Hoàn thiện chính sách lãi suất hiện nay của Việt Nam

ch­¬ng I kh¸i qu¸t chung vÒ l·i suÊt vµ c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt I. Kh¸i qu¸t chung vÒ l·i suÊt 1.Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt L·i suÊt tÝn dông ®­îc hiÓu mét c¸ch chung nhÊt lµ tû lÖ % so s¸nh gi÷a sè lîi tøc thu ®­îc víi sè tiÒn bá ra cho vay trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ( n¨m, th¸ng ). L·i suÊt lµ mét trong nh÷ng biÕn sè kinh tÕ ®­îc theo dâi chÆt chÏ nhÊt do nã ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña ng­êi d©n vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña mçi quèc gia. ChÝnh v× vËy mµ ®· cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®­îc sö dông ®Ó gi¶i thÝch vÒ vÊn ®Ò nµy: Theo Samuelson: L·i suÊt lµ gi¸ mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay ®Ó ®­îc sö dông mét kho¶n tiÒn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nã chÝnh lµ gi¸ cña viÖc mua b¸n quyÒn sö dông tiÒn tÖ trong mét thêi gian x¸c ®Þnh. Theo Jonh Maney Keynes: L·i suÊt lµ sù tr¶ c«ng cho sè tiÒn vay, nã lµ phÇn th­ëng cho së thÝch chi tiªu hay së thÝch thanh kho¶n, l·i suÊt lµ hiÖn t­îng tiÒn tÖ ph¶n ¸nh cung cÇu vÒ tiÒn. TiÒn ®ãng vai trß nh­ mét sù tÝch luü cña c¶i nh­ng chi phÝ c¬ héi vÒ viÖc gi÷ tiÒn cña d­íi d¹ng nµy lµ tû suÊt lîi tøc cã ®­îc b»ng nh÷ng tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c. Theo quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng tiÒn th× l·i suÊt lµ mét hiÖn t­îng thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh bëi n¨ng suÊt- cÇu vÒ vèn cho môc tiªu ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm- nguån cung tiÕt kiÖm. Hä cho r»ng tû suÊt lîi tøc cña tµi s¶n vËt chÊt vµ vèn cã xu h­íng b»ng nhau trong dµi h¹n vµ thiÕt lËp mét møc l·i suÊt thÞ tr­êng duy nhÊt. L·i suÊt cã vai trß quan träng bëi nã t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh cña c¸c c¸ nh©n ®èi víi kho¶n thu nhËp cña m×nh, chi tiªu hay tiÕt kiÖm, t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh cña ng­êi ®i vay, cña ng©n hµng vµ cña ChÝnh phñ. L·i suÊt thÓ hiÖn mét ®ång tiÒn bá ra h«m nay trong t­¬ng lai nã sÏ t¹o ra mét gi¸ trÞ lín h¬n, do ®ång tiÒn ®­îc tr¶ l·i, chÝnh v× vËy l·i suÊt lµ biÕn sè lµm c©n b»ng gi¸ trÞ mét l­îng tiÒn ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i víi gi¸ trÞ nhËn ®­îc trong t­¬ng lai cña nã. 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt Do l·i suÊt lµ ho¹t ®éng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng tÝn dông dÉn ®Õn cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt kh¸c nhau. a. L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng: Lµ l·i suÊt ¸p dông trong quan hÖ gi÷a Ng©n hµng víi c«ng chóng vµ doanh nghiÖp trong viÖc thu hót tiÒn göi vµ cho vay, trong ho¹t ®éng t¸i cÊp vèn cña NHTW cho c¸c NH vµ trong quan hÖ gi÷a c¸c NH víi nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. + L·i suÊt tiÒn göi: Lµ l·i suÊt mµ ng­êi vay( ng­êi huy ®éng vèn ) ph¶i tr¶ cho ng­êi göi tiÒn vµo c¸c ng©n hµng, c¸c TCTD vµo c¸c tµi kho¶n tiÕt kiÖm, tµi kho¶n v·ng lai,.. §Ó ®¶m b¶o trong nghiÖp vô nhËn göi vµ cho vay phï hîp víi môc tiªu vµ yªu cÇu cña ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay tiÒn, l·i suÊt tiÒn göi ®­îc chia thµnh nhiÒu møc kh¸c nhau tuú thuéc vµo thêi h¹n vµ quy m« tiÒn göi. C¨n cø vµo thêi h¹n cña kho¶n tiÒn göi ta cã: - L·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n( < 1 n¨m ) lµ kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm t¹m thêi cña c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp, l·i suÊt th­êng kh«ng cao. - L·i suÊt tiÒn göi dµi h¹n ( > 1 n¨m ) l·i suÊt th­êng cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n do thêi h¹n cµng dµi th× chi phÝ c¬ héi cña kho¶n tiÒn göi cµng lín vµ møc ®é rñi ro còng cµng lín. C¨n cø vµo thêi h¹n cña kho¶n tiÒn göi: - L·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n: lµ lo¹i l·i suÊt dµnh cho lo¹i tiÒn göi mµ ng­êi göi cã thÓ rót tiÒn ra bÊt kú lóc nµo hoÆc göi tiÒn víi môc ®Ých thanh to¸n. - L·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n: lµ lo¹i l·i suÊt cã kú h¹n thanh to¸n l·i cho kho¶n tiÒn göi vµo ng©n hµng, cã 3 lo¹i kú h¹n lµ ng¾n, trung vµ dµi h¹n. + L·i suÊt cho vay: Lµ l·i suÊt mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng©n hµng do viÖc sö dông vèn vay cña ng©n hµng. Nã ®­îc ¸p dông ®Ó tÝnh l·i tiÒn vay mµ kh¸ch hµng ph¶i tr¶ ng©n hµng. VÒ nguyªn t¾c, møc l·i suÊt tiÒn vay b×nh qu©n ph¶i cao h¬n møc l·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n vµ cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c kho¶n vay víi thêi h¹n kh¸c nhau còng nh­ møc rñi ro kh¸c nhau. L·i suÊt cho vay t¸c ®éng lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM vµ TCTD v× vËy ph¶i vËn dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay mét c¸ch linh ho¹t ®Ó t¹o ®­îc sù hµi hoµ vÒ lîi Ých gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng hoÆc lµ nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi nµo ®ã cña Nhµ n­íc. Do ®ã l·i suÊt cho vay th­êng ph¶i ®­îc ph©n lo¹i theo ®èi t­îng ngµnh nghÒ vµ vïng kinh tÕ. + L·i suÊt chiÕt khÊu: ¸p dông khi ng©n hµng cho kh¸ch hµng vay d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu hoÆc giÊy tê cã gi¸ kh¸c ch­a ®Õn h¹n thanh to¸n cña kh¸ch hµng. Nã ®­îc tÝnh b»ng tû lÖ % trªn mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ vµ ®­¬c khÊu trõ ngay khi ng©n hµng ph¸t tiÒn vay cho kh¸ch hµng. Nh­ vËy nÕu xÐt trong quan hÖ gi÷a ng©n hµng víi ng­êi vay chiÕt khÊu, l·i suÊt chiÕt khÊu ®­îc tr¶ tr­íc cho ng©n hµng chø kh«ng tr¶ sau nh­ l·i suÊt th«ng th­êng. + L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: ¸p dông khi Ng©n hµng Trung ­¬ng t¸i cÊp vèn d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu l¹i th­¬ng phiÕu hoÆc giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n ch­a ®Õn h¹n thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng. Nã còng ®­îc tÝnh b»ng tû lÖ % trªn mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ vµ còng ®­îc khÊu trõ ngay . L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu do Ng©n hµng Trung ­¬ng Ên ®Þnh c¨n cø vµo môc tiªu, yªu cÇu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú vµ chiÒu h­íng biÕn ®éng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. V× hµnh vi t¸i chiÕt khÊu cung øng nguån vèn cho c¸c ng©n hµng nªn th«ng th­êng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu th­êng nhá h¬n l·i suÊt chiÕt khÊu. Tuy nhiªn trong tr­êng hîp cÇn ph¶i h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng, nh»m kiÒm chÕ ®Èy lïi l¹m ph¸t hoÆc ph¹t c¸c ng©n hµng trong tr­êng hîp vi ph¹m c¸c yªu cÇu vÒ thanh to¸n, Ng©n hµng Trung ­¬ng cã thÓ Ên ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu b»ng hoÆc thËm chÝ cao h¬n l·i suÊt chiÕt khÊu cña hÖ thèng ng©n hµng. +L·i suÊt liªn ng©n hµng: lµ møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng, n¬i c¸c ng©n hµng thùc hiÖn viÖc vay vµ cho vay lÉn nhau, nã chØ dÉn chÝnh x¸c h¬n vÒ chi phÝ vèn vay cña c¸c ng©n hµng vµ cung - cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. L·i suÊt liªn ng©n hµng th­êng ®­îc Ên ®Þnh hµng ngµy vµo mçi buæi s¸ng (cßn gäi lµ l·i suÊt hµng ngµy). Nã ®­îc h×nh thµnh bëi quan hÖ cung - cÇu tiÒn trung ­¬ng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ chÞu sù chi phèi bëi l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng trung ­¬ng. Møc ®é chi phèi nµy phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng më vµ tû träng sö dông vèn vay Ng©n hµng Trung ­¬ng cña c¸c tæ chøc tÝn dông. HiÖn nay, ViÖt Nam th­êng sö dông mét sè l·i suÊt liªn hµng sau khi Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ: + L·i suÊt cho vay liªn hµng: nh­ LIBOR, PIBOR, ZIBOR, NIBOR, SIBOR... + L·i suÊt ®i vay liªn hµng: nh­ LIBID, ZIBID, NIBID... §©y lµ l·i suÊt t¹i c¸c th­¬ng tr­êng tÝn dông chñ yÕu cña thÕ giíi nh­ Paris, Zurich, Newyork, Singapore... + L·i suÊt b×nh qu©n cña LIBOR vµ LIBID lµ LIMEAN. + L·i suÊt c¬ b¶n: lµ l·i suÊt ®­îc c¸c ng©n hµng sö dông lµm c¬ së ®Ó Ên ®Þnh møc l·i suÊt kinh doanh cña m×nh. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc h×nh thµnh kh¸c nhau tuú tõng n­íc, nã cã thÓ do Ng©n hµng Trung ­¬ng Ên ®Þnh (NhËt: lµ møc l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt) hoÆc cã thÓ do b¶n th©n c¸c ng©n hµng tù x¸c ®Þnh c¨n cø vµo t×nh h×nh ho¹t ®éng cô thÓ cña ng©n hµng m×nh (Mü, Anh, óc) vµ ®ã lµ møc l·i suÊt ®­îc ¸p dông cho c¸c kh¸ch hµng cã møc rñi ro thÊp nhÊt; hoÆc c¨n cø vµo møc l·i suÊt c¬ b¶n cña mét sè ng©n hµng ®øng ®Çu, cña c¸c ng©n hµng kh¸c céng trõ biªn ®é giao ®éng theo mét tû lÖ % nhÊt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh (Malaysia). Mét sè n­íc l¹i sö dông l·i suÊt liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt c¬ b¶n (Singapore, Ph¸p) v× thùc chÊt l·i suÊt c¬ b¶n cña c¸c ng©n hµng rÊt gÇn víi møc l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng nÕu kh«ng nh­ vËy ho¹t ®éng Arbitrage vÒ l·i suÊt sÏ diÔn ra. MÆc dï kh¸c nhau, l·i suÊt c¬ b¶n cña hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu h×nh thµnh trªn c¬ së thÞ tr­êng vµ ®ã lµ møc l·i suÊt tèi thiÓu bï ®¾p ®­îc l·i suÊt cho vay vµ cã ®­îc møc lîi nhuËn b×nh qu©n cho phÐp. Khi ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng cã møc rñi ro kh¸c nhau, møc l·i suÊt kinh doanh sÏ kh¸c nhau v× sù biÕn ®éng cña møc bï rñi ro. ë ViÖt Nam, LuËt ng©n hµng nhµ n­íc hiÖn nay quy ®Þnh “ L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do Ng©n hµng Trung ­¬ng c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh” (kho¶n 12 ®iÒu 19). Tuy vËy, vÊn ®Ò chän l·i suÊt nµo lµm l·i suÊt c¬ b¶n hiÖn vÉn ®ang cßn lµ vÊn ®Ò tranh luËn. b. L·i suÊt chØ ®¹o vµ l·i suÊt thÞ tr­êng + L·i suÊt chØ ®¹o: lµ l·i suÊt do ng©n hµng TW Ên ®Þnh, kh«ng trùc tiÕp thay ®æi theo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, nã phô thuéc vµo sù ®iÒu tiÕt cña Ng©n hµng trung ­¬ng. + L·i suÊt thÞ tr­êng: lµ l·i suÊt biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu vèn vay trªn thÞ tr­êng, tuy nhiªn nã chØ biÕn ®éng trong giíi h¹n cña tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, bëi v× ng­êi ®i vay chØ cã thÓ trÝch mét phÇn lîi nhuËn thu ®­îc cña m×nh thu ®­îc tr¶ cho ng­êi cho vay. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ giíi h¹n cao nhÊt cña l·i suÊt. Chóng ta kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc giíi h¹n thÊp nhÊt cña l·i suÊt nh­ng th­êng nã ph¶i lín h¬n kh«ng v× mÊy khi ng­êi ta cã thÓ cho vay mµ kh«ng thu l·i. c. L·i suÊt thùc vµ l·i suÊt danh nghÜa + L·i suÊt danh nghÜa: lµ l·i suÊt ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ danh nghÜa cña tiÒn tÖ vµo thêi ®iÓm nghiªn cøu hay b¶n chÊt cña nã lµ lo¹i l·i suÊt mµ ch­a trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t. L·i suÊt danh nghÜa th­êng ®­îc ghi trong c¸c hîp ®ång tÝn dông hay c¸c chøng chØ tiÒn göi vµ ®­îc c«ng bè c«ng khai hµng ngµy trªn b¸o chÝ. + L·i suÊt thùc: lµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi vÒ l¹m ph¸t. Nã chÝnh lµ møc l·i suÊt ®· trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t. Nã gÇn ®óng b»ng chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt danh nghÜa vµ tû lÖ l¹m ph¸t. L·i suÊt nµy kh«ng ®­îc c«ng bè c«ng khai mµ ng­êi ®i vay ph¶i tù tÝnh ra. Cã 2 lo¹i l·i suÊt thùc: -L·i suÊt thùc dù tÝnh tr­íc: lµ l·i suÊt thùc ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi dù tÝnh vÒ l¹m ph¸t. - L·i suÊt thùc tÝnh sau: lµ l·i suÊt thùc ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng víi nh÷ng thay ®æi thùc tÕ vÒ l¹m ph¸t. Ngoµi tû lÖ l¹m ph¸t th× tû lÖ tr­ît gi¸ do l¹m ph¸t còng nãi lªn sù t­¬ng t¸c gi÷a l·i suÊt thùc vµ l·i suÊt danh nghÜa( tr­ît gi¸ do l¹m ph¸t lµ tû lÖ dïng ®Ó ®o l­êng møc ®é l¹m ph¸t mong ®îi cña c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng ). Nãi vÒ vÊn ®Ò nµy Irving Fisher ®· ®­a ra c«ng thøc: In = Ir + I + Ir x Ip Trong ®ã: In:l·i suÊt danh nghÜa Ir: l·i suÊt thùc I : tû lÖ l¹m ph¸t Ip: tû lÖ tr­ît gi¸ do l¹m ph¸t mµ nhµ ®Çu t­ mong ®îi. 3. Chøc n¨ng cña l·i suÊt Thø nhÊt, l·i suÊt ®em l¹i sù c©n ®èi gi÷a cung tiÒn tÖ víi cÇu tiÒn tÖ. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a cung vµ cÇu tiÒn x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c©n b»ng gäi lµ l·i suÊt thÞ tr­êng. §èi víi nh÷ng ng­êi cã tiÒn tiÕt kiÖm, l·i suÊt lµ tiÒn th­ëng cho viÖc tiÕt chÕ tiªu dïng vµ chê ®îi tiªu dïng ë mét thêi gian nµo ®ã sau nµy. L·i suÊt cµng cao th× sù khÝch lÖ tiÕt kiÖm cµng lín lµm cho cung tiÒn t¨ng lªn. §èi víi nh÷ng ng­êi ®i vay th× ng­îc l¹i, l·i suÊt lµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho sè tiÒn vay ®Ó ®Çu t­ hay ®Ó mua c¸c s¶n vËt tiªu dïng. NÕu l·i suÊt cµng cao th× ng­êi ta vay m­în cµng Ýt lµm cho cÇu tiÒn gi¶m ®i. Còng vËy, khi NHTW t¸c ®éng ®Õn møc cung tiÒn, gi¶ sö nh­ b¸n tr¸i phiÕu hoÆc t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc dÉn ®Õn l­îng cung tiÒn gi¶m, l·i suÊt c©n b»ng sÏ t¨ng lªn, nh­ vËy gi¶m cung tiÒn dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng lªn ®Ó gi¶m møc d­ cÇu tiÒn. Thø hai, l·i suÊt lµ c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ, gióp cho viÖc ®¶m b¶o tiÒn tiÕt kiÖm sÏ ®­îc chuyÓn vµo ®Çu t­ vµ kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NHTW lµ c¬ quan tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ c¶, t¨ng GDP, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp. V× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ, qua ®ã t¸c ®éng lªn tæng cÇu nªn viÖc kiÓm so¸t cña NHTW tËp trung vµo hai c«ng cô chñ yÕu lµ møc cung tiÒn vµ l·i suÊt. Quan hÖ cung cÇu tiÒn Ên ®Þnh møc l·i suÊt c©n b»ng tøc l·i suÊt thÞ tr­êng vµ quan hÖ nµy còng chÞu sù t¸c ®éng ng­îc trë l¹i cña l·i suÊt. 4. Vai trß cña l·i suÊt a.CÊp vi m«: ë cÊp vi m«, l·i suÊt t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ng­êi ®i vay, ng­êi cho vay vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ. *§èi víi ng­êi cho vay Ng­êi ta n¾m gi÷ tiÒn v× c¸c ®éng c¬ giao dÞch, dù phßng vµ tµi s¶n. Nh­ng ng­êi ta ph¶i tr¶ chi phÝ c¬ héi cho viÖc gi÷ tiÒn : ®ã lµ kho¶n l·i hoÆc lîi tøc bÞ mÊt ®i do viÖc gi÷ tiÒn mµ kh«ng ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n kh¸c cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao h¬n. NÕu ®em cho vay, kho¶n tiÒn ®ã sÏ mang l¹i thu nhËp tõ l·i suÊt. L·i suÊt cµng cao chi phÝ c¬ héi cña viÖc n¾m gi÷ tiÒn cµng lín nh­ng ®ång thêi khuyÕn khÝch ng­êi ta tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n bëi hä cã thÓ nhËn ®­îc nhiÒu thu nhËp h¬n tõ l·i. Do ®ã víi ng­êi cho vay l·i suÊt ®em l¹i nguån thu nhËp vµ gióp hä phÇn nµo c¶i thiÖn ®êi sèng. *§èi víi ng­êi ®i vay Víi ng­êi vay tiÒn ®Ó kinh doanh, l·i suÊt võa lµ chi phÝ cho kho¶n vay nh­ng ®ång thêi nã còng ®em l¹i thu nhËp tõ lîi nhuËn thu ®­îc do viÖc sö dông tiÒn vay. V× vËy hä sÏ quyÕt ®Þnh ®Çu t­ bao nhiªu b»ng viÖc so s¸nh l·i suÊt ph¶i tr¶ víi hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ®ång vèn vay ®ã cho c¸c dù ¸n ®Çu t­. L·i suÊt t¨ng nghÜa lµ chi phÝ vay vèn ®Çu t­ sÏ cao lµm cho lîi nhuËn gi¶m, lóc ®ã nhµ ®Çu t­ ph¶i xem xÐt tÝnh to¸n kü l­ìng chuyÖn vay vèn lµm ¨n. ChÝnh v× vËy ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn qu¸ nãng ng­êi ta cã thÓ dïng c«ng cô l·i suÊt. *§èi víi c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ C¸c tæ chøc nµy ®ãng vai trß trung gian trong nÒn kinh tÕ. Nã thùc hiÖn chøc n¨ng dÉn vèn tõ c¸c chñ thÓ thõa tíi c¸c chñ thÓ thiÕu vèn. Khi huy ®éng vèn, c¸c tæ chøc nµy ph¶i tr¶ l·i cho ng­êi göi vµ thu ®­îc l·i khi cho vay. Lµ c¸c nhµ kinh doanh tiÒn tÖ, ®iÒu quan t©m tr­íc hÕt lµ:" gi¸ mua, gi¸ b¸n quyÒn sö dông vèn " bëi thu nhËp cña hä chñ yÕu lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi sau khi ®· trõ ®i chi phÝ c¸c nghiÖp vô kinh doanh, møc rñi ro hîp lý .... Trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt cho vay kh«ng thay ®æi hoÆc t¨ng chËm h¬n l·i suÊt tiÒn göi sÏ lµm gi¶m thu nhËp cña hä, bï l¹i hä sÏ thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Ó më réng cho vay. Ng­îc l¹i nÕu l·i suÊt cho vay t¨ng lªn trong khi l·i suÊt tiÒn göi t¨ng chËm h¬n hoÆc kh«ng ®æi sÏ lµm t¨ng thu nhËp nh­ng l¹i h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng cho vay. Th«ng th­êng l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi th­êng biÕn ®éng thuËn chiÒu, l·i suÊt tiÒn göi t¨ng th× l·i suÊt cho vay còng t¨ng vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn, v× lµ tæ chøc huy ®éng vèn ®Ó cho vay nªn hä kh«ng thÓ n©ng møc huy ®éng lªn qu¸ cao ®­îc bëi lÏ khi ®ã l·i suÊt cho vay t¨ng lªn bãp nghÑt nhu cÇu vay vèn. Møc l·i suÊt cho vay cao sÏ thu hót hÕt lîi nhuËn cña nh÷ng nghµnh cã lîi nhuËn thÊp h¬n l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng, ng­êi ®i vay kh«ng cßn thu nhËp, ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. ChÝnh v× lÏ ®ã, ®iÒu hµnh l·i suÊt cña c¸c TCTD mét mÆt ph¶i duy tr× møc l·i suÊt cho vay võa ®¶m b¶o thu nhËp cña m×nh võa ®¶m b¶o ®­îc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ ®ã ta cã mét nguyªn t¾c: Tû lÖ l¹m ph¸t < l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n < l·i suÊt cho vay b×nh qu©n < tû lÖ lîi nhuËn b×nh qu©n. Nh­ vËy, sù biÕn ®éng l·i suÊt cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¶ ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ cho vay cña c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ. b.CÊp vÜ m« L·i suÊt cã vai trß trung t©m trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ c«ng cô ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« h­íng tíi môc tiªu: t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm, kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh gi¸ c¶, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n ... Ngoµi ra l·i suÊt cßn cã vai trß quan träng trong viÖc khai th¸c, sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn vµ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, *Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm: Sù biÕn ®éng cña l·i suÊt t¸c ®éng tíi ®©ï t­, tiªu dïng, xuÊt khÈu rßng, qua ®ã t¸c ®éng tíi c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m«. Khi nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu suy tho¸i: t¨ng tr­ëng kinh tÕ gi¶m sót vµ thÊt nghiÖp gia t¨ng, NHTW b»ng c¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶m l·i suÊt sÏ kÝch thÝch nhµ ®Çu t­ vay vèn, më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, thu hót thªm nhiÒu viÖc lµm. L·i suÊt gi¶m còng gióp cho xuÊt khÈu rßng gia t¨ng, më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt h¹n chÕ thÊt nghiÖp vµ t¨ng thu nhËp quèc d©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn. * KiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh gi¸ c¶: L·i suÊt lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng t¸c ®éng mét c¸ch m¹nh mÏ ®Õn t×nh h×nh l¹m ph¸t nÕu nguyªn nh©n c¬ b¶n cña l¹m ph¸t b¾t nguån tõ nguyªn nh©n tiÒn tÖ. Khi l¹m ph¸t gia t¨ng, cã thÓ n©ng cao møc l·i suÊt danh nghÜa ®Ó ®¶m b¶o møc l·i suÊt thùc d­¬ng hÊp dÉn thu hót phÇn lín l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng vµo hÖ thèng ng©n hµng, do ®ã cã t¸c dông lµm gi¶m khèi l­îng tiÒn cung øng M1- bé phËn tiÒn cã tÝnh láng cao nhÊt ®èi øng trùc tiÕp víi khèi l­îng hµng ho¸- dÞch vô trong l­u th«ng. MÆt kh¸c l·i suÊt t¨ng cao cã t¸c dông gi¶m bít t×nh tr¹ng ®Çu c¬, tÝch tr÷ hµng ho¸, lµm t¨ng l­îng cung øng cho thÞ tr­êng. Do vËy mèi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ ®­îc c¶i thiÖn, ®Èy lïi l¹m ph¸t. Tuy nhiªn kh«ng thÓ kÐo dµi t×nh tr¹ng t¨ng l·i suÊt ®Ó chèng l¹m ph¸t v× ®iÒu ®ã sÏ h¹n chÕ ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, gia t¨ng thÊt nghiÖp. Víi t¸c dông trªn, n©ng cao l·i suÊt ®­îc gäi lµ biÖn ph¸p " t×nh thÕ " ®Ó chèng l¹m ph¸t cña nhiÒu quèc gia. * C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ tÊm g­¬ng ph¶n chiÕu mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét ®Êt n­íc víi c¸c n­íc kh¸c. Sù biÕn ®éng cña l·i suÊt cã t¸c ®éng ®Õn t×nh tr¹ng cña c¸n c©n thanh to¸n còng nh­ tõng kho¶n môc riÖng biÖt trong ®ã. L·i suÊt lµ mét nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n vèn vµ kÕt qu¶ lµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më, tù do di chuyÓn vèn vµ tû gi¸ th¶ næi, khi l·i suÊt ®ång b¶n tÖ gi¶m xuèng, mét mÆt sÏ kÝch thÝch luång vèn rßng ch¶y ra ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c¸n c©n vèn mÆt kh¸c l·i suÊt gi¶m lµm ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i tèt h¬n. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c¶i thiÖn vµ dÇn vÒ vÞ trÝ c©n b»ng. Ng­îc l¹i, nÕu l·i suÊt ®ång b¶n tÖ t¨ng lªn, c¸n c©n thanh to¸n v·ng lai xÊu ®i nh­ng c¸n c©n vèn l¹i tèt h¬n. KÕt qu¶ lµ c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c¶i thiÖn. Nh­ vËy, trong ®iÒu kiÖn tû gi¸ th¶ næi, sù biÕn ®éng cña l·i suÊt t¨ng hay gi¶m ®Òu gióp cho c¸n c©n thanh to¸n tù ®éng c©n b»ng. * §Èy m¹nh viÖc khai th¸c vµ sö dông nguån vèn hiÖu qu¶ L·i suÊt ®­îc thõa nhËn phæ biÕn nh­ mét ®éng lùc quan träng kÝch thÝch tiÕt kiÖm, thu hót vèn nhµn rçi trong d©n c­. Muèn huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn tõ c¸c chñ thÓ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ, ngoµi viÖc ®¸p øng c¸c dÞch vô kh¸ch hµng thËt tèt cßn ®ßi hái gi¸ c¶ ( l·i suÊt ) ph¶i hîp lý vµ hÊp dÉn. Bëi vËy, t¨ng l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi sÏ khuyÕn khÝch d©n chóng tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n ®ång thêi nã còng g©y ¸p lùc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông vèn vay hiÖu qu¶ , ph¶i thùc sù chó t©m vµo c«ng viÖc kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ vèn lÉn l·i. L·i suÊt thùc qu¸ cao sÏ g©y khã kh¨n cho ng­êi vay, h¹n chÕ ®Çu t­ vµ th©m hôt tµi chÝnh. Nh­ng nÕu l·i suÊt thùc d­¬ng ë møc ®é võa ph¶i, phï hîp víi møc c©n b»ng cña thÞ tr­êng sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¶ ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm, t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¸c chØ sè kinh tÕ kh¸c nh­ ®é s©u tµi chÝnh( ®­îc ®o b»ng tû lÖ M2/GDP ), tû lÖ l¹m ph¸t vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­... Møc l·i suÊt thùc d­¬ng hîp lý t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tiÕt kiÖm d­íi h×nh thøc tµi chÝnh h¬n so víi c¸c d¹ng tiÕt kiÖm kh¸c. Khi ®ã thu hót ®­îc nhiÒu nguån tiÕt kiÖm cho ®Çu t­, ®ång thêi khi l­îng tiÒn tiÕt kiÖm ®i qua hÖ thèng tµi chÝnh gia t¨ng lµm t¨ng c­êng ®é s©u tµi chÝnh. Ngoµi ra l·i suÊt thùc d­¬ng ®ãng gãp cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng chØ qua nguån t¨ng tiÕt kiÖm ®Ó cung øng nguån vèn ®Çu t­ mµ cßn hç trî t¨ng tr­ëng chñ yÕu qua viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­, gióp nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng c¶ mÆt l­îng vµ mÆt chÊt. * Gãp phÇn lµm dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ Vai trß nµy cña l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ ®Çu t­ ë ngµnh, lÜnh vùc nµy so víi c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc kh¸c. Th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh c¸c møc l·i suÊt, c¸c nhµ doanh nghiÖp nãi riªng, c¸c nhµ qu¶n lý nãi chung cã thÓ lùa chän nh÷ng ngµnh hay vïng l·nh thæ ®Ó ®Çu t­ nh»m thu ®­îc lîi nhuËn cao. Vai trß nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa víi nh÷ng n­íc ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ bëi l·i suÊt gãp phÇn lµm thay ®æi c¬ cÊu ®Çu t­, h­íng ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh, lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn vµ ®Çu t­ vµo khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. Ngoµi c¸c vai trß quan träng kÓ trªn, l·i suÊt cßn lµ c«ng cô ®Ó ®o l­êng t×nh tr¹ng søc khoÎ cña nÒn kinh tÕ: l·i suÊt th­êng cã xu h­íng t¨ng trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ gi¶m xuèng trong thêi kú suy tho¸i kinh tÕ. L·i suÊt lµ biÕn sè th­êng xuyªn biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ, qua sù biÕn ®éng ®ã ng­êi ta cã thÓ ®­a ra c¸c dù b¸o vÒ c¸c yÕu tè kh¸c cña nÒn kinh tÕ nh­: tÝnh sinh lêi cña c¸c c¬ héi ®Çu t­, møc l¹m ph¸t dù tÝnh, møc thiÕu hôt ng©n s¸ch... vµ triÓn väng cña nÒn kinh tÕ trong t­¬ng lai. 5.C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt: 5.1.Nh©n tè kh¸ch quan a.Cung - cÇu vÒ vèn: L·i suÊt ta th­êng thÊy hµm chøa mét m©u thuÉn, ®ã lµ: ng­êi cho vay muèn cã l·i cao nhÊt, trong khi ng­êi ®i vay muèn cã l·i suÊt thÊt thÊp. V× vËy, nh­ gi¸ c¶ cña mäi lo¹i hµng ho¸ kh¸c, l·i suÊt chñ yÕu ®­îc x¸c ®Þnh bëi cung tiÒn vµ cÇu tiÒn. Cung tiÒn l¹i bÞ quyÕt ®Þnh bëi ba yÕu tè: - ChÝnh s¸ch cña Ng©n hµng Trung ­¬ng: Nh÷ng Ng©n hµng Trung ­¬ng th­êng t¸c ®éng ®Õn cung tiÒn th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Qu¸ tr×nh t¨ng hoÆc gi¶m cung tiÒn ®­îc thùc hiÖn theo sù chØ ®¹o duy nhÊt cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®¬n gi¶n sÏ chØ thÞ cho c¸c ng©n hµng ¸p dông mét l·i suÊt cô thÓ cho c¸c kho¶n vay hoÆc tiÒn göi. - ViÖc cho vay cña ng©n hµng: khi mét ng©n hµng cho vay tiÒn th«ng qua nh÷ng kho¶n tÝn dông th× phÇn lín sè tiÒn nµy sÏ quay trë l¹i hÖ thèng ng©n hµng th«ng qua c¸c kho¶n tiÒn göi. Nh÷ng kho¶n tiÒn göi thªm nµy l¹i ®­îc cho vay tiÕp vµ phÇn lín sè tiÒn nµy sÏ quay trë l¹i hÖ thèng ng©n hµng. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc gäi lµ “sù t¹o ra tiÒn göi ng©n hµng”. - In thªm tiÒn: biÖn ph¸p t¨ng cung tiÒn nµy th­êng Ýt ®­îc sö dông v× nã g©y ¶nh h­ëng l¹m ph¸t. XÐt ®Õn cÇu tiÒn, ta thÊy r»ng ng­êi d©n cã ba lý do ®Ó gi÷ tiÒn. §ã lµ: ®Ó thanh to¸n nhiÒu giao dÞch kh¸c nhau (nh÷ng giao dÞch nµy lµ mét phÇn tÊt yÕu cña tiªu dïng trong mét nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi); ®Ó lùa chän thêi gian thÝch hîp, ®Ó mua mét tµi s¶n tµi chÝnh nh­ tr¸i phiÕu; vµ ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tr­êng hîp khÈn cÊp. L·i suÊt tiÒn göi t¨ng sÏ thóc ®Èy ng­êi d©n ®Çu t­ vµ gi÷ Ýt tiÒn h¬n. CÇu vÒ tiÒn t¨ng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn (lóc ®ã GDP t¨ng) hoÆc khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng. Ngoµi ra nh÷ng dù ®o¸n còng ¶nh h­ëng ®Õn cÇu tiÒn. TiÒn ®­îc gi÷ ®Ó tr¸nh thua lç do gi÷ c¸c tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu khi ng­êi ta dù ®o¸n chóng sÏ gi¶m gi¸. NÕu ng­êi ta dù ®o¸n l·i suÊt cña tr¸i phiÕu hoÆc gi¸ cæ phiÕu sÏ t¨ng th× c¸ nh©n sÏ gi÷ Ýt tiÒn h¬n. Nh­ vËy râ rµng, nguån cung vèn tÝn dông phô thuéc vµo l­îng vèn tiÒn tÖ nhµn rçi trong d©n c­, quy m« cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, t×nh h×nh c¸n c©n ng©n s¸ch. Cßn nguån cÇu vèn tÝn dông l¹i phô thuéc vµo môc tiªu më réng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, t×nh h×nh th©m thñng ng©n s¸ch, t×nh h×nh thu nhËp cña d©n c­...NÕu cung vèn tÝn dông lín h¬n cÇu vèn tÝn dông, l·i suÊt tÝn dông sÏ gi¶m xuèng. NÕu cung vèn tÝn dông nhá h¬n cÇu vèn tÝn dông, l·i suÊt tÝn dông sÏ t¨ng. b. Møc ®é rñi ro: BÊt kú l·i suÊt nµo còng ®­îc cÊu thµnh tõ 2 nh©n tè, thø nhÊt lµ phÇn tiÒn tr¶ cho ng­êi cho vay khi hä trao l¹i quyÒn sö dông kho¶n vèn cña m×nh, thø hai lµ phÇn tiÒn trang tr¶i yÕu tè rñi ro trong tr­êng hîp vèn kh«ng ®­îc hoµn tr¶. Khi cho vay vèn mµ kh«ng ph¶i lo bÊt kú rñi ro nµo th× l·i suÊt trong tr­êng hîp nµy ®­îc coi nh­ l·i suÊt rßng. Kho¶n l·i chi tr¶ cho nh÷ng chøng kho¸n chÝnh phñ lµ mét vÝ dô cho kiÓu l·i suÊt rßng nµy, kh«ng thÓ x¶y ra viÖc ChÝnh phñ tõ chèi thanh to¸n. Rñi ro trong viÖc hoµn tr¶ vèn cµng cao th× ng­êi cho vay sÏ tÝnh l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i. Do vËy, l·i suÊt ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i cho vay cña ng©n hµng sÏ kh¸c nhau vµ t¨ng lªn tuú theo bèi c¶nh cña kho¶n cho vay, nghÜa lµ ng­êi ®i vay cã thÓ ®­a ra ®¶m b¶o hay kh«ng ®­a ra ®¶m b¶o? §ã lµ kho¶n cho c¸ nh©n vay hay cho doanh nghiÖp vay? C¸c c«ng ty thÎ tÝn dông, c«ng ty thuª mua, c¸c c«ng ty tµi chÝnh kh¸c còng sÏ ¸p dông gièng nh­ vËy ®Ó tÝnh l·i suÊt. c. Sè l­îng vµ thêi h¹n vèn vay: Sè l­îng vµ thêi h¹n vèn vay còng ®­îc ph¶n ¸nh trong l·i suÊt. V× vËy, mét ng©n hµng hay mét héi tiÕt kiÖm nhµ ë cã thÓ tÝnh cho ng­êi ®i vay mét l·i suÊt cao h¬n cho l­îng vèn vay v­ît qu¸ mét møc nhÊt ®Þnh. Còng gièng nh­ thÕ, mét kh¸ch hµng göi tiÒn vµo ng©n hµng cã thÓ nhËn ®­îc l·i suÊt cao h¬n víi sè vèn lín h¬n vµ thêi h¹n vèn vay dµi h¬n. §Æc biÖt, khi sö dông tÝn dông, ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay ®Òu rÊt quan t©m ®Õn thêi h¹n tÝn dông bëi v× nã liªn quan ®Õn nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®èi v¬Ý tiÒn vay, ®Õn thêi gian sö dông tiÒn vay...Khi thêi h¹n vèn huy ®éng hay cho vay cµng dµi cµng ®ßi hái mét møc l·i suÊt cao h¬n, víi thêi h¹n ng¾n h¬n th× th­êng cã møc l·i suÊt thÊp h¬n. d.YÕu tè l¹m ph¸t: Trong mét thêi gian nÕu tû lÖ l¹m ph¸t cao, ng­êi cho vay th­êng muèn mét møc l·i suÊt cao h¬n ®Ó bï ®¾p cho sù hao hôt vèn gèc dù kiÕn cña hä, khi l¹m ph¸t thÊp th× møc l·i suÊt sÏ gi¶m ®i. Ng­êi cho vay cã thÓ ®¹t môc tiªu nµy nh­ thÕ nµo th× cßn ph¶i bµn thªm, nh­ng ch¾c ch¾n r»ng khi l¹m ph¸t diÔn ra ë møc cao h¬n th× l·i suÊt còng cao t­¬ng øng. NÕu l¹m ph¸t t¨ng th× ®Õn cuèi n¨m, gi¸ trÞ thùc cña tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng sÏ gi¶m xuèng. Møc l·i suÊt ngang b»ng víi møc l¹m ph¸t sÏ gi÷ cho gi¸ trÞ thùc kho¶n vèn cña kh¸ch hµng sÏ kh«ng thay ®æi. TÊt nhiªn, ë ®©y chóng ta gi¶ thiÕt r»ng l·i suÊt ®­îc tÝnh mét lÇn mét n¨m vµ tÝnh vµo cuèi n¨m. §a sè c¸c ng©n hµng tÝnh l·i theo nöa n¨m hoÆc ®«i khi theo th¸ng, quý. KÕt qu¶ cña viÖc thanh to¸n l·i th­êng xuyªn nh­ vËy lµ ng­êi tiÕt kiÖm ®­îc “l·i ®Î ra l·i”. ta còng cã thÓ gi¶i thÝch hiÖn t­îng l¹m ph¸t t¨ng, l·i suÊt t¨ng theo nh­ phÇn a. §ã lµ khi l¹m ph¸t t¨ng, gi¸ c¶ sÏ t¨ng vµ lµm cÇu vÒ tiÒn t¨ng dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng. e.Sù ¶nh h­ëng cña l·i suÊt trªn c¸c trung t©m tµi chÝnh Quèc tÕ kh¸c hay trong khu vùc kinh tÕ. VÝ dô, l·i suÊt th­êng bÞ ¶nh h­ëng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi bëi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Mü. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu v× Mü lµ mét trung t©m tµi chÝnh kinh tÕ lín. Vµo th¸ng 8/2000 võa råi, nh»m k×m h·m l¹m ph¸t, gi¶m møc t¨ng tr­ëng qu¸ nãng trong bèn n¨m qua, Côc dù tr÷ liªn bang Mü (FED) t¨ng l·i suÊt cho vay lªn ®Õn 7,25%/n¨m ®· lµm cho nhiÒu n­íc chao ®¶o, ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ, lµm tôt gi¸ cæ phiÕu, g©y nguy c¬ tan vì cña c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n thÕ giíi. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña n­íc ta ®· ph¶i t¨ng l·i suÊt huy ®éng ngo¹i tÖ lªn t­¬ng øng ®ång thêi ®æ dßng vèn ngo¹i tÖ nµy sang Mü ®Ó h­ëng chªnh lÖch l·i suÊt. Song nÕu FED kh«ng “h¹ c¸nh nhÑ nhµng” l·i suÊt, triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ cã thÓ bÞ nguy hiÓm, t¸c ®éng ®Õn hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh c¸c n­íc, vµ lµm l·i suÊt biÕn ®éng lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Kh«ng riªng g× Mü, ®èi víi c¸c khu vùc kinh tÕ lín, møc ®é vµ sè l­îng lu©n chuyÓn vèn rÊt khæng lå cho nªn chØ cÇn mét thay ®æi nhá cña dßng vèn ra, vµo (do thay ®æi l·i suÊt) cña chóng ch¾c ch¾n sÏ t¸c ®éng ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ trªn thÕ giíi vµ g©y thay ®æi l·i suÊt trong n­íc. 5.2. Nh©n tè chñ quan Thùc tÕ cho thÊy r»ng æn ®Þnh vÒ tiÒn tÖ, æn ®Þnh vÒ hÖ thèng tµi chÝnh lµ ®iÒu kiÖn hµng ®Çu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi cña ®Êt n­íc vµ lµ c¬ së cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã th× nhiÖm vô träng t©m cña NHNN lµ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh khèi l­îng tiÒn cung øng hay chÝnh lµ ®iÒu hµnh l·i suÊt cho phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tÕ cña ®Êt n­íc. a. Quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc: ViÖc quy ®Þnh tû lÖ DTBB hîp lý linh ho¹t sÏ gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng dù ®o¸n ®­îc nhu dù tr÷ cña c¸c TCTD, qua ®ã t¨ng c­êng ®­îc vai trß kiÓm so¸t tiÒn tÖ cña NHNN. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nÕu ®­îc ®iÒu chØnh b¸m s¸t theo diÔn biÕn thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ tû lÖ DTBB b»ng ngo¹i tÖ vµ néi tÖ sÏ lµm cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ æn ®Þnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt vµ tû gi¸ trªn thÞ tr­êng. ViÖc t¨ng tû lÖ DTBB lªn sÏ gi¶m l­îng cung tiÒn dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng, ng­îc l¹i nÕu gi¶m tû lÖ DTBB sÏ t¨ng l­îng cung tiÒn lµm cho l·i suÊt biÕn ®éng gi¶m. Hay viÖc NHNN tr¶ l·i cho tiÒn göi DTBB sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c hÖ thèng NHTM tËn dông tèi ®a nguån vèn, dÉn ®Õn cã thêi kú c¸c hÖ thèng nHTM dù tr÷ qu¸ nhiÒu. b. C«ng cô t¸i cÊp vèn §èi víi c«ng cô t¸i cÊp vèn tõng b­íc ®æi míi theo h­íng thùc hiÖn vai trß lµ cung cÊp tÝn dông ng¾n h¹n cña NHNN. NHNN thùc hiÖn vai trß ng­êi cung cÊp vèn cuèi cïng. Cho ®Õn nay viÖc t¸i cÊp vèn theo chØ ®Þnh ngµy cµng h¹n chÕ, thay vµo ®ã t¸i cÊp vèn th­êng th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ vay cã ®¶m b¶o b»ng th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ ng¾n h¹n, chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu, ... ®· ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong tæng møc t¸i cÊp vèn tõ NHNN cho c¸c NHTM. c. C«ng cô l·i suÊt cña NHNN Mçi mét sù t¨ng gi¶m vÒ l·i suÊt sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn tiÕt kiÖm hay ®Çu t­ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ v× l·i suÊt chÝnh lµ tiÒn th­ëng cho viÖc gi÷ tiÒn, nÕu møc l·i suÊt cµng cao th× ng­êi ta kh«ng cã lý do g× ®Ó kh«ng gi÷ chóng ng­îc l¹i nÕu tiÒn th­ëng cho viÖc gi÷ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh sinh lêi ( kh«ng ph¶i lµ tiÒn ) cao h¬n th× ng­êi ta gi÷ tiÒn cµng Ýt, c¸c c¸ nh©n gi¶m l­îng tiÒn cÊt tr÷ cèt ®Ó thu ®­îc sè l·i cao h¬n tr¶ cho c¸c tµi s¶n thay thÕ cho tiÒn. Nh­ vËy, mçi thay ®æi trong l·i suÊt sÏ lµm cho l­îng cung cÇu tiÒn tÖ trªn thùc tÕ biÕn ®éng, cã thÓ l­îng cung tiÒn cao h¬n l­îng cÇu tiÒn hoÆc ng­îc l¹i song xu h­íng cña nã sÏ tiÕn dÇn mét ®iÓm c©n b»ng míi t¹i ®ã x¸c ®Þnh møc l·i suÊt míi. ii. tù do ho¸ l·i suÊt 1.Kh¸i niÖm vÒ tù do ho¸ l·i suÊt Tù do ho¸ l·i suÊt vÒ c¬ b¶n ®­îc hiÓu lµ l·i suÊt hoµn toµn ®­îc ®iÒu chØnh theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. Hay nãi c¸ch kh¸c, l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng. Cô thÓ, l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo yªu cÇu cña quan hÖ cung - cÇu ®Çu t­, møc tiÕt kiÖm vµ thu nhËp trong nÒn kinh tÕ. Khi tù do ho¸ l·i suÊt, sÏ gi¶m thiÓu sù can thiÖp cña nhµ n­íc, sù can thiÖp cña nhµ n­íc lóc nµy chØ mang tÝnh gi¸n tiÕp vµ dõng l¹i ë møc b¶o ®¶m cho tù do ho¸ l·i suÊt ®­îc an toµn, tr«i ch¶y vµ cã hiÖu qu¶. Khi tù do ho¸ l·i suÊt, sÏ gãp phÇn lµm cho c¸c dßng vèn ®­îc tù do l­u chuyÓn ®Õn bÊt cø ®©u, tuú thuéc theo ý muèn cña nhµ ®Çu t­ mµ kh«ng gÆp bÊt cø sù ng¨n c¶n phi kinh tÕ nµo. L·i suÊt khi ®ã sÏ tù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ nh¹y c¶m ph¶n ¸nh theo ®ßi hái cña thÞ tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ vµ khi tù do ho¸ l·i su._.Êt sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh. Tù do ho¸ l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: trong ®iÒu hµnh l·i suÊt, Ng©n hµng Trung ­¬ng chØ quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay t¸i chiÕt khÊu cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Tù do ho¸ l·i suÊt, khi ®ã c¬ cÊu vµ c¸c møc l·i suÊt ( bao gåm l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn ) cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi nÒn kinh tÕ ( kh¸ch hµng ) do c¸c tæ chøc tÝn dông tù quy ®Þnh, dùa trªn c¬ së cung - cÇu vÒ vèn vµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi nhau trªn thÞ tr­êng, tõ ®ã mµ h×nh thµnh nªn c¸c møc l·i suÊt ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Mèi d©y liªn hÖ gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay trªn c¬ së møc thÞ tr­êng sÏ chÞu ®ùng ®­îc, cßn th«ng th­êng l·i suÊt tiÒn göi sÏ phô thuéc vµo møc lîi nhuËn cña ng©n hµng khi cho vay. Møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay ®­îc x¸c ®Þnh b»ng sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ®èi víi c¶ tiÒn vay vµ tiÒn göi. 2.§iÒu kiÖn tù do ho¸ l·i suÊt Mét lµ, m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« t­¬ng ®èi æn ®Þnh: vÒ nhÞp ®é t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¸ c¶, l¹m ph¸t ... Bëi nÕu, m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh do t¸c ®éng nµo ®ã sÏ ¶nh h­ëng tíi tù do ho¸ l·i suÊt. §ång thêi c¸c luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, nhÊt lµ c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cã liªn quan, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt, tû gi¸ ... ph¶i thÝch øng, ®¶m b¶o viÖc ®iÒu hµnh linh ho¹t, nhanh, kÞp thêi khi cã t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn l·i suÊt. Hai lµ, hÖ thèng tµi chÝnh ®ñ m¹nh thÓ hiÖn ë n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng thanh to¸n ®¶m b¶o ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, an toµn, lµnh m¹nh, cã thÓ chñ ®éng ®èi phã víi diÔn biÕn xÊu cho viÖc tù do ho¸ l·i suÊt, dï víi bÊt luËn lµ nguyªn nh©n chñ quan hay kh¸ch quan do bªn trong n­íc hay bªn ngoµi n­íc g©y ra. Ba lµ, cã m«i tr­êng ph¸p lý vµ thÓ chÕ hoµn thiÖn, ®ñ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ. Cã quy chÕ phßng ngõa, bï ®¾p rñi ro hoµn thiÖn, h÷u hiÖu ®¶m b¶o h¹n chÕ vµ bï ®¾p ®­îc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh. Bèn lµ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®¶m b¶o cã hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®¸p øng ®Õn møc cÇn thiÕt cho c¸c nhu cÇu thanh to¸n, cã thÓ ®èi phã, xö lý ®­îc khi cã sù t¸c ®éng do l·i suÊt g©y ra. C¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ ®ßi hái cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mµ cßn ph¶i cã sù ph¸t triÓn vÒ bÒ s©u, cã kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý ë nhiÒu khÝa c¹nh. N¨m lµ, dù tr÷ quèc gia vÒ ngo¹i tÖ còng nh­ nÒn tµi chÝnh kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó kÞp thêi t¸c ®éng, xö lý khi cã diÔn biÕn ®ét xuÊt do nÒn kinh tÕ g©y ra. S¸u lµ, c¸c c«ng cô, yÕu tè thÞ tr­êng ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh, vËn ®éng mét c¸ch minh b¹ch, c¹nh tranh trë thµnh viÖc b×nh th­êng, kh«ng cã g× xa l¹ víi c¸c nhµ kinh doanh trong th­¬ng tr­êng. B¶y lµ, vai trß vµ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t, t¸c ®éng cña ng©n hµng trung ­¬ng ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë møc cã thÓ can thiÖp kÞp thêi, nhanh, hiÖu qu¶ khi cã biÕn ®éng bÊt lîi liªn quan ®Õn tù do ho¸ l·i suÊt . T¸m lµ, tù do hãa l·i suÊt ph¶i g¾n liÒn víi tù do hãa tû gi¸ hèi ®o¸i. ChÝn lµ, chän ®óng thêi ®iÓm b¾t ®Çu, tèc ®é vµ lé tr×nh tù do ho¸ phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ. Kinh nghiÖm cho thÊy tù do hãa l·i suÊt kh«ng ®óng thêi ®iÓm cã thÓ lµm t¨ng tÝnh bÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m« do t¨ng l¹m ph¸t vµ nî n­íc ngoµi, gi¶m søc s¶n xuÊt trong n­íc. 3. Vai trß cña tù do ho¸ l·i suÊt Tr­íc hÕt, chóng ta ®Òu biÕt trong nÒn kinh tÕ cã 3 lo¹i gi¸ lµ gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô; gi¸ vèn ( l·i suÊt ); vµ gi¸ ngo¹i tÖ ( tû gi¸ hèi ®o¸i ) nªn tù do ho¸ l·i suÊt ( th­êng