Một số giải pháp thu hút vốn đầu tư nước ngoài qua thị trường chứng khoán Việt Nam

Môc lôc Danh môc ký hiÖu c¸c ch÷ viÕt t¾t adb Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ dnnn Doanh nghiÖp nhµ n­íc fdi §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi fpi §Çu t­ gi¸n tiÕp n­íc ngoµi- ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n gdp Tæng s¶n phÈm quèc néi imf Quü tiÒn tÖ quèc tÕ nhtm Ng©n hµng th­¬ng m¹i oda Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ttck ThÞ tr­êng chøng kho¸n ttgdck Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ubcknn Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc usd §« la Mü WB Ng©n hµng thÕ giíi Lêi nãi ®Çu Mét trong nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta khi x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ nh»m t¹o ra mét kÖnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n míi nh»m phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, trong môc tiªu ®ã bao gåm c¶ viÖc huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi. Kinh nghiÖm ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®ãng gãp mét vai trß lín trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi, gãp mét phÇn quan träng vµo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam võa míi ®­îc thµnh lËp, quy m« cßn nhá bÐ, c¬ chÕ vËn hµnh vµ viÖc c«ng bè th«ng tin cßn nhiÒu bÊt cËp, møc ®é quan t©m vµ hiÓu biÕt cña ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ trong n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ. Thùc tr¹ng ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong h¬n 3 n¨m qua cho thÊy nguån vèn vµ sè l­îng ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a nhiÒu, ch­a cã cã t¸c ®éng thùc sù tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. V× vËy cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p thu hót ®­îc nhiÒu h¬n n÷a nguån vèn nµy. Cïng víi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam nãi chung, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n còng lµ mét viÖc lµm quan träng, nã cã ý nghÜa lín trong chiÕn l­îc tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc bªn ngoµi ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. ChÝnh v× lý do ®ã mµ em chän ®Ò tµi: " Mét sè gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam". Do kiÕn thøc tÝch luü ®­îc cßn h¹n chÕ, kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nhiÒu sai sãt, rÊt mong sÏ nhËn ®­îc ý kiÕn vµ ®¸nh gi¸ cña c¸c thÇy c«. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n C« gi¸o – TiÕn sÜ NguyÔn Hoµng ¸nh ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy. Néi dung cña kho¸ luËn gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I : Lý luËn vÒ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ch­¬ng I: Lý luËn vÒ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n I.Lý luËn chung vÒ vèn n­íc ngoµi 1.Kh¸i niÖm vÒ vèn n­íc ngoµi Trong lÞch sö giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c vïng kinh tÕ kh¸c nhau ®· diÔn ra nhiÒu h×nh thøc trao ®æi vµ di chuyÓn c¸c nguån lùc. Ban ®Çu h×nh thøc t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n - ®¬n gi¶n c¶ vÒ ®èi t­îng vµ h×nh thøc di chuyÓn. Trong thêi kú n« lÖ, h×nh thøc di chuyÓn søc lao ®éng cña n«ng l« lµ ®iÓn h×nh. Do nhu cÇu vÒ søc lao ®éng rÊt lín ë c¸c vïng cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nªn n« t× ®­îc mua vÒ tõ c¸c vïng kh¸c nhau ®Ó lµm viÖc t¹i c¸c vïng nµy. Trong thêi kú phong kiÕn, hiÖn t­îng di chuyÓn c¸c nguån lùc vÉn diÔn ra. Thêi kú nµy ®èi t­îng di chuyÓn kh«ng chØ cßn lµ søc lao ®éng mµ cßn kÌm theo sù di chuyÓn vÒ nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt. Khi chñ nghÜa t­ b¶n ra ®êi, c¸c h×nh thøc di chuyÓn vµ trao ®æi c¸c nguån lùc ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®a d¹ng vµ phong phó h¬n. Thêi kú ®Çu, xu h­íng di chuyÓn c¸c nguån lùc ®­îc thùc hiÖn mét chiÒu tõ c¸c n­íc bÞ ®« hé tíi c¸c n­íc ®i ®« hé. C¸c n­íc ®i ®« hé v¬ vÐt, tËn dông nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó cña c¸c n­íc bÞ ®« hé ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh. Trong thêi kú nµy, ®èi t­îng di chuyÓn chñ yÕu lµ tµi nguyªn, nhiªn liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, h×nh thøc di chuyÓn hÇu hÕt mang tÝnh “ bãc lét”. Khi chñ nghÜa ®Õ quèc sôp ®æ, sù ®« hé cña c¸c n­íc ®Õ quèc ®èi víi c¸c n­íc thuéc ®Þa kh«ng cßn n÷a, h×nh thøc vµ ®èi t­îng di chuyÓn cña c¸c nguån lùc còng cã sù thay ®æi. Nguån lùc di chuyÓn ë ®©y còng phong phó h¬n, nã kh«ng chØ dõng l¹i ë søc lao ®éng vµ nguyªn nhiªn vËt liÖu mµ cßn cã c«ng cô s¶n xuÊt vµ kÜ thuËt s¶n xuÊt. H×nh thøc di chuyÓn c¸c nguån lùc chñ yÕu d­íi d¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi - ®Çu t­ gi÷a c¸c quèc gia, khu vùc víi nhau. Xu h­íng di chuyÓn c¸c nguån lùc còng kh«ng cßn theo mét chiÒu tõ c¸c n­íc bÞ ®« hé sang c¸c n­íc ®« hé n÷a mµ ®· xuÊt hiÖn chiÒu ng­îc l¹i tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn sang c¸c n­íc tr­íc ®©y lµ thuéc ®Þa, gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn víi nhau. Sù di chuyÓn nguån lùc phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh nãi riªng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung diÔn ra ngµy cµng s©u s¾c; ®a d¹ng vÒ h×nh thøc di chuyÓn, phong phó vÒ ®èi t­îng di chuyÓn vµ ®a ph­¬ng vÒ xu h­íng di chuyÓn. C¸c h×nh thøc di chuyÓn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ®Çu t­ quèc tÕ, viÖn trî vµ hç trî quèc tÕ, liªn kÕt kinh doanh. §èi t­îng di chuyÓn lµ søc lao ®éng, nguån lùc tµi chÝnh vµ ®Æc biÖt lµ kÜ thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, qu¶n lý kinh doanh. Xu h­íng di chuyÓn ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i, gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn, gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nhau. Nh­ vËy, trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña loµi ng­êi lu«n diÔn ra hiÖn t­îng di chuyÓn nguån lùc gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. XÐt trªn ph­¬ng diÖn mét quèc gia, th× sù di chuyÓn c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi vµo quèc gia ®ã gäi lµ nguån lùc bªn ngoµi hay nguån vèn n­íc ngoµi. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ hiÓu nguån lùc bªn ngoµi hay nguån vèn n­íc ngoµi lµ tÊt c¶ nh÷ng nguån lùc n»m bªn ngoµi ph¹m vi ®Þa lý cña mét quèc gia ®­îc huy ®éng vµo quèc gia ®ã. Do cã sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, nguån vèn n­íc ngoµi còng phong phó dÇn lªn. Ban ®Çu, do nÒn s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ch¨n nu«i vµ trång chät do vËy chØ xuÊt hiÖn nhu cÇu vÒ søc lao ®éng, h¬n n÷a, do cã sù thiÕu hôt vµ d­ thõa søc lao ®éng ë c¸c vïng kh¸c nhau nªn nguån vèn n­íc ngoµi ®­îc di chuyÓn chØ ®¬n thuÇn lµ søc lao ®éng. Khi nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn h¬n, nhu cÇu kh«ng chØ dõng l¹i ë søc lao ®éng mµ cßn cã thªm nhu cÇu vÒ nguyªn nhiªn liÖu, mÆt kh¸c, do sù ph©n bè tµi nguyªn ë c¸c vïng kh¸c nhau lµ kh¸c nhau dÉn ®Õn sù thiÕu hôt vµ d­ thõa nguyªn nhiªn vËt liÖu s¶n xuÊt, do vËy nguån vèn n­íc ngoµi lóc nµy bao gåm søc lao ®éng vµ nguyªn, nhiªn vËt liÖu. Khi chñ nghÜa t­ b¶n ph¸t triÓn, kÌm theo nã lµ sù ph¸t triÓn rÊt nhanh cña khoa häc kÜ thuËt lµm cho nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao h¬n. Khoa häc kÜ thuËt ®­îc ¸p dông nhiÒu h¬n vµo s¶n xuÊt. NhiÒu c«ng nghÖ s¶n xuÊt, qu¶n lý míi ra ®êi vµ nã trë thµnh yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong s¶n xuÊt kinh doanh. Lóc nµy, nguån lùc bªn ngoµi kh«ng chØ gåm søc lao ®éng vµ nguyªn nhiªn vËt liÖu mµ cßn cã thªm c¶ yÕu tè kÜ thuËt, c«ng nghÖ, nguån lùc tµi chÝnh phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, nguån vèn n­íc ngoµi di chuyÓn gi÷a c¸c n­íc, c¸c khu vùc kh¸c nhau ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng h¬n. HÇu hÕt c¸c yÕu tè phôc vô cho s¶n xuÊt ®Òu cã thÓ trë thµnh yÕu tè ®­îc di chuyÓn trªn thÕ giíi. Vµ nã trë thµnh nguån vèn n­íc ngoµi cho quèc gia tiÕp nhËn nã. Nh­ vËy, nguån vèn n­íc ngoµi kh«ng chØ bao gåm c¸c yÕu tè h÷u h×nh nh­ vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn liÖu,... mµ cßn bao gåm c¶ yÕu tè v« h×nh nh­ c«ng nghÖ; kÜ thuËt; bÝ quyÕt; danh tiÕng, t¸c phong kinh doanh... . Nguån vèn n­íc ngoµi tån t¹i ë rÊt nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. Do vËy, ®Ó cã nh÷ng ph©n tÝch s©u h¬n vÒ ®Æc ®iÓm vµ vai trß cña nã chóng ta sÏ ph©n chia nguån vèn n­íc ngoµi ra thµnh tõng lo¹i kh¸c nhau. 2.Ph©n lo¹i vèn n­íc ngoµi 2.1 Ph©n lo¹i dùa trªn h×nh thøc tån t¹i cña tõng lo¹i vèn Theo h×nh thøc tån t¹i nguån vèn n­íc ngoµi bao gåm hai lo¹i chÝnh: h÷u h×nh vµ v« h×nh. a) Vèn n­íc ngoµi tån t¹i h÷u h×nh Vèn n­íc ngoµi tån t¹i h÷u h×nh lµ tÊt c¶ c¸c nguån lùc h÷u h×nh bªn ngoµi ®­îc huy ®éng vµo mét quèc gia. Bao gåm: - Vèn n­íc ngoµi lµ c¸c nguån lùc tµi chÝnh tån t¹i d­íi d¹ng c¸c lo¹i tÝn dông ( bao gåm tÝn dông b»ng tiÒn, hoÆc tÝn dông th­¬ng m¹i, l¹i vèn nµy cã thÓ lµ tiÒn mÆt hoÆc cã thÓ lµ hµng ho¸). - Vèn n­íc ngoµi lµ m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c c«ng cô phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. - Vèn n­íc ngoµi lµ nguyªn, nhiªn liÖu phô cho s¶n xuÊt: b) Nguån vèn n­íc ngoµi tån t¹i v« h×nh Nguån vèn n­íc ngoµi tån t¹i v« h×nh lµ tÊt c¶ c¸c nguån lùc v« h×nh bªn ngoµi huy ®éng vµo mét quèc gia. Bao gåm: - Vèn n­íc ngoµi lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, qu¶n lý, khoa häc kÜ thuËt, bÝ quyÕt s¶n xuÊt kinh doanh. - Danh tiÕng, nh·n m¸c th­¬ng m¹i, uy tÝn kinh doanh ... : lµ c¸c yÕu tè ®Èy m¹nh viÖc tiªu thô hµng ho¸ cña m×nh th«ng qua ®ã thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. - Vèn n­íc ngoµi d­íi d¹ng søc lao ®éng, chÊt x¸m ®­îc huy ®éng tõ bªn ngoµi vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn cña mét quèc gia: KÌm theo c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, kÌm theo c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña n­íc cung cÊp vèn n­íc ngoµi lµ mét ®éi ngò chuyªn gia, c«ng nh©n kÜ thuËt cao ... sang lµm viÖc trùc tiÕp t¹i n­íc nhËn, n­íc tiÕp nhËn nã cã thÓ sö dông nguån lùc nµy cho c«ng cuéc ph¸t triÓn cña m×nh. 2.2 Ph©n lo¹i vèn theo h×nh thøc di chuyÓn Nguån vèn n­íc ngoµi cã thÓ ch¶y vµo mét quèc gia d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ cã xu h­íng t¹o ra nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c nhau tíi nÒn kinh tÕ. C¨n cø theo h×nh thøc di chuyÓn vµ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña tõng lo¹i, hiÖn nay cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i vèn n­íc ngoµi kh¸c nhau. VÝ dô nh­ theo IMF, hä sö dông kh¸i niÖm “c¸c nguån tµi chÝnh bªn ngoµi ” ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (external financial resources to developing countries) vµ chia thµnh hai lo¹i: - C¸c kho¶n viÖn trî, gióp ®ì : bao gåm c¸c kho¶n viÖn trî song ph­¬ng, c¸c kho¶n viÖn trî ®a ph­¬ng (bao gåm c¶ c¸c tæ chøc t×nh nguyÖn t­ nh©n) vµ c¸c kho¶n hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc kh¸c.. - Dßng vèn ®Çu t­ t­ nh©n: bao gåm ®Çu t­ trùc tiÕp, ®Çu t­ chøng kho¸n, tÝn dông xuÊt khÈu t­ nh©n, vay ng©n hµng. C¨n cø theo c¸ch ph©n chia cña c¸c nhµ kinh tÕ ViÖt Nam vµ ®Ó phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu, trong ph¹m vi kho¸ luËn nµy xin ph©n chia nguån vèn n­íc ngoµi thµnh c¸c lo¹i chÝnh sau : - Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp (FDI) Vèn n­íc ngoµi d­íi d¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp lµ tÊt c¶ c¸c nguån lùc ®­îc ®Çu t­ vµo mét quèc gia vµ chÞu sù chi phèi vµ qu¶n lý trùc tiÕp tõ c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ lo¹i vèn n­íc ngoµi ®­îc ®Çu t­ trùc tiÕp tõ bªn ngoµi vµo n­íc nhËn vèn. Nã th­êng tån t¹i d­íi d¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµo n­íc tiÕp nhËn. C¸c nguån vèn n­íc ngoµi ®­îc sö dông trùc tiÕp t¹i n­íc tiÕp nhËn d­íi sù qu¶n lý cña chñ ®Çu t­. §©y lµ bé phËn quan träng trong c¸c luång vèn vµo, nã cã tÝnh chÊt dµi h¹n, kh«ng r»ng buéc vÒ chÝnh trÞ, kh«ng ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho n­íc tiÕp nhËn, th­êng ®i kÌm víi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý, … - TÝn dông th­¬ng m¹i: §©y lµ h×nh thøc bªn n­íc ngoµi cho vay vèn vµ thu lîi nhuËn qua l·i suÊt tiÒn vay, bªn n­íc ngoµi chñ yÕu c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi nªn nguån vèn nµy cßn ®­îc gäi lµ vèn vay ng©n hµng. Ngoµi ra cßn cã mét phÇn nhá kh¸c lµ tÝn dông xuÊt khÈu t­ nh©n (bªn n­íc ngoµi khi xuÊt khÈu cho chÞu tiÒn hµng mét thêi gian). §èi víi lo¹i vèn nµy, bªn n­íc ngoµi kh«ng tham gia vµo ho¹t ®éng cña bªn ®i vay vµ bªn vay vèn cã toµn quyÒn sö dông kho¶n vèn nµy, bªn chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ thu lîi nhuËn qua l·i suÊt ng©n hµng cè ®Þnh theo khÕ ­íc vay ®éc lËp víi kÕt qu¶ kinh doanh. - Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) Lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ kho¶n tµi trî cã hoµn l¹i (cho vay dµi h¹n víi mét sè sè thêi gian ©n h¹n vµ l·i suÊt thÊp) cña chÝnh phñ, c¸c hÖ thèng cña tæ chøc Liªn hîp quèc, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (nh­ Ng©n hµng