Nghiên cứu mối quan hệ giữa sự thay đổi lãi suất đến khách hàng tại ngân hàng Thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam (Techcombank)

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néi ---------------  Hoµng thÞ thuý h»ng Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a sù thay ®æi l·i suÊt ®Õn kh¸ch hµng t¹i ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank) luËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: Pgs.ts. nguyÔn thÞ t©m  Hµ néi – 2008 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan, ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. TÊt c¶ c¸c nguån sè liÖu vµ kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch­a hÒ dïng ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ khoa häc nµo. C¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Hoµng ThÞ Thuý H»ng Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh vµ sù ®ãng gãp quý b¸u cña nhiÒu tËp thÓ vµ c¸ nh©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. Tr­íc hÕt t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n s©u s¾c PGS.TS NguyÔn ThÞ T©m - lµ c« gi¸o trùc tiÕp h­íng dÉn vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban chñ nhiÖm Khoa Sau ®¹i häc, KhoaKÕ to¸n vµ Qu¶n trÞ kinh doanh, Khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· gióp t«i hoµn thµnh qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank) ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i thu thËp sè liÖu, nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n Phßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn Gia Léc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong thêi gian qua. C¶m ¬n gia ®×nh cïng toµn thÓ b¹n bÌ ®· ®éng viªn vµ gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! T¸c gi¶ luËn v¨n Hoµng ThÞ Thuý H»ng Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c biÓu ®å vii  Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t CSTT : ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ DTBB : Dù tr÷ b¾t buéc KBNN : Kho b¹c Nhµ n­íc NHNN : Ng©n hµng nhµ n­íc NHTM : Ng©n hµng th­¬ng m¹i NHTW : Ng©n hµng trung ­¬ng TCKT : Tæ chøc kinh tÕ TMCP : Th­¬ng m¹i cæ phÇn TMCPKT : Th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng TNHH : Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n TTTT : ThÞ tr­êng tiÒn tÖ Danh môc c¸c b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 3.1 ChØ tiªu tµi chÝnh cña Techcombank giai ®o¹n n¨m 2005 – 2007 41 4.1 KÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng 49 4.2 So s¸nh s¶n phÈm dµnh cho kh¸ch hµng göi víi mét sè ng©n hµng trªn ®Þa bµn 50 4.3 So s¸nh s¶n phÈm dµnh cho kh¸ch hµng vay vèn víi mét sè ng©n hµng trªn ®Þa bµn 51 4.4 T×nh h×nh kh¸ch hµng göi tiÒn t¹i ng©n hµng 52 4.5 T×nh h×nh tham gia göi tiÒn cña kh¸ch hµng theo thêi h¹n t¹i ng©n hµng 57 4.6 Sù tham gia göi tiÒn cña kh¸ch hµng theo s¶n phÈm 60 4.7 L·i suÊt huy ®éng s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n cña mét sè ng©n hµng thêi ®iÓm tõ 1/1 – 30/6/2008 62 4.8 T×nh h×nh tham gia cña kh¸ch hµng göi tiÒn theo s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n 63 4.9 øng xö cña kh¸ch hµng göi theo s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n khi l·i suÊt thay ®æi 65 4.10 L·i suÊt huy ®éng s¶n phÈm tiÕt kiÖm ®a n¨ng cña mét sè ng©n hµng thêi ®iÓm tõ 1/1 – 30/6/2008 66 4.11 øng xö cña kh¸ch hµng göi víi vèn s¶n phÈm tiÕt kiÖm ®a n¨ng khi l·i suÊt thay ®æi 68 4.12 L·i suÊt huy ®éng s¶n phÈm tiÕt kiÖm th­êng cña mét sè ng©n hµng thêi ®iÓm tõ 1/1 – 30/6/2008 69 4.13 øng xö cña kh¸ch hµng göi víi s¶n phÈm tiÕt kiÖm th­êng khi l·i suÊt thay ®æi 71 4.14 Tãm t¾t kÕt qu¶ kiÓm ®Þnh T- test 72 4.15 Lý do ®Õn göi tiÒn cña kh¸ch hµng 74 4.16 Sù lùa chän theo tiªu chÝ l·i suÊt cña kh¸ch hµng 75 4.17 T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i ng©n hµng 76 4.18 L·i suÊt cho vay cña mét sè ng©n hµng thêi ®iÓm tõ 1/1 - 30/6/2008 79 4.19 T×nh h×nh vay vèn cña kh¸ch hµng theo thêi h¹n 80 4.20 Kh¸ch hµng ®i vay theo ngµnh kinh tÕ 82 4.21 Kh¸ch hµng ®i vay theo thµnh phÇn kinh tÕ 85 4.22 T×nh h×nh vay vèn theo s¶n phÈm cña kh¸ch hµng 86 4.23 øng xö cña kh¸ch hµng ®i vay khi l·i suÊt thay ®æi 90 4.24 Kh¸ch hµng tham gia vay theo s¶n phÈm Nhµ míi 93 4.25 Tãm t¾t kÕt qu¶ kiÓm ®Þnh T- test 94 4.26 ý kiÕn vÒ lý do kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng 96 4.27 Tæng hîp ý kiÕn ®iÒu tra kh¸ch hµng ®i vay khi l·i suÊt thay 96 4.28 So s¸nh chi phÝ tiÒn l·i ph¶i tr¶ cña mét sè s¶n phÈm 100 4.29 HiÖu qu¶ cho vay vèn cña ng©n hµng 101 Danh môc c¸c h×nh STT Tªn h×nh Trang 2.1 S¬ ®å hÖ thèng ng©n hµng 5 2.2 Sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tÝn dông 7 2.3 L·i suÊt c©n b»ng cung - cÇu tiÒn tÖ 24 2.4 NHTW quy ®Þnh møc cung tiÒn, thay ®æi l·i suÊt, ®Çu t­, s¶n l­îng 25 2.5 T¸c dông cña tÝnh láng ®èi víi l·i suÊt theo thêi gian 26 2.6 L·i suÊt c©n b»ng quü cho vay 29 3.1 S¬ ®å tæ chøc cña ng©n hµng Techcombank 40 4.1 Mét sè chØ tiªu ho¹t ®éng cña ng©n hµng 48 4.2 C¬ cÊu kh¸ch hµng göi tiÒn 53 4.3 C¬ cÊu huy ®éng theo ®èi t­îng kh¸ch hµng 55 4.4 L·i suÊt huy ®éng cña s¶n phÈm tiÕt kiÖm th­êng theo thêi h¹n göi tiÒn cña ng©n hµng thêi kú tõ 3/5 - 30/6/2008 56 4.5 L·i suÊt huy ®éng theo s¶n phÈm huy ®éng vèn cña ng©n hµng thêi kú tõ 3/5 - 30/6/2008 56 4.6 C¬ cÊu kh¸ch hµng, gi¸ trÞ göi theo thêi h¹n cña kh¸ch hµng 58 4.7 So s¸nh kh¸ch hµng göi tiÒn theo s¶n phÈm 61 4.8 C¬ cÊu kh¸ch hµng, gi¸ trÞ göi tiÒn cña kh¸ch hµng theo s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n khi l·i suÊt thay ®æi 64 4.9 C¬ cÊu kh¸ch hµng ®i vay, gi¸ trÞ vay theo ®èi t­îng kh¸ch hµng cña ng©n hµng 78 1. më ®Çu 1.1 ý nghÜa cña nghiªn cøu ®Ò tµi Trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc truyÒn t¶i c¸c t¸c ®éng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Õn nÒn kinh tÕ, ®­îc xem nh­ lµ c¬ së h¹ tÇng cho l­u chuyÓn tiÒn tÖ, c¬ së h¹ tÇng tèt th× lu©n chuyÓn tiÒn tÖ míi th«ng suèt vµ Ýt rñi ro. ChÝnh v× vËy, sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong thêi gian qua vÒ quy m« vµ chÊt l­îng ®· t¹o c¬ së quan träng cho viÖc ®æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chuyÓn tõ ®iÒu hµnh b»ng c¸c c«ng cô tiÒn tÖ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp. Tuy nhiªn diÔn biÕn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ gÇn ®©y ®· béc lé râ nh÷ng bÊt cËp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. Sù ph©n t¸ch vµ ®éc quyÒn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ dÉn ®Õn nh÷ng diÔn biÕn kh«ng thuËn chiÒu gi÷a gi¸ c¶ (l·i suÊt) víi cung cÇu vèn. Trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhÊt lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, l·i suÊt lµ biÕn sè kinh tÕ rÊt nh¹y c¶m, chÞu t¸c ®éng bëi tæng hßa c¸c nh©n tè lµm t¨ng, gi¶m l·i suÊt - cã nghÜa lµ trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, l·i suÊt võa chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè lµm t¨ng vµ c¸c nh©n tè lµm gi¶m. Do vËy, sù biÕn ®éng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ khã tr¸nh khái vµ sù biÕn ®éng nµy lu«n ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng. Trong nền kinh tế thị trường, quan hệ giữa người gửi tiền, người vay tiền và ngân hàng là quan hệ mua bán tiền tệ sòng ph¼ng, thuận mua vừa bán. Ngân hàng cần có khách hàng và ngược lại khách hàng cũng cần có ngân hàng. Từ đó, lãi suất được hình thành trên cơ sở quan hệ cung cầu của thị trường tiền tệ. Khách hàng có thể tùy chọn ngân hàng để gửi tiền nhưng ngân hàng thì không thể từ chối. Ngân hàng chỉ có một công cụ để điều tiết việc huy động là lãi suất. Mỗi ngân hàng đều có chiến lược hay lý do riêng khi quyết định tăng lãi suất tiền gửi. Điểm mấu chốt là khi tăng lãi suất này, các ngân hàng đều nhằm vào việc thu hút thêm lượng tiền hiện đang luân chuyển trong thị trường để phục vụ một mục đích tài chính nào đó. Tùy vào nhu cầu tiền mặt của ngân hàng, của chính phủ hay các khách hàng lớn cần vay để mua bán, đầu tư vào dự án trọng điểm, các ngân hàng sẽ đưa ra mức lãi suất thấp hay cao để thu hút dân chúng bỏ tiền vào các tài khoản hoặc quỹ tiết kiệm. Với các nền kinh tế phát triển mạnh, nhu cầu sử dụng tiền mặt hay đầu tư vào các dự án tăng cao, ngân hàng thường không đủ tiền để cho vay nên phải tìm cách huy động tiền gửi sau đó cho vay lại với một lãi suất cao hơn. Việc tăng hay giảm lãi suất tiền gửi hoặc cho vay là những sinh hoạt thường xuyên của các ngân hàng, và giúp chúng ta thấy được sức mạnh của ngành ngân hàng cũng như của nền kinh tế.  Có những lý do khách quan do thị trường tác động và có những lý do riêng biệt khác mang tính chất hay nhu cầu nội bộ của việc tăng lãi suất tiền gửi. Nhiều ngân hàng vì cần số lượng tiền cho vay lớn và để gấp rút đáp ứng nhu cầu phát triển của chính phủ hay doanh nghiệp (đầu tư, nhập khẩu, v.v.) nên phải huy động tiền gửi qua việc tăng lãi suất tiết kiệm ngắn hay dài hạn. Các ngân hàng khác, vì vị thế và nhu cầu cạnh tranh không muốn mất khách hàng, tuy không có nhu cầu tiền mặt lớn, thường vẫn phải tăng lãi suất để cùng đứng chung với các ngân hàng khác [17]. Lãi suất là một trong những công cụ tài chính quan trọng nhất của các ngân hàng. Lãi suất huy động tiền gửi, còn gọi là lãi suất huy động vốn hay tiết kiệm, và lãi suất cho vay là hai công cụ chính các ngân hàng dùng để nâng cao thế mạnh tài chính cña ng©n hµng. XuÊt ph¸t tõ ý t­ëng nªu trªn, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a sù thay ®æi l·i suÊt ®Õn kh¸ch hµng t¹i ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank)” lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt, cã ý nghÜa vÒ mÆt khoa häc vµ thùc tiÔn. 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1 Môc tiªu chung Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a sù thay ®æi l·i suÊt ®Õn kh¸ch hµng. Tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p thu hót kh¸ch hµng, t¹o thÕ kinh doanh cho ng©n hµng. 1.2.2 Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng hãa ®­îc c¬ së lý luËn vÒ tÝn dông ng©n hµng, vÒ l·i suÊt vµ sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu chØnh cung cÇu vèn tiÒn tÖ. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng, t×nh h×nh cung – cÇu vèn cña kh¸ch hµng th«ng qua sù thay ®æi l·i suÊt ë mét sè s¶n phÈm cô thÓ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank). - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó thu hót kh¸ch hµng vµ ®iÒu chØnh kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank). 1.3 §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1 §èi t­îng nghiªn cøu - Nghiªn cøu chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank). - Nghiªn cøu øng xö kh¸ch hµng cho vay vµ kh¸ch hµng vay tiÒn t¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (Techcombank). 1.3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu - Ph¹m vi néi dung: + Nghiªn cøu c¸c chiÕn l­îc thay ®æi l·i suÊt tiÒn néi tÖ cña ng©n hµng qua c¸c giai ®o¹n cô thÓ. + øng xö cña kh¸ch hµng víi c¸c chiÕn l­îc l·i suÊt tiÒn néi tÖ cña ng©n hµng. - Ph¹m vi kh«ng gian: §Ò tµi ®­îc nghiªn cøu t¹i ng©n hµng TMCPKT ViÖt Nam (Techcombank). - Ph¹m vi thêi gian: Nghiªn cøu sù thay ®æi cña l·i suÊt tõ n¨m 2005 ®Õn hÕt 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008. 2. Cë së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ng©n hµng, l·i suÊt tÝn dông 2.1 Nh÷ng lý luËn chung vÒ Ng©n hµng - TÝn dông 2.1.1 Kh¸i niÖm, vai trß cña ng©n hµng Theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc Quèc héi n­íc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 12/12/1997 th× “Tæ chøc tÝn dông lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô cho ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi vµ sö dông tiÒn göi ®Ó cho vay cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n cho tr¶ hé…” mµ ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Nh­ vËy “Ng©n hµng chÝnh lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi, cho vay, thùc hiÖn c¸c dÞch vô chi tr¶ hé, cung øng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cïng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c”. Môc tiªu ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng lµ lîi nhuËn víi c¸c ®èi t­îng kinh doanh lµ tiÒn tÖ. Trong hÖ thèng ng©n hµng th× ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ãng mét vÞ trÝ then chèt, nã lµm mét tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông. Nã cung cÊp mét sè dÞch vô cho kh¸ch hµng vµ ng­îc l¹i nã nhËn tiÒn tr¶ cña kh¸ch hµng d­íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cña m×nh vÒ tiÒn tÖ tÝn dông. Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ n¬i tÝch tô vµ tËp trung vèn, kh¬i dËy vµ thu hót mäi tiÒm n¨ng cña x· héi, phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, t¹o ra tÝn dông, gióp cho nhµ kinh doanh cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn chèng l¹m ph¸t vµ còng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý Nhµ n­íc cã hiÖu qu¶ t¹o nªn sù c«ng b»ng vµ æn ®Þnh. Ng©n hµng nhµ n­íc C«ng ty tµi chÝnh Ng©n hµng th­¬ng m¹i Hîp t¸c x· tÝn dông Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Ng©n hµng NN&PTNT Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng Ng©n hµng ®Çu t­ & ph¸t triÒn H×nh 2.1 S¬ ®å hÖ thèng ng©n hµng Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, do ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi nªn nhu cÇu vèn cho nÒn s¶n xuÊt rÊt lín. VÊn ®Ò vèn cho s¶n xuÊt ë mçi n­íc kh«ng cßn lµ kh¶ n¨ng “tù lùc c¸nh sinh” mµ ph¶i cã sù hßa nhËp víi thÞ tr­êng vèn thÕ giíi. Ng©n hµng th­¬ng m¹i chÝnh lµ cÇu nèi cho thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, nã kh«ng chØ lµ “bµn ®ì” cho s¶n xuÊt hµng hãa mµ cßn lµ tr¸i tim cung cÊp m¸u tíi mäi tÕ bµo cña ®êi sèng kinh tÕ. ChÝnh ng©n hµng vµ tµi chÝnh lµ nh÷ng ngãn tay trong “bµn tay v« h×nh” t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Vai trß cña ng©n hµng th­¬ng m¹i - Vai trß thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: Víi vai trß nµy, ng©n hµng ®· x©m nhËp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¸ nh©n, c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c nghiÖp vô tÝn dông, thanh to¸n. - Gãp phÇn vµo ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« th«ng qua chøc n¨ng t¹o tiÒn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do ph©n chia hÖ thèng ng©n hµng thµnh hai cÊp nªn cã hai lo¹i tiÒn, tiÒn trung ­¬ng lµ lo¹i tiÒn do ng©n hµng trung ­¬ng ®éc quyÒn ph¸t hµnh, tiÒn ng©n hµng lµ lo¹i tiÒn do ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹o ra qua viÖc cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Nã ®­îc më réng gÊp nhiÒu lÇn th«ng qua hÖ sè t¹o tiÒn. Nh­ vËy b»ng viÖc t¹o tiÒn g¾n chÆt chÏ víi c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña Ng©n hµng trung ­¬ng, trong khi thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· thÓ hiÖn vai trß trong viÖc gãp phÇn vµo ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ng©n hµng Trung ­¬ng. 2.1.2 TÝn dông - kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ chøc n¨ng 2.1.2.1 Kh¸i niÖm tÝn dông TÝn dông ®­îc ®Þnh nghÜa lµ mét quan hÖ vay m­în dùa trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶ vµ cã l·i. Qua ®Þnh nghÜa ta cã thÓ thÊy r»ng trong quan hÖ tÝn dông ng­êi cho vay chØ nh­êng quyÒn sö dông cho ng­êi cho vay, sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo tháa thuËn, ng­êi ®i vay sÏ hoµn tr¶ l¹i cho ng­êi cho vay. Sù hoµn tr¶ nµy kh«ng chØ b¶o tån vÒ mÆt gi¸ trÞ mµ cßn ®­îc t¨ng thªm vèn tÝn dông d­íi h×nh thøc lîi tøc [5]. TÝn dông lµ mét ph¹m trï kinh tÕ rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p, c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n ®Òu thÓ hiÖn ®­îc hai néi dung chñ yÕu (H×nh 2.2): Thø nhÊt: Ng­êi së h÷u cã mét sè vèn b»ng tiÒn hay hµng hãa chuyÓn giao cho ng­êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Thø hai: HÕt thêi h¹n sö dông, ng­êi sö dông vèn ph¶i hoµn tr¶ vèn cho ng­êi së h÷u vèn víi mét gi¸ trÞ lín h¬n. Trong quan hÖ tÝn dông, ng­êi cho vay chØ trao ®æi quyÒn sö dông vèn, chø kh«ng trao ®æi quyÒn së h÷u vèn cho ng­êi vay [6]. Ng­êi së h÷u Ng­êi sö dông Cho vay Hoµn tr¶ Ng­êi ®i vay Ng­êi cho vay H×nh 2.2 Sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tÝn dông Nh­ vËy, tÝn dông lµ mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi cho vay (ng­êi së h÷u) vµ ng­êi ®i vay (ng­êi sö dông) th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ trÞ, vèn tÝn dông ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ hoÆc hµng hãa. TÝn dông lµ ph¹m trï kinh tÕ thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay. Trong quan hÖ nµy ng­êi cho vay cã nhiÖm vô chuyÓn giao quyÒn sö dông tiÒn hoÆc hµng hãa cho ng­êi ®i vay trong thêi gian nhÊt ®Þnh, khi tíi thêi h¹n tr¶ nî ng­êi ®i vay cã nghÜa vô hoµn tr¶ sè tiÒn hoÆc gi¸ trÞ hµng hãa ®· vay, kÌm theo mét kho¶n l·i [12]. Theo néi dung kinh tÕ, tÝn dông thùc chÊt lµ quan hÖ kinh tÕ vÒ sö dông vèn t¹m thêi nhµn rçi gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶ dùa trªn c¬ së cã sù tÝn nhiÖm. TÝn dông lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ n¶y sinh trong ®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông kh«ng chØ nh»m tháa m·n nhu cÇu ®iÒu hßa vèn trong x· héi mµ cßn lµ mét ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Cã thÓ thÊy thùc chÊt cña tÝn dông qua mét sè ®iÓm sau: - Thø nhÊt, cã sù tháa thuËn: Sù tháa thuËn thÓ hiÖn qua l­îng vèn vay, l·i suÊt hay ®iÒu kiÖn kÌm theo, thêi gian vay, møc ®é tÝn nhiÖm (sù tin t­ëng, chç quen biÕt - xa l¹, l­îng th«ng tin thu thËp ®­îc) cña ng­êi cho vay ®èi víi ng­êi ®i vay sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn néi dung tháa thuËn gi÷a hai bªn. - Thø hai, yÕu tè thêi gian: Kh¸i niÖm tÝn dông lu«n g¾n liÒn víi yÕu tè thêi gian. Sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay l­îng vay ban ®Çu cïng víi thùc thi c¸c ®iÒu kiÖn ®· tháa thuËn. Nh­ vËy, yÕu tè thêi gian g¾n víi c¸c ®iÒu kiÖn mµ bªn ®i vay cã nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn víi bªn vay. - Thø ba, gi¸ trÞ cña kho¶n vay thay ®æi: Gi¸ trÞ cña kho¶n vay sÏ thay ®æi do phô thuéc vµo diÔn biÕn nÒn kinh tÕ, phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tháa thuËn cña hai bªn ®i vay vµ cho vay. 2.1.2.2 B¶n chÊt vµ c¸c h×nh thøc cña tÝn dông C¸c hµnh vi kinh tÕ ®­îc bao hµm bëi ho¹t ®éng tÝn dông diÔn ra trän vÑn tõ ®Çu ®Õn cuèi gäi lµ mét chu kú vµ bao gåm 3 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1, cÊp vµ nhËn vèn: Bªn cho vay cÊp tÝn dông cho bªn ®i vay, gi÷a hai bªn cã sù tháa thuËn vÒ ®iÒu kiÖn vay m­în. Giai ®o¹n 2, sö dông vèn tÝn dông: Bªn vay dïng vèn tÝn dông vµo môc ®Ých cña m×nh, môc ®Ých nµy ®­îc hoÆc kh«ng ®­îc tháa thuËn víi bªn cho vay. Giai ®o¹n 3, hoµn tr¶ tÝn dông: Bªn vay hoµn tr¶ vèn tÝn dông vµ thùc hiÖn cam kÕt khi vay gi÷a hai bªn [13]. Tõ ba giai ®o¹n trªn cho thÊy, b¶n chÊt cña tÝn dông lµ h×nh thøc ®Çu t­ thu l·i trªn vèn, nh­ng trao quyÒn sö dông vèn cho ng­êi kh¸c. Vèn cho vay kh«ng mÊt ®i mµ lu©n chuyÓn qua c¸c quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn qu¶n lý. KÕt thóc mét chu kú tÝn dông, vèn ®­îc tr¶ l¹i cho ng­êi së h÷u cïng phÇn l·i hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn kÌm theo. 2.1.2.3 Chøc n¨ng cña tÝn dông Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tÝn dông thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: - Chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶: TÝn dông thu hót ®¹i bé phËn tiÒn tÖ nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ vµ ph©n phèi l¹i chóng d­íi h×nh thøc cho vay ®Ó bæ sung vèn cho c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc cã nhu cÇu vÒ vèn nh»m phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng. - Chøc n¨ng tiÕt kiÖm tiÒn mÆt: Ho¹t ®éng tÝn dông ph¸t triÓn thóc ®Èy viÖc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n bï trõ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. §iÒu nµy lµm gi¶m ®¸ng kÓ l­îng giÊy b¹c trong l­u th«ng, gi¶m chi phÝ l­u th«ng, cho phÐp Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt mét c¸ch linh ho¹t khèi l­îng tiÒn tÖ nh»m ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu tiÒn tÖ cho s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa ph¸t triÓn. - Chøc n¨ng kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ: Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hai chøc n¨ng trªn, tÝn dông cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh tæng hîp vµ nh¹y bÐn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ, do ®ã tÝn dông ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng cña Nhµ n­íc ®Ó kiÓm so¸t, thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc ho¹ch ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ. §ång thêi, tÝn dông cã thÓ ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm quèc d©n trong nÒn kinh tÕ trong khi thùc hiÖn chøc n¨ng tiÕt kiÖm tiÒn mÆt. 2.1.3 TÝn dông ng©n hµng TÝn dông ng©n hµng lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng, cßn bªn kia lµ c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Æc ®iÓm cña tÝn dông ng©n hµng - Huy ®éng vèn vµ cho vay ®Òu ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ: TÊt c¶ nh÷ng nguån vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi hoÆc nhµn rçi l©u dµi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, b»ng nh÷ng c¬ chÕ thÝch hîp, ng©n hµng huy ®éng vÒ quü cña m×nh ®Ó h×nh thµnh nguån vèn cho vay. Trªn c¬ së nguån vèn ®· cã, ng©n hµng còng b»ng nh÷ng c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch phï hîp, tiÕn hµnh cho c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n vay ®Ó bæ sung vµo nguån vèn s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña chóng. Huy ®éng vèn vµ cho vay d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ lµ lo¹i h×nh tÝn dông phæ biÕn, linh ho¹t vµ ®¸p øng víi mäi ®èi t­îng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. - C¸c ng©n hµng ®ãng vai trß lµ tæ chøc trung gian trong qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay: Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng bao gåm hai nghiÖp vô ®éc lËp t­¬ng ®èi lµ huy ®éng vèn vµ cho vay. Thùc hiÖn nghiÖp vô huy ®éng vèn, ng©n hµng lµ ng­êi ®i vay. Sö dông nguån vèn ®Çu t­ cho c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n, ng©n hµng lµ ng­êi cho vay. Nh­ vËy, ng©n hµng ®ãng vai trß lµ tæ chøc kinh tÕ trung gian: §i vay ®Ó cho vay. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng ®éc lËp t­¬ng ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi: Vèn tÝn dông ng©n hµng lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nh­ vËy nÕu khèi l­îng hµng hãa s¶n xuÊt vµ l­u th«ng t¨ng lªn, th× nhu cÇu vèn, trong ®ã cã vèn tÝn dông ng©n hµng còng t¨ng lªn. Tr­êng hîp nµy, vèn tÝn dông ng©n hµng vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nh­ng trong nhiÒu tr­êng hîp, vèn tÝn dông ng©n hµng kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa. Mµ chóng ®­îc sö dông vµo nh÷ng môc ®Ých phi s¶n xuÊt nh­: T¸i chiÕt khÊu hoÆc t¸i cÇm cè c¸c th­¬ng phiÕu “khèng”, t¸i chiÕt khÊu hoÆc t¸i cÇm cè c¸c lo¹i c«ng tr¸i quèc gia… hoÆc trong thêi kú kinh tÕ bÞ khñng ho¶ng, s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa bÞ co hÑp, nh­ng nhu cÇu tÝn dông vÉn gia t¨ng, nhu cÇu nµy kh«ng ph¶i cho t¸i s¶n xuÊt mµ ®Ó thanh to¸n chèng t×nh tr¹ng vì nî. 2.1.4 Cung cÇu vèn tÝn dông - CÇu cung vèn tÝn dông cña nÒn kinh tÕ + CÇu vèn tÝn dông gåm c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thiÕu vèn ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy tham gia thÞ tr­êng vèn tÝn dông nh­ mét tÊt yÕu vµ ph¶i tr¶ gi¸ cho quyÒn sö dông vèn vay cña c¸c tæ chøc cho vay (l·i suÊt vay vèn). + Cung vèn tÝn dông gåm c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®­a vµo thÞ tr­êng b»ng c¸c h×nh thøc nh­ göi tiÕt kiÖm, mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, mua cæ phiÕu ë thÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n,… trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh vµ ®­îc h­ëng "lîi nhuËn" hay cßn gäi lµ l·i suÊt tiÕt kiÖm. - CÇu cung vèn tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông + CÇu vèn tÝn dông: C¸c tæ chøc tÝn dông huy ®éng vèn nhµn rçi trong x· héi ®Ó thµnh vèn cña m×nh, viÖc huy ®éng ®­îc tiÕn hµnh d­íi c¸c h×nh thøc nh­ tiÒn göi tiÕt kiÖm, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu,… + Cung vèn tÝn dông: C¸c tæ chøc tÝn dông dïng vèn ®· huy ®éng ®­îc cho c¸c tæ chøc, thµnh phÇn kinh tÕ cã nhu cÇu vay vèn vµ sö dông nguån vèn ®ã. C¸c tæ chøc khi sö dông vèn cña ng­êi kh¸c ®Òu ph¶i tr¶ mét gi¸ cho viÖc nhËn ®­îc quyÒn sö dông vèn, gi¸ ®ã gäi lµ l·i suÊt tÝn dông. Còng nh­ c¸c lo¹i thÞ tr­êng hµng ho¸ kh¸c, thÞ tr­êng vèn tÝn dông còng tu©n thñ quy luËt cÇu cung. Khi cã nhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n cÇn vèn th× l·i suÊt sÏ cao vµ khi cã nhiÒu vèn nhµn rçi ®­îc cung trªn thÞ tr­êng th× l·i suÊt gi¶m xuèng. Sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo thÞ tr­êng vèn tÝn dông lóc nµy cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, nh»m ®iÒu chØnh møc l·i suÊt cho phï hîp, ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay còng nh­ ng­êi sö dông vèn vay, ®ång thêi gi÷ cho sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh phñ can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr­êng vèn tÝn dông th«ng qua c¬ chÕ thÞ tr­êng hoÆc ChÝnh phñ sÏ t¸c ®éng ®Õn cÇu hoÆc cung vèn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nh­ ®Çu t­ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn viÔn th«ng, th«ng tin liªn l¹c, ®Çu t­ cho gi¸o dôc, y tÕ,… thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu cña thÞ tr­êng tiªu dïng b»ng c¸ch t¸c ®éng vµo tiÒn l­¬ng, gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng (trî c­íc, trî gi¸, quü b×nh æn,…) [14]. 