Hoàn thiện các hình thức và chế độ trả lương ở các doanh nghiệp

lêi nãi ®Çu TiÒn l­¬ng lu«n lµ vÊn ®Ò ®­îc x· héi quan t©m gãp ý bëi ý nghÜa kinh tÕ x· héi to lín cña nã. TiÒn l­¬ng cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi ng­êi lao ®éng v× nã lµ nguån thu chñ yÕu gióp hä ®¶m b¶o ®­îc cuéc sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. TiÒn l­¬ng ®èi víi mçi doanh nghiÖp lµ mét phÇn kh«ng nhá cña chi phÝ s¶n xuÊt. TiÒn l­¬ng lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan lu«n ®­îc c¸c chñ doanh nghiÖp quan t©m hµng ®Çu, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tiÒn l­¬ng lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. Nã cã thÓ lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña ng­êi lao ®éng nÕu tiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ ®óng theo søc lao ®éng ®ãng gãp nh­ng tiÒn l­¬ng còng cã thÓ lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bÞ chËm ph¸t triÓn nÕu tiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ cao h¬n søc lao ®éng cña ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ ®éng lùc m¹nh mÏ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. ë ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, tiÒn l­¬ng lµ sù cô thÓ ho¸ cña qu¸ tr×nh ph©n phèi cña c¶i vËt chÊt do chÝnh ng­êi lao ®éng trong x· héi lµm ra. V× vËy, viÖc x©y dùng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, lùa chän c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng hîp lý ®Ó sao cho tiÒn l­¬ng võa lµ kho¶n thu nhËp ng­êi lao ®éng ®¶m b¶o mét phÇn nhu cÇu vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt, võa lµm cho tiÒn l­¬ng thùc sù trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy ng­êi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n lµ viÖc hÕt søc cÇn thiÕt. TiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ nh­ng nã mang tÝnh cÇn thiÕt ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®ång thêi nã còng lµ c«ng cô cña c¸c nhµ qu¶n lý. HiÖn nay, trong c¸c doanh nghiÖp, h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®ang ®­îc ¸p dông lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian vµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn tr¶ l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó lµm sao tiÒn l­¬ng ®­îc chia c«ng b»ng, hîp lý ®èi víi ng­êi lao ®éng. Ph¸t huy vai trß cña tiÒn l­¬ng nh»m khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. PhÇn iI nội dung đề tài i. b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng 1. Kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng TiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, nã lµ sè tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo c¸c thêi kú kh¸c nhau vµ gãc ®é nh×n nhËn kh¸c nhau. Quan ®iÓm cò: TiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn thu nhËp quèc d©n ®­îc ph©n phèi cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña mçi ng­êi. Theo quan ®iÓm nµy, chÕ ®é tiÒn l­¬ng m¹ng nÆng tÝnh ph©n phèi cÊp ph¸t. TiÒn l­¬ng võa ®­îc tr¶ b»ng tiÒn võa ®­îc tr¶ b»ng hiÖn vËt hoÆc dÞch vô th«ng qua c¸c chÕ ®é nhµ ë, y tÕ, gi¸o dôc vµ c¸c kho¶n phóc lîi kh«ng mÊt tiÒn hoÆc mÊt tiÒn kh«ng ®¸ng kÓ. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy mang nÆng tÝnh bao cÊp vµ b×nh qu©n nªn nã kh«ng khuyÕn khÝch n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tÝnh chñ ®éng cña ng­êi lao ®éng vµ xem nhÑ lîi Ých thiÕt thùc cña ng­êi lao ®éng. Do ®ã kh«ng g¾n lîi Ých víi thµnh qu¶ mµ hä s¸ng t¹o, v× thÕ tiÒn l­¬ng kh«ng ®¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Quan ®iÓm míi: ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mäi ng­êi lao ®éng lµm c«ng ¨n l­¬ng trong x· héi, cã thÓ kÓ c¶ Gi¸m ®èc, ®Òu lµ nh÷ng ng­êi lµm thuª cho c¸c «ng chñ hoÆc Nhµ n­íc. Søc lao ®éng ®­îc nh×n nhËn nh­ lµ mét lo¹i hµng ho¸ vµ do vËy tiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c mµ nã chÝnh lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng. ThËt vËy, søc lao ®éng lµ c¸i vèn cã cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng l¹i cã ®iÒu kiÖn vµ muèn sö dông nã ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Do vËy, ng­êi sö dông søc lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u søc lao ®éng (ng­êi lao ®éng) mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó ®æi lÊy tiÒn sö dông søc lao ®éng cña ng­êi lao ®éng. VÒ phÝa ng­êi lao ®éng mµ nãi th× hä ®em b¸n søc lao ®éng cho ng­êi sö dông lao ®éng ®Ó cã mét kho¶n thu nhËp. VËy gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng n¶y sinh quan hÖ mua b¸n vµ c¸i dïng ®Ó trao ®æi mua b¸n ë ®©y lµ søc lao ®éng. Gi¸ c¶ cña søc lao ®éng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng, hay nãi c¸ch kh¸c tiÒn l­¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. Theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, ngoµi quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng, tiÒn l­¬ng cßn ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt kh¸c nh­ quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu v× tiÒn l­¬ng (gi¸ c¶ søc lao ®éng) do thÞ tr­êng quy ®Þnh nh­ng quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng lµ quy luËt cèt yÕu. Víi quan ®iÓm míi nµy vÒ tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng) nh»m tr¶ ®óng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng, tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l­¬ng triÖt ®Ó h¬n, xo¸ bá tÝnh ph©n phèi cÊp ph¸t vµ tr¶ l­¬ng b»ng hiÖn vËt. §ång thêi kh¾c phôc quan ®iÓm coi nhÑ lîi Ých c¸ nh©n nh­ tr­íc kia, tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng) ph¶i ®­îc sö dông ®óng vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña nã, kÝch thÝch ng­êi lao ®éng g¾n bã h¨ng say víi c«ng viÖc. §èi víi ng­êi qu¶n lý, tiÒn l­¬ng ®­îc coi nh­ mét c«ng cô qu¶n lý. Chóng ta biÕt r»ng ®Ó s¶n xuÊt th× cÇn cã c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Lµ mét yÕu tè ®Çu vµo nh­ng søc lao ®éng kh«ng gièng nh­ nh÷ng yÕu tè kh¸c, søc lao ®éng ®­a c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt vµo ho¹t ®éng, c¶i biÕn h×nh thøc, tÝnh chÊt c¬ lý ho¸ cña ®èi t­îng lao ®éng vµ biÕn chóng thµnh s¶n phÈm. Ng­êi sö dông lao ®éng ph©n phèi thu nhËp cho c¸c yÕu tè chi phÝ kh«ng ®ñ ®¶m b¶o bï ®¾p l¹i c¸c chi phÝ mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ do c¸c yÕu tè ®ã mang l¹i. TiÒn l­¬ng lµ mét c«ng cô ®Ó ng­êi qu¶n lý thùc hiÖn qu¶n lý con ng­êi, sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶. TiÒn l­¬ng lµ yÕu tè kÝch thÝch xóc tiÕn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. TiÒn l­¬ng lµ ®éng c¬ ho¹t ®éng cña ng­êi lao ®éng ®­îc ng­êi qu¶n lý dïng ®Ó ®iÒu khiÓn ng­êi lao ®éng ho¹t ®éng ®óng h­íng. Nh»m môc ®Ých kÕt hîp hµi hoµ ba lîi Ých: Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, gãp phÇn t¹o ra gi¸ trÞ míi nªn trong ph©n phèi thu nhËp, tiÒn l­¬ng lµ kho¶n thu nhËp chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó duy tr× vµ kh«i phôc n¨ng lùc lao ®éng tr­íc, trong vµ sau qu¸ tr×nh lao ®éng (Tøc lµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng). TiÒn l­¬ng nhËn ®­îc lµ kho¶n tiÒn hä ®­îc ph©n phèi theo lao ®éng mµ hä ®· bá ra. Nãi tãm l¹i, tiÒn l­¬ng lµ mét kho¶n tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã. TiÒn l­¬ng ®­îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ c¶ søc lao ®éng, ng­êi sö dông søc lao ®éng ph¶i c¨n cø vµo sè l­îng, chÊt l­îng lao ®éng cña ng­êi lao ®éng còng nh­ møc ®é phøc t¹p, tÝnh chÊt ®éc h¹i cña c«ng viÖc ®Ó tÝnh vµ tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ mét kho¶n tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng nÕu nã lµ mét kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do vËy, nã lµ mét kho¶n khÊu trõ vµo doanh thu khi tÝnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, tiÒn l­¬ng cßn ®­îc chñ doanh nghiÖp dïng nh­ lµ mét c«ng cô tÝch cùc ®Õn ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng g¾n chÆt víi quy luËt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng. Bëi v× t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ c¬ së ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng, ®ång thêi phÇn tiÕt kiÖm ®­îc do t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®­îc dïng ®Ó t¨ng l­¬ng l¹i lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng lµ lîi Ých vËt chÊt trùc tiÕp mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng tõ sù cèng hiÕn søc lao ®éng cña hä. VËy tr¶ l­¬ng xøng ®¸ng víi søc lao ®éng mµ hä bá ra sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tÝch cùc lao ®éng, quan t©m h¬n n÷a ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 2. C¸c yªu cÇu vµ chøc n¨ng cña tiÒn l­¬ng: 2.1. Yªu cÇu: Khi tæ chøc tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i ®¹t ®­îc c¸c yªu cÇu sau: Mét lµ: §¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng. Hai lµ: Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao. Ba lµ: §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu. §¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng cho ng­êi lao ®éng. Doanh nghiÖp ph¶i lo ®­îc cho ng­êi lao ®éng cã tiÒn l­¬ng cao h¬n tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh. TiÒn l­¬ng ph¶i ®ñ cho nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng, nã ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt cña ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng ®­îc tr¶ ph¶i dùa vµo sù cèng hiÕn søc lao ®éng kh¸c nhau... 2.2 Chøc n¨ng cña tiÒn l­¬ng: TiÒn l­¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ trong viÖc tæ chøc tr¶ l­¬ng, tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng. Nã bao gåm c¸c chøc n¨ng sau: - TiÒn l­¬ng lµ mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi thu nhËp quèc d©n, chøc n¨ng thanh to¸n gi÷a ng­êi sö dông søc lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng. - Nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng th«ng qua viÖc sö dông tiÒn l­¬ng trao ®æi lÊy c¸c vËt sinh ho¹t cÇn thiÕt cho tiªu dïng cña ng­êi lao ®éng - KÝch thÝch con ng­êi tham gia lao ®éng, bëi lÏ tiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn quan träng vÒ thu nhËp, chi phèi vµ quyÕt ®Þnh møc sèng cña ng­êi lao ®«ng, do ®ã lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¶n lý. Ng­êi ta sö dông nã ®Ó thóc ®Èy ng­êi lao ®éng trong c«ng viÖc, h¨ng h¸i lao ®éng vµ s¸ng t¹o, coi nh­ lµ mét c«ng cô t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng cã vai trß rÊt quan träng. Trong viÖc ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¶i ®Æt nã trong mèi quan hÖ vµ sù t¸c ®éng qua l¹i víi nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt víi sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Trong doanh nghiÖp tiÒn l­¬ng ph¶i b¶o ®¶m ®­îc sù c«ng b»ng vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng t¨ng kh¶ n¨ng lµm viÖc... 3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tæ chøc tiÒn l­¬ng: 3.1. Tr¶ c«ng ngang nhau cho lao ®éng nh­ nhau: Nguyªn t¾c nµy ®­îc ®­a ra nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong c«ng viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. Hai ng­êi cã tay nghÒ vµ n¨ng suÊt lao ®éng nh­ nhau th× ph¶i ®­îc tr¶ l­¬ng nh­ nhau, kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi tÝnh vµ tuæi t¸c. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy nh»m xo¸ ®i sù l¹m dông nh÷ng tiªu cùc bÊt hîp lý ®Ó h¹ thÊp tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng. 3.2. §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l­¬ng b×nh qu©n: Quy ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l­¬ng b×nh qu©n lµ nguyªn t¾c quan träng trong tæ chøc tiÒn l­¬ng. V× cã nh­ vËy míi t¹o c¬ së gi¶m gi¸ thµnh, h¹ gi¸ b¸n vµ t¨ng tÝch luü. Cã nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ nµy cho phÐp thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c trªn. TiÒn l­¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè chñ quan do n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng (N©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, gi¶m bít tæn thÊt vÒ thêi gian lao ®éng...). N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng kh«ng ph¶i lµ chØ cã do nh÷ng nh©n tè trªn mµ cßn trùc tiÕp phô thuéc vµo nh©n tè kh¸ch quan kh¸c (¸p dông kü thuËt míi, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn). Nh­ vËy, tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng râ rµng lµ cã kh¶ n¨ng kh¸ch quan h¬n t¨ng tèc ®é cña tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. Tuy nhiªn, khi xem xÐt viÖc t¨ng tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i xem xÐt hai khÝa c¹nh t¨ng tiÒn l­¬ng ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng nh­ng còng ph¶i phï hîp víi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Cã nh­ vËy míi kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng “¨n vµo vèn”. Tãm l¹i, trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh­ trong néi bé doanh nghiÖp muèn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝch luü th× kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c ngoµi viÖc lµm cho tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. Vi ph¹m nguyªn t¾c trªn t¹o nªn nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng. 3.3. §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm c¸c nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n: Tr×nh ®é lµnh nghÒ b×nh qu©n cña nh÷ng ng­êi lao ®éng, ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ ý nghÜa kinh tÕ cña mçi ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ kh¸c nhau vµ ®iÒu nµy cã ¶nh h­ëng tíi tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng. §­¬ng nhiªn nh÷ng nghÒ cã tÝnh chÊt phøc t¹p vÒ kü thuËt nhiÒu hoÆc cã vÞ trÝ mòi nhän trong nÒn kinh tÕ th× møc l­¬ng tr¶ cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong c¸c ngµnh nµy ph¶i cao h¬n so víi c¸c ngµnh kh¸c. Tuy nhiªn, viÖc tr¶ l­¬ng cao nh­ thÕ nµo ®Ó tr¸nh sù chªnh lÖch qu¸ møc gãp phÇn vµo sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo trong x· héi lµ ®iÒu cÇn l­u ý. TiÒn l­¬ng tr¶ ®óng søc lao ®éng sÏ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc. TiÒn l­¬ng tr¶ cao h¬n sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng. V× vËy, khi tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng cÇn thùc hiÖn ®óng c¸c nguyªn t¾c cña tiÒn l­¬ng. II. C¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng: 1. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian: H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian rÊt dÔ bÞ vi ph¹m nguyªn t¾c thø nhÊt v× theo h×nh thøc nµy ng­êi ta tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng dùa vµo thêi gian lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng vµ bËc l­¬ng cña hä. Do ®ã tiÒn l­¬ng kh«ng g¾n trùc tiÕp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ng­êi lao ®éng. V× vËy nã g©y nªn mét hiÖn t­îng khã tr¸nh khái lµ ng­êi lao ®éng v× thu nhËp cña m×nh chØ cÇn t×m c¸ch n©ng cao cÊp bËc chøc vô mµ kh«ng cÇn n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ. §Ó ®¶m b¶o ba nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn l­¬ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn x¸c ®Þnh tr×nh ®é lµnh nghÒ ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc hÖ sè l­¬ng cña hä. Tõ ®ã ®èi chiÕu vµo thang l­¬ng cÊp bËc ®Ó tÝnh ra suÊt l­¬ng thêi gian theo bËc chÝnh x¸c. C¸ch tÝnh suÊt l­¬ng thêi gian theo cÊp bËc nh­ sau: S giê i = S giê 1 x Ki S ngµy i = S ngµy 1 x Ki S th¸ng i = S th¸ng 1 x Ki Trong ®ã: S giê i, S ngµy i, S th¸ng i, lµ møc l­¬ng (SuÊt l­¬ng) giê, ngµy, th¸ng cña c«ng nh©n bËc i, ký hiÖu chung lµ STGi. S giê 1, S ngµy 1, S th¸ng 1 lµ møc l­¬ng cña c«ng nh©n bËc 1 ®­îc quy ®Þnh ë thang l­¬ng. L­¬ng TG i = STG i x Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ Ki lµ hÖ sè l­¬ng cña c«ng nh©n bËc i vµ ®­îc quy ®Þnh ë thang l­¬ng. Sau khi tÝnh ®­îc S giê i, S ngµy i hay S th¸ng i ta tÝnh ®­îc l­¬ng thêi gian theo c«ng thøc sau: §Ó ®¶m b¶o tÝnh l­¬ng ®óng th× viÖc x¸c ®Þnh STG i vµ thêi gian lµm viÖc ph¶i chÝnh x¸c. Cã nghÜa lµ ph¶i x¸c ®Þnh tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ng­êi lao ®éng (CÊp bËc) vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña hä. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian gåm hai chÕ ®é: Theo thêi gian ®¬n gi¶n vµ theo thêi gian cã th­ëng. 1.1 ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng mµ tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc cña mçi ng­êi lao ®éng do møc l­¬ng thêi gian (STG i) cao hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh, tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc nªu ë trªn, ngoµi ra kh«ng cßn kho¶n nµo kh¸c. ChÕ ®é nµy cã nhiÒu h¹n chÕ v× tiÒn l­¬ng kh«ng g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng cè ®Þnh theo bËc l­¬ng cña hä, cho dï kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp l·i hay lç. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nh­ thÕ sÏ lµm cho viÖc sö dông lao ®éng kÐm hiÖu qu¶. VÒ mÆt ­u ®iÓm theo chÕ ®é nµy viÖc tÝnh l­¬ng sÏ dÔ dµng. 1.2. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng: ChÕ ®é nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n vµ tiÒn th­ëng khi ®¹t ®­îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng theo quy ®Þnh. ChÕ ®é nµy kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n. KÕt qu¶ lao ®éng cã ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng, kÕt qu¶ lao ®éng tèt sÏ ®­îc th­ëng. ViÖc tÝnh to¸n chØ tiªu th­ëng cho chÕ ®é nµy lµ phøc t¹p v× nh÷ng ng­êi h­ëng l­¬ng theo thêi gian lµ lao ®éng qu¶n lý nªn kÕt qu¶ lao ®éng cña hä khã mµ x¸c ®Þnh ®­îc râ rµng ®Ó ®Æt ra chØ tiªu th­ëng cô thÓ. Víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian, tiÒn l­¬ng th­êng dÔ mang tÝnh b×nh qu©n, nhiÒu lóc bËc l­¬ng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng do viÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng qu¶n lý lµ khã chÝnh x¸c. §Ó gãp phÇn gi¶m bít tÝnh b×nh qu©n th× vai trß cña tiÒn th­ëng trong h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy cã xu h­íng ®­îc n©ng cao. Tøc lµ khi ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian nªn ¸p dông tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng. 2. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm: HiÖn nay cïng víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®ang ¸p dông réng r·i h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm víi nhiÒu chÕ ®é linh ho¹t. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu ­u ®iÓm so víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian vµ cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y: - Qu¸n triÖt ®Çy ®ñ h¬n nguyªn t¾c tr¶ l­¬ng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng. Nã g¾n viÖc tr¶ l­¬ng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mçi ng­êi, do ®ã, kÝch thÝch n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. - KhuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng ra søc häc tËp v¨n ho¸ - khoa häc - kü thuËt - nghiÖp vô ®Ó n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, ra søc ph¸t huy s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p lao ®éng, sö dông tèt m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. - Gãp phÇn thóc ®Èy c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, nhÊt lµ c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng. Muèn cho h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ph¸t huy ®Çy ®ñ t¸c dông, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, khi tiÕn hµnh tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau ®©y: - Ph¶i x©y dùng ®­îc c¸c møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh to¸n c¸c ®¬n gi¸ tr¶ l­¬ng chÝnh x¸c. - Tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc. KÕt qu¶ hoµn thµnh møc lao ®éng trong ca lµm viÖc, ngoµi sù cè g¾ng cña ng­êi lao ®éng cßn do tr×nh ®é tæ chøc vµ phôc vô n¬i lµm viÖc quyÕt ®Þnh. Tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc, h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a thêi gian kh«ng lµm theo l­¬ng s¶n phÈm, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch. - Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thèng kª, kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Do tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo sè l­îng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quy ®Þnh ®· s¶n xuÊt ra vµ ®¬n gi¸. V× thÕ muèn tr¶ l­¬ng chÝnh x¸c cÇn ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c thèng kª, kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh ®óng ®¬n gi¸. §¬n gi¸ lµ sè tiÒn l­¬ng tr¶ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®· ®­îc kiÓm tra, nghiÖm thu. - Lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ, t­ t­ëng cho ng­êi lao ®éng ®Ó hä nhËn thøc râ tr¸ch nhiÖm khi lµm viÖc h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm, tr¸nh khuynh h­íng chØ chó ý tíi sè l­îng s¶n phÈm, kh«ng chó ý tíi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc vµ gi÷ v÷ng chÊt l­îng s¶n phÈm. ViÖc tÝnh l­¬ng theo s¶n phÈm cho ng­êi lao ®éng ®­îc c¨n cø vµo ®¬n gi¸, sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm cña ng­êi c«ng nh©n lµm ra ®Ó tr¶ l­¬ng cho hä. Lsp = §G x Mtt Trong ®ã: Lsp: L­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm. §G: §¬n gi¸ s¶n phÈm. Mtt: Sè l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®­îc s¶n xuÊt ra trong kú tÝnh l­¬ng. C¨n cø vµo ®¬n gi¸ s¶n phÈm vµ ®èi t­îng tr¶ l­¬ng, h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu chÕ ®é kh¸c nhau ¸p dông cho tõng ®èi t­îng trong tõng tr­êng hîp cô thÓ cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. D­íi ®©y lµ mét sè chÕ ®é ®· vµ ®ang ¸p dông trong s¶n xuÊt: 2.1. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: §G = L Q ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ®­îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä mang tÝnh chÊt ®éc lËp t­¬ng ®èi, cã thÓ ®Þnh møc vµ kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ riªng biÖt. §G = L x T HoÆc Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ s¶n phÈm. L: L­¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc. Q: Møc s¶n l­îng. T: Møc thêi gian. TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n ®­îc nhËn L = §G x Qtt. ¦u ®iÓm: Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n nhËn ®­îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng, do ®ã kÝch thÝch c«ng nh©n cè g¾ng n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng nh»m t¨ng thu nhËp. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy dÔ hiÓu, c«ng nh©n dÔ dµng tÝnh to¸n tiÒn l­¬ng cña m×nh sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô s¶n xuÊt. Tuy nhiªn chÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy còng cßn nh­îc ®iÓm lµ: Tinh thÇn tËp thÓ kÐm, c«ng nh©n Ýt quan t©m ®Õn viÖc sö dông tèt m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu, Ýt quan t©m ®Õn viÖc chung cña tËp thÓ. 2.2 ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc cÇn mét tËp thÓ c«ng nh©n cïng thùc hiÖn. ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch c«ng nh©n trong tæ, nhãm n©ng cao tr¸ch nhiÖm tr­íc tËp thÓ, quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña tæ. §¬n gi¶n, dÔ hiÓu, dÔ ¸p dông. Nh­îc ®iÓm: S¶n l­îng cña mçi c«ng nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tiÒn l­¬ng cña hä, do ®ã Ýt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n. MÆt kh¸c, do ph©n phèi tiÒn l­¬ng ch­a tÝnh ®Õn t×nh h×nh thùc tÕ cña c«ng nh©n vÒ søc kháe, th¸i ®é lao ®éng... nªn ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng. 2.3. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy chØ ¸p dông cho nh÷ng c«ng nh©n phô mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô còng cã thÓ tÝnh b»ng c¸ch lÊy phÇn tr¨m hoµn thµnh møc s¶n l­îng cña c«ng nh©n chÝnh nh©n víi møc l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô. ¦u ®iÓm: Do tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô lÖ thuéc vµo møc n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸c c«ng nh©n chÝnh mµ anh ta phôc vô, do ®ã ®ßi hái c«ng nh©n phô ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vµ t×m c¸ch phôc vô tèt cho ng­êi c«ng nh©n chÝnh hoµn thµnh c«ng viÖc. Nh­îc ®iÓm: TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô phô thuéc vµo s¶n l­îng cña c«ng nh©n chÝnh nªn phô thuéc vµo th¸i ®é lµm viÖc, tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n chÝnh cho nªn ch­a ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c«ng viÖc cña c«ng nh©n phô. 2.4. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc nÕu giao tõng chi tiÕt, tõng bé phËn c«ng viÖc theo thêi gian th× kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ vµ thêi gian kh«ng ®¶m b¶o, ®ång thêi c«ng viÖc ®ßi hái mét khèi l­îng tËp hîp nhiÒu lo¹i c«ng viÖc kh¸c nhau vµ yªu cÇu hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. ChÕ ®é l­¬ng nµy ¸p dông chñ yÕu trong x©y dùng c¬ b¶n vµ mét sè c«ng viÖc trong n«ng nghiÖp. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông cho c¸ nh©n hoÆc tËp thÓ. §¬n gi¸ kho¸n cã thÓ tÝnh theo ®¬n vÞ c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh hoÆc còng cã thÓ tÝnh theo khèi l­îng c«ng viÖc mµ c«ng nh©n hoµn chØnh. NÕu ®èi t­îng nhËn kho¸n lµ tËp thÓ, tæ, nhãm th× tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc sÏ ®­îc ph©n phèi cho c«ng nh©n trong tæ, gièng nh­ trong chÕ ®é tiÒn l­¬ng tÝnh theo s¶n phÈm tËp thÓ. ¦u ®iÓm: Ng­êi c«ng nh©n biÕt tr­íc ®­îc tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc khi hoµn thµnh c«ng viÖc, hoµn thµnh nhiÖm vô tr­íc thêi h¹n. Nh­îc ®iÓm: Ph¶i tÝnh to¸n ®¬n gi¸ hÕt søc tû mû ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n giao kho¸n. 2.5. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng: Thùc chÊt lµ c¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng nh­ trªn vµ kÕt hîp c¸c chÕ ®é tiÒn th­ëng. Khi ¸p dông chÕ ®é nµy, phÇn tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh, cßn tiÒn th­ëng sÏ c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc c¸c chØ tiªu vÒ mÆt sè l­îng c«ng viÖc. Yªu cÇu c¬ b¶n khi ¸p dông chÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy lµ ph¶i quy ®Þnh ®óng c¸c chØ tiªu, ®iÒu kiÖn th­ëng vµ tû lÖ th­ëng b×nh qu©n. Tû lÖ th­ëng b×nh qu©n kh«ng ph¶i lµ b×nh qu©n ho¸ cho mäi ng­êi trong doanh nghiÖp mµ nã x¸c ®Þnh tû lÖ th­ëng nãi chung cho doanh nghiÖp vÒ tiÒn l­¬ng. ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng hoµn thµnh v­ît møc chØ tiªu ®­îc giao. Nh­îc ®iÓm: ViÖc x¸c ®Þnh tû lÖ th­ëng t­¬ng ®èi phøc t¹p. 2.6. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy th­êng ®­îc ¸p dông cho nh÷ng “ Kh©u yÕu ” trong s¶n xuÊt bëi gi¶i quyÕt ®­îc kh©u nµy sÏ cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ë nh÷ng kh©u kh¸c cã liªn quan, gãp phÇn v­ît møc kÕ ho¹ch ë doanh nghiÖp. Víi chÕ ®é nµy, nh÷ng s¶n phÈm n»m trong møc quy ®Þnh ®­îc tr¶ theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh, nh÷ng s¶n phÈm v­ît møc ®­îc tÝnh theo ®¬n gi¸ luü tiÕn (tøc lµ ®¬n gi¸ cao h¬n so víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh). Mçi mét chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®Òu cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm cña nã. ViÖc ¸p dông chÕ ®é tr¶ l­¬ng nµo lµ phô thuéc vµo c«ng viÖc cô thÓ thÝch hîp víi chÕ ®é tr¶ l­¬ng ®ã. III. Quü l­¬ng vµ qu¶n lý qòy l­¬ng: 1. Quü l­¬ng vµ thµnh phÇn cña quü l­¬ng: Quü tiÒn l­¬ng lµ tæng sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng do doanh nghiÖp qu¶n lý vµ sö dông. Quü tiÒn l­¬ng bao gåm: - TiÒn l­¬ng cÊp bËc (Cßn gäi lµ tiÒn l­¬ng c¬ b¶n hay tiÒn l­¬ng cè ®Þnh). - TiÒn l­¬ng biÕn ®æi gåm c¸c kho¶n phô cÊp tiÒn th­ëng. Thµnh phÇn quü l­¬ng dùa theo nh÷ng quy ®Þnh sau cña Nhµ n­íc: + TiÒn l­¬ng th¸ng, l­¬ng ngµy theo hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng cña Nhµ n­íc. + TiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm. + TiÒn l­¬ng c«ng nhËt tr¶ cho nh÷ng ng­êi lµm theo hîp ®ång. + TiÒn l­¬ng tr¶ cho c¸n bé, c«ng nh©n khi s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng ®óng quy ®Þnh. + TiÒn l­¬ng tr¶ cho nh÷ng ng­êi CNVC trong thêi gian ®iÒu ®éng c«ng t¸c hoÆc ®i lµm nghÜa vô cña Nhµ n­íc vµ x· héi. + TiÒn l­¬ng tr¶ cho CBCNVC ®­îc cö ®i häc theo chÕ ®é quy ®Þnh nh­ng vÉn tÝnh trong biªn chÕ. + TiÒn l­¬ng tr¶ cho CBCNVC nghØ phÐp ®Þnh kú, nghØ phÐp v× viÖc riªng t­ trong ph¹m vi chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. + C¸c lo¹i tiÒn l­¬ng cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn. + Phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê, thªm ca. + Phô cÊp d¹y nghÒ trong s¶n xuÊt cho c¸c tæ tr­ëng s¶n xuÊt. + Phô cÊp tr¸ch nhiÖm cho c¸c tæ tr­ëng s¶n xuÊt. + Phô cÊp th©m niªn nghÒ nghiÖp. + Phô cÊp cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c khoa häc cã tµi n¨ng. + Phô cÊp khu vùc. + C¸c kho¶n phô cÊp kh¸c ®­îc ghi trong quü tiÒn l­¬ng cã nh÷ng ph©n biÖt kh¸c nhau sau ®©y vÒ quü tiÒn l­¬ng: *Quü tiÒn l­¬ng theo kÕ ho¹ch: Lµ tæng sè tiÒn l­¬ng dù tÝnh theo l­¬ng cÊp bËc vµ c¸c kho¶n phô cÊp thuéc quü l­¬ng dïng ®Ó tr¶ l­¬ng cho CNVC theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng khi hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng. *Quü tiÒn l­¬ng b¸o c¸o: Lµ tæng sè tiÒn thùc tÕ ®· chi trong ®ã cã nh÷ng kho¶n kh«ng ®­îc lËp kÕ ho¹ch nh­ng ph¶i chi cho nh÷ng thiÕu sãt trong tæ chøc s¶n xuÊt. Tæ chøc lao ®éng hoÆc do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh«ng b×nh th­êng nh­ng khi lËp kÕ ho¹ch kh«ng tÝnh ®Õn. - KÕt cÊu quü l­¬ng cña c«ng nh©n s¶n xuÊt ®­îc chia lµm 4 lo¹i nh­ sau: + Quü tiÒn l­¬ng cÊp bËc. + Quü tiÒn l­¬ng giê. + Quü tiÒn l­¬ng ngµy (th¸ng, n¨m). C¸ch tÝnh l­¬ng s¶n phÈm: n i = 1 Q TLSP = Σ §G i x SP i Trong ®ã: Q TLSP: Quü tiÒn l­¬ng s¶n phÈm. §G i: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng s¶n phÈm i. SP i: Sè l­îng s¶n phÈm i. 2. Qu¶n lý quü l­¬ng: Qu¶n lý quü l­¬ng lµ viÖc ph©n tich t×nh h×nh sö dông quü tiÒn l­¬ng trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinhdoanh trong doanh nghiÖp. + Ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông quü l­¬ng trong doanh nghiÖp nh»m: . Thóc ®Èy sö dông hîp lý tiÕt kiÖm quü l­¬ng, ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c chi tiªu s¶n l­îng vµ tiÒn l­¬ng ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp th¬×. . Gãp phÇn cñng cè chÕ ®é h¹ch to¸n, thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, khuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. + X¸c ®Þnh møc tiÕt kiÖm (hoÆc v­ît chi) tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi. + Ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n ¶nh h­ëng ®Õn sù thay ®æi ®Õn quü tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp. - Ph©n tÝch sù thay ®æi sè ng­êi lµm viÖc trong doanh nghiÖp. - Ph©n tÝch sù thay ®æi cña tiÒn l­¬ng b×nh qu©n: . TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña c«ng nh©n s¶n xuÊt. . TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña c¸n bé qu¶n lý. IV. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc vµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng ë c¸c doanh nghiÖp C«ng t¸c tr¶ l­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn cã ý nghÜa rÊt quan träng. Lùa chän ®­îc c¸c h×nh thøc, chÕ ®é tr¶ l­¬ng hîp lý, kh«ng nh÷ng tr¶ ®óng ®ñ cho ng­êi lao ®éng, mµ cßn lµm cho tiÒn l­¬ng trë thµnh mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy mçi ng­êi h¨ng say lµm viÖc. L­¬ng tr¶ theo thêi gian lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo thêi gian thùc tÕ ®· tiªu hao dµi hay ng¾n vµ tr×nh ®é thµnh th¹o cña ng­êi thî ®Ó quy ®Þnh, mµ kh«ng quan t©m ®Õn s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra. Nh­ vËy, viÖc tr¶ l­¬ng theo thêi gian chØ ph¶n ¸nh ®­îc mÆt sè l­îng vµ thêi gian cña mçi c«ng nh©n, ch­a ph¶n ¸nh mÆt chÊt l­îng. Qua ®ã ta thÊy tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ­u ®iÓm h¬n h¼n tr¶ l­¬ng theo thêi gian ë chç nã c¨n cø vµo sè l­¬ng, chÊt l­îng s¶n phÈm lµm ra, l­¬ng cña ng­êi lao ®éng nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo s¶n phÈm m×nh lµm ra nhiÒu hay Ýt, tèt hay xÊu. V× thÕ ®©y lµ mét h×nh thøc tr¶ l­¬ng c«ng b»ng hîp lý, cÇn ¸p dông nhÊt lµ nh÷ng n¬i trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm. §Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng v× nã chÝnh lµ mét néi dung cña tù chñ s¶n xuÊt . MÆt kh¸c, nã cã t¸c dông tÝch cùc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù chñ. Do ®ã, h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm thÓ hiÖn tÝnh khoa häc cao h¬n so víi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian vµ lµ h×nh thøc thÝch hîp nhÊt ®Ó thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng, kÝch thÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt ng­êi lao ®éng. V× thÕ, viÖc c¸c doanh nghiÖp chän h×nh thøc tr¶ l­¬ng hîp lý, cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt mµ vÉn thu ®­îc lîi nhuËn cao. Bëi khi tiÒn l­¬ng cao lµ ®éng lùc thóc ®Èy ng­êi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n th× gi¸ trÞ thÆng d­ do lao ®éng cña hä ®em l¹i lµ v« cïng to lín. C«ng t¸c tr¶ l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp bao gåm rÊt nhiÒu néi dung tõ viÖc lËp vµ sö dông quü l­¬ng, lùa chän c¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. ViÖc tÝnh to¸n ph©n phèi tiÒn l­¬ng ®óng, ®ñ, c«ng b»ng g¾n tiÒn l­¬ng víi sè l­îng vµ chÊt l­îng ®Õn viÖc chi tr¶ tiÒn l­¬ng ®Õn tay ng­êi lao ®éng. Thùc tÕ cho thÊy viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng trong h×nh thøc tr¶ l­¬ng s¶n phÈm lµ rÊt phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ, kü thuËt nh­ hÖ thèng c¸c ®Þnh møc lao ®éng, ®Þnh møc vËt t­, ®ång thêi cßn ®ßi hái ph¶i thay ®æi do biÕn ®éng gi¸ c¶, m¸y mãc thiÕt bÞ... Trong c¸c doanh nghiÖp ®a sè c¸c hÖ thèng ®Þnh møc ®· l¹c hËu hoÆc x©y dùng thiÕu chÝnh x¸c. Cã nh÷ng kh©u, nh÷ng ®o¹n cã thÓ x©y dùng ®Þnh møc ®Ó tiÕn hµnh tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm nh­ng doanh nghiÖp vÉn tr¶ l­¬ng thêi gian. Tõ ®ã, do cã thÓ lµ chñ quan ho¨c kh¸ch quan mµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tÝnh cao h¬n thùc tÕ, ng­êi lao ®éng nhËn tiÒn l­¬ng cao h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng bá ra. Ng­îc l¹i, cã doanh nghiÖp tÝnh ®¬n gi¸ thÊp h¬n thùc tÕ, thiÖt thßi cho ng­êi lao ®éng. Nh­ vËy, vÊn ®Ò nµy lµ rÊt cÇn thiÕt mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i chó ý. MÆt kh¸c, mét sè c«ng t¸c nh­ phôc vô n¬i lµm viÖc, kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm lµ néi dung kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong viÖc ®¶m b¶o cho c«ng t¸c tr¶ l­¬ng ®­îc thùc hiÖn tèt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, khi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh d­íi sù ®iÒu tiÕt cña c¶ bµn tay v« h×nh (ThÞ tr­êng) vµ bµn tay h÷u h×nh (Nhµ n­íc) th× viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a tÝnh khoa häc vµ tÝnh nghÖ thuËt lµm sao võa ®óng theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc nh­ng l¹i cã tÝnh mÒm dÎo, nh¹y bÐn cÇn thiÕt. Trong c«ng t¸c tr¶ l­¬ng còng nh­ vËy, hiÖn nay cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp dùa trªn c¸c h×nh thøc, chÕ ®é tr¶ l­¬ng hä ®· t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p tr¶ l­¬ng míi... ®Ó ®¶m b¶o viÖc ph©n phèi tiÒn l­¬ng c«ng b»ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. §ång thêi ph¸t huy tèi ®a vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l­¬ng. Bªn c¹nh nh÷ng doanh nghiÖp lµm tèt c«ng t¸c tr¶ l­¬ng cßn cã kh«ng Ýt nh÷ng doanh nghiÖp lµm ch­a tèt bëi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan còng nh­ chñ quan: HÖ thèng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña Nhµ n­íc ®æi míi, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ch­a mang tÝnh æn ®Þnh, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cña c¸n bé lµm c«ng t¸c tiÒn l­¬ng cßn thÊp, ch­a coi träng ®óng møc lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi lao ®éng. Kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng t¸c tr¶ ._.