thÕ giíi WB, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ – ADB, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ – IMF…) dµnh cho chÝnh phñ vµ nh©n d©n n­íc nhËn viÖn trî. C¸c c¬ quan vµ tæ chøc hç trî ph¸t triÓn nªu trªn ®­îc gäi chung lµ ®èi t¸c viÖn trî n­íc ngoµi. H×nh thøc nµy lu«n ®­îc c¸c chÝnh phñ quan t©m v× tÝnh chÊt cña nã: cho kh«ng, cho vay ­u ®·i, thêi gian ©n h¹n vµ ®¸o h¹n dµi, cã c¶ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý. H¹n chÕ cña h×nh thøc nµy lµ c¸c ®iÒu kiÖn ¸p ®Æt cña c¸c nhµ tµi trî, tÝnh hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng cña kho¶n vèn, cã thÓ g©y g¸nh nÆng nî nÇn cho t­¬ng lai nÕu kh«ng sö dông cã hiÖu qu¶, cã thÓ kÌm c¸c yÕu tè chÝnh trÞ, hèi lé… C¸c h×nh thøc chñ yÕu cña nguån vèn ODA gåm hç trî dù ¸n, hç trî phi dù ¸n, hç trî c¸n c©n thanh to¸n vµ tÝn dông th­¬ng m¹i (lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông dµnh cho chÝnh phñ c¸c n­íc së t¹i víi c¸c ®iÒu kho¶n “mÒm” vÒ l·i suÊt, thêi gian Ên h¹n, thêi h¹n tr¶ dµi nh­ng cã nh÷ng r»ng buéc nhÊt ®Þnh). - Vèn n­íc ngoµi d­íi d¹ng ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n (FPI) §©y lµ d¹ng ®Çu t­ gi¸n tiÕp th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bá tiÒn ra mua chøng kho¸n (gåm cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, vµ c¸c chøng tõ ph¸i sinh) ®Ó thu lîi nhuËn th«ng qua cæ tøc, tr¸i tøc hoÆc chªnh lÖch gi¸ nhê ®Çu c¬ chøng kho¸n. Nguån vèn nµy ®· vµ ®ang ngµy cµng ®ãng mét vai trß quan träng trong hÇu kh¾p c¸c nÒn kinh tÕ, trªn thùc tÕ nhiÒu c¸c quèc gia ®· sö dông kªnh nµy ®Ó huy ®éng nguån tµi trî tõ bªn ngoµi mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ngoµi ra vèn n­íc ngoµi cßn cã c¸c nguån vèn kh¸c nh­ kiÒu hèi, c¸c kho¶n quµ tÆng, quµ biÕu, thõa kÕ, chuyÓn tiÒn tõ n­íc ngoµi … còng ®¸ng l­u t©m, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia cã sè l­îng c«ng d©n sèng vµ lµm viÖc ë n­íc ngoµi lín. Tuy nhiªn nÕu xÐt vÒ tæng thÓ th× c¸c nguån nµy th­êng lµ nhá vµ kh«ng cã ¶nh h­ëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ vÜ m«. Ta cã thÓ bá qua c¸c kho¶n nµy. §Ó phôc vô môc ®Ých nghiªn cøu cña kho¸ luËn, ta cã thÓ kh¸i qu¸t c¬ cÊu nguån vèn vµo mét quèc gia thµnh 4 nguån vèn n­íc ngoµi chÝnh: - Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp (FDI) - Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) - TÝn dông th­¬ng m¹i - §Çu t­ danh môc chøng kho¸n (FPI) II. Lý luËn vÒ nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n (FPI) 1. Kh¸i niÖm Nh­ ®· nãi ë trªn, ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng nguån vèn n­íc ngoµi chÝnh vµ nã ngµy cµng trë nªn quan träng, chiÕm tû lÖ lín trong c¬ cÊu vèn n­íc ngoµi. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ra ®êi tõ rÊt sím, b¶n th©n nã lµ mét kªnh huy ®éng vèn trùc tiÕp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ n¬i mµ c¸c nhµ ®Çu t­ t×m kiÕm, thay ®æi c¬ héi vµ lÜnh vùc ®Çu t­ cña m×nh. NÕu khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng nµy chØ bã hÑp ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc th× thÞ tr­êng chøng kho¸n chØ ®¬n thuÇn lµ mét kªnh huy ®éng vèn trong n­íc. Nh­ng nÕu khung ph¸p lý më réng ra cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th× ®©y l¹i lµ mét kªnh huy ®éng vèn n­íc ngoµi cho nÒn kinh tÕ. Trªn thùc tÕ, do nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, do xu h­íng tù do ho¸ tµi chÝnh, hÇu hÕt c¸c quèc gia cã thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Òu cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nh÷ng n­íc nµy, ë mét chõng mùc nµo ®ã, ®· thµnh c«ng trong viÖc thu hót vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ viÖc nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc) bá tiÒn ra mua chøng kho¸n cña mét tæ chøc hay cña nhµ n­íc ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh»m kiÕm lêi tõ thu nhËp cæ tøc hay tr¸i tøc hoÆc tõ chªnh lÖch gi¸ do kinh doanh chøng kho¸n ®em l¹i. 2. §Æc ®iÓm §Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n hay ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n (FPI) lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña tæng luång vèn chu chuyÓn chu chuyÓn vµo vµ ra mét quèc gia. XÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n FPI rÊt gÇn víi ®Çu t­ trùc tiÕp FDI, v× nã ®Òu lµ nh÷ng kho¶n ®Çu t­ trùc tiÕp vµo doanh nghiÖp vµ trùc tiÕp h­ëng lîi tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §iÒu kh¸c nhau lín nhÊt gi÷a FDI vµ FPI chÝnh lµ ë chç nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã hay kh«ng tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mµ t¹i nhiÒu n­íc FDI vµ FPI ®­îc ®iÒu chØnh chung trong mét bé luËt vµ th­êng lÊy mét tû lÖ nhÊt ®Þnh vÒ n¾m gi÷a cña bªn n­íc ngoµi ®Ó ph©n ®Þnh gi÷a FDI vµ FPI (vÝ dô NhËt lµ 10%, New Zealand lµ 25%). §©y lµ mét ®Æc ®iÓm ®¸ng l­u ý trong quan niÖm vÒ FDI vµ FPI. Thø nhÊt: FPI lµ lo¹i h×nh ®Çu t­ kh«ng tham gia qu¶n lý, kh«ng chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ dÔ ®ét biÕn, nh­ng khi “l­îng” FPI ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh th× sÏ biÕn vÒ “chÊt”: tham gia qu¶n lý, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ Ýt ®ét biÕn hín. Thø hai: ®iÓm ®Ó l­îng FPI biÕn thµnh FDI cã thÓ kh¸c nhau do c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë tõng n­íc Ên ®Þnh, dùa vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ kinh tÕ, tr×nh ®é qu¶n lý, tËp qu¸n kinh doanh ë n­íc ®ã. C¸c quèc gia huy ®éng vèn n­íc ngoµi th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n th­êng th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty vµ cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Do tÝnh chÊt cña tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu rÊt kh¸c nhau do vËy vèn n­íc ngoµi huy ®éng b»ng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu còng rÊt kh¸c nhau. Ngoµi ®Æc ®iÓm chung lµ ®Çu t­ víi môc ®Ých lîi nhuËn vµ cã tÝnh ®Çu c¬, nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn cã c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c nhau tuú thuéc vµo viÖc nã lµ vèn huy ®éng tõ cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu. a) §Æc ®iÓm vÒ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi huy ®éng th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. ChÝnh phñ vµ hÇu hÕt c¸c c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Òu víi môc ®Ých thu ®­îc nguån vèn sö dông cho môc tiªu dµi h¹n v× vËy nguån vèn d¹ng nµy cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: - Thêi h¹n sö dông kh¸ dµi, thêi h¹n cña nguån vèn thu tõ viÖc b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ th­êng dµi h¬n so víi doanh nghiÖp. Kh«ng chØ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ c¸c quèc gia ph¸t triÓn còng cã lóc cÇn ph¶i huy ®éng nguån vèn n­íc ngoµi b»ng viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Kho¶n vèn nµy ®­îc dïng cho c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n hoÆc ®Ó bï ®¾p t¹m thêi ng©n s¸ch bÞ thiÕu hôt. Thêi h¹n cña c¸c kho¶n vay nµy th­êng rÊt dµi v× môc ®Ých sö dông nguån vèn nµy hÇu hÕt dµnh cho c¸c dù ¸n lín, l©u dµi cña chÝnh phñ. §èi víi c¸c c«ng ty, khi cÇn më réng kinh doanh, n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt c«ng nghÖ hoÆc thùc hiÖn chiÕn l­îc ®Çu t­ l©u dµi cña m×nh còng cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn kh¸ lín trong kho¶ng thêi gian dµi. - L·i suÊt cña lo¹i nµy th­êng cao h¬n so víi l·i suÊt vay b»ng ODA. V× môc ®Ých cña nhµ ®Çu t­ lµ thu lîi nhuËn th«ng qua kho¶n l·i suÊt ®­îc h­ëng tõ viÖc mua tr¸i phiÕu, nªn c¸c nhµ ®Çu t­ lu«n ®Æt yªu cÇu l·i suÊt lªn hµng ®Çu. Do vËy, c«ng ty hoÆc chÝnh phñ khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu lu«n ph¶i ®Þnh ra møc l·i suÊt ®ñ cao ®Ó thu hót nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, thËm chÝ l·i suÊt lo¹i nµy cßn cao h¬n c¶ l·i suÊt trung b×nh trªn thÕ giíi bëi v× l·i suÊt lo¹i nµy cßn tÝnh ®Õn c¶ yÕu tè rñi ro l¹m ph¸t vµ mét sè rñi ro kh¸c. - Kh«ng kÌm theo bÊt kú mét ®iÒu kiÖn g× hay mét sù r»ng buéc nµo tõ phÝa bªn cung cÊp vèn. §©y lµ mét ­u ®iÓm næi bËt so víi vèn ODA cña lo¹i vèn nµy, nã rÊt cã lîi cho bªn tiÕp nhËn vèn v× sÏ kh«ng ph¶i chÞu c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi kh¸c tõ phÝa bªn cung cÊp. - Kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ môc ®Ých sö dông vµ chÞu sù gi¸m s¸t trong viÖc sö dông vèn. §©y lµ mét ­u ®iÓm n÷a so víi nguån vèn ODA, v× nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i chÞu sù chi phèi vÒ môc ®Ých sö dông cña nhµ ®Çu t­. ChÝnh v× vËy mµ nÒn kinh tÕ cã thÓ tËn dông tèi ®a t¸c dông cña vèn, sö dông phôc vô cho ®óng môc ®Ých ph¸t triÓn cña m×nh. - Ph¸t sinh nî cho bªn tiÕp nhËn. Thùc chÊt ®©y lµ mét kho¶n vèn vay dµi h¹n cña bªn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi nhµ ®Çu t­, tr¸i phiÕu lu«n cã mét kho¶ng thêi gian nî x¸c ®Þnh tr­íc vµ viÖc tr¶ nî ®­îc ®¶m b¶o b»ng cam kÕt cña chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp. b) §Æc ®iÓm vÒ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi huy ®éng th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu cña doanh nghiÖp. Tuú thuéc vµo khung ph¸p lý cña n­íc huy ®éng qui ®Þnh vÒ tÝnh chÊt cña cæ phiÕu mµ nguån vèn n­íc ngoµi huy ®éng tõ cæ phiÕu cã kh¸c nhau. Nh­ng chñ yÕu lµ cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: - Thêi h¹n sö dông dµi vµ phô thuéc vµo (t¹i ViÖt Nam) doanh nghiÖp nhËn vèn . - L·i suÊt rÊt cao, nã t­¬ng ®­¬ng víi møc lîi nhuËn ®­îc chia mµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc t¹o ra. §Æc ®iÓm cña cæ phiÕu lµ: c¸c nhµ ®Çu t­ së h÷u hîp ph¸p cæ phiÕu ®ã sÏ ®­îc h­ëng mét kho¶n l·i suÊt tÝnh trªn c¬ së kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty. MÆt kh¸c, kÕt qu¶ kinh doanh th­êng cao h¬n rÊt nhiÒu so víi l·i suÊt tiÒn göi th«ng th­êng. Do vËy l·i suÊt cña cæ phiÕu th­êng cao h¬n l·i suÊt th«ng th­êng. - ViÖc sö dông nguån vèn nµy cã thÓ hoÆc kh«ng phô thuéc vµo bªn cung cÊp vèn tuú theo qui ®Þnh ph¸p lý vÒ viÖc tû lÖ mua cæ phiÕu cña bªn n­íc ngoµi ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc. Khi cho ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nÒn kinh tÕ ®ang cÇn ®­îc b¶o hé ë møc cao lu«n ph¶i c©n nh¾c vÊn ®Ò nªn hay kh«ng nªn cho phÐp bªn n­íc ngoµi mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty trong n­íc, vµ nÕu cho phÐp th× tû lÖ mua nµy lµ bao nhiªu. Th­êng th× c¸c n­íc nµy lu«n chän gi¶i ph¸p cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty trong n­íc nh­ng víi tû lÖ kh«ng qu¸ mét møc ®é nµo ®ã ®Ó hä kh«ng cã quyÒn th©u tãm c«ng ty. Vµ nh­ vËy, n­íc tiÕp nhËn vèn vÉn cã thÓ huy ®éng ®­îc nguån vèn n­íc ngoµi mµ kh«ng bÞ lÖ thuéc vµo nhµ ®Çu t­ ë møc cao. - Kh«ng lµm ph¸t sinh nî cho n­íc tiÕp nhËn. - Kh«ng bÞ r»ng buéc bëi bÊt cø ®iÒu kiÖn nµo tõ phÝa cung cÊp vèn. §Æc ®iÓm nµy cã ®­îc lµ v× khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ b»ng viÖc mua cæ phiÕu, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lu«n ph¶i tÝnh to¸n c©n nh¾c rÊt kü l­ìng, vµ khi ®· ®Çu t­ vµo th× kh«ng ®­îc phÐp nªu ra bÊt kú mét r»ng buéc hay ®iÒu kiÖn g×. Nh­ vËy, viÖc ®Çu t­ hoµn toµn trªn c¬ së tù nguyÖn, kh«ng ®­îc phÐp cã thªm mét ®iÒu kiÖn g×. 3. Vai trß cña nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Thu hót nguån vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó bæ sung cho c¸c nguån vèn kh¸c trong vµ ngoµi n­íc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ chÝnh phñ. 3.1. Vai trß chung cña nguån vèn n­íc ngoµi: C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c. Nhu cÇu vÒ vèn trong giai ®o¹n nµy lµ rÊt lín; vèn phôc vô cho viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, vèn cho viÖc x©y dùng vµ c¶i t¹o n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, vèn cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi mang tÝnh chñ ®¹o, vèn cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ n¶y sinh trong thêi kú chuyÓn ®æi nh­ thÊt nghiÖp, tr×nh ®é lao ®éng…, vèn cho viÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ m¸y mãc hiÖn ®¹i ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi vµ c¹nh trªn tr­êng quèc tÕ.ChÝnh v× vËy viÖc huy ®éng thªm c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi trong giai ®o¹n nµy lµ thùc sù cÇn thiÕt. Trong t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn th« s¬, tÝch luü tõ b¶n th©n nÒn kinh tÕ cßn qu¸ thÊp. H¬n n÷a, còng tõ viÖc s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn dÉn ®Õn thu nhËp cña ng­êi d©n thÊp tõ ®ã lµm cho tiÕt kiÖm trong d©n rÊt Ýt. TÝch luü (møc ®é t¸i ®Çu t­ trÝch tõ lîi nhuËn) cña nÒn kinh tÕ thÊp, tiÕt kiÖm trong d©n thÊp dÉn ®Õn kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ vèn cho ®æi míi. V× vËy nguån vèn n­íc ngoµi cã vai trß bæ sung nguån vèn ®Çu t­, t¨ng tèc ®é t¸i ®Çu t­, cÇn thiÕt cho mét tiÕn tr×nh t¨ng tèc nhanh. 