2.2 Nh÷ng lý luËn chung vÒ l·i suÊt tÝn dông 2.2.1 Sù ph¸t triÓn cña c«ng cô l·i suÊt L·i suÊt tÝn dông ®­îc coi lµ gi¸ c¶ cña vèn tÝn dông - mét lo¹i gi¸ c¶ ®Æc biÖt ®èi víi hµng hãa ®Æc biÖt. Còng nh­ bÊt kú h×nh thøc gi¸ c¶ nµo trong kinh tÕ thÞ tr­êng, l·i suÊt tÝn dông cã nhiÒu h×nh thøc biÓu hiÖn theo yªu cÇu giao dÞch vµ theo c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. C¸c biÓu hiÖn vÒ gi¸ còng ph¸t triÓn theo c¸c møc ®é giao dÞch. Cã thÓ quy vÒ hai d¹ng giao dÞch c¬ b¶n: Lo¹i th«ng th­êng: §èi víi mçi lo¹i giao dÞch, cung - cÇu tÝn dông ®­îc x¸c lËp vµ quyÕt ®Þnh c¨n cø theo ®èi t­îng cña giao dÞch, khèi l­îng giao dÞch, chñ thÓ giao dÞch vµ vai trß cña t¸c nh©n trong hÖ thèng giao dÞch. ë ®©y, mãn nî tÝn dông cã “gi¸ c¶” gièng nh­ gi¸ c¶ hµng hãa th«ng th­êng: Cã gi¸ b¸n bu«n - b¸n lÎ; gi¸ b¸n cho ®èi t­îng quen biÕt; gi¸ cho lo¹i hµng (ngo¹i tÖ - néi tÖ); gi¸ tr¶ ngay - tr¶ gãp… Lo¹i ®Æc biÖt: Lµ nh÷ng lo¹i mµ thÞ tr­êng hµng hãa th«ng th­êng kh«ng cã hoÆc kh«ng phæ biÕn, do vèn tÝn dông ®­a vµo giao dÞch lµ hµng hãa “quyÒn sö dông vèn” nªn ë ®©y kh«ng cã sù chuyÓn ®æi së h÷u nh­ hµng hãa th«ng th­êng. Do vËy c¸c lo¹i giao dÞch cã tÝnh ®Æc biÖt vÒ gi¸ cña cung - cÇu tÝn dông thÓ hiÖn ë “gi¸ tÝn dông” (l·i suÊt) theo thêi h¹n tÝn dông; “gi¸” theo møc ®é an toµn cña tÝn dông (tÝn chÊp - thÕ chÊp); “gi¸” theo møc chÊp nhËn rñi ro cña tÝn dông; “gi¸” theo tr¶ tr­íc - tr¶ sau; “gi¸” cè ®Þnh hay thay ®æi theo thêi gian; “gi¸” theo danh nghÜa hay theo gi¸ trÞ thùc; “gi¸” theo c¸ch tÝnh ®¬n hay tÝnh kÐp; “gi¸” tû lÖ hay t­¬ng ®­¬ng. ViÖc h×nh thµnh nhiÒu d¹ng giao dÞch cña c«ng cô hµng hãa ®Æc biÖt dÉn ®Õn h×nh thµnh nhiÒu “gi¸ c¶” l·i suÊt kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ tÝn dông xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i gi¸ h¬n gi¸ cña hµng hãa th«ng th­êng. 2.2.2 Kh¸i niÖm l·i suÊt L·i suÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ phøc t¹p, g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng hãa. T­ duy kinh tÕ hiÖn ®¹i cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ l·i suÊt, ch¼ng h¹n: John Maynard Keynes cho r»ng l·i suÊt lµ sù tr¶ c«ng cho sè tiÒn vay, nã lµ phÇn th­ëng cho së thÝch chi tiªu hay së thÝch thanh kho¶n; David Cox th× cho r»ng l·i suÊt biÓu hiÖn gi¸ c¶ kho¶n tiÒn mµ ng­êi cho vay ®ßi hái khi t¹m thêi trao quyÒn sö dông kho¶n tiÒn cña m×nh cho ng­êi kh¸c, ng­êi ®i vay coi l·i suÊt nh­ kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶ cho viÖc sö dông t¹m thêi tiÒn cña ng­êi kh¸c; hoÆc l·i suÊt cã thÓ ®­îc gäi lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, hay nãi kh¸c ®i, chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn lµ kho¶n lîi tøc mÊt ®i khi ng­êi ta gi÷ tiÒn chø kh«ng ph¶i lµ c¸c tr¸i kho¸n [1]. Cho dï l·i suÊt xuÊt hiÖn trong quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c chñ thÓ víi môc ®Ých ®Çu t­, kinh doanh, tiªu dïng hoÆc trong quan hÖ tÝn dông gi÷a ng©n hµng trung ­¬ng (NHTW) vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM); víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m«, th× kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt ®­îc thõa nhËn cã tÝnh phæ biÕn lµ: L·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña vèn tiÒn tÖ, ®­îc ®o b»ng tû lÖ gi÷a sè tiÒn l·i víi sè tiÒn gèc mµ ng­êi ®i vay (ng­êi mua) ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay (ng­êi b¸n) mµ th«ng th­êng tÝnh theo ®¬n vÞ %/n¨m hoÆc %/th¸ng. 2.2.3 Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña l·i suÊt L·i suÊt tÝn dông lµ mét ph¹m trï kinh tÕ mang tÝnh chÊt tæng hîp, ®a d¹ng vµ phøc t¹p, l·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc kiÒm chÕ tµi chÝnh th«ng qua NHNN nh»m kiÓm so¸t l·i suÊt ®Ó ®iÒu tiÕt viÖc cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Sù ®a d¹ng phøc t¹p cña l·i suÊt tÝn dông lµm thÞ tr­êng vèn tÝn dông cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi c¸c lo¹i thÞ tr­êng hµng ho¸. Sù trao ®æi hµng ho¸ chØ lµ sù trao ®æi gi¸ trÞ sö dông cña nã, sù vËn ®éng cña vèn tÝn dông tõ tr¹ng th¸i T sang T' (T' = T + ∆t). Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng cña tÝn dông lµ sau kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ng­êi sö dông (ng­êi vay) ph¶i hoµn tr¶ cho ng­êi cho vay (ng­êi chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông tÝn dông cho ng­êi vay) mét l­îng gi¸ trÞ tiÒn lín h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu. PhÇn gi¸ trÞ lín h¬n ®ã chÝnh lµ lîi tøc tÝn dông (∆t), nh­ vËy lîi tøc tÝn dông lµ phÇn mµ ng­êi vay ph¶i tr¶ thªm cho ng­êi cho vay, do viÖc sö dông sè tiÒn ®· vay tr¶ cho gi¸ trÞ sö dông vèn vay, ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ sinh lêi hoÆc ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng vèn tÝn dông nh­ gi¸ c¶ c¸c hµng ho¸ th«ng dông. Lîi tøc tÝn dông chØ lµ h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ trÞ vèn vay, theo C.M¸c ®ã lµ h×nh th¸i phi lý, v× nã chØ tr¶ cho quyÒn sö dông mµ kh«ng lµ quyÒn së h÷u, còng kh«ng ph¶i lµ quyÒn së h÷u vÜnh viÔn mµ nã chØ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi vay [4], [5]. Lîi tøc tÝn dông lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi sù vËn ®éng cña tÝn dông vµ ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña tÝn dông [5]. VÒ b¶n chÊt: Lîi tøc tÝn dông lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông vèn vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mµ ng­êi sö dông ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u nã. VÒ sè l­îng: Lîi tøc tÝn dông ®­îc xem xÐt tõ hai phÝa gåm ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. - Ng­êi ®i vay: Lîi tøc lµ sè tiÒn ngoµi phÇn vèn mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ sau mét thêi gian sö dông tiÒn vay. - Ng­êi cho vay: Lîi tøc lµ kho¶n chªnh lÖch t¨ng thªm gi÷a sè tiÒn thu vÒ vµ sè tiÒn ph¸t ra ban ®Çu mµ ng­êi së h÷u vèn thu ®­îc sau mét thêi gian cho vay nhÊt ®Þnh. 2.2.4 C¸c lo¹i l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n, n¬i mua b¸n ng¾n h¹n c¸c giÊy tê cã gi¸, bao gåm tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu NHTW, chøng chØ tiÒn göi (CD) vµ c¸c giÊy tê kh¸c. C¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ bao gåm: ChÝnh phñ; NHTW; chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng; c¸c NHTM; c¸c nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp vµ m«i giíi; c¸c tæ chøc; c¸ nh©n lµ kh¸ch hµng göi, vay, ®i vay vµ mua, b¸n c¸c c«ng cô nî. C¬ cÊu thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­îc ph©n lo¹i theo tiªu thøc c¸c c«ng cô tµi chÝnh giao dÞch cã c¸c bé phËn: ThÞ tr­êng tiÒn göi; thÞ tr­êng tÝn dông; thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng; thÞ tr­êng ngo¹i hèi; thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c; thÞ tr­êng më. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n lµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho c¸c c«ng cô tµi chÝnh; lµ n¬i hç trî vèn l­u ®éng cho c¸c tæ chøc kinh tÕ (TCKT) vµ tµi trî ng¾n h¹n cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc (NSNN); cung cÊp l·i suÊt tham chiÕu cho thÞ tr­êng vèn; lµ n¬i ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ chñ yÕu cña NHTW. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­îc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, l·i suÊt cã thÓ ®­îc niªm yÕt trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Theo tÝnh c¹nh tranh cña c¸c c«ng cô nî, cã thÓ ph©n chia l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ thµnh hai nhãm d­íi ®©y: 2.2.4.1 C¸c l·i suÊt chÞu t¸c ®éng chñ yÕu cña cung - cÇu vèn C¸c l·i suÊt ®­îc h×nh thµnh vµ biÕn ®éng do t¸c ®éng chñ yÕu cña nh©n tè cung - cÇu vèn, phæ biÕn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh­ sau: - L·i suÊt tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc (KBNN) lµ tû lÖ gi÷a sè tiÒn l·i so víi sè tiÒn gèc mµ KBNN tr¶ cho ng­êi mua tÝn phiÕu khi ®Õn h¹n, nã ®ãng vai trß lµ møc l·i suÊt chuÈn (Benchmark) trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. - L·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n lµ tû lÖ gi÷a sè tiÒn l·i so víi sè tiÒn gèc mµ ng­êi huy ®éng vèn ph¶i tr¶ cho c¸c h×nh thøc nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng. - L·i suÊt kú phiÕu do ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh kh¸c ph¸t hµnh lµ l._.·i suÊt ghi trªn kú phiÕu, cã thêi h¹n thanh to¸n d­íi 12 th¸ng, ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. - L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ tû lÖ gi÷a sè tiÒn l·i so víi sè tiÒn gèc mµ ng­êi vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay trong thêi h¹n d­íi 12 th¸ng. - L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lµ l·i suÊt vay ng¾n h¹n gi÷a c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi nhau trªn TTTT liªn ng©n hµng, nã mang ý nghÜa huy ®éng vèn “nãng”, biÕn ®éng hµng ngµy, ph¶n ¸nh cung - cÇu vèn thÞ tr­êng. - L·i suÊt VNIBOR lµ l·i suÊt vay ng¾n h¹n gi÷a c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ViÖt Nam. - L·i suÊt b¶o chøng (gäi lµ “call money rate”) lµ l·i suÊt mµ c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n ph¶i tr¶ cho NHTM khi thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o chøng cho kh¸ch hµng, nã cho biÕt t×nh tr¹ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. - L·i suÊt kú phiÕu c«ng ty lµ l·i suÊt huy ®éng vèn ng¾n h¹n cña c«ng ty tµi chÝnh hoÆc c¸c c«ng ty lín, cã uy tÝn, thay v× ph¶i ®i vay ng©n hµng th­¬ng m¹i víi l·i suÊt cao h¬n. - L·i suÊt CD lµ l·i suÊt huy ®éng ®­îc tÝnh to¸n dùa trªn mét sè l·i suÊt tiªu biÓu cã ®é tin cËy cao nhÊt, do mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i lín ¸p dông khi hä ph¸t hµnh c¸c CD ®Ó thu hót vèn víi khèi l­îng lín [1]. 2.2.4.2 C¸c l·i suÊt chÝnh thøc cña ng©n hµng Trung ­¬ng Theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ quy ®Þnh cña luËt ph¸p ë mçi n­íc, Ng©n hµng Trung ­¬ng x¸c ®Þnh vµ c«ng bè c¸c møc l·i suÊt chÝnh thøc lµm c«ng cô ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT) nh­ sau: - L·i suÊt t¸i cÊp vèn lµ l·i suÊt do ng©n hµng Trung ­¬ng ¸p dông khi cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vay ng¾n h¹n. - L·i suÊt chiÕt khÊu lµ mét h×nh thøc l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc ¸p dông khi NHTW chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu, c¸c giÊy tê cã gi¸ cña c¸c NHTM. - L·i suÊt cho vay qua ®ªm lµ mét h×nh thøc l·i suÊt t¸i cÊp vèn, th«ng th­êng nã lµ giíi h¹n trªn cña l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. - L·i suÊt tiÒn göi cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ l·i suÊt do NHTW c«ng bè, ¸p dông ®èi víi tiÒn göi cña ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i NHTW. - L·i suÊt sµn tiÒn göi lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu do NHTW quy ®Þnh, ¸p dông ®èi víi l·i suÊt tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, trong tr­êng hîp NHTW kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt thÞ tr­êng. - L·i suÊt trÇn cho vay lµ l·i suÊt cho vay tèi ®a do NHTW quy ®Þnh, ¸p dông ®èi víi l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng, trong tr­êng hîp NHTW kiÓm so¸t trùc tiÕp l·i suÊt thÞ tr­êng. - L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHTW c«ng bè, lµm c¬ së cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i x¸c ®Þnh l·i suÊt kinh doanh hoÆc tham kh¶o. - L·i suÊt repo lµ l·i suÊt ¸p dông víi hîp ®ång mua l¹i giÊy tê cã gi¸ mµ ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i tr¶ cho Ng©n hµng Trung ­¬ng [1]. 2.2.5 Ph©n biÖt gi÷a c¸c lo¹i l·i suÊt - L·i suÊt danh nghÜa lµ l·i suÊt bao gåm c¶ yÕu tè l¹m ph¸t, hay nãi c¸ch kh¸c lµ l·i suÊt ghi trªn c¸c giÊy tê cã gi¸, hîp ®ång vay vèn. - L·i suÊt thùc lµ l·i suÊt ®­îc bá tû lÖ l¹m ph¸t, nã gÇn ®óng b»ng chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt danh nghÜa vµ tû lÖ l¹m ph¸t. - L·i suÊt th¶ næi lµ l·i suÊt ®­îc t¨ng hoÆc gi¶m, cã hoÆc kh«ng ®­îc b¸o tr­íc. - L·i suÊt cè ®Þnh lµ l·i suÊt ®­îc Ên ®Þnh ngay khi thùc hiÖn viÖc nhËn tiÒn göi, hoÆc cho vay vèn vµ kh«ng thay ®æi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. 