 4,77% 2000 -0,60% 6,79% 2001 0,8% 6,84% 2002 4,00% 7,04% Naêm Laïm phaùt Taêng tröông kinh teá 2003 3,00% 7,24% 2004 9,50% 7,67% 2005 8,4% 8,40% 2006 6,6% 8,20% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ 84 PHUÏ LUÏC 7 KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ THEO PHÖÔNG PHAÙP BÌNH PHÖÔNG NHOÛ NHAÁT Dependent Variable: C Method: Least Squares Date: 03/14/07 Time: 10:38 Sample: 1992 2006 Included observations: 15 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. SER01 -0.013719 0.009082 -1.510524 0.1548 SER02 0.138804 0.009671 14.35330 0.0000 Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000 S.E. of regression 0.160810 Akaike info criterion -0.693623 Sum squared resid 0.336177 Schwarz criterion -0.599217 Log likelihood 7.202176 Durbin-Watson stat 0.955910 Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER02 – Taêng tröôûng kinh teá. 85 PHUÏ LUÏC 8 KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TYÛ LEÄ THAÁT NGHIEÄP THEO PHÖÔNG PHAÙP BÌNH PHÖÔNG NHOÛ NHAÁT Dependent Variable: C Method: Least Squares Date: 03/14/07 Time: 10:38 Sample: 1999 2006 Included observations: 8 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. SER01 0.024063 0.005765 4.173818 0.0059 SER03 0.154027 0.005547 27.76948 0.0000 Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000 S.E. of regression 0.068147 Akaike info criterion -2.321981 Sum squared resid 0.027864 Schwarz criterion -2.302120 Log likelihood 11.28792 Durbin-Watson stat 1.780421 Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER03 – Tyû leä thaát nghieäp. 86 PHUÏ LUÏC 9 KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TYÛ LEÄ SÖÛ DUÏNG THÔØI GIAN LAO ÑOÄNG ÔÛ NOÂNG THOÂN THEO PHÖÔNG PHAÙP BÌNH PHÖÔNG NHOÛ NHAÁT Dependent Variable: C Method: Least Squares Date: 03/28/07 Time: 15:40 Sample: 1999 2006 Included observations: 8 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. SER01 -0.010189 0.001926 -5.290233 0.0018 SER04 0.13510 0.000141 96.10993 0.0000 Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000 S.E. of regression 0.019760 Akaike info criterion -4.797990 Sum squared resid 0.002343 Schwarz criterion -4.778130 Log likelihood 21.19196 Durbin-Watson stat 2.343240 Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER04 – Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân. 87 PHUÏ LUÏC 10 NHÖÕNG ÑIAÏ CHÆ THAÁT THOAÙT, LAÕNG PHÍ Trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn. Toång hoäi xaây döïng Vieät Nam baùo caùo vaø coâng boá naêm 2005 coù 43 coâng trình xaây döïng thaát thoaùt, laõng phí. Theo ñaùnh giaù cuûa caùc nhaø kinh teá Vieät nam thì trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn thaát thoaùt khoaûng treân döôùi 30% toång nguoàn voán ñaàu tö, chöa keå caùc coâng trình keùm chaát löôïng vaø ñaàu tö khoâng hieäu quûa. Theo TS. Phaïm Syõ Lieâm – phoù chuû tòch hoäi xaây döïng Vieät Nam thì naêm 2006 thaát thoaùt khoaûng 15%. Ñeà aùn 112( tin