3.2.Vai trß riªng nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng do vËy nã còng cã nh÷ng vai trß riªng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc tiÕp nhËn. - Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cã vai trß cung cÊp, bæ sung nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho cho c¸c doanh nghiÖp, gióp c¸c doanh nghiÖp më réng qui m« s¶n xuÊt. Trong bèi c¶nh viÖc huy ®éng nguån vèn trung vµ dµi h¹n trong n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ ë ViÖt Nam ph¶i sö dông c¶ c¸c kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n t¹i c¸c ng©n hµng ®Ó tµi trî, th× viÖc thu hót sö dông vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ cÇn thiÕt. - Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n chñ yÕu lµ d­íi d¹ng tiÒn tÖ, do vËy nã còng gióp chÝnh phñ bï ®¾p phÇn nµo c¸n c©n thanh to¸n, tõ ®ã gi¶m bít ¸p lùc vÒ cÇu ngo¹i tÖ. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu ra søc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i nhËp khÈu nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ… vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c tõ bªn ngoµi, do vËy rÊt cÇn ngo¹i tÖ ®Ó cã thÓ nhËp khÈu. C¸c n­íc nµy th­êng x¶y ra t×nh tr¹ng thiÕu ngo¹i tÖ, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n. Thu hót vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n còng lµ mét biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh sù thiÕu hôt cña c¸n c©n thanh to¸n. - Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn cã vai trß t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ hiÖu suÊt cña thÞ tr­êng vèn néi ®Þa. Vµ mét thÞ tr­êng vèn víi kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ hiÖu suÊt cao sÏ cho phÐp c¸c nguån lùc ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. Khi cã mét l­îng vèn gi¸n tiÕp ch¶y vµo theo h×nh thøc ®Çu t­ qua ThÞ tr­êng chøng kho¸n, dung l­îng vèn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ cao h¬n, kh¶ n¨ng thanh kho¶n sÏ cao h¬n, thóc ®Èy c¸c nhµ ®Çu t­ tiÕn hµnh nghiªn cøu, rãt thªm vèn vµo nÒn kinh tÕ, lµm cho thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn. Khi thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn, tÝnh thanh kho¶n t¨ng, rñi ro thanh to¸n còng gi¶m xuèng, c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n còng hÊp dÉn h¬n, cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ lùa chän ®Çu t­ chøng kho¸n nh­ lµ mét h×nh thøc hÊp dÉn h¬n göi tiÕt kiÖm ë ng©n hµng, tõ ®ã vèn cho nÒn kinh tÕ ®­îc t¨ng c­êng víi møc chi phÝ thÊp h¬n vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt theo ®ã còng ®­îc ph¸t triÓn. §ã lµ ch­a kÓ c¸c t¸c ®éng kh¸c khi ThÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn nh­: t¨ng c­êng tÝnh minh b¹ch vµ kh¶ n¨ng qu¶n trÞ cña c«ng ty, cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn b¶o hiÓm cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh, gi¶m tÝnh bÊt æn ®Þnh cña ngo¹i hèi… - Dßng vèn v­ît qua biªn giíi nµy còng ®¹t ra yªu cÇu t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng c­êng chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh. C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n­íc ngoµi cã thÓ mang c¸c kü thuËt qu¶n lý, c¸c gi¸o tr×nh ®µo t¹o, c«ng nghÖ, s¶n phÈm míi vµo thÞ tr­êng trong n­íc. Søc Ðp c¹nh tranh mµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n­íc ngoµi t¹o ra buéc c¸c tæ chøc trong n­íc ph¶i c¶i c¸ch ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n, linh ho¹t h¬n víi chi phÝ thÊp h¬n. Nã còng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc phô trî trªn thÞ tr­êng nh­ ®Þnh møc tÝn nhiÖm, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, c¸c ®¬n vÞ chuyªn thu thËp vµ cung cÊp tin tøc. - Nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n còng yªu cÇu nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh, duy tr× mét hÖ thèng chÝnh s¸ch tèt, cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t dù ®o¸n tr­íc, minh b¹ch, c«ng b»ng. t¹o t©m lý tin cËy cho nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. V× nguån vèn nµy cã tÝnh dÔ ®ét biÕn, nÕu kh«ng t¹o ®­îc t©m lý tin cËy cho c¸c nhµ ®Çu t­, rÊt dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng ®µo th¸o vèn lµ mét trong nguyªn nh©n g©y nªn khñng ho¶ng. III. Kinh nghiÖm thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n mét sè n­íc Trong kû nguyªn toµn cÇu ho¸ c¸c nÒn kinh tÕ hiÖn nay, nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi riªng kh«ng thÓ tån t¹i nh­ mét èc ®¶o riªng biÖt. Sù tham gia, th©m nhËp cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (bao gåm c¶ nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc) vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n cña mét n­íc lµ ®iÒu ®­¬ng nhiªn vµ hiÖn nay trªn thÕ giíi thËm chÝ ®ang cã xu h­íng nhÊt thÓ ho¸ thÞ tr­êng chøng kho¸n cña nhiÒu quèc gia trong khu vùc. M« h×nh ph©n tÝch nguån FPI hiÖn ®ang ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc sö dông lµ m« h×nh ®Çu t­- hay m« h×nh “kÐo”. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lu«n ®¸nh gi¸ c¸c c¬ héi ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ ngoµi n­íc, vµ khi hä thÊy r»ng c¬ héi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¹o ra lîi tøc cao h¬n th× hä sÏ quyÕt ®Þnh ®Çu t­. YÕu tè thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ lµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña thÞ tr­êng n­íc tiÕp nhËn, hay triÓn väng t¨ng tr­ëng cao lµ tiÒn ®Ò vµ dÉn tíi ®Çu t­ vèn. Muèn thu hót vµ gi÷ l¹i vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ nh»m c¶i thiÖn c¬ cÊu, t¨ng kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng cao, gi¶m c¸c rñi ro trong m«i tr­êng ®Çu t­. Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn nh­ : tù do ho¸ thÞ tr­êng, c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh, thuÕ, qu¶n trÞ doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ héi nhËp kinh tÕ, t­ nh©n ho¸. Trong suèt mÊy thËp kû tr­íc khi diÔn ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nhê nh÷ng chÝnh s¸ch më cöa, duy tr× ®­îc møc t¨ng tr­ëng cao, ®· t¹o ra ®­îc c¸c yÕu tè “kÐo” ®Çy hÊp dÉn, thu hót ®­îc mét khèi l­îng vèn khæng lå, gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c n­íc nµy. Tuy nhiªn, FPI lµ nguån vèn cã ®é nh¹y c¶m cao, trong giai ®o¹n ®Çu, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña thÞ tr­êng, tr¸nh ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ bªn ngoµi, hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ h¹n chÕ sù tham gia cña n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Sau ®ã khi thÞ tr­êng ph¸t triÓn, c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ nµy sÏ ®­îc dÇn níi láng hoÆc b·i bá. D­íi ®©y lµ kinh nghiÖm cña Indonesisa vµ Hµn Quèc, nh÷ng n­íc mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ph¸t triÓn tr­íc ViÖt Nam vµ ®· tr¶i qua c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ gièng ViÖt Nam ngµy nay. 1. Kinh nghiÖm cña Indonesia Indonesisa ®· ®¹t ®­îc møc t¨ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao trong giai ®o¹n 1970- 1997 tr­íc khi khñng ho¶ng bïng næ, trong thêi gian ®ã t¨ng tr­ëng GDP cña Indonesia trung b×nh ®¹t 6,8% n¨m, t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi gi¶m vµ l¹m ph¸t ®­îc gi÷ ë møc võa ph¶i. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu, Indonesia tËp trung x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña ®Êt n­íc, ®©y lµ qu¸ tr×nh ®­îc ®Çu t­ dµi h¹n. Trong khi tiÕt kiÖm trong n­íc cßn Ýt, nguån ®Çu t­ ®­îc lÊy tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®a ph­¬ng, c¸c chÝnh phñ n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ cho vay t­ nh©n quèc tÕ. T¨ng tr­ëng nhanh trong ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n còng lµm t¨ng dßng vèn ®æ vµo. §Çu t­ vµo khu vùc t­ nh©n cã thêi gian ®¸o h¹n ng¾n h¬n, dÉn ®Õn nî ng¾n h¹n t¨ng nhanh,. Sù t¨ng vät cña c¸c kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n lµm t¨ng rñi ro c¸c dßng vèn ®æ vµo, gãp phÇn g©y nªn cuéc khñng ho¶ng 1997. Vµo kho¶ng thËp kû 70 vµ 80, hÇu hÕt dßng vèn vµo d­íi h×nh thøc ODA. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay, c¬ cÊu dßng vèn ®· chuyÓn theo h­íng tû träng vèn t­ nh©n ngµy cµng t¨ng t­¬ng øng víi vai trß ngµy cµng t¨ng cña khu vùc t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ Indonesia. Dßng vèn ®æ vµo Indonesia ®· t¨ng nhanh trong giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn 1996, do xuÊt hiÖn nh÷ng kho¶n vay kh«ng chÝnh thøc trªn c¬ së níi láng xo¸ bá nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi c¸c kho¶n vay th­¬ng m¹i, ®­îc sö dông c«ng cô swap vµ l·i suÊt trong n­íc t¨ng cao so víi l·i xuÊt bªn ngoµi. Sè d­ c¸c kho¶n vay t­ nh©n ®· thay ®æi tõ møc cho vay 0,1 tû USD n¨m 1989 sang møc ®i vay 0,5 tû USD n¨m 1990, vµ con sè nµy t¨ng lªn ®Õn 2,6 tû USD vµo n¨m 1996. §Çu t­ gi¸n tiÕp FPI t¨ng tõ 0,4 tû USD trong 2 n¨m 1989 lªn møc 2 tû ®« la n¨m 1990, nh­ng sau ®ã gi¶m xuèng 1 tû USD trong hai n¨m 1991 vµ 1992. §Çu t­ gi¸n tiÕp cã xu h­¬ng gia t¨ng nhê nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña c._.hÝnh phñ ®èi víi thÞ tr­êng vèn vµ nhê cã l·i suÊt t¨ng lªn. Trong giai ®o¹n ®Çu, ®Çu t­ gi¸n tiÕp t¨ng lªn vµo n¨m 1990 chñ yÕu lµ nhê sù ®iÒu chØnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy thÞ tr­êng vèn. Sau n¨m 1992 dßng vèn gi¸n tiÕp vµo Indonesia kh«ng ngõng t¨ng lªn ®¹t møc tèi ®a vµo cuèi n¨m 1996 tr­íc khi ®i xuèng vµo n¨m 1997. N¨m 1997, sau nh÷ng biÕn ®éng lín trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Jakarta, dßng vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp ®· suy gi¶m hÕt søc nhanh chãng do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· b¸n tèng b¸n th¸o c¸c tµi s¶n cña m×nh. Cã thÓ rót ra kinh nghiÖm tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ 1997 cña Indonesia, cuéc khñng ho¶ng cã mét nguyªn nh©n quan träng lµ do kh«ng qu¶n lý ®­îc nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp FPI. ViÖc ph©n bæ nguån vèn nµy kÐm hiÖu qu¶ do sù yÕu kÐm cña hÖ thèng gi¸m s¸t c¸c c«ng ty niªm yÕt, qu¶n trÞ c«ng ty kÐm, c¸c th«ng tin sai lÖch ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n Indonesia. ChÝnh phñ Indonesia l¹i kh«ng duy tr× ®­îc c¬ cÊu hîp lý c¸c nguån vèn, tû träng nguån vèn vay ng¾n h¹n vµ nguån vèn ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n FPI chiÕm tû lÖ cao trong tæng nguån vèn vµo, ®©y lµ hai dßng vèn cã nguy c¬ rñi ro cao nhÊt nªn khi khñng ho¶ng x¶y ra ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng dµo tho¸t nhanh chãng cña c¸c nguån vèn nµy. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ Indonesia ®· më cöa t­¬ng ®èi th«ng tho¸ng vµ ngµy cµng phô thuéc vµo bªn ngoµi, nguån vèn n­íc ngoµi chiÕm tû träng cao trong tæng nguån vèn ®Çu t­, t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng l¹i cµng trÇm träng h¬n. 2. Kinh nghiÖm cña Hµn Quèc Kinh nghiÖm Hµn Quèc cho thÊy, trong thêi gian ®Çu chØ cho phÐp ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c quü ®Çu t­, quü tÝn th¸c, sau ®ã míi cho phÐp ®Çu t­ trùc tiÕp nh­ng d­íi mét møc trÇn nhÊt ®Þnh. Møc trÇn nµy cã thÓ ®­îc n©ng lªn, hoÆc b·i bá trõ ®èi víi mét sè ngµnh kinh tÕ quan träng nh­ b­u chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn lùc, hµng kh«ng... C¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Çu t­ n­íc ngoµi ë Hµn Quèc ®­îc thay ®æi g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vµ th«ng qua nh÷ng quyÕt s¸ch cña ChÝnh phñ ®èi víi nÒn kinh tÕ qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau: - 1981: ChÝnh phñ cho phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua c¸c quü. - 1985: ChÝnh phñ cho phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi ra n­íc ngoµi; - 1990: ChÝnh phñ cho phÐp ph¸t hµnh chøng chØ l­u ký ra n­íc ngoµi; - 1991: ChÝnh phñ cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi më chi nh¸nh t¹i Hµn Quèc vµ cho phÐp mét sè c«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi trë thµnh thµnh viªn cña Së giao dÞch Chøng kho¸n Hµn Quèc; - 1992: ChÝnh phñ cho phÐp ®Çu t­ trùc tiÕp nh­ng víi møc trÇn lµ 10%, tû lÖ nµy ®­îc n©ng dÇn lªn 55%; 1998: b·i bá møc trÇn nµy (do ChÝnh phñ Hµn Quèc muèn t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ do ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸). Møc trÇn ®èi víi c¸ nh©n n­íc ngoµi ë Hµn Quèc t¨ng chËm, tõ 3% lªn 6%. §èi víi tæ chøc n­íc ngoµi th× møc nµy t¨ng nhanh h¬n tõ 10% lªn 26%. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, giíi h¹n trÇn ®èi víi tõng c¸ nh©n ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ bÞ ph¸ vì trong tr­êng hîp c¸c quü ®Çu t­ th«ng nhau. 3. Kinh nghiÖm mét sè n­íc kh¸c ë §µi Loan, luËt ph¸p quy ®Þnh nhµ ®Çu t­ lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n n­íc ngoµi cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó cã thÓ mua tíi 15% tæng sè cæ phiÕu ®ang l­u hµnh cña bÊt kú mét c«ng ty niªm yÕt nµo. Nh­ng tæng sè vèn cæ phÇn do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¾m gi÷ kh«ng qu¸ 30% vèn cæ phÇn cña mét c«ng ty. ë Th¸i Lan, c¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc n­íc ngoµi cã thÓ së h÷u tæng céng kh«ng qu¸ 49% cæ phiÕu cña mét c«ng ty vµ 25% cæ phiÕu cña mét tæ chøc tµi chÝnh. Riªng víi Trung Quèc th× chØ cho phÐp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo mét lo¹i cæ phiÕu riªng biÖt (cæ phiÕu B) ®Ó dÔ bÒ qu¶n lý. Ngay t¹i Mü, kh«ng ph¶i chøng kho¸n cña c«ng ty bÊt kú nµo còng cã thÓ tham gia vµo b¶ng ®Þnh gi¸ cña NYSE. §èi víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, ®iÒu kiÖn cßn chÆt chÏ h¬n. C¸c c«ng ty nµy ph¶i cã mét sè c¸c chØ tiªu vÒ sè l­îng tiÒn mÆt ®¸ng kÓ. H¬n n÷a, ngoµi viÖc tr¶ lÖ phÝ b­íc ®Çu vµ c¸c kho¶n tiÒn kh¸c, c«ng ty ph¶i cã nghÜa vô cung cÊp b¶ng th«ng b¸o cã ®¨ng ký vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh 3 th¸ng mét lÇn, ph¶i chÊp nhËn viÖc kh«ng ®­îc b¸n cæ phÇn nÕu kh«ng ®­îc sù cho phÐp cña thÞ tr­êng chøng kho¸n New York, duy tr× ®¹i lý chuyÓn giao ®Ó xö lý c¸c v¨n b¶n cña c¸c cæ ®«ng... §©y lµ nh÷ng tiªu chuÈn c¨n b¶n mµ nÕu kh«ng ®¸p øng ®­îc, c«ng ty cã thÓ bÞ lo¹i ra khái danh s¸ch. Riªng LuËt chøng kho¸n Th¸i Lan cã quy ®Þnh rÊt réng r·i víi phÝa n­íc ngoµi. Ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ së h÷u 49% vèn cña mét C«ng ty, ngµnh ng©n hµng, tµi chÝnh lµ 25%. Mét phÇn nµo ®ã v× lý do nµy mµ khi cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ næ ra, c¸c nhµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp å ¹t rót vèn khái thÞ tr­êng lµm thÞ tr­êng chøng kho¸n Th¸i Lan sôp ®æ, cµng lµm cho tèc ®é khñng ho¶ng nÒn kinh tÕ t¨ng cao. Nh­ vËy, viÖc qu¶n lý vµ h¹n chÕ sù tham gia cña n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n trong giai ®o¹n ®Çu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m tr¸nh kh¶ n¨ng thao tóng vµ g©y rèi lo¹n thÞ tr­êng trong khi kinh nghiÖm qu¶n lý, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn l¹c hËu, mÆc dï nã sÏ lµm gi¶m møc hÊp dÉn cña thÞ tr­êng ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ch­¬ng II:Thùc tr¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam I. Tæng quan t×nh h×nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 1.T×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« 1.1. C¸c thµnh tùu 1.1.1.L¹m ph¸t kiÒm chÕ d­íi mét con sè Trong suèt mét thËp kû tr­íc khi cuéc khñng ho¶ng ChÊu ¸ x¶y ra, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n mét n¨m trong giai ®o¹n 1989-1996 lµ 8,2%. L¹m ph¸t gi¶m tõ møc ®é 3 con sè trong nh÷ng n¨m 80 xuèng cßn 1 con sè trong gÇn hÕt c¸c n¨m thËp kû 90. BiÓu ®å 1: T×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« Nguån: B¸o c¸o cña GSO(1999, trang 31) vµ IMF (200, trang 3) vÒ t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam. 1.1.2. GDP t¨ng tr­ëng ë møc cao Bøc tranh nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· ®­îc c¶i thiÖn ®ang kÓ trong vßng 5 n¨m qua, kÓ tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997. Sù c¶i thiÖn nµy lµ nhê mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vµ quy chÕ ®­a nÒn kinh tÕ vµo mét quü ®¹o t¨ng tr­ëng trung h¹n ë tÇm cao h¬n, kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng bªn ngoµi cßn ch­a thuËn lîi. NiÒm tin trong khu vùc t­ nh©n ®­îc cñng cè do ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch theo giai ®o¹n chi tiÕt ®· ®­îc th«ng qua vµo n¨m 2001, sè doanh nghiÖp t­ nh©n míi t¨ng rÊt nhanh. N¨m 2002, t¨ng tr­ëng GDP thùc tÕ lµ 7%. Nh÷ng nÒn t¶ng c¨n b¶n tèt trong æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ cÊu, ®i kÌm víi niÒm tin ngµy cµng ®­îc n©ng cao trong nÒn kinh tÕ, ®ã chÝnh lµ nh÷ng lý do c¨n b¶n dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng GDP nhanh h¬n. 1.1.2. Møc tiªu dïng t¨ng Møc t¨ng tr­ëng ®­îc duy tr× ë con sè cao nh­ vËy lµ do cã sù gia t¨ng vÒ tæng cÇu trong n­íc. Tû lÖ t¨ng tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ ®· ®­îc phôc håi trë l¹i møc ch­a tõng cã kÓ tõ khi nªn kinh tÕ bÞ ¶nh h­ëng bëi cuéc khñng ho¶ng §«ng ¸ n¨m 1997. S¶n xuÊt hµng tiªu dïng l©u bÒn nh­ vËt liÖu x©y dùng nhµ, « t«, xe m¸y, vµ ti-vi kh¼ng ®Þnh r»ng møc tiªu dïng ®· t¨ng nhanh trong giai ®o¹n nµy. BiÓu ®å 2: Tû lÖ tæng møc b¸n lÎ Nguån : Tæng côc thèng kª (2002) vµ ­íc tÝnh cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB). 1.1.4. §Çu t­ ph¸t triÓn t¨ng ViÖc nhiÒu doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp vµ niÒm tin v÷ng ch¾c cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®· thóc ®Èy viÖc ®Çu t­ vèn vµ ®­a con sè nh÷ng doanh nghiÖp ®¨ng ký míi lªn trªn 50.000 trong vßng 2 n¨m qua. §Õn th¸ng 7-2002, vèn ®Çu t­ tõ nh÷ng doanh nghiÖp míi ®· t¨ng 45% so víi cïng kú n¨m tr­íc. Riªng ®Çu t­ cña nh÷ng doanh nghiÖp míi võa vµ nhá trong khu vùc kinh tÕ chÝnh thøc ®¹t 40 ngh×n tû ®ång ( t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng 2,7 tû USD) trong n¨m 2003, tøc lµ gÇn 9% GDP. Tæng ®Çu t­ cña khu vùc nhµ n­íc, kÓ c¶ tõ nguån ng©n s¸ch vµ vèn cña doanh nghiÖp vµo kho¶ng møc 18% GDP n¨m 2002. 1.1.5. C¬ cÊu nÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn theo h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong n­íc tiÕp tôc dÉn ®Çu vÒ t¨ng tr­ëng. Ngµnh chÕ biÕn tiÕp tôc t¨ng m¹nh víi khu vùc t­ nh©n trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¹t tû lÖ t¨ng s¶n l­îng lÇn l­ît lµ 19% vµ 15%. Nguyªn nh©n cña xu h­íng nµy lµ tû lÖ doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp ®¹t møc cao trong n¨m 2002. Víi møc t¨ng s¶n l­îng 12% n¨m sau so víi n¨m tr­íc, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña khu vùc nhµ n­íc cã khiªm tèn h¬n. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sù chuyÓn dÞch dÇn dÇn cña ViÖt Nam sang kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc ngµy cµng ph¶i ®øng tr­íc ¸p lùc c¹nh tranh vµ viÖc h¹n chÕ ng©n s¸ch cøng r¾n h¬n. Gi¸ trÞ gia t¨ng trong khu vùc t­ nh©n ®· v­ît khu vùc nhµ n­íc, Ýt nhÊt kÓ tõ n¨m 1997. 1.2.Mét sè tån t¹i Tãm l¹i lµ sau cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸, tû lÖ t¨ng tr­ëng cña ViÖt Nam cã gi¶m nh­ng ®· håi phôc trë l¹i kÓ tõ n¨m 2000. Tuy nhiªn, vÒ l©u vÒ dµi th× nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam còng cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cÇn ph¶i ®­îc quan t©m: 1.2.1. Tû lÖ chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cßn kh¸ lín §iÒu nµy cho thÊy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn phô thuéc kh¸ nhiÒu vµo vèn vay n­íc ngoµi. Tû lÖ tiÕt kiÖm dï cã gia t¨ng nhanh chãng nh­ng cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi tû lÖ tiÕt kiÖm t¹i mét sè quèc gia l¸ng giÒng trong khu vùc (xem biÓu ®å 4). Møc t¨ng tr­ëng tiÕt kiÖm quèc gia t¨ng kû lôc trong n¨m 1999 cã thÓ sÏ kh«ng duy tr× ®­îc. Lý do lµ sù lo l¾ng vÒ møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ sau cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ khiÕn cho ng­êi d©n tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n trong n¨m 1999; nh­ng nh÷ng dù ®o¸n vÒ kh¶ n¨ng håi phôc m¹nh tõ n¨m 2000 sÏ khiÕn møc tiÕt kiÖm cña d©n chóng gi¶m ®i. H¬n n÷a, c¸c sè liÖu vÒ tiÕt kiÖm trong n¨m 1999 còng chØ lµ sè liÖu s¬ bé vµ cã thÓ cßn ®­îc ®iÒu chØnh. Theo sè liÖu cña ADB th× tû lÖ tiÕt kiÖm cña ViÖt Nam n¨m 1999 lµ 22%. MÆc dÇu vËy, ®Ó duy tr× tû lÖ t¨ng tr­ëng cao bÒn v÷ng trong dµi h¹n th× møc ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ cÇn ph¶i t¨ng cao. BiÓu ®å 3: TiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cña ViÖt Nam Nguån : B¸o c¸o cña GSO (1999) vµ IMF(2000). BiÓu ®å 4: TiÕt kiÖm vµ t¨ng tr­ëng n¨m 1997 mét sè n­íc trong khu vùc. Nguån : B¸o c¸o cña ADB (2000). 1.2.2. C¸c luång vèn n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam kh«ng æn ®Þnh H×nh thøc chÝnh cña c¸c luång vèn n­íc ngoµI nµy lµ FDI ®· gi¶m ®¸ng kÓ sau khi cuéc hñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, do ®ã lµm gi¶m ®¸ng kÓ tæng møc ®Çu t­ cña ViÖt Nam tõ 29% GDP n¨m 1997 xuèng cßn 27% GDP n¨m 1999. Cho tíi tr­íc 1997, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trung b×nh hµng n¨m ®¹t 2 tû USD th× n¨m 1998 gi¶m xuèng cßn 800 triÖu USD vµ cßn 600 triÖu USD n¨m 1999. 1.2.3. C¸c doanh nghiÖp cßn phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo vèn vay ng©n hµng Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ThÞ tr­êng chøng kho¸n cßn ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶. Khu vùc ng©n hµng ph¶i ®¸p øng c¶ nhu cÇu cho vay trung vµ dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp trong khi phÇn lín nguån huy ®éng cña c¸c ng©n hµng l¹i lµ ng¾n h¹n. ChÝnh v× vËy trªn b¶ng c©n ®èi lu«n cã nî qu¸ h¹n, vµ ®©y chÝnh lµ mét yÕu tè lµm gi¶m tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung (Xem biÓu ®å 5). BiÓu ®å 5: Nî qu¸ h¹n ng©n hµng trªn tæng d­ nî. Nguån: B¸o c¸o ADB (2000) 1.2.4. Qu¸ tr×nh cæ phÈn ho¸ ®· diÔn ra qu¸ chËm ch¹m, §iÒu nµy mét phÇn lµ do ch­a cã mét thÞ tr­êng cæ phiÕu hiÖu qu¶. ChÝnh phñ ®· cã kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ ®­îc kho¶ng 2500 Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Õn hÕt hÕt n¨m 2000 nh­ng ®Õn nay míi chØ cã kho¶ng 900 doanh nghiÖp hoµn tÊt cæ phÇn ho¸. KÕt qu¶ lµ khèi Doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn cßn kh¸ lín vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n. 2.T×nh h×nh c¶i c¸ch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ 2.1. T×nh h×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc- cæ phÇn ho¸ 2.1.1. G¸nh nÆng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n Doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay vÉn ®ãng gãp kho¶ng 38% vµo tæng GDP cña ViÖt Nam. Do c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc th­êng ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu vèn nªn chiÕm mét tû träng lín kh¸c th­êng trong tæng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc. Víi 1,7 triÖu lao ®éng , nh÷ng doanh nghiÖp nµy chØ thu hót kho¶ng 4-5% tæng lùc l­îng lao ®éng. Con sè nµy chØ t­¬ng ®­¬ng sè ng­êi míi gia nhËp thÞ tr­êng lao ®éng trong vßng mét n¨m r­ìi. Do tr×nh ®é gi¸o dôc liªn tôc t¨ng nªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ 1,7 triÖu ng­êi lao ®éng nµy cã tay nghÒ cao h¬n nh÷ng ng­êi lao ®éng míi. XÐt tõ gãc ®é nµy, c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc qu¶ lµ g¸nh nÆng lín cho nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, tû träng sö dông vèn cña khu vùc nhµ n­íc lµ kh¸ lín. Khã cã thÓ cã ®­îc mét ­íc tÝnh chÝnh x¸c v× viÖc tÝnh to¸n l­îng vèn trong mét nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi kh«ng ph¶i lµ dÔ thùc hiÖn. Mét c¸ch ®¸nh gi¸ gi¸n tiÕp tû träng vèn mµ khu vùc nhµ n­íc thu nhËn lµ xem xÐt tû träng tÝn dông trong n­íc cña khu vùc nµy. Nî ng©n hµng tån ®äng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lªn ®Õn 90 ngh×n tû ®ång, tøc lµ kho¶ng 6 tû USD. Con sè nµy t­¬ng ®­¬ng víi 40% tæng tÝn dông trong n­íc. NhiÒu kho¶n vay mµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cÊp cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã thÓ sÏ kh«ng bao giê thu håi ®­îc. Trong khi khã cã thÓ ­íc tÝnh ®­îc chÝnh x¸c gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n vay kh«ng sinh lêi nµy, thùc tr¹ng nµy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tÝch luü vèn sau nµy cña khu vùc nhµ n­íc. Tuy tû träng tÝn dông dµnh cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang gi¶m nh­ng vÉn chiÕm 25% sè cho vay míi trong n¨m 2002. 2.1.2. C¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ c«ng cô chÝnh cña nã lµ cæ phÇn ho¸ ®· ®­îc ¸p dông vµo n¨m 1992 vµ sau ®ã ®­îc ®iÒu chØnh vµo n¨m 1996, ®­îc lËp luËn lµ kh«ng hoµn toµn gièng víi t­ nh©n ho¸. Cæ phÇn ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã mét phÇn hoÆc toµn bé vèn cña nhµ n­íc trong doanh nghiÖp ®­îc b¸n d­íi h×nh thøc cæ phiÕu víi gi¸ dùa trªn gi¸ trÞ sæ s¸ch. L·nh ®¹o vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®­îc ­u ®·i mua cæ phÇn vµ th­êng mua hÕt. C¸ nh©n cã thÓ mua tèi ®a 30% cæ phÇn. Cæ phiÕu kh«ng ®­îc phÐp mua b¸n trong giai ®o¹n 3 n¨m ®Çu, trõ khi cã giÊy phÐp ®Æc biÖt. Trªn thùc tÕ, cæ phÇn ho¸ sÏ khã thùc hiÖn nÕu kh«ng cã sù nhÊt trÝ cña l·nh ®¹o vµ ®a sè ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ sÏ ®­a doanh nghiÖp sang ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. Ngoµi cæ phÇn hã, c¸c c¬ chÕ kh¸c còng ®­îc dïng ®Ó c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ë ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« nhá cã thÓ ®em b¸n, cho thuª hoÆc kho¸n cho ng­êi lao ®éng theo møc gi¸ tho¶ thuËn, hoÆc thËm chÝ cho kh«ng. Nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tån t¹i sÏ ®­îc gi¶i thÓ. Nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c cã thÓ ®­îc s¸t nhËp víi nh÷ng ®¬n vÞ lín h¬n. Toµn bé kÕ ho¹ch c¶i c¸ch dù tÝnh kho¶ng 17000 doanh nghiÖp sÏ ®­îc chuyÓn thÓ cho ®Õn n¨m 2005. MÆt kh¸c nh÷ng doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch cña nh÷ng ngµnh ®­îc coi lµ “chiÕn l­îc” sÏ ®­îc c¬ cÊu l¹i nh­ng vÉn gi÷ trong tay nhµ n­íc. Toµn bé qu¸ tr×nh ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch t­¬ng ®èi ph©n cÊp, do mét doanh nghiÖp trùc thuéc c¸c bé chñ qu¶n, mét sè kh¸c l¹i trùc thuéc chÝnh quyÒn c¸c tØnh vµ ®Þa ph­¬ng, vµ mét sè thuéc vµo Tæng c«ng ty 90 vµ Tæng c«ng ty 91. 