Một số bài học kinh nghiệm trong phát triển ngoại thương của Trung Quốc và gợi ý đối với Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû XX, nÒn kinh tÕ Trung Quèc trçi dËy m¹nh mÏ, lµ hiÖn t­îng næi bËt nhÊt, thu hót nhiÒu sù chó ý nhÊt ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ trªn toµn thÕ giíi. Sau h¬n 20 n¨m (1979-2003) thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, bé mÆt kinh tÕ x· héi Trung Quèc ®· biÕn ®æi s©u s¾c.VÒ nhiÒu mÆt, Trung Quèc ®ang chiÕm nh÷ng vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®øng hµng ®Çu vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng víi mét thùc lùc kinh tÕ kh«ng nhá. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, tr¶i qua gÇn mét phÇn t­ thÕ kû, ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu rùc rì: tõ chç xÕp hµng thø 32 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt nhËp khÈu (n¨m 1978) ®Õn nay Trung Quèc ®· lµ c­êng quèc ngo¹i th­¬ng lín thø 5 trªn thÕ giíi víi tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lªn tíi 620,8 tû USD n¨m 2002 (t¨ng gÊp 30 lÇn so víi n¨m 1978). H¬n thÕ n÷a, vÞ thÕ vµ ¶nh h­ëng cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ®­îc n©ng cao, ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®ang ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn tèt ®Ñp h¬n, ®Æc biÖt lµ sau sù kiÖn Trung Quèc ®· trë thµnh thµnh viªn thø 143 cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi ngay vµo n¨m ®Çu tiªn cña thÕ kû XXI. ViÖt Nam lµ n­íc l¸ng giÒng cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n c­, chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi vµ c¶ vÒ kinh tÕ víi Trung Quèc. Còng gièng nh­ Trung Quèc, ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh ®æi míi ®Êt n­íc, h­íng tíi viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn, ViÖt Nam tiÕn hµnh më cöa, ®æi míi ®Êt n­íc sau Trung Quèc 8 n¨m vµ cho ®Õn nay th× nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, thµnh tùu ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng vÉn cßn lµ khiªm tèn so víi nh÷ng thµnh qu¶ to lín cña n­íc b¹n vµ cßn ch­a xøng víi tiÒm n¨ng cña chÝnh ViÖt Nam. V× vËy, ®Ó thµnh c«ng h¬n n÷a trong c«ng cuéc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam th× viÖc tham kh¶o bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc lµ rÊt cÇn thiÕt. Víi lý do trªn, em xin ®­îc m¹nh d¹n nghiªn cøu vÊn ®Ò “Mét sè bµi häc kinh nghiÖm trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc vµ gîi ý ®èi víi ViÖt Nam”. B¶n khãa luËn nµy chñ yÕu ®i s©u vµo ph©n tÝch c¸c bµi häc kinh nghiÖm thµnh c«ng còng nh­ ch­a thµnh c«ng trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc trong tiÕn tr×nh më cöa vµ c¶i c¸ch kinh tÕ tõ n¨m 1979 ®Õn nay, ®Ó trªn c¬ së ®ã tham kh¶o mét c¸ch cã phª ph¸n vµ chän läc nh÷ng kinh nghiÖm cã tÝnh kh¶ thi, phï hîp víi thùc tiÔn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, ®­a ra nh÷ng gîi ý nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI. Khãa luËn ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch, ph­¬ng ph¸p thèng kª vµ so s¸nh. Ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc b¶n khãa luËn gåm cã 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: T×nh h×nh ngo¹i th­¬ng Trung Quèc tõ n¨m 1979 ®Õn nay Ch­¬ng II: Mét sè bµi häc kinh nghiÖm trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc Ch­¬ng III: Mét sè gîi ý ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tõ bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o – TiÕn sü Vò ThÞ Kim Oanh, ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn em trong viÖc hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp nµy. Em còng xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o, b¹n bÌ, Th­ viÖn tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, ViÖn kinh tÕ thÕ giíi, Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khãa luËn ®­îc hoµn thµnh. Hµ Néi, th¸ng 12/2003 Sinh viªn thùc hiÖn Lª Thïy D­¬ng Ch­¬ng I t×nh h×nh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trung Quèc tõ 1979 ®Õn nay I. Vµi nÐt vÒ ®Êt n­íc Trung Quèc 1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn Trung Quèc lµ mét ®Êt n­íc cã diÖn tÝch réng lín n»m ë nöa phÝa B¾c cña §«ng b¸n cÇu, phÝa §«ng Nam cña ®¹i lôc ¸-©u, phÝa §«ng cña Ch©u ¸ vµ phÝa T©y Th¸i B×nh D­¬ng, cã ®­êng biªn giíi ®Êt liÒn dµi kho¶ng 22.000 km tiÕp gi¸p víi 15 quèc gia, cã vïng biÓn réng lín víi tuyÕn bê biÓn dµi vµ rÊt nhiÒu ®¶o, ®­êng biªn giíi trªn biÓn dµi kho¶ng 18.000 km. DiÖn tÝch Trung Quèc lµ 960 v¹n km2 , lµ n­íc lín nhÊt Ch©u ¸, thø 3 trªn thÕ giíi vÒ diÖn tÝch l·nh thæ [22]. Víi vÞ trÝ ®Þa lý rÊt thuËn lîi cïng víi diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín ®· t¹o ra cho Trung Quèc nh÷ng ®iÒu kiÖn dÔ dµng ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ quan hÖ mËu dÞch víi c¸c n­íc vµ khu vùc lín ë Ch©u ¢u, Ch©u Mü còng nh­ §«ng Nam ¸, Australia vµ Trung ¸. §Þa h×nh Trung Quèc rÊt ®a d¹ng bao gåm ®ång b»ng, gß ®åi, cao nguyªn, bån ®Þa, s¬n ®Þa, hoang m¹c, sa m¹c xen kÏ nhau, chñ yÕu lµ ®Þa h×nh ®åi nói, chiÕm 70% diÖn tÝch ®Êt ®ai trong ®ã gÇn 1/3 ë ®é cao trªn 300m, diÖn tÝch ®Êt trång trät chØ kho¶ng 100 triÖu ha, ®é ph× nhiªu kh¸ cao. §iÒu kiÖn khÝ hËu rÊt ­u viÖt nh­ng t­¬ng ®èi kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng, tr¶i réng tõ Nam tíi B¾c lµ c¸c vïng khÝ hËu kh¸c nhau: v­ît nhiÖt ®íi, nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, no·n «n ®íi, hµn nhiÖt ®íi. L­îng m­a dåi dµo, b×nh qu©n hµng n¨m ë Trung Quèc lµ 629mm. §iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ l­îng n­íc ph©n phèi hîp lý t¹o ra ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, nh­ nghÒ trång lóa, trång b«ng, c¸c lo¹i hoa qu¶ vµ nghÒ c¸. Trung Quèc lµ n­íc cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t­¬ng ®èi phong phó, trong ®ã l­îng tµi nguyªn n­íc ®øng thø nhÊt thÕ giíi. Nguån tµi nguyªn n¨ng l­îng còng rÊt lín, tr÷ l­îng than th¨m dß ®­îc lµ 700 tû tÊn, ®øng thø nhÊt thÕ giíi. S¶n l­îng dÇu th« ®øng thø n¨m thÕ giíi. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n cña Trung Quèc t­¬ng ®èi toµn diÖn vµ ®ång bé, 150 lo¹i kho¸ng s¶n ®­îc sö dông trªn thÕ giíi ®Òu ®­îc ph¸t hiÖn ë Trung Quèc, trong ®ã tr÷ l­îng th¨m dß ®­îc cña h¬n 20 lo¹i nh­: than, vonfram, sitilium, ®ång, ch×, kÏm, vana®ium, titan... ®øng hµng ®Çu thÕ giíi. Rõng cña Trung Quèc còng ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ chñng lo¹i gç víi h¬n 2500 lo¹i trong ®ã cã 500 lo¹i c©y quý hiÕm vµ 50 lo¹i c©y ®Æc chñng cïng nhiÒu lo¹i ®éng vËt quý hiÕm [22]. 2. D©n c­ Trung Quèc lµ n­íc cã d©n sè lín nhÊt thÕ giíi, d©n sè Trung Quèc tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002 cã 1.284.530.000 ng­êi [22]. Trung Quèc lµ mét trong nh÷ng quèc gia cã mËt ®é d©n c­ cao nhÊt vµ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu; mËt ®é trung b×nh lµ 125 ng­êi/km2; dao ®éng tõ 1,5 ng­êi ë vïng tù trÞ T©y T¹ng ®Õn 400-500 ng­êi/km2 ë c¸c vïng ®ång b»ng phÝa §«ng, nhiÒu n¬i lªn ®Õn 1000-1500 ng­êi/km2 nh­ ë vïng B¾c vµ §«ng B¾c [7]. TiÒm n¨ng vÒ nguån nh©n lùc cña Trung Quèc lµ rÊt lín vµ l©u dµi. Sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm kho¶ng 61% tæng d©n sè, trong sè nµy cã 60% lµ lao ®éng n«ng nghiÖp. N¨m 1990, Trung Quèc cã lùc l­îng lao ®éng lµ 756, 6 triÖu ng­êi (tõ 15-64 tuæi). Theo tÝnh to¸n, trung b×nh mçi n¨m Trung Quèc cã thªm 21 triÖu ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng [7].Nguån nh©n lùc dåi dµo nµy cïng víi truyÒn thèng lao ®éng cÇn cï, s¸ng t¹o vµ c«ng t¸c gi¸o dôc ë ®©y rÊt ®­îc coi träng nªn chÊt l­îng lao ®éng ngµy cµng t¨ng lªn. §ã lµ tµi s¶n v« gi¸ vµ lµ nh©n tè quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc nµy. 3. §Æc ®iÓm chÝnh trÞ - x· héi Nhµ n­íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa ®­îc thµnh lËp vµo ngµy 01/10/1949. Sau khi n­íc CHND Trung Hoa thµnh lËp, §¶ng céng s¶n Trung Quèc ®· l·nh ®¹o C¸ch m¹ng Trung Quèc ®i vµo thêi kú kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ ®Êt n­íc, do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan, Trung Quèc ®· cã nhiÒu va vÊp, thÊt b¹i. Héi nghÞ Trung ­¬ng 3 khãa 11 §¶ng céng s¶n Trung Quèc (1978) ®· ®Ò ra ®­êng lèi c¶i c¸ch më cöa “Mét trung t©m, hai ®iÓm c¬ b¶n” (x©y dùng kinh tÕ lµ trung t©m, 2 ®iÓm c¬ b¶n lµ kiªn tr× c¶i c¸ch më cöa vµ kiªn tr× 4 nguyªn t¾c: Con ®­êng x· héi chñ nghÜa, chuyªn chÝnh d©n chñ nh©n d©n, sù l·nh ®¹o cña §¶ng, t­ t­ëng Mao Tr¹ch §«ng). §Æng TiÓu B×nh ®· ®­a ra lý luËn “X©y dùng x· héi chñ nghÜa mang mµu s¾c Trung Quèc” víi néi dung c¬ b¶n lµ “Gi¶i phãng t­ t­ëng, thùc sù cÇu thÞ” tøc lµ ®i theo chñ nghÜa M¸c nh­ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ Trung Quèc. Tõ ®ã ®Õn nay, Trung Quèc lu«n lu«n kiªn tr× c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa, x©y dùng chñ nghÜa x· héi mang mµu s¾c Trung Quèc, ®­a ®Êt n­íc chuyÓn sang mét thêi ®¹i míi. Nh×n chung, t×nh h×nh chÝnh trÞ-x· héi Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y æn ®Þnh, tuy trong n­íc vµ quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng nh­ng §¶ng céng s¶n Trung Quèc vÉn gi÷ v÷ng ®­îc quyÒn l·nh ®¹o. Néi bé ban l·nh ®¹o ®· qu¸n triÖt quan ®iÓm xuÊt ph¸t tõ ®¹i côc, tËp trung mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, vÒ chÝnh trÞ-x· héi, Trung Quèc còng cßn næi cém 2 vÊn ®Ò lín, ®ã lµ: 1- TÖ tham nhòng, bu«n lËu, vÊn ®Ò viÖc lµm, chªnh lÖch giµu nghÌo; 2- Trung Quèc ®ang b­íc vµo giai ®o¹n quyÕt ®Þnh cña c¶i c¸ch, thêi kú then chèt cña ph¸t triÓn , cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c, ®an xen vÒ thµnh phÇn kinh tÕ, lîi Ých kinh tÕ, lèi sèng, h×nh thøc tæ chøc x· héi ... ®Æc biÖt lµ sù thay ®æi vÒ kÕt cÊu giai tÇng, tû lÖ nßng cèt (giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n) trong §¶ng céng s¶n Trung Quèc còng ®· thay ®æi, ®ßi hái ph¶i ®æi míi c«ng t¸c chÝnh trÞ t­ t­ëng vµ c«ng t¸c x©y dùng §¶ng. 4. Kinh tÕ Trung Quèc sau h¬n 20 n¨m c¶i c¸ch më cöa * VÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ Tõ n¨m 1978, khi b¾t ®Çu c¶i c¸ch, Trung Quèc ®i vµo con ®­êng héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc vµ ®· thu ®­îc thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Tr­íc c¶i c¸ch, tõ 1952 ®Õn 1978, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña kinh tÕ Trung Quèc lµ 4,4%, thÊp h¬n b×nh qu©n hµng n¨m cña thÕ giíi (4,52%) [15]. Tõ n¨m 1978 ®Õn nay, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña Trung Quèc lµ 7,6%, cao h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n cña thÕ giíi. Giai ®o¹n 1992-1997, kinh tÕ Trung Quèc t¨ng tr­ëng ngo¹n môc h¬n n÷a víi tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 11%/ n¨m. Trong ®ã, GDP Trung Quèc n¨m 1996 lín h¬n GDP cña ASEAN kho¶ng 15%, b»ng 3% GDP cña thÕ giíi, 23% kinh tÕ NhËt, 12% kinh tÕ Mü [22]. NhiÒu nhµ quan s¸t xem sù t¨ng tr­ëng nµy lµ thÇn kú, ®Æc biÖt lµ khi so s¸nh víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa cò trong lóc c¸c nµy tr¶i qua sù suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng trong suèt giai ®o¹n tõ ®Çu ®Õn gi÷a thËp niªn 90. Trong nh÷ng n¨m 1997-1999, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, nÒn kinh tÕ Trung Quèc còng ch÷ng l¹i, vµ cã dÊu hiÖu suy gi¶m. Tuy nhiªn, ngay sau ®ã Trung Quèc ®· lÊy l¹i ®­îc xu thÕ t¨ng tr­ëng. N¨m 2000 lµ n¨m cuèi cña kÕ ho¹ch n¨m n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lÇn thø chÝn ( 1996-2000), còng lµ n¨m ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn biÕn quan träng trong nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Víi nh÷ng cè g¾ng gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, tËp trung c¶i c¸ch xÝ nghiÖp quèc doanh, thóc ®Èy ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, c¶i c¸ch c¬ b¶n vÒ n«ng nghiÖp vµ më réng nhu cÇu néi ®Þa, Trung Quèc ®· ®¶o ng­îc xu h­íng suy gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kÐo dµi liªn tôc trong 3 n¨m qua. N¨m 2000, víi GDP ®¹t 8.928 tû NDT - t­¬ng ®­¬ng 1.072 tû USD, víi møc t¨ng GDP lµ 8,3% (theo Côc thèng kª quèc gia) [33], theo sè liÖu cña IMF con sè nµy lµ 7,5%, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t 850 USD, Trung Quèc ®· hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch t¨ng gÊp 4 lÇn GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña n¨m 1980 (200 USD). Víi kÕt qu¶ nµy, Trung Quèc ®· lÇn ®Çu tiªn ®Æt ch©n vµo hµng ngò c¸c quèc gia cã GDP trªn 1000 tû USD [34]. B­íc sang thÕ kû 21, n¨m 2001 ®­îc ®¸nh dÊu b»ng sù kiÖn lín, viÖc Trung Quèc chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 143 cña WTO (vµo ngµy 11 th¸ng 11) sau 15 n¨m nç lùc vµ cè g¾ng lµ mét b­íc tiÕn lín cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc theo h­íng nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ toµn cÇu. Sù kiÖn nµy còng ®· më ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi ®èi víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc. Trong bøc tranh ¶m ®¹m cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi 2001, mÆc dï t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ch÷ng l¹i do bÞ ¶nh h­ëng cña sù suy gi¶m kinh tÕ Mü, NhËt B¶n vµ thÕ giíi song Trung Quèc vÉn duy tr× ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng. Theo ®¸nh gi¸ cña IMF, n¨m 2001, GDP cña Trung Quèc ®¹t 9593,3 NDT t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 1100 tû USD, t¨ng 7,3%, thÊp h¬n so víi møc kÕ ho¹ch ®Ò ra (7,5%). N¨m 2002, GDP cña Trung Quèc lÇn ®Çu tiªn ph¸ mèc 10 ngh×n tû NDT, ®¹t 10.239,8 tû NDT t­¬ng ®­¬ng 1278 tû USD, tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 8% [36]. Nh×n chung, trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y Trung Quèc lµ n­íc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi vµ trong vßng 10 n¨m tíi Trung Quèc cã thÓ vÉn gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nµy. B¶ng 1: So s¸nh tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña Trung Quèc vµ thÕ giíi N¨m Trung Quèc ThÕ giíi 1999 7,1% 2,8% 2000 7,5% 4,7% 2001 7,3% 2,2% 2002 8,0% 2,8% 2003(dù ®o¸n) 8,6% 3,4% Nguån: §¸nh gi¸ cña IMF vµ WB, Kinh tÕ ViÖt Nam & ThÕ giíi c¸c sè 2000-2001, 2001-2002,2002-2003 ( Chuyªn san ra h»ng n¨m cña Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam) T¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh kÐo theo thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d©n Trung Quèc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 2000, thu nhËp thùc tÕ cña d©n c­ ®« thÞ t¨ng b×nh qu©n 6%/ n¨m, vµ thu nhËp thùc tÕ cña d©n c­ n«ng th«n t¨ng víi møc b×nh qu©n 8%/ n¨m. N¨m 2001, con sè nµy lÇn l­ît lµ 8,5% vµ 4,2%. N¨m 2002, con sè t­¬ng øng lµ 13,4% vµ 4,8%.Thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng ®· lµm sè d©n nghÌo theo thèng kª chÝnh thøc gi¶m m¹nh tõ møc 33% vµo n¨m 1978 xuèng cßn 4% vµo n¨m 1997 vµ 3% vµo n¨m 2001 [22]. * VÒ c«ng nghiÖp T¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø 15, c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®· ®­a ra môc tiªu “biÕn Trung Quèc thµnh n­íc cã tû lÖ lín d©n phi n«ng nghiÖp, cã nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ dÞch vô hiÖn ®¹i”. §Õn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø 16 vµo th¸ng 11/2002, néi dung: “Thóc ®Èy n©ng cÊp ­u ho¸ c¬ cÊu ngµnh nghÒ, h×nh thµnh lªn c¬ cÊu ngµnh nghÒ: lÊy ngµnh nghÒ khoa häc kü thuËt cao, míi ®i ®Çu, ngµnh nghÒ c¬ së vµ chÕ t¹o lµm hç trî…” còng kh«ng n»m ngoµi môc tiªu x©y dùng mét nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Trong mÊy thËp kû tiÕn hµnh C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, cho tíi nay, cã thÓ thÊy môc tiªu cña c¸c kú ®¹i héi ®ang tõng b­íc ®­îc thùc hiÖn. Trong vßng 20 n¨m tõ 1978-1997, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña c«ng nghiÖp Trung Quèc lµ 12%, gi¸ trÞ s¶n l­îng cña c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp tõ cÊp x· trë lªn t¨ng gÊp 14 lÇn [7]. N¨m 2000, Trung Quèc ®¹t s¶n l­îng 163 triÖu tÊn dÇu th«, 131 triÖu tÊn quÆng s¾t, 1000 triÖu tÊn than, 128,5 triÖu tÊn thÐp th«, 1355,6 tû kwh ®iÖn [22]. §Õn n¨m 2001, s¶n l­îng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy ®Òu t¨ng lªn møc 165 triÖu tÊn dÇu th«, 145,4 triÖu tÊn quÆng s¾t, 1110 triÖu tÊn than, 152,66 triÖu tÊn thÐp th« vµ 1478 tû kwh ®iÖn [37]. N¨m 2002, gi¸ trÞ gia t¨ng cña c«ng nghiÖp c¶ n¨m ®¹t 4593,5 tû NDT, t¨ng 10,2% so víi 2001; gi¸ trÞ s¶n phÈm míi c¶ n¨m t¨ng 24% so víi 2001; tæng l­îng ph¸t ®iÖn c¶ n¨m ®¹t 1654 tû Kwh, t¨ng 11,7% so víi n¨m 2001; s¶n l­îng than ®¹t 1380 triÖu tÊn,t¨ng 18,9%; s¶n l­îng dÇu th« ®¹t 167 triÖu tÊn, t¨ng 1,8% [21]. C¬ cÊu c«ng nghiÖp cña Trung Quèc còng cã nhiÒu thay ®æi theo h­íng t¨ng c­êng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng cã hµm l­îng kü thuËt cao nh­ ®iÖn tö, vi tÝnh, « t«, c«ng nghÖ viÔn th«ng… Vµo giai ®o¹n chuyÓn giao thÕ kû, Trung Quèc ®· trë thµnh trung t©m s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp cña thÕ giíi, tõ c¸c ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng cao nh­ dÖt may, giµy dÐp ®Õn c¸c ngµnh dïng nhiÒu t­ b¶n vµ c«ng nghÖ cao. Thùc tÕ, Trung Quèc ®· trë thµnh n­íc cã s¶n l­îng c«ng nghiÖp lín thø 4 trªn thÕ giíi, chØ sau cã Mü, NhËt B¶n vµ §øc. HiÖn nay, Trung Quèc ®· chiÕm trªn 20% s¶n l­îng thÕ giíi trong c¸c ngµnh ®å ®iÖn gia dông cao cÊp nh­ ®Çu m¸y video, DVD, m¸y ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, tivi mµu… Trong ngµnh ®iÖn tho¹i di ®éng vµ m¸y tÝnh c¸ nh©n, Trung Quèc còng s¶n xuÊt trªn 10% s¶n l­îng thÕ giíi [25]. * VÒ n«ng nghiÖp Víi d©n sè 1,3 tû ng­êi - ®«ng nhÊt trªn thÕ giíi - vÊn ®Ò l­¬ng thùc lu«n lu«n ®øng ë vÞ trÝ ®­îc coi träng hµng ®Çu ®èi víi ng­êi d©n Trung Quèc. Cuéc c¶i c¸ch do §Æng TiÓu B×nh l·nh ®¹o, bªn c¹nh chñ tr­¬ng thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô, còng hÕt søc quan t©m chó träng tíi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, tõng b­íc hiÖn ®¹i hãa ngµnh n«ng nghiÖp. Tõ mét ®Êt n­íc nghÌo ®ãi, l­îng l­¬ng thùc thùc phÈm trong n­íc kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc, ph¶i th­êng xuyªn nhËp khÈu l­¬ng thùc thùc phÈm víi khèi l­îng lín, sau h¬n 20 n¨m, bé mÆt n«ng nghiÖp Trung Quèc ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ. Tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng l©m ng­ nghiÖp vµ ch¨n nu«i cña Trung Quèc n¨m 1997, sau khi trõ ®i nh©n tè gi¸ c¶, t¨ng 3,4 lÇn so víi 1978, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 6,6%. N¨m 1997, Trung Quèc ®· v­¬n lªn ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n l­îng nhiÒu lo¹i s¶n phÈm nh­ ngò cèc (444 triÖu tÊn), b«ng (4,6 triÖu tÊn), h¹t cã dÇu (9,6 triÖu tÊn), thÞt (41,2 triÖu tÊn) [7]. Trong n¨m 2000, s¶n l­îng l­¬ng thùc Trung Quèc ®¹t 500 triÖu tÊn [22]. N¨m 2002, GDP n«ng nghiÖp lµ 1488,3 tû NDT, tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc c¶ n¨m ®¹t 457,11 triÖu tÊn, s¶n l­îng thÞt ®¹t 65,90 triÖu tÊn. NÒn n«ng nghiÖp kh«ng chØ ®¶m b¶o nhu cÇu trong n­íc mµ cßn ®¸p øng cho xuÊt khÈu víi khèi l­îng kh¸ lín [21]. * VÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Liªn tôc trong c¸c n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ ®Çu t­ coi Trung Quèc lµ mét ®Þa chØ ®Çu t­ hÊp dÉn nhÊt Ch©u ¸ vµ thùc tÕ lµ tõ n¨m 1993-2001, Trung Quèc lu«n ®øng thø 2 trªn thÕ giíi vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, lµ n­íc nhËn vèn ®Çu t­ lín nhÊt trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng c¶i c¸ch m«i tr­êng ®Çu t­ ®· ®­a l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña Trung Quèc, biÓu hiÖn cô thÓ trong sè liÖu ®Çu t­ ngµy cµng t¨ng lªn. Tõ 1979-1997, Trung Quèc ®· thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t 348,35 tû USD, trong ®ã 63% lµ ®Çu t­ trùc tiÕp, ®¹t trªn 220 tû USD tõ h¬n 100 n­íc vµ ®Çu t­ vµo trªn 20 ngµnh nghÒ. Trong giai ®o¹n 1997-2002, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¨ng nhanh, trong 5 n¨m ®¹t 226 tû USD, h¬n c¶ giai ®o¹n 1979-1997 [29]. §Æc biÖt, n¨m 2002, mét n¨m sau khi gia nhËp WTO víi ¶nh h­ëng tÝch cùc cña sù kiÖn nµy, Trung Quèc lÇn ®Çu tiªn v­ît Mü trë thµnh quèc gia thu hót ®­îc FDI lín nhÊt thÕ giíi, víi tæng vèn FDI thùc tÕ lµ 52,7 tû USD [21]. Nguån vèn FDI ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ë ®Êt n­íc nµy. * VÒ du lÞch Nãi ®Õn kinh tÕ Trung Quèc, kh«ng thÓ bá qua du lÞch - “ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi” cña ®Êt n­íc nµy. Mçi n¨m, Trung Quèc thu hµng tû USD víi hµng chôc triÖu l­ît ng­êi ®Õn tham quan. N¨m 1995, sè kh¸ch du lÞch lµ 46,39 triÖu l­ît ng­êi, doanh thu ®¹t 8,7 tû USD. N¨m 2000, con sè nµy lµ 698 triÖu l­ît ng­êi, t¨ng 50 triÖu l­ît ng­êi so víi n¨m 1999. Riªng n¨m 2001, tæng doanh thu ngµnh du lÞch ®¹t kho¶ng 59 tû USD (496 tû NDT), t¨ng 9,76% so víi n¨m 2000 [22]. N¨m 2002, sè ng­êi du lÞch trong n­íc c¶ n¨m ®¹t 877,82 triÖu l­ît ng­êi, thu nhËp du lÞch trong n­íc ®¹t 387,8 tû NDT, t¨ng 10,1%; thu nhËp ngo¹i tÖ du lÞch quèc tÕ ®¹t 20,4 tû USD, t¨ng 14,6% [21]. Qua h¬n 20 n¨m c¶i c¸ch, ®Êt n­íc Trung Quèc ®· tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm, chuyÓn biÕn, nÒn kinh tÕ Trung Quèc võa ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc nh­ng còng gÆt h¸i ®­îc rÊt nhiÒu thµnh tùu. Sù ph¸t triÓn kú diÖu cña Trung Quèc lµ nhê ®©u nÕu kh«ng ph¶i tõ sù nç lùc hÕt m×nh cña ng­êi d©n Trung Quèc trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc víi môc tiªu ®­a Trung Quèc tõng b­íc héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, tõng b­íc trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ lín m¹nh. Ch¾c ch¾n r»ng trong nh÷ng n¨m tíi ®©y, Trung Quèc sÏ vÉn cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ sÏ ngµy cµng héi nhËp, trë thµnh bé phËn quan träng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. NÒn kinh tÕ Trung Quèc trong h¬n 20 n¨m qua ph¸t triÓn rÊt s«i ®éng, nh­ng ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng th× nh÷ng chuyÓn biÕn l¹i cµng diÔn ra nhanh h¬n, m¹nh h¬n. Cã thÓ nãi ngo¹i th­¬ng lµ “®Çu tµu” trong ph¸t triÓn kinh tÕ Trung Quèc trong giai ®o¹n c¶i c¸ch më cöa hiÖn nay. Trong lÜnh vùc nµy, Trung Quèc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn thµnh c«ng, gÆt h¸i nhiÒu thµnh tùu. Tuy nhiªn ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn, võa lµm võa rót kinh nghiÖm míi dÇn dÇn ®i vµo ®óng quü ®¹o ph¸t triÓn. II. C¶i c¸ch ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc qua c¸c giai ®o¹n * Sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch më cöa ngo¹i th­¬ng Trung Quèc Tr­íc khi thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa nÒn kinh tÕ vµo cuèi n¨m 1978, Trung Quèc ®· cã nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nh­ng quy m« nhá, ph¹m vi hÑp. C¸c quan hÖ ®· chØ dõng l¹i ë mét nÒn ngo¹i th­¬ng kÐm ph¸t triÓn vµ mét Ýt viÖn trî nh»m môc tiªu chÝnh trÞ. Nh÷ng ho¹t ®éng th«ng th­êng nh­ vay nî, nhËn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, tæ chøc du lÞch...®Òu kh«ng ®¸ng kÓ. ChÝnh s¸ch bÕ quan táa c¶ng vèn cã trong lÞch sö vÉn lµ xu thÕ c¬ b¶n trong c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Trung Quèc. §iÒu nµy khiÕn cho Trung Quèc kh«ng tËn dông ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Nã còng khiÕn cho mäi nh©n tè tiÒm tµng néi t¹i cña ®Êt n­íc kh«ng ®­îc ®¸nh thøc dËy. NÒn kinh tÕ bÞ k×m h·m lµm cho kho¶ng c¸ch kinh tÕ cña Trung Quèc víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ngµy cµng xa. T×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc nh÷ng n¨m 70 ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ph¶i tiÕn hµnh thay ®æi chÝnh s¸ch nµy. §Æng TiÓu B×nh khi tæng kÕt bµi häc kinh nghiÖm trong lÞch sö Trung Quèc ®· cho r»ng: “Mét nh©n tè quan träng khiÕn Trung Quèc ch×m ®¾m trong t×nh tr¹ng l¹c hËu vµ tr× trÖ lµ ®ãng cöa tù bao v©y. Kinh nghiÖm cho thÊy, ®ãng cöa tù bao v©y, ®ãng cöa ®Ó tù x©y dùng th× kh«ng thÓ thµnh c«ng ®­îc, sù ph¸t triÓn cña Trung Quèc kh«ng thÓ t¸ch rêi víi thÕ giíi ®­îc” [13]. Ng­êi Trung Quèc còng ®· thÊm thÝa c¸i gi¸ qu¸ ®¾t cña chÝnh s¸ch “tù lùc c¸nh sinh, ®éc lËp tù chñ” cùc ®oan vµ phiÕn diÖn, thÊy râ tÝnh tÊt yÕu cña xu thÕ héi nhËp vµ ph©n c«ng lao ®éng míi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc mµ Trung Quèc kh«ng thÓ døng ngoµi. Kh«ng chØ thùc tr¹ng kinh tÕ yÕu kÐm cña ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch më cöa mµ t×nh h×nh thÕ giíi vµo cuèi thËp kû 70 còng t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thay ®æi s©u s¾c vµ toµn diÖn diÔn ra ë Trung Quèc. §Æc biÖt vµo cuèi thËp kû 70, xu thÕ ®a ph­¬ng hãa vµ chuyªn m«n hãa, quèc gia hãa trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi trë nªn v« cïng s«i ®éng, lµm cho mèi quan hÖ giao l­u trao ®æi vµ mËu dÞch quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §øng tr­íc t×nh h×nh nµy, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng chñ yÕu dùa vµo quyÒn lùc cña thÓ chÕ kinh tÕ truyÒn thèng tËp trung, tù cÊp tù tóc, bÕ quan tù thñ cña Trung Quèc ®· trë nªn l¹c hËu vµ kÐm hiÖu qu¶, kh«ng thÓ phï hîp víi xu thÕ më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, hßa nhËp kinh tÕ, t¨ng c­êng mËu dÞch vµ hîp t¸c trªn ®µ ph¸t triÓn s«i ®éng trong c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng th¸ch thøc cña nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh­ vò b·o vµ cuéc c¸ch m¹ng ngµnh nghÒ míi trªn ph¹m vi toµn cÇu, cña ph¸t triÓn giao l­u vµ quèc tÕ hãa kinh tÕ cao ®é còng buéc Trung Quèc ph¶i tù xÐt l¹i m×nh, tù ®æi míi, tiÕp thu thµnh qu¶ khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, t¹o ra sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Æc ®iÓm cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt lµ khoa häc kü thuËt trë thµnh søc s¶n xuÊt trùc tiÕp, trÝ tuÖ ®ãng vai trß träng t©m t¹o ra nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ gÊp nhiÒu lÇn tr­íc kia. Con ng­êi kh«ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn ®èi t­îng s¶n xuÊt mµ cßn cã kh¶ n¨ng t¹o ra c¶ ®èi t­îng s¶n xuÊt, nh÷ng n¨ng l­îng míi, nh÷ng vËt liÖu míi. C«ng nghÖ míi, lao ®éng chÊt x¸m ®· lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng ph¸t triÓn lªn ®Õn møc v« cïng to lín, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa s¶n xuÊt. NÒn kinh tÕ quèc gia ®· v­ît ra ngoµi ph¹m vi mét n­íc ®Ó tham gia vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §ã lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn víi tèc ®é cao cña mét sè n­íc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng còng lµ mét søc Ðp gãp phÇn thóc ®Èy Trung Quèc më cöa. TÊt c¶ c¸c n­íc NICs vµ c¸c n­íc ASEAN do nhËn thÊy xu thÕ toµn cÇu hãa cña nÒn s¶n xuÊt, cho nªn ®· ®iÒu h­íng s¶n xuÊt cña m×nh chuyÓn tõ chç thay thÕ nhËp khÈu sang chç h­íng vÒ xuÊt khÈu, tham gia m¹nh mÏ vµo nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi. Râ rµng lµ hä ®· tr­íc sau tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãng cöa, v­¬n m¹nh ra bªn ngoµi, kh¾c phôc t­ t­ëng sî phô thuéc vµo n­íc ngoµi, ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho c¸c n­íc nµy cã tèc ®é t¨ng tr­ëng ®¸ng ng¹c nhiªn, ®Æc biÖt lµ Nam TriÒu Tiªn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vÒ xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m 60 vµ 70 lµ 35% vµ 27%, trong khi ®ã th× th­¬ng m¹i thÕ giíi chØ t¨ng t­¬ng øng cã 9% vµ 7%. Vµo nh÷ng n¨m 70 tû lÖ xuÊt nhËp khÈu ®èi víi GDP cña Nam TriÒu Tiªn vµ §µi Loan lµ 34% vµ 50% [15]. T×nh h×nh nµy buéc Trung Quèc ph¶i xem l¹i m×nh vµ buéc Trung Quèc ph¶i c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng nÕu kh«ng muèn tôt hËu h¬n n÷a so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Do ®ã vÊn ®Ò cÊp thiÕt vµ tiªn quyÕt cña Trung Quèc trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng lµ ph¶i t¨ng c­êng kh«i phôc vµ thóc ®Èy toµn bé hÖ thèng mËu dÞch ®èi ngo¹i ph¸t triÓn sèng ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng hãa vµ nhËp khÈu thiÕt bÞ vµ kü thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi, gãp phÇn ®­a nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn nhanh chãng. Trung Quèc ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng nh»m tiÕn tíi thiÕt lËp mét hÖ thèng th­¬ng m¹i tù do phï hîp víi nÒn kinh tÕ më cöa vµ hßa nhËp vµo xu thÕ chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nµy cã thÓ chia lµm c¸c giai ®o¹n chÝnh nh­ sau: 1. Giai ®o¹n 1979-1987 (giai ®o¹n t×m tßi thö nghiÖm) Lµ chÆng ®­êng ®Çu tiªn cña më cöa c¶i c¸ch nªn c¸ch thøc thùc hiÖn cßn nhiÒu bì ngì, tuy nhiªn cã thÓ tËp trung vµo c¸c chÝnh s¸ch chÝnh sau: - Më réng quyÒn giao dÞch cña c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c bé vµ c¸c doanh nghiÖp. C¶i c¸ch trong giai ®o¹n nµy bao gåm viÖc thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n ngo¹i th­¬ng theo khu vùc vµ ph©n bæ thÈm quyÒn phª chuÈn ®¨ng ký kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cho c¸c tØnh, thµnh phè vµ c¸c khu tù trÞ. - C¶i c¸ch chÕ ®é kÕ ho¹ch hãa trong xuÊt nhËp khÈu, bao gåm tõng b­íc gi¶m ®¸ng kÓ sè l­îng hµng hãa theo kÕ ho¹ch mÖnh lÖnh, vµ gi¶m ®¸ng kÓ sè l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu do ChÝnh phñ trùc tiÕp qu¶n lý. N¨m 1985, c¸c Bé trùc thuéc ChÝnh phñ trung ­¬ng ®· b¾t ®Çu ngõng ra c¸c mÖnh lÖnh ®èi víi mua vµ ph©n phèi hµng hãa xuÊt khÈu. - §iÒu chØnh chÕ ®é tµi chÝnh trong ngo¹i th­¬ng. C¸c kho¶n tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kiªm xuÊt nhËp khÈu trùc thuéc c¸c Bé ®­îc tæng hîp l¹i trong tµi chÝnh cña ChÝnh phñ trung ­¬ng. C¸c doanh nghiÖp lín cã quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®­îc kiÓm to¸n mét c¸ch ®éc lËp. C¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vÒ mÆt nguyªn t¾c cã tr¸ch nhiÖm víi mäi kho¶n lç l·i trong c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mµ hä tham gia. - C¶i c¸ch chÕ ®é ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, bao gåm chuyÓn tõ chÕ ®é kinh doanh mét kªnh sang chÕ ®é kinh doanh nhiÒu kªnh, chuyÓn tõ chÕ ®é kinh doanh mét chøc n¨ng sang chÕ ®é s¶n xuÊt kiªm kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo ngo¹i th­¬ng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch ®éc lËp vµ ¸p dông chÕ ®é ®¹i lý ®èi víi mét sè lo¹i hµng hãa. - Thùc hiÖn chÕ ®é gi÷ l¹i ngo¹i hèi. §Ó khuyÕn khÝch c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, c¸c bé vµ c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch tÝch cùc, chÕ ®é gi÷ l¹i ngo¹i hèi ®­îc ¸p dông n¨m 1979. Nãi c¸ch kh¸c, trªn c¬ së Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i hèi vµ ®¶m b¶o cho nh÷ng nhu cÇu quan träng cña c¸c dù ¸n quan träng, c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn gi÷ l¹i mét phÇn ngo¹i tÖ mµ hä kiÕm ®­îc vµ cã quyÒn tù quyÕt ®èi víi viÖc sö dông sè ngo¹i tÖ nµy. Hä cã thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ cã thÓ b¸n sè ngo¹i hèi kh«ng sö dông cho c¸c doanh nghiÖp cÇn mua. Víi nh÷ng c¶i c¸ch b­íc ®Çu trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, tõ sau n¨m 1978, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc diÔn ra kh¸ s«i ®éng. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng n¨m 1979 míi chØ ®¹t 29,33 tû USD th× ®Õn n¨m 1987 ®· ®¹t 82,652 tû USD nghÜa lµ t¨ng 2,8 lÇn so víi n¨m 1979. Trong thêi gian nµy, ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ph¸t triÓn víi tèc ®é trung b×nh lµ 14,2% mét n¨m, ®­a Trung Quèc tõ chç xÕp thø 28 trªn thÕ giíi vÒ tæng khèi l­îng bu«n b¸n lªn vÞ trÝ thø 12, vÒ xuÊt khÈu tõ thø 32 lªn thø 14, vÒ nhËp khÈu tõ thø 27 lªn thø 11. Sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD tõ 20 chñng lo¹i t¨ng lªn tíi 48 chñng lo¹i. ThÞ tr­êng ngo¹i th­¬ng quèc tÕ còng ®­îc më mang mäi mÆt tõ chç cã quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi trªn 140 n­íc trong n¨m 1979 lªn 180 n­íc vµ khu vùc vµo n¨m 1987 [23]. 2. Giai ®o¹n 1988-1990 (giai ®o¹n qu¸ ®é chuyÓn sang c¶i c¸ch chiÒu s©u) - Träng t©m cña giai ®o¹n nµy lµ t¨ng c­êng chÕ ®é kho¸n ngo¹i th­¬ng. ChÝnh phñ ®· b¾t ®Çu ¸p dông chÕ ®é nµy vµo n¨m 1988. Trong ph¹m vi chÕ ®é nµy, c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ký kÕt hîp ®ång víi ChÝnh phñ vÒ sè l­îng ngo¹i hèi mµ hä cam kÕt sÏ thu ®­îc, sè l­îng ngo¹i hèi hä sÏ giao nép cho ChÝnh phñ vµ nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mµ hä cè g¾ng ®¶m b¶o. Nh÷ng hîp ®ång nµy vÉn kh«ng thay ®æi tõ n¨m 1988- 1990. Sau ®ã, c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng l¹i ký hîp ®ång víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ®Þa ph­¬ng vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu ngo¹i th­¬ng cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong ph¹m vi chÕ ®é nµy, c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n lç l·i cña chÝnh m×nh. Tr¸ch nhiÖm nµy tr­íc hÕt ®­îc ¸p dông t¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, mü nghÖ vµ may mÆc. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng gi÷ l¹i mét phÇn lín c¸c kho¶n thu ngo¹i tÖ, cßn mét phÇn nhá ®­îc giao nép cho ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, ®Ó ®æi lÊy tû lÖ gi÷ l¹i lín, hä ph¶i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n lç l·i cña m×nh. Víi chÕ ®é kho¸n ngo¹i th­¬ng, chÕ ®é kÕ ho¹ch hãa ngo¹i th­¬ng còng ®­îc c¶i thiÖn thªm mét b­íc. Trõ 21 lo¹i hµng hãa xuÊt khÈu vÉn n»m d­íi chÕ ®é qu¶n lý thèng nhÊt vµ vÉn theo chÕ ®é xuÊt khÈu hai kªnh, tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng hãa ®· ®­îc chuyÓn tõ chÕ ®é hai kªnh sang chÕ ®é mét kªnh duy nhÊt. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng sÏ ký hîp ®ång trùc tiÕp víi ChÝnh phñ. Mét khi chÕ ®é nµy ®­îc thùc hiÖn th× chÕ ®é tµi chÝnh trong ngo¹i th­¬ng còng ®­îc c¶i c¸ch theo. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ký hîp ®ång trùc tiÕp víi Nhµ n­íc vÒ c¸c chØ tiªu lîi Ých kinh tÕ nhÊt ®Þnh, vµ theo th«ng lÖ quèc tÕ, Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ xuÊt khÈu. Ng©n s¸ch cña c¸c chi nh¸nh ®Þa ph­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®­îc g¾n víi c¸c ng©n s¸ch cña c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ t¸ch ra khái ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ trung ­¬ng. - ChÕ ®é qu¶n lý ngo¹i th­¬ng ®· ®­îc tiÕp tôc c¶i c¸ch d­íi hÖ thèng míi nµy nh»m x¸c ®Þnh l¹i quyÒn qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Tõ th¸ng 10/1988, chøc n¨ng cña Bé ngo¹i th­¬ng còng ®· ®­îc ®æi míi: ngoµi viÖc nghiªn cøu x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, qu¶n lý giÊy phÐp, h¹n ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, cßn chÞu tr¸ch nhiÖm kÕ to¸n ngo¹i hèi, t¨ng c­êng gi¸m s¸t qu¶n lý c«ng t¸c thèng kª, chØ ®¹o c«ng t¸c kinh doanh vµ kÕ to¸n tµi vô cña c¸c xÝ nghiÖp ngo¹i th­¬ng, tham gia ®iÒu tiÕt møc thuÕ vµ c©n ®èi c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng gi÷a c¸c khu vùc. - ViÖc thi hµnh hÖ thèng hîp ®ång tr¸ch nhiÖm theo h­íng c©n ®èi tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n vµ lîi nhuËn cña c¸c c«ng ty ngo¹i th­¬ng cã t¸c dông gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau cña ®Þa ph­¬ng, c¸c ngµnh, c¸c c«ng ty ngo¹i th­¬ng vµ c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt, ®ång thêi cßn ®ãng vai trß quan träng thóc ®Èy ph­¬ng thøc._. ho¹t ®éng bªn trong cña c¸c xÝ nghiÖp, ®ã lµ nguyªn nh©n t¹o ra ®­îc lîi nhuËn vµ më réng ngo¹i th­¬ng. Giai ®o¹n nµy chØ kÐo dµi cã 3 n¨m nh­ng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn lín. Vµo n¨m 1990 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®¹t 115,4 tû USD so víi 102,784 tû USD n¨m 1988 t¨ng lªn 12%. §iÓm ®Æc biÖt lµ sau mét thêi gian dµi nhËp siªu ®Õn n¨m 1990 Trung Quèc ®· xuÊt siªu víi thÆng d­ lµ 8,746 tû USD. Sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m h¬n 100 triÖu USD tõ 48 lo¹i vµo n¨m 1987 ®· lªn ®Õn 83 lo¹i vµo n¨m 1990. Tû träng hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu trong kim ng¹ch xuÊt khÈu chiÕm 74,5%. §èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu, vµo n¨m 1989, nh÷ng thiÕt bÞ ®ång bé vµ kü thuËt tiªn tiÕn ®­îc nhËp vµo kho¶ng 4,39 tû USD, ®æi míi 400 xÝ nghiÖp träng ®iÓm vµ ®· s¶n xuÊt ra h¬n 6000 lo¹i s¶n phÈm míi, trong ®ã mét sè l­îng kh¸ lín ®¹t ®­îc tiªu chuÈn tiªn tiÕn trªn thÕ giíi cã søc c¹nh tranh m¹nh mÏ. §Õn n¨m 1990, Trung Quèc ®· thiÕt lËp ®­îc quan hÖ th­¬ng m¹i víi 200 n­íc vµ khu vùc [23]. 3. Giai ®o¹n 1991-2001 Môc tiªu cña giai ®o¹n nµy lµ thiÕt lËp mét chÕ ®é qu¶n lý vµ mét c¬ chÕ ho¹t ®éng víi ®Æc ®iÓm "chÝnh s¸ch thèng nhÊt, c¹nh tranh lµnh m¹nh, qu¶n lý tù chñ, tr¸ch nhiÖm cña mçi doanh nghiÖp ®èi víi c¸c kho¶n lç l·i, kÕt hîp s¶n xuÊt víi th­¬ng m¹i, ¸p dông chÕ ®é ®¹i lý vµ thÈm quyÒn duy nhÊt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i". Môc tiªu cña chÕ ®é míi lµ nh»m chÊm døt mét lÞch sö l©u ®êi cña nÒn ngo¹i th­¬ng trî cÊp vµ buéc c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch bao gåm: - Xo¸ bá hoµn toµn c¸c lo¹i trî cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, ®ång thêi t¨ng tû lÖ gi÷ l¹i ngo¹i hèi ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n ngo¹i th­¬ng ®èi víi c¸c kho¶n lç vµ l·i. Cô thÓ: Tæng c«ng ty ngo¹i th­¬ng trung ­¬ng giao kho¸n xuÊt khÈu trùc tiÕp cho c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ®Þa ph­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc xuÊt khÈu, thu ngo¹i tÖ vÒ vµ giao nép 70%, ®­îc gi÷ l¹i 30% ë ®Þa ph­¬ng, chØ tiªu kho¸n ®­îc giao cho c¸c xÝ nghiÖp vµ c¬ së ngo¹i th­¬ng. NÕu thu nhËp v­ît qu¸ møc chØ tiªu kho¸n th× phÇn v­ît nµy ®Þa ph­¬ng ®­îc gi÷ l¹i 80%. ViÖc c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý ngo¹i tÖ ®· gióp c¸c c«ng ty cã ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ h¬n cho c¸c nhu cÇu më réng t¸i ®Çu t­ cña hä. NhiÒu xÝ nghiÖp vµ c¸c viÖn nghiªn cøu khoa häc ®· ®­îc phÐp tham gia c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. §ång thêi víi viÖc thu hÑp, giíi h¹n c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu cÇn xin giÊy phÐp, Trung Quèc ®· gi¶m thuÕ nhËp khÈu nh»m më réng tù do th­¬ng m¹i. - Tù do h¬n n÷a thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Tr­íc hÕt hñy bá chÕ ®é hai tû gi¸, thèng nhÊt tû gi¸ cña ®ång Nh©n d©n tÖ víi c¸c ngo¹i tÖ kh¸c, chñ yÕu dùa vµo thÞ tr­êng cung vµ cÇu ngo¹i tÖ. ChÝnh s¸ch nµy ®­îc ®­a ra nh»m mang l¹i ®Çy ®ñ vai trß quan träng cña tû gi¸ hèi ®o¸i, nh­ lµ mét biÖn ph¸p ®iÒu chØnh ngo¹i th­¬ng. ThÞ tr­êng giao dÞch ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng ®· ®­îc thµnh lËp, nh»m trî gióp cho c¬ chÕ x©y dùng tû gi¸ hèi ®o¸i vµ nhËn ra nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ lµm thay ®æi ®ång Nh©n d©n tÖ ®èi víi tµi kho¶n hiÖn hµnh. Cuéc c¶i c¸ch vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i ®· thóc ®Èy c¶i c¸ch trong hÖ thèng qu¶n lý nhËp khÈu. Mét sè quy ®Þnh h¹n chÕ phi thuÕ quan bÞ hñy bá hoÆc lµ bÞ gi¶m bít, ®· më réng thªm "tù do" cho ho¹t ®éng nhËp khÈu. - ChÝnh phñ ký hîp ®ång víi c¸c tØnh, khu tù trÞ, thµnh phè h¹ch to¸n tµi chÝnh ®éc lËp, c«ng ty chuyªn doanh xuÊt nhËp khÈu, doanh nghiÖp s¶n xuÊt kiªm xuÊt nhËp khÈu c¸c lo¹i hµng hãa chuyªn ngµnh nhÊt ®Þnh còng nh­ víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu kh¸c. C¸c hîp ®ång ®ã quy ®Þnh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, h¹n ng¹ch thu ngo¹i hèi vµ h¹n ng¹ch ngo¹i hèi ph¶i nép cho ChÝnh phñ. C¸c h¹n ng¹ch trong mçi hîp ®ång ®­îc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh theo tõng n¨m. Nh×n chung, nh÷ng c¶i c¸ch trong giai ®o¹n nµy ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc më réng quyÒn h¹n, chñ ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ngo¹i th­¬ng; kh¬i dËy tÝnh tÝch cùc, n¨ng ®éng s¸ng t¹o cho c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vµ c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu; ®Èy m¹nh viÖc më réng kªnh l­u th«ng, tiªu thô hµng hãa ra thÞ tr­êng thÕ giíi; t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. 