g¾n víi nã lµ tù do ho¸ tû gi¸ hèi ®o¸i ) t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, quyÕt ®Þnh tèc ®é vµ tÝnh chÊt cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th­êng thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt v× nh­ trªn ®· nªu, vµ nã chÝnh lµ h¹t nh©n cña tù do ho¸ tµi chÝnh mµ tù do ho¸ tµi chÝnh thµnh c«ng lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng trong chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña mçi quèc gia. Ta sÏ thÊy râ h¬n vai trß cña tù do ho¸ l·i suÊt khi so s¸nh gi÷a tù do ho¸ l·i suÊt víi kiÓm so¸t l·i suÊt : Thø nhÊt, kinh nghiÖm cho thÊy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng khi tù do ho¸ l·i suÊt ®óng h­íng vµ theo ®óng tr×nh tù sÏ cã nh÷ng ­u viÖt c¬ b¶n sau ®©y: - Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn trë l¹i ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. - Gãp phÇn lµm cho c¸c dßng vèn ®­îc tù do l­u chuyÓn ®Õn bÊt kú ®©u, tuú thuéc theo ý muèn cña nhµ ®Çu t­ mµ kh«ng gÆp ph¶i bÊt cø sù ng¨n c¶n phi kinh tÕ nµo, th­êng l­u chuyÓn ®Õn n¬i cã lîi nhuËn cao víi møc rñi ro thÊp. - T¨ng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. - Doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. - Th©m hôt ng©n s¸ch gi¶m . - L·i suÊt khi ®ã tù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ nh¹y c¶m ph¶n ¸nh theo ®ßi hái cña thÞ tr­êng, hay nãi kh¸c nã ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ cña vèn trªn thÞ tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. - §Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh. - Gãp phÇn lµm cho thÞ tr­êng tµi chÝnh chÝnh thøc ph¸t triÓn vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ngÇm kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. - KÝch thÝch tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt sù c¹nh tranh cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tõ ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¶i thiÖn chÊt l­îng cung øng c¸c dÞch vô tµi chÝnh. Thø hai, khi l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ trong thêi gian dµi sÏ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i tæng thÓ cho nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch sù vay m­în lßng vßng, vµ trèn tr¸nh sù kiÓm so¸t, dÉn tíi kh«ng hiÖu qu¶, cô thÓ: Trong tr­êng hîp c¸c ng©n hµng buéc ph¶i thùc hiÖn cho vay víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng d­íi mét søc Ðp nµo ®ã vµ ph¶i huy ®éng víi l·i suÊt cao th× chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra sÏ kh«ng ®¶m b¶o bï ®¾p chi phÝ ho¹t ®éng cña ng©n hµng, tõ ®ã mµ tÝnh bÒn v÷ng (®Æc biÖt bÒn v÷ng vÒ tµi chÝnh) kh«ng ®¶m b¶o, nh­ thÕ c¸c ng©n hµng sÏ kh«ng ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, khi ph¶i cho vay víi l·i suÊt thÊp vµ huy ®éng vèn víi møc l·i suÊt thÊp ®Ó ®¶m b¶o ®ñ bï ®¾p chi phÝ, l·i suÊt thÊp sÏ kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi d©n duy tr× nguån vèn tiÕt kiÖm cña m×nh ë trong n­íc, dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng ®« la ho¸...vµ cuèi cïng k×m h·m sù t¨ng tr­ëng c¸c kho¶n tiÕt kiÖm vµ gi¶m hiÖu qu¶ cña ®Çu t­. Kinh nghiÖm cho thÊy, ë nh÷ng n­íc cã hÖ thèng ng©n hµng bÞ kiÓm so¸t mét c¸ch chñ quan th× l·i suÊt cho vay th­êng t¨ng, nh­ng l·i suÊt tiÒn göi l¹i kh«ng t¨ng vµ phÇn chªnh lÖch l·i suÊt ®ã l¹i bÞ ngay tÝnh kÐm hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ng©n hµng ngèn hÕt. Khi kiÓm so¸t l·i suÊt qu¸ chÆt chÏ, sÏ khuyÕn khÝch sù h×nh thµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ c¸c trung gian tµi chÝnh kh«ng chÝnh thøc ph¸t triÓn ( vµ kh«ng bÞ kiÓm so¸t ) ®Ó c¹nh tranh víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ c¸c trung gian tµi chÝnh chÝnh thøc bÞ kiÓm so¸t, lµm cho qu¸ tr×nh phi trung gian tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ sù trèn tr¸nh c¸c quy chÕ kiÓm so¸t. Trong tr­êng hîp l·i suÊt t¨ng ë møc qu¸ cao, tuy tiÕt kiÖm t¨ng lªn, nh­ng sÏ lµm cho ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ gi¶m xuèng, tõ ®ã tæng cÇu sÏ gi¶m vµ l¹m ph¸t cã thÓ còng sÏ gi¶m, nh­ng ®i liÒn víi nã lµ c«ng ¨n viÖc lµm sÏ gi¶m theo, thu nhËp còng sÏ gi¶m, bëi v×: khi l·i suÊt t¨ng, ng©n hµng sÏ lµm t¨ng chi phÝ vµ gi¶m nhu cÇu trong n­íc trùc tiÕp, dßng vèn bªn ngoµi ®æ vµo nhiÒu do kÕt qu¶ viÖc t¨ng l·i suÊt, tõ ®ã lµm t¨ng gi¸ ®ång tiÒn trong n­íc. Bëi vËy, lµm gi¶m nhu cÇu bªn ngoµi ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô trong n­íc vµ c¸c khu vùc bÞ ¶nh h­ëng tiªu cùc cña chÝnh s¸ch nµy t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, khi duy tr× l·i suÊt cho vay qu¸ thÊp sÏ lµm gi¶m l·i suÊt tiÒn göi (trong ®ã cã tiÕt kiÖm), tõ ®ã kh«ng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ kÐo theo h¹n chÕ nguån tµi trî lín. Nh­ vËy, dÉn ®Õn sai lÇm trong ph©n bæ nguån lùc, ®ång thêi t¹o nhu cÇu lín vÒ tÝn dông, cã thÓ cã nhiÒu dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶ ®­îc lùa chän ®Çu t­ vµ t¹o nªn sù ®Çu t­ nhiÒu vµo lÜnh vùc phi s¶n xuÊt . NÕu l·i suÊt thÊp chØ dµnh cho mét ®èi t­îng cô thÓ nµo ®ã, cã thÓ cã hiÖn t­îng ph©n lo¹i cho vay kh«ng ®óng ®èi t­îng, v× khi ®ã cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng th«ng tin sai lÖch ®Ó ®­îc ­u ®·i. Tr­êng hîp cã qu¸ nhiÒu ®èi t­îng ®­îc h­ëng l·i suÊt ­u ®·i khi ®ã sÏ kh«ng cßn sù ­u ®·i n÷a. NÕu xÐt theo khÝa c¹nh c¹nh tranh, mét sè ®èi t­îng h­ëng l·i suÊt ­u ®·i sÏ cã lîi thÕ, nh÷ng ®èi t­îng kh¸c bÊt lîi, tõ ®ã kh«ng khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ kh«ng khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 5. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc khi tù do ho¸ l·i suÊt a. Mét sè ®iÒu rót ra tõ thùc tÕ tù do ho¸ l·i suÊt cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi Qua kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy, tù do ho¸ l·i suÊt cã xu h­íng lµm béc lé nh÷ng yÕu kÐm vÒ thÓ chÕ vµ c¬ cÊu trong khu vùc tµi chÝnh vµ cã thÓ lµm tæn h¹i ®Õn hÖ thèng ng©n hµng do nh÷ng c¬n sèc vÜ m« xuÊt ph¸t tõ bªn ngoµi vµ chÝnh s¸ch vÜ m« kh«ng thÝch hîp. Do vËy, c¶i c¸ch l·i suÊt nhanh kh«ng g¾n liÒn víi viÖc cñng cè quy chÕ phßng ngõa vµ khu«n khæ thanh tra th­êng kÐo theo sù chÊn ®éng hÖ thèng tµi chÝnh nh­: - C¸c ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®Æc biÖt c¸c ng©n hµng cã vèn tù cã thÊp, bëi v× víi chÕ ®é l·i suÊt linh ho¹t, do cè g¾ng bï ®¾p nh÷ng kho¶n thua lç, c¸c ng©n hµng bÞ ®e do¹ vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cã xu h­íng ph©n bæ tÝn dông vµo c¸c dù ¸n cã l·i cao nh­ng nhiÒu rñi ro mµ kh«ng chó träng ®óng møc tíi viÖc thu håi vèn, x¶y ra sù lùa chän nghÞch (®èi víi c¶ hÖ thèng tµi chÝnh vµ ng­êi ®i vay ). - HÖ thèng ng©n hµng kh«ng ®ñ n¨ng lùc thÓ chÕ, kiÕn thøc vµ kü n¨ng trong viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t rñi ro trong m«i tr­êng níi láng. - Quy chÕ an toµn vµ phßng ngõa rñi ro cña c¸c ng©n hµng kh«ng thÝch hîp, ®Æc biÖt lµ tû lÖ vèn tù cã trªn tµi s¶n cã cña c¸c ng©n hµng thÊp. - HÖ thèng th«ng tin, c«ng t¸c kÕ to¸n kh«ng râ rµng vµ kh«ng thÝch hîp, kiÓm to¸n kh«ng ®­îc quan t©m ®óng møc, viÖc kiÓm so¸t néi bé cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh«ng ®Çy ®ñ, bëi vËy kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng t¸c tranh tra, gi¸m s¸t vµ kiÓm so¸t néi bé. Sù ®¸nh gi¸ kh«ng ®Çy ®ñ cña c«ng chóng víi rñi ro cña c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tµi chÝnh kh¸c nhau. - Khu«n khæ luËt ph¸p kh«ng ®Çy ®ñ vµ kh«ng ®ñ søc c­ìng chÕ viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång hay trong viÖc thùc hiÖn luËt ph¸ s¶n, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc chÊp hµnh kû luËt tµi chÝnh cña c¸c bªn vay. - ThÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn vµ ch­a ®a d¹ng ho¸, tõ ®ã dÉn ®Õn sù tËp trung rñi ro qu¸ møc vµo hÖ thèng ng©n hµng. MÆt kh¸c, lµm cho ng­êi vay chÞu nh÷ng rñi ro l·i suÊt qu¸ møc, hoÆc h¹n chÕ hä tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh chÝnh thøc. - HÖ thèng thanh to¸n ë tr×nh ®é thÊp lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý tiÒn tÖ kÐm hiÖu qu¶, tõ ®ã lµm gi¶m chøc n¨ng cña l·i suÊt trong viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc. §iÒu cÇn nhÊn m¹nh lµ qua kinh nghiÖm quèc tÕ ®· chøng minh r»ng ë nh÷ng n­íc chó träng ®Õn m«i tr­êng tµi chÝnh vµ thÓ chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng kÓ tõ khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh c¶i c¸ch sÏ ®Ò ra b­íc ®i thÝch hîp trong c¶i c¸ch l·i suÊt vµ ®· ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ tèt h¬n vµ tiÕn xa h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc kh«ng lµm nh­ vËy. Theo quan ®iÓm cña Ng©n hµng ThÕ giíi, trong vßng hai thËp kû võa qua c¸c nhµ kinh tÕ ®· nhÊn m¹nh vai trß sèng cßn cña l·i suÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy r»ng chÝnh s¸ch nµy nªn ®¸nh gi¸ l¹i trong bèi c¶nh c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh kinh tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò g©y nhiÒu tranh c·i nhÊt trong c¸c chiÕn l­îc ®iÒu chØnh kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trong c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh víi môc ®Ých lµ lo¹i bá kiÓm so¸t l·i suÊt, vÉn ch­a cã mét tho¶ thuËn nµo vÒ mét chiÕn l­îc tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµo. L·i suÊt nªn tù do ho¸ tõ tõ hay ngay trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ? §iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó tù do ho¸ l·i suÊt lµ g× ? Tr×nh tù chÝnh s¸ch cho c¸c n­íc cã møc l¹m ph¸t thÊp cã kh¸c víi c¸c n­íc cã l¹m ph¸t cao hay kh«ng ? Vµ c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ng©n hµng quan träng nh­ thÕ nµo? MÆc dï kh«ng cã c¬ chÕ cè ®Þnh, hay nãi kh¸c lµ mét c«ng thøc ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu tù do ho¸ l·i suÊt, nh­ng kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi tù do ho¸ l·i suÊt cho thÊy tÇm quan träng cña tr¹ng th¸i ban ®Çu cña nÒn kinh tÕ, vµ quy chÕ thËn träng ®èi víi thÞ tr­êng tµi chÝnh. ë Philippine vµ Thæ NhÜ Kú trong ®Çu nh÷ng n¨m 80 tù do hãa l·i suÊt trong t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi kinh tÕ vÜ m« trÇm träng, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ ®Òu thÊp, tû lÖ l¹m ph¸t cao, t×nh h×nh tµi chÝnh cña khèi doanh nghiÖp rÊt yÕu kÐm. Sau khi thùc hiÖn tù do ho¸ tµi chÝnh, lîi nhuËn cña khèi t­ nh©n vµ hÖ thèng ng©n hµng bÞ gi¶m sót nghiªm träng. Mét quy chÕ qu¶n lý yÕu kÐm ®· lµm cho c¸c ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n tr¸nh ph¸ s¶n b»ng c¸ch mêi chµo l·i suÊt tiÒn göi qu¸ cao, sö dông vèn míi huy ®éng ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n cho vay kh«ng hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp cµng lµm ¨n thua lç l¹i cµng t¨ng tû lÖ vèn vay cña m×nh dï cho chi phÝ ®i vay ®· t¨ng lªn. ChÝnh phñ Thæ NhÜ Kú ®· buéc ph¶i kh«i phôc viÖc kiÓm so¸t tû lÖ l·i suÊt khi l·i suÊt thùc t¨ng lªn qu¸ cao. T×nh h×nh ë Malayxia l¹i hoµn toµn kh¸c. C¸c giai ®o¹n dµi æn ®Þnh kinh tÕ vµ gi¸m s¸t ng©n hµng chÆt chÏ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh phñ tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn. L·i suÊt thùc d­¬ng ®¹t ®­îc cïng víi: l­îng tÝn dông t¨ng lªn víi møc l·i suÊt æn ®Þnh vµ danh môc c¸c kho¶n cho vay cã hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ng©n hµng. Nh÷ng kinh nghiÖm ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong hai thËp kû qua cho thÊy, nÕu m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh vµ nÕu ng©n hµng gi¸m s¸t kh«ng cã hiÖu qu¶, th× viÖc tù do hãa l·i suÊt nªn tiÕn hµnh tõ tõ trong khi theo ®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thËn träng, chÝnh phñ cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ hÖ thèng ng©n hµng ®Ó gi¶m thiÓu sù m¹o hiÓm. ë nh÷ng n­íc nµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh h¬n vµ c«ng cuéc c¶i c¸ch ®­îc triÓn khai dÇn dÇn th× kh«ng cÇn t¸i ¸p dông chÕ ®é kiÓm so¸t l·i suÊt. Tù do ho¸ l·i suÊt cÇn ®­îc thùc hiÖn song song víi c¶i c¸ch kinh tÕ vÜ m«, nÕu kh«ng sÏ x¶y ra hiÖn t­îng c¸c dßng vèn kh«ng æn ®Þnh, tû lÖ l·i suÊt cao, c¸c c«ng ty l©m vµo c¶nh khã kh¨n. ë ®©y chóng ta tiÕp tôc xem xÐt vµ rót kinh nghiÖm tõ viÖc tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt cña hai n­íc NhËt B¶n vµ §µi Loan v× NhËt B¶n lµ c­êng quèc c«ng nghiÖp lín nhÊt, c­êng quèc kinh tÕ lín thø hai trªn thÕ giíi, cßn §µi Loan lµ con rång Ch©u ¸ , hÖ thèng ng©n hµng cña hai n­íc ®Òu rÊt ph¸t triÓn. H¬n n÷a NhËt B¶n vµ §µi Loan ®Òu thuéc Ch©u ¸, cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh víi ViÖt Nam. Do ®ã, cã thÓ ®em ®Õn nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quÝ b¸u h¬n cho chóng ta. b. NhËt B¶n B¾t ®Çu b»ng mét kho¶n thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi rÊt thÊp sau chiÕn tranh thÕ giíi II, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®· t¨ng tr­ëng rÊt nhanh tõ ®Çu nh÷ng n¨m 50 cho ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m70. Thùc vËy, ng­êi NhËt B¶n th­êng gi¶n ®¬n coi ®ã lµ kû nguyªn t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh mét c¸ch tù hµo. H¬n n÷a, tû lÖ cña cung øng tiÒn tÖ (M3) vµ GDP cao vµ cã xu h­íng t¨ng lªn trong thêi kú nµy. L·i suÊt thùc bÞ kiÓm so¸t c«ng khai ë NhËt B¶n lµ t­¬ng ®èi cao víi chuÈn mùc quèc tÕ. Luång tÝn dông do chÝnh phñ chØ ®Þnh trùc tiÕp t­¬ng ®èi nhá bÐ vµ chñ yÕu ®­îc ph©n phèi cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp “chî chiÒu” hoÆc lµ ®ang xuèng dèc. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh quèc tÕ kh«ng gÆp khã kh¨n nµo trong viÖc ®Êu thÇu c¸c nguån vèn cã l·i suÊt s¸t víi l·i suÊt thÞ tr­êng. Nãi tãm l¹i, trong kû nguyªn t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh cña NhËt B¶n, hÖ thèng tµi chÝnh cña NhËt B¶n hÇu nh­ kh«ng bÞ k×m h·m. ThÕ nh­ng, c¸c c¬ quan chÝnh phñ NhËt B¶n kh«ng tiÕn hµnh tù do ho¸ hoµn toµn hÖ thèng ng©n hµng n­íc hä b»ng c¸ch thay ®æi trÇn l·i suÊt tiÒn göi, b»ng viÖc cho phÐp kh«ng h¹n chÕ l·i suÊt cho vay chuÈn ®èi víi c¸c tæ chøc phi ng©n hµng, hoÆc b»ng c¸ch cho phÐp c¸c ng©n hµng tù do vay m­în tõ n­íc ngoµi. Ng©n hµng Trung ­¬ng còng kh«ng níi láng viÖc gi¸m s¸t c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do ®ã, sù æn ®Þnh tiÒn tÖ b»ng mét møc gi¸ trong n­íc æn ®Þnh ®­îc hç trî bëi cam kÕt gi÷ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa æn ®Þnh lµ ph­¬ng thøc chñ yÕu b¶o ®¶m l·i suÊt thùc cao. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· kh«ng bÞ ®Èy ®Õn t×nh huèng ph¶i cho phÐp (ph¶i ra quyÕt ®Þnh) tr¶ l·i suÊt danh nghÜa cao ®Ó bï l¹i l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ biÕn ®éng m¹nh. ChØ sau khi t¨ng c­êng tµi chÝnh mét c¸ch c¬ b¶n ë c¸c bé phËn phi ng©n hµng cña thÞ tr­êng vèn, c¸c c¬ quan chÝnh phñ míi níi láng (hoÆc nghÜ tíi sù níi láng) c¸c h¹n chÕ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c trung gian nhËn tiÒn göi kh¸c. c. §µi Loan Tuy b¾t ®Çu chËm h¬n mét thËp kû so víi NhËt B¶n, nh­ng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt ban hµnh tõ n¨m 1960. §µi Loan ®· thóc ®Èy t¨ng tr­ëng tµi chÝnh mét c¸ch kiªn ®Þnh h¬n bÊt kú mét n­íc ®ang ph¸t triÒn nµo kh¸c. Thùc vËy, vµo n¨m 1985, ®Ó hç trî cho c¸c l·i suÊt cao tr¶ cho ng­êi göi tiÒn, l·i suÊt cho vay tiªu chuÈn còng ®­îc gi÷ ë møc cao, kho¶ng 2-3% ®iÓm, cao h¬n l·i suÊt chuÈn cña kho¶n tiÒn göi mét n¨m vµ cã n¬i tíi 10-14% mçi n¨m trong nh÷ng thêi kú kh«ng cã l¹m ph¸t. MÆc dï cßn vµi sù k×m h·m tµi chÝnh d­íi h×nh thøc l·i suÊt ­u ®·i cho xuÊt khÈu nh÷ng c¸c l·i suÊt nµy nãi chung lµ d­¬ng vµ trªn thùc tÕ lµ ®ñ lín, ch­a bao giê sù cam kÕt nµy ®èi víi ng­êi xuÊt khÈu ®ñ lín ®Ó gi¶m sù kiÓm so¸t cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®èi víi c¬ sè tiÒn. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ tuú ý tõ chèi tÝn dông ng©n hµng. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng ®· bÞ h¹n chÕ chØ v× chóng lµ ng©n hµng quèc doanh. Vµ kÕt qu¶ lµ, sù b¶o hiÓm ®èi víi kho¶n tiÒn göi ®­îc ngÇm t¹o ra. Nh»m tiÕp tôc ng¨n c¶n c¸c ng©n hµng thùc hiÖn viÖc cho vay qu¸ m¹o hiÓm vµ ganh ®ua c¸c kho¶n tiÒn göi, chÝnh phñ ®· ®Æt ra trÇn l·i suÊt vay vµ cho vay chuÈn (dï lµ cao). §iÒu nµy dÉn ®Õn chç cã mét lo¹t ng­êi ®i vay kh«ng vay ®­îc ®ñ tiÒn; khi ®ã hä cã thÓ ®Êu thÇu ®Ó giµnh kho¶n tµi chÝnh víi l·i suÊt 25% hoÆc cao h¬n n÷a trong thÞ tr­êng cã ®iÒu tiÕt mµ kh«ng lµm suy yÕu ®Õn sù an toµn cña hÖ thèng tiÒn tÖ. Nh÷ng bµi häc ®· ®­îc thu l­îm tõ c¸ch tiÕp cËn thËn träng ®èi víi viÖc ®iÒu tiÕt ng©n hµng ë NhËt B¶n vµ §µi Loan cho thÊy sù æn ®Þnh møc gi¸ c¶ néi ®Þa lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng tµi chÝnh thùc cao mµ kh«ng cã nguy c¬ qu¸ ®¸ng vÒ nh÷ng nçi kinh hoµng vµ ®æ vì tµi chÝnh lín. Khi sù mÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ cña møc gi¸ c¶ ®· qu¸ râ rµng, viÖc sö dông l·i suÊt danh nghÜa cùc kú cao nh»m bï ®¾p l¹i møc l¹m ph¸t vµ c©n ®èi cung cÇu c¸c kho¶n ng©n quü cã thÓ cho vay trong thÞ tr­êng vèn trë nªn cÇn thiÕt cho viÖc h¹n chÕ sù thiÕu hôt m«i giíi tõ phÝa hÖ thèng ng©n hµng. ThÕ nh­ng l¹m ph¸t gi¸ c¶ cao lu«n lu«n lµ l¹m ph¸t kh«ng thÓ ®o¸n tr­íc ®­îc. V× vËy, khi l¹m ph¸t vµ l·i suÊt danh nghÜa t¨ng lªn, l·i suÊt tån t¹i trªn thùc tÕ ngµy cµng kh«ng râ rµng. Khi ®ã sù gia t¨ng rñi ro nµy cã thÓ ®­a ®Õn sù lùa chän m¹o hiÓm theo chiÒu ng­îc l¹i cña ng­êi vay g©y ra tõ phÝa ng©n hµng v× ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi ®i vay Ýt tr¸ch nhiÖm h¬n. T­¬ng tù sù nguy h¹i vÒ ®¹o ®øc tiÒm tµng trong c¸c ng©n hµng nhËn tiÒn göi - tr¸ch nhiÖm tiÒn nong cña chóng ngÊm ngÇm hay c«ng khai ®­îc chÝnh phñ b¶o l·nh - trë nªn nh¹y bÐn h¬n. ë ®©y xin l­u ý thªm r»ng, khi sù mÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ®· râ rµng th× c¸c ng©n hµng nhËn tiÒn göi cÇn ph¶i ®­îc theo dâi vµ ®iÒu tiÕt ®Æc biÖt chÆt chÏ còng gièng nh­ víi tr­êng hîp l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay thùc thÊp (mÆc dï vÉn lµ d­¬ng) so víi c¸c tr­êng hîp khi møc gi¸ æn ®Þnh. Møc ®é k×m h·m tµi chÝnh nµo ®ã ®i kÌm víi viÖc ®Þnh l­îng tÝn dông cã thÓ x¶y ra. Thùc vËy, trong nh÷ng n¨m 50, khi §µi Loan l¹m ph¸t cao vµ biÕn ®éng; nã ®¹t ®­îc Ýt nhiÒu thµnh c«ng víi l·i suÊt danh nghÜa cao vµ th­êng thay ®æi, c¸c ng©n hµng ®­îc quèc h÷u ho¸ vµ gi÷a chóng kh«ng cã c¹nh tranh nhiÒu. Tuy nhiªn, gi¶ sö r»ng møc gi¸ c¶ trong n­íc ®­îc gi÷ æn ®Þnh nh­ ë NhËt B¶n sau n¨m 1951 vµ ë §µi Loan sau n¨m 1960. Trong nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang tù do ho¸ nh­ng l¹i thiÕu vèn, chÝnh phñ nªn nh»m vµo c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay thùc tiªu biÓu nµo ®Ó ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng tµi chÝnh thùc cao trong khi vÉn h¹n chÕ ®­îc c¸c ng©n hµng g¸nh chÞu rñi ro qu¸ ®¸ng? ®èi víi mét kho¶n tiÒn göi trung h¹n t­îng tr­ng, l·i suÊt chuÈn mùc (l·i suÊt danh nghÜa vµ l·i suÊt thùc) ë c¶ hai n­íc lµ vµo kho¶ng 5-9%, vµ l·i suÊt tiÒn cho vay t­¬ng øng dao ®éng gi÷a 7 vµ 14%, trong ®ã NhËt B¶n cã cËn thÊp h¬n vµ §µi Loan cã cËn cao h¬n cña c¸c kho¶n nµy. Tuy nhiªn, l·i suÊt tiÒn cho vay hiÖn hµnh cña NhËt B¶n rÊt cã thÓ cao h¬n mét c¸ch ®¸ng kÓ, gÇn 10%, mét khi tÝnh ®Õn c¶ kho¶n c©n ®èi bï trõ mµ ng­êi vay th­êng ph¶i chÞu ®èi víi c¸c ng©n hµng cho vay. C¸c quy luËt chñ ®¹o nµy d­êng nh­ ¸p dông ®­îc ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang tù do ho¸ kh¸c cã møc gi¸ c¶ æn ®Þnh vµ ë ®ã chÝnh phñ kh«ng cÇn b¾t buéc hÖ thèng ng©n hµng cung cÊp c¸c kho¶n tµi chÝnh rÎ. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh c«ng cô l·i suÊt ng©n hµng ë ViÖt nam trong thêi gian qua Khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô l·i suÊt ë ViÖt Nam thêi gian tr­íc ®©y, ta thÊy l·i suÊt ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú kh¸c nhau víi nh÷ng ®Æc thï kh¸c nhau vÒ møc l·i suÊt vµ c¬ cÊu l·i suÊt tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Víi mçi ch­¬ng tr×nh, môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ trong mçi giai ®o¹n, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ ... Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cã nh÷ng b­íc ®iÒu chØnh l·i suÊt kh¸c nhau. NÕu nh­ chØ c¨n cø vµo diÔn biÕn c¸c møc l·i suÊt tõng thêi kú ®Ó ®¸nh gi¸ chung vÒ l·i suÊt lµ mét c¸ch nh×n phiÕn diÖn, kh«ng ®ång chÊt vµ kh«ng tho¶ ®¸ng. V× vËy, cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ l·i suÊt mét c¸ch kh¸ch quan theo tõng bèi c¶nh nÒn kinh tÕ vµ bèi c¶nh ho¹t ®éng ng©n hµng trong thêi kú chiÕn tranh hay hoµ b×nh, vµ ph¶i g¾n liÒn lÞch sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ ®æi míi ho¹t ®éng Ng©n hµng . ViÖc ®¸nh gi¸ vÒ l·i suÊt thêi gian qua ë ViÖt Nam lµ cÇn thiÕt, tõ ®ã gióp ®Þnh h­íng tiÕp cho c«ng cô nµy ®Ó h­íng tíi môc tiªu cuèi cïng lµ ®­a ra ®­îc mét chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña n­íc ta. I. qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh c«ng cô l·i suÊt cña nhnn viÖt nam Giai ®o¹n tõ sau ®æi míi Tuy cßn cã mét sè tæn thÊt, vÊp v¸p trong giai ®o¹n ®Çu chuyÓn ®æi nh­ l·i suÊt cho vay ch­a thËt sù cao h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn, ng©n s¸ch vÉn ph¶i bï lç vÒ l·i suÊt, vÉn tån t¹i bao cÊp l·i suÊt l·i suÊt ®èi víi DNNN,... song Nhµ n­íc vµ ngµnh NH ®· cã nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u. Kiªn tr× ®æi míi, Nhµ n­íc vµ ngµnh NH ®· ®óc rót kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o, ®iÒu hµnh, lÇn l­ît cho ra ®êi hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thÞ tr­êng, trong ®ã cã hai ph¸p lÖnh vÒ ho¹t ®éng NH ®­îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc vµo cuèi n¨m 1990. Vµ tõ ®ã ®Õn nay lµ giai ®o¹n ®æi míi triÖt ®Ó h¬n vµ ph¸t triÓn m¹nh h¬n cña hÖ thèng ng©n hµng. 1. Giai ®ä¹n 1991-1995 Cuèi n¨m 1990, hai Ph¸p lÖnh Ng©n hµng ra ®êi vµ cã hiÖu lùc, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam cã mét v¨n b¶n ph¸p quy kh¸ toµn diÖn vµ tiÕn bé ë tÇm ph¸p lý cao h¬n tr­íc, bao qu¸t ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng ng©n hµng, gióp chóng ta trong viÖc ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn vai trß tõng hÖ thèng ng©n hµng. Hai Ph¸p lÖnh ng©n hµng gióp chóng ta chuyÓn mét c¸ch v÷ng ch¾c, cã bµi b¶n, hîp quy luËt tõ m« h×nh ng©n hµng mét cÊp sang m« h×nh ng©n hµng hai cÊp, ®a së h÷u, ®a thµnh phÇn, ®a m« h×nh, kinh doanh ®a n¨ng... ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ: Nhê cã 2 Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Ng©n hµng Nhµ n­íc cã ®­îc toµn bé chøc n¨ng, vai trß, vÞ trÝ cÇn cã cña nã trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, lµ c¬ quan ®éc lËp t­¬ng ®èi, cã chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc. Ng©n hµng Nhµ n­íc ®ãng vai trß lµ Ng©n hµng Trung ­¬ng lµm nhiÖm vô ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý vÜ m« trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng, lµ Ng©n hµng cña c¸c Ng©n hµng. HÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh trùc tiÕp vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi lµm môc tiªu, lîi nhuËn lµm ®ßn bÈy. Qu¸ tr×nh triÓn khai Ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n­íc gióp chóng ta nhËn thøc râ vµ t×m ®­îc gi¶i ph¸p xö lý hµi hoµ quan hÖ gi÷a môc tiªu kiÒm chÕ l¹m ph¸p vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ th«ng qua: cung øng vèn, l·i suÊt, tû gi¸, dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më... Tõ n¨m 1991, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc b¾t ®Çu x©y dùng vµ ®iÒu hµnh. Môc tiªu c¨n b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ gi÷ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt nam, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. L·i suÊt ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô quan träng nhÊt trong sè c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giai ®o¹n 1991 ®Õn nay ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.Cã thÓ chia thµnh 3 b­íc ®iÒu chØnh nh­ sau: B­íc 1: Qua mét sè ®iÒu chØnh nhá tr­íc ®ã ®Õn th¸ng 6/ 1992 NHNN ®· thùc hiÖn ®­îc môc tiªu xo¸ bá c¬ chÕ l·i suÊt ©m vµ chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt thùc d­¬ng. B¶ng diÔn biÕn l·i suÊt vµ tû lÖ l¹m ph¸t qua c¸c n¨m 1991-1993 §¬n vÞ tÝnh: % n¨m N¨m L¹m ph¸t L·i suÊt tiÕt kiÖm L·i suÊt cho vay cao nhÊt Chªnh lÖch gi÷a LSCV vµ tû lÖ l¹m ph¸t Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ tû lÖ l¹m ph¸t 1990 67,2 48 34 -33,2 -19,2 1991 67,6 48 42 -25,6 -19,6 1992 17,6 24 32,4 -14,8 6,4 1993 5,2 20,4 25,2 20 15,2 ( Nguån : B¸o c¸o th­êng kú cña NHNN 1993 ) B­íc 2: Tõ 01/10/1993 NHNN quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ võa cho phÐp c¸c TCTD cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn v­ît møc l·i suÊt cho vay cô thÓ ( QuyÕt ®Þnh 184/Q§-NH, ngµy 28/09/1993 ) L·i suÊt giai ®o¹n nµy cã hai lo¹i: + L·i suÊt cho vay víi DNNN: 1,8%/th¸ng + L·i suÊt cho vay khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cao nhÊt: 2,1%/th¸ng. L·i suÊt tho¶ thuËn gi÷a NH vµ kh¸ch hµng: nÕu vèn huy ®éng tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi theo c¸c møc l·i suÊt quy ®Þnh mµ kh«ng ®ñ ®Ó cho vay th× c¸c TCTD ®­îc phÐp ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n tèi ®a lµ 0,2%/th¸ng vµ cho vay víi l·i suÊt cao h¬n møc 2,1%/th¸ng trªn c¬ së tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng theo ph­¬ng ch©m: NH kinh doanh ®­îc vµ ®­îc ng­êi vay chÊp thuËn. C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®­îc coi nh­ “ tù do ho¸ l·i suÊt mét nöa ”. Nã ®¸nh d©ó b­íc ®Çu mét c¬ chÕ l·i suÊt dÇn phï hîp h¬n víi c¬ chÕ thÞ tr­êng B­íc 3: 1994-1995 chÝnh s¸ch l·i suÊt tiÕp tôc cã sù thay ®æi NHNN chuyÓn sang qu¶n lý l·i suÊt theo mét khung bao gåm: + TrÇn l·i suÊt cho vay cao nhÊt lµ : 2,1%/th¸ng. + Sµn l·i suÊt ®èi víi tiÒn göi lµ 0,1%/th¸ng. C¬ chÕ nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c TCTD chñ ®éng, tù quy ®Þnh møc l·i suÊt cô thÓ ®èi víi ®¬n vÞ m×nh vµ ®­îc c¨n cø vµo kh¶ n¨ng cung cÇu vÒ vèn vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh cña b¶n th©n NH m×nh trªn thÞ tr­êng trªn c¬ së kh«ng v­ît qu¸ trÇn l·i suÊt l·i suÊt quy ®Þnh cña NHNN. §¸nh gi¸ vÒ l·i suÊt tõ n¨m 1991 ®Õn 1995, chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ë hai mÆt sau: - L·i suÊt huy ®éng vµ cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i víi nÒn kinh tÕ. - L·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. 1.1.L·i suÊt t¸i cÊp vèn cña ng©n hµng Nhµ n­íc Sau khi hÖ thèng ng©n hµng chuyÓn sang c¬ chÕ ng©n hµng hai cÊp, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn cho vay t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh d­íi h×nh thøc cho vay l¹i c¸c khÕ ­íc cho vay cã chÊt l­îng tèt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, theo c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau dùa trªn ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña tõng Ng©n hµng Quèc doanh (giai ®o¹n ®Çu l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi Ng©n hµng n«ng nghiÖp ë møc 60%, Ng©n hµng C«ng th­¬ng 70%, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng 85%, Ng©n hµng §Çu t­ 75% møc l·i suÊt cña chøng tõ xin t¸i cÊp vèn) trªn c¬ së phï hîp yªu cÇu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. H×nh thøc cho vay trªn ®· thay thÕ cho h×nh thøc cho vay bæ sung vèn l­u ®éng cã tÝnh bao cÊp tr­íc ®©y. L·i suÊt t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· hç trî rÊt lín cho c¸c Ng©n hµng Quèc doanh trong giai ®o¹n míi thµnh lËp, vèn tù cã cßn nhá bÐ, ®Æc biÖt lµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp. Khi t×nh h×nh l¹m ph¸t cã chiÒu h­íng gia t¨ng vµo cuèi n¨m 1994 vµ ®Çu n¨m 1995, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn l·i suÊt t¸i cÊp vèn trªn nguyªn t¾c h¹n chÕ cho vay míi, dÇn dÇn n©ng møc l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn ®èi víi tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lªn 100% møc l·i suÊt c¸c chøng tõ xin t¸i cÊp vèn, ®ång thêi t¨ng c­êng thu håi nî cò víi c¸c Ng©n hµng Quèc doanh, nh»m khèng chÕ møc gia t¨ng khèi l­îng tÝn dông ®Ó h¹n chÕ tèc ®é gia t¨ng cña tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. MÆt kh¸c, h­íng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tÝch cùc huy ®éng vèn tõ nÒn kinh tÕ ®Ó cho vay, gãp phÇn lµm gi¶m ¸p lùc víi gi¸ c¶, thùc hiÖn nguyªn t¾c Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. KÕt qu¶ d­ nî cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Quèc doanh ë Ng©n hµng Nhµ n­íc gi¶m m¹nh. L·i suÊt t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i tõ 1991 - 1995 - L·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 1991 - 3/1993 tÝnh theo %/th¸ng; tõ 4/1994 ®Õn 1995 tÝnh b»ng % so víi l·i suÊt cña chøng tõ xin t¸i cÊp vèn. - Thêi h¹n cho vay t¸i cÊp vèn : tèi ®a 180 ngµy. N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 Th¸ng 3 6 8 10 4 10 4 10 4 - NH N«ng nghiÖp - NH C«ng th­¬ng - NH §Çu t­ &PT - NH Ngo¹i th­¬ng 2,4 2,4 2,4 2,4 1,8 1,8 1,8 1,8 1,6 1,8 2,0 2,8 1,0 1,2 1,5 1,8 60 70 75 85 60 80 80 80 85 95 95 95 95 100 100 100 100 100 100 100 (Nguån : HÖ thèng ho¸ v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ng©n hµng - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia tËp 2,3,4,5) Giai ®o¹n 1991 - 1995 Ng©n hµng Nhµ n­íc cho vay t¸i cÊp vèn c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i theo h×nh thøc cho vay l¹i theo c¸c khÕ ­íc cho vay cã chÊt l­îng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ cho vay cÇm cè tÝn phiÕu Kho b¹c mµ ch­a sö dông h×nh thøc t¸i chiÕt khÊu c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n bëi v×: C¸c c«ng cô nh­ hèi phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chiÕt khÊu, råi tõ ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i xin vay t¸i chiÕt khÊu t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc khi cÇn thiÕt. Do ®ã Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¶i dïng c«ng cô gi¶n ®¬n lµ cho vay t¸i cÊp vèn b»ng h×nh thøc nãi trªn. 1.2. L·i suÊt cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: Khëi ®Çu giai ®o¹n 1991-1995, lµ giai ®o¹n ®æi míi toµn diÖn hÖ thèng ng©n hµng, trë ng¹i lín nhÊt trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ l·i suÊt chøa ®ùng nhiÒu néi dung bÊt hîp lý nh­: - L·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi (l·i suÊt ©m); - L·i suÊt ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, vµ ngµnh kinh tÕ ; - L·i suÊt dµ._.·i suÊt kh¸c nhau. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c TCTD vÒ l·i suÊt ®ang gay g¾t sÏ cßn gay g¾t h¬n, sù ®èi phã víi c¸c NHTM n­íc ngoµi khi më cöa sÏ trë thµnh hiÖn thùc. Trong cuéc c¹nh tranh ®ã, c¸c NHTMNN cã ­u thÕ vÒ vèn sÏ cã nhiÒu lîi thÕ h¬n c¸c NHTM nhá. C¸c TCTD hiÖn nay qu¸ coi träng c«ng cô l·i suÊt ®Ó c¹nh tranh víi nhau, ®iÒu nµy kh«ng hoµn toµn lµnh m¹nh, ®iÓm cèt yÕu kh«ng ph¶i ë chç ®ã mµ lµ ë chÊt l­îng cña c¸c tiÖn Ých ng©n hµng. - Kh¶ n¨ng" tiªu ho¸ " vèn cña ng­êi ®i vay, nhÊt lµ ë khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cßn yÕu. Nhu cÇu vÒ vèn cña khu vùc n«ng nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam lµ rÊt lín nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. CÇu vÒ vèn ®Çu t­ ë n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt nam lµ mét trong nh÷ng cÇu vÒ vèn ®Çu t­ lín nhÊt trong c¶ n­íc. Tuy nhiªn c¸c kªnh huy ®éng vèn hiÖn nay còng chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 50% nhu cÇu. §èi víi hä, vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶, trong khi ®ã kh¶ n¨ng h¹ch to¸n vµ th«ng tin kÕ to¸n cña b¶n th©n NHTM vµ c¸c TCTD hiÖn nay ch­a ®ñ møc ®é chÝnh x¸c vµ cËp nhËt ®Ó cã thÓ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ch­a chøng minh ®­îc kh¶ n¨ng sö dông vèn cña m×nh trong c¸c dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi. §é rñi ro trong n«ng nghiÖp ë ViÖt nam lµ rÊt lín do thiªn tai, c¬ së vËt chÊt thÊp, tr×nh ®é nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc kü thuËt vµo n«ng nghiÖp cßn rÊt h¹n chÕ. V× vËy, khi thùc hiÖn l·i suÊt tho¶ thuËn th× cã thÓ l·i suÊt ë ®Þa bµn n«ng th«n sÏ t¨ng lªn, g©y khã kh¨n cho ng­êi n«ng d©n vµ kh¶ n¨ng cung øng vèn cho lÜnh vùc nµy. - Kh¶ n¨ng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chuyÓn t¶i c¸c tÝn hiÖu cña NHNN tíi c¸c TNTM th«ng qua thÞ tr­êng liªn ng©n hµng hiÖn nay cßn rÊt yÕu, ch­a ®ñ søc ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kÞp thêi tr­íc nh÷ng biÕn ®éng nhanh chãng cña thÞ tr­êng. Nh­ ta ®· thÊy, NHTW th­êng ph¸t c¸c tÝn hiÖu cña m×nh th«ng qua thÞ tr­êng liªn ng©n hµng b»ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn, ho¹t ®éng thÞ tr­êng më, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ... C¸c nghiÖp vô nµy ë ViÖt nam ®Òu ®· ¸p dông, nh­ng cã lÏ chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. ThÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng vÉn ho¹t ®éng n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña NHNN gi÷a c¸c NHTMNN, c¸c ng©n hµng cã yÕu tè n­íc ngoµi, c¸c NHTMCP d­íi h×nh thøc mua b¸n vèn. §iÒu nµy ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, khi mµ NHNN kh«ng n¾m ®­îc thùc sù nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM. C¸c ho¹t ®éng mua b¸n giÊy tê cã gi¸ cßn mê nh¹t, mét phÇn do thiÕu hµng ho¸, mét phÇn do kh¶ n¨ng cña c¸c NHTM lµm cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më cßn ch­a ph¸t huy t¸c dông vèn cã cña nã trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ cã hiÖu qu¶, nh­ng sù liªn kÕt thÞ tr­êng nµy víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c ch­a chÆt chÏ. B¶n th©n c¸c NHTMNN vÉn ch­a x¸c ®Þnh râ ®éng c¬ ho¹t ®éng thùc sù cña m×nh trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ nh»m qu¶n lý møc thanh kho¶n trong tµi s¶n cña m×nh vµ thu lîi nhuËn. Vµ nãi chung, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt nam hiÖn nay ch­a ®ång bé, t¹o ra sù chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ ch­a linh ho¹t, c¸ch chuyÓn t¶i tÝn hiÖu tõ NHNN v× vËy cßn ë møc ®é khiªm tèn. - Søc Ðp trong c¹nh tranh víi c¸c NHTM n­íc ngoµi vµ gi÷a c¸c NHTM ngµy cµng gay g¾t. Râ rµng lµ c¸c NHTM n­íc ngoµi cã chÊt l­îng phôc vô tèt h¬n NHTM néi ®Þa, tuy l·i suÊt cña hä cã thÓ cao h¬n nh­ng nh÷ng kh¸ch hµng lín vÉn t×m ®Õn hä. Trong nh÷ng n¨m tíi, nÒn kinh tÕ më cña chóng ta sÏ cã nh÷ng ho¹t ®éng khÈn tr­¬ng h¬n th× ®©y sÏ lµ søc Ðp to lín víi ng©n hµng néi ®Þa. - Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c NHTM ®ang cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ, c¸c NHTM lín ®ang cã nç lùc ¸p dông c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh míi nh»m n©ng cao thÞ phÇn vµ chÊt l­îng phôc vô. Nh­ng khi t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä ch­a ®­îc c¶i thiÖn vÒ chÊt, kh¶ n¨ng qu¶n lý vèn kh¶ dông cña c¶ hÖ thèng ch­a cËp nhËt th× khã mµ cã thÓ ¸p dông ®­îc c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn cã hiÖu qu¶. - Trong ®Þa bµn n«ng th«n, Nhµ n­íc th­êng cã c¸c kho¶n cho vay chØ ®Þnh nh»m vµo c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi. C¬ chÕ cho vay vÉn ch­a cã sù t¸ch b¹ch râ rµng gi÷a cho vay th­¬ng m¹i vµ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn, gi÷a c¬ quan phô tr¸ch cho vay chØ ®Þnh vµ cho vay th­¬ng m¹i. L·i suÊt hiÖn hµnh cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ ch vay nµy. NÕu ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn th× ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã l·i suÊt riªng cho c¸c ch­¬ng tr×nh cña Nhµ n­íc ®èi víi ®èi t­îng riªng. 5. Thµnh c«ng ban ®©ï Qua mét thêi gian ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông b»ng ®ång ViÖt nam thay thÕ cho c¬ chÕ ®iÒu hµnh b»ng l·i suÊt c¬ b¶n tr­íc ®©y, mÆc dï thêi gian ch­a nhiÒu nh­ng nh÷ng ph¶n håi ban ®Çu tõ phÝa c¸c TCTD vµ c¸c doanh nghiÖp cho thÊy c¬ chÕ l·i suÊt míi ®ang cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi ho¹t ®éng tÝn dông. C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· t¹o ®iÒu kiÖn h¹n chÕ ®­îc sù ®éc quyÒn cña c¸c TCTD trªn thÞ tr­êng tÝn dông. Víi c¬ chÕ l·i suÊt nµy ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ®· ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ ngang nhau, cho phÐp c¸c kh¸ch hµng cã quyÒn lùa chän c¸c TCTD ®Ó t×m ra l·i suÊt vay phï hîp cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh. Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng cã thÒ chÊp nhËn c¸c dù ¸n cã ®é rñi ro cao. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi vay vèn mµ kh«ng ®¸p øng ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay th«ng th­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi kinh doanh hiÖn ch­a kh¼ng ®Þnh ®­îc uy tÝn cña m×nh víi ng©n hµng trong qu¸ tr×nh vay vèn, kh«ng bÞ lì nh÷ng c¬ héi kinh doanh tèt. Bëi vËy, khi ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt míi, kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp tá ra hå hëi, nhiÒu hé n«ng d©n vµ hé kinh doanh c¸ thÓ còng bµy tá sù t¸n ®ång do c¬ chÕ vay míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o cã c¬ héi vay vèn cña ng©n hµng. MÆt kh¸c, viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c TCTD më réng m¹ng l­íi ®Ó huy ®éng vèn, cho vay vèn víi møc l·i suÊt phï hîp víi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, ng­êi s¶n xuÊt vµ tæ chøc kinh tÕ ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n cã nhiÒu kh¶ n¨ng vµ c¬ héi vay vèn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ®Þa bµn n«ng th«n. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc chñ ®éng quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt cho vay, phï hîp víi møc l·i suÊt huy ®éng trªn tõng ®Þa bµn cô thÓ vµ t­¬ng øng víi nh÷ng mãn vay cã tû lÖ rñi ro cao hay thÊp, chÊm døt t×nh tr¹ng kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay vèn víi l·i suÊt cao ng©n hµng còng cã kh¶ n¨ng cho vay ®­îc nh­ng kh«ng thÓ cho vay v× " kÞch trÇn ". Trong m«i tr­êng ho¹t ®éng theo l·i suÊt tho¶ thuËn, buéc c¸c ng©n hµng ph¶i gi¶m thiÓu chi phÝ ®Çu vµo, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô c¸c ng©n hµng, kh¶ n¨ng Marketing, n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn an toµn vµ kh¶ n¨ng héi nhËp víi nÒn tµi chÝnh- tiÒn tÖ quèc tÕ cña c¸c TCTD, ®Ó tõ ®ã lµm ®éng lùc thóc ®Èy thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam. ch­¬ng 3 mét sè gi¶i ph¸pnh»m hoµn thiÖn thªm chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn hay cña viÖt nam Thùc tÕ viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thêi gian qua ë ViÖt nam cho thÊy chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Sù vËn ®éng, thay ®æi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt cã t¸c ®éng nhanh vµ m¹nh mÏ ®Õn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tÝn dông, t¹o ra c¸c hiÖu øng râ rÖt víi ho¹t ®éng cña hÖ thèng NH vµ t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ l·i suÊt l·i suÊt tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt cña ViÖt nam thêi gian qua ®· ®­îc thùc hiÖn tõng b­íc thËn träng, phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ cña ViÖt nam trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. Tuy vËy, ®Ó c¬ chÕ l·i suÊt míi ph¸t huy ®­îc hÕt t¸c dông th× ®ßi hái chóng ta ph¶i: Cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng æn ®Þnh v÷ng m¹nh, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thËn träng. Nhµ n­íc víi c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ vµ ®Þnh h­íng