2.1.2. KÕt qu¶ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc Quy m« cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vÉn cßn t­¬ng ®èi lín mÆc dï ®· gi¶m. Xu h­íng gi¶m lµ rÊt râ rÖt, khi xem xÐt tû träng cña nã trong s¶n l­îng c«ng nghiÖp. Xong theo tû träng trong GDP th× vÉn cßn ®¸ng kÓ. Mét biÓu hiÖn næi bËt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch lµ tæng sè Doanh nghiÖp nhµ n­íc. Sau khi d· gi¶m tõ trªn 12.000 doanh nghiÖp n¨m 1990 xuèng cßn 6.300 doanh nghiÖp n¨m 1992, trong bèi c¶nh khñng ho¶ng kinh tÕ, ®· cã lóc tõ n¨m 1993 ®Õn 1997, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ®· gÇn nh­ dõng l¹i. Tõ n¨m 1997 trë ®i, víi viÖc ¸p dông c¬ chÕ cæ phÇn ho¸, qu¸ tr×nh nµy ®· lÊy l¹i ®­îc ®µ. Nh­ng ®Õn nay l¹i cã xu h­íng ch÷ng l¹i. Vµi tr¨m Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc chuyÓn ®æi hoÆc gi¶i thÓ trong vßng 5 n¨m tr­íc khi diÔn ra §¹i héi §¶ng IX n¨m 2001. Sau mét sù khëi ®Çu khiªm tèn, chØ cã 10 doanh nghiÖp ®­îc ®­îc cæ phÇn ho¸ n¨m 1992, con sè nµy ®· t¨ng lªn tíi hµng tr¨m vµ môc tiªu ®Æt ra lµ chuyÓn thÓ 400 doanh nghiÖp trong n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch hµnh ®éng. Nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc tØnh/ thµnh phè qu¶n lý ®­îc ®Æt vµo träng t©m cña qu¸ tr×nh nµy, chiÕm 57% tæng sè doanh nghiÖp ®­îc chuyÓn ®æi. Tõ ®Çu n¨m 2001, kho¶ng 70% sè doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®· b¸n trªn 65% cæ phÇn cho c¸c cæ ®«ng thuéc khu vùc nhµ n­íc. (Xem b¶ng 1) B¶ng 1: T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp nhµ n­íc (§¬n vÞ: sè doanh nghiÖp) N¨m 1998 1999 2000 2001 2002 Tæng sè chuyÓn ®æi 288 139 Theo lo¹i h×nh chuyÓn ®æi Cæ phÇn ho¸ 102 242 211 200 116 B¸n 17 5 Kho¸n 41 13 Gi¶i thÓ 30 5 Theo c¬ quan chñ qu¶n Bé chñ qu¶n 25 30 TØnh/thµnh phè 255 96 Tæng c«ng ty 8 13 Tæng sè DNNN míi thµnh lËp 87 94 74 43 8 Theo c¬ quan chñ qu¶n Bé chñ qu¶n 14 28 35 19 TØnh/thµnh phè 66 52 31 45 Tæng c«ng ty 7 14 8 9 Nguån: Tæng hîp tõ Ban ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, ViÖn Qu¶n lÝ kinh tÕ trung ­¬ng. Qui m« cña nh÷ng Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn ®æi l¹i t­¬ng ®èi nhá. Sè lao ®éng trung b×nh kho¶ng 250 c«ng nh©n vµ vèn ®iÒu lÖ kho¶ng 5,7 tû ®ång t­¬ng ®­¬ng víi 380.000 USD. TÝnh trung b×nh, nî cña mçi doanh nghiÖp nµy kho¶ng 5,6 tû ®ång (gÇn 380.000 USD) . Tuy nhiªn còng cÇn nh×n nhËn r»ng viÖc chuyÓn ®æi nµy ®· lµm gi¶m bít mét g¸nh nî ®¸ng kÓ cho khu vùc nhµ n­íc nãi chung. MÆt kh¸c, mét sè l­îng ®¸ng kÓ Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp míi trong cïng mét thêi gian. Kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp míi ®Òu h×nh thµnh tõ vèn ®Çu t­ míi. ViÖc ®¨ng ký nh÷ng ®¬n vÞ hiÖn ®ang ho¹t ®éng – chñ yÕu lµ trong c¸c ngµnh c«ng Ých – thµnh doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· lµm cho sè liÖu vÒ doanh nghiÖp míi thµnh lËp lµ kh¸ lín vµ thu hót nhiÒu d­ luËn x· héi. T­¬ng tù, mét sè doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ®· thµnh lËp mét c«ng ty theo LuËt Doanh nghiÖp tõ Doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc ®©y vµ hiÖn vÉn cßn ho¹t ®éng. ¦íc tÝnh chØ cã ho¶ng tõ 30% ®Õn 40% sè Doanh nghiÖp nhµ n­íc míi thµnh lËp trong nh÷ng n¨m 1998 –2001 lµ triÓn khai c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh míi. PhÇn lín c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc míi thµnh lËp cã quy m« rÊt nhá. Qu¸ tr×nh thµnh lËp Doanh nghiÖp nhµ n­íc míi gÇn nh­ ®· bÞ ®×nh l¹i vµo gi÷a n¨m 2001. Tõ thêi ®iÓm nµy viÖc thµnh lËp míi c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i ®­îc Thñ t­íng phª duyÖt. HiÖn nay, viÖc thµnh lËp míi c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc kiÓm so¸t nghiªm ngÆt. ViÖc gi¶m sè Doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« nhá vµ ph¸t triÓn nh÷ng doanh nghiÖp lín vµ thµnh ®¹t h¬n cã nghÜa lµ quy m« tuyÖt ®èi cña khu vùc nhµ n­íc ®· t¨ng lªn. Tuy nhiªn viÖc c¶i c¸ch nµy diÔn ra song song víi viÖc t¨ng tr­ëng nhanh cña khu vùc t­ nh©n, ®iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao quy m« t­¬ng ®èi khu vùc nhµ n­íc, tøc lµ tû träng cña nã trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, l¹i ®ang gi¶m dÇn. 2.2. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh KÓ tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, nh÷ng thay ®æi quan träng ®· ®­îc tiÕn hµnh trong c¬ cÊu, quy chÕ vµ ho¹t ®éng cña khu vùc ng©n hµng ViÖt Nam. Bèn ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lín vÉn chiÕm 70% tæng tµi s¶n cña toµn hÖ th«ng. Nh­ng hiÖn ®· cã thªm mét sè ng©n hµng cæ phÇn, ng©n hµng liªn doanh vµ c¸c chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña ng©n hµng n­íc ngoµi. Trong thËp kû qua, 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lín ®· ph¸t triÓn tõ nh÷ng kªnh cho v¸y chÝnh s¸ch chuyªn biÖt sang thµnh nh÷ng trung gian tµi chÝnh ®Þnh h­íng th­¬ng m¹i nhiÒu h¬n. (theo b¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi, 2002). ThËp kû qua còng ®· chøng khiÕn sù ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ møc ®é tiÒn tÖ ho¸ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ®­îc thÓ hiÖn ë chØ sè tÝn dông ng©n hµng trªn GDP, chØ sè nµy ®· t¨ng 13% n¨m 1990 lªn 27% n¨m 1995 vµ 44% n¨m 2000. Sù t¨ng tr­ëng cña khu vùc tµi chÝnh phi ng©n hµng còng rÊt ®¸ng ghi nh©n, ®Æc biÖt lµ sù ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm mÆc dï quy m« cßn nhá. II. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 1. Sù ra ®êi cña ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Ngay tõ ban ®Çu khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cã chÝnh s¸ch vÒ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Trªn c¬ së vÒ mÆt ph¸p lý nµy, ®· cã nhiÒu lo¹i cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng thu hót ®­îc kh¸ nhiÒu nguån vèn nhµn rçi tõ d©n chóng. §©y chÝnh lµ h×nh thøc s¬ khai cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Tuy nhiªn vµo thêi ®iÓm nµy, cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu míi chØ dõng l¹i ë thÞ tr­êng ph¸t hµnh, hÇu hÕt lµ lo¹i chøng kho¸n ng¾n h¹n vµ trung h¹n. C¸c tæ chøc m«i giíi vµ kinh doanh chøng kho¸n ch­a tån t¹i, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cßn thiÕu, ch­a hoµn chØnh vµ ®ång bé. ThÞ tr­êng vèn ViÖt Nam lóc nµy cßn nhiÒu yÕu kÐm, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu huy ®éng vèn dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. V× vËy viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt. §Õn th¸ng 4 n¨m 1997 Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc ®i vµo ho¹t ®éng trªn c¬ së NghÞ ®Þnh sè 7/CP ngµy 28/11/1996 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc, chñ ®éng thóc ®Èy viÖc chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng lµnh m¹nh cña nã ngay tõ khi míi thµnh lËp. Sau mét thêi gian chuÈn bÞ, nghÞ ®Þnh sè 58/1998/N§CP ngµy 11/7/1998 cña chÝnh phñ vÒ Chøng kho¸n vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc ban hµnh, lµm c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. §Õn th¸ng 7/2002, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh khai tr­¬ng vµ ho¹t ®éng theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng chÝnh phñ sè 127/1998/Q§-Ttg ngµy 11/7/1998. ThÞ tr­êng Chøng kho¸n ViÖt Nam chÝnh thøc më cña. ViÖc thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®· t¹o thªm mét kªnh dÉn vèn míi thu hót vèn ®Çu t­ phôc vô c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc, gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi, ngoµi viÖc ph¸t huy néi lùc t¹o thªm mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó bæ sung vµo thÞ tr­êng vèn, ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc; nã cßn gióp c¸c doanh nghiÖp x©y dùng chiÕn l­îc tµi chÝnh , cã ®iÒu kiÖn t¹o vèn vµ sö dông vèn th«ng qua kªnh ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng, t¹o thãi quen c«ng khai ho¸ th«ng tin vµ b¸o c¸o tµi chÝnh, c¶i tiÕn ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý, tù lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña m×nh. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi t¹o c¬ héi cho ng­êi ®Çu t­ lùa chän h×nh thøc ®Çu t­ qua chøng kho¸n thay v× göi tiÒn tiÕt kiÖm qua ng©n hµng, mua ngo¹i tÖ, vµng, bÊt ®éng s¶n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n còng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy vµ hç trî tÝch cùc cho tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp nhµ n­íc ë n­íc ta. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi vµ ho¹t ®éng còng lµ mét b­íc tiÕn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, ®ãng gãp tÝch cùc cho viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn vµ ®iÒu hoµ nguån vèn ®Çu t­ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Sù gãp mÆt cña Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n cßn lµ sù bæ sung hoµn chØnh cho mét c¬ cÊu ThÞ tr­êng tµi chÝnh theo h­íng ph¸t triÓn nÒn tµi chÝnh phï hîp víi chÝnh s¸ch x©y dùng nÒn Kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa, vµ thªm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù nhÊt qu¸n ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, phï hîp víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ vµ ®­a nÒn kinh tÕ héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. 2. M« h×nh tæ chøc thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam - Quan ®iÓm, môc tiªu c¬ b¶n cña TTCK ViÖt Nam Quan ®iÓm vÒ ThÞ tr­êng chøng kho¸n cña ViÖt Nam lµ ph¶i phôc vô cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam - ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, ®ång thêi TTCK ViÖt Nam còng ph¶i tu©n thñ theo c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc quèc tÕ vÒ TTCK, ®­îc thÕ giíi c«ng nhËn vµ tham gia. TTCK ph¶i thóc ®Èy c«ng cuéc "chøng kho¸n ho¸ vèn kinh doanh" cña nÒn kinh tÕ, huy ®éng vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. TTCK ViÖt Nam ph¶i ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm trªn mµ TTCK ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi TTCK c¸c n­íc kh¸c. - Ng­êi qu¶n lý, së h÷u ThÞ tr­êng Chøng kho¸n ViÖt Nam TTCK ViÖt Nam ho¹t ®éng dùa trªn mét c¬ chÕ lµ: Cã mét c¬ quan cña ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ TTCK, thèng nhÊt viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña TTCK. Së giao dÞch cã thÈm quyÒn quy chÕ ho¸ ho¹t ®éng cña Së trªn c¬ së luËt ph¸p chung vµ sù phª chuÈn cña c¬ quan ChÝnh phñ. Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc lµ c¬ quan duy nhÊt thùc hiÖn viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ Chøng kho¸n vµ TTCK. TÊt nhiªn c¬ quan nµy n»m d­íi sù qu¶n lý cña ChÝnh phñ ®Ó Nhµ n­íc cã thÓ kiÓm tra ho¹t ®éng vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cho TTCK nh­ng nh×n chung UBCKNN gÇn nh­ cã toµn quyÒn thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ TTCK. Së h÷u TTCK ViÖt Nam hay cô thÓ lµ së h÷u Së giao dÞch chøng kho¸n thuéc vÒ Nhµ n­íc (theo m« h×nh cña Trung Quèc). Do nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ë giai ®o¹n chuyÓn ®æi, thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng cÇn cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ cña chÝnh phñ ®Ó tr¸nh cã thÓ ®æ vì ( nh­ tr­êng hîp cña Hµn Quèc), TTCK n­íc ta l¹i lµ TTCK cña mét n­íc XHCN nªn cÇn cã sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ ®Ó ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Theo NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP, ViÖt Nam qui ®Þnh “Së GD ViÖt Nam lµ mét tæ chøc tµi chÝnh ®Æc biÖt thuéc së h÷u Nhµ n­íc, do Nhµ n­íc thµnh lËp, trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh”. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n t¹i SGD do c¸c CTCK thµnh viªn thùc hiÖn. Gi¸ chøng kho¸n do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, h×nh thµnh qua quan hÖ cung cÇu, Nhµ n­íc kh«ng ®éc quyÒn can thiÖp. C¸c CTCK lµ c«ng ty cæ phÇn hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n do Nhµ n­íc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng. NÕu sau mét thêi gian mµ SGD ho¹t ®éng tèt th× Nhµ n­íc sÏ ®a d¹ng ho¸ quyÒn së h÷u SGD cho c¸c CTCK thµnh viªn. Vµ råi ®Õn mét lóc nµo ®ã, Nhµ n­íc sÏ rót lui khái vÞ trÝ lµ ng­êi tham gia së h÷u SGD, trao toµn bé quyÒn së h÷u SGD cho c¸c CTCK thµnh viªn, Nhµ n­íc chØ ®øng vÞ trÝ lµ ng­êi qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ b¶o trî cho TTCK ph¸t triÓn. - HÖ thèng ph¸p lý vÒ CK vµ TTCK Gièng nh­ Trung Quèc hiÖn chóng ta ch­a cã luËt vÒ CK vµ TTCK. V¨n b¶n ph¸p lý cã gi¸ trÞ cao nhÊt ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng nµy hiÖn nay lµ NghÞ ®Þnh sè 48/1998 N§-CP ngµy 11/7/1998 cña ChÝnh phñ vÒ CK vµ TTCK. Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña NghÞ ®Þnh nµy giíi h¹n trong quy ®Þnh viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, giao dÞch CK vµ c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn CK vµ TTCK trªn l·nh thæ n­íc CHXHCN ViÖt Nam. Trong t­¬ng lai, chóng ta cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng luËt vÒ CK vµ TTCK. D­íi nghÞ ®Þnh nµy cßn cã mét lo¹t c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh nh­ vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n nh­ c¸c qui ®Þnh vÒ c¸c hµnh vi bÞ cÊm trong kinh doanh, quy ®Þnh sö ph¹t vi ph¹m trªn TTCK,... Ngoµi ra cßn cã c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn TTCK nh­ LuËt doanh nghiÖp (tr­íc ®©y lµ luËt C«ng ty), hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng CPH DNNN,... - HÖ thèng giao dÞch ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam chØ míi ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc h¬n 3 n¨m, cßn ®ang trong giai ®o¹n x©y dùng nªn tæ chøc vÉn ch­a hoµn thiÖn ®Çy ®ñ, chóng ta vÉn ph¶i tiÕp tôc x©y dùng dÇn dÇn. Theo Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc, tæ chøc cña TTCK ViÖt Nam vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh liªn quan sÏ ®­îc x©y dùng theo m« h×nh thÓ hiÖn ë s¬ ®å sau. M« h×nh tæ chøc TTTCK tËp trung ViÖt Nam vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh liªn quan ñy Ban Chøng Kho¸n Nhµ N­íc Së Giao DÞch Chøng Kho¸n C«ng ty Chøng Kho¸n Trung t©m Ph©n tÝch Chøng kho¸n Trung t©m L­u ký CK & Thanh to¸n Bï trõ C«ng ty KiÓm To¸n Ng©n hµng & C«ng ty Tµi ChÝnh Quü b¶o hiÓm Quü x· héi ChÝnh phñ & ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng Doanh nghiÖp Quü ®Çu t­ Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi C«ng chóng + Së giao dÞch chøng kho¸n Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn TTCK, ViÖt Nam ch­a tæ chøc ngay SGDCK mµ sÏ ph¸t triÓn SGDCK tõ c¸c Trung t©m giao dÞch Chøng kho¸n. HiÖn nay chóng ta ®· x©y dùng ®­îc hai Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, mét lµ TTGDCK Tp. Hå ChÝ Minh (khai tr­¬ng vµo th¸ng 7/2000) n¬i giao dÞch cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp lín ®­îc niªm yÕt chÝnh thøc, tr¸i phiÕu Nhµ n­íc, tr¸i phiÕu c¸c ng©n hµng, hai lµ TTGDCK Hµ Néi (võa ®­îc thµnh lËp gi÷a n¨m nay) lµ n¬i giao dÞch cho cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Õn khi TTCK ®¹t ®Õn mét møc ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ x©y dùng mét SGDCK víi hai sµn giao dÞch trong c¶ n­íc. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cña chóng ta hiÖn nay kh¸c víi mét Së giao dÞch chøng kho¸n hoµn chØnh, nã võa lµ TTCK s¬ cÊp (thÞ tr­êng ph¸t hµnh) võa lµ TTCK thø cÊp (thÞ tr­êng mua ®i b¸n l¹i), c¸c c«ng cô giao dÞch t¹i TTGDCK cña ta rÊt ®¬n gi¶n, ®¬n thuÇn chØ lµ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th«ng th­êng. UBCKNN ch­a cho phÐp giao dÞch hîp ®ång quyÒn lùa chän, hîp ®ång t­¬ng lai, b¸n khèng hoÆc mua b¶o chøng nh­ ë c¸c SGDCK hoµn thiÖn kh¸c. + Thµnh viªn SGDCK Sè thµnh viªn cña TTGDCK TP Hå ChÝ Minh hiÖn nay lµ 12 C«ng ty chøng kho¸n. HÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn TTCK ®Òu kh«ng cho phÐp thµnh viªn lµ c¸c C«ng ty chøng kho¸n n­íc ngoµi nh»m gi¶m thiÓu rñi ro cho thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, do rÊt cÇn kü thuËt c«ng nghÖ chøng kho¸n cña thÕ giíi trong ho¹t ®éng cña TTCK còng nh­ cña C«ng ty CK, chóng ta vÉn chÊp nhËn cho phÐp c¸c C«ng ty CK n­íc ngoµi liªn doanh víi C«ng ty CK ViÖt Nam lµm thµnh viªn. Song cho ®Õn nay vÉn ch­a cã thµnh viªn nµo thuéc d¹ng nµy. Mét C«ng ty CK thµnh viªn ®­îc phÐp thùc hiÖn mét hoÆc mét sè lo¹i h×nh kinh doanh gåm: - M«i giíi. - Tù doanh. - B¶o l·nh ph¸t hµnh. - Qu¶n lý danh môc ®Çu t­. - T­ vÊn ®Çu t­ CK. +Ph­¬ng thøc giao dÞch MÆc dï trong giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng cña TTCK cßn ®¬n gi¶n, chøng kho¸n ch­a nhiÒu (c¶ vÒ sè l­îng vµ chñng lo¹i), sè l­îng c«ng ty m«i giíi Ýt nh­ng tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ tin häc ë n­íc ta còng kh¸ cao do ®ã chóng ta tæ chøc hÖ thèng giao dÞch ®­îc vi tÝnh ho¸ lu«n, bá qua giai ®o¹n thñ c«ng (b¶ng vµ phÊn viÕt tay) nh­ nhiÒu n­íc tr­íc kia tr¶i qua tr­íc khi vi tÝnh ho¸. TTGDCK cña chóng ta cã sµn giao dÞch tËp trung c¸c nhµ m«i giíi thµnh viªn; giao dÞch th«ng qua hÖ thèng m¸y tÝnh nèi m¹ng t¹i sµn giao dÞch, cã hÖ thèng m¹ng vi tÝnh gi÷a m¸y cña ng­êi giao dÞch t¹i sµn víi m¸y cña C«ng ty cña hä ë bªn ngoµi sµn vµ thùc hiÖn ph­¬ng thøc phèi kÕt lÖnh theo tËp hîp lÖnh ®Æt hµng (order driven). + HÖ thèng thanh to¸n bï trõ vµ l­u ký chøng kho¸n. HÖ thèng thanh to¸n cho c¸c giao dÞch CK ._.h râ rµng. C¸c qui ®Þnh nµy bao gåm: - Ngµnh nghÒ ng­êi n­íc ngoµi ®­îc tham gia gãp vèn gåm: ngµnh dÖt may, s¶n xuÊt giµy dÐp, chÕ biÕn da, s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng kh¸c, ngµnh x©y dùng vµ vËt liÖu x©y dùng, ngµnh vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng thuû néi ®Þa, vËn t¶i hµng ho¸ b»ng Container, ngµnh s¶n xuÊt ®å dïng häc tËp, ngµnh s¶n xuÊt ®å ch¬i trÎ em, ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vô kh¸ch s¹n, ngµnh s¶n xuÊt c¬ khÝ, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thuéc c¸c ngµnh hµng quy ®Þnh trªn. - Møc tèi ®a ng­êi n­íc ngoµi ®­îc n¾m gi÷ cæ phiÕu ®ang l­u hµnh cña mét tæ chøc ph¸t hµnh (tõ 20% nay võa míi n©ng lªn 30%). - Quy ®Þnh qui tr×nh thñ tôc ®Çu t­ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. Víi c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, viÖc ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®­îc m« t¶ nh­ sau: ng­êi n­íc ngoµi muèn ®Çu t­ vµo TTCK ViÖt Nam ph¶i më mét tµi kho¶n giao dÞch t¹i mét thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi (mét ng©n hµng th­¬ng m¹i n­íc ngoµi ®­îc c«ng nh©n lµ thµnh viªn l­u ký cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n). Thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi liªn hÖ víi Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®Ó xin m· sè giao dÞch, ®ång thêi lµ ng­êi ®¹i diÖn cho ng­êi ®Çu t­ ®Æt lÖnh giao dÞch th«ng qua c«ng ty chøng kho¸n. Sè ngo¹i tÖ do ng­êi ®Çu t­ chuyÓn vµo ®Ó ®Çu t­ chøng kho¸n ®­îc thµnh viªn l­u ký mua l¹i. Khi ng­êi ®Çu t­ muèn chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc, thµnh viªn l­u ký b¸n l¹i ngo¹i tÖ cho ng­êi ®Çu t­ vµ thùc hiÖn chuyÓn tiÒn vÒ n­íc sau khi ng­êi ®Çu t­ thùc hiÖn xong c¸c nghÜa vô vÒ thuÕ, phÝ theo quy ®Þnh. - C¸c lo¹i thuÕ, phÝ ng­êi n­íc ngoµi cã nghÜa vô ph¶i nép khi ®Çu t­ vµ rót vèn. HiÖn nay, thuÕ lîi nhuËn do ®Çu t­ chøng kho¸n cña c¸ nh©n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang ®­îc miÔn nh­ ®èi víi c¸ nh©n ®Çu t­ trong n­íc, cßn phÝ chuyÓn lîi nhuËn vµ vèn vÒ n­íc ®ang ®­îc ¸p dông ë møc 5% nh­ ®èi víi c¸c giao dÞch ngo¹i hèi th«ng th­êng kh¸c. Cã thÓ nãi r»ng quy ®Þnh nh­ trªn lµ râ rµng, ng­êi n­íc ngoµi hiÓu râ ®­îc “luËt ch¬i”, nh­ng cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ bÊt cËp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn mµ chóng ta ph¶i ph©n tÝch ë phÇn tiÕp theo. 2. Khã kh¨n Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®· nªu trªn, viÖc thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn cã nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc tõng b­íc. Cã thÓ ph©n chia nh÷ng khã kh¨n vµ h¹n chÕ nµy theo c¸c nhãm vÊn ®Ò. 2.1.VÒ mÆt vÜ m« Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé ®· ®¹t ®­îc, ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung vÉn lo ng¹i vÒ t×nh h×nh c¬ së h¹ tÇng, thñ tôc hµnh chÝnh r­êm ra vµ n¹n tham nhòng lan trµn ë ViÖt Nam. NhiÒu ng­êi cho r»ng, nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ nãi chung. §Æc biÖt n¹n tham nhòng céng víi viÖc ban qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng c«ng bè th«ng tin ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi cho cæ ®«ng ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn e ng¹i viÖc Ban l·nh ®¹o c«ng ty cã thÓ sö dông ®ång vèn ®Çu t­ cña hä vµ lîi nhuËn cña c«ng ty vµo nh÷ng môc ®Ých kh«ng b×nh th­êng. 2.2. ThÞ tr­êng chøng kho¸n cßn nhá bÐ vÒ quy m« Cho ®Õn nay thÞ tr­êng míi cã 22 c«ng ty niªm yÕt víi tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu niªm yÕt lµ gÇn 1,1 ngh×n tû ®ång tÝnh theo mÖnh gi¸, trong ®ã cæ phiÕu do nhµ n­íc n¾m gi÷ chiÕm gÇn 1/3. Trong t­¬ng lai gÇn, sè c«ng ty niªm yÕt sÏ t¨ng do tèc ®é cæ phÇn ho¸ ®­îc ®Èy m¹nh vµ cã thªm thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh­ng quy m« cña thÞ tr­êng ch­a thÓ t¨ng nhanh vµ m¹nh trong t­¬ng lai gÇn vµ ch­a thùc sù cã ¶nh h­ëng tíi nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ còng ch­a thÓ më cöa hoµn toµn cho ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi do ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é qu¶n lý vÜ m« ch­a theo kÞp. V× nh÷ng lý do trªn “kho¶ng s©n” dµnh cho ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a thËt lín vµ cßn thiÕu søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ lín, nhÊt lµ c¸c quü ®Çu t­ cã quy m« toµn cÇu. 2.3. ThiÕu th«ng tin MÆc dï mèi quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng, nh­ng viÖc t×m kiÕm th«ng tin vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cña ng­êi n­íc ngoµi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ bÊt cËp v× mét sè lý do sau: - ThiÕu th«ng tin b»ng tiÕng n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty niªm yÕt vµ ch­a niªm yÕt th«ng th­êng chØ chuÈn bÞ tµi liÖu b»ng tiÕng Anh ®Ó phôc vô cho viÖc giíi thiÖu, qu¶ng c¸o, chµo hµng, ch­a nh»m môc ®Ých thu hót cæ ®«ng n­íc ngoµi. C¸c b¶n c¸o b¹ch, b¸o c¸o ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt göi Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n vµ Uû ban Chøng kho¸n nhµ n­íc ch­a ®­îc dÞch sang tiÕng Anh phôc vô c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi. B¶n th©n Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ Trung t©m giao dÞch Chøng kho¸n còng ch­a tæ chøc cung cÊp c¸c th«ng tin nªu trªn qua trang Web. HÖ thèng dÞch vô th«ng tin chuyªn nghiÖp ch­a ph¸t triÓn. Trong bèi c¶nh ®ã, ng­êi n­íc ngoµi muèn cã th«ng tin vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hoÆc t×m hiÓu vÒ mét c«ng ty ®Ó ®Çu t­ ph¶i ®Õn ViÖt Nam trùc tiÕp t×m hiÓu hoÆc mua th«ng tin qua mét sè c«ng ty ®Çu t­ ®ang cã ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Chi phÝ t×m kiÕm th«ng tin cao lµm ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é quan t©m cña ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ nhµ ®Çu t­ c¸ thÓ. - HÖ thèng vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam cßn cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tª (IAS) vµ th­êng kh«ng ®­îc gi¶i thÝch cÆn kÏ trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty, do ®ã cßn khã hiÓu ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi ch­a cã hiÓu biÕt nhiÒu vÒ hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam. - Lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ nguån sè liÖu do c«ng ty hoÆc c¬ quan qu¶n lý ViÖt Nam cung cÊp còng cÇn ®­îc xem xÐt. Trªn thùc tÕ, nhiÒu sè liÖu vÒ kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam do ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®­a ra rÊt kh¸c nhau, nhÊt lµ c¸c sè liÖu liªn quan ®Õn møc t¨ng tr­ëng GDP, ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi, xuÊt nhËp khÈu… C¸c hµnh vi trèn thuÕ, lËu thuÕ, tham nhòng ë c¸c c«ng ty cña ViÖt Nam còng t­¬ng ®èi nghiªm träng. V× vËy, nhiÒu ng­êi n­íc ngoµi tá ra kh«ng tin t­ëng vµo c¸c th«ng tin thÞ tr­êng do c«ng ty ViÖt Nam cung cÊp vµ tõ bá ý ®Þnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, hoÆc cã t©m lý chØ ®Çu t­ theo c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc cã kinh nghiÖm vµ bé m¸y nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng ViÖt Nam. 2.4. ChÝnh s¸ch cña ViÖt Nam ch­a nhÊt qu¸n vµ ch­a th«ng tho¸ng Sù thiÕu nhÊt qu¸n vµ thiÕu th«ng tho¸ng trong chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam liªn quan ®Õn ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi trªn TTCK ViÖt Nam thÓ hiÖn ë chç: - Thø nhÊt, theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi th× bªn ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ së h÷u ®Õn 100% vèn, nh­ng cæ phÇn cña c¸c bªn kh«ng ®­îc tù do mua ®i b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, trong khi cæ phÇn cña ng­êi n­íc ngoµi ë c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt ®­îc mua b¸n tù do nh­ng bÞ khèng chÕ bëi tû lÖ n¾m gi÷ thÊp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét ng­êi ®Çu t­ trùc tiÕp khi muèn rót bít vèn ®Çu t­ ®Ó trë thµnh mét nhµ ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n (®Çu t­ FPI) sÏ khã thùc hiÖn, v× hä ph¶i t×m ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi thay thÕ vµ chuyÓn nh­îng cæ phÇn trªn c¬ së cã sù tho¶ thuËn cña ®èi t¸c vµ c¬ quan qu¶n lý ViÖt Nam. Ng­îc l¹i, mét nhµ ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n muèn trë thµnh ng­êi ®Çu t­ trùc tiÕp ®Ó tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp còng khã kh¨n do bÞ khèng chÕ bëi tû lÖ n¾m gi÷, vµ do ch­a cã chÕ ®Þnh râ rµng liªn quan. Trong tr­êng hîp cña ViÖt Nam, xö lý ®­îc vÊn ®Ò nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi gian v× liªn quan ®Õn viÖc chØnh söa luËt vµ c¸c c¬ chÕ gi¸m s¸t, qu¶n lý liªn quan, nh­ng lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc xem xÐt ®Ó gi¶i quyÕt khi ®iÒu kiÖn cho phÐp. - Thø hai, c¸c quy ®Þnh vÒ mua cæ phÇn khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cßn nhiÒu ®iÓm ch­a thèng nhÊt víi c¸c quy ®Þnh vÒ mua b¸n cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¸ch quy ®Þnh kh«ng thèng nhÊt ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng hiÓu nhÇm hoÆc diÔn gi¶i mét c¸ch kh¸c nhau, ®ång thêi g©y lªn mét sè khã kh¨n, nhÊt lµ khi mét doanh nghiÖp cã tû lÖ së h÷u cña ng­êi n­íc ngoµi lín tham gia niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. 