4. N¨m 2001 Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn cña WTO - mét dÊu mèc quan träng trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng nãi riªng vµ kinh tÕ nãi chung 4.1. Sù cÇn thiÕt gia nhËp WTO cña Trung Quèc XÐt tõ gãc ®é tiÒm lùc ph¸t triÓn cña kinh tÕ Trung Quèc còng nh­ tõ c¬ chÕ ho¹t ®éng toµn cÇu cña WTO, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO lµ phï hîp víi nhu cÇu cña c¶ hai bªn. * VÒ phÝa Trung Quèc: Trong h¬n hai thËp kû qua, c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cña cña Trung Quèc ®­îc tiÕn hµnh trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Toµn cÇu ho¸ ®· mang l¹i cho Trung Quèc c¶ nh÷ng c¬ héi lÉn nh÷ng th¸ch thøc. Cho ®Õn nay, sù ph¸t triÓn vµ thÞnh v­îng cña Trung Quèc phô thuéc kh¸ nhiÒu vµo c¸c mèi liªn kÕt cña Trung Quèc víi thÕ giíi bªn ngoµi. ChÝnh v× vËy, gia nhËp WTO lµ nhu cÇu thiÕt thùc ®Ó Trung Quèc: - TiÕp tôc ®i s©u c¶i c¸ch vµ më cöa, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa - Hoµ nhËp vµo xu h­íng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi - TËn dông triÖt ®Ó h¬n n÷a kinh nghiÖm qu¶n lý, kü thuËt, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ nguån vèn quèc tÕ - T¨ng c­êng x©y dùng niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ triÓn väng ph¸t triÓn vµ m«i tr­êng ®Çu t­ cña Trung Quèc - Thóc ®Èy sù tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt, xóc tiÕn viÖc më réng c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - Tham gia WTO, Trung Quèc sÏ ®­îc hoµ nhËp vµo mét "Liªn hîp quèc vÒ kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i" víi h¬n 140 thµnh viªn, kim ng¹ch bu«n b¸n hµng n¨m chiÕm trªn 90% kim ng¹ch bu«n b¸n toµn cÇu [14]. Lîi Ých mµ Trung Quèc nhËn ®­îc lµ v« cïng to lín khi Trung Quèc ®­îc h­ëng Quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN) v« ®iÒu kiÖn, ®iÒu ®ã ch¾c ch¾n sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh giao l­u bu«n b¸n, xuÊt nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô cña Trung Quèc víi c¸c n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn. - Th«ng qua c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO, Trung Quèc sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng rµo c¶n kh«ng ®¸ng cã cña “chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch”, b¶o vÖ tèi ®a quyÒn lîi hîp ph¸p cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. * VÒ phÝa WTO XÐt tõ gãc ®é tiÒm lùc ph¸t triÓn vµ quy m« to lín cña nÒn kinh tÕ–th­¬ng m¹i Trung Quèc, tõ mèi quan hÖ t­¬ng hç ®«i bªn cïng cã lîi gi÷a nÒn kinh tÕ Trung Quèc víi c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, tõ thÞ tr­êng to lín cho tíi t­ thÕ vµ ph­¬ng thøc øng xö cña Trung Quèc trong vai trß mét n­íc lín cã tiÕng nãi trªn tr­êng quèc tÕ, tÊt c¶ ®Òu chøng minh r»ng WTO sÏ kh«ng thÓ ®­îc coi lµ hoµn chØnh khi ch­a cã sù tham gia cña Trung Quèc-n­íc ®ang ph¸t triÓn lín nhÊt trªn thÕ giíi: - Kh«ng cã sù tham gia cña Trung Quèc trong viÖc x©y dùng nh÷ng nguyªn t¾c cña WTO, ph¹m vi øng dông cña nh÷ng nguyªn t¾c Êy ch¾c ch¾n sÏ h¹n chÕ. - Kh«ng cã sù tham gia cña mét thÞ tr­êng réng lín nh­ Trung Quèc, thÞ tr­êng quèc tÕ khã cã thÓ lµ thèng nhÊt. Cã thÓ thÊy, Trung Quèc cÇn WTO vµ WTO cÇn Trung Quèc, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO lµ phï hîp víi lîi Ých cña c¶ Trung Quèc vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã ®· ®­îc chøng minh mét c¸ch thuyÕt phôc th«ng qua sù hîp t¸c thµnh c«ng vµ nh÷ng thµnh tùu to lín mµ c¸c bªn ®¹t ®­îc trong nhiÒu n¨m qua. 4.2. Tãm t¾t qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ gia nhËp WTO cña Trung Quèc 4.2.1. TiÕn tr×nh gia nhËp 1948 - Trung Hoa D©n Quèc lµ mét trong sè 23 thµnh viªn s¸ng lËp cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i GATT (tiÒn th©n cña WTO) 1950 - Mét n¨m sau ngµy thµnh lËp n­íc Céng Hoµ Nh©n D©n Trung Hoa, n­íc nµy tuyªn bè rót khái GATT víi lý do GATT chØ lµ héi cña nh÷ng n­íc t­ b¶n. 1986 - Trung Quèc ®Ö ®¬n gia nhËp GATT 1987 - GATT ®· thµnh lËp “Nhãm c«ng t¸c vÒ ®Þa vÞ n­íc tham gia ký kÕt hiÖp ®Þnh chung cña Trung Quèc” 1989 - C¸c cuéc ®µm ph¸n bÞ ho·n l¹i sau sù kiÖn Thiªn An M«n. NhiÒu ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ ®· trë nªn sai lÖch víi môc tiªu cña c¸c cuéc ®µm phµn. 1994 - Trung Quèc thùc hiÖn nhiÒu cè g¾ng, nhanh chãng tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó cè gia nhËp WTO vµo cuèi n¨m nh­ng néi bé vÉn ch­a th«ng suèt vµ chÕ ®é b¶o hé cßn cao 1995 01/1995 - WTO thay thÕ cho GATT 07/1995 - Trung Quèc ®­îc c«ng nhËn lµ quan s¸t viªn cña WTO 11/1995 - Trung Quèc tuyªn bè kÕ ho¹ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i lín nhÊt tõ tr­íc tíi nay, kÕ ho¹ch nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn trong vßng 16 n¨m nh»m l«i kÐo sù ñng hé cña Mü. Trung Quèc dù kiÕn c¾t gi¶m 30% thuÕ quan vµ cho phÐp thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­ãc ngoµi. 1997 - Khñng ho¶ng tµi chÝnh ë Ch©u ¸ . Trung Quèc vÉn gi÷ æn ®Þnh ®­îc ®ång Nh©n d©n tÖ, tuy nhiªn viÖc tù do ho¸ ®· chËm l¹i, Trung Quèc lo sî viÖc më cöa qu¸ nhanh sÏ lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng kinh tÕ còng nh­ nh÷ng c¶i c¸ch võa ®¹t ®­îc. MÆc dï, Trung Quèc ®· c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu tõ 23% xuèng cßn 17% nh­ng thuÕ ®èi víi mét så mÆt hµng kh¸c nh­ «t«…vÉn cßn kh¸ cao. 1999 04/03/1999 - §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü Charlene Barshefski ®· tíi B¾c Kinh ®µm ph¸n nh­ng kh«ng cã kÕt qu¶ do cã nh÷ng bÊt ®ång lín trong lÜnh vùc n«ng s¶n vµ dÞch vô. 08/04/1999 - Thñ t­íng Chu Dung C¬ th¨m Mü víi nhiÒu tho¶ hiÖp vµ nh­îng bé nh»m hoµn tÊt ®µm ph¸n vµ ký hiÖp ®Þnh nh­ng Mü tiÕp tôc yªu cÇu cao h¬n 07/05/1999 - NATO nÐm bom sø qu¸n Trung Quèc ë Belgrade, ®µm ph¸n Trung-Mü bÞ ngõng l¹i 11/09/1999 - Trong Héi nghÞ APEC t¹i NewZealand, Tæng thèng Bill Clinton vµ Chñ tÞch n­íc Giang Tr¹ch D©n ®· nèi l¹i ®µm ph¸n nh­ng hai bªn vÉn ch­a ®¹t ®­îc tho¶ thuËn. 08/11/1999 - Tæng thèng Bill Clinton cö bµ Barshefski sang Trung Quèc ®Ó cè ®­a ra mét tho¶ thuËn chung nh­ng kh«ng cã kÕt qu¶. 13/11/1999 - Thñ t­íng Chu Dung C¬ héi ®µm víi §¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü Charlene Barshefski 15/11/1999 - Mü vµ Trung Quèc tuyªn bè HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· ®­îc ký kÕt. Trung Quèc cam kÕt më cöa nhiÒu lÜnh vùc tõ n«ng s¶n ®Õn dÞch vô viÔn th«ng. Tæng thèng Bill Clinton thuyÕt phôc Quèc héi Mü ban Quy chÕ th­¬ng m¹i b×nh th­êng vÜnh viÔn cho Trung Quèc. 2000 19/05/2000 - EU vµ Trung Quèc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i 09/2000 - Trung Quèc ký HiÖp ®Þnh song ph­¬ng víi Thuþ Sü. 10/10/2000 - Tæng thèng Bill Clinton ký Quy chÕ th­¬ng m¹i b×nh th­êng vÜnh viÔn sau khi ®­îc sù th«ng qua cña Th­îng viÖn vµ H¹ viÖn Hoa Kú 2001 01/2001 - Trung Quèc ®· tiÕn hµnh mét chuçi c¸c vßng ®µm ph¸n ®a ph­¬ng hÕt søc gay go víi nhiÒu n­íc thµnh viªn trong WTO. Së dÜ thêi gian ®µm ph¸n kÐo dµi lµ do nhiÒu n­íc ®· kh«ng nhÊt trÝ víi Trung Quèc vÒ vÊn ®Ò trî cÊp n«ng s¶n 09/06/2001 - Trung Quèc vµ Mü nhÊt trÝ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO kÓ c¶ vÊn ®Ò trî cÊp n«ng s¶n. 20/06/2001 - EU tuyªn bè tiÕp tôc ®µm ph¸n song ph­¬ng víi Trung Quèc vÒ viÖc n­íc nµy gia nhËp WTO 03/07/2001 - Tr­ëng ®oµn ®µm ph¸n Bé th­¬ng m¹i Trung Quèc-«ng Long VÜnh §å- nãi r»ng “tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt” ®· ®­îc gi¶i quyÕt b»ng th­¬ng l­îng víi c¸c thµnh viªn WTO 13/09/2001 - Trung Quèc vµ Mªhic« kÕt thóc ®µm ph¸n song ph­¬ng, hoµn thµnh xong cuéc ®µm ph¸n thø 37 còng lµ cuéc ®µm ph¸n cuèi cïng tr­íc khi Trung Quèc gia nhËp WTO. 14/09/2001 - C¸c thµnh viªn WTO nhÊt trÝ ®iÒu kho¶n Trung Quèc gia nhËp WTO t¹i mét cuéc häp bÊt th­êng. 17/09/2001 - Trung Quèc cïng c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i chñ yÕu ký hiÖp ®Þnh chÝnh thøc vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. 11/11/2001 - T¹i Héi nghÞ c¸c bé tr­ëng cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) diÔn ra ë Doha-Quata, Trung Quèc ®· hoµn tÊt thñ tôc gia nhËp WTO sau 15 n¨m th­¬ng l­îng vµ chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 143 cña Tæ chøc nµy. 4.2.2. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n §µm ph¸n gia nhËp WTO ®­îc Trung Quèc tiÕn hµnh theo hai ph­¬ng thøc song song vµ bæ sung cho nhau. Trong suèt 15 n¨m, cïng víi nhiÒu cè g¾ng kh¸c, Trung Quèc lu«n gi÷ ®­îc th¸i ®é tÝch cùc, ®· tiÕn hµnh gÇn 30 lÇn héi nghÞ Nhãm c«ng t¸c ®a ph­¬ng vµ hµng tr¨m lÇn ®µm ph¸n song ph­¬ng. 4.2.2.1. §µm ph¸n ®a ph­¬ng Ngµy 11/07/1986, §¹i sø Trung Quèc t¹i Liªn hiÖp quèc TiÒn Giai §«ng göi c«ng hµm cho GATT, chÝnh thøc ®Ò xuÊt viÖc chÝnh phñ Trung Quèc xin kh«i phôc ®Þa vÞ n­íc tham gia ký kÕt HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i GATT. §Õn th¸ng 6/1987, GATT ®· thµnh lËp “Nhãm c«ng t¸c vÒ ®Þa vÞ n­íc tham gia ký kÕt HiÖp ®Þnh chung cña Trung Quèc”. §Ó ®¹t ®­îc tho¶ thuËn trong c¸c ®µm ph¸n ®a ph­¬ng, tõ n¨m 1986 ®Õn nay Trung Quèc ®· thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p më cöa vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ mËu dÞch, t¨ng c­êng ®µm ph¸n víi c¸c bªn ký kÕt hiÖp ®Þnh chñ yÕu. C¸c cè g¾ng cña Trung Quèc ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm chÝnh sau: - §Èy nhanh nhÞp ®é c¶i c¸ch mËu dÞch: §¹i héi 14 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc(1992) tuyªn bè x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa mang mµu s¾c Trung Quèc, lµm cho thÓ chÕ kinh tÕ Trung Quèc thÝch øng víi yªu cÇu cña GATT. Trong nh÷ng n¨m 1986-1992, Trung Quèc ®· c¶i c¸ch m¹nh mÏ thÓ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, xo¸ bá dÇn sù ®éc quyÒn nhµ n­íc, huû bá dÇn trî cÊp xuÊt khÈu, thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh. Tõ 1994, Trung Quèc huû bá kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh ®èi víi tæng møc nhËp khÈu, thu ngo¹i hèi xuÊt khÈu vµ dïng ngo¹i hèi nhËp khÈu thay b»ng kÕ ho¹ch mang tÝnh chØ dÉn. N¨m 1994, Trung Quèc còng c¶i c¸ch chÕ ®é tû gi¸ theo h­íng xo¸ bá tû gi¸ cè ®Þnh vµ tiÕn tíi th¶ næi tû gi¸. N¨m 1996, thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¶ næi ®ång NDT trong c¸c h¹ng môc th«ng th­êng . - Më cöa thÞ tr­êng cã thø tù : Kh«ng ®i ng­îc l¹i xu h­íng toµn cÇu ho¸, tù do hãa th­¬ng m¹i, Trung Quèc ®· tõng b­íc më cöa nÒn kinh tÕ theo nhiÒu tÇng nÊc: - Mét lµ, gi¶m thuÕ trªn quy m« lín. Tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1999, Trung Quèc liªn tôc 6 lÇn c¾t gi¶m thuÕ quan, h¹ møc b×nh qu©n tõ 43,1% xuèng cßn 17%. - Hai lµ, tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng trong n­íc vµ cam kÕt trao ®æi tù do ®ång Nh©n d©n tÖ ë c¸c h¹ng môc th«ng th­êng . - Ba lµ, më cöa mét phÇn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ b¶o hiÓm trong n­íc, cho phÐp vèn n­íc ngoµi cã ®iÒu kiÖn tù do h¬n khi x©m nhËp thÞ tr­êng vèn trong n­íc. Cuèi n¨m 1998 ®· cã 150 ng©n hµng n­íc ngoµi kinh doanh ë Trung Quèc. - Bèn lµ, trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ võa qua, Trung Quèc ®· thùc hiÖn cam kÕt kh«ng ph¸ gi¸ ®ång Nh©n d©n tÖ, ®ång thêi cßn tham gia viÖn trî cho vay ®èi víi c¸c n­íc Th¸i Lan vµ In®«nesia ®Ó lµm dÞu vµ gãp phÇn phôc håi cuéc khñng ho¶ng nµy. Nh­ vËy, b»ng nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch vµ më cöa cho phï hîp víi nh÷ng cam kÕt víi c¸c ®èi t¸c ®µm ph¸n, Trung Quèc ®· tiÕn hµnh thµnh c«ng gÇn 30 lÇn héi nghÞ Nhãm c«ng t¸c ®a ph­¬ng, chÝnh thøc ho¸ nh÷ng cam kÕt ®· ®¹t trong nh÷ng ®µm ph¸n ®a ph­¬ng. 4.2.2.2. §µm ph¸n song ph­¬ng * HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i Trung-Mü - Qu¸ tr×nh ®i ®Õn ký kÕt: §Ó ®i ®Õn ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i Trung–Mü, hai bªn ®· cã mét qu¸ tr×nh ®µm ph¸n l©u dµi ®Çy khã kh¨n. Trong nh÷ng n¨m 1986-1989, hai bªn ®· thùc hiÖn 10 lÇn ®µm ph¸n cã tiÕn triÓn vµ ®¹t ®­îc nhiÒu tho¶ thuËn. Nh­ng n¨m 1989, do sù kiÖn Thiªn An M«n ®µm ph¸n bÞ ho·n l¹i. N¨m 1992 sau khi §Æng TiÓu B×nh ®i thÞ s¸t c¸c tØnh MiÒn Nam Trung Quèc, kªu gäi Trung Quèc cÇn häc tËp kinh nghiÖm cña Chñ nghÜa t­ b¶n, thæi luång giã míi cho nh÷ng c¶i c¸ch t¸o b¹o th× hai bªn nèi l¹i héi ®µm. Trong thêi kú 1992-1995, Trung Quèc thùc hiÖn nhiÒu cè g¾ng ®Ó gia nhËp WTO vµo cuèi n¨m 1994 nh­ng Mü ®­a ra yªu cÇu cao nªn Trung Quèc kh«ng chÊp nhËn. Trong nh÷ng n¨m 1995-1998, Trung Quèc kh«ng tá ra h¨ng h¸i nh­ tr­íc, thËm chÝ cã lóc l¹nh nh¹t. Th¸ng 4/1999, Thñ t­íng Chu Dung C¬ th¨m Mü víi nhiÒu tho¶ hiÖp vµ nh­îng bé víi Mü nh»m hoµn tÊt ®µm ph¸n vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh nh­ng phÝa Mü tiÕp tôc ®ßi yªu cÇu cao h¬n. Ngµy 8/5/1999, Mü nÐm bom sø qu¸n Trung Quèc ë Nam T­ lµm quan hÖ hai bªn nh­ “r¬i xuèng vùc”. §µm ph¸n Trung-Mü bÞ ng­ng l¹i. Víi cuéc gÆp gì Giang Tr¹ch D©n-Clinton ngµy 11/09/1999 trong héi nghÞ APEC t¹i NewZealand, hai bªn nèi l¹i ®µm ph¸n vµ ngµy 15/11/1999 hai bªn Trung Quèc vµ Mü míi ký ®­îc hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. - Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña hiÖp ®Þnh Trung-Mü: VÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan: Trung Quèc ®· ®ång ý gi¶m møc thuÕ quan trung b×nh tõ 22,1% xuèng cßn 17%, trong vßng 5 n¨m, xo¸ bá toµn bé h¹n ng¹ch vµ c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng, nh­ng trong mét vµi lÜnh vùc ®Æc biÖt, c¸c h¹n ng¹ch sÏ ®­îc xo¸ bá trong vßng 2-3 n¨m. VÒ bï xuÊt khÈu: Trung Quèc sÏ ®ång ý xo¸ bá tÊt c¶ c¸c kho¶n trî cÊp xuÊt khÈu VÒ c«ng nghiÖp: Trung Quèc cam kÕt gi¶m møc thuÕ chung ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuèng cßn 9,4% vµ 7,1% ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm Mü ­u tiªn. 2/3 sè c¾t gi¶m nµy sÏ ®­îc hoµn tÊt trong vßng 3 n¨m vµ sè cßn l¹i sÏ ®­îc hoµn tÊt trong vßng 5 n¨m. - VÒ dÖt may: Tíi n¨m 2005, Mü ph¶i xo¸ bá viÖc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi hµng dÖt cña Trung Quèc. - VÒ « t«: ThuÕ nhËp khÈu «t« sÏ gi¶m xuèng cßn 25%, ®èi víi phô tïng « t« xuèng cßn 10% vµo n¨m 2006. C¸c c«ng ty Mü sÏ cung cÊp tÝn dông cho ng­êi Trung Quèc khi hä mua xe VÒ n«ng nghiÖp : Trung Quèc cam kÕt gi¶m møc thuÕ chung ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp tõ 45% xuèng cßn 17% vµ xuèng 14,5%-15% ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm Mü ­u tiªn, c¸c møc c¾t gi¶m nµy sÏ ®­îc hoµn tÊt sau 4 n¨m. Ngoµi ra HiÖp ®Þnh cßn bao gåm nh÷ng cam kÕt trong lÜnh vùc dÞch vô trong ph¹m vi t­¬ng ®èi lín bao gåm: b¶o hiÓm, viÔn th«ng, ®iÖn ¶nh, ng©n hµng, chøng kho¸n, kiÓm to¸n, dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc. * HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i Trung Quèc -EU Tr­íc ®©y, Trung Quèc vµ EU ®· nhiÒu lÇn th­¬ng thuyÕt ®Ó ký hiÖp ®Þnh nµy nh­ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc rÊt h¹n chÕ vµ hai bªn ch­a ®ñ ®i ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng. Nguyªn nh©n chÝnh khiÕn hai bªn ch­a ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ trong c¸c vßng ®µm ph¸n tr­íc ®©y lµ do phÝa Trung Quèc tõ chèi chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ EU ®­a ra liªn quan ®Õn viÖc n©ng tû lÖ cæ phÇn cña c«ng ty n­íc ngoµi trong c¸c liªn doanh, trong ®ã cã c¸c liªn doanh viÔn th«ng vµ b¶o hiÓm t¹i Trung Quèc lªn 49%. T¹i nhiÒu phiªn th¶o luËn trong 4 vßng ®µm ph¸n diÔn ra tõ ®Çu n¨m 2000 ®Õn khi ký kÕt hiÖp ®Þnh, c¸c ®¹i diÖn cña Trung Quèc vµ EU tranh c·i rÊt gay g¾t xung quanh vÊn ®Ò më cöa khu vùc dÞch vô viÔn th«ng, lËp liªn doanh s¶n xuÊt «t«, b¶o hiÓm nh©n thä, ph©n phèi vµ chÝnh s¸ch bu«n b¸n cña Trung Quèc víi EU. Tuy vËy qua 3 vßng ®µm ph¸n ®Çu, hai bªn còng ®· tho¶ thuËn ®­îc 80% c¸c vÊn ®Ò then chèt. Sau 5 ngµy th­¬ng l­îng c¨ng th¼ng, ®Õn ngµy 20/05/2000, Trung Quèc vµ EU ®· chÝnh thøc ký kÕt hiÖp ®Þnh vÒ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. C¸c néi dung chÝnh cña hiÖp ®Þnh xoay quanh c¸c vÊn ®Ò nh­ sau: - Trung Quèc ®ång ý c¾t gi¶m thuÕ quan xuèng cßn 8-10% ®èi víi 150 mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ EU - C¸c th­¬ng gia n­íc ngoµi ®­îc phÐp ®­a vµo 20% l­îng nhËp khÈu dÇu má cña Trung Quèc - Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO ®­îc 3 n¨m, c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®­îc n¾m 49% cæ phÇn trong c¸c c«ng ty liªn doanh viÔn th«ng vµ b¶o hiÓm t¹i Trung Quèc. - Trung Quèc xo¸ bá c¸c h¹n chÕ vÒ së h÷u cña ng­êi n­íc ngoµi ®èi víi c¸c cöa hµng b¸n lÎ trªn quy m« lín. - Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO , Trung Quèc cÊp ngay 7 giÊy phÐp b¶o hiÓm cho c¸c hµng cña EU, mäi c«ng ty cña EU ®Òu cã ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó ®­îc cÊp giÊy phÐp. Ngoµi Mü vµ EU, Trung Quèc cßn ®¹t ®­îc nhiÒu tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi nhiÒu n­íc kh¸c n÷a. §Õn 17/9/2001, Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi tæng sè 37 thµnh viªn cña WTO mµ Trung Quèc cÇn ph¶i ký kÕt, hoµn tÊt qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. §èi víi Trung Quèc, môc ®Ých c¨n b¶n cña viÖc gia nhËp WTO lµ ®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh quèc gia, do ®ã Trung Quèc quyÕt kh«ng tr¶ gi¸ b»ng viÖc hy sinh æn ®Þnh x· héi vµ t­¬ng lai ph¸t triÓn. Trung Quèc gia nhËp WTO trªn c¬ së 3 nguyªn t¾c lµ: - Trung Quèc gia nhËp WTO víi t­ c¸ch mét n­íc ®ang ph¸t triÓn - NÕu kh«ng cã Trung Quèc th× tæ chøc WTO kh«ng hoµn chØnh - Trung Quèc gia nhËp WTO trªn c¬ së c©n b»ng gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô Mét khi WTO cÇn Trung Quèc, Trung Quèc thµ gia nhËp chËm mét chót chø kh«ng chÞu vµo ngay ®Ó ®æi lÊy tæn thÊt lín. 4.3. Mét sè cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp WTO * C¸c cam kÕt chung: - Trung Quèc sÏ ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña WTO gi÷a c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i, gi÷a c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c c«ng ty trong n­íc, gi÷a hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ hµng ho¸ tiªu thô néi ®Þa. - HÖ thèng “b¶o vÖ” nhËp khÈu cho phÐp c¸c thµnh viªn WTO ¸p dông c¸c h¹n chÕ sè l­îng ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ Trung Quèc nÕu viÖc gia t¨ng c¸c hµng ho¸ nµy ®e do¹ s¶n xuÊt trong n­íc cña c¸c n­íc thµnh viªn ®ã trong vßng 12 n¨m sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO -§æi l¹i, c¸c thµnh viªn WTO ®ång ý gì bá dÇn dÇn nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu tõ Trung Quèc trong vßng 4 n¨m, riªng ®èi víi Mªhic« thêi h¹n nµy sÏ lµ 6 n¨m. * C¸c cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ThuÕ quan: Trung Quèc ®ång ý gi¶m dÇn dÇn møc thuÕ trung b×nh tõ 22,1% xuèng cßn 17% ®èi víi hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ nhËp khÈu vµo n¨m 2001 vµ sè cßn l¹i sÏ ®­îc thùc hiÖn tiÕp cho ®Õn n¨m 2010. Vµo n¨m 2010, møc thuÕ trung b×nh ®èi víi hµng ho¸ c«ng nghiÖp lµ 8,9% vµ ®èi víi hµng ho¸ n«ng nghiÖp lµ 15%. C¸c møc thuÕ nµy sÏ ®­îc ¸p dông ®èi víi 65% sè n«ng s¶n nhËp khÈu (ngò cèc) vµ 47% sè hµng c«ng nghiÖp nhËp khÈu (xe con, thiÕt bÞ phim ¶nh). Phi thuÕ quan: - NhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n ng¹ch, h¹n chÕ sè l­îng… sÏ ®­îc xo¸ bá. Trong vßng 3 n¨m tÊt c¶ c¸c c«ng ty sÏ cã quyÒn nhËp khÈu, xuÊt khÈu, ph©n phèi hµng ho¸ trªn kh¾p ®Êt n­íc (trõ mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh). -Nhµ n­íc sÏ vÉn duy tr× qu¶n lý ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­: ngò cèc, thuèc l¸, nguyªn liÖu, kho¸ng s¶n, vµ mét sè s¶n phÈm thÐp. C¸c mÆt hµng kh¸c nh­: t©n d­îc vµ ph©n bãn vÉn ph¶i chÞu qu¶n lý vÒ gi¸. * C¸c cam kÕt trong c¸c lÜnh vùc VÒ n«ng nghiÖp - Trung Quèc sÏ më réng nhËp khÈu hµng n«ng s¶n vµ bá trî cÊp xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - Trung Quèc còng ®ång ý h¹n chÕ chi phÝ trî cÊp n«ng nghiÖp ë møc 8,5% gi¸ trÞ s¶n l­îng trong n­íc (tû lÖ cho phÐp th«ng th­êng lµ 10% ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn). VÒ c«ng nghiÖp * DÖt may: H¹n ng¹ch nhËp khÈu s¶n phÈm dÖt may cña Trung Quèc sÏ chÝnh thøc chÊm døt vµo 12/2004 theo hiÖp ®Þnh dÖt may cña WTO mÆc dï HÖ thèng “b¶o vÖ” nhËp khÈu cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c ¸p dông h¹n chÕ sè l­îng ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ Trung Quèc tíi cuèi n¨m 2008. * N¨ng l­îng-dÇu má: - Trung Quèc ®ång ý më cöa c¸c lÜnh vùc dÇu th« vµ dÇu chÕ biÕn cho c¸c th­¬ng gia t­ nh©n víi 4 triÖu tÊn c¸c s¶n phÈm dÇu vµ 10% dÇu th« nhËp khÈu. - Trung Quèc còng sÏ më cöa lÜnh vùc ph©n phèi lÎ mÆt hµng nµy sau 3 n¨m gia nhËp WTO vµ cho phÐp c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã Ýt nhÊt 30% ë mçi tr¹m x¨ng dÇu. - Trung Quèc sÏ më cöa thÞ tr­êng b¸n bu«n sau 5 n¨m gia nhËp WTO. * Ngµnh « t«: Trung Quèc sÏ c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu «t« xuèng cßn 25% vµo gi÷a n¨m 2006. HiÖp ®Þnh víi EU buéc Trung Quèc ph¶i xo¸ bá mäi h¹n chÕ ®èi víi c¸c lo¹i xe h¬i ®­îc s¶n xuÊt tõ c¸c liªn doanh cña Trung Quèc-EU trong vßng 2 n¨m. -ThuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ cao nh­ c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng sÏ ®­îc xo¸ bá vµ gi¶m dÇn vµo n¨m 2005. 5. Giai ®o¹n tõ 2002 ®Õn nay (giai ®o¹n qu¸ ®é sau khi gia nhËp WTO) Sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc tËp trung vµo vÊn ®Ò c¶i c¸ch c¬ chÕ ngo¹i th­¬ng theo h­íng tù do h¬n, phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c cña WTO h¬n. Cô thÓ Trung Quèc tËp trung vµo 5 vÊn ®Ò: - X©y dùng mét c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng tiÖn lîi, c«ng b»ng. H×nh thµnh m«i tr­êng vËn hµnh tiÖn lîi, c«ng b»ng, gi¶m c¸c gi¸ thµnh giao dÞch, huy ®éng tÝnh tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn h­íng ra thÞ tr­êng quèc tÕ. - Tõng b­íc x©y dùng c¬ chÕ thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng míi, tÝch cùc vµ æn ®Þnh, lÊy ChÝnh phñ lµm chñ ®¹o, ®¶m b¶o b»ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, trªn c¬ së vËn hµnh cña thÞ tr­êng - X©y dùng c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ ph¶n håi nhanh chãng vµ hiÖu qu¶. - T¨ng c­êng c«ng t¸c lËp ph¸p trong qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, c¶i tiÕn biÖn ph¸p qu¶n lý, gi¶m bít thñ tôc hµnh chÝnh, t¨ng c­êng ®é minh b¹ch trong qu¶n lý - C¶i c¸ch h¬n n÷a chÕ ®é hiÖp héi xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ quan dÞch vô ph¸p luËt vµ t­ vÊn ngo¹i th­¬ng, ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc trung gian trong viÖc phèi hîp ®Ó thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn Tõ ®Çu n¨m 2002 tíi nay, Trung Quèc cã mét sè b­íc ®i cô thÓ : + C¶i c¸ch chÕ ®é phª chuÈn quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, hñy bá ph©n biÖt víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, thùc hiÖn theo tiªu chuÈn vµ tr×nh tù nh­ ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. + Hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, gi¶m thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan theo ®óng cam kÕt. §Æc biÖt, Trung Quèc ®· b¾t ®Çu quan t©m tíi vÊn ®Ò x©y dùng hµng rµo kü thuËt ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu qua viÖc c«ng bè thùc thi “§iÒu lÖ qu¶n lý an toµn sinh vËt chuyÓn ®æi gien n«ng nghiÖp” + X©y dùng c¬ chÕ míi vÒ gi¶m thuÕ xuÊt khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch hoµn thuÕ xuÊt khÈu míi. III. Thùc tiÔn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 1. VÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu Tõ khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc kh«ng ngõng gia t¨ng quy m«, mµ biÓu hiÖn tr­íc hÕt lµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu liªn tôc gia t¨ng víi tèc dé vµo hµng nhanh nhÊt thÕ giíi, chØ sau h¬n 20 n¨m, vÞ thÕ cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt, nÕu nh­ n¨m 1978 ngo¹i th­¬ng Trung Quèc vÉn cßn ®øng thø 32 trªn thÕ giíi th× tíi n¨m 2002, víi nh÷ng thµnh c«ng rùc rì cña c¶i c¸ch më cöa Trung Quèc ®· trë thµnh c­êng quèc ®øng thø 5 trªn thÕ giíi vÒ ngo¹i th­¬ng. Tõ sau n¨m 1978 ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc diÔn ra kh¸ s«i ®éng nÕu so s¸nh trong t­¬ng quan víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp. Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng n¨m 1978 míi ®¹t 20,6 tû USD, ®Õn n¨m 1984 ®· vät lªn 50 tû, t¨ng gÊp 2,5 lÇn n¨m 1978. Bèn n¨m sau, n¨m 1988 tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng ®· t¨ng gÊp ®«i n¨m 1984, ®¹t 100 tû USD. N¨m 1994 ngo¹i th­¬ng Trung Quèc l¹i nªu kØ lôc míi gÊp ®«i n¨m 1988, ®¹t h¬n 200 tû USD, n¨m 1997 con sè ®· v­ît qua 300 tû USD, lªn tíi 325,1 tû USD [19]. N¨m 1978, kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc chØ b»ng 25% cña Hµn Quèc vµ §µi Loan nh­ng ®Õn n¨m 1994 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc ®· b»ng 75% cña Hµn Quèc vµ 82% cña §µi Loan. TÝnh ®Õn n¨m ®ã, møc t¨ng b×nh qu©n cña kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®¹t 15,4% trong thêi k× më cöa [15]. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, víi rÊt nhiÒu nç lùc vµ sù cÇm l¸i ®óng ®¾n cña ChÝnh phñ, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc chØ ph¶i chÞu nh÷ng t¸c ®éng nhÑ nhÊt (nÕu so víi c¸c n­íc trong khu vùc) khi cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ x¶y ra, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi¶m nhÑ 0,3% trong n¨m 1998. Ngay sau ®ã Trung Quèc l¹i lÊy ®­îc ®µ t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu. Nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, mÆc dï nÒn kinh tÕ thÕ giíi gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¸c nÒn kinh tÕ lín nh­ Mü, NhËt B¶n còng ®ång thêi lµ nh÷ng b¹n hµng lín cña Trung Quèc bÞ suy tho¸i nh­ng ngo¹i th­¬ng Trung Quèc vÉn cã sù gia t¨ng ®Òu ®Æn. §Æc biÖt lµ sau khi gia nhËp WTO ®· tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi míi cho ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. N¨m 2002, mét n¨m sau khi gia nhËp WTO, ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®· ph¸t triÓn v­ît bËc ®¹t møc 620,8 tû USD, t¨ng 21,8% so víi n¨m 2001 [20]. Nh­ vËy, chØ trong vßng h¬n 20 n¨m kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc ®· t¨ng h¬n 30 lÇn, n©ng dÇn vÞ thÕ cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tû träng xuÊt khÈu cña Trung Quèc n¨m 1978 lµ 4,5% GDP vµ chiÕm 0,8% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña toµn thÕ giíi th× ®Õn n¨m 2002 con sè nµy ®· t¨ng lªn t­¬ng øng lµ 25,5% GDP vµ 5,04% gi¸ trÞ xuÊt khÈu toµn thÕ giíi. Tû lÖ t¨ng tr­ëng trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng kho¶ng 20,9%/n¨m [20]. B¶ng 2 : Kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng Trung Quèc tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 2003 §¬n vÞ: triÖu USD N¨m Tæng kim ng¹ch XNK Kim ng¹ch nhËp khÈu Kim ng¹ch xuÊt khÈu Møc chªnh lÖch XNK Tû träng KN XNK / tæng KN mËu dÞch thÕ giíi (%) 1978 20.640 10.890 9.750 -1.140 0,80 1986 73.850 42.910 30.940 -11.970 1,85 1990 115.440 53.350 62.090 8.740 1,70 1991 135.630 63.790 71.840 8.050 1,93 1992 165.530 80.590 84.940 4.350 2,21 1993 195.700 103.960 91.740 -12.220 2,61 1994 236.620 115.610 121.010 5.400 2,78 1995 280.850 132.080 148.770 16.690 2,78 1996 289.900 138.800 151.100 12.300 2,83 1997 325.060 142.360 182.700 40.340 3,30 1998 324.000 140.200 183.800 43.600 3,38 1999 360.700 165.800 194.900 29.100 3,47 2000 474.290 225.090 249.200 24.110 3,95 2001 509.770 243.610 266.160 22.550 4,45 2002 620.800 295.200 325.600 30.400 5,04 2003 (9th) 606.260 298.560 307.700 9.140 n/a Nguån :1. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 1952-2001,T©n Hoa x· 2002 [19] 2. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 2002 [20], B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 9 th¸ng ®Çu 2003 [30] 3. WTO, Leading exporters and importers in world merchandise trade 2002 [49] C¸c sè liÖu trªn cã thÓ biÓu diÔn thµnh s¬ ®å nh­ sau : Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, Trung Quèc th­êng xuyªn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng mËu dÞch vµo hµng nhanh nhÊt thÕ giíi. N¨m 2002, møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®¹t 22,3% lµ cao nhÊt, cßn møc t¨ng tr­ëng nhËp khÈu lµ 21,2% ®øng thø 2 ( sau Iran) trong sè c¸c n­íc xuÊt nhËp khÈu hµng ®Çu thÕ giíi [49]. B¶ng 3: So s¸nh tèc ®é t¨ng tr­ëng mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc víi mËu dÞch thÕ giíi (t¨ng so víi n¨m tr­íc %) N¨m T¨ng tr­ëng XNK T¨ng nhËp khÈu T¨ng xuÊt khÈu ThÕ giíi Trung Quèc ThÕ giíi Trung Quèc ThÕ giíi Trung Quèc 1991 - 0,5 17,5 - 0,6 19,6 0,5 15,7 1992 7,1 22,0 7,3 26,3 6,9 18,2 1993 - 1,5 18,2 - 2,3 29,0 0,7 8,0 1994 11,9 20,9 12,1 11,2 9,7 31,9 1995 19,0 18,7 19,0 14,2 19,0 22,9 1996 4,6 3,2 4,8 5,1 4,3 1,5 1997 6,0 12,2 3,4 2,5 3,5 17,4 1998 -1,5 -0,3 -1,5 -1,5 -1,6 0,6 1999 3,7 11,3 4,1 18,1 3,4 6,0 2000 12,6 31,5 12,9 35,8 12,2 27,8 2001 7,8 7,5 n/a 8,2 n/a 6,8 2002 8,0 21,8 n/a 21,2 n/a 22,3 Nguån: Sè liÖu vÒ Trung Quèc:1.Côc thèng kª quèc gia Trung Quèc, Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 1952-2001 [19]; 2. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i Trung Quèc 2002 [20]. Sè liÖu vÒ thÕ giíi: World Bank, World Economic Outlook 2002 [44] H¬n thÕ n÷a, thµnh c«ng cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua kh«ng chØ thÓ hiÖn qua tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu kh«ng ngõng gia t¨ng m¹nh mµ trong nh÷ng n¨m._.t cã ga, s¶n phÈm ®iÖn tö gia dông, l¾p r¸p « t«. §iÒu nµy ®· g©y ra søc Ðp víi s¶n xuÊt trong n­íc vµ sù gi¶i thÓ cña mét sè dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nguyªn nh©n lµ chóng ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh thøc quy ho¹ch ®èi víi mét sè ngµnh chñ chèt, trong khi ®ã mét sè ngµnh tá ra cã søc hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu nhµ ®Çu t­ th× gÇn nh­ ®· ®Õn giai ®o¹n b·o hoµ vÒ nhu cÇu ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng kiÓm so¸t ®­îc nh­ hiÖn nay, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia nh­ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n râ rµng trong bé m¸y hµnh chÝnh, tinh gi¶m theo h­íng gän nhÑ, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña bé m¸y nµy nh»m ng¨n chÆn tham nhòng, quan liªu, g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t­. 3.2. TiÕp tôc gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« Khi nhµ ®Çu t­ bá vèn ra kinh doanh th× æn ®Þnh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu, ®Æc biÖt lµ víi nh÷ng nÒn kinh tÕ míi chuyÓn ®æi nh­ ViÖt Nam vµ Trung Quèc. ChÝnh trÞ cã æn ®Þnh th× ®êi sèng kinh tÕ x· héi trong n­íc míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m võa qua, n­íc ta d­íi sù l·nh ®¹o thèng nhÊt vµ xuyªn suèt cña §¶ng vÉn ®­îc d­ luËn thÕ giíi ®¸nh gi¸ cao vÒ sù æn ®Þnh cña m«i tr­êng chÝnh trÞ. Sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc còng lµ tiÒn ®Ò cho viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña FDI. M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« tèt cho ®Çu t­ bao hµm sù lµnh m¹nh vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ nguyªn vËt liÖu, vÒ gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ tØ gi¸ hèi ®o¸i, vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, thÞ tr­êng vèn, c¬ chÕ tæ chøc qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thùc sù ph¸t triÓn, cã hÖ thèng thÞ tr­êng ®ång bé, mét m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh sÏ lµ mét nh©n tè tÝch cùc ®èi víi viÖc t¹o dùng m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn t¹i ViÖt Nam, gãp phÇn thu hót nhiÒu h¬n vèn FDI tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. 3.3. T¨ng c­êng søc hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ Bªn c¹nh viÖc x©y dùng mét quy ho¹ch tæng thÓ nh»m n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng mét c¸ch hîp lý, hiÖu qu¶ ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ “cøng” trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ “mÒm” theo h­íng sau: - Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ thu hót FDI ®Æc biÖt lµ FDI h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp FDI xuÊt khÈu. VÒ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o ®¶m nguyªn t¾c vÒ ®Çu t­ cã liªn quan tíi th­¬ng m¹i (TRIMs) cña WTO. TiÕn tíi thiÕt lËp mÆt b»ng ph¸p lý chung cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc, cã lé tr×nh thèng nhÊt LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc thµnh mét bé luËt chung vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­. - §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc FDI ®Ó khai th¸c c¸c kªnh thu hót ®Çu t­ míi, nghiªn cøu vµ thÝ ®iÓm mét sè h×nh thøc ®Çu t­ míi nh­ c«ng ty qu¶n lý vèn, c«ng ty hîp danh... - §a d¹ng hãa ®èi t¸c ®Çu t­ trong ®ã chó träng thu hót ®Çu t­ cña c¸c TNCs vµ cña c¸c nhµ s¶n xuÊt ch×a khãa trao tay (®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin) ®Ó võa ®¶m b¶o thÞ tr­êng xuÊt khÈu th«ng qua hÖ thèng ph©n phèi toµn cÇu võa gãp phÇn chuÈn bÞ tiÒn ®Ò cho thêi kú sau lµ thêi kú ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng chÊt x¸m vµ hµm l­îng c«ng nghÖ cao. - Më réng lÜnh vùc ®Çu t­ phï hîp víi cam kÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ më cöa c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i dÞch vô, kinh doanh bÊt ®éng s¶n cho c¸c nhµ ®Çu t­. - Thùc hiÖn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n h­íng vµo xuÊt khÈu cã nh÷ng ­u ®·i h¬n ®Ó thÓ hiÖn sù ­u tiªn vèn §TNN vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu - Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ tr­íc hÕt lµ chÝnh s¸ch thuÕ. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng cô thuÕ, hÖ thèng thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn ®­îc c¶i tiÕn theo h­íng: dÔ tÝnh to¸n, ®¬n gi¶n c¸c møc thuÕ; ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia; cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t­, tõng b­íc ¸p dông hÖ thèng thuÕ chung cho c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi; phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Cô thÓ: + CÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ thùc sù khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp FDI vµo s¶n xuÊt c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, thiÕt bÞ viÔn th«ng, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp phô trî s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn. Cho phÐp c¸c dù ¸n s¶n xuÊt nguyªn liÖu phô trî phôc vô hµng xuÊt khÈu ®­îc h­ëng ­u ®·i t­¬ng tù nh­ c¸c dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. + TËp trung vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp, chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, ph¸t triÓn n«ng th«n nh»m t¨ng c­êng xuÊt khÈu cña lÜnh vùc nµy, gãp phÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn chó ý: tiÕp tôc bæ sung c¸c ­u ®·i, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi c¸c dù ¸n chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n nh­ ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ­u ®·i nhÊt trong khung, ­u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c dù ¸n t¹o gièng c©y, gièng con míi, chÊt l­îng cao ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu. + §èi víi c¸c dù ¸n ®Æc biÖt quan träng cÇn xö lý ®Æc c¸ch vµ cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý, hiÖu qu¶ trong lé tr×nh héi nhËp. - TiÕp tôc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t­, t¨ng søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp FDI trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. QuyÕt ®Þnh sè 53/1999/Q§-TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn thùc hiÖn lé tr×nh tiÕn tíi t¹o dùng mét mÆt b»ng thèng nhÊt gi¸ hµng ho¸ dÞch vô ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW lÇn thø IV. Muèn vËy cÇn tiÕp tôc ®iÒu chØnh mét b­íc gi¸, phÝ c¸c hµng ho¸ dÞch vô theo h­íng quy ®Þnh mét møc gi¸, phÝ chung cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc së h÷u. HiÖn t¹i ta ®ang duy tr× møc gi¸, phÝ kh¸c nhau nhÊt lµ gi¸, phÝ c¸c lo¹i vËt t­ thiÕt yÕu cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t nh­ quy ®Þnh gi¸ ®iÖn n­íc, c­íc phÝ vËn t¶i, b­u ®iÖn… kh¸c nhau gi÷a doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc t¹o ra chi phÝ ®Çu t­ cao cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¶n trë thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña m«i tr­êng ViÖt Nam g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nµy trong viÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi so víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ë c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Th¸i Lan, Singapore… - H­íng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao ®Ó t¹o ra hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao trong thêi gian tíi. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu cÇn x©y dùng theo h­íng sau: + Thùc hiÖn chÕ ®é ph©n bè h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. +Thùc hiÖn ­u ®·i vÒ hç trî xuÊt khÈu b×nh ®¼ng víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. + Thu hÑp danh môc c¸c s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o xuÊt khÈu tõ 80% trë lªn theo h­íng chØ ¸p dông yªu cÇu nµy ®èi víi mét sè s¶n phÈm thËt cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé; ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm thùc sù cã lîi thÕ c¹nh tranh, ®ång thêi xö lý linh ho¹t b»ng c¸ch kh«ng b¾t buéc c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i cam kÕt xuÊt khÈu ngay tõ ®Çu mµ cã thÓ thùc hiÖn tõng b­íc. §èi víi c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng, gÆp khã kh¨n kh¸ch quan do thÞ tr­êng bÞ thu hÑp cã thÓ cho phÐp t¨ng tû lÖ tiªu thô néi ®Þa trong tr­êng hîp s¶n phÈm cïng lo¹i vÉn ph¶i nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng trong n­íc cã nhu cÇu. Thªm n÷a, cÇn chuyÓn sang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, dïng ®ßn bÈy kinh tÕ lµ chñ yÕu ®Ó khuyÕn khÝch XK. - N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c khu chÕ xuÊt (KCX): §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ theo ®óng nh÷ng ­u thÕ vèn cã cña KCX, gãp phÇn t¹o ra sù hÊp dÉn h¬n ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ nhµ ®Çu t­ trong n­íc, tr­íc m¾t chóng ta cÇn cã sù tËp trung h¬n cho viÖc hoµn thµnh x©y dùng c¬ b¶n c¸c KCX ®· phª duyÖt ®Ó sím ®­a hÖ sè sö dông cao h¬n. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc nµy còng cÇn ph¶i tu©n theo quy ho¹ch tæng thÓ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam, quan t©m ®Õn chÊt l­îng h¬n sè l­îng vèn ®Çu t­. Chóng ta cÇn thËn träng trong viÖc phª duyÖt thµnh lËp KCX míi. S¾p tíi, nªn h×nh thµnh mét c¸ch c©n ®èi c¸c KCX víi quy m« kh¸c nhau, nhÊt lµ c¸c KCX quy m« võa vµ nhá phôc vô n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 4. TiÕp tôc thùc hiÖn ®a d¹ng hãa mÆt hµng, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu 4.1. §a d¹ng hãa mÆt hµng * ChÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc trong thêi gian qua lµ ®a d¹ng hãa mÆt hµng xuÊt khÈu. §©y lµ mét chÝnh s¸ch hîp lý mµ kh«ng chØ Trung Quèc mµ c¶ ViÖt Nam hiÖn nay ®· vµ ®ang ¸p dông. Thµnh c«ng cña Trung Quèc lµ ë chç x¸c ®Þnh ®­îc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao dùa trªn c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc vµ phï hîp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. §ång thêi, Trung Quèc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu b»ng c¸ch t¨ng c­êng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng míi ®¸p øng nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, lu«n lÊy nhu cÇu thÞ tr­êng lµm nguyªn t¾c h­íng ®¹o. ChÝnh sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i hµng hãa xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· ®­a hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®Õn c¸c thÞ tr­êng kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. §iÓm næi bËt trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc lµ tû träng cña c¸c s¶n phÈm thuéc ngµnh cã kü thuËt cao nh­: ®iÖn tö, tin häc, m¸y tÝnh, th«ng tin, quang häc, hµng kh«ng vµ vò trô, c«ng nghÖ sinh häc vµ siªu ©m kh«ng ngõng t¨ng lªn. §iÒu nµy lµ do chÝnh s¸ch ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®óng ®¾n, cã träng ®iÓm. Trung Quèc nhËn thÊy r»ng ®a d¹ng hãa hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn trµn lan tÊt c¶ c¸c lo¹i mÆt hµng mµ cÇn ph¶i dµnh nh÷ng kho¶n ®Çu t­ t­¬ng ®èi lín ®Ó ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm chñ lùc, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· t×m ®­îc thÞ tr­êng lín vµ cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn. §©y chÝnh lµ mét bµi häc mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i ¸p dông trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh viÖc ®a d¹ng hãa chñng lo¹i hµng hãa, chóng ta cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng trªn cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, chÝnh s¸ch ­u tiªn, ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu theo h­íng ®ã. MÆt kh¸c, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, bao gåm c¶ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ vay nî, viÖn trî ®Òu ­u tiªn cho ®Çu t­ phôc vô cho xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn tËp trung sù cè g¾ng vµo xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ dùa trªn lîi thÕ so s¸nh s½n cã do ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang l¹i. * §Ó hiÖn ®¹i hãa nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch “tam lai, nhÊt bæ” (ba c¸i ®Õn, mét c¸i bæ sung), ba c¸i ®Õn lµ nguyªn vËt liÖu quý hiÕm; nh÷ng linh kiÖn thay thÕ ®ång bé; nh÷ng c«ng nghÖ míi tiªn tiÕn. Víi chÝnh s¸ch nµy Trung Quèc ®· tõng b­íc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. Tõ kinh nghiÖm cña Trung Quèc, vÒ c¬ cÊu nhËp khÈu trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam cÇn khuyÕn khÝch nhËp khÈu theo h­íng ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, b»ng c¸ch chuyÓn nhanh sang nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Mü, T©y ¢u. B¶o ®¶m vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu cho x©y dùng, s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸p øng; gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. NhËp khÈu ph¶i b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt néi ®Þa ®Ó gióp c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ; nhËp khÈu phôc vô cho s¶n xuÊt. Thùc hiÖn yªu cÇu môc tiªu trªn, biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cÇn hoµn thiÖn theo h­íng: + KhuyÕn khÝch nhËp khÈu thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, kiªn quyÕt kh«ng nhËp thiÕt bÞ cò, l¹c hËu ®i ®«i víi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt vÒ vèn, vÒ con ng­êi sö dông vµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc, c«ng nghÖ nµy. + §èi víi viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè bæ sung cho s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ g©y c¶n trë nhÊt ®Þnh cho viÖc nhËp khÈu c¸c ®Çu vµo mµ trong n­íc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. 4.2. §a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng ChÝnh s¸ch ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng ®· gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo thµnh tùu ngo¹i th­¬ng Trung Quèc trong thêi gian qua. Còng nh­ Trung Quèc, ViÖt Nam nhËn thÊy cÇn ph¶i ®a ph­¬ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng vµ n¨ng ®éng t×m kiÕm b¹n hµng. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy nh­ng hiÖu qu¶ vÉn ch­a ®­îc nh­ mong muèn. §iÒu nµy phÇn nµo thÓ hiÖn qua viÖc ViÖt Nam “®¸nh mÊt” thÞ tr­êng Nga trong nhiÒu mÆt hµng cho hµng hãa Trung Quèc, Thæ NhÜ Kú dï ®©y lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ dÔ tÝnh, chÝnh v× vËy viÖc giµnh l¹i thÞ tr­êng nµy hiÖn nay vÉn rÊt khã kh¨n; hay qua viÖc ViÖt Nam cã lóc ®· tËp trung qu¸ møc xuÊt c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü mµ kh«ng ®ång thêi khai ph¸ thÞ tr­êng míi dÉn ®Õn viÖc khi x¶y ra tranh chÊp th× c¸c doanh nghiÖp lóng tóng cho viÖc t×m thÞ tr­êng. Trong thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn: - Tr­íc hÕt cÇn ph¶i chó ý tíi c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm, b¹n hµng lín, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng, b¹n hµng c¸c n­íc khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng vµ khu vùc EU, trong ®ã víi thÞ tr­êng ASEAN ®ang næi lªn vÊn ®Ò tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi viÖc tõng b­íc vµ tiÕn tíi sÏ thùc hiÖn hoµn toµn HiÖp ®Þnh vÒ ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). Bªn c¹nh ®ã, cÇn hÕt søc quan t©m tíi thÞ tr­êng liÒn kÒ lµ Trung Quèc khi mµ thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng “®é më” sau khi vµo WTO. - §èi víi c¸c thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng Trung §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi, chóng ta nªn ¸p dông c¸c chiÕn l­îc nh­ “ nhen nhãm”, “bæ khuyÕt”, “c¸t cø” mµ Trung Quèc ®· ¸p dông thµnh c«ng. §Ó më réng thÞ tr­êng míi, ViÖt Nam nªn m¹nh d¹n ¸p dông nhiÒu h×nh thøc mua b¸n, kÓ c¶ hµng ®æi hµng víi nh÷ng thÞ tr­êng cã ®iÒu kiÖn. - TÝch cùc kh«i phôc c¸c thÞ tr­êng cò nh­ c¸c n­íc SNG vµ §«ng ¢u, nhÊt lµ chóng ta cÇn tËn dông viÖc c¸c n­íc nµy sÏ trë thµnh thµnh viªn míi cña EU trong n¨m 2004. - Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph¶i xuÊt khÈu qua thÞ tr­êng trung gian lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong thêi gian tíi phÊn ®Êu gi¶m dÇn thÞ tr­êng trung gian mµ tiÕn tíi tËp trung quan hÖ bu«n b¸n trùc tiÕp vµo c¸c khu vùc thÞ tr­êng æn ®Þnh, v÷ng ch¾c vµ l©u dµi. 5. N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng m¹nh mÏ c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi, tõ t×nh h×nh chung cho tíi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, dù b¸o c¸c chiÒu h­íng cung-cÇu hµng hãa vµ dÞch vô ... §Ó th«ng tin cã thÓ ®Õn víi mäi doanh nghiÖp quan t©m theo con ®­êng ng¾n nhÊt, tiÕt kiÖm nhÊt, Bé Th­¬ng m¹i cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu vµ trang chñ (trang Web: www.mot.gov.vn) cña Bé, t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò, ph¸t huy tèi ®a vai trß cña c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i. T¹i thÞ tr­êng ngoµi, c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i ph¶i lµ t¸c nh©n g¾n kÕt doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng së t¹i. C¸c tham t¸n th­¬ng m¹i, c¸c ph¸i ®oµn ngo¹i giao, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn vµ hiÖp héi kinh doanh ë n­íc ngoµi sÏ thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c doanh nghiÖp nµo quan t©m ®Õn luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æc ®iÓm riªng cña tõng thÞ tr­êng thµnh viªn. Th¸ng 6/2000, ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i t¹i Bé Th­¬ng m¹i víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh, Côc Xóc tiÕn cã nhiÖm vô x©y dùng lé tr×nh hµnh ®éng cô thÓ ®Ó ®­a ®­îc hµng ho¸ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng ngoµi. Côc sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt nh­ t¹o dùng c¬ së d÷ liÖu, t¹o dùng trang Web ...§Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i cÇn ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ h¬n n÷a vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò. Ngoµi ra cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nh­ thiÕt lËp c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc; tæ chøc c¸c héi chî triÓn l·m nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o, khuyÕch tr­¬ng ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i, tiÕp xóc víi b¹n hµng, trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ; tæ chøc c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt Nam ®i nghiªn cøu th¨m dß chµo hµng ë thÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®ång thêi mêi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµo lµm viÖc, t×m hiÓu c¸c c¬ héi kinh doanh vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam... Nhµ n­íc cÇn ph¶i x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc bao gåm: KhuyÕn khÝch hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi ®¹i lý, ph©n phèi hµng ho¸, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm, ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n linh ho¹t nh­ giao hµng thanh to¸n chËm, ®æi hµng, lËp c«ng ty ph¸p nh©n n­íc së t¹i ®Ó nhËp hµng tõ ViÖt Nam; khuyÕn khÝch vµ hç trî céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n víi n­íc së t¹i; hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong lÜnh vùc qu¶ng c¸o, giíi thiÖu hµng ho¸ th«ng qua b¸o chÝ, truyÒn h×nh vµ xuÊt b¶n Ên phÈm, cã biÖn ph¸p vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thÝch hîp nh»m t¹o mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i víi c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, c¸c tæng c«ng ty trong n­íc tr­íc hÕt lµ trong ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i; nghiªn cøu h×nh thøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®¹i diÖn uû th¸c cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. 6. §Èy nhanh héi nhËp vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi Trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng b­íc ®i nhanh h¬n n÷a ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc héi nhËp nµy ngoµi ý nghÜa lµ sÏ më ra nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng míi, ®em l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn mËu dÞch dÔ dµng h¬n cho hµng hãa ViÖt Nam th× quan träng h¬n lµ nã sÏ t¹o ra nh÷ng ®éng lùc ®Ó ngo¹i th­¬ng nãi riªng, c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h­íng hiÖn ®¹i h¬n, phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ hay nãi c¸ch kh¸c ®iÒu ®ã sÏ gióp ViÖt Nam x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më hoµn thiÖn h¬n qua ®ã t¹o cho ngo¹i th­¬ng m«i tr­êng lµnh m¹nh h¬n, c¹nh tranh h¬n ®Ó ph¸t triÓn. Bëi v× muèn hoµ nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸c khu vùc trªn ®©y, tr­íc hÕt ViÖt Nam ph¶i ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ngo¹i th­¬ng cho phï hîp, x©y dùng mét lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ víi cam kÕt quèc tÕ vÒ gi¶m thuÕ quan, thuÕ ho¸ ®i ®«i víi viÖc xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, ¸p dông chÕ ®é ®·i ngé quèc gia, lÞch tr×nh b¶o hé, c«ng bè c«ng khai ®Ó c¸c ngµnh cã h­íng s¾p xÕp s¶n xuÊt, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh; chñ ®éng thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu; t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ c¸c hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh, m«i tr­êng, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng ph¸ gi¸, chèng trî cÊp. VÒ cô thÓ, trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn xóc tiÕn nhanh qu¸ tr×nh tham gia vµo Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Dù tÝnh ViÖt Nam sÏ gia nhËp tæ chøc nµy vµo n¨m 2005. Bªn c¹nh viÖc tËn dông nh÷ng thuËn lîi (nh­ ®· nªu ë phÇn thuËn lîi cña ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam), chóng ta cÇn tÝch cùc vµ nç lùc chuÈn bÞ vÒ nhiÒu mÆt: c«ng t¸c nh©n lùc, ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n, kü thuËt ®µm ph¸n, dù trï c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra...®Ó ®¶m b¶o viÖc gia nhËp nhanh chãng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng mµ ViÖt Nam cÇn ®­îc h­ëng. KÕt luËn Sau gÇn 25 n¨m tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa, cho ®Õn nay cã thÓ nãi Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rùc rì trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®Æc biÖt lµ trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. Tõ mét quèc gia cã nÒn ngo¹i th­¬ng tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn, hiÖn nay Trung Quèc ®· lµ c­êng quèc ngo¹i th­¬ng lín thø 5 trªn thÕ giíi vµ quan träng h¬n lµ trong t­¬ng lai, vÞ thÕ cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ ngµy cµng ®­îc n©ng cao. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nh­ vËy lµ nhê trong thêi gian qua Trung Quèc ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®óng ®¾n, phï hîp ®Ó ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng mµ tùu trung lµ: Thø nhÊt, Trung Quèc ®· thùc hiÖn më cöa, ®ång thêi thu hót m¹nh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo gãp phÇn ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. Thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l­îc nµy Trung Quèc kh«ng chØ t¹o ra ®­îc mét kh«ng gian th«ng tho¸ng cho c¸c chñ thÓ ngo¹i th­¬ng ho¹t ®éng mµ cßn thªm ®­îc mét nguån ngo¹i lùc quan träng hîp víi néi lùc ®Êt n­íc cïng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Thø hai lµ Trung Quèc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn m¹nh mÏ trong viÖc c¶i c¸ch thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p hîp lý nh­ ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, theo ®uæi chÝnh s¸ch tØ gi¸ cã lîi cho xuÊt khÈu... v× vËy mµ hµng hãa Trung Quèc cã nh÷ng bÖ ®ì thuËn lîi ®Ó “tiÕn ra ngoµi”. Thø ba lµ Trung Quèc chñ ®éng trong viÖc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, coi ®ã lµ ®­êng h­íng quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ngo¹i th­¬ng nãi riªng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa hiÖn nay. Trong thêi gian qua, Trung Quèc ®· vµ ®ang tÝch cùc héi nhËp vµ trong “dßng ch¶y” nµy Trung Quèc th­êng kh«ng ®Ó r¬i vµo thÕ bÞ ®éng mµ lu«n cã nh÷ng kÕ ho¹ch chñ ®éng tiÕn b­íc ®Ó thÝch øng víi mäi thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi. Cã thÓ nãi, trªn con ®­êng më cöa -c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng, Trung Quèc kh«ng h¼n lóc nµo còng thµnh c«ng vµ gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu. Còng cã lóc Trung Quèc vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm vµ kÕt qu¶ ®Õn nay còng ch­a h¼n ®­îc nh­ mong muèn, vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc kh¾c phôc nh­: viÖc n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa xuÊt khÈu vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, vÊn ®Ò chªnh lÖch vïng miÒn ... Qua viÖc nghiªn cøu c¸c kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy vai trß cña Nhµ n­íc trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p tæng thÓ vÜ m« lµ rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. H¬n thÕ n÷a, ChÝnh phñ Trung Quèc rÊt linh ho¹t trong viÖc t¹o lËp vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch bëi v× tuy Trung Quèc còng lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ b¶n th©n hä còng ph¶i häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc mµ ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc NIEs, nh­ng tõ viÖc häc hái ®ã Trung Quèc l¹i tù m×nh x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc thi c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi yªu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÝnh ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®ång thêi còng ®¸p øng ®­îc víi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thêi ®¹i. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng kh«ng bÞ Ðp theo mét khu«n mÉu ph¸t triÓn nµo, mµ linh ho¹t vËn ®éng chuyÓn biÕn theo thùc tiÔn v× vËy mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c vµ cã triÓn väng l©u dµi. Mét ®iÓm kh¸c rÊt ®¸ng l­u ý lµ, khi ¸p dông mét chÝnh s¸ch hoÆc biÖn ph¸p Trung Quèc th­êng tiÕn hµnh thÝ ®iÓm trªn quy m« nhá ®Ó thö nghiÖm, sau ®ã nÕu thµnh c«ng míi nh©n réng trªn quy m« lín nhê vËy mµ sÏ cã ®iÒu kiÖn ®iÒu chØnh kÞp thêi nÕu ch­a phï hîp. VÒ thùc chÊt lµ Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng víi nh÷ng b­íc ®i thËn träng, v÷ng ch¾c. §©y míi chÝnh lµ nh÷ng bµi häc lín nhÊt, cã gi¸ trÞ nhÊt mµ ViÖt Nam cÇn rót ra cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña m×nh. Lµ mét n­íc ®i sau, l¹i lµ mét n­íc l¸ng giÒng “nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng” víi nhiÒu yÕu tè t­¬ng ®ång, ViÖt Nam cã nhiÒu ­u thÕ trong viÖc tham kh¶o thùc tiÔn ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®Ó tõ ®ã ®óc kÕt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, t×m tíi nh÷ng gîi më vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng phï hîp víi ®Êt n­íc. Hy väng r»ng ViÖt Nam víi truyÒn thèng ham häc hái, t×m tßi vµ s½n sµng tiÕp thu c¸i míi sÏ vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc, t×m ®­îc lèi ®i riªng trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m tíi. ViÖc nghiªn cøu vÒ con ®­êng ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, thµnh c«ng còng nh­ thÊt b¹i, ®Ó ViÖt Nam häc tËp vµ t×m ra con ®­êng riªng cña m×nh lµ vÊn ®Ò kh«ng dÔ, ®ßi hái ph¶i ®­îc xem xÐt tæng thÓ trªn nhiÒu gãc ®é. Trong khu«n khæ cña khãa luËn tèt nghiÖp nµy, víi vèn kiÕn thøc vµ nguån tµi liÖu còng nh­ thêi gian cßn h¹n chÕ, ng­êi viÕt khã tr¸nh khái cßn nh÷ng chç thiÕu sãt, kÝnh mong nhËn ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó khãa luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o I. PhÇn tiÕng ViÖt [1]. GS.TS. Bïi Xu©n L­u, Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, NXB Gi¸o dôc 2002 [2]. GS. TS. Vâ Thanh Thu, Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, NXB Thèng kª 2003 [3]. TS. Vâ §¹i L­îc (chñ biªn), Bèi c¶nh quèc tÕ vµ nh÷ng xu h­íng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ë mét sè n­íc lín, NXB Khoa häc x· héi 2003 [4]. Ng©n hµng thÕ giíi, Trung Quèc 2020, NXB Khoa häc x· héi 2001 [5]. Lý ThiÕt ¸nh, VÒ c¶i c¸ch vµ më cöa ë Trung Quèc, NXB Khoa häc x· héi 2002 [6]. PGS. NguyÔn V¨n Hång (chñ biªn), Trung Quèc c¶i c¸ch më cöa nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, NXB ThÕ giíi 2003 [7]. Ph¹m Th¸i Quèc, Trung Quèc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa trong 20 n¨m cuèi cña thÕ kû XX, NXB Khoa häc x· héi 2001 [8]. NguyÔn TrÇn QuÕ, Lùa chän s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng trong ngo¹i th­¬ng thêi kú c«ng nghiÖp hãa cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2000 [9]. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng, ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-kinh nghiÖm vµ bµi häc cña Trung Quèc, NXB Giao th«ng vËn t¶i 2003 [10]. TÒ QuÕ Tr©n, Trung Quèc 20 n¨m c¶i c¸ch më cöa, c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2001 [11]. §ç TiÕn S©m- Lª V¨n Sang (chñ biªn), Trung Quèc gia nhËp WTO vµ t¸c ®éng ®èi víi §«ng Nam ¸, NXB Khoa häc x· héi 2002 [12]. §æi míi chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, NXB Lao ®éng 2003 [13]. Tiªu Thi Mü, M­u l­îc §Æng TiÓu B×nh, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1996 [14]. ñy ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Trung Quèc gia nhËp WTO kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam, 2001 [15]. NguyÔn ThÕ T¨ng, Qu¸ tr×nh më cöa ®èi ngo¹i cña CHND Trung Hoa, NXB Khoa häc x· héi 1997 [16]. Joseph E.Stiglitz- Shahid Yusuf, Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002 [17]. TS. NguyÔn ThÕ T¨ng (chñ biªn), Trung Quèc c¶i c¸ch vµ më cöa (1978-1998), NXB Khoa häc x· héi 2000 [18]. Hµ Ninh, Côc tr­ëng côc mËu dÞch quèc tÕ- Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, Trung Quèc ®¸nh gi¸ mét n¨m sau khi vµo WTO, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 15/04/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [19]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 1952-2001, T©n Hoa X· 2002 [20]. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 2002 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam 25/02/2003) [21]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh kinh tÕ x· héi Trung Quèc 2002, Kinh tÕ nhËt b¸o 28/02/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [22]. Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, Chuyªn ®Ò Kinh tÕ Trung Quèc tõ khi c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay 2/2003 [23]. PTS. NguyÔn Minh H»ng, Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i Trung Quèc thêi kú më cöa, NXB Khoa häc x· héi 1997 [24]. Vô ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ xuÊt nhËp khÈu- Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, Hµng rµo khoa häc kü thuËt trong xuÊt khÈu, mét khã kh¨n lín Trung Quèc gÆp ph¶i sau khi gia nhËp WTO, Kinh tÕ nhËt b¸o 20/06/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [25]. Lý L­u S©m, ý nghÜa cña viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trung Quèc ®èi víi thÕ giíi, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 15/09/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [26]. Quan hÖ Trung Quèc- Hµn Quèc d­íi gãc ®é kinh tÕ th­¬ng m¹i, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 08/07/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [27]. Quan hÖ Trung- NhËt d­íi gãc ®é kinh tÕ th­¬ng m¹i, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 24/01/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [28]. ThS. Tr­¬ng Mai H­¬ng, Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN- Trung Quèc, c¬ héi vµ th¸ch thøc, T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i sè 4/2003 [29]. B¸o c¸o C«ng t¸c chÝnh phñ cña Thñ t­íng Chu Dung C¬ t¹i kú häp lÇn thø nhÊt Quèc héi Trung Quèc khãa 10 vµ ChÝnh hiÖp Trung Quèc 05-16/03/2003 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam) [30]. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc& ViÖn nghiªn cøu hîp t¸c kinh tÕ mËu dÞch quèc tÕ Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 9 th¸ng ®Çu 2003 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam 28/10/2003) [31]. NguyÔn Minh H»ng, ViÖc thµnh lËp c¸c ®Æc khu kinh tÕ ë Trung Quèc, T¹p chÝ nghiªn cøu Trung Quèc sè 5/1996 [32]. Du Minh Khiªm, Trung Quèc gia nhËp WTO mét n¨m nh×n l¹i, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 3/2003 [33]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, C¬ cÊu gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm quèc néi Trung Quèc 1978-2001, T©n Hoa X· 2002 [34]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2000-2001 ( Chuyªn san cña Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam) [35]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2001-2002 (nt) [36]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2002-2003 (nt) [37]. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, Nh÷ng nÐt lín vÒ kinh tÕ Trung Quèc 2001, Th«ng tin chuyªn ®Ò 3/2002 [38]. Vô KÕ ho¹ch Thèng kª- Bé Th­¬ng m¹i, B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh ngo¹i th­¬ng 1991-2000 [39]. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, c¸c sè tõ n¨m 1997 ®Õn 2003 [40]. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi c¸c sè n¨m 1999, 2001,2002,2003 [41]. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng c¸c sè n¨m 2001,2002,2003 II. PhÇn tiÕng Anh [42]. Gregory C.Chow, The impact of joining WTO on China’s economic, legal and political institutions, Princeton University, NJ –USA 2001 [43]. China economic outlook 2001,2002 [44]. World Bank, World economic outlook 2002 [45].Paul B.Edelberg, China and the World Trade Organization, Special to Angel Investor News,2002 [46]. The Economist (20/11/1999) [47]. Far Eastern Economic Review( FEER 01/06/2000) [48]. Far Eastern Economic Review (FEER 17/07/2003) [49]. WTO, Leading exporters and importers in world merchandise trade 2002 III. Internet 1. www.mofcom.gov.cn ( trang web chÝnh thøc hiÖn nay cña Bé Th­¬ng m¹i TQ) 2. www.xinhuanet.com ( trang web cña T©n Hoa x·) 3. www.chinabig.com (trang web tæng hîp kinh tÕ Trung Quèc) 4. www.wto.org ( trang web cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi) 5. www.mot.gov.vn ( trang web chÝnh thøc cña Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam) ._.