hoïc hoaù quaûn lyù nhaø nöôùc. Nguoàn löïc cuûa Vieät Nam coù haïn, nhaø nöôùc laïi coù 18 chöông trình, ñeà aùn, döï aùn coâng ngheä thoâng tin troïng ñieåm caáp quoác gia keùm hieäu quûa, gaây laõng phí lôùn( maø ñeà aùn 112 chæ laø moät). Ñeán thaùng 9/2003 ñaõ laø 3.730 tyû ñoàng chi cho ñeà aùn 112. Ñeán nay ñaõ thaát baïi. Laøm cho caïn kieät ngaân saùch nhaø nöôùc. Laõng phí 200 tyû. Laõng phí 200 tyû ñeå giaûi phoùng maët baèng(1.700 ha) trong döï aùn xaây döïng khu coâng nghieäp xöû lyù raùc giöõa thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø tænh Long An. Khu vui chôi boû hoang. Tænh Tieàn Giang hieän coù 11 khu vui chôi treû em ôû caáp xaõ vaø 8 khu do huyeän quûan lyù. Kinh phí xaây döïng moät khu vui chôi caáp xaõ laø 100 trieäu ñoàng, khu vui chôi caáp huyeän ñeán vaøi traêm trieäu ñoàng. Caùc ñòa phöông göûi coâng vaên xin cho ñöôïc vôùi khaù nhieàu lyù do” chính ñaùng”. Xeùt thaáy vieäc ñeà nghò cuûa ñòa phöông laø hôïp lyù, UÛy ban daân soá gia ñình vaø treû em( UBDSGÑ&TE) ñaõ ñeà nghò UBND tænh caáp kinh phí xaây döïng caùc khu vui chôi treû em. Coù ñieàu chæ hoaït ñoäng naêm ba ngaøy, coù nôi hoaït ñoäng chöøng thaùng roài … cho nghæ luoân. Baø Nguyeãn Thò Nguyeät, phoù chuû nhieäm UBDSGÑ&TE Tieàn Giang, buùc xuùc: “ khi xin ñaàu tö thì 88 caùc ñòa phöông xin baèng ñöôïc, nhöng ñaàu tö roài thì khoâng toå chöùc quaûn lyù, vaän haønh, cöù boû ñoù khoâng hö sao ñöôïc. Roài ñòa phöông khoâng ñaàu tö theâm caùc loaïi hình troø chôi neân treû em cuõng chaùn…”. Trong 11 khu vui caáp xaõ hieän chæ coøn moät hai khu hoaït ñoäng caàm chöøng vaø… Cuõng saép cheát. Maëc duø maáy tæ ñoàng ñaàu tö vaøo khu vui chôi treû em trôû thaønh… raùc coâng nghieäp nhö vaäy, nhöng thôøi gian qua caùc ñòa phöông vaãn tieáp tuïc göûi coâng vaên veà UBDSGÑ&TE Tieàn Giang xin ñaàu tö tieáp. Treân 56 tæ ñoàng phôi naéng Coâng trình thuyû lôïi 3-2 vôùi voán ñaàu tö 56,97 tæ ñoàng töø ngaân saùch trung öông vaø ngaân saùch ñiaï phöông nhaèm phuïc vuï töôùi tieâu 2.000 ha ñaát canh taùc chuû yeáu ôû xaõ An Cö, moät phaàn cuûa hai xaõ Vónh Trung, Vaên Giao ( huyeän Tònh Bieân, An Giang) ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng töø naêm 2000. Coâng trình naøy nhaèm phuïc vuï saûn xuaát, goùp phaàn taêng heä soá söû duïng ñaát, naâmg cao thu nhaäp cho vuøng coù 95% ñoàng baøo Khôme sinh soáng, nhöng muïc tieâu naøy chöa thöïc hieän ñöôïc vì khoâng ñaûm baûo vieäc töôùi tieâu. Laïi moät nhaø maùy “truøm meàn” Sau gaàn hai naêm xaây döïng vôùi kinh phí gaàn 10 tæ ñoàng, Nhaø maùy öôm tô töï ñoäng yeân Laïc (Vónh Phuùc) ñöôïc coi laø nhaø maùy öôm tô hieän ñaïi nhaát mieàn Baéc, chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng ngaøy 1-7-2003. Nhaø maùy naèm giöõa vuøng troàng daâu noåi tieáng nhaát Vónh Phuùc vôùi saûn löôïng keùn haèng naêm gaàn 1.000 taán. Theá nhöng neáu tính thôøi gian gian saûn xuaát lieân tuïc thì töø ñaàu naêm tôùi nay nhaø maùy chæ hoaït ñoäng