Nghiên cứu tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(VIETGAP) ở Huyện An Dương-Hải Phòng

Tài liệu Nghiên cứu tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(VIETGAP) ở Huyện An Dương-Hải Phòng: ... Ebook Nghiên cứu tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(VIETGAP) ở Huyện An Dương-Hải Phòng

pdf139 trang | Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1447 | Lượt tải: 4download
Tóm tắt tài liệu Nghiên cứu tình hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt(VIETGAP) ở Huyện An Dương-Hải Phòng, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi -------------------- NguyÔn ®×nh dòng Nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt (vietgap) ë huyÖn an d−¬ng – h¶i phßng LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ Chuyªn ngµnh: kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn quèc chØnh Hµ néi - 2009 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… i Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu vµ h×nh ¶nh trong luËn v¨n hoµn toµn trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh khoa häc nµo kh¸c. T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®0 ®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®0 ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ NguyÔn §×nh Dòng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… ii Lêi c¶m ¬n T«i xin tr©n träng bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®èi víi thÇy gi¸o h−íng dÉn TS. NguyÔn Quèc ChØnh ®0 ®Þnh h−íng, chØ b¶o, d×u d¾t t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu ®Ò tµi. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n ®èi víi tÊt c¶ c¸c thÇy c« gi¸o ViÖn Sau ®¹i häc, Khoa Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé m«n Ph©n tÝch ®Þnh l−îng cïng tÊt c¸c c¸c thÇy c« gi¸o tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp hµ Néi ®0 gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp còng nh− hoµn thµnh luËn v¨n nµy. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n Trung t©m khuyÕn n«ng H¶i Phßng, UBND huyÖn An D−¬ng, UBND c¸c x0 §¹i B¶n, Hång Phong, An Hoµ ®0 cung cÊp sè liÖu kh¸ch quan, t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi. Cuèi cïng víi lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt xin dµnh cho gia ®×nh, b¹n bÌ ®0 gióp ®ì rÊt nhiÒu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó b¶n th©n t«i hoµn thµnh ®−îc ch−¬ng tr×nh häc tËp còng nh− ®Ò tµi nghiªn cøu Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2009 T¸c gi¶ NguyÔn §×nh Dòng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… iii Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c h×nh viii 1. Më ®Çu 1 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 2 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn 4 2.1. C¬ së lý luËn 4 2.2. C¬ së thùc tiÔn 23 2.3. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan 33 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 34 3.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ – x0 héi 34 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 43 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 47 4.1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau trªn ®Þa bµn huyÖn An D−¬ng 47 4.1.1. Thùc tr¹ng chung vÒ s¶n xuÊt rau ë huyÖn An D−¬ng 47 4.1.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt rau theo quy tr×nh VietGAP trªn ®Þa bµn huyÖn An D−¬ng 53 4.1.3. Thùc tr¹ng tæ chøc s¶n xuÊt rau 56 4.2. Thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo quy tr×nh VietGAP ë c¸c hé ®iÒu tra 71 4.2.1. §Æc ®iÓm chung cña c¸c hé ®iÒu tra 71 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… iv 4.2.2. Sö dông ®Êt cho s¶n xuÊt rau cña c¸c hé ®iÒu tra 72 4.2.3. Sö dông lao ®éng cho s¶n xuÊt rau 74 4.2.4. Sö dông gièng cho s¶n xuÊt rau 75 4.2.5. Sö dông n−íc t−íi cho s¶n xuÊt rau 77 4.2.6. Sö dông ph©n bãn cho s¶n xuÊt rau ë c¸c hé ®iÒu tra 79 4.2.7. Sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt ë c¸c hé ®iÒu tra 80 4.2.8. Vèn ®Çu t− cho s¶n xuÊt rau 82 4.2.9. HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau ë c¸c hé ®iÒu tra 85 4.3. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau 89 4.3.1. Ng−êi tiªu dïng 89 4.3.2. HiÓu biÕt cña ng−êi tiªu dïng vÒ rau an toµn 90 4.3.3. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng 91 4.3.4. Tr×nh ®é, kü thuËt cña ng−êi s¶n xuÊt rau 91 4.3.5. §iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c c¬ së tiªu thô 92 4.3.6. Chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc 94 4.4. Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn VietGAP ë huyÖn An D−¬ng 96 4.4.1. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt rau 96 4.4.2. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ tiªu thô rau s¶n xuÊt theo quy tr×nh VietGAP 101 4.4.3. Gi¶i ph¸p ®µo t¹o, tËp huÊn cho ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng 103 4.4.4. C¸c gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch 103 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 106 5.1. KÕt luËn 106 5.2. KiÕn nghÞ 107 Tµi liÖu tham kh¶o 109 Phô lôc 111 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… v Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t RAT Rau an toµn GAP Good Agricultural Practic VietGAP Viet Namese Good Agricultural Practic WTO World Trade Organization IPM Intergrated Pests Management ICM Intergrated Crop Management BVTV B¶o vÖ thùc vËt VSATTP VÖ sinh an toµn thùc phÈm HTX Hîp t¸c x0 BNN & PTNT Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n KHCN Khoa häc c«ng nghÖ Q§ QuyÕt ®Þnh DT DiÖn tÝch NS N¨ng suÊt SL S¶n l−îng BQ B×nh qu©n SL Sè l−îng CC C¬ cÊu UBND Uû ban nh©n d©n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… vi Danh môc c¸c b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 3.1. T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai vµ biÕn ®éng ®Êt ®ai cña huyÖn An D−¬ng 37 3.2. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng 39 3.3. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ 41 4.1. DiÖn tÝch s¶n xuÊt rau cña mét sè x0 trong huyÖn An D−¬ng qua c¸c n¨m 2006-2008 48 4.2. N¨ng suÊt rau trªn ®Þa bµn huyÖn An D−¬ng qua 3 n¨m. 50 4.3. S¶n l−îng rau cña huyÖn An D−¬ng qua 3 n¨m 52 4.4. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt s¶n l−îng rau theo tiªu chuÈn VietGAP 53 4.5. KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt mét sè lo¹i rau rau theo quy tr×nh VietGAP tÝnh b×nh qu©n trªn 1 ha 55 4.6. T×nh h×nh n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ chØ ®¹o s¶n xuÊt 57 4.7. Quy vïng s¶n xuÊt rau 59 4.8. DiÖn tÝch s¶n xuÊt rau cña c¸c x0 n¨m 2008 61 4.9. Vèn ®Çu t− c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho s¶n xuÊt rau 62 4.10. T×nh h×nh kªnh t−íi, tiªu cho s¶n xuÊt rau n¨m 2008 63 4.11. KÕt qu¶ tËp huÊn kü thuËt s¶n xuÊt rau qua c¸c n¨m 65 4.12. Sè lao ®éng qua vµ ch−a qua c¸c líp tËp huÊn kü thuËt s¶n xuÊt rau 66 4.13. HiÓu biÕt vÒ rau an toµn cña chñ hé 67 4.14. C¬ cÊu vÒ nhu cÇu gièng rau qua c¸c kªnh cung øng n¨m 2008 69 4.15. Nguån cung øng thuèc B¶o vÖ thùc vËt 70 4.16. §Æc ®iÓm chung cña hé ®iÒu tra 71 4.17. DiÖn tÝch ®Êt trång rau cña c¸c hé ®iÒu tra n¨m 2008 72 4.18. T×nh h×nh sö dông ®Êt cña c¸c hé theo quy tr×nh VietGAP 73 4.19. T×nh h×nh sö dông lao ®éng cña c¸c hé ®iÒu tra 74 4.20. Nguån gèc gièng trong s¶n xuÊt rau ë c¸c ®iÓm ®iÒu tra 76 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… vii 4.21. T×nh h×nh sö dông gièng cho s¶n xuÊt rau 77 4.22. T×nh h×nh sö dông n−íc t−íi 78 4.23. T×nh h×nh sö dông ph©n bãn 79 4.24. T×nh h×nh sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt 81 4.25. Vèn ®Çu t− cho s¶n xuÊt rau 82 4.26. HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt mét sè lo¹i rau ë c¸c hé ®iÒu tra 86 4.27. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña mét sè loai rau t¹i c¸c hé ®iÒu tra n¨m 2009 88 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… viii Danh môc c¸c h×nh STT Tªn h×nh Trang 2.1. Quy tr×nh rau h÷u c¬ 23 4.1. Qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ s¶n xuÊt rau 56 4.2. C¸c kªnh tËp huÊn kü thuËt cho lao ®éng tham gia s¶n xuÊt 2008 64 4.3. C¸c mèi quan hÖ trong cung øng gièng rau 68 4.4. C¸c mèi quan hÖ trong cung øng thuèc b¶o vÖ thùc vËt cho s¶n xuÊt rau n¨m 2008 70 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 1 1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Rau lµ lo¹i thùc phÈm kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong ®êi sèng hµng ngµy. Cïng víi thøc ¨n ®éng vËt, rau cung cÊp nh÷ng dinh d−ìng cÇn thiÕt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi. Tôc ng÷ cã c©u: “C¬m kh«ng rau nh− ®au kh«ng thuèc”. Rau cung cÊp cho c¬ thÓ nh÷ng chÊt dinh d−ìng, ®Æc biÖt lµ c¸c vitamin, c¸c axÝt h÷u c¬, chÊt kho¸ng… Theo tÝnh to¸n cña nhiÒu nhµ dinh d−ìng häc, muèn c¬ thÓ ho¹t ®éng b×nh th−êng cÇn cung cÊp 2300-2500 kcal mçi ngµy, trong ®ã ph¶i cã 250-300 gam rau (t−¬ng ®−¬ng víi 7,5-8 kg/th¸ng hay 90-108 kg/n¨m – TrÇn Kh¾c Thi). Nh− vËy tæng nhu cÇu rau cña n−íc ta sÏ lµ 7.650 – 9.180 ngh×n tÊn, tæng s¶n l−îng rau c¸c lo¹i n¨m 2006 ®¹t 9.650 ngh×n tÊn. ViÖt Nam ®0 trë thµnh thµnh viªn cña WTO. WTO lµ mét thÞ tr−êng lín víi 5 tû ng−êi tiªu dïng, chiÕm 95% gi¸ trÞ th−¬ng m¹i thÕ giíi, kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng s¶n trÞ gi¸ 635 tû USD/n¨m. Trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam, rau hoa qu¶ lµ mÆt hµng lín nhÊt cña s©n ch¬i WTO víi thÞ tr−êng tiªu thô thÕ giíi kho¶ng 103 tû USD/n¨m nh−ng ViÖt Nam míi chØ chiÕm 0,2% thÞ phÇn, mét tû lÖ qu¸ nhá bÐ (TS. NguyÔn Quèc Väng). Nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi hµng n«ng s¶n ViÖt Nam khi héi nhËp tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO lµ sè l−îng, chÊt l−îng, gi¸ thµnh vµ vÊn ®Ò an toµn thùc phÈm. Bèn th¸ch thøc trªn ®0 trë thµnh bèn luËt ch¬i trªn thÞ tr−êng thÕ giíi trong ®ã luËt ch¬i “an toµn thùc phÈm” lµ khã nhÊt. N«ng s¶n ph¶i cã chøng chØ “thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt – GAP) ®Ó chøng minh víi c¸c nhµ nhËp khÈu vµ ng−êi tiªu dïng trªn toµn thÕ giíi vÒ sù an toµn vµ vÖ sinh cña s¶n phÈm n«ng s¶n cña ViÖt Nam. Khã kh¨n ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña chóng ta hiÖn nay vÉn lµ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 2 thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh lµ chÊt l−îng s¶n phÈm. Thùc hiÖn s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn VietGAP sÏ gióp ng−êi s¶n xuÊt tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, v× nã kiÓm tra an toµn thùc phÈm xuyªn suèt tõ A ®Õn Z, tõ söa so¹n ®ång ruéng, canh t¸c ®Õn thu ho¹ch, sau thu ho¹ch, b¶o qu¶n, thuèc BVTV, m«i tr−êng, bao b× … An D−¬ng lµ mét huyÖn ngo¹i thµnh Thµnh phè H¶i Phßng, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt vÞ trÝ ®Þa lý däc quèc lé 5 vµ n»m trong tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi – H¶i D−¬ng – H¶i Phßng. Theo quy ho¹ch cña Thµnh phè trong nh÷ng n¨m tíi, huyÖn An D−¬ng ®−îc quy ho¹ch thµnh nh÷ng vµnh ®ai s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ ®Ó cung cÊp l−¬ng thùc thùc phÈm cho thµnh phè vµ c¸c khu vùc l©n cËn. §èi víi huyÖn An D−¬ng, trong c¸c lo¹i thùc phÈm th× rau lµ c©y trång ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Víi lîi thÕ vÞ trÝ ®Þa lý, c¬ së h¹ tÇng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi nªn s¶n xuÊt rau cña huyÖn An D−¬ng nh÷ng n¨m võa qua ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tuy nhiªn chÊt l−îng rau cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt møc ®é an toµn kÐm do rau vÉn cßn d− l−îng thuèc BVTV vµ vi sinh vËt g©y h¹i v−ît qu¸ ng−ìng cho phÐp khi tiªu thô trªn thÞ tr−êng ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ quy tr×nh s¶n xuÊt rau ch−a tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt, theo mét quy tr×nh cô thÓ. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ s¶n xuÊt rau cña huyÖn An D−¬ng, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn thùc hµnh n«ng nghiÖp tèt (VietGAP) ë huyÖn An D−¬ng – H¶i Phßng”. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1. Môc tiªu chung Nghiªn cøu thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn VietGAP cña huyÖn An D−¬ng, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn VietGAP trªn ®Þa bµn huyÖn trong thêi gian tíi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 3 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng ho¸ c¸c vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vµ thùc tiÔn vÒ s¶n xuÊt rau an toµn vµ tiªu chuÈn VietGAP - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau cña huyÖn trong thêi gian gÇn ®©y. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau theo quy tr×nh VietGAP cña huyÖn An D−¬ng - KiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau theo tiªu chuÈn VietGAP trªn ®Þa bµn huyÖn. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1. §èi t−îng - C¸c hé s¶n xuÊt rau - C¸c HTX dÞch vô n«ng nghiÖp - C¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc - C¸c ®¬n vÞ cung øng ®Çu vµo cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp - Mét sè thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm rau cña huyÖn An D−¬ng. 1.3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.2.1. Ph¹m vi kh«ng gian §Ò tµi nghiªn cøu trong ph¹m vi ®Þa giíi hµnh chÝnh huyÖn An D−¬ng, tËp trung nghiªn cøu t¹i 3 x0 träng ®iÓm (§¹i B¶n, Hång Phong, An Hoµ) 1.3.2.2. Ph¹m vi thêi gian - Nghiªn cøu thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau trong giai ®o¹n 2006-2008 - Nghiªn cøu kh¶o s¸t c¸c hé s¶n xuÊt rau trªn ®Þa bµn huyÖn n¨m 2008 - §−a ra biÖn ph¸p chñ yÕu vÒ s¶n xuÊt rau theo tiªu chuÈn VietGAP trªn ®Þa bµn huyÖn ®Õn n¨m 2015. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 4 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn 2.1. C¬ së lý luËn 2.1.1. Kh¸i niÖm rau an toµn Kh¸i niÖm vÒ rau an toµn? Rau an toµn lµ kh¸i niÖm ®−îc sö dông ®Ó chØ c¸c lo¹i rau ®−îc canh t¸c trªn c¸c diÖn tÝch ®Êt cã thµnh phÇn ho¸ - thæ nh−ìng ®−îc kiÓm so¸t (nhÊt lµ kiÓm so¸t hµm l−îng kim lo¹i nÆng vµ c¸c chÊt ®éc h¹i cã nguån gèc tõ ph©n bãn, tõ c¸c chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ c¸c chÊt th¶i sinh ho¹t cßn tån t¹i trong ®Êt), ®−îc s¶n xuÊt theo nh÷ng quy tr×nh kü thuËt nhÊt ®Þnh (®Æc biÖt lµ quy tr×nh sö dông ph©n bãn, thuèc trõ s©u, n−íc t−íi), vµ nhê vËy rau ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm do c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc ®Æt ra. Gäi lµ rau an toµn v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rau, ng−êi ta vÉn sö dông ph©n bãn nguån gèc v« c¬ vµ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, tuy nhiªn víi liÒu l−îng h¹n chÕ h¬n, thêi ®iÓm phï hîp h¬n vµ chØ sö dông c¸c chÊt b¶o vÖ thùc vËt trong danh môc cho phÐp. Trong rau an toµn vÉn tån t¹i d− l−îng nhÊt ®Þnh c¸c chÊt ®éc h¹i, nh−ng kh«ng ®Õn møc ¶nh h−ëng tíi søc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng. Trong ®êi sèng hµng ngµy, rau an toµn th−êng ®−îc gäi lµ rau s¹ch. §Ó ph©n biÖt mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n, kh¸i niÖm rau s¹ch nªn sö dông ®Ó chØ c¸c lo¹i rau ®−îc s¶n xuÊt theo c¸c quy tr×nh canh t¸c s¹ch ®Æc biÖt, nh− thuû canh, rau “h÷u c¬”… Møc ®é ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña rau s¹ch cao h¬n nhiÒu so víi rau an toµn. S¶n l−îng rau s¹ch ®−îc s¶n xuÊt ë n−íc ta hiÖn nay lµ kh«ng ®¸ng kÓ (phÇn lín giíi h¹n trong ph¹m vi c¸c dù ¸n khoa häc – s¶n xuÊt) Rau s¹ch lµ rau kh«ng chøa c¸c ®éc tè vµ c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh, an toµn cho ng−êi vµ gia sóc. S¶n phÈm rau xem lµ s¹ch khi ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau: hÊp dÉn vÒ h×nh thøc, t−¬i s¹ch, kh«ng bôi bÈn vµ lÉn t¹p chÊt, thu ®óng ®é chÝn khi cã chÊt l−îng cao nhÊt, cã bao b× hÊp dÉn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 5 Kh¸i niÖm rau “s¹ch” bao hµm rau cã chÊt l−îng tèt víi d− l−îng c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, c¸c kim lo¹i nÆng (Cu, Pb, Cd, As), nitrat còng nh− c¸c vi sinh vËt cã h¹i ®èi víi søc khoÎ cña con ng−êi ë d−íi møc c¸c tiªu chuÈn cho phÐp theo tiªu chuÈn ViÖtGAP. §©y lµ c¸c chØ tiªu quan träng nhÊt nh»m x¸c ®Þnh møc ®é an toµn vÖ sinh thùc phÈm cho mÆt hµng rau qu¶ “s¹ch” Nh÷ng s¶n phÈm rau t−¬i bao gåm tÊt c¶ c¸c lo¹i rau ¨n th©n, l¸, cñ, hoa vµ qu¶ cã chÊt l−îng ®óng nh− ®Æc tÝnh cña nã, hµm l−îng c¸c ho¸ chÊt ®éc vµ møc ®é « nhiÔm c¸c vi sinh vËt g©y h¹i ë møc tiªu chuÈn cho phÐp, ®¶m b¶o an toµn cho ng−êi tiªu dïng vµ m«i tr−êng th× ®−îc gäi lµ rau b¶o ®¶m an toµn vÖ sinh thùc phÈm, gäi t¾t lµ rau an toµn [1]. 2.1.2. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm kü thuËt cña s¶n xuÊt rau an toµn 2.1.2.1. Vai trß cña s¶n xuÊt rau an toµn Trong b÷a ¨n hµng ngµy, rau lµ thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu, lµ nguån cung cÊp vitamin phong phó nªn nhiÒu thùc phÈm kh¸c kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc nh− c¸c lo¹i vitamin A, B, C, D, E, K, c¸c lo¹i axÝt h÷u c¬ vµ kho¸ng chÊt nh− Ca, P, Fe rÊt cÇn cho sù ph¸t triÓn cña con ng−êi. Rau kh«ng chØ cung cÊp vitamin vµ kho¸ng chÊt mµ cßn cã t¸c dông ch÷a bÖnh. ChÊt x¬ trong rau cã t¸c dông ng¨n ngõa bÖnh tim, huyÕt ¸p vµ bÖnh ®−êng ruét, vitamin C gióp ng¨n ngõa ung th− d¹ dµy, vitamin D trong rau giµu caroten cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng biÕn cè vÒ ung th− phæi [5] ViÖt Nam lµ mét n−íc nhiÖt ®íi cã thÓ tiÕn hµnh trång rau quanh n¨m, ngµnh rau n−íc ta ®0 ph¸t triÓn tõ kh¸ l©u vµ ®ãng gãp kho¶ng 3% trong tæng gi¸ trÞ ngµnh n«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn rau cã ý nghÜa lín vÒ kinh tÕ x0 héi: t¹o viÖc lµm, tËn dông lao ®éng, ®Êt vµ nguån tµi nguyªn cho hé gia ®×nh. Rau lµ c©y ng¾n ngµy, cã nh÷ng lo¹i rau nh− c¶i canh, c¶i cñ tõ 30-40 ngµy ®0 cho thu ho¹ch, rau c¶i b¾p 75 – 85 ngµy, rau gia vÞ chØ 15 – 20 ngµy mét vô… cho nªn mét n¨m cã thÓ trång ®−îc 2 – 3 vô, thËm chÝ 4 – 5 vô [2]. C©y rau cßn lµ c©y dÔ trång xen, trång gèi v× vËy trång rau t¹o ®iÒu kiÖn tËn dông ®Êt ®ai, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 6 n©ng cao hÖ sè sö dông ®Êt. Trång rau kh«ng nh÷ng tËn dông ®−îc ®Êt ®ai mµ cßn tËn dông ®−îc c¶ lao ®éng vµ nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt kh¸c. C©y rau lµ c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, 1 ha trång rau mang l¹i thu nhËp gÊp 2 – 5 lÇn so víi trång lóa. V× vËy trång rau lµ nguån t¹o ra thu nhËp lín cho hé [4]. Rau cßn lµ nguån xuÊt khÈu quan träng vµ lµ nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn. S¶n xuÊt rau cã ý nghÜa trong viÖc më réng quan hÖ quèc tÕ, gãp phÇn t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. S¶n xuÊt rau t¹o ra nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh− c¶i b¾p, cµ chua, ít, d−a chuét… ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo s¶n xuÊt chung cña c¶ n−íc vµ më réng quan hÖ quèc tÕ. Tãm l¹i, s¶n xuÊt rau cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nã cung cÊp l−¬ng thùc, thùc phÈm cho ng−êi tiªu dïng, thøc ¨n ch¨n nu«i, nguyªn liÖu cho chÕ biÕn vµ s¶n phÈm cho xuÊt khÈu, gãp phÇn t¨ng s¶n l−îng n«ng nghiÖp, b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, tËn dông ®Êt ®ai, ®iÒu kiÖn sinh th¸i. 2.1.2.