2.2.6 C¸c ph­¬ng ph¸p ®o l·i suÊt 2.2.6.1 L·i suÊt ®¬n L·i suÊt ®¬n lµ l·i suÊt ¸p dông ®èi víi nh÷ng hîp ®ång huy ®éng hoÆc cho vay vèn cã hiÖu lùc t¹i mét ngµy nhÊt ®Þnh vµ viÖc thanh to¸n tiÒn gèc vµ tiÒn l·i chØ ®­îc tiÕn hµnh mét lÇn t¹i mét ngµy x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai. L·i suÊt ®¬n ®­îc sö dông chñ yÕu trong c¸c tr­êng hîp khi mµ hîp ®ång chØ cã mét kú h¹n thanh to¸n. C«ng thøc cña l·i suÊt ®¬n: S = P(1+r.t), trong ®ã: P: lµ sè tiÒn gèc ®Çu t­ hoÆc ®i vay - gi¸ trÞ hiÖn thêi. r: lµ l·i suÊt ®­îc niªm yÕt trªn c¬ së mét kú h¹n nhÊt ®Þnh. t: lµ thêi h¹n cña hîp ®ång vµ ®­îc tÝnh b»ng sè lÇn so víi kú h¹n cña l·i suÊt (r), S: lµ sè tiÒn gèc vµ l·i thanh to¸n mét lÇn khi ®Õn h¹n. Gi¸ trÞ hiÖn thêi cña sè tiÒn gèc cña hîp ®ång tÝnh theo ph­¬ng ph¸p l·i suÊt ®¬n b»ng c¸ch biÕn ®æi c«ng thøc nãi trªn nh­ sau: S =P(1+r.t) P=S/(1+r.t) lµ sè tiÒn t¹i thêi ®iÓm ngµy h«m nay mµ chóng ta ®Çu t­ hoÆc ®i vay øng víi sè tiÒn thu ®­îc hoÆc ph¶i tr¶ (S) khi ®Õn h¹n. 2.2.6.2 L·i suÊt kÐp L·i suÊt kÐp lµ l·i suÊt ¸p dông ®èi víi nh÷ng hîp ®ång huy ®éng hoÆc cho vay vèn cã nhiÒu kú tÝnh l·i thu ®­îc cña c¸c kú tr­íc ®­îc gép chung vµo víi sè tiÒn gèc ®Ó tÝnh l·i cho kú tiÕp theo, tøc lµ l·i sinh ra l·i. C«ng thøc cña l·i suÊt kÐp: Sn=P(1+i)n, trong ®ã: P: lµ sè tiÒn gèc ®Çu t­ hoÆc ®i vay – gi¸ trÞ hiÖn thêi. n: lµ sè kú tÝnh l·i. i: lµ l·i suÊt cña mçi kú tÝnh l·i. Sn: lµ gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n. Gi¸ trÞ hiÖn thêi cña sè tiÒn gèc hîp ®ång tÝnh theo ph­¬ng ph¸p l·i suÊt kÐp b»ng c¸ch biÕn ®æi c«ng thøc nãi trªn nh­ sau: Sn= P(1+i)n P=Sn/(1+i)n lµ sè tiÒn t¹i thêi ®iÓm ngµy h«m nay mµ chóng ta ®Çu t­ hoÆc ®i vay øng víi sè tiÒn thu ®­îc hoÆc ph¶i tr¶ (Sn) khi ®Õn h¹n. 2.2.6.3 L·i suÊt hoµn vèn L·i suÊt hoµn vèn lµ ph­¬ng ph¸p ®o c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn thanh to¸n nhËn ®­îc cña mét c«ng cô nî víi gi¸ trÞ h«m nay cña c«ng cô ®ã. Cã hai lo¹i l·i suÊt hoµn vèn: - L·i suÊt hoµn vèn hiÖn hµnh lµ tØ lÖ gi÷a tiÒn thanh to¸n coupon hµng n¨m víi gi¸ cña chøng kho¸n ®ã: ic = C/Pb (1) Trong ®ã: ic = L·i suÊt hoµn vèn hiÖn hµnh Pb = Gi¸ cña tr¸i kho¸n coupon C = TiÒn coupon hµng n¨m - L·i suÊt hoµn vèn trªn c¬ së tÝnh gi¶m ®­îc ®Þnh nghÜa theo c«ng thøc sau: idh = (F - Pd) x 360 E Sè ngµy tíi khi m·n h¹n Trong ®ã: idh: L·i suÊt vèn trªn c¬ së tÝnh gi¶m F: MÖnh gi¸ cña tr¸i kho¸n gi¶m gi¸ Pd: Gi¸ mua cña tr¸i kho¸n gi¶m gi¸ §Æc tÝnh cña l·i suÊt hoµn vèn trªn c¬ së tÝnh gi¶m lÊy 360 ngµy thay cho 365 ngµy; ngµy kú h¹n thanh to¸n cña tr¸i kho¸n gi¶m gi¸ cµng dµi h¬n, th× sù ®Þnh gi¸ thÊp nµy cµng trë nªn lín h¬n vµ mét sù thay ®æi trong l·i suÊt hoµn vèn tÝnh gi¶m lu«n cho thÊy mét sù thay ®æi cïng h­íng cña l·i suÊt hoµn vèn. 2.2.7 Vai trß cña l·i suÊt L·i suÊt cã liªn quan chÆt chÏ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ vµ ®ãng vai trß nh­ lµ “®ßn bÈy” quan träng, thÓ hiÖn cô thÓ nh­ sau: - L·i suÊt lµ mét c«ng cô ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«, gãp phÇn gi÷ v÷ng c¸c c©n ®èi kinh tÕ chñ yÕu trong nÒn kinh tÕ. Vai trß nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua më réng hoÆc thu hÑp ®Çu t­ ®èi víi c¸c ngµnh, vïng kinh tÕ. Nh­ thÕ, l·i suÊt kh«ng thÓ ®ãng vai trß thô ®éng mµ lµ yÕu tè cÇn thiÕt ban ®Çu, mét sù thay ®æi vÒ møc l·i suÊt chung sÏ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ trªn ph¹m vi tæng thÓ. L·i suÊt thùc ë møc cao sÏ lµm gi¶m nhu cÇu ®Çu t­ vµ ng­êi d©n sÏ cã Ýt xu h­íng mua nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng cÇn thiÕt yÕu (nh­ ph­¬ng tiÖn ®i l¹i, nghe nh×n, nhµ ë…), ®iÒu nµy lµm gi¶m nhu cÇu vÒ s¶n xuÊt cña ngµnh c«ng nghiÖp, cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn triÓn väng c«ng ¨n viÖc lµm. ViÖc h¹ thÊp l·i suÊt thùc cã t¸c ®éng ng­îc l¹i. - L·i suÊt ®­îc thõa nhËn lµ mét “®éng lùc” khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ph¸t triÓn chiÒu s©u thÞ tr­êng tµi chÝnh. Khèi l­îng vèn tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ phô thuéc vµo ®é lín thu nhËp cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n; nÕu nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ l·i suÊt ë møc hîp lý, th× míi kÝch thÝch ng­êi d©n göi tiÕt kiÖm. NÕu l·i suÊt thÞ tr­êng thÊp h¬n chØ sè l¹m ph¸t, th× xuÊt hiÖn khuynh h­íng t¨ng tiªu dïng c¸ nh©n hoÆc t×m kiÕm c¸c h×nh thøc ®Çu t­ tµi s¶n kh¸c an toµn h¬n nh­ bÊt ®éng s¶n, ngo¹i tÖ, vµng vµ cã thÓ tÝch tr÷ c¶ hµng hãa. §ång thêi, l·i suÊt t¹o nªn kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n bè cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh, cã lîi cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, h­íng c¸c nguån lùc tµi chÝnh vµo c¸c lÜnh vùc cã tû suÊt lîi nhuËn cao. - L·i suÊt lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ do Ng©n hµng Trung ­¬ng ®iÒu hµnh, ®ãng vai trß h­íng dÉn l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn tÖ, tõ ®ã lµm æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng ng©n hµng. - §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM, víi t­ c¸ch lµ gi¸ c¶ vèn tiÒn tÖ, l·i suÊt tiÒn göi lµ “gi¸ mua”, l·i suÊt cho vay lµ “gi¸ b¸n”, NHTM sö dông l·i suÊt lµ mét c«ng cô c¹nh tranh nh»m më réng kinh doanh, tèi ­u hãa lîi Ých cña m×nh. - L·i suÊt tÝn dông cßn lµ c«ng cô nh»m ®iÒu hßa cung cÇu ngo¹i tÖ, gãp phÇn c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. NÕu ChÝnh phñ thùc hiÖn kiÓm so¸t thÞ tr­êng tµi chÝnh tÝn dông b»ng c¸ch n©ng l·i suÊt th× sÏ cã t¸c dông thu hót ngo¹i tÖ vµo trong n­íc, lµm t¨ng cung ngo¹i tÖ. NÕu ChÝnh phñ h¹ l·i suÊt tÝn dông sÏ cã t¸c ®éng lµm cho dßng ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi, lµm gi¶m cung vµ cÇu ngo¹i tÖ. - Trªn tÇm vi m«, l·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô thùc hiÖn ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®¶m b¶o tÝnh tù chñ tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc nµy, nh»m t¹o ra nguån lùc tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh [1]. 2.2.8 C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt Lý thuyÕt kinh tÕ hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHTW c¸c n­íc ®· chØ ra t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè chñ yÕu ®èi víi biÕn ®éng cña l·i suÊt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ quy m« nhá, më cöa, TTTT ph¸t triÓn ë møc ®é thÊp nh­ sau: - Cung - cÇu vèn tiÒn tÖ: Cung vèn cã ®­îc chñ yÕu tõ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm cña d©n c­, vèn t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c TCKT vµ khèi l­îng vèn ®­îc cung cÊp phô thuéc vµo l·i suÊt; nÕu l·i suÊt qu¸ thÊp, d©n c­ sÏ gi÷ tiÕt kiÖm d­íi d¹ng tiÒn mÆt hoÆc tµi s¶n kh¸c lµm cho cung vèn gi¶m; khi l·i suÊt t¨ng, khèi l­îng cung vèn còng t¨ng lªn. Bªn c¹nh ®ã, cung vèn ®­îc bæ sung b»ng qu¸ tr×nh cung øng tiÒn tÖ th«ng qua TTTT; trong ®ã Ng©n hµng Trung ­¬ng cã vai trß quan träng, võa lµ mét chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh cung øng tiÒn tÖ, võa cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t qu¸ tr×nh nµy b»ng c¸c c«ng cô cña m×nh; viÖc “më réng” hoÆc “th¾t chÆt” khèi l­îng tiÒn cung øng sÏ cã t¸c ®éng lµm gi¶m hoÆc t¨ng l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ. CÇu vèn tiÒn tÖ lµ nhu cÇu vay vèn cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c TCKT, c¸ nh©n vµ chÝnh phñ; cÇu vèn phô thuéc vµo kú väng t¨ng tr­ëng kinh tÕ, møc ®é æn ®Þnh cña tiÒn tÖ vµ tû suÊt lîi nhuËn lín h¬n hoÆc nhá h¬n l·i suÊt. CÇu vèn tiÒn tÖ cßn lµ nhu cÇu n¾m gi÷ tiÒn mÆt cña c¸c chñ thÓ trªn thÞ tr­êng ®Ó chi tiªu vµ ®Çu t­ vµo c¸c c«ng cô tµi chÝnh. CÇu vÒ tiÒn mÆt phô thuéc nhiÒu vµo thu nhËp cña ng­êi d©n, møc gi¸ c¶, rñi ro, tÝnh láng vµ lîi tøc thu ®­îc cña c¸c c«ng cô nî. Mäi sù thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn cung - cÇu vèn tiÒn tÖ ®Òu t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt, ch¼ng h¹n t¨ng tiÕt kiÖm sÏ dÉn ®Õn t¨ng cung vèn, nÕu cÇu vèn kh«ng t¨ng t­¬ng øng víi sù t¨ng lªn cña cung vèn sÏ lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn. - L¹m ph¸t: Th«ng th­êng ®­îc ®o b»ng chØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI). L·i suÊt danh nghÜa b»ng l·i suÊt thùc céng víi tû lÖ l¹m ph¸t; trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, c¶ ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi cho vay th­êng muèn cã mét møc l·i suÊt cao h¬n l¹m ph¸t ®Ó b¶o toµn vèn vµ cã l·i thùc. - Møc ®é rñi ro: L·i suÊt ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng ph¶n ¸nh cung - cÇu vèn tiÒn tÖ, nh­ng trªn thùc tÕ tån t¹i nhiÒu lo¹i l·i suÊt chªnh lÖch nhau, do cã sù kh¸c nhau vÒ l·i suÊt hoµn vèn, uy tÝn cña ng­êi ph¸t hµnh. Møc ®é rñi ro cña l·i suÊt ph¶n ¸nh mèi t­¬ng quan gi÷a c¸c lo¹i l·i suÊt kh¸c nhau. L·i suÊt ®­îc cÊu thµnh b»ng ba phÇn lµ tiÒn tr¶ cho ng­êi cho vay, trang tr¶i rñi ro trong tr­êng hîp vèn kh«ng ®­îc hoµn tr¶ vµ chi phÝ ho¹t ®éng. Rñi ro trong viÖc hoµn tr¶ vèn cµng cao th× ng­êi cho vay sÏ tÝnh l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i. - CÊu tróc kú h¹n: L·i suÊt cña c«ng cô nî phô thuéc vµo cÊu tróc kú h¹n cña c«ng cô ®ã. Th«ng th­êng, møc ®é rñi ro cña c«ng cô nî phô thuéc vµo thêi h¹n thanh to¸n cña c¸c c«ng cô ®ã, cho nªn thêi h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i. CÊu tróc kú h¹n cña l·i suÊt phô thuéc vµo t­¬ng quan gi÷a l·i suÊt ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, dù tÝnh cña ng­êi mua c«ng cô nî vÒ l¹m ph¸t, biÕn ®éng tû gi¸, tÝnh láng cña c«ng cô nî. - Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ l·i suÊt TTTT quèc tÕ: Trong mét nÒn kinh tÕ më, quy m« nhá, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi vµ tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸n c©n thanh to¸n, khèi l­îng ngo¹i tÖ rßng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. NHTW thùc hiÖn viÖc “b¬m hay hót tiÒn” tõ l­u th«ng th«ng qua viÖc mua, b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn cung tiÒn vµ l·i suÊt. Tû gi¸ hèi ®o¸i ®ãng vai trß lµ ®¹i l­îng “c©n b»ng ®éng” gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ; sù æn ®Þnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét trong c¸c yÕu tè quan träng lµm æn ®Þnh l·i suÊt néi tÖ; nÕu l·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ t¨ng mµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c Ýt thay ®æi, th× l·i suÊt néi tÖ t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i. - Møc ®é ph¸t triÓn cña TTTT: TTTT cña mét n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ph¸t triÓn, khi c¸c bé phËn cña TTTT s¬ cÊp vµ thø cÊp ®­îc h×nh thµnh vµ vËn hµnh ®ång bé; doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng lín, c¸c hµng hãa cña thÞ tr­êng ®­îc ph¸t hµnh víi khèi l­îng lín, ®a d¹ng, kinh doanh chªnh lÖch gi¸ trªn thÞ tr­êng ph¸t triÓn s«i ®éng vµ cã sù kÕt nèi gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. TTTT ph¸t triÓn, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng diÔn ra m¹nh mÏ, th× l·i suÊt ph¶n ¸nh chÝnh x¸c cung - cÇu vèn, cã tÝnh æn ®Þnh cao vµ viÖc ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t l·i suÊt thÞ tr­êng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®­îc thuËn lîi. Ng­îc l¹i, TTTT kÐm ph¸t triÓn hoÆc ph¸t triÓn ë møc ®é thÊp, th× møc ®é c¹nh tranh thÊp, dÔ bÞ tæn th­¬ng, chi phÝ giao dÞch cao, l·i suÊt thiÕu tÝnh æn ®Þnh vµ kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c cung - cÇu vèn, NHTW gÆp khã kh¨n trong viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt thÞ tr­êng. - Tr×nh ®é qu¶n lý, dù b¸o vèn kh¶ dông vµ chi phÝ qu¶n lý cña c¸c NHTM: Vèn kh¶ dông cña NHTM bao gåm sè tiÒn mÆt t¹i quü, tiÒn göi v­ît møc dù tr÷ b¾t buéc (DTBB) t¹i NHTW vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ tÝnh thanh kho¶n cao, dïng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ th­êng xuyªn cho kh¸ch hµng cña m×nh. Qu¶n lý vµ dù b¸o vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM ¶nh h­ëng ®Õn cung - cÇu vèn trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng; nÕu chÊt l­îng tµi s¶n cã cao vµ c©n ®èi víi kú h¹n cña tµi s¶n nî. NHTM dù b¸o ®­îc chÝnh x¸c nhu cÇu vèn kh¶ dông, th× lµm gi¶m chi phÝ c¬ héi, ®ång thêi lµm gi¶m cÇu vÒ vèn kh¶ dông, ®ång nghÜa víi viÖc t¸c ®éng æn ®Þnh l·i suÊt thÞ tr­êng; nÕu NHTM cã c¸c biÓu hiÖn ng­îc víi ®iÒu nµy, th× t¸c ®éng lµm t¨ng l·i suÊt thÞ tr­êng. Chi phÝ kinh doanh cña c¸c NHTM bao gåm c¶ thuÕ, nÕu cµng cao th× lµm t¨ng l·i suÊt; nÕu chi phÝ gi¶m th× l·i suÊt cã thÓ thÊp h¬n. - Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n: Lîi nhuËn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ cÇn ph¶i cao h¬n l·i suÊt tÝnh cho sè tiÒn ®­îc sö dông ®Ó tµi trî cho dù ¸n ®ã. NÕu l·i suÊt tiÒn vay thÊp h¬n tû suÊt lîi nhuËn, th× cÇu tÝn dông t¨ng; cßn ng­îc l¹i, th× cÇu tÝn dông gi¶m, ®Çu t­, s¶n xuÊt, kinh doanh cã nguy c¬ bÞ thu hÑp, ¶nh h­ëng ®Õn t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, ë phÇn lín c¸c n­íc, thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn, vèn ®Çu t­ ch­a ®­îc ph©n bæ theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, th× viÖc x¸c ®Þnh mét møc tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n sÏ gÆp khã kh¨n vµ trong nhiÒu tr­êng hîp ®é tin cËy kh«ng cao. Mét sè c¸ch so s¸nh ®· ®­îc nghiªn cøu kiÓm nghiÖm ë mét sè n­íc lµ l·i suÊt thùc th­êng nhá h¬n møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ (GDP) thùc tÕ ®­îc cho lµ hîp lý, v× chØ sè t¨ng tr­ëng GDP thùc tÕ ph¶n ¸nh thu nhËp b×nh qu©n tõ ®Çu t­ cña c¸c TCKT; nÕu thu nhËp nµy cao h¬n l·i suÊt (chi phÝ vay vèn), th× ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ sÏ ®­îc më réng. 2.2.9 Mét sè lý thuyÕt vÒ l·i suÊt thÞ truêng tiÒn tÖ 2.2.9.1 Lý thuyÕt vÒ l­îng cung - cÇu tiÒn tÖ Møc cÇu tiÒn xuÊt hiÖn do viÖc gi÷ tiÒn mÆt ®Ó chi tiªu, b¶o vÖ an toµn tµi s¶n vµ s½n sµng ®Çu t­ tµi s¶n kh¸c; cÇu tiÒn t¨ng khi thu nhËp vµ gi¸ c¶ t¨ng vµ l·i suÊt ng©n hµng gi¶m; cÇu tiÒn gi¶m khi ba nh©n tè nµy biÕn ®éng theo chiÒu h­íng ng­îc l¹i. Møc cung tiÒn do Ng©n hµng Trung ­¬ng quyÕt ®Þnh “b¬m hay hót tiÒn” tõ l­u th«ng b»ng c¸c c«ng cô cña CSTT vµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. L·i suÊt i = 4% D S M* D H×nh 2.3 L·i suÊt c©n b»ng cung - cÇu tiÒn tÖ H×nh 2.3 cho thÊy ®­êng (S) biÓu thÞ ng©n hµng Trung ­¬ng gi÷ møc cung tiÒn tÖ ë mét sè l­îng ®Þnh tr­íc (M*) cho mäi l·i suÊt (i). §­êng dèc ®i xuèng (DD) biÓu thÞ møc cÇu tiÒn nh¹y c¶m víi l·i suÊt. Giao ®iÓm gi÷a cung vµ cÇu tiÒn x¸c ®Þnh l·i suÊt c©n b»ng (i=4%), ®©y lµ møc l·i suÊt ë ®iÓm khèi l­îng tiÒn do ng©n hµng Trung ­¬ng ®Ò ra lµm môc tiªu phï hîp víi khèi l­îng tiÒn mµ c«ng chóng muèn n¾m gi÷. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ bÞ chi phèi bëi sù phèi hîp gi÷a mong muèn cña ng­êi d©n n¾m gi÷ tiÒn (®­êng cong DD) vµ môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Trung ­¬ng (®­êng S t¹i thêi ®iÓm M*), t¸c ®éng qua l¹i nµy quyÕt ®Þnh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt 4% SA SB D i A' §Çu t­ hµng n¨m D M TiÒn 8% B A i B' I I A'' B'' S GNP (c) (b) (a) H×nh 2.4 NHTW quy ®Þnh møc cung tiÒn, thay ®æi l·i suÊt, ®Çu t­, s¶n l­îng H×nh 2.4 chØ ra ba mèi quan hÖ kh¸c nhau: (a) ThÞ tr­êng tiÒn tÖ ë phÝa bªn tr¸i, (b) viÖc quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ë phÝa trªn bªn ph¶i vµ (c) viÖc quyÕt ®Þnh vÒ tæng møc cÇu vµ tæng s¶n phÈm quèc d©n b»ng c¬ chÕ sè nh©n ë phÝa d­íi bªn ph¶i. Ta cã thÓ cho r»ng quan hÖ nh©n qu¶ ®i theo chiÒu kim ®ång hå tõ thÞ tr­êng tiÒn tÖ qua ®Çu t­ vµ tæng s¶n phÈm quèc d©n. B¾t ®Çu ë phÝa trªn bªn tr¸i h×nh 2.4 (a) gi¶ dô l·i suÊt ban ®Çu lµ 8% t¹i ®iÓm A t­¬ng øng víi kÕ ho¹ch cung øng tiÒn tÖ SA; nÕu NHTW t¨ng møc cung tiÒn tÖ ®Èy ®­êng cung ®Õn SB, l·i suÊt h¹ xuèng møc 4%, t¸c ®éng ®Èy møc ®Çu t­ t¨ng lªn tõ A’ ®Õn B’ nh­ h×nh 2.4 (b); t¸c ®éng d©y truyÒn tiÕp theo cho thÊy sù thay ®æi l­îng ®Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu, lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n. Nh­ vËy, viÖc NHTW thay ®æi møc cung tiÒn, nÕu cÇu tiÒn vµ c¸c nh©n tè kh¸c Ýt thay ®æi th× tr­êng hîp nµy x¶y ra theo tr×nh tù nh­ sau: M t¨ng i gi¶m I t¨ng AD t¨ng GDP vµ P t¨ng (M = tiÒn; i = l·i suÊt; I = ®Çu t­; AD = Tæng møc cÇu; GDP = tæng s¶n phÈm quèc d©n vµ P = gi¸ c¶); vµ M gi¶m i t¨ng I gi¶m AD t¨ng GDP vµ P gi¶m. Tuy nhiªn, mét sù t¨ng l­îng tiÒn cung øng cã thÓ cã bèn (4) t¸c dông ®èi víi l·i suÊt: T¸c dông tÝnh láng; t¸c dông thu nhËp; t¸c dông møc gi¸; vµ t¸c dông l¹m ph¸t dù tÝnh. T¸c dông tÝnh láng cho biÕt r»ng mét sù t¨ng khèi l­îng tiÒn cung øng sÏ dÉn ®Õn mét sù gi¶m nhÑ l·i suÊt, trong khi ba (3) t¸c dông cßn l¹i lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së lµ khi l­îng tiÒn cung øng t¨ng lªn sÏ dÉn ®Õn gi¶m tøc thêi l·i suÊt c©n b»ng thÞ tr­êng, tøc lµ t¸c dông tÝnh láng v­ît tréi h¬n c¸c t¸c dông kh¸c. Sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (cã thÓ lµ h¬n 01 n¨m), khèi l­îng tiÒn cung øng t¨ng, t¸c ®éng lµm t¨ng møc gi¸ vµ l¹m ph¸t dù tÝnh cña ng­êi d©n, kÐo theo l·i suÊt t¨ng lªn. H×nh 2.5 cho thÊy cã 3 kh¶ n¨ng x¶y ra: - Tr­êng hîp (a) cho thÊy t¸c dông tÝnh láng v­ît tréi h¬n nh÷ng t¸c dông kh¸c, do ®ã l·i suÊt gi¶m tõ (i1) ë thêi ®iÓm (t) tíi møc kÕt thóc (i2). Qua mét thêi gian, c¸c t¸c dông kh¸c t¨ng lªn, nh­ng t¸c dông tÝnh láng vÉn v­ît tréi cho nªn l·i suÊt vÉn ë møc thÊp h¬n møc ban ®Çu. Thêi gian L·i suÊt L·i suÊt T¸c dông tÝnh láng C¸c t¸c dông thu nhËp møc gi¸ vµ l¹m ph¸t dù tÝnh L·i suÊt i1 i2 i2 i1 Thêi gian Thêi gian C¸c t¸c dông thu nhËp møc gi¸ vµ l¹m ph¸t dù tÝnh T¸c dông tÝnh láng i2 i1 (a) T¸c dông tÝnh láng lín h¬n t¸c dông kh¸c (b) T¸c dông tÝnh láng nhá h¬n t¸c dông kh¸c vµ sù ®iÒu chØnh chËm ch¹p l¹m ph¸t (c) T¸c dông tÝnh láng v­ît tréi ` H×nh 2.5 T¸c dông cña tÝnh láng ®èi víi l·i suÊt theo thêi gian - Tr­êng hîp (b) cho ta thÊy t¸c dông tÝnh láng ë møc ®é Ýt h¬n so víi nh÷ng t¸c dông kh¸c. Trong thêi h¹n ng¾n, sù t¨ng cung øng tiÒn lµm cho l·i suÊt gi¶m: sau mét thêi gian, l·i suÊt ®iÒu chØnh t¨ng trë l¹i nh­ng thÊp h¬n chót Ýt so víi møc ban ®Çu do t¸c dông tÝnh láng nhá h¬n c¸c t¸c dông kh¸c. - Tr­êng hîp (c) cho thÊy t¸c dông cña l¹m ph¸t dù tÝnh v­ît tréi vµ diÔn ra nhanh chãng, bëi v× ng­êi d©n t¨ng nhanh møc dù tÝnh cña hä khi l­îng tiÒn cung øng t¨ng. T¸c dông l¹m ph¸t dù tÝnh ngay lËp tøc chÕ ngù t¸c dông tÝnh láng, dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng dÇn lªn. Sau mét thêi gian, do céng h­ëng cña t¸c dông thu nhËp vµ t¸c dông møc gi¸, lµm cho l·i suÊt t¨ng cao h¬n møc ban ®Çu. Tõ c¸c tr­êng hîp nªu trªn, cã thÓ nhËn thÊy r»ng ®Ó kh«ng x¶y ra viÖc t¨ng l·i suÊt thÞ tr­êng mét c¸ch ®ét biÕn, ®ßi hái Ng©n hµng Trung ­¬ng ®iÒu hµnh linh ho¹t viÖc t¨ng l­îng tiÒn cung øng cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m«, cung - cÇu vèn thÞ tr­êng sao cho t¸c dông tÝnh láng v­ît tréi h¬n c¸c t¸c dông kh¸c [1]. 2.2.9.2 Lý thuyÕt quü cho vay Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch nh÷ng thay ®æi cña l·i suÊt b»ng c¸ch xem xÐt cung – cÇu vèn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, hé gia ®×nh vµ chÝnh phñ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ãng (ch­a më cöa víi thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ). - CÇu vèn cña c¸c t¸c nh©n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ: CÇu vÒ vèn cña tæ chøc kinh tÕ ®Ó chi phÝ hµng tån kho vµ ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh. Hµng tån kho th­êng ®­îc tµi trî b»ng nh÷ng kho¶n vay ng¾n h¹n, cho nªn nh÷ng thay ®æi vÒ khèi l­îng hµng tån kho g©y ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ l·i suÊt ng¾n h¹n. Vèn ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh th­êng ®­îc tµi trî b»ng vèn cho vay dµi h¹n, møc lîi nhuËn dù tÝnh vµ chi phÝ vay vèn lµ hai yÕu tè liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña tæ chøc kinh tÕ. Lßng tin cña tæ chøc kinh tÕ cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®èi víi khèi l­îng vèn ®Çu t­, ngay c¶ khi l·i suÊt ë møc cao th× ®Çu t­ vÉn t¨ng, do tæ chøc kinh tÕ kú väng hiÖu qu¶ ®Çu t­ trong t­¬ng lai. Ng­îc l¹i, l·i suÊt ®­îc h¹ thÊp ®Ó kÝch thÝch ®Çu t­, nh­ng lßng tin cña tæ chøc kinh tÕ gi¶m sót, th× cÇu vÒ ®Çu t­ vÉn gi¶m xuèng. CÇu vèn cña ng­êi tiªu dïng t¨ng lªn hoÆc gi¶m thÊp do l·i suÊt gi¶m hoÆc t¨ng lªn. Tuy thÕ, trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ tr× trÖ, cÇu vèn tiªu dïng gi¶m mÆc dï l·i suÊt thÞ tr­êng ë møc thÊp, v× ng­êi tiªu dïng lo sî bÞ gi¶m thu nhËp hoÆc bÞ thÊt nghiÖp. Ng­îc l¹i, khi ng­êi tiªu dïng tin t­ëng nÒn kinh tÕ sÏ ph¸t triÓn hoÆc tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp h¬n, th× cÇu vèn tiªu dïng t¨ng lªn ®Ó chi tiªu, mua s¾m nhµ cöa. CÇu vèn cña chÝnh phñ ph¸t sinh chñ yÕu tõ chÝnh s¸ch tµi chÝnh. Quy m« cña ng©n s¸ch nhµ n­íc phô thuéc vµo c¸c quyÕt ®Þnh vÒ thuÕ, chi tiªu chÝnh phñ vÒ hµng hãa, dÞch vô vµ thanh to¸n c¸c kho¶n nî trong, ngoµi n­íc. Th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ nguyªn nh©n t¹o ra cÇu vèn, v× vËy ®­îc bï ®¾p b»ng c¸ch ®i vay trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh d­íi h×nh thøc ph¸t hµnh tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu chÝnh phñ. - Cung vèn ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ tiÕt kiÖm vµ cung øng tiÒn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng: Trong nÒn kinh tÕ, chØ cã khu vùc hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n lµ cã thÆng d­ rßng, tøc lµ tiÕt kiÖm. Khèi l­îng tiÒn tiÕt kiÖm phô thuéc vµo møc thu nhËp hiÖn cã vµ dù tÝnh trong t­¬ng lai, dù tr÷ cña c¶i, l·i suÊt dù tÝnh. Khi l·i suÊt cã chiÒu h­íng t¨ng, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n cã thÓ ngõng tiªu dïng hiÖn t¹i ®Ó tiªu dïng tèt h¬n trong t­¬ng lai, bëi hä sÏ h­ëng møc l·i suÊt cao vµ ng­îc l¹i. Ngoµi ra, chu kú kinh doanh cã t¸c ®éng lín ®èi víi khèi l­îng tiÒn tiÕt kiÖm, trong giai ®o¹n suy tho¸i kinh tÕ, víi l·i suÊt t­¬ng ®èi thÊp, th× ng­êi tiªu dïng cã thÓ chi tiªu bít ®i vµ tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n ®Ó phßng ngõa gi¶m sót thu nhËp vµ thÊt nghiÖp; nÕu nÒn kinh tÕ cã chiÒu h­íng t¨ng tr­ëng ë møc cao, th× møc thu nhËp dù tÝnh sÏ cao trong t­¬ng lai, cho nªn hé gia ®×nh, c¸ nh©n më réng tiªu dïng, gi¶m tiÕt kiÖm. Khèi l­îng tiÒn cung øng bæ sung vµo quü cho vay chÞu t¸c ®éng bëi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng Trung ­¬ng vµ chøc n¨ng t¹o tiÒn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, tøc lµ c¸c NHTM chuyÓn hãa tiÒn dù tr÷ thµnh tiÒn vèn th«ng qua viÖc cho vay vµ ®Çu t­. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng nµy vÉn bÞ giíi h¹n bëi møc dù tr÷ vµ môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ. Lý thuyÕt quü cho vay cho r»ng sè l­îng vÒ cung – cÇu cña quü cho vay lµ hai phÇn c¨n b¶n quyÕt ®Þnh l·i suÊt thÞ tr­êng vµ l·i suÊt c©n b»ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm giao nhau gi÷a ®­êng cung vµ ®­êng cÇu theo h×nh 2.6 d­íi ®©y. L·i suÊt Sè l­îng quü cho vay D S r Q H×nh 2.6 L·i suÊt c©n b»ng quü cho vay 2.3 mét sè c¬ së thùc tiÔn 2.3.1 C¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn l·i suÊt ë ViÖt Nam l·i suÊt tÝn dông ®­îc coi lµ mét c«ng cô cã t¸c dông chèng l¹m ph¸t cã hiÖu qu¶ tõng b­íc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Ngµy 16/3/1989, Ng©n hµng Nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh sè 29 víi néi dung n©ng l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n 3 th¸ng lµ 12%, kh«ng kú h¹n lµ 9%, møc l·i suÊt ®ã ®· lµm cho l¹m ph¸t gi¶m tõ 300% xuèng d­íi 01 con sè ngay trong n¨m 1989 [16]. Sau ®ã ®Õn n¨m 1996, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lµ Ng©n hµng trung ­¬ng cña quèc gia ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Tõ cuèi th¸ng 6 n¨m 1996 ®Õn th¸ng 7 n¨m 2000 Ng©n hµng Nhµ n­íc chuyÓn sang chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a. Tõ ®Çu th¸ng 8 n¨m 2000, Ng©n hµng Nhµ n­íc chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n vµ quy ®Þnh biªn ®é tèi ®a ®èi víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ kh«ng qu¸ 0,3% vµ kh«ng qu¸ 0,5% cña lo¹i cho vay trung vµ dµi h¹n. Tõ ®Çu th¸ng 6 n¨m 2001, Ng©n hµng Nhµ n­íc thùc hiÖn c¬ chÕ tù do hãa l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ nh­ng vÉn quy ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi ®èi víi ph¸p nh©n vµ gi÷ nguyªn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi néi tÖ [16]. Tõ ®Çu n¨m 2000, cïng víi viÖc c¶i c¸ch tõng b­íc hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, Ng©n hµng Nhµ n­íc dÇn dÇn gi¶m bít viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt tiÒn göi tíi tù do hãa l·i suÊt. KÓ tõ ngµy 5/8/2000, Ng©n hµng Nhµ n­ícViÖt Nam ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt c¬ b¶n, theo ®ã Ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ tham kh¶o l·i suÊt cho vay nh÷ng kh¸ch hµng tèt nhÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®Ó c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc quyÒn Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay cña m×nh so víi l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc céng víi chªnh lÖch lµ 