cÇn t¹o ra cho ®Êt n­íc mét thÕ ®i lªn v÷ng m¹nh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh­ vËy ®ßi hái ta ph¶i cã nh÷ng ph­¬ng ¸n tæng thÓ ®æi míi ho¹t ®éng hÖ thèng kinh tÕ quèc doanh theo h­íng tinh gän hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶, n¾m v÷ng kh©u then chèt cña nÒn KTQD ®ãng vai trß ®Þnh h­íng ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. VÊn ®Ò lµ hiÖu qu¶ qu¶n lý ®¹t tíi møc ®é ®ñ trang tr¶i l·i suÊt cho ng­êi cÊp vèn, lµm nghÜa vô thuÕ ®èi víi Nhµ n­íc, cã lîi nhuËn cho doanh nghiÖp theo nguyªn t¾c tù hoµn vèn, tù t¨ng tr­ëng. Nã chÝnh lµ nÒn t¶ng ®Ó æn ®Þnh x· héi, chÊn h­ng c¸c quan hÖ tµi chÝnh- tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ, lµ ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr­êng hµng ho¸, thÞ tr­êng tµi chÝnh, thÞ tr­êng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ còng lµ c¬ së ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt, ®­a ra ®­îc nh÷ng møc l·i suÊt phï hîp víi nÒn kinh tÕ. §æi míi, cñng cè vµ s¾p xÕp l¹i khu vùc doanh nghiÖp Sù lµnh m¹nh vÒ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ gèp phÇn quan träng vµo viÖc ®¶m b¶o tÝnh lµnh m¹nh cña hÖ thèng NH. HiÖn nay c¸c DNNN lµ kh¸ch hµng vay vèn chñ yÕu cña c¸c TCTD mµ phÇn lín c¸c DNNN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn cñng cè, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng chØ nªn gi÷ l¹i nhøng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét sè lÜnh vùc c«ng Ých, nh÷ng lÜnh vùc n¾m vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §ång thêi, ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, Nhµ n­íc cÇn x©y dùng, ¸p dông mét sè c¬ chÕ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng, th«ng tho¸ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thùc hiÖn c¬ chÕ hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. C¸c doanh nghiÖp ( ®Æc biÖt lµ do¹nh nghiÖp Nhµ n­íc ) ph¶i cã c¬ cÊu nguån vèn hîp lý gi÷a vèn tù cã víi vèn vay NH, vèn tù cã so víi vèn ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu,... ®Ó tõ ®ã gi¶m thiÓu ¸p lùc t¨ng l·i suÊt trong giai ®o¹n ®Çu th¶ næi l·i suÊt.HiÖn nay, ®a sè c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng chñ yÕu b»ng nguån vèn vay NH, nh­ vËy sÏ chøa ®ùng nhiÒu rñi ro cho c¶ NH vµ kh¸ch hµng khi cã biÕn ®éng m¹nh vÒ l·i suÊt. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ xu h­íng tÊt yÕu cña quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng, víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ cña n­íc ta,viÖc tù do ho¸ l·i suÊt còng ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò cÇn xem xÐt: - Xu h­íng muèn h¹ qu¸ ®¸ng møc l·i suÊt huy ®éng vµ n©ng qu¸ møc l·i suÊt cho vay v× lîi Ých cña mét sè TCTD, lµm ph­¬ng h¹i lîi Ých cña c¸ nh©n doanh nghiÖp vay vèn vµ ng­êi göi tiÒn. Bëi v×, trong ®iÒu kiÖn c¸c yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn yÕu nh­ ë n­íc ta, c¶ ng­êi thõa vèn vµ ng­êi cÇn vèn Ýt cã c¬ héi lùa chän ®Çu t­ cã hiÖu qu¶. C¸c nguån cung vèn trong n­íc cßn h¹n chÕ, c¸c doanh nghiÖp, nhµ s¶n xuÊt l¹i Ýt vèn tù cã nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n, hé s¶n xuÊt, dï l·i suÊt vay vèn cao ®Õn ®©u vÉn ph¶i chÊp nhËn vay, dÉn ®Õn c¸c kho¶n nî t¨ng cao, g©y nguy c¬ rñi ro lín cho c¶ ng­êi vay lÉn ng©n hµng. - Trong n¨m 2002 vµ nh÷ng n¨m s¾p tíi møc ®é héi nhËp cña nÒn kinh tÕ n­íc ta víi khu vùc vµ thÕ giíi ngµy cµng t¨ng lªn, xu h­íng quèc tÕ hãa thÞ tr­êng tµi chÝnh ngµy cµng t¨ng lªn, t¸c ®éng cña yÕu tè tû gi¸ vµ l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ t¨ng cao lµm cho l·i suÊt thÞ tr­êng trong n­íc t¨ng lªn, cao h¬n møc tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong n­íc, lµm tª liÖt ®Çu t­ th× c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn kh«ng cßn t¸c dông n÷a. Khi ®ã c¶ ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay ®Òu chÞu rñi ro lín. - Xu h­íng h×nh thµnh nhiÒu khu vùc l·i suÊt theo cung cÇu vèn vµ chi phÝ ng©n hµng kh¸c nhau: nh­ khu vùc n«ng th«n sÏ cao h¬n thµnh thÞ, l·i suÊt cho vay TCTDCP sÏ cao h¬n NHTMNN vµ sù c¹nh tranh kh«ng c©n søc vÒ l·i suÊt gi÷a mét bªn lµ c¸c HNTM lín, cã tiÒm lùc vÒ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng kinh doanh víi mét bªn lµ c¸c NHTM, TCTD cæ phÇn kh¶ n¨ng vèn vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cßn h¹n hÑp, sÏ lu«n ph¶i chÞu thiÖt thßi hoÆc nguy c¬ rñi ro cao trong kinh doanh, thÞ phÇn ngµy cµng cã xu h­íng bÞ thu hÑp. Còng t­¬ng tù nh­ vËy lµ cuéc c¹nh tranh kh«ng c©n søc gi÷a c¸c TCTD ViÖt nam vµ c¸c NHTM, TCTD n­íc ngoµi. Víi mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra nh­ trªn vµ thùc tr¹ng hÖ thèng thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta hiÖn nay, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn míi ph¸t huy tèt hiÖu qu¶ chóng ta cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p : 1. Cñng cè, hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ng©n hµng Ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña hÖ thèng ng©n hµng - NHNN thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng tiÒn tÖ tÝn dông th«ng qua viÖc qu¶n lý vÜ m« c¸c NHTM, c¸c TCTD b»ng c¸ch sö dông c¸c c«ng cô thuéc chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ chÝnh s¸ch ph¸t hµnh, chÝnh s¸ch cung øng tÝn dông vµ l­u th«ng tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch dù tr÷ b¾t buéc, chÝnh s¸ch l·i suÊt,... Nhê chÝnh s¸ch l·i suÊt NHTW sÏ lµ ng­êi cho vay cuèi cïng, trong ®ã chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®­îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng tÝn dông c¸c NHTM. - HÖ thèng NHTM lµ mét kªnh truyÒn dÉn quan träng ®Ó c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng vµo l·i suÊt thÞ tr­êng, møc cung tiÒn tÖ vµ qua ®ã thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c c«ng cô nµy ph¸t huy t¸c dông ®Õn ®©u hoµn toµn phô thuéc vµo th¸i ®é øng xö còng nh­ chÊt l­îng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Mét hÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp, t×nh h×nh tµi chÝnh h¹n hÑp, chÊt l­îng ho¹t ®éng ch­a cao, nî qu¸ h¹n lín,... th× viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn kh«ng ph¸t huy ®­îc t¸c dông. Do ®ã cÇn ph¶i c¬ cÊu l¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. NHTM thùc sù lµ ng©n hµng kinh doanh tiÒn tÖ. Kinh doanh tiÒn tÖ trong ng©n hµng lµ c¸c ho¹t ®éng nhËn göi vµ cho vay, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i cñng cè c¸c chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ, sö dông vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ nh»m khai th¸c tèi ®a mäi nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ. Mét sè gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn vËn hµnh tèt + NHNN cÇn ®­a ra møc l·i suÊt c¬ b¶n lµm tham chiÕu ph¶n ¸nh ®óng gi¸ c¶ vµ c©n b»ng cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. Muèn vËy thÞ tr­êng tiÒn tÖ ph¶i ®­îc cñng cè vµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ c¬ chÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng sao cho l·i suÊt c¬ b¶n ®­a ra lµ l·i suÊt trung b×nh cña l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt thÞ tr­êng më, l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ l·i suÊt tiÒn göi t¹i NHNN. + C¸c TCTD ë khu vùc n«ng th«n më réng ®Çu t­ cho n«ng d©n víi l·i suÊt hîp lý, kh«ng b¾t Ðp, b¾t chÑt ng­êi vay. CÇn tËp trung hç trî NHNo & PTNT thùc hiÖn tèt ®Ò ¸n t¸i c¬ cÊu ®Ó tiÕp tôc lµ ng©n hµng chñ ®¹o, chñ lùc ®ñ søc ®¸p øng c¬ b¶n vµ ®iÒu hoµ thÞ tr­êng tµi chÝnh n«ng th«n : - N©ng cao hiÖu lùc tiÕp cËn n«ng d©n c¸ch ph¸t triÓn thªm chi nh¸nh, phßng giao dÞch, ng©n hµng l­u ®éng. - TËp trung c¸c nguån vèn uû th¸c, dù ¸n víi l·i suÊt hîp lý ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n cho NHNo, t¨ng vèn cho vay hé n«ng d©n, doanh nghiÖp võa vµ nhá khu vùc n«ng th«n. - NHNo lµ NHTMNN nªn cã vai trß quan träng trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña §¶ng, ChÝnh phñ, NHNo cÇn x©y dùng c¬ chÕ tµi chÝnh hîp lý, tiÕt kiÖm chi phÝ, ®¶m b¶o møc chªnh lÖch thu chi hîp lý, t¹o l·i suÊt cho vay hîp lý ®èi víi n«ng d©n. + C¸c NHTMNN cÇn më réng cho vay c¸c hé n«ng d©n, kinh tÕ n«ng nghiÖp ë c¸c vïng nh­ ven ®«, ngo¹i « thµnh phè, thÞ x·. + CÇn ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn ®Ó mäi tæ chøc c¸ nh©n nhÊt lµ n«ng d©n hiÓu râ c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn lµ c¬ chÕ cã lîi cho n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn: - L·i suÊt tho¶ thuËn kh«ng ph¶i lµ l·i suÊt cao tuú theo ý muèn cña Ng©n hµng. §ã chÝnh lµ l·i suÊt phï hîp víi nhu cÇu cña ng­êi vay, do ng­êi vay quyÕt ®Þnh, ®¶m b¶o cã vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh thu ®­îc lîi nhuËn. - C¸c hé n«ng d©n nghÌo, khã kh¨n vÉn ®­îc vay vèn duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi l·i suÊt ­u ®·i cña Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo vµ l·i suÊt th«ng th­êng cña NHNo&PTNT. - ë c¸c vïng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ ph¸t triÓn, khi ng­êi vay chÊp nhËn l·i suÊt cao th× ng©n hµng còng sÏ huy ®éng víi l·i suÊt cao h¬n. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi göi, ng­êi d©n ë nh÷ng vïng nµy còng sÏ ®­îc h­ëng lîi. + NHNN t¨ng c­êng thanh tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cho vay, l·i suÊt cña c¸c TCTD ë n«ng th«n, ph¸t hiÖn ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c khuynh h­íng kh«ng ®óng. + Cñng cè vai trß cña hiÖp héi ng©n hµng, phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c NHTM trªn cïng ®Þa bµn nh»m æn ®Þnh l·i suÊt kinh doanh, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c NHTM c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, l«i kÐo kh¸ch hµng cña nhau lµm cho thÞ tr­êng vèn trë nªn lén xén. + CÇn cã mét c¬ chÕ qu¶n lý viÖc cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn cña c¸c TCTD th«ng tho¸ng nh­ng l¹i ph¶i chÆt chÏ. C¬ chÕ nµy kh«ng cã sù can thiÖp s©u vµo viÖc tù chñ kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt cña TCTD nh­ng còng kh«ng bu«ng láng qu¶n lý ®Ó cho c¸c TCTD dïng c«ng cô l·i suÊt ®Ó c¹nh tranh kh«ng ®óng ph¸p luËt. + Víi ph­¬ng ch©m" gi¸m s¸t tõ xa, thanh tra t¹i chç " ngoµi nh÷ng yªu cÇu b¸o c¸o theo chÕ ®é chung, nªn yªu cÇu c¸c TCTD ph¶i b¸o c¸o nh÷ng kho¶n cho vay thÊp h¬n chi phÝ vµ nh÷ng kho¶n cho vay cao h¬n l·i suÊt b×nh qu©n chung. §ång thêi th­êng xuyªn kiÓm tra viÖc cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn cña tõng TCTD vµ ph¶i cã chÕ tµi ®èi víi nhiÒu TCTD cã nhiÒu kho¶n lç mµ vÉn cho vay. 2. Ph¸t huy vai trß cña c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp Tù do ho¸ l·i suÊt lµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo quan hÖ cung cÇu ®Çu t­, møc tiÕt kiÖm vµ thu nhËp trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, chóng ta ph¶i chuyÓn ®æi hoµn toµn viÖc sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ tõ trùc tiÕp( h¹n møc tÝn dông, kiÓm so¸t l·i suÊt, tû gi¸ ) sang gi¸n tiÕp( nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i cÊp vèn , dù tr÷ b¾t buéc ) do cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng c¸c c«ng cô kiÓm so¸t l·i suÊt ®· trë nªn kÐm hiÖu qu¶. * §èi víi nghiÖp vô thÞ tr­êng më: §Ó thùc hiÖn LuËt NHNN vµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ngµy 12/7/2000, NHNN ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §©y lµ mét b­íc tiÕn míi trong ®æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng chuyÓn tõ sö dông c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp. Cho ®Õn nay, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ®­îc thùc hiÖn an toµn, ®óng quy ®Þnh theo ®Þnh kú mét tuÇn mét lÇn. ViÖc ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, b¸m s¸t diÔn biÕn thÞ tr­êng, phÇn nµo ®iÒu chØnh vèn kh¶ dông cña c¸c TCTD( thu hót vèn thõa vµ b¬m thªm vèn vµo khi thiÕu ). Tuy nhiªn, hiÖn nay t¸c ®éng cña thÞ tr­êng më ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ kh«ng ®¸ng kÓ: thµnh viªn tham gia cßn h¹n chÕ( chØ bao gåm 21 TCTD trong ®ã cã 4 NHTMQD, 10 NHTMCP, 1 ng©n hµng liªn doanh, 4 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 c«ng ty tµi chÝnh vµ Quü tÝn dông TW ), hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng cßn h¹n hÑp( gåm tÝn phiÕu NHNN vµ tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc ). Do vËy, trong thêi gian tíi cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p hoµn thiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më nh­ sau: - Rµ so¸t c¸c c¬ chÕ, quy chÕ lµm c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh theo h­íng t¹o ®iÒu kiÖn thu hót thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng. - TiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó më réng thªm nhiÒu lo¹i hµng hãa( nh­ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu cã thêi h¹n thanh to¸n d­íi mét n¨m, c¸c chøng kho¸n do c¸c TCTDNN ph¸t hµnh,... ) cã thÓ sö dông trong c¸c giao dÞch thÞ tr­êng më. - N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c dù b¸o, ®iÒu hµnh thÞ tr­êng trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé dù b¸o, c¶i tiÕn