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña s¶n xuÊt rau an toµn Rau lµ c©y ng¾n ngµy, rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i, yªu cÇu viÖc bè trÝ mïa vô, tæ chøc c¸c dÞch vô ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt vµ tæ chøc sö dông lao ®éng trong s¶n xuÊt cÇn ®−îc s¾p xÕp hîp lý vµ khoa häc. S¶n xuÊt rau ®ßi hái ph¶i ®Çu t− nhiÒu lao ®éng Rau lµ ngµnh s¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸ cao, s¶n phÈm rau an toµn cã chøa hµm l−îng n−íc cao, khèi l−îng cång kÒnh, dÔ h− háng, dËp n¸t, khã b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn. S¶n xuÊt vµ tiªu thô rau mang tÝnh thêi vô do ®ã kh¶ n¨ng cung cÊp cña chóng cã thÓ dåi dµo ë chÝnh vô nh−ng l¹i khan hiÕm ë thêi ®iÓm gi¸p vô, nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng lµ bÊt cø mäi thêi ®iÓm trong n¨m. §Æc ®iÓm riªng cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau an toµn: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 7 - Quy tr×nh kü thuËt nghiªm ngÆt - Yªu cÇu chÆt chÏ vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (chän ®Êt, n−íc t−íi, gièng, ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt vµ tæ chøc sö dông lao ®éng trong s¶n xuÊt) vµ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm nªn g©y ra cho ng−êi s¶n xuÊt, cung øng khã chñ ®éng ®−îc hoµn toµn vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng rau ra thÞ tr−êng. §iÒu nµy dÉn tíi sù dao ®éng lín vÒ gi¸ c¶, sè l−îng, chÊt l−îng rau trªn thÞ tr−êng. Tiªu dïng rau an toµn cßn phô thuéc vµo yÕu tè thu nhËp, t©m lý, tËp qu¸n, thãi quen ng−êi tiªu dïng. Xu h−íng ph¸t triÓn ë n−íc ta hiÖn nay nhu cÇu tiªu dïng ®ang t¨ng nhanh t¹o ra thÞ tr−êng tiªu thô rau an toµn ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng, chñng lo¹i vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. 2.1.3. Lý luËn vÒ GAP (EUREPGAP, ASIANGAP) Từ năm 1997, là s¸ng kiÕn cña nhµ b¸n lÎ ch©u ¢u (Euro – Retailer Produce Working Group) nhằm giải quyết mối quan hệ b×nh ñẳng và tr¸ch nhiệm giữa người sản xuất sản phẩm n«ng nghiệp và kh¸ch hàng của họ, họ ñã ñưa ra kh¸i niệm GAP. Thực hành sản xuất n«ng nghiệp tốt (Good Argricultural Practice – GAP) là những nguyªn tắc ñược thiết lập nhằm ñảm bảo một m«i trường sản xuất an toàn, sạch sẽ, thực phẩm phải ñảm bảo kh«ng chứa c¸c t¸c nh©n g©y bệnh như chất ñộc sinh học (vi khuẩn, nấm, virut ký sinh trïng) và ho¸ chất (dư lượng thuốc BVTV, kim loại nặng, hàm lượng Nitrat) ñồng thời sản phẩm phải ñảm bảo an toàn từ ngoài ñồng ruộng ñến khi sử dụng. GAP bao gồm việc sản xuất theo hướng lựa chọn ñịa ñiểm, việc sử dụng ñất ñai, ph©n bãn, nước, phßng trõ s©u hại, thu h¸i, ®ãng gãi, vệ sinh ñồng ruộng và vận chuyển sản phẩm...nhằm ph¸t triển nền n«ng nghiệp bền vững với môc ®Ých ñảm bảo an toàn cho thực phẩm, an toàn cho người sản xuất, bảo vệ m«i trường, truy nguyªn nguồn gốc sản phẩm. Mỗi nước cã thÓ x©y dùng tiªu chuẩn GAP cho m×nh theo tiªu chuẩn Quốc tế. Hiện nay cã USGAP (Mỹ), EUREPGAP (Liªn minh Ch©u ¢u),.... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 8 GLOBALGAP (EUREPGAP) (Europ – retailer Produce Working Group Good Agricultural Practices) ñược dịch ra từ tiếng Anh là nhãm (tổ chức) b¸n lẻ Ch©u Âu quy ñịnh ra tiªu chuẩn thực hành n«ng nghiệp tốt (GAP). §©y là tài liệu chuẩn tắc ñược tổ chức quốc tế chứng nhận. Tài liệu chuẩn tắc về chứng nhận quốc tế “Rau quả EUREP” ñược ph¸t triển bởi một nhãm c¸c nhà ñại diện của Ch©u Âu về lĩnh vực rau quả với sự hỗ trợ của tổ chức sản xuất bªn ngoài Ch©u Âu EU. EUREPGAP là tiªu chuẩn về thực hành n«ng nghiệp tốt trong qu¸ tr×nh sản xuất, thu hoạch và xử lý sau thu hoạch. §©y lµ tiªu chuẩn kiểm tra an toàn thực phẩm xuyªn suốt từ A ñến Z của d©y truyền sản xuất, bắt ñầu từ kh©u sửa soạn n«ng trại, canh t¸c ®Õn kh©u thu hoạch, chế biến, tồn trữ (bao gồm những yếu tố liªn quan ñến sản xuất như m«i trường, c¸c chÊt ho¸ học và BVTV, bao b× và ngay cả ñiều kiện làm việc và phóc lợi của người làm việc trong n«ng trại. Tiªu chuẩn này ñược ¸p dụng toàn cầu trªn sản phẩm trồng trọt, chăn nu«i, thủy sản gồm những ñiểm chÝnh như sau: - §¸nh gi¸ lùa chän vïng s¶n xuÊt - Lùa chän gièng vµ gèc ghÐp - Qu¶n lý ®Êt vµ gi¸ thÓ - Ph©n bãn vµ chÊt phô gia - N−íc t−íi - Ho¸ chÊt - Thu ho¹ch vµ xö lý sau thu ho¹ch - Qu¶n lý vµ sö dông c¸c chÊt th¶i - Ng−êi lao ®éng - Ghi chÐp, l−u tr÷ hå s¬, truy nguyªn nguån gèc vµ thu håi s¶n phÈm Cïng víi c¸c tæ chøc b¸n lẻ Ch©u Âu, c¸c nước trong khu vực ASEAN ®0 thực hiện GAP của m×nh theo tiªu chuẩn quốc tế từ việc ñiều chỉnh tiªu chuẩn EUREPGAP cho phï hợp với t×nh h×nh sản xuất của nước họ như hệ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 9 thống SALM của Malaysia, INDONGAP của Indonexia, VFGAP của Singapore, Q Thai của Th¸i Lan... Liªn hiệp c¸c nước ð«ng Nam A* (ASEAN) và ChÝnh phủ U*c x©y dựng bản thảo tiªu chuẩn ASEANGAP ñại diện cho 10 nước trong khu vực ð«ng Nam A* vào th¸ng 11 năm 2005 và tiªu chuẩn ASEANGAP ñã ban hành vào năm 2006. ASEANGAP (Asean Good Agricultural Practices) là tiªu chuẩn về thực hành n«ng nghiệp tốt trong qu¸ tr×nh gieo trồng, thu hoạch và xử lý sau thu hoạch c¸c sản phẩm rau quả tươi trong khu vực ð«ng Nam A*. Mục ®Ých ASEANGAP là tăng cường việc hài hßa c¸c chương tr×nh GAP trong khu vực ASEAN. ðiều này sẽ thóc ñẩy thương mại giữa c¸c nước thành viªn và với thị trường toàn cầu. Bao gồm 4 phần 1. An toàn thực phẩm 2. Quản lý m«i trường 3. ðiều kiện sức khỏe 4. Chất lượng rau quả. 2.1.4. Tiªu chuÈn VietGAP Cïng với c¸c nước trong khu vực và trªn thế giới Việt Nam ban hành “VietGAP – Quy tr×nh sản xuất n«ng nghiệp tốt cho rau quả tươi an toàn tại Việt Nam”. VietGAP cho rau quả tươi an toàn dựa trªn ASEANGAP, GLOBALGAP, FRESHCARE nhằm tạo ñiều kiện thuận lợi cho rau quả tươi của Việt Nam tham gia thị trường khu vực ð«ng Nam A* và thế giới hướng tới một nền sản xuất n«ng nghiệp bền vững. Tổ chức, c¸ nh©n là doanh nghiệp, ñơn vị sự nghiệp, HTX, tổ hợp t¸c, hộ n«ng d©n sản xuất theo m« h×nh kinh tế trang trại tham gia sản xuất, kinh doanh, kiểm tra và chứng nhận sản phẩm rau, quả an toàn theo VietGAP. VietGAP là tªn viết tắt của c¸c chữ c¸i tiếng Anh (Vietnamese Good Agricultural Practices) cã nghĩa là thực hành sản xuất n«ng nghiệp tốt cho rau Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 10 quả tươi của Việt Nam [19], là những nguyªn tắc, thủ tục, tr×nh tự hướng dẫn tổ chức, c¸ nh©n, sản xuất thu hoạch, sơ chế bảo ñảm an toàn, n©ng cao chất lượng sản phẩm, ñảm bảo phóc lợi x0 hội, sức khỏe người sản xuất và người tiªu dïng, bảo vệ m«i trường và truy nguyªn nguồn gốc sản phẩm bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh nh− sau: * ðánh giá và lựa chọn vùng sản xuất - Vùng sản xuất rau, quả áp dụng theo VietGAP phải ñược khảo sát, ñánh giá sự phù hợp giữa ñiều kiện sản xuất thực tế với qui ñịnh hiện hành của nhà nước ñối với các mối nguy gây ô nhiễm về hóa học, sinh học và vật lý lên rau, quả. Trong trường hợp không ñáp ứng các ñiều kiện thì phải có ñủ cơ sở chứng minh có thể khắc phục ñược hoặc làm giảm các nguy cơ tiềm ẩn. - Vùng sản xuất rau, quả có mối nguy cơ ô nhiễm hóa học, sinh học, vật lý cao và không thể khắc phục thì không ñược sản xuất theo VietGAP. * Giống và gốc ghép - Giống và gốc ghép phải có nguồn gốc rõ ràng, ñược cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép sản xuất. - Giống và gốc ghép tự sản xuất phải có hồ sơ ghi lại ñầy ñủ các biện pháp xử lý hạt giống, xử lý