0,3% ®èi víi vèn vay ng¾n h¹n vµ 0,5% ®èi víi vèn vay dµi h¹n [7]. HiÖn nay, ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña xu h­íng suy gi¶m nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Tõ ®Çu n¨m 2001 ®Õn nay, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· c¾t gi¶m l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi ®ång ViÖt Nam tíi 4 lÇn, tõ møc 0,75%/th¸ng xuèng cßn 0,72%, 0,65% vµ 0,60%/th¸ng (tõ 1/11/2001), nh»m ®Èy m¹nh viÖc huy ®éng vµ sö dông vèn ®óng môc ®Ých, kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa. Mét quyÕt ®Þnh quan träng vÒ l·i suÊt tÝn dông ra ®êi nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®ã lµ ngµy 30/5/2002, Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§ NHNN vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tháa thuËn b»ng ViÖt Nam ®ång cña tæ chøc tÝn dông. Theo quyÕt ®Þnh nµy, tæ chøc tÝn dông x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay dùa trªn c¬ së cung cÇu vèn thÞ tr­êng vµ møc ®é tÝn nhiÖm víi kh¸ch hµng vay vèn. §©y lµ mét b­íc ®ét ph¸ trong chÝnh s¸ch tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch nµy ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¶ tæ chøc tÝn dông vµ c¶ ng­êi vay vèn. 2.3.2 T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y NhËn thøc râ vai trß vµ t¸c dông to lín cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng, ph­¬ng h­íng cho Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam triÓn khai chÝnh s¸ch tÝn dông ngay tõ ®Çu qu¸ tr×nh c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã cã c¸c thêi kú sau: Thêi kú tõ n¨m 1986 – 1991: §øng tr­íc thùc tr¹ng kinh tÕ – x· héi ngµy cµng l©m vµo khñng ho¶ng trÇm träng, ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI (th¸ng 12/1986) ®· chñ tr­¬ng ®æi míi toµn diÖn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Tr­íc hÕt ph¶i kiªn quyÕt “Xãa bá tËp trung quan liªu, bao cÊp, x©y dùng c¬ chÕ míi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ”. Ng©n hµng cã nhiÖm vô khÈn cÊp cïng víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c phÊn ®Êu gi¶m l¹m ph¸t, ®iÒu chØnh hîp lý khèi l­îng tiÒn l­u th«ng trªn c¬ së t¨ng nhanh vßng quay cña ®ång tiÒn vµ ¸p dông phæ biÕn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, gãp phÇn tÝch cùc lËp c¸c c©n ®èi vÒ tiÒn – hµng, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn, ®¸p øng nhu cÇu vÒ tiÒn cho viÖc më réng s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa. Bªn c¹nh nhiÖm vô qu¶n lý, l­u th«ng tiÒn tÖ cña NHNN cÇn x©y dùng hÖ thèng ng©n hµng chuyªn nghiÖp, kinh doanh tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng, ho¹t ®éng theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ… ph¸t triÓn réng r·i c¸c tæ chøc tÝn dông tËp thÓ trong nh©n d©n, ng¨n chÆn t­ nh©n cho vay nÆng l·i. Thêi kú 1991 ®Õn nay: Vèn tÝn dông cho vay ph¸t triÓn kinh tÕ t¨ng m¹nh, nhu cÇu vay vèn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ hé s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng lªn. §Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy th× hµng lo¹t c¸c tæ chøc tÝn dông ra ®êi vµ b­íc ®Çu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Nh÷ng biÖn ph¸p cña Nhµ n­íc ®èi víi chÝnh s¸ch tÝn dông: Nhµ n­íc cã hai lo¹i môc tiªu khi thi hµnh chÝnh s¸ch tÝn dông ®ã lµ: - Huy ®éng vµ h­íng dÉn c¸c luång vèn tÝn dông vµo c¸c ho¹t ®éng mµ Nhµ n­íc ®¸nh gi¸ lµ ®¸ng ®­îc khuyÕn khÝch nh­: X©y dùng, c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i - dÞch vô, xuÊt khÈu… T¸c ®éng ®Ó c¸c luång tÝn dông kh«ng ®æ vÒ c¸c lÜnh vùc kh«ng cã lîi cho quèc gia. - §iÒu tiÕt ho¹t ®éng, t¹o tiÒn tÖ Ng©n hµng ®Ó cho khèi l­îng tiÒn tÖ t¹o ra vµ l­u th«ng hîp víi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Do chÝnh nh÷ng môc tiªu ®ã mµ Nhµ n­íc cã nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh trong lÜnh vùc tÝn dông nh­: + T¸c ®éng vµo l·i suÊt tÝn dông: Khi l·i suÊt cao, cÇu tÝn dông sÏ xuèng, nÕu l·i suÊt thÊp, cÇu tÝn dông sÏ lªn. Nhµ n­íc cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt nµy. Trùc tiÕp: Cã nh÷ng tr­êng hîp Nhµ n­íc x¸c ®Þnh trùc tiÕp tû lÖ l·i suÊt. Trong tr­êng hîp nµy, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc t¸c ®éng trùc tiÕp vµ tÝch cùc vµo sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ. Gi¸n tiÕp: Nhµ n­íc t¸c ®éng qua c¬ chÕ cña thÞ tr­êng, Nhµ n­íc sÏ cung hoÆc cÇu vèn ®Ó ¶nh h­ëng ®Õn ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng vµ do ®ã ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c. Khi Nhµ n­íc cung vèn, vèn sÏ dåi dµo h¬n, l·i suÊt sÏ gi¶m, kÐo theo l·i suÊt tÝn dông xuèng. Khi Nhµ n­íc cÇu vèn th× kÕt qu¶ trªn thÞ tr­êng ng­îc l¹i, tõ ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh. + Quy ®Þnh sè l­îng vèn tÝn dông, NHNN ra c¸c quy ®Þnh vÒ sè l­îng vèn ®èi víi tõng lo¹i h×nh cho vay nh»m b¶o ®¶m an toµn tÝn dông. + Trî l·i: Nhµ n­íc gióp c¸c ngµnh ho¹t ®éng ­u tiªn b»ng c¸ch dïng ng©n s¸ch ®Ó tr¶ gióp mét phÇn l·i. C¸c ng©n hµng lµ doanh nghiÖp kinh doanh cã môc ®Ých nh­ lîi nhuËn, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm gióp ai c¶, tû lÖ l·i suÊt theo ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng. NÕu Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch gióp mét phÇn nµo ®ã trong kinh tÕ hoÆc x· héi, Nhµ n­._.ợp lý, linh hoạt và được thả nổi theo từng năm. Khách hµng có thể dùng chính căn nhà định xây, mua, sửa chữa để làm tài sản đảm bảo hoặc sử dụng hình thức bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba. Lµ s¶n phÈm tÝn dông b¸n lÎ cña ng©n hµng, trong ®ã h­íng tíi ®èi t­îng kh¸ch hµng cã thu nhËp cao, æn ®Þnh, møc rñi ro thÊp. Do ®ã thêi h¹n cho vay ®­îc ng©n hµng x©y dùng dµi phï hîp víi tõng s¶n phÈm. Còng chÝnh v× ®ã mµ c¬ cÊu cho vay ®èi víi c¸c s¶n phÈm b¸n lÎ cña ng©n hµng tËp trung chñ yÕu vµo cho vay dµi h¹n. Chó träng më réng thÞ tr­êng vµ thu hót ®èi t­îng kh¸ch hµng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. §©y lµ s¶n phÈm cã møc t¨ng tr­ëng vµ doanh sè cho vay rÊt cao trong c¬ cÊu tÝn dông b¸n lÎ cña ng©n hµng, lµ s¶n phÈm kh¼ng ®Þnh sù thµnh c«ng trong viÖc nghiªn cøu t×m thÞ tr­êng cho vay cña ng©n hµng. Do nhu cÇu vÒ nhµ ë ngµy cµng cao, truyÒn thèng con ng­êi ViÖt Nam lµ mua nhµ ®Ó ë, gi¸ c¶ nhµ ®Êt ë møc cao so víi thu nhËp cña nhiÒu ng­êi lao ®éng, v× thÕ trong cïng thêi ®iÓm, l·i suÊt cho vay vèn dµi h¹n cao h¬n so víi l·i suÊt ng¾n h¹n nh­ng cho vay dµi h¹n chiÕm tû träng cao trong tæng sè vèn cho vay ®èi víi s¶n phÈm nµy. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008, tû träng cho vay dµi h¹n chiÕm 79,8% tæng sè vèn cho vay cña s¶n phÈm Nhµ míi. B¶ng 4.24 Kh¸ch hµng tham gia vay theo s¶n phÈm Nhµ míi Thêi h¹n 1/1 - 5/3 (I) 6/3 - 2/5 (II) 3/5-30/6 (III) So s¸nh Doanh sè Kh¸ch hµng SL kh¸ch hµng Doanh sè (Tû ®ång) SL kh¸ch hµng Doanh sè (Tû ®ång) SL kh¸ch hµng Doanh sè (Tû ®ång) TuyÖt ®èi T­¬ng ®èi (%) TuyÖt ®èi T­¬ng ®èi (%) II-I III-II II/I III/II II-I III-II II/I III/II Tæng céng 1.258 1.128,9 1.020 922,2 746 672,4 - 207 - 250 81,7 72,9 - 238 - 274 81,1 73,1 Ng¾n h¹n 282 204,1 261 194,6 206 151,7 - 10 - 43 95,3 78,0 - 21 - 55 92,6 78,9 6 th¸ng 140 98,5 135 95,1 108 75,4 - 3 - 20 96,5 79,3 - 5 - 27 96,4 80,0 12 th¸ng 142 105,6 126 99,5 98 76,3 - 6 - 23 94,2 76,7 - 16 - 28 88,7 77,8 Dµi h¹n 976 924,8 759 727,6 540 520,7 - 197 - 207 78,7 71,6 - 217 - 219 77,8 71,1 24 th¸ng 152 128,6 119 105,5 93 86,5 - 23 - 19 82,0 82,0 - 33 - 26 78,3 78,2 36 th¸ng 187 175,0 150 133,8 109 107,9 - 41 - 26 76,5 80,6 - 37 - 41 80,2 72,7 48 th¸ng 198 177,2 144 145,3 102 102,3 - 32 - 43 82,0 70,4 - 54 - 42 72,7 70,8 60 th¸ng 234 241,5 195 194,5 134 128,7 - 47 - 66 80,5 66,2 - 39 - 61 83,5 68,7 Trªn 60 th¸ng 205 202,5 151 148,5 102 95,3 - 54 - 53 73,3 64,2 - 54 - 49 73,7 67,5 MÆt kh¸c, do t©m lý cña ng­êi ViÖt Nam khi mua nhµ th­êng xem tuæi, xem h­íng nªn khi t×m ®­îc ng«i nhµ võa ý vÉn cè g¾ng mua cho dï ph¶i vay tiÒn víi l·i suÊt cao. Do ®ã, kh¸ch hµng vay tiÒn cña ng©n hµng Ýt nh¹y c¶m h¬n khi l·i suÊt cho vay thay ®æi. PhÇn so s¸nh cña b¶ng 4.24 còng cho thÊy sè l­îng kh¸ch hµng vµ gi¸ trÞ cho vay víi s¶n phÈm nµy cã gi¶m ®i nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ, trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008, b×nh qu©n khi l·i suÊt cho vay t¨ng lªn 1% th× sè l­îng kh¸ch hµng vay tiÒn gi¶m ®i lµ 7,2 l­ît vµ gi¸ trÞ cho vay gi¶m ®i 4,8 tû ®ång. * NhËn xÐt: Khi l·i suÊt cho vay t¨ng th× sè l­îng kh¸ch hµng ®Õn vay còng nh­ gi¸ trÞ cho vay cña ng©n hµng gi¶m ®i, nh­ng møc gi¶m ®i kh«ng gièng nhau mµ tuú thuéc vµo môc ®Ých s¶n phÈm cho vay. Khi x©y dùng l·i suÊt cho vay, ng©n hµng mét mÆt quan t©m ®Õn l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng kh¸c, mét kh¸c quan t©m ®Õn tiÖn tÝch tõng s¶n phÈm cho vay h­íng tíi ®èi t­îng kh¸ch hµng nµo ®Ó ®­a ra møc l·i suÊt cho vay hîp lý. 4.2.2.7 KiÓm ®Þnh ý nghÜa thèng kª sù thay ®æi kh¸ch hµng, doanh sè cho vay khi l·i suÊt thay ®æi Th«ng th­êng víi quan niÖm khi l·i suÊt cho vay t¨ng kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn, doanh sè cho vay gi¶m. VËy thùc tÕ quan niÖm trªn cã phï hîp víi thùc tÕ kh«ng? chóng t«i tiÕn hµnh kiÓm ®Þnh sù thay ®æi sè l­îng kh¸ch hµng, doanh sè cho vay khi l·i suÊt thay ®æi xem cã ®¶m b¶o ý nghÜa thèng kª hay kh«ng. KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.25. B¶ng 4.25 cho thÊy, tStat ®Òu lín h¬n P(T<=t) one - tail vµ P(T<=t) two - tail vµ c¶ kiÓm ®Þnh 1 phÝa vµ 2 phÝa ®Òu cho gi¸ trÞ P(T<=t) one - tail vµ P(T<=t) two - tail rÊt nhá. B¶ng 4.25 Tãm t¾t kÕt qu¶ kiÓm ®Þnh T- test ChØ tiªu Cho vay vèn l­u ®éng Cho vay Nhµ míi Kh¸ch hµng Doanh sè Kh¸ch hµng Doanh sè t Stat 7,2084 8,4215 7,3455 7,9845 P(T<=t) one-tail 0,4529 0,0345 0,5545 0,5008 t Critical one-tail 3,165 4,1451 5,4512 4,5245 P(T<=t) two-tail 0,0452 0,0251 0,7315 0,6151 t Critical two-tail 3,7544 3,5178 4,8424 5,5562 Tuy nhiªn, víi cho vay vèn l­u ®éng ta thÊy r»ng c¸c gi¸ trÞ trªn ®Òu nhá h¬n 0,5 ®iÒu ®ã chøng tá r»ng ë møc ý nghÜa thèng kª α = 5% tøc lµ víi ®é tin cËy 95% khi l·i suÊt cho vay t¨ng lªn th× sÏ sè l­îng kh¸ch hµng vay tiÒn gi¶m ®i lµ ®¸ng tin cËy. §iÒu nµy phï hîp víi kÕt qu¶ chóng t«i ph©n tÝch ë phÇn trªn, s¶n phÈm cho vay vèn l­u ®éng chñ yÕu h­íng tíi ®èi t­îng kh¸ch hµng doanh nghiÖp lµ ®èi t­îng rÊt nh¹y c¶m khi l·i suÊt thay ®æi. Víi s¶n phÈm Nhµ míi ta thÊy c¸c gi¸ trÞ P(T<=t) one - tail vµ P(T<=t) two - tail ®Òu lín h¬n 0,5%, ®iÒu nµy chøng tá ë ®é tin cËy 95% th× l·i suÊt cho vay t¨ng lªn th× sÏ sè l­îng kh¸ch hµng vay tiÒn gi¶m ®i ch­a ®¸ng tin cËy. Mµ ph¶n øng nµy chØ cã ®é tin cËy 90%, ®iÒu nµy phï hîp víi kÕt qu¶ chóng t«i tæng hîp ë phÇn trªn, ®èi víi ®èi t­îng kh¸ch hµng b¸n lÎ cña ng©n hµng do t©m lý cña ng­êi ViÖt Nam khi ®· t×m ®­îc ng«i nhµ võa ý th× hä sÏ cè g¾ng vay m­în ®Ó mua cho dï kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh ch­a ®¸p øng ®ñ. Cho nªn hä Ýt nh¹y c¶m h¬n khi l·i suÊt cho vay ®iÒu chØnh t¨ng. 4.2.2.8 Tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¸ch hµng vay tiÒn t¹i ng©n hµng Chóng t«i sö dông ph­¬ng ph¸p pháng vÊn ngÉu nhiªn 180 kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng, b»ng c¸c néi dung ®· ®­îc chuÈn bÞ s½n qua phiÕu ®iÒu tra, kÕt qu¶ pháng vÊn ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.26 vµ 4.27. B¶ng 4.26 ý kiÕn vÒ lý do kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng §VT: % Thµnh phÇn kinh tÕ Lý do Doanh nghiÖp T­ nh©n 1. §iÒu kiÖn cho vay phï hîp 20,3 17,5 2. Cã mèi quan hÖ víi ng©n hµng 5,5 15,7 3. L·i suÊt cho vay thÊp h¬n c¸c ng©n hµng kh¸c 59,7 57,3 4. Gi¶i ng©n nhanh 14,5 9,5 B¶ng 4.26 cho thÊy khi tr¶ lêi c©u hái, lý do kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng, cã ®Õn 59,7% kh¸ch hµng doanh nghiÖp vµ 57,3% kh¸ch hµng c¸ nh©n tr¶ lêi hä ®Õn vay tiÒn cña ng©n hµng lµ do l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng thÊp h¬n c¸c ng©n hµng mµ hä tham kh¶o; Cã 20,3% kh¸ch hµng doanh nghiÖp vµ 17,5% kh¸ch hµng c¸ nh©n cho r»ng ®iÒu kiÖn cho vay cña ng©n hµng ®· thu hót hä vµ 5,5% kh¸ch hµng doanh nghiÖp vµ 15,7% kh¸ch hµng c¸ nh©n tr¶ lêi hä cã mèi quan hÖ víi ng©n hµng. KÕt qu¶ trªn cho thÊy møc l·i suÊt cho vay c¹nh tranh rÊt quan träng trong viÖc thu hót kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng. Tuy nhiªn ngoµi møc l·i suÊt c¹nh tranh, ®èi víi kh¸ch hµng hä rÊt quan t©m ®Õn ®iÒu kiÖn cho vay vèn, trong tr­êng hîp kh«ng cã mèi quan hÖ víi ng©n hµng mµ c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn cho vay vèn t¹i ng©n hµng th× hä vÉn dÔ dµng vay ®­îc vèn. Do vËy, viÖc nghiªn cøu vµ ®­a ra c¸c s¶n phÈm cho vay ®a d¹ng, phong phó gãp phÇn thu hót ®­îc nhiÒu h¬n ®èi t­îng