chÕ ®é cung cÊp th«ng tin trong vµ ngoµi ngµnh víi sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ®¬n vÞ NHNN, c¸c bé ngµnh liªn quan( Bé tµi chÝnh, Kho b¹c nhµ n­íc ). - T¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng( bao gåm thÞ tr­êng néi tÖ vµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ) ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng s«i næi, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c cung vµ cÇu vèn trªn thÞ tr­êng ®Ó cã thÓ cung cÊp ®­îc c¸c th«ng tin cÊp thiÕt phôc vô cho viÖc dù b¸o vèn kh¶ dông còng nh­ cho viÖc ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më. - C¶i tiÕn h×nh thøc ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c theo h­íng xÐt thÇu khèi l­îng tÝn phiÕu kho b¹c ph¸t hµnh dù kiÕn ®Ó cho tÝn phiÕu mang tÝnh chÊt thÞ tr­êng vµ thu hót ®­îc nhiÒu thµnh viªn tham gia h¬n. b. C«ng cô t¸i cÊp vèn : §Ó c«ng cô t¸i cÊp vèn ®ãng vai trß lµ c«ng cô cÊp tÝn dông ng¾n h¹n cña NHNN vµ cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho c¸c NHTM vµ thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng, cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p: - C¬ chÕ t¸i cÊp vèn cÇn ®­îc tiÕp tôc hoµn thiÖn, quy ®Þnh râ rµng tõng lo¹i h×nh t¸i cÊp vèn nh­: + T¸i cÊp vèn theo h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c. +T¸i cÊp vèn d­íi h×nh thøc cho vay hå s¬ tÝn dông vµ cho vay cã ®¶m b¶o b»ng cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c. + Cho vay qua cöa sæ chiÕt khÊu ®Æc biÖt nh»m bï ®¾p thiÕu hôt vèn t¹m thêi ng¾n h¹n trong thanh to¸n cña c¸c NHTM. + Cho vay víi vai trß lµ ng­êi cho vay cuèi cïng nh»m môc ®Ých b¶o ®¶m an toµn cho hÖ thèng ng©n hµng. - L·i suÊt t¸i cÊp vèn cÇn ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t trªn c¬ së b¸m s¸t diÔn biÕn thÞ tr­êng vµ môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. * §èi víi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc: VÒ c¬ b¶n nh÷ng quy ®Þnh hiÖn t¹i vÒ dù tr÷ b¾t buéc lµ ®¶m b¶o linh ho¹t trong viÖc sö dông vèn cña c¸c TCTD. Tuy nhiªn, cßn mét sè h¹n chÕ nh­ tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cßn quy ®Þnh h¹n hÑp ë lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n 12 th¸ng trë xuèng nªn mèi quan hÖ gi÷a dù tr÷ b¾t buéc víi khèi l­îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ chØ dõng l¹i ë mèi quan hÖ víi M1. §iÒu nµy dÉn ®Õn kh¶ n¨ng kiÓm so¸t M2 cña NHNN cßn h¹n chÕ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy, trong thêi gian tíi, NHNN nªn më réng diÖn tiÒn göi ph¶i dù tr÷ b¾t buéc tõ d­íi 12 th¸ng lªn 24 th¸ng nh»m më réng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña NHNN. 3. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n Nhanh chãng hoµn thiÖn mét thÞ tr­êng tµi chÝnh trong ®ã bao gåm c¶ thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn, tõ ®ã míi cã thÒ h×nh thµnh mét c¬ chÕ l·i suÊt thùc sù theo h­íng thÞ tr­êng vµ lµ m«i tr­êng ho¹t ®éng tèt cho chÝnh s¸ch l·i suÊt. ThÞ tr­êng tµi chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi cÇn vèn vµ ng­êi cã kh¶ n¨ng cung øng vèn gÆp nhau tho¶ m·n lîi Ých vµ nhu cÇu cña nhau, lµ n¬i diÔn ra trao ®æi mua b¸n quyÒn sö dông c¸c kho¶n vèn th«ng qua nhiÒu h×nh thøc d­íi d¹ng c¸c chøng tõ cã gi¸. Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ gióp ng©n hµng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ vµ ®¸p øng h¬n nhu cÇu thanh kho¶n cÊp b¸ch. Sù n©ng cÊp cña hÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng còng ®ßi hái ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, cëi më nhiÖt t×nh víi kh¸ch hµng còng lµ mét vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc kinh doanh. Sù linh ho¹t ®¬n gi¶n ë møc cã thÓ trong thñ tôc chi tr¶, cho vay gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo thµnh c«ng cña ng©n hµng trong chiÕn l­îc huy ®éng vèn. Bªn c¹nh mçi ng©n hµng ph¶i cã mét kÕ ho¹ch riªng vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt c¹nh tranh nh»m thu hót kh¸ch hµng hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHTW ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña NHTM lµm thay ®æi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ, l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay,... nh»m thiÕt lËp l¹i cung cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt chóng ta cÇn thiÕt ph¶i ®Èy thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt nam ph¸t triÓn, bëi v×: Quan hÖ gi÷a NH vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mèi quan hÖ hai chiÒu, bæ trî lÉn nhau. Khi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng ph¸t triÓn sÏ t¹o ra nh÷ng tiÖn Ých míi, t¹o ®iÒu kiÖn phôc vô cho nh÷ng giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ng­îc l¹i khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, nã sÏ thóc ®Èy h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña c¸c ng©n hµng, gióp ng©n hµng hoµn thiÖn h¬n n÷a vai trß cña m×nh còng nh­ më réng ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh doanh dÞch vô. Kh«ng chØ riªng ë ViÖt nam mµ ë c¸c n­íc kh¸c còng vËy, nh×n chung c¸c NHTW ®Òu dùa vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Sù th¨ng gi¶m cña chØ sè chøng kho¸n ph¶n ¸nh sù hîp lý hay ch­a hîp lý cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn hµnh. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, nÕu gi¸ c¶ chøng kho¸n t¨ng chøng tá chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang cã xu h­íng th¶ láng vµ ng­îc l¹i chØ sè gi¶ c¶ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n gi¶m chøng tá chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang cã xu h­íng th¾t chÆt. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn còng lµm cho nghiÖp vô thÞ tr­êng më ph¸t triÓn. B¾t ®Çu ®i vµo vµo ho¹t ®éng tõ 12/07/2000 ®Õn hÕt 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 NHNN ®· tæ chøc ®­îc h¬n 30 phiªn giao dÞch víi tæng l­îng vèn mua b¸n trªn thÞ tr­êng ®¹t gÇn 4 tû ®ång. Nh­ vËy, ®Ó c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt ë n­íc ta thùc hiÖn ®­îc thµnh c«ng ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc ®ãng gãp cña nhiÒu ban ngµnh, ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nh÷ng gi¶i ph¸p nªu trªn ®Ó cã ®­îc mét nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, ®ñ søc chÞu ®ùng ®­îc c¸c có sèc tõ bªn ngoµi víi nÒn kinh tÕ khi thùc hiÖn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt. 4. N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, n¨ng lùc qu¶n lý vµ n¨ng lùc kiÓm so¸t rñi ro cña c¸c TCTD Sù v÷ng m¹nh cña c¸c TCTD lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho qóa tr×nh tù do hãa l·i suÊt thµnh c«ng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, c¸c TCTD cÇn thùc hiªn mét sè biÖn ph¸p sau: Ho¹t ®éng trªn c¬ së ®¶m b¶o ®ñ møc vèn ph¸p ®Þnh theo quy ®Þnh cña LuËt vÒ tæ chøc tÝn dông vµ NghÞ ®Þnh sè 82/1998/N§-CP ngµy 3/10/1998 cña ChÝnh phñ “ vÒ viÖc ban hµnh danh môc møc vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c TCTD ”. Thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh cña NHNN vÒ c¸c tû lÖ an toµn trong ho¹t ®éng nh­ tû lÖ tèi ®a nguån vèn ng¾n h¹n ®­îc sö dông cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n, giíi h¹n cho vay tèi ®a ®èi víi mét kh¸ch hµng cu¶ mçi TCTD, tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu, tû lÖ vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n. Thùc hiÖn ph©n lo¹i tµi s¶n cã vµ trÝch lËp quü dù phßng rñi ro tõ chi phÝ häat ®éng theo quy ®Þnh cña NHNN ®Ó c¸c TCTD cã thÓ bï ®¾p ®­îc nh÷ng rñi ro ph¸t sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m b¶o ho¹t ®éng lµnh m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch kh¸ch hµng, thÈm ®Þnh dù ¸n tr­íc khi ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­; th­c hiÖn tèt viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c danh môc ®Çu t­ ®Ó ph©n t¸n rñi ro; Tham gia vµo c¸c hîp ®ång lùa chän vµ hîp ®ång t­¬ng lai ®Ó b¶o hiÓm rñi ro; X©y dùng kÕ ho¹ch c©n ®èi nguån vèn vµ sö dông nguån vèn phï hîp, ®¶m b¶o kú h¹n tµi s¶n cã lu«n phï hîp víi tµi s¶n nî ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro vÒ l·i suÊt. Thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ NH ®Ó gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ tõng b­íc hoµ nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. C«ng t¸c kÕ to¸n, h¹ch to¸n cÇn ph¶i minh b¹ch, h¹ch to¸n cña c¸c TCTD ph¶i ®­îc h¹ch to¸n ®éc lËp, th­êng xuyªn theo ®Þnh kú. Thùc hiÖn kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc, n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé, quan t©m c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé hÖ thèng NH ë c¶ cÊp ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ kh©u t¸c nghiÖp cô thÓ. 5. TiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý. ChuyÓn ho¹t ®éng ng©n hµng sang h¹ch to¸n kinh doanh, c¬ chÕ l·i suÊt chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng nh­ng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ch­a ®Çy ®ñ, ®ång bé dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm cña c¸c chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ trong quan hÖ nhËn tiÒn göi vµ tÝn dông ch­a cao. Trong mét sè n¨m gÇn ®©y nî nÇn d©y d­a cña c¸c TCKT, ng©n hµng vµ nî cña ng©n hµng víi kh¸ch hµng ®· ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ, kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn còng nh­ cña ng©n hµng. Do ®ã cÇn nhanh chãng cã ®Çy ®ñ luËt lÖ vµ thÓ chÕ ®ång bé c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ luËt th­¬ng m¹i, ph¸ s¶n, thÕ chÊp, chuyÓn nh­îng vèn, quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi ®i vay víi ng­êi cho vay, m«i giíi. Nã ph¶i ®­îc c«ng bè mét c¸ch réng r·i ®Ó mäi ng­êi d©n, mäi doanh nghiÖp lín nhá hiÓu râ vµ chÊp hµnh ®óng. 6.Thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ tµi chÝnh thÕ giíi vµ khu vùc §Ó cô thÓ ho¸ c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn, cã thÓ thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh­ sau: Thø nhÊt, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc chuyÓn ®æi sang sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gi¸n tiÕp, cÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ b»ng c¸c biÖn ph¸p sau: + Phèi hîp víi Bé tµi chÝnh c¶i tiÕn ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c qua NHNN, l·i suÊt tÝn phiÕu cÇn ®Ó cho thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. Khi thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, NHNN nªn h¹n chÕ ph¸t hµnh tÝn phiÕu NHNN ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn chi phÝ cña NHNN vµ NHNN chØ ph¸t hµnh khi cÇn thiÕt. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn NH, cÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng cã kú h¹n. C¸c tho¶ thuËn thanh to¸n cÇn ®­îc c¶i tiÕn ®Ó c¸c lÖnh thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng , tr«i ch¶y. + Tõng b­íc sö dông c¸c c«ng cô tiÒn tÖ míi nh­ chøng chØ tiÒn göi, chÊp nhËn thanh to¸n cña NH. + Hoµn chØnh hÖ thèng thanh to¸n bï trõ ®Ó c¸c NH tiÕn hµnh c¸c giao dÞch ng¾n, ph¸t triÓn nghiÖp vô vay m­în qua ®ªm. Thø hai, Ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu ®· ra ®êi, tuy nhiªn ®Õn nay vÉn ch­a cã v¨n b¶n thi hµnh. V× vËy, NHNN cÇn phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh liªn quan sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, ®¶m b¶o c¸c khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó c¸c th­¬ng phiÕu cã ®iÒu kiÖn l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. Khi ®ã, c¸c NHTM cã thÓ chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ khi cÇn cã thÓ t¸i chiÕt khÊu l¹i víi NHNN, ®ång thêi t¹o thªm c«ng cô cho nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Thø ba, thùc hiÖn c¬ c©ó l¹i c¸c TCTD, ®Æc biÖt lµ cñng cè vµ s¾p xÕp l¹i c¸c NHTMCP ®Ó ®¶m b¶o tÝnh an toµn hÖ thèng. Bëi v×, hiÖn t¹i sè l­¬ng NH ë ViÖt nam ®· t­¬ng ®èi nhiÒu nh­ng n¨ng lùc tµi chÝnh vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng cßn kÐm, nhiÒu NHCP khã cã ®iÒu kiÖn trô næi trong m«i tr­êng c¹nh tranh. C¸c tæ chøc nµy cÇn cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh, kinh nghiÖm qu¶n lý bëi v× ho¹t ®éng cña NH mang tÝnh ®Æc thï, nÕu mét NH ho¹t ®éng yÕu kÐm dÉn ®Õn ph¸ s¶n ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng lan truyÒn do yÕu tè t©m lý sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña toµn bé hÖ thèng NH. Do vËy, ®èi víi c¸c NHTMCP, NHNN cÇn thùc hiÖn cñng cè vµ s¾p xÕp l¹i b»ng mét lo¹t biÖn ph¸p nh­: thùc hiÖn s¸p nhËp vµ mua l¹i, thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t ®Æc biÖt, thay ®æi nh©n sù, t¨ng vèn ®iÒu lÖ,... - §èi víi NHQD cÇn ®­îc c¬ cÊu l¹i c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l­îng b»ng c¸c biÖn ph¸p sau: t¨ng vèn ®iÒu lÖ, lµm s¹ch b¶n c©n ®èi tµi s¶n, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa nî xÊu ph¸t sinh, t¸ch b¹ch tÝn dông chÝnh s¸ch ra khái tÝn dông th­¬ng m¹i, thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý vµ khai th¸c tµi s¶n thÕ chÊp, tæ chøc l¹i bé m¸y, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ NH. ._.