ñöôïc gaàn boán thaùng, coøn thì “ truøm meàn” vì sao? Oâng Nguyeãn Vaên Bình – phoù giaùm ñoác nhaø maùy – traû lôøi ngao ngaùn: do chi phí haønh chính, quaûn lyù cuûa nhaø maùy quaù lôùn neân giaù thu mua keùn khoâng caïnh tranh ñöôïc vôùi tö thöông, vì vaäy “ Töø ñaàu naêm tôùi nay, chuùng toâi chæ thu mua vaø saûn xuaát ñöôïc 50 taán keùn. Trong khi ñoù, coâng suaát cuûa nhaø maùy laø saûn xuaát 1 taán keùn/ ngaøy”. Laõng phí haøng traêm tæ ñoàng töø 9 caûng caù Baét ñaàu töø thaùng ba vöøa qua, Thanh tra Chính Phuû tieán haønh thanh tra chín caûng caù goàm: Caø Mau (Caø Mau), Traàn Ñeà ( Soùc Traêng), Taéc Caäu ( Kieân Giang), Coân Ñaûo, caûng Caùt Lôû ( Baø Ròa – Vuõng Taøu), Phan Thieát ( Bình Thuaän), Thuaän Phöôùc ( Ñaø Naüng), Soâng Gianh ( Quaûng Bình), Thuaän An ( thöøaThieân – Hueá). 89 Keát quaû thanh tra ñaõ phaùt hieän nhieàu sai phaïm trong vieäc ñaàu tö xaây döïng , gaây laõng phí haøng chuïc tæ ñoàng. Caûng caù Thuaän An ñöôïc ñaàu tö xaây döïng môùi vôùi toång ñaàu tö toång giaù trò 24,094 tæ ñoàng. Caûng caù Caùt Lôû coù toång möùc ñaàu tö treân 13 trieäu USD ( töông ñöông 145 tæ ñoàng). Toång möùc ñaàu tö baûy caûng caù coøn laïi laø 71,4 trieäu USD, trong ñoù voán vay ADB laø 57 trieäu USD, voán ñoái öùng trong nöôùc laø 14,4 trieäu USD. Vôùi nhöõng khoaûn ñaàu tö khoång loà nhö vaäy nhöng keát quaû thanh tra ñaõ xaùc ñònh vieäc tö vaán thieát keá vaø quyeát ñònh ñaàu tö xaây döïng moät soá caûng caù chöa hôïp lyù veà vò trí, qiu moâ coâng trình vaø ñaàu tö mau saém thieát bò chöa phuø hôïp vôùi nhu caàu thöïc teá gaây laõng phí treân 52tæ ñoàng. Vaø thaát thoaùt … do ruùt ruoät coâng trình Keát quaû thanh tra 103 coâng trình XDCB ôû mieàn nuùi treân ñòa baøn tænh Thanh Hoaù vaø 6 döï aùn cho thaáy toång soá tieàn bò chieán ñoaït, thaát thoaùt, laõng phí leân tôùi 9,66 tæ ñoàng. Tình traïng ruùt ruoät caùc coâng trình phoå bieán ñeán möùc trong soá 86 coâng trình thuoäc chöông trình 135 vaø Trung taâm cuïm xaõ thì coù 82 coâng trình sai phaïm vôùi soá tieàn gaàn 35 tyû ñoàng: 17 coâng trình thuyû lôïi thì 2 phaùt huy khoâng hieäu quaû, 5 môùi ñöa vaøo söû duïng ñaõ hö hoûng, 11 haïng muïc thi coâng thieáu khoái löôïng; 6 döï aùn giao thoâng thì 5 döï aùn ñaõ aên ñöùt 5,9 tyû ñoàng. Tính ra 77% coâng trình xaây döïng mieàn nuùi sai phaïm laø moät tyû leä quaù lôùn. Toùm taét moät soá baøi ñaêng treân Website cuûa Baùo Tuoåi treû: WWW.tuoitre.com.vn 90 PHUÏ LUÏC 11: TOÁC ÑOÄ TAÊNG GIAÙ TIEÂU DUØNG, GIAÙ LÖÔNG THÖÏC, THÖÏC PHAÅM TÖØ 1990 ÑEÁN 2006 Naêm Chæ soá chung Löông thöïc Thöïc phaåm 1990 67,10% 18,10% 50,10% 1991 67,50% 54,20% 83,50% 1992 17,50% -14,70% 18,20% 1993 5,20% 6,30% 7,80% 1994 14,40% 39% 16,30% 1995 12,70% -20,3%0 19,30% 1996 4,50% 0,20% 6,30% 1997 3,60% 0,40% 2,10% 1998 9,20% 23,10% 8,60% 1999 0,10% -7,80% 0,50% 2000 -0,60% -7,90% -0,70% 2001 0,80% 6% 0,20% 2002 4,0% 2,60% 7,90% 2003 3,0% 2,90% 2,90% 2004 9,50% 14,30% 17,10% 2005 8,40% 7,80% 