kh¸ch hµng ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. B¶ng 4.27 cho thÊy, ®a sè kh¸ch hµng rÊt nhanh nh¹y khi quyÕt ®Þnh lùa chän ng©n hµng ®Ó göi tiÒn, do ®ã cã 87,5% kh¸ch hµng doanh nghiÖp vµ 75,4% kh¸ch hµng t­ nh©n tr¶ lêi cã tham kh¶o l·i suÊt huy ®éng cña c¸c ng©n hµng kh¸c. Khi ®­îc hái nÕu l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng b»ng víi l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng hä tham kh¶o cã ®Õn 10,2% kh¸ch hµng doanh nghiÖp, 4,5% kh¸ch hµng t­ nh©n tr¶ lêi sÏ kh«ng vay. §iÒu nµy rÊt quan träng, nÕu ng©n hµng muèn giµnh thÞ phÇn hay qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu cña m×nh th× ng©n hµng nªn cã møc l·i suÊt cho vay c¹nh tranh ®Ó thu hót phÇn tr¨m sè kh¸ch hµng nãi trªn. Trong tr­êng hîp ng©n hµng c©n nh¾c gi÷a c¸i ®­îc lµ t¨ng thªm thu nhËp khi t¨ng l·i suÊt cho vay b»ng víi ng©n hµng kh¸c cña phÇn tr¨m kh¸ch hµng vay vµ c¸i mÊt tõ viÖc gi¶m doanh sè cho vay cña ®èi t­îng kh¸ch hµng nãi trªn ®Ó cã møc l·i suÊt cho vay phï hîp. B¶ng 4.27 Tæng hîp ý kiÕn ®iÒu tra kh¸ch hµng ®i vay khi l·i suÊt thay ®æi §VT: % Thµnh phÇn kinh tÕ % Tham kh¶o l·i suÊt cña ng©n hµng kh¸c L·i suÊt cho vay b»ng ng©n hµng kh¸c Cã Kh«ng Cã vay Kh«ng vay 1. Doanh nghiÖp 87,5 12,5 89,8 10,2 2. T­ nh©n 75,4 24,6 95,5 4,5 Qua tæng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra ngÉu nhiªn, chóng t«i nhËn thÊy cã nhiÒu kh¸ch hµng, ®Æc biÖt lµ c¸c kh¸ch hµng doanh nghiÖp hä c©n nh¾c kh«ng tiÕp tôc vay vèn nÕu nh­ møc l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng vÉn tiÕp tôc t¨ng lªn. Hép 4.3 Chóng t«i ®ang c©n nh¾c... Nhµ n­íc ®ang dïng nhiÒu biÖn ph¸p k×m chÕ l¹m ph¸t, nÕu l·i suÊt cho vay vÉn tiÕp tôc t¨ng mµ hµng hãa gi¶m gi¸ th× chóng t«i sÏ thua lç! ¤ng Lª V¨n Minh - C«ng ty cæ phÇn vËt liÖu ®iÖn §óng lµ v¹n bÊt ®¾c dÜ, nh­ng chóng t«i sÏ ph¶i ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch kinh doanh nÕu l·i suÊt cho vay vÉn tiÕp tôc t¨ng! Bµ NguyÔn ThÞ Lan - C«ng ty THNN thiÕt bÞ phô tïng Hßa Ph¸t Chóng t«i ph¶i c©n nh¾c nÕu l·i suÊt cho vay tiÕp tôc t¨ng. ¤ng Ph¹m Trung HiÕu - C«ng ty cæ phÇn T©n C¸t T­êng Râ rµng, viÖc l·i suÊt cho vay vèn cña ng©n hµng t¨ng cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, hé gia ®×nh. Do ®ã, ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ cho vay cña ng©n hµng, mét mÆt do b¶n th©n kh¸ch hµng còng cÇm chõng khi vay vèn, mÆt kh¸c khi nãi vÒ ¶nh h­ëng cña t¨ng l·i suÊt ®Õn viÖc cho vay vèn, t¸c gi¶ NguyÔn Hµ cho r»ng: Hép 4.4 Doanh nghiÖp ®ang xoay xë ... ViÖc vay vèn cña doanh nghiÖp, cña kh¸ch hµng khã kh¨n h¬n. Mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho tiªu cùc n¶y sinh trong quan hÖ tÝn dông gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng, tøc lµ NHTM buéc ph¶i lùa chän dù ¸n, lùa chän kh¸ch hµng, viÖc cho vay vèn kh¾t khe h¬n. MÆt kh¸c, nhiÒu dù ¸n bÞ tõ chèi vay vèn, hoÆc doanh nghiÖp kh«ng d¸m vay, kh«ng d¸m triÓn khai dù ¸n… Bëi v× hiÖn nay vèn ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ, vèn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh chñ yÕu lµ vèn vay ng©n hµng. NguyÔn Hµ - Vietnamnet.vn, ngµy 18/2/2008 Nh­ vËy, kh«ng chØ b¶n th©n kh¸ch hµng mµ ngay c¶ ng©n hµng còng ph¶i lùa chän dù ¸n ®Ó cho vay vèn v× khi l·i suÊt t¨ng cao do t×nh h×nh l¹m ph¸t th× ng©n hµng nhµ n­íc t¨ng møc dù tr÷ b¾t buéc lµm cho nguån vèn cho vay cña c¸c ng©n hµng còng h¹n chÕ theo, ®iÒu nµy còng lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc cho vay vèn cña ng©n hµng. * NhËn xÐt khi nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a sù thay ®æi l·i suÊt víi kh¸ch hµng ®i vay: Còng nh­ l·i suÊt huy ®éng, qua l·i suÊt cho vay ng­êi ta biÕt ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng, thÊy ®­îc quyÕt ®Þnh cña ng©n hµng tr­íc sù thay ®æi cña nÒn kinh tÕ, tr­íc sù c¹nh tranh cña tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ ®iÒu quan träng lµ ®¶m b¶o c©n ®èi nguån vèn vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy, l·i suÊt cho vay t¨ng dÇn lªn qua c¸c n¨m, nh­ng kh«ng v× thÕ mµ l­îng kh¸ch hµng l¹i gi¶m xuèng mµ ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Do ®ã, doanh sè cho vay qua c¸c n¨m còng t¨ng lªn kh«ng ngõng. §iÒu ®ã lµ do trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû lÖ l¹m ph¸t cao, chØ sè gi¸ tiªu dïng còng v× ®ã mµ t¨ng cao nªn kh¸ch hµng vÉn m¹nh d¹n vay vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng. H¬n n÷a lµ do ng©n hµng ®· x©y dùng ®­îc th­¬ng hiÖu, g©y dùng uy tÝn vµ hiÖu qu¶ kinh doanh tèt nªn ®· thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng tham gia vay vèn. 4.3 mét sè biÖn ph¸p sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó thu hót kh¸ch hµng, ®iÒu chØnh kinh doanh cña ng©n hµng tmcpkt viÖt nam 4.3.1 NhËn xÐt chung §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu hµng ®Çu cña ng©n hµng lµ lîi nhuËn, th× ng©n hµng ®· dïng c«ng cô l·i suÊt ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn göi tiÒn còng nh­ kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng. B»ng viÖc n©ng l·i suÊt huy ®éng ®èi víi s¶n phÈm huy ®éng nh­ tiÕt kiÖm siªu may m¾n, tiÕt kiÖm ®a n¨ng, tiÕt kiÖm th­êng vµ gi¶m l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c s¶n phÈm cho vay vèn l­u ®éng vµ s¶n phÈm Nhµ míi lµ c¸c s¶n phÈm trïng víi s¶n phÈm cña c¸c ng©n hµng cã cïng quy m« ho¹t ®éng ®· gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc giµnh thÞ phÇn. MÆc dï møc l·i suÊt cho vay 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 liªn tôc ®iÒu chØnh t¨ng, ng©n hµng còng ¸p dông møc l·i suÊt cho vay c¹nh tranh lªn ®· thu hót ®­îc kh¸ch hµng ®Õn vay víi c¸c s¶n phÈm trïng víi ng©n hµng kh¸c trªn cïng ®Þa bµn. Víi c¸c s¶n phÈm "§éc quyÒn", ng©n hµng kh«ng ¸p dông møc l·i suÊt c¹nh tranh mµ vÉn thu hót ®­îc kh¸ch hµng, ®¶m b¶o ®­îc lîi nhuËn cña ng©n hµng. Tuy nhiªn, ngoµi viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt ng©n hµng cÇn quan t©m ®Õn mét sè yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thu hót kh¸ch hµng nh­: - Ng©n hµng cßn qu¸ thËn träng ®èi víi kh¸ch hµng vay vèn, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. An toµn vèn lµ ®iÒu rÊt quan träng nh­ng ng©n hµng còng cÇn c©n nh¾c gi÷a sù thËn träng cña m×nh vµ kÕt qu¶ thu ®­îc. NÕu ng©n hµng lu«n duy tr× môc tiªu an toµn hµng ®Çu th× kh¶ n¨ng thÊt b¹i lµ rÊt lín. - VÒ phÝa c¸n bé ng©n hµng: Tr×nh ®é c¸n bé tÝn dông gi¶i quyÕt cho vay trung - dµi h¹n cßn nh÷ng h¹n chÕ nªn hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n cho vay trung - dµi h¹n ch­a cao, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: + Tr×nh ®é thu nhËp vµ xö lý th«ng tin cßn mang tÝnh mét chiÒu: ThiÕu th«ng tin còng dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm trong kh©u thÈm ®Þnh. Mét sè kh¸ch hµng cã tr×nh ®é lõa ®¶o tinh vi mµ c¸n bé tÝn dông kh«ng thÓ nhËn biÕt ®­îc, ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm cho nî qu¸ h¹n gia t¨ng. + Tr×nh ®é ph©n tÝch cña c¸n bé thÈm ®Þnh ch­a toµn diÖn, kh¶ n¨ng ph©n tÝch kü thuËt vµ ph©n tÝch thÞ tr­êng cña c¸n bé tÝn dông cßn h¹n chÕ. ViÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc tÕ vèn vay cña kh¸ch hµng qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra nhiÒu khi kh«ng ®óng víi t×nh h×nh ho¹t ®éng thùc tÕ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng. 4.3.2 Mét sè biÖn ph¸p sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu chØnh kinh doanh t¹i ng©n hµng TMCPKT ViÖt Nam 4.3.2.1 §iÒu chØnh l·i suÊt cho phï hîp ®Ó kÝch thÝch t¨ng l­îng vèn huy ®éng Chóng ta thÊy r»ng viÖc huy ®éng vèn qua c¸c s¶n phÈm víi c¸c tiÖn Ých phï hîp víi t©m lý kh¸ch hµng gãp phÇn rÊt lín tiÕt kiÖm chi phÝ, n©ng cao thu nhËp cña ng©n hµng. Víi gi¶ thiÕt nÕu ng©n hµng kh«ng huy ®éng vèn b»ng s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n vµ tiÕt kiÖm ®a n¨ng, toµn bé doanh sè huy ®éng nµy ®­îc kh¸ch hµng göi víi h×nh thøc tiÕt kiÖm th­êng. Chóng t«i tiÕn hµnh so s¸nh chi phÝ tr¶ l·i gi÷a h×nh thøc huy ®éng vèn nµy cho thÊy, chi phÝ tr¶ l·i vèn huy ®éng cña s¶n phÈm tiÕt kiÖm siªu may m¾n trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 lµ 293,58 tû ®ång, nÕu sè vèn huy ®éng nµy ®­îc tr¶ l·i víi h×nh thøc huy ®éng th­êng th× ng©n hµng ph¶i chi phÝ hÕt 386,92 tû ®ång t¨ng h¬n lµ 93,34 tû ®ång. Chi phÝ tiÒn l·i ng©n hµng ph¶i tr¶ tõ sè vèn huy ®éng tõ s¶n phÈm tiÕt kiÖm ®a n¨ng lµ 576,82 tû ®ång, nÕu huy ®éng d­íi h×nh thøc tiÕt kiÖm th­êng th× chi phÝ nµy lµ 686,84 tû ®ång cao h¬n 110,02 tû ®ång. B¶ng 4.28 So s¸nh chi phÝ tiÒn l·i ph¶i tr¶ cña mét sè s¶n phÈm §VT: Tû ®ång TT Tªn s¶n phÈm Chi phÝ thùc ph¶i tr¶ (I) Chi phÝ tiÒn l·i tÝnh theo TK th­êng (II) So s¸nh (II - I) TiÒn l·i C¬ cÊu gi¶i th­ëng 1 TK siªu may m¾n 290,58 3,00 386,92 93,34 2 TK ®a n¨ng 576,82 686,84 110,02 Tæng céng 870,40 3 1.073,76 203,36 T¨ng c­êng tiÖn Ých c¸c s¶n phÈm huy ®éng vèn cña ng©n hµng b»ng c¸c h×nh thøc nh­ khuyÕn m¹i, bèc th¨m tróng th­ëng, tÆng quµ cho kh¸ch hµng ®Õn göi tiÒn vµo ng©n hµng. §èi víi c¸c s¶n phÈm thu hót ®­îc sè l­îng kh¸ch hµng ®«ng nh­ tiÕt kiÖm siªu may m¾n, tiÕt kiÖm ®a n¨ng, ng©n hµng cã thÓ t¨ng l·i suÊt cao h¬n tõ 1,5 - 2%/n¨m, nh­ vËy võa thu hót thªm kh¸ch hµng, võa vÉn ®¶m b¶o phÇn chi phÝ t¨ng thªm do ph¶i tr¶ l·i suÊt huy ®éng t¨ng thÊp h¬n so víi chi phÝ tr¶ l·i nÕu kh¸ch hµng göi tiÕt kiÖm th­êng. Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn cho thÊy viÖc t¨ng c­êng c¸c tiÖn Ých qua c¸c s¶n phÈm lµ rÊt quan träng. 4.3.2.2 Më réng kinh doanh b»ng c«ng cô l·i suÊt B¶ng 4.29 HiÖu qu¶ cho vay vèn cña ng©n hµng qua c¸c n¨m ChØ tiªu §VT 2005 2006 2007 6 th¸ng 2008 1. Tæng sè vèn thõa Tû ®ång 3.880,0 7.826 4.647,1 9.260,9 2. Tû lÖ cho vay/huy ®éng % 58,09 52,96 81,11 67,10 So s¸nh tû lÖ cho vay/huy ®éng gi÷a n¨m 2007 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008, ta thÊy cã sù kh¸c biÖt râ rµng. Tû lÖ nµy ë n¨m 2007 lµ 81,11%, trong khi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 chØ lµ 67,1%, nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do l·i suÊt cho vay 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 liªn tôc t¨ng ®· t¹o ph¶n øng ng­îc chiÒu víi l·i suÊt. Ng©n hµng cÇn c©n nh¾c chªnh lÖch gi÷a phÇn thu vÒ do t¨ng l·i suÊt cho vay vµ phÇn mÊt ®i do doanh sè cho vay gi¶m ®i ®Ó cã chiÕn l­îc l·i suÊt hîp lý. Do ®ã cÇn: - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt mÒm dÎo linh ho¹t: Ho¹t ®éng tÝn dông thùc chÊt lµ ®i vay ®Ó cho vay, v× vËy ng©n hµng lu«n t×m c¸c ®Ó vay ®­îc, ®ång thêi còng ph¶i cho vay ®­îc. Muèn vËy mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n lµ l·i suÊt ®i vay vµ cho vay ph¶i phï hîp, c¶ ng­êi göi vµ ng­êi vay ®Òu chÊp nhËn. Chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu ra vµ ®Çu vµo ®ñ bï ®¾p chi phÝ ng©n hµng, trÝch lËp rñi ro vµ mang l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lÉi suÊt lµ do thÞ tr­êng mµ cô thÓ tr­íc hÕt lµ ng­êi vay quyÕt ®Þnh. L·i suÊt hiÓu ®¬n gi¶n ®ã lµ gi¸ c¶ cña tÝn dông ng©n hµng, bao gåm gi¸ mua vµ gi¸ b¸n. Mét trong nh÷ng ®iÒu quan t©m cña doanh nghiÖp khi ®Õn vay vèn ng©n hµng lµ l·i suÊt bëi l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn mang l¹i cho doanh nghiÖp. Do vËy, møc l·i suÊt ph¶i hîp lý, h×nh thµnh trªn c¬ së tháa thuËn víi kh¸ch hµng, hµi hoµ lîi Ých ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Ng©n hµng nªn x©y dùng chÝnh s¸ch kh¸ch hµng hiÖu qu¶, kh¸ch hµng chiÕn l­îc, truyÒn thèng ph¶i ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ l·i suÊt, phÝ vµ ch¨m sãc cÇn thiÕt cña ng©n hµng. ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay linh ho¹t, møc l·i suÊt cho vay kh«ng gièng nhau ®èi víi c¸c kho¶n vay kh¸c nhau tïy thuéc dù ¸n vay vèn vµ kh¸ch hµng vay vèn cô thÓ. - C¸c doanh nghiÖp th­êng nh¹y c¶m h¬n khi l·i suÊt thay ®æi, ®­îc thÓ hiÖn râ trong ph©n tÝch c¸c phÇn trªn, do ®ã khi x©y dùng møc l·i suÊt cho vay: Mét mÆt ng©n hµng nªn quan t©m ®Õn møc l·i suÊt trÇn cho vay do ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh v× nÕu cho vay víi l·i suÊt thÊp sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c kho¶n thu cña ng©n hµng. MÆt kh¸c ng©n hµng còng nªn xem xÐt møc l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng kh¸c ®Ó ®­a ra møc l·i suÊt cho vay c¹nh tranh. Tuy nhiªn, nÕu chiÕn l­îc kinh doanh cña ng©n hµng lµ giµnh thÞ phÇn th× ng©n hµng nªn h¹ thøc l·i suÊt cho vay thÊp h¬n víi c¸c ng©n hµng lín kh¸c sÏ thu hót ®­îc kh¸ch hµng ®Õn vay tiÒn. - §èi víi tÝn dông b¸n lÎ, do kh¸ch hµng Ýt nh¹y c¶m h¬n khi t¨ng l·i suÊt do ®ã ng©n hµng cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt cho vay tèi ®a theo quy ®Þnh cña ng©n hµng Nhµ n­íc. - Trong giíi h¹n quy ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, ng©n hµng kh«ng nªn t¨ng l·i suÊt cho vay v­ît qu¸ chØ sè gi¸ tiªu dïng, v× nh­ vËy doanh nghiÖp kh«ng cã l·i nÕu vay vèn ®Ó kinh doanh dÉn ®Õn hä sÏ kh«ng tiÕp tôc vay vèn. 4.3.2.3 TiÕp xóc kh¸ch hµng Ngoµi viÖc ®iÒu chØnh møc l·i suÊt ®Ó thu hót kh¸ch hµng ng©n hµng nªn quan t©m ®Õn mét sè néi dung sau: i. §èi víi kh¸ch hµng göi tiÒn cña ng©n hµng - ¸p dông linh ho¹t l·i suÊt huy ®éng nh­: L·i suÊt kiÓu bËc thang, mãn göi lín, thêi gian dµi th× cã l·i suÊt cao h¬n mãn nhá, thêi gian ng¾n, göi tiÒn tiÕt kiÖm mét n¬i cã thÓ rót tiÒn ë mäi n¬i. - Thùc hiÖn huy ®éng vèn ë c¸c khu c«ng nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp lín, gióp hä tham gia më tµi kho¶n c¸ nh©n t¹i ng©n hµng, võa tiÕt kiÖm chi tiªu, võa gióp ng©n hµng t¨ng tr­ëng vèn. - §a d¹ng ho¸ thêi gian göi tiÒn tiÕt kiÖm phï hîp víi tÝnh chÊt t¹m thêi, nhµn rçi trong d©n c­. ii. §èi víi kh¸ch hµng ®Õn vay cña ng©n hµng - Mét sè doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay vèn rÊt cao nh­ng hä kh«ng héi tô ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó vay vèn. Cô thÓ lµ: + Kh«ng cã c¸c dù ¸n kh¶ thi: §Ó s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ ng©n hµng ph¶i lùa chän nh÷ng dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi cao ®Ó ®Çu t­. Mét dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi th× ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së khoa häc, th«ng tin ®Çy ®ñ, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh mét c¸ch chÝnh x¸c. V× vËy ph¶i ®­îc nghiªn cøu mét c¸ch tû mØ, khoa häc, ph¶i do ng­êi cã ®ñ chuyªn m«n, kinh nghiÖm vµ tr¸ch nhiÖm x©y dùng vµ thÈm ®Þnh. + Kh«ng ®ñ vèn tù cã tham gia. + Kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp hîp ph¸p: §iÒu kiÖn lµ doanh nghiÖp ph¶i cã ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp hîp ph¸p ®ã lµ biÖn ph¸p ®¶m b¶o vay vèn, phßng ngõa rñi ro khi dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh gÆp khã kh¨n, rñi ro ngoµi dù kiÕn. + N¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­. §©y lµ mét gi¶i ph¸p rÊt quan träng ®èi víi viÖc n¨ng cao hiÖu qu¶ vèn tÝn dông. - N©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n ho¸ cña c¸n bé tÝn dông: §Ó cã mét kho¶n tÝn dông cã chÊt l­îng th× yÕu tè con ng­êi lµ rÊt quan träng. Bëi v× ''Con ng­êi lµ vèn rÊt quý'' do ®ã c¸n bé tÝn dông ph¶i lµ con ng­êi am hiÓu kh¸ch hµng hiÓu biÕt s©u s¾c thùc lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng kÓ c¶ hiÖn t¹i còng nh­ sau nµy, x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ dù b¸o ®­îc nh÷ng biÕn ®éng trong t­¬ng lai. Ng©n hµng nªn thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ víi tõng nhãm cã ®Æc ®iÓm riªng râ nhÊt lµ chia theo ngµnh. Trªn c¬ së ®ã, c¨n cø vµo n¨ng lùc së tr­êng vµ kinh nghiÖm cña tõng nhãm c¸n bé tÝn dông ®Ó ph©n c«ng thùc hiÖn cho vay ®èi víi mét lo¹i kh¸ch hµng nhÊt ®Þnh. ViÖc chuyªn m«n ho¸ nh­ vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé tÝn dông dÔ dµng gi¸m s¸t, s¸t c¸nh cïng kh¸ch hµng trong vÊn ®Ò qu¶n lý. Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸, ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc cho c¸n bé tÝn dông. Ng©n hµng nªn ®Þnh kú më c¸c líp huÊn luyÖn båi d­ìng c¸n bé vÒ th­¬ng tr­êng, c«ng nghÖ ®Ó gióp c¸n bé tÝn dông v÷ng vµng, tù tin trong c«ng viÖc cña m×nh. - ¸p dông phæ biÕn c¸c h×nh thøc cho vay theo h¹n møc tÝn dông ®Ó thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng, kh«ng ph©n biÖt c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. - Th­êng xuyªn ph©n tÝch ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kh¸ch hµng, thùc hiÖn ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng lín 6 th¸ng 1 lÇn. - Thùc hiÖn cho vay l·i suÊt c¹nh tranh vµ ®ång tµi trî víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c trªn ®Þa bµn. - X©y dùng vµ cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp ®­êng d©y nãng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ph¶n ¸nh kÞp thêi nh÷ng bøc xóc vÒ s¶n phÈm dÞch vô cña ng©n hµng. - §a d¹ng c¸c h×nh thøc tµi s¶n ®¶m b¶o khi vay vèn, v× kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp cho ng©n hµng mµ nhiÒu doanh nghiÖp ®· ph¶i quay l­ng l¹i víi ng©n hµng, bá lì c¬ héi vµ dù ¸n kinh doanh hiÖu qu¶. Do ®ã ng©n hµng nªn duy tr× vµ ph¸t triÓn thªm: Linh ho¹t h×nh thøc cho vay cã ®¶m b¶o: N¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp th­êng lín h¬n so víi tµi s¶n thùc cã cña hä. Do ®ã, muèn më réng tÝn dông ®ång thêi t¹o h­íng cho c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng cÇn ph¸t triÓn m¹nh h×nh thøc cho vay ®¶m b¶o b»ng hµng hãa, dÞch vô. Ng©n hµng cã thÓ gi¶i quyÕt cho vay c¨n cø vµo tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng. Cho vay cã ®¶m b¶o b»ng c¸c kho¶n sÏ thu cña doanh nghiÖp: C¸c doanh nghiÖp b¸n hµng nh­ng do ng­êi mua ch­a kÞp thanh to¸n, dÉn ®Õn lµm cho doanh nghiÖp bÞ thiÕu vèn l­u ®éng. Trong tr­êng hîp nµy, ng©n hµng cã thÓ gióp doanh nghiÖp thiÕu vèn t¹m thêi b»ng c¸ch cho vay theo tû lÖ nµo ®ã trªn kho¶n sÏ thu. Tû lÖ nµy cao hay thÊp tïy thuéc vµo chÊt l­îng c¸c kho¶n nî mµ ®­îc ng©n hµng thÈm ®Þnh mét c¸ch chÆt chÏ. 5. KÕt LuËn 1. L·i suÊt lµ mét ®éng lùc ®Ó kh¸ch hµng tiÕt kiÖm vµ ph¸t triÓn chiÒu s©u thÞ tr­êng tµi chÝnh. T¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam, b»ng c«ng cô l·i suÊt hµng n¨m ®· thu hót hµng chôc ngµn kh¸ch hµng göi tiÒn còng nh­ vay tiÒn, nh­ n¨m 2007 ®· thu hót 24.605,2 tû ®ång tõ c¸c tæ chøc tÝn dông, doanh nghiÖp, tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ ®Ó ®­a vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. 2. Bªn c¹nh møc l·i suÊt c¹nh tranh th× tiÖn Ých cña c¸c s¶n phÈm ®· gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc kÝch thÝch kh¸ch hµng göi tiÕt kiÖm nh­ s¶n phÈm tiÕt kiÖm ®a n¨ng ®· thu hót ®­îc 68.028 kh¸ch hµng trong n¨m 2007, chØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 ®· thu hót ®­îc 52.807 kh¸ch hµng b»ng 77,6% so víi n¨m 2007; s¶n phÈm tiÕt kiÖm may m¾n còng thu hót ®­îc 51.561 kh¸ch hµng trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008 b»ng 82,8% so víi n¨m 2007. 3. Ng©n hµng sö dông møc l·i suÊt cho vay c¹nh tranh ®Ó më réng kinh doanh, tèi ­u ho¸ lîi Ých nh­ viÖc ¸p dông møc l·i suÊt cho vay thÊp h¬n ®èi víi c¸c ng©n hµng kh¸c ®· lµm cho s¶n phÈm cho vay vèn l­u ®éng thu hót ®­îc 2.380 kh¸ch hµng vµ gi¸ trÞ cho vay ®¹t 3.924,3 tû ®ång, s¶n phÈm Nhµ míi thu hót ®­îc 3.024 kh¸ch hµng víi gi¸ trÞ cho vay ®¹t 2.723,5 tû ®ång chØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008. 4. KiÓm ®Þnh sù thay ®æi cña kh¸ch hµng, doanh sè cho vay, doanh sè huy ®éng b»ng kiÓm ®Þnh T- test nh»m kh¼ng ®Þnh râ h¬n ph¶n øng cña kh¸ch hµng víi sù thay ®æi cña l·i suÊt. KiÓm ®Þnh T- test ®­îc kiÓm ®Þnh ë c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau víi tõng thêi ®iÓm thay ®æi l·i suÊt gióp cho ng©n hµng cã c¬ së ®Ó ®­a ra c¸c chiÕn l­îc l·i suÊt hîp lý gióp cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng tèt h¬n. 5. Th«ng th­êng khi l·i suÊt cho vay t¨ng lªn th× kh¸ch hµng vay tiÒn th­êng cã t©m lý lo ng¹i, dÉn ®Õn kh«ng vay hoÆc vay víi sè l­îng gi¶m ®i. Tuy nhiªn, mÆc dï l·i suÊt cho vay cao nh­ng chØ sè gi¸ tiªu dïng còng lu«n cã biÕn ®éng t¨ng thËm chÝ cßn cao h¬n l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng, do ®ã viÖc doanh nghiÖp vay vèn ®Ó mua hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu lµ vÉn cã l·i. KÓ c¶ khi chØ sè gi¸ tiªu dïng cã biÕn ®éng nhá d­íi 10%/n¨m th× l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng vÉn trªn 10%/n¨m. Do ®ã tèc ®é t¨ng l·i suÊt cho vay thÊp h¬n so víi tèc ®é t¨ng chØ sè gi¸ tiªu dïng. 6. Doanh nghiÖp cÇn tÝnh to¸n cô thÓ, ®­a chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay vµo tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, nÕu cã l·i th× vÉn nªn vay vèn cho dï l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng cã ®iÒu chØnh t¨ng, chø kh«ng v× chñ quan cho r»ng l·i suÊt cho vay t¨ng th× kh«ng vay vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Ngäc B¶o (2005), ChÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ, §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. 2. NguyÔn §¨ng Dên (chñ biªn) vµ céng sù (2001), Tµi chÝnh - ng©n hµng, NXB thµnh phè Hå ChÝ Minh. 3. NguyÔn §¨ng Dên (chñ biªn) vµ céng sù (2005), TiÒn tÖ - ng©n hµng, NXB Thèng kª, Hµ néi. 4. Frederic S. Mishkin (1992), TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, NXB Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi, 1994. (B¶n dÞch cña NguyÔn Quang C­ vµ NguyÔn §øc Dþ). 5. Vò V¨n Hãa (1998), Lý thuyÕt tiÒn tÖ, NXB Tµi chÝnh, Hµ Néi. 6. Ng« ThÞ Thu HuyÒn (2007), Nghiªn cøu sö dông c¸c ph­¬ng thøc cho vay ®èi víi hé n«ng d©n t¹i Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n H¶i Phßng, LuËn v¨n Th¹c sü kinh tÕ, §¹i häc n«ng nghiÖp Hµ Néi. 7. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (2002), QuyÕt ®Þnh 546/2002/Q§-NHNN ngµy 30/5/2002 vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. 8. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (2005), B¸o c¸o th­êng niªn n¨m 2005. 9. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (2006), B¸o c¸o th­êng niªn n¨m 2006. 10. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (20057, B¸o c¸o th­êng niªn n¨m 2007. 11. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn kü th­¬ng ViÖt Nam (2008), B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008. 12. D­¬ng ThÞ B×nh Minh (chñ biªn) vµ céng sù (1999), Lý thuyÕt tµi chÝnh - tiÒn tÖ, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 13. D­¬ng ThÞ B×nh Minh - Sö §×nh Thµnh (®ång chñ biªn) vµ céng sù (2004), Lý thuyÕt tµi ch×nh - tiÒn tÖ, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 14. NguyÔn H÷u Tµi (chñ biªn) vµ céng sù (2002), Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh - tiÒn tÖ, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 15. Lª V¨n TÒ, NguyÔn V¨n Hµ (2005), Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh - tiÒn tÖ, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 16. NguyÔn V¨n Thiªn (2005), Nghiªn cøu t×nh h×nh huy ®éng vµ cho vay vèn cña chi nh¸nh ng©n hµng c«ng th­¬ng §èng §a – Hµ Néi, LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¹i häc, §¹i häc n«ng nghiÖp Hµ Néi. 17. Augustine Hµ T«n Vinh (2005), “Ng©n hµng ®ua nhau t¨ng l·i suÊt tiÒn göi: Kh«ng ®¸ng lo”, Vietnamnet.vn (ngµy 11/4/2005). PhiÕu pháng vÊn Kh¸ch hµng göi tiÒn vµo ng©n hµng 1. Th«ng tin kh¸ch hµng - Hä vµ tªn kh¸ch hµng: - §Þa chØ: - Sè ®iÖn tho¹i: 2. Xin «ng (bµ) cho biÕt lÝ do «ng (bµ) ®Õn göi tiÒn t¹i ng©n hµng c Do l·i suÊt tiÒn göi cña ng©n hµng t¨ng cao. c Xem qu¶ng c¸o trªn ti vi. c Do ng­êi th©n giíi thiÖu. c Uy tÝn cña ng©n hµng. c Cã tiÒn nhµn rçi, ch­a sö dông ®Õn. c Lµ kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm ®Þnh kú göi vµo ng©n hµng. c Cã mèi quan hÖ tõ l©u víi ng©n hµng. o c Kh¸c. 3. Tr­íc khi ®Õn göi tiÒn t¹i ng©n hµng «ng (bµ) cã tham kh¶o l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng kh¸c kh«ng? c Cã c Kh«ng 4. Khi ®Õn göi tiÒn ë ng©n hµng, «ng (bµ) quan t©m nhÊt ®iÒu g×? c Th¸i ®é phôc vô. c TiÖn Ých c¸c s¶n phÈm huy ®éng vèn cña ng©n hµng. c Kú h¹n huy ®éng vèn. c Kh¸c. 5. ¤ng (bµ) lùa chän s¶n phÈm huy ®éng vèn nµo cña ng©n hµng ®Ó göi tiÒn? Xin «ng (bµ) cho biÕt lÝ do: 6. Xin «ng (bµ) cho biÕt ý kiÕn vÒ chªnh lÖch l·i suÊt huy ®éng gi÷a c¸c s¶n phÈm huy ®éng vèn cña ng©n hµng? PhiÕu pháng vÊn Kh¸ch hµng vay tiÒn cña ng©n hµng 1. Th«ng tin kh¸ch hµng - Hä vµ tªn kh¸ch hµng: - §Þa chØ: - Sè ®iÖn tho¹i: - Ngµnh nghÒ kinh doanh: - Môc ®Ých vay tiÒn: 2. Xin «ng (bµ) cho biÕt lÝ do «ng (bµ) ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng c Do l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng thÊp h¬n l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng kh¸c. c Do cã quan hÖ víi ng©n hµng. c Thêi gian gi¶i ng©n nhanh. c Uy tÝn cña ng©n hµng. c §iÒu kiÖn cho vay cña c¸c s¶n phÈm cho vay t¹i ng©n hµng phï hîp víi kh¶ n¨ng cña kh¸ch hµng. c Kh¸c. 3. Tr­íc khi ®Õn vay tiÒn t¹i ng©n hµng «ng (bµ) cã tham kh¶o l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng kh¸c kh«ng? c Cã c Kh«ng ¤ng (bµ) cã vay vèn cña ng©n hµng khi l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng b»ng víi l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng kh¸c mµ «ng (bµ) tham kh¶o? c Cã c Kh«ng 4. ¤ng (bµ) sÏ kh«ng vay vèn nÕu l·i suÊt cho vay t¨ng lªn ......................%/n¨m. Xin «ng (bµ) cho biÕt lÝ do: 5. Xin «ng (bµ) cho biÕt ý kiÕn vÒ c«ng t¸c cho vay vèn t¹i ng©n hµng? ._.