cây con, hóa chất sử dụng, thời gian, tên người xử lý và mục ñích xử lý. Trong trường hợp giống và gốc ghép không tự sản xuất phải có hồ sơ ghi rõ tên và ñịa chỉ của tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng, chủng loại, phương pháp xử lý giống, gốc ghép (nếu có). * Quản lý ñất và giá thể - Hàng năm, phải tiến hành phân tích, ñánh giá các nguy cơ tiềm ẩn trong ñất và giá thể theo tiêu chuẩn hiện hành của nhà nước. - Cần có biện pháp chống xói mòn và thoái hóa ñất. Các biện pháp này phải ñược ghi chép và lưu trong hồ sơ. - Khi cần thiết phải xử lý các nguy cơ tiềm ẩn từ ñất và giá thể, tổ chức và cá nhân sản xuất phải ñược sự tư vấn của nhà chuyên môn và phải ghi chép Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 11 và lưu trong hồ sơ các biện pháp xử lý. - Không ñược chăn thả vật nuôi gây ô nghiễm nguồn ñất, nước trong vùng sản xuất. Nếu bắt buộc phải chăn nuôi thì phải có chuồng trại và có biện pháp xử lý chất thải ñảm bảo không gây ô nhiễm môi trường và sản phẩm sau khi thu hoạch. * Phân bón và chất phụ gia - Từng vụ phải ñánh giá nguy cơ ô nhiễm hoá học, sinh học và vật lý do sử dụng phân bón và chất phụ gia, ghi chép và lưu trong hồ sơ. Nếu xác ñịnh có nguy cơ ô nhiễm trong việc sử dụng phân bón hay chất phụ gia, cần áp dụng các biện pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm lên rau, quả. - Lựa chọn phân bón và các chất phụ gia nhằm giảm thiểu nguy cơ gây ô nhiễm lên rau, quả. Chỉ sử dụng các loại phân bón có trong danh mục ñược phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. - Không sử dụng phân hữu cơ chưa qua xử lý (ủ hoai mục). Trong trường hợp phân hữu cơ ñược xử lý tại chỗ, phải ghi lại thời gian và phương pháp xử lý. Trường hợp không tự sản xuất phân hữu cơ, phải có hồ sơ ghi rõ tên và ñịa chỉ của tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng, chủng loại, phương pháp xử lý. - Các dụng cụ ñể bón phân sau khi sử dụng phải ñược vệ sinh và phải ñược bảo dưỡng thường xuyên. - Nơi chứa phân bón hay khu vực ñể trang thiết bị phục vụ phối trộn và ñóng gói phân bón, chất phụ gia cần phải ñược xây dựng và bảo dưỡng ñể ñảm bảo giảm nguy cơ gây ô nhiễm vùng sản xuất và nguồn nước. - Lưu giữ hồ sơ phân bón và chất phụ gia khi mua (ghi rõ nguồn gốc, tên sản phẩm, thời gian và số lượng mua). - Lưu giữ hồ sơ khi sử dụng phân bón và chất phụ gia (ghi rõ thời gian bón, tên phân bón, ñịa ñiểm, liều lượng, phương pháp bón phân và tên người bón). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 12 * Nước tưới. - Nước tưới cho sản xuất và xử lý sau thu hoạch rau, quả phải ñảm bảo theo tiêu chuẩn hiện hành của Việt Nam hoặc tiêu chuẩn mà Việt Nam ñang áp dụng. - Việc ñánh giá nguy cơ ô nhiễm hoá chất và sinh học từ nguồn nước sử dụng cho: tưới, phun thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng cho bảo quản, chế biến, xử lý sản phẩm, làm sạch và vệ sinh, phải ñược ghi chép và lưu trong hồ sơ. - Trường hợp nước của vùng sản xuất không ñạt tiêu chuẩn, phải thay thế bằng nguồn nước khác an toàn hoặc chỉ sử dụng nước sau khi ñã xử lý và kiểm tra ñạt yêu cầu về chất lượng. Ghi chép phương pháp xử lý, kết quả kiểm tra và lưu trong hồ sơ. - Không dùng nước thải công nghiệp, nước thải từ các bệnh viện, các khu dân cư tập trung, các trang trại chăn nuôi, các lò giết mổ gia súc gia cầm, nước phân tươi, nước giải chưa qua xử lý trong sản xuất và xử lý sau thu hoạch. * Hóa chất (bao gồm cả thuốc bảo vệ thực vật). - Người lao ñộng và tổ chức, cá nhân sử dụng lao ñộng phải ñược tập huấn về phương pháp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và các biện pháp sử dụng bảo ñảm an toàn. - Trường hợp cần lựa chọn các loại thuốc bảo vệ thực vật và chất ñiều hòa sinh trưởng cho phù hợp, cần có ý kiến của người có chuyên môn về lĩnh vực bảo vệ thực vật. - Nên áp dụng các biện pháp quản lý sâu bệnh tổng hợp (IPM), quản lý cây trồng tổng hợp (ICM) nhằm hạn chế việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. - Chỉ ñược phép mua thuốc bảo vệ thực vật từ các cửa hàng ñược phép kinh doanh thuốc kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật. - Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong danh mục ñược phép sử dụng cho từng loại rau, quả tại Việt Nam. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 13 - Phải sử dụng hoá chất ñúng theo sự hướng dẫn ghi trên nhãn hàng hóa hoặc hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm ñảm bảo an toàn cho vùng sản xuất và sản phẩm. - Thời gian cách ly phải ñảm bảo theo ñúng hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ghi trên nhãn hàng hóa. - Các hỗn hợp hoá chất và thuốc bảo vệ thực vật dùng không hết cần ñược xử lý ñảm bảo không làm ô nhiễm môi trường. - Sau mỗi lần phun thuốc, dụng cụ phải vệ sinh sạch sẽ và thường xuyên bảo dưỡng, kiểm tra. Nước rửa dụng cụ cần ñược xử lý tránh làm ô nhiễm môi trường. - Kho chứa hoá chất phải ñảm bảo theo quy ñịnh, xây dựng ở nơi thoáng mát, an toàn, có nội quy và ñược khóa cẩn thận. Phải có bảng hướng dẫn và thiết bị sơ cứu. Chỉ những người có trách nhiệm mới ñược vào kho. - Không ñể thuốc bảo vệ thực vật dạng lỏng trên giá phía trên các thuốc dạng bột. - Hoá chất cần giữ nguyên trong bao bì, thùng chứa chuyên dụng với nhãn mác rõ ràng. Nếu ñổi hoá chất sang bao bì, thùng chứa khác, phải ghi rõ ñầy ñủ tên hoá chất, hướng dẫn sử dụng như bao bì, thùng chứa hóa ch._.ất gốc. - Các hoá chất hết hạn sử dụng hoặc ñã bị cấm sử dụng phải ghi rõ trong sổ sách theo dõi và lưu giữ nơi an toàn cho ñến khi xử lý theo qui ñịnh của nhà nước - Ghi chép các hoá chất ñã sử dụng cho từng vụ (tên hoá chất, lý do, vùng sản xuất,thời gian, liều lượng, phương pháp, thời gian cách ly và tên người sử dụng). - Lưu giữ hồ sơ các hóa chất khi mua và khi sử dụng (tên hóa chất, người bán, thời gian mua, số lượng, hạn sử dụng, ngày sản xuất, ngày sử dụng). - Không tái sử dụng các bao bì, thùng chứa hoá chất. Những vỏ bao bì, thùng chứa phải thu gom và cất giữ ở nơi an toàn cho ñến khi xử lý theo qui ñịnh của nhà nước. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 14 - Nếu phát hiện dư lượng hoá chất trong rau quả vượt quá mức tối ña cho phép phải dừng ngay việc thu hoạch, mua bán sản phẩm, xác ñịnh nguyên nhân ô nhiễm và nhanh chóng áp dụng các biện pháp ngăn chặn giảm thiểu ô nhiễm. Phải ghi chép cụ thể trong hồ sơ lưu trữ. - Các loại nhiên liệu, xăng, dầu và hoá chất khác cần ñược lưu trữ riêng nhằm hạn chế nguy cơ gây ô nhiễm lên rau, quả. - Thường xuyên kiểm tra việc thực hiện qui trình sản xuất và dư lượng hoá chất có trong rau, quả theo yêu cầu của khách hàng hoặc cơ quan chức năng có thẩm quyền. Các chỉ tiêu phân tích phải tiến hành tại các phòng thí nghiệm ñạt tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế về lĩnh vực dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. * Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch - Sản phẩm sau khi thu hoạch không ñược ñể tiếp xúc trực tiếp với ñất và hạn chế ñể qua ñêm. - Thiết bị, thùng chứa hay vật tư tiếp xúc trực tiếp với rau, quả phải ñược làm từ các nguyên liệu không gây ô nhiễm lên sản phẩm. - Thiết bị, thùng chứa hay vật tư phải ñảm bảo chắc chắn và vệ sinh sạch sẽ trước khi sử dụng. - Thùng ñựng phế thải, hoá chất bảo vệ thực vật và các chất nguy hiểm khác phải ñược ñánh dấu rõ ràng và không dùng chung ñể ñựng sản phẩm. - Thường xuyên kiểm tra và bảo trì thiết bị, dụng cụ nhằm hạn chế nguy cơ ô nhiễm lên sản phẩm. - Thiết bị, thùng chứa rau, quả thu hoạch và vật liệu ñóng gói phải cất giữ riêng biệt, cách ly với kho chứa hóa chất, phân bón và chất phụ gia và có các biện pháp hạn chế nguy cơ gây ô nhiễm. - Thường xuyên vệ sinh nhà xưởng, thiết bị, dụng cụ. - Phải có các biện pháp ngăn chặn các sinh vật lây nhiễm vào các khu vực sơ chế, ñóng gói và bảo quản. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 15 - Người lao ñộng cần ñược tập huấn kiến thức và cung cấp tài liệu cần thiết về thực ành vệ sinh cá nhân và phải ñược ghi trong hồ sơ. - Chỉ sử dụng các loại hoá chất, chế phẩm, màng sáp cho phép trong quá trình xử lý sau thu hoạch. - Phải có biện pháp quản lý và xử lý chất thải, nước thải phát sinh từ hoạt ñộng sản xuất, sơ chế và bảo quản sản phẩm. * Người lao ñộng - Người ñược giao nhiệm vụ quản lý và sử dụng hoá chất phải có kiến thức và kỹ năng về hóa chất và kỹ năng ghi chép. - Trước khi làm việc, người lao ñộng phải ñược thông báo về những nguy cơ liên quan ñến sức khoẻ và ñiều kiện an toàn. - Người lao ñộng phải ñược tập huấn công việc trong các lĩnh vực dưới ñây: + Phương pháp sử dụng các trang thiết bị, dụng cụ. + Các hướng dẫn sơ cứu tai nạn lao ñộng. + Sử dụng an toàn các hoá chất, vệ sinh cá nhân. * Ghi chép, lưu trữ hồ sơ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm - Tổ chức và cá nhân sản xuất rau, quả theo VietGAP phải ghi chép và lưu giữ ñầy ñủ nhật ký sản xuất, nhật ký về bảo vệ thực vật, phân bón, bán sản phẩm, v.v. - Hồ sơ phải ñược thiết lập cho từng chi tiết trong các khâu thực hành VietGAP và ñược lưu giữ tại cơ sở sản xuất. * Kiểm tra nội bộ - Tổ chức và cá nhân sản xuất rau, quả phải tiến hành kiểm tra nội bộ ít nhất mỗi năm một lần. * Khiếu nại và giải quyết khiếu nại - Tổ chức và cá nhân sản xuất theo VietGAP phải có sẵn mẫu ñơn khiếu nại khi khách hàng có yêu cầu. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 16 2.1.5. Lý luËn vÒ s¶n xuÊt S¶n xuÊt là qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vào ñể t¹o ra c¸c s¶n phÈm ®Çu ra. S¶n xuất là qu¸ tr×nh tạo ra của cải vật chất kh«ng cã sẵn trong tự nhiªn nhưng lại rất cần thiết cho sự tồn tại và ph¸t triển của x0 hội. §Çu vào cña s¶n xuÊt bao gåm c¸c yÕu tè nh− lao ñộng, ñất ñai, m¸y mãc, vèn, nguyªn vËt liÖu, tr×nh ñộ qu¶n lý... C¸c yªó tè này t¸c ñộng qua l¹i lÉn nhau. ðầu ra là kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c yÕu tè ñầu vào nh− l−¬ng thùc, thùc phÈm, rau xanh, hoa qu¶ nh»m ñ¸p ứng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng−êi. Mèi quan hÖ gi÷a ñầu vào và ñầu ra ñược thÓ hiÖn ở hàm s¶n xuÊt Theo Philip Wicksteed: Hµm s¶n xuÊt ®−îc m« t¶ nh− mét quan hÖ kü thuËt nh»m chuyÓn ñổi c¸c yÕu tè ñầu vào nh− nguyªn liÖu ñầu vào ®Ó s¶n xuÊt thµnh mét s¶n phÈm cô thÓ nào ®ã . Hay nãi c¸ch kh¸c, hàm s¶n xuÊt ñược ñịnh nghĩa th«ng qua viÖc tèi ña møc ñầu ra cã thÓ ®−îc s¶n xuÊt b»ng c¸c kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo nhÊt ®Þnh. Y= f(x1, x2, ...xn) Trong ®ã: - Y là møc s¶n l−îng ñầu ra - x1, x2, ..., xn: c¸c yÕu tè ñầu vào s¶n xuÊt (c¸c yÕu tè ñầu vào bao gåm ñất ñai, lao ñộng m¸y mãc, vèn, nguyªn vËt liÖu...) C¸c yÕu tè ñầu vào xi (i = 1,k ) tuú ®iÒu kiÖn mµ cã thÓ nhiÒu hay Ýt nh−ng bao giê còng cã giíi h¹n nhÊt ñịnh. C¸c yÕu tè ñầu vào bị chi phèi bëi quy luËt “hiÖu suÊt gi¶m dÇn”, quy luËt “cung cÇu thÞ tr−êng”... Do ñã viÖc sö dông c¸c yÕu tè ñầu vào, ñầu ra ph¶i hîp lý, tu©n theo ñ−êng quy luËt míi mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ (tèi thiÓu ho¸ chi phÝ, t¨ng lîi nhuËn cho hé). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 17 Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chóng ta ph¶i chó ý tíi mèi quan hÖ gi÷a c¸c ñầu vào ñể cã biÖn ph¸p t¸c ñộng n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt c©y trång. Trong thùc tÕ, s¶n phÈm n«ng nghiÖp do nhiÒu yÕu tè ñầu vào t¸c ñộng và hîp thành. C¸c ñầu vào cã mèi quan hÖ víi nhau, c¸c mèi quan hÖ ®ã cã thÓ bæ trî còng cã thÓ thay thÕ. Quan hÖ bæ trî gi÷a c¸c ñầu vào ñược thÓ hiÖn ë chç khi sö dông ñầu vào này ñồng thêi kÐo theo sö dông thªm ñầu vào kia. Quan hÖ thay thÕ gi÷a c¸c ñầu vào thÓ hiÖn ë chç t¨ng møc sö dông ñầu vào này cã thÓ lµm gi¶m møc sö dông ñầu vào kia. VÝ dô t¨ng møc sö dông thuèc trõ cá sÏ lµm gi¶m c«ng lµm cá, ch¨m sãc. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c ñầu ra: Do tÝnh chÊt ®a d¹ng cña nguån lùc ñặc biÖt là ñất ñai, nguån n−íc, lao ñộng..., mà trong n«ng nghiÖp ng−êi ta cã thÓ s¶n xuÊt ñược nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, c¸c s¶n phÈm này cã mèi quan hÖ víi nhau theo chiÒu h−íng bæ trî, cïng tån t¹i vµ c¹nh tranh trªn ph−¬ng diÖn sö dông nguån lùc. C¸c quan hÖ này do b¶n chÊt kinh tÕ, kü thuËt, sinh häc cña c¸ s¶n phÈm ñóng quy ñịnh. Quan hÖ bæ trî nghÜa là ph¸t triÓn s¶n phÈm này ñồng thêi t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n phÈm kia. VÝ dô ph¸t triÓn ch¨n nu«i ñể cung cÊp ph©n bãn søc lao ñộng cho trång trät. Quan hÖ cïng tån t¹i là s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt s¶n phÈm kia, hai s¶n phÈm cã quan hÖ vÒ mÆt kü thuËt víi nhau. Quan hệ cạnh tranh lµ ph¸t triển sản phẩm này làm giảm khả năng ph¸t triển sản phẩm kia. 2.1.5.1. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt theo quy tr×nh VietGAP Khi nãi ®Õn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, ng−êi ta hiÓu kh¸c nhau ë mçi lÜnh vùc kh¸c nhau (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô). ë ®©y chóng t«i coi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng vÒ nguån lùc. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt theo quy tr×nh VietGAP lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®−îc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 18 c¸c yÕu tè vÒ nguån lùc theo tiªu chuÈn VietGAP ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm rau ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chuÈn cña quy tr×nh, bao gåm c¸c néi dung: - Quy vïng s¶n xuÊt - Lùa chän vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®Êt - Lùa chän vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng nguån n−íc - C¬ së h¹ tÇng ®ñ ®¸p øng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã ch−a - Nhu cÇu vÒ vèn cña ng−êi s¶n xuÊt - Tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt ®0 b¶o ®¶m ch−a - Quy tr×nh kü thuËt cña tõng lo¹i s¶n phÈm 2.1.5.2. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt Lµ sù ph¶n ¸nh chung gi÷a c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a chóng. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cã s½n t¹i c¬ së trong mét ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao víi chi phÝ thÊp. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt cã hai mÆt cña nã ®−îc x¸c ®Þnh b»ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®−îc trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®−îc x¸c ®Þnh b»ng néi dung kinh tÕ x0 héi. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt chÝnh lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ. 2.1.5.3. HiÖu qña kinh tÕ vµ b¶n chÊt cña nã ViÖc x¸c ®Þnh b¶n chÊt vµ kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x0 héi ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng luËn ®iÓm cña triÕt häc M¸c vµ nh÷ng luËn ®iÓm cña thuyÕt hÖ thèng. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x0 héi lµ sù thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian biÓu hiÖn tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña x0 héi, M¸c cho r»ng: Quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lµ quy luËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt tån t¹i trong nhiÒu ph−¬ng thøc s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu ph¶i tu©n thñ theo quy luËt ®ã, nã quyÕt ®Þnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v¨n minh cña x0 héi vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n. Víi môc ®Ých nhÊt ®Þnh, con ng−êi ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian lao ®éng Ýt nhÊt hay nãi c¸ch kh¸c ®i trong mét sè Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 19 l−îng thêi gian nhÊt ®Þnh, kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ph¶i cao nhÊt. Nh− vËy hiÖu qu¶ lµ mét ph¹m trï ph¶n ¸nh yªu cÇu cña quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian [3] Trong lÜnh vùc kinh tÕ hiÖu qu¶ lµ môc tiªu, kh«ng ph¶i lµ môc tiªu cuèi cïng mµ lµ môc tiªu ph−¬ng tiÖn xuyªn suèt mäi ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, hiÖu qu¶ lµ quan hÖ so s¸nh tèi −u gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo, lîi Ých lín nhÊt thu ®−îc víi mét chi phÝ nhÊt ®Þnh hoÆc mét kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ nhá nhÊt. Trong ph©n tÝch kinh tÕ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc ph¶n ¸nh qua c¸c chØ tiªu ®Æc tr−ng kinh tÕ kü thuËt x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ so s¸nh ®Çu ra víi ®Çu vµo cña hÖ thèng s¶n xuÊt x0 héi, ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc vµo môc ®Ých nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu kinh tÕ x0 héi. VËy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ chung nhÊt nã cã liªn quan trùc tiÕp víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ víi tÊt c¶ c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt kh¸c. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ x0 héi vµ tæng chi phÝ bá ra. HiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x0 héi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chóng lµ tiÒn ®Ò cña nhau vµ lµ ph¹m trï thèng nhÊt. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò tr×nh bµy trªn cã thÓ kÕt luËn r»ng: B¶n chÊt cña ph¹m trï kinh tÕ lµ viÖc s¶n xuÊt ra mét l−îng cña c¶i lín nhÊt víi mét sè l−îng chi phÝ lao ®éng x0 héi nhá nhÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x0 héi. 2.1.6. Mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau an toµn Ng−êi s¶n xuÊt: trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, sau thu ho¹ch cã thÓ b¸n s¶n phÈm trùc tiÕp cho c¸c cöa hµng hoÆc b¸n cho nh÷ng ng−êi thu mua Ng−êi thu gom: hä thu mua s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt vµ giao l¹i t¹i c¸c cöa hµng, siªu thÞ. Cã thÓ hä còng lµ nh÷ng ng−êi tham gia s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i s¶n phÈm nµy, ®ång thêi hä tham gia thu mua s¶n phÈm cña ng−êi trång rau vµ hä giao s¶n phÈm mua ®−îc t¹i c¸c cöa hµng hoÆc siªu thÞ. Do vËy trong tr−êng hîp nµy hä còng lµ nh÷ng ng−êi cung cÊp, còng cã thÓ ng−êi s¶n xuÊt cã thªm chøc n¨ng thu gom. Ng−êi b¸n bu«n: hä mua c¸c s¶n phÈm tõ c¸c tØnh l©n cËn vµ mang vÒ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 20 thµnh phè, sau ®ã hä b¸n l¹i cho nh÷ng cöa hµng vµ siªu thÞ cã nhu cÇu Ng−êi b¸n lÎ: lµ nh÷ng ng−êi b¸n s¶n phÈm trùc tiÕp cho ng−êi tiªu dïng. Hä th−êng cã vèn Ýt, kinh doanh víi mét l−îng nhá vµ gi¸ b¸n th−êng cao h¬n gi¸ b¸n bu«n. Ng−êi tiªu dïng: lµ nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu vÒ mét s¶n phÈm nµo ®ã nh−ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, hä th−êng lµ ng−êi mua s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh hä. C¸c t¸c nh©n nµy th−êng cã mèi liªn kÕt hîp t¸c víi nhau trong c¸c kªnh ph©n phèi. 2.1.7. C¸c quy tr×nh s¶n xuÊt rau tõ tr−íc tíi nay a. Rau thường Hầu hết việc sản xuất rau truyền thống dựa trên kinh nghiệm trồng rau từ nhiều năm, người dân vẫn dùng các loại phân bón và thuốc hóa học một cách quá mức, không theo quy ñịnh, những loại thuốc có ñộc tố cao, thời gian cách ly dài do vậy mà dư lượng thuốc BVTV trong rau rất cao. Hơn nữa ñiều kiện sản xuất như ñất nước không sạch chứa nhiều kim loại nặng, một số sử dụng phân tươi ñể tưới rau...