12,00% 2006 6,60% 3,50% 6,50% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ 91 PHUÏ LUÏC 12 XAÙC ÑÒNH LAÏM PHAÙT CÔ BAÛN BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHÆNH TRUNG BÌNH Tính laïm phaùt cô baûm baèng phöông phaùp ñieàu chæ trung bình( Trimmed mean): tính cho haøng thaùng. Böôùc 1: Tính phaàn traêm thay ñoåi veà giaù haøng thaùng cuûa caùc nhaân toá trong roå haøng hoaù(x). Böôùc 2: Saép xeáp phaàn traêm thay ñoåi naøy töø thaáp ñeán cao vaø öùng vôùi töøng quyeàn soá(w) cuûa nhaân toá ñoù. X1 X2 …. xn W1 W2 …. Wn Böôùc 3: coäng doàn quyeàn soá cho moãi giaù trò x. X1 X2 …. xn W1 W1 + W2 …. W1 + w2 + … + Wn Xaùc ñònh phaàn traêm loaïi boû( ôû nghieân cöùu cuûa mình, Bryan vaø Cecchetti duøng 15% loaïi boû( 7% caän döôùi vaø 8% caän treân). Böôùc 4: loaïi boû söï thay ñoåi giaù caû cuûa nhaân toá coù quyeàn soá tích luyõ nhoû hôn 8% vaø lôùn hôn 92%. Böôùc 5: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù thaáp nhaát vaø coù quyeàn soá tích luyõ > hoaëc = 8% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá tích luyõ. Böôùc 6: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù lôùn nhaát vaø coù quyeàn soá tích luyõ < hoaëc = 92% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá ban ñaàu coäng quyeàn soá cuûa caùc nhaân toá ñaõ bò loaïi boû phía sau noù. 92 Böôùc 7: Tính laïm phaùt haøng thaùng theo coâng thöùc: y ∑ wi xi i = x ∆t = y ∑ wi i = x Neáu muoán tính laïm phaùt haøng quyù hay haøng naêm thì ta aùp duïng coâng thöùc tính tyû leä laïm phaùt ñeán thaùng thöù t seõ baèng: 11 ∏ (1 + ∆t - 1) -1 i = 0 93 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng vieät 1/ PGS . TS . Traàn Ngoïc Thô - TS . Nguyeãn Ngoïc Ñònh, Taøi chính quoác teá ,Nxb Thoáng Keâ. 2/ TS . Nguyeãn Troïng Hoaøi, Kinh teá vó moâ. Kinh teá phaùt trieån. 3/ TS . Tröông Thò Hoàng, Tieàn teä vaø ngaân haøng. 4/ GS.TS . Hoà Ñöùc Huøng, Phöông phaùp quaûn lyù doanh nghieäp,( naêm 2005). 5/ TS. Traàm Thi Xuaân Höông, Thanh toaùn quoác teá, Nxb Thoáng keâ – 2006. 6/ TS . Ung Thò Minh Leä, Taøi chính coâng 7/ PGS . TS . Leâ Hoaøng Nga, Thò tröôøng tieàn teä Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp, Nxb chính trò Quoác gia. 8/ ThS . Hoaøng Ngoïc Nhaäm, Phaân tích döõ lieäu vaø döï baùo thoáng keâ, (naêm 2004). 9/ TS. Nguyeãn Ñöùc Thanh, Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä, (naêm 1999). 10/ PGS . TS . Traàn Ngoïc Thô, Toân taøi chính doanh nghieäp hieän ñaïi, Nxb Thoáng Keâ. 11/ TS . Thaân Thò Thu Thuyû, Thò tröôøng taøi chính. 12/ TS. Phaïm Phi Yeân, Kinh teá hoïc lao ñoäng. 13/ Caùc website: 14.1/ Website cuûa Boä taøi chính: www.Mof.gov.vn 14.2/ Website cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc Vieät Nam: www.sbv.gov.vn 14.3/ Website cuûa Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam: www.vneconomy.com.vn 14.4/ Website cuûa Toång cuïc thoáng keâ: www.gso.gov.vn 14.5/ Website cuûa Baùo tuoåi treû: www.tuoitre.com.vn ._.