2.5 Chi phÝ ®Çu t­ cao Trong khi quy m« thÞ tr­êng cßn nhá hÑp vµ c¬ héi giµnh cho ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a nhiÒu th× chi phÝ ®Çu t­ cao sÏ t¸c ®éng h¹n chÕ ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi. HiÖn nay chi phÝ ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng cßn cao so víi th«ng lÖ quèc tÕ v× mét sè lý do sau: - ViÖt Nam ch­a triÓn khai giao dÞch tõ xa qua m¹ng ®iÖn tö cho ng­êi n­íc ngoµi. - Chi phÝ tiÕp cËn vµ ph©n tÝch th«ng tin cao. - Giao dÞch qua thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ph¶i chÞu møc phÝ cao. Cho ®Õn nay, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc ®· cÊp phÐp cho 3 thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi, tuy nhiªn tÝnh ®éc quyÒn cïng víi chÝnh s¸ch sµng läc lùa chän kh¸ch hµng trong ho¹t ®éng phôc vu ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ®· dÊn ®Õn thµnh viªn l­u ký thu c¸c lo¹i phÝ cao. Tãm l¹i, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, viÖc thu hót vµ qu¶n lý vån ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, bÊt cËp. Nguyªn nh©n cña nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ cßn nhiÒu, nh­ng chñ yÕu vÉn lµ do thÞ tr­êng míi ho¹t ®éng, cßn nhá bÐ do ®ã cßn chøa nhiÒu ®iÒu m©u thuÉn, chång chÐo vµ bÊt cËp trong chÝnh s¸ch lÉn tæ chøc vËn hµnh. ViÖc kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®Ó t¹o m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho ®Çu t­ vµo còng nh­ kiÓm so¸t tèt dßng vèn ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu thêi gian vµ b­íc ®i thÝch hîp. III. Mét sè gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua TTCK ViÖt Nam 1. Môc tiªu vµ nguyªn t¾c Tõ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ë c¸c n­íc trong khu vùc vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam cã thÓ thÊy r»ng viÖc thu hót nguån vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh: - ViÖc thu hót vµ qu¶n lý vèn n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i lu«n b¸m s¸t môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, nh»m gãp phÇn t¨ng c­êng nguån vèn ®Çu t­ ®Ó bæ sung cho c¸c nguån kh¸c ®¸p øng nhu cÇu vèn ®Çu t­ toµn x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, nguån FPI ph¶i trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi trong c¬ cÊu nguån vèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam vµ cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ víi nguån ®Çu t­ FDI. - Nguån FPI ph¶i ®­îc h­íng vµo mét sè ngµnh nghÒ ­u tiªn theo ®Þnh h­íng cña ChÝnh phñ. Ngoµi nh÷ng ngµnh nghÒ hiÖn nay ng­êi n­íc ngoµi ®­îc phÐp mua cæ phiÕu nh­ dÞch vô, c«ng nghiÖp nhÑ… ®Çu t­ FPI cßn ®­îc më réng sang nh÷ng ngµnh nghÒ míi mang tÝnh ®ét ph¸, sö dông c«ng nghÖ khoa häc ký thuËt míi. - ChÝnh s¸ch thu hót, qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¶i tõng b­íc h­íng tíi th«ng lÖ quèc tÕ, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ t¹o tiÒn ®Ò ®Ó héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. - Thu hót còng ph¶i ®i ®«i víi qu¶n lý vèn. Bµi häc khñng ho¶ng cña c¸c n­íc trong khu vùc cho thÊy viÖc qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o ®­îc quy m« nguån vèn vµo vµ c¬ cÊu nguån vèn ra lµ hÕt søc quan träng vµ nÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch thÝch hîp th× ®Õn mét lóc nµo ®ã viÖc chu chuyÓn vèn th«ng qua biªn giíi sÏ trë thµnh nguyªn nh©n g©y khñng ho¶ng tµi chÝnh. Nguån vèn vµo ph¶i phôc vô cho c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn vµ gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng tiªu cùc tíi viÖc huy ®éng nguån vèn trong n­íc, t¾c ®éng ®Õn tû gi¸ vµ ph¶i ®¶m b¶o cã c¬ cÊu hîp lý trong t­¬ng qua víi c¸c nguån vèn n­íc ngoµi kh¸c nh­ vay th­¬ng m¹i vµ FDI. §ång thêi bªn c¹nh viÖc thu hót ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c biÖn ph¸p ®èi phã víi kh¶ n¨ng chuyÓn vèn ra nhanh vµ ®ét ngét cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Khi t×nh h×nh trong n­íc gÆp khã kh¨n, c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch chñ ®éng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, gi¶m tû träng nguån vèn ng¾n h¹n vµ chñ ®éng trong viÖc gi¸m s¸t c¸c dßng vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2. Mét sè gi¶i ph¸p Trªn c¬ së ®iÒu kiÖn thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng nh­ rót kinh nghiÖm tõ c¸c bµi häc cña c¸c n­íc trong khu vùc, mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y cã thÓ ®­îc xem xÐt ¸p dông. 2.1. C¶i thiÖn m«i tr­êng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi §©y lµ gi¶i ph¸p mang tÇm vÜ m« n»m trong chiÕn l­îc chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cã t¸c dông kh«ng nh÷ng chØ ®èi víi nhµ ®Çu t­ FPI mµ cßn ®èi víi viÖc thu hót c¸c nguån vèn kh¸c nh­ FDI vµ vay th­¬ng m¹i. Gi¶i ph¸p nµy võa mang tÝnh cÊp b¸nh võa mang tÝnh l©u dµi víi mét sè néi dung chÝnh lµ: - æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch duy tr× t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cam kÕt víi chÝnh s¸ch më cöa vµ c¶i c¸ch c¬ cÊu, ®ång thêi c¶i tiÕn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, chèng tham nhòng. C¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch nµy ®· lµm cho ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi tin t­ëng h¬n vµo kh¶ n¨ng sinh lêi vµ an toµn khi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. - Hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung vµ c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi riªng. §©y lµ gi¶i ph¸p võa phôc vô môc ®Ých ph¸t triÓn thÞ tr­êng vÒ l©u dµi, nh­ng ®ång thêi cã t¸c dông lµm t¨ng lßng tin t­ëng cña c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bªn c¹nh viÖc söa ®æi viÖc söa ®æi NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ®ang tiÕn hµnh, ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng ®éng th¸i b¾t tay vµo x©y dùng LuËt chøng kho¸n nh­ thµnh lËp Ban so¹n th¶o, chuÈn bÞ tµi liÖu, kªu gäi sù gióp ®ì cña quèc tÕ trong viÖc x©y dùng LuËt chøng kho¸n… 2.2. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vÒ quy m«, t¨ng sè c«ng ty niªm yÕt §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c C«ng ty niªm yÕt hÊp dÉn h¬n nhiÒu nhê cã ®é an toµn vµ minh trong qu¶n trÞ c«ng ty cao h¬n h¼n ®èi víi c¸c c«ng ty ch­a niªm yÕt. §é an toµn l¹i cµng quan träng h¬n trong mét m«i tr­êng kinh doanh cßn non trÎ nh­ ë ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· quen víi nh÷ng TTCK cã quy chÕ chÆt chÏ th­êng muèn ®Çu t­ vµo nh÷ng c«ng ty ViÖt Nam ®­îc niªm yÕt h¬n lµ nh÷ng c«ng ty ch­a niªm yÕt trªn TTCK. Lý do lµ ë nh÷ng c«ng ty nµy gi¸m ®èc cã tr¸ch nhiÖm lín h¬n, chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n chÆt chÏ h¬n nhiÒu. Muèn më réng c¬ cÊu cã søc hÊp dÉn nµy cÇn cã nh÷ng ­u ®·i thùc sù ®Ó c¸c c«ng ty muèn ®­îc niªm yÕt, hoÆc ph¶i më réng c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm ®Ó ¸p dông cho c¸c c«ng ty ch­a niªm yÕt. HiÖn nay, nhiÒu c«ng ty ch­a niªm yÕt kh«ng muèn niªm yÕt v× kh«ng ph¶i chÞu c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ chÕ ®é b¸o c¸o ¸p dông cho c¸c C«ng ty niªm yÕt, ho¹t ®éng cña hä dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu. Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c quy ®Þnh ¸p dông cho 2 lo¹i c«ng ty nµy lµ mét yÕu tè ®¸ng kÓ. Thªm vµo ®ã, c¸c c«ng ty cßn ph¶i ®¸p øng nhiÒu tiªu chÝ n÷a tr­íc khi cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng trªn TTCK. Cã thÓ kÓ ra mét sè tiªu chÝ nh­ cã sè vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tØ VND (t­¬ng ®­¬ng 660.000 USD); kinh doanh cã l·i trong 2 n¨m liªn tôc gÇn nhÊt; c¸c thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc cã kinh nghiÖm; cã kÕ ho¹ch kh¶ thi ®Ó sö dông tiÒn thu tõ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu; Ýt nhÊt 20% vèn cæ phÇn b¸n ra cho h¬n 100 nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi; c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp gi÷ tèi thiÓu 20% vèn cæ phÇn trong Ýt nhÊt 3 n¨m kÓ tõ ngµy chÊm døt ph¸t hµnh; vµ ph¶i cã bªn b¶o l·nh ph¸t hµnh khi mÖnh gi¸ cæ phiÕu ph¸t hµnh v­ît qu¸ 10 tØ VND . (§iÒu 6 NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 cña ChÝnh phñ vÒ Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n). Mét sè tiªu chÝ trªn ®©y ®· trë thµnh trë ng¹i lµm c¸c c«ng ty kh«ng muèn niªm yÕt. Mét gi¶i ph¸p ®Ó thu hót thªm ®Çu t­ lµ c¶i thiÖn vµ më réng ph¹m vi TTCK b»ng c¸ch thu hót vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c c«ng ty ch­a niªm yÕt niªm yÕt trªn thÞ tr­êng. VÝ dô nh­ mét sè c«ng ty cã thÓ cã vèn cæ phÇn kh¸ lín nh­ng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc møc vèn ®iÒu lÖ cÇn cã ®Ó ®¨ng ký, nÕu thay ®æi tiªu chÝ nµy ®Ó tÝnh ®Õn vèn cæ phÇn cña c«ng ty th× sÏ cã thªm nhiÒu doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt. Thay ®æi quy ®Þnh vÒ tiªu chÝ niªm yÕt cã thÓ khuyÕn khÝch nhiÒu c«ng ty xin niªm yÕt, qua ®ã lµm t¨ng thªm sù quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng. Nãi tãm l¹i,nh­ ®· ph©n tÝch ë c¸c phÇn tr­íc, quy m« cña thÞ tr­êng cµng lín th× “s©n ch¬i” dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ cµng réng, ng­êi ®Çu t­ cµng nhiÒu th× thÞ tr­êng cµng trë nªn hÊp dÉn. Nãi c¸ch kh¸c nÕu c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch kh«ng thay ®æi th× quy m« ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n tû lÖ thuËn víi quy m« cña thÞ tr­êng.ViÖc më réng quy m« cña thÞ tr­êng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c chiÕn dÞch khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty cã ®ñ ®iÒu kiÖn ra niªm yÕt vµ thùc hiÖn cã chän läc ch­¬ng tr×nh niªm yÕt b¾t buéc, thùc hiÖn thÝ ®iÓm vµ nh©n réng viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó niªm yÕt, më réng thÞ tr­êng giao dÞch cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®ång thêi cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty ch­a niªm yÕt vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸. Thùc hiÖn ®­îc gi¶i ph¸p nµy th× thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng, ®ång thêi ®Çu t­ cña n­íc ngoµi còng sÏ t¨ng m¹nh. 2.3. C¶i thiÖn viÖc cung cÊp th«ng tin vµ quyÒn tiÕp cËn th«ng tin §©y lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n, võa cÊp b¸ch võa mang ý nghÜa l©u dµi vµ s©u réng ®Ó thu hót sù chó ý cña ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch hä ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Gi¶i ph¸p nµy cã thÓ thùc hiÖn th«ng qua mét sè néi dung cô thÓ: - KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty niªm yÕt cung cÊp th«ng tin tiÕng Anh cho ng­êi n­íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c tµi liÖu göi Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n nh­ b¶n c¸o b¹ch, b¸o c¸o ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt vµ ho¹t ®éng tiÕp xóc cña Ban l·nh ®¹o c«ng ty vµ nh©n viªn c«ng bè th«ng tin. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty cÇn ®­îc diÔn gi¶i râ rµng, cã sù so s¸nh víi c¸c tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ ®Ó ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ hiÓu ®­îc mét c¸ch dÔ dµng. - Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn trang Web ®iÖn tö cã thÓ cung cÊp th«ng tin chÝnh thøc vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty niªm yÕt. Trang Web ph¶i bao gåm c¸c lo¹i th«ng tin nh­ ®· nªu ë trªn, ®ång thêi cã sù h­íng dÉn vÒ quy tr×nh thñ tôc vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Trang Web nµy sÏ gi¶m thiÓu ®­îc chi phÝ tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr­êng ViÖt Nam cña nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi quan t©m nh­ng ch­a cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu thùc tÕ, tõ ®ã thu hót ®­îc sù quan t©m cña c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi. - C¶i thiÖn quyÒn tiÕp cËn th«ng tin cña cæ ®«ng. HiÖn nay hµnh lang ph¸p lý vÒ ®Çu t­ vµo c«ng ty cæ phÇn cßn thiÕu nh÷ng nghÜa vô buéc c¸c c«ng ty ph¶i cung cÊp c¸c th«ng tin quan träng cña cæ ®«ng, luËt kh«ng cho phÐp c¸c cæ ®«ng ®­îc quyÒn tiÕp cËn biªn b¶n häp cæ ®«ng vµ häp ban gi¸m ®èc còng nh­ c¸c th«ng tin tµi chÝnh c¬ b¶n cña c«ng ty. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ vÉn gi÷ mèi hoµi nghi vÒ thÞ tr­êng nÕu hä kh«ng ®­îc tiÕp cËn c¸c hå s¬ cña c¸c c«ng ty. Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ c¶m thÊy tin cËy h¬n vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam nÕu tÊt c¶ c¸c C«ng ty cæ phÇn ViÖt Nam cã chÕ ®é b¸o c¸o hoµn chØnh h¬n. - T¨ng c­êng tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o quèc tÕ vÒ ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Ó t¹o ra diÔn ®µn trao ®æi lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tÕ, chia sÎ th«ng tin. ViÖc thùc hiÖn c¸c néi dung trªn sÏ lµm cho th«ng tin vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Õn víi ®«ng ®¶o c«ng chóng ®Çu t­ n­íc ngoµi, thu hót ®­îc sù quan t©m nhiÒu h¬n vµ t¨ng ®­îc lßng tin vµo chÊt l­îng th«ng tin. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh dßng vèn cña n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. 2.4 . Më réng lÜnh vùc cho phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi HiÖn nay c¸c c«ng ty ViÖt Nam chØ cã thÓ ph¸p hµnh cæ phiÕu cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nÕu hä ®ang ho¹t ®éng t¹i mét trong 35 lÜnh vùc ( ®iÒu 4, QuyÕt ®Þnh 36/2003/Q§-TTg ngµy 11/3/2003 cña Thñ t­íng chÝnh phñ). MÆc dï th«ng th­êng n­íc nµo còng ®Æt ra h¹n chÕ vÒ sè l­îng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, ®Æc biÖt lµ trong c¸c lÜnh vùc nh¹y c¶m, nh­ng c¸ch quy ®Þnh 35 lÜnh vùc nµy kh«ng khuyªn khÝch ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mét c¸ch kh¸c ®Ó quy ®Þnh c¸c lÜnh vùc mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp ®Çu t­ lµ : ChÝnh phñ cho phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo mäi lÜnh vùc trõ nh÷ng lÜnh vùc mµ ChÝnh phñ cho lµ ngo¹i lÖ. §iÒu nµy sÏ gióp ChÝnh phñ võa b¶o hé ®­îc mét sè lÜnh vùc cô thÓ võa khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ë møc tèi ®a. §©y sÏ lµ mét sù khuyÕn khÝch mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nghÜ ®Õn bªn c¹nh viÖc lùa chän lo¹i h×nh ®Çu t­ hä muèn thùc hiÖn t¹i ViÖt Nam. 2.5. Thùc hiÖn c«ng b»ng trong viÖc mua l¹i cæ phÇn Theo LuËt doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty ViÖt Nam cã quyÒn mua l¹i tèi ®a 30% sè cæ phiÕu th«ng th­êng vµ mua l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé c¸c lo¹i cæ phiÕu kh¸c (®iÒu 35). Mét ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ trong 22 c«ng ty niªm yÕt cho ®Õn nay chØ cã 5 c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu míi ra thÞ tr­êng trong khi nhiÒu c«ng ty kh¸c ®· mua l¹i cæ phiÕu cña chÝnh m×nh ®Ò gi÷ lµm cæ phiÕu quü víi ý ®Þnh ®Ó mai sau b¸n l¹i hoÆc huû bá. Tuy nhiªn, C«ng ty niªm yÕt l¹i cã toµn quyÒn lùa chän mua l¹i cæ phÇn cña bÊt kú cæ ®«ng nµo, kh«ng hÒ cã quy ®Þnh nµo yªu cÇu c«ng ty ph¶i ®Ò nghÞ mua l¹i cæ phÈn cña cæ ®«ng theo tû lÖ phÇn tr¨m n¾m gi÷ cæ phÇn cña hä. §iÒu nµy lµ kh«ng c«ng b»ng, v× nã cã thÓ lµm thay ®æi tû lÖ vµ khèi l­îng n¾m gi÷ cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng theo h­íng cã lîi cho mét sè ng­êi. Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ rÊt dÌ dÆt khi ®Çu t­ vµo mét hÖ thèng cho phÐp ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng ®èi víi cæ ®«ng. Sù b×nh ®»ng trong n¾m gi÷ cæ phÇn cã thÓ dÔ dµng ®¹t ®­îc b»ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt r»ng c«ng ty ph¶i mua l¹i cæ phiÕu cña mäi cæ ®«ng theo tû lÖ t­¬ng øng. Söa ®æi nµy sÏ khÝch lÖ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bëi lÏ tû lÖ n¾m gi÷a cæ phÇn cña hä ®­îc ®¶m b¶o tèt h¬n. 2.6. T¨ng l­îng giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖc míi chØ cã mét sè Ýt c«ng ty sö dông TTCK lµm c¬ chÕ huy ®éng vèn ®· h¹n chÕ mét c¸ch nghiªm träng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam. Cho ®Õn nay chØ cã 5 c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu míi ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ míi møc huy ®éng rÊt nhá lµ 155,4 tû ®ång. Hai lý do dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ: Thø nhÊt, do viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng cña c¸c C«ng ty cæ phÇn ch­a niªm yÕt ch­a ®­îc ®iÒu chØnh nªn dÔ huy ®éng vèn h¬n khi ®· niªm yÕt v× kh«ng bÞ r»ng buéc bëi c¸c tiªu chuÈn tèi thiÓu hoÆc c¸c yªu cÇu cung cÊp th«ng tin. Thø hai, ®· cã nhiÒu th«ng tin cho thÊy cã hiÖn t­îng tiªu cùc x¶y ra, mét vµi vÞ gi¸m ®èc cña c¸c c«ng t(1) ThuËt ng÷ “chî x¸m” (grey market) ®Ò cËp tíi hµnh vi “che giÊu” quy m« vµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña c«ng ty b»ng viÖc kh«ng nhËn c¸c ho¸ ®¬n mua nguyªn vËt liÖu vµ còng kh«ng ph¸t hµnh ho¸ ®¬n cho kh¸ch hµng, th­êng víi môc ®Ých trèn thuÕ ph¶i nép cho c¸c giao dÞch ®ã. y giao dÞch trªn “chî x¸m”(1) vµ lµ øng cö viªn s¾p ®­îc niªm yÕt ®· nhËn tiÒn hoa hång khi hä ®ång ý ®Ó c«ng ty ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu míi cho mét nhµ ®Çu t­ míi, v× hä khã cã thÓ tiÕp tôc lµm ¨n kiÓu nµy sau khi c«ng ty ®­îc niªm yÕt, nªn chõng nµo c«ng ty cßn ch­a ®­îc niªm yÕt th× vÉn cßn ®éng c¬ ®Ó cè g¾ng huy ®éng vèn. NÕu ViÖt Nam muèn khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn b»ng c¸ch gi¶m bít quyÒn lîi khi giao dÞch víi t­ c¸ch lµ mét c«ng ty ch­a niªm yÕt (nhÊt lµ viÖc dÔ dµng b¸n cæ phÇn mµ kh«ng cÇn kiÓm tra ®èi chiÕu) vµ hoÆc t¨ng quyÒn lîi khi giao dÞch víi t­ c¸ch lµ mét c«ng ty niªm yÕt. 2.7. Thùc hiÖn ­u ®·i vÒ thuÕ T¹i ViÖt Nam, trong khi cã mét vµi ­u ®·i hÊp ®Én vÒ thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i ViÖt Nam, ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp trong n­íc Ýt ®­îc khuyÕn khÝch. ViÖt Nam cßn ¸p dông møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cao ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc khi so s¸nh víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc §«ng ¸, møc thuÕ cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng thÊp h¬n thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc 7%. C¸c møc thuÕ cao nµy khiÕn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tÝnh ®Õn chuyÖn ®Çu t­ tiÒn cña hä ë c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc ë c¸c n¬i kh¸c. C¸c chÕ ®é ­u ®·i vÒ thuÕ cÇn ®­îc c©n nh¾c kü l­ìng cã thÓ khuyÕn thÝch tèt h¬n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. 2.8. C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh ®Ó gi¶m chi phÝ giao dÞch cho ng­êi n­íc ngoµi HiÖn nay ng­êi n­íc ngoµi vÉn cßn ®ang ph¶i chÞu chi phÝ giao dÞch cao, mét phÇn do t×nh tr¹ng ®éc quyÒn phôc vô cña thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi. ViÖc gi¶m chi phÝ giao dÞch ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th«ng qua c¶i c¸ch mét sè thñ tôc hµnh chÝnh trong quy tr×nh ®Çu t­: - Quy ®Þnh c¸c thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp ph¶i tæ chøc khai tr­¬ng ho¹t ®éng phôc vô kh¸ch hµng, thµnh viªn nµo ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp mµ kh«ng khai tr­¬ng ho¹t ®éng trong mét thêi gian dµi th× nªn thu håi giÊy phÐp. ViÖc cã nhiÒu thµnh viªn l­u ký n­íc ngoµi ho¹t ®éng sÏ t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh vµ nhiÒu sù lùa chon h¬n cho ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Cho phÐp ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc më tµi kho¶n giao dÞch t¹i c«ng ty chøng kho¸n trong n­íc ®Ó gi¶m bít kh©u trung gian. §©y cã thÓ coi lµ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ v× ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®­îc h­ëng møc phÝ phôc vô thÊp cña c¸c c«ng ty trong n­íc, t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh thùc sù. §Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i söa ®æi l¹i c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ giao dÞch, thanh to¸n bï trõ, qu¶n lý ngo¹i hèi… liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi, vµ ph¶i cã c¬ chÕ phèi hîp gi÷a C«ng ty chøng kho¸n víi Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ trong viÖc xö lý nguån tiÒn vµo vµ ra cña ng­êi n­íc ngoµi. Huy ®éng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét chñ tr­¬ng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, nh»m bæ sung nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. §iÓm cèt yÕu ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ lµm sao ®Ó ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trë nªn thùc sù hÊp dÉn. Ngoµi c¸c yÕu tè kh¶ n¨ng sinh lêi cao vµ c¸c ­u ®·i khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña TTCK, nÒn t¶ng cña mét thÞ tr­êng hÊp dÉn lµ quyÒn lîi ®­îc ®èi xö c«ng b»ng, ®­îc b¶o hé thÝch ®¸ng. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých nµy, cïng víi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn quy m« thÞ tr­êng chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi c¬ b¶n trong hµnh hang ph¸p lý ®èi víi c¸c C«ng ty cæ phÇn vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n. NhÊt ®Þnh ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ dÇn dÇn ph¸t triÓn, sÏ thÓ hiÖn ®­îc hÕt vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, trë thµnh mét kªnh dÉn c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn trong ®ã bao gåm c¶ nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. kÕt luËn Thùc tr¹ng ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong h¬n 3 n¨m qua cho thÊy nguån vèn vµ sè l­îng ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a nhiÒu, ch­a cã cã t¸c ®éng thùc sù tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc.Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi riªng, th× nguån vèn ®Çu t­ qua thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ t¨ng lªn vµ chiÕm mét tû träng nhÊt ®Þnh trong c¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi bæ sung cho c¸c nguån kh¸c ®¸p øng nhu cÇu vèn ®Çu t­ toµn x· héi. ViÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ cÇn thiÕt vµ ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã chóng ta ph¶i t¹o ra ®­îc mét thÞ tr­êng chøng kho¸n hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. NÒn t¶ng cña mét thÞ tr­êng hÊp dÉn lµ quyÒn lîi ®­îc ®èi xö c«ng b»ng vµ ®­îc b¶o hé thÝch ®¸ng, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi c¬ b¶n trong hµnh hang ph¸p lý ®èi víi c¸c C«ng ty cæ phÇn vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy. Khi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch kh«ng thay ®æi th× quy m« ®Çu t­ tû lÖ thuËn víi quy m« cña thÞ tr­êng, viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Chóng ta cÇn ph¶i võa cã c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, võa ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn quy m« cña thÞ tr­êng,n©ng cao chÊt l­îng cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Víi thêi gian h¹n chÕ vµ kiÕn thøc b¶n th©n cã h¹n nªn ch¾c ch¾n luËn v¨n cßn nhiÒu rÊt nhiÒu thiÕu xãt, c¸c gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®­a ra cã thÓ kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc sai lÇm, nh­ng t«i còng hy väng nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã ®­îc tham kh¶o ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. T«i xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o d¹y tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng ®· gi¶ng d¹y ®Ó gióp t«i cã kiÕn thøc nghiªn cøu m«n häc nµy. T«i xin ®Æc biÖt c¶m ¬n c« gi¸o- tiÕn sÜ Hoµng ¸nh ®· tËn t×nh gióp ®ì, chØ b¶o ®Ó t«i cã thÓ hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Hµ Néi ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2003 Sinh viªn: Vò Ngäc D­¬ng Líp A6-K38B-KTNT tµi liÖu tham kh¶o I. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng Toµn Quèc lÇn thø VIII. LuËt Doanh NghiÖp (Quèc héi th«ng qua ngµy 12/6/1999). LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (Quèc héi th«ng qua ngµy 12/11/2000) LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/7/2000) vµ NghÞ ®Þnh 24 h­íng dÉn thi hµnh LuËt nµy. NghÞ ®Þnh sè 75/CP ngµy 28/11/1996 vÒ viÖc thµnh lËp UBCKNN. NghÞ ®Þnh 44/CP ngµy 29/6/1998 vÒ viÖc chuyÓn c¸c DN Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. QuyÕt ®Þnh 127 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ (11/7/1998) vÒ viÖc thµnh lËp TTCK ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh 48/CP ngµy 11/7/1998 vµ c¸c Th«ng t­, Quy chÕ h­íng dÉn vÒ CK vµ TTCK. QuyÕt ®Þnh 146 cña ChÝnh phñ ngµy 17/7/2003 vÒ Tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi vµo ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam QuyÕt ®Þnh 36 cña ChÝnh phñ ngµy 11/3/2003 ban hµnh Quy chÕ gãp vèn, mua cæ phÇn cña nhµ §Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam II. S¸ch b¸o - Tµi liÖu Gi¸o tr×nh "ThÞ tr­êng Chøng kho¸n" - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng cña PGS.NG¦T §inh Xu©n Tr×nh vµ PTS. NguyÔn ThÞ Quy (NXBGD). S¸ch "ThÞ tr­êng Chøng kho¸n" cña PGS.TS Lª V¨n T­ - Lª Tïng V©n (NXB Thèng Kª), 1997. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n - Tµi liÖu Trung t©m nghiªn cøu vµ båi d­ìng nghiÖp vô chøng kho¸n - UBCKNN (01/2000). §Ò tµi Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc " Mét sè vÊn ®Ò vÒ thu hót vµ qu¶n lý vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua thÞ tr­êng chøng kho¸n" - M· sè UB.02.14 (Vô ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n). §Ò tµi Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc " X©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n"- M· sè CK.09.99 (Phßng ph¸p chÕ Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc). S¸ch "ThÞ tr­êng chøng kho¸n - Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng vµ kinh doanh" - Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª Hµ néi 10/1996 C¸c b¶n b¸o c¸o th«ng tin vÒ giao dÞch chøng kho¸n do TTGDCK Tp.Hå ChÝ Minh ph¸t hµnh. B¸o ThÞ tr­êng chøng kho¸n – Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc – c¸c sè 3,7,8,9,11 n¾m 2003. Trang Web “ Trang Web “” Trang Web "" ._.