ðây là những nguyên nhân dẫn ñến tình trạng ngộ ñộc. Thời gian gần ñây người dân ñã ý thức hơn tuy nhiên một số vẫn vì mục ñích kinh tế mà rau vẫn không ñảm bảo an toàn. Do vậy, Nhà nước ñã ban hành quy trình sản xuất RAT nhằm hướng dẫn cho người dân kĩ thuật trồng, bón phân, chăm sóc, ñảm bảo ATVSTP. b. Rau an toàn *Quy trình Rau an toàn: Trước tình trạng ngộ ñộc thực phẩm xảy ra ngày càng nhiều, vấn ñề ATVSTP ñược mọi người quan tâm và nhu cầu sử dụng RAT ngày càng tăng...Các chương trình sản xuất rau an toàn ñã ñược khởi sướng và thực hiện ở một số vùng theo quyết ñịnh số 67/1998/Qð - BNN – KHCN ngày 28/04/1998 của Bộ NN và PTNT về quy ñịnh tạm thời sản xuất rau an toàn. Gần ñây, Bộ NN và PTNT ban hành “Quy ñịnh về quản lý sản xuất và chứng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 21 nhận rau an toàn” thay thế văn bản trên theo quyết ñịnh số 04/2007/Qð - BNN. Theo quy ñịnh này rau sản xuất theo quy trình an toàn phải ñảm bảo ñiều kiện sản xuất RAT như về nhân lực, về ñất trồng, phân bón, nước tưới, kỹ thuật canh tác, phòng trừ sâu bệnh...Về nhân lực, rau sản xuất theo quy trình an toàn người sản xuất phải ñược tập huấn kĩ thuật sản xuất RAT. ðất trồng phải ñảm bảo các tiêu chuẩn về mức ñộ ô nhiễm trong ñất không ñược quá mức quy ñịnh cho phép. Phân bón cần sử dụng phân bón trong danh mục quy ñịnh, không có nguy cơ ô nhiễm. Trong sản xuất RAT, vấn ñề nước tưới trong sản xuất RAT cũng rất quan trọng, nước tưới phải ñảm bảo không ô nhiễm, ñảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn, không sử dụng nước thải công nghiệp, nói chung nguồn nước cho vùng sản xuất RAT cần ñược kiểm tra ñịnh kì ñột xuất. Cùng với ñó kĩ thuật canh tác, công tác phòng trừ sâu bệnh cũng phải tuân thủ theo quy trình. Ngoài ra, rau sản xuất theo quy trình an toàn cần ñảm bảo các ñiều kiện về thu hoạch bảo quản, công bố tiêu chuẩn chất lượng, RAT trước khi lưu thông phải ñảm bảo các quy ñịnh về chất lượng và phải có tổ chức sản xuất, kiểm tra và giám sát. Quy trình RAT mới ban hành ñã ñầy ñủ và chi tiết hơn, ñược tổ chức triển khai rộng khắp cả nước nhưng mới chỉ dừng lại ở các quy ñịnh cụ thể về ñiều kiện sản xuất rau an toàn, chưa ñưa ra các giải pháp thực hiện cụ thể nên việc thực hiện chưa ñảm bảo ñầy ñủ tiêu chuẩn RAT. * Quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) IPM là tên viết tắt của cụm từ tiếng anh “Integrated Pests Management”, có nghĩa là quản lý tổng hợp dịch hại bảo vệ cây trồng. Biện pháp IPM là một hệ thống ñiều khiển dịch hại bằng cách sử dụng tất cả những kĩ thuật thích hợp trên cơ sở sinh thái. ðịnh nghĩa khoa học hơn của IPM là: sử dụng những nguyên tắc sinh thái hợp lý (mối quan hệ giữa các sinh vật trong hệ sinh thái, cân bằng sinh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 22 học trong tự nhiên, quy luật tự ñiều chỉnh, quy luật hình tháp số lượng..) (Hà Quang Hùng, 1998). ðối với mỗi loại rau có quy trình cụ thể tuy nhiên quy trình bao gồm những biện pháp phòng trừ sau: - Biện pháp canh tác như các biện pháp làm ñất (phơi ải nhằm diệt nhộng của sâu, mầm bệnh, mầm cỏ dại và tuyến trùng); Bón phân cân ñối; sử dụng những kháng bệnh; xử lý hạt giống trước khi gieo trồng nhằm diệt một số mầm bệnh. Ngoài ra còn các biện pháp canh tác khác như vệ sinh ñồng ruộng, luân canh cây trồng... - Biện pháp cơ giới và vật lý như ñặt bẫy ñèn, ñặt bẫy dính hay diệt sâu bằng tay, vặt bỏ những rau quả bị sâu, tuyệt ñối không vứt bừa bãi trên ruộng. - Biện pháp sinh học: Hạn chế sử dụng thuốc hóa học làm ảnh hưởng ñến thiên ñịch có mặt trên ñồng ruộng như nhện linh miêu, nhện chân dài, ruồi xanh, bọ rùa...; không giết những loài có ích như ếch nhái, cóc, chim bắt sâu trên mặt ruộng; Ưu tiên sử dụng thuốc vi sinh như BT, Centary, Depel... - Biện pháp hóa học: Nên kiểm tra ñồng ruộng ñể phát hiện các dịch hại. Số quan sát từ 15 – 20 cây dải ñều trên ruộng. Mỗi loại cây ñều có những loại sâu hại và bệnh hại khác nhau cần quan sát ñể phát hiện sớm kịp thời, dùng những loại thuốc phù hợp. Quy trình IPM triển khai ñã giúp người nông dân có kĩ thuật canh tác tổng hợp. Nhưng quy trình này chưa ñưa ra các giải pháp khắc phục các yếu tố có nguy cơ ô nhiễm môi trường, ô nhiễm sản phẩm từ trồng trọt về hóa chất, dư lượng thuốc BVTV… * Rau hữu cơ: Quy trình rau hữu cơ ñược kiểm soát chặt chẽ từ khâu sản xuất ñến khâu tiêu thụ. Thực ra rau hữu cơ về mẫu mã và chủng loại không có gì khác so với rau an toàn và rau thường. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 23 Có thể khái quát chung về rau hữu cơ qua sơ ñồ 1(Nguyễn Hùng Anh, 2003). - Không dùng phân hoá học - Không dùng thuốc BVTV có nguồn gốc hoá học - Sử dụng phân ủ (men vi sinh) - Sử dụng phân vi sinh (gốc, lá) - Tưới bằng nguồn nước sạch (giếng khoan,sông..) - Có các biện pháp cách ly - Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học, kết hợp bắt sâu bằng tay, bẫy, thiên ñịch H×nh 2.1. Quy tr×nh rau h÷u c¬ * Quy trình VietGAP Thực hiện quyết ñịnh số 379/Qð - BNN – KHCN ngày 28/01/2008, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi an toàn tại Việt Nam (VietGAP Sản xuất rau theo quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (VietGAP) mới ñược ban hành nhưng so với các quy trình sản xuất RAT mà trước ñây ñã áp dụng ở Việt Nam quy trình này có ưu việt hơn bởi vì RAT sản xuất theo quy trình này không chỉ ñảm bảo VSATTP mà còn ñảm bảo an sinh xã hội và môi trường. Tuy nhiên ñây là quy trình sản xuất ưu việt nhưng còn mới mẻ ñòi hỏi có sự tham gia của tất cả mọi người từ người sản xuất, người tiêu thụ, người tiêu dùng, các cơ quan, các tổ chức… mới mang lại hiệu quả 2.2. C¬ së thùc tiÔn HiÖn nay cã 120 chñng lo¹i rau ®−îc s¶n xuÊt ë kh¾p c¸c ch©u lôc nh−ng chØ cã 12 lo¹i chñ lùc ®−îc trång trªn 80% diÖn tÝch rau toµn thÕ giíi. Lo¹i rau ®−îc trång nhiÒu nhÊt lµ cµ chua 3,17 triÖu ha, thø hai lµ hµnh 2,29 RAU H÷U C¥ HÖ thèng kiÓm tra gi¸m s¸t Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 24 triÖu ha, thø ba lµ c¶i b¾p 2,07 triÖu ha (n¨m 1998). Cßn ë ch©u ¸, lo¹i rau ®−îc trång nhiÒu nhÊt lµ cµ chua, hµnh, c¶i b¾p, d−a chuét, cµ tÝm; Ýt nhÊt lµ ®Ëu Hµ Lan. Nh×n chung, c¸c lo¹i rau nh− cµ chua, d−a chuét, hµnh, c¶i b¾p ®Òu ®−îc trång nhiÒu ë ch©u ¸ vµ trªn thÕ giíi [6]. 2.2.1. §µi Loan S¶n xuÊt rau chñ yÕu tËp trung ë phÝa §«ng vµ Nam cña §µi Loan. N¨m 1995, diÖn tÝch trång rau cña §µi Loan lµ 188 ngh×n ha vµ s¶n l−îng lµ 2,8 triÖu tÊn víi n¨ng suÊt b×nh qu©n gÇn 15 tÊn/ha. Gi¸ trÞ s¶n l−îng rau n¨m 1995 ®¹t 1,14 tû USD, chiÕm 11% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp. S¶n l−îng rau s¶n xuÊt chñ yÕu tiªu dïng trong n−íc. N¨m 1995 l−îng tiªu dïng trong n−íc lµ 2,5 triÖu tÊn, phÇn cßn l¹i 0,3 triÖu tÊn lµ xuÊt khÈu, nhu cÇu tiªu dïng rau cña §µi Loan lµ 3,1 triÖu tÊn, do ®ã hµng n¨m ph¶i nhËp khÈu kho¶ng 0,6 triÖu tÊn. Tiªu dïng rau cña §µi Loan cã xu h−íng t¨ng lªn, b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 115kg/n¨m. Kinh nghiÖm s¶n xuÊt rau cña §µi Loan cho thÊy ®Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt rau mïa hÌ, tõ n¨m 1971 ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt rau trong nhµ l−íi, nhµ vßm ®0 ®−îc giíi thiÖu cho n«ng d©n. Tõ n¨m 1973 chÝnh phñ §µi Loan ®0 ®−a néi dung khuyÕn khÝch n«ng d©n x©y dùng c¸c vïng chuyªn canh rau vµo trong ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n cña m×nh. Héi n«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì n«ng d©n vïng chuyªn canh tæ chøc ®éi s¶n xuÊt vµ h−íng dÉn kü thuËt gieo trång. §Ó æn ®Þnh gi¸ vµ l−u th«ng ph©n phèi rau mïa hÌ, tõ n¨m 1976, chÝnh phñ ®0 ¸p dông chÝnh s¸ch gi¸ b¶o ®¶m vµ tiªu thô theo hîp ®ång. Nh×n chung, trong nh÷ng n¨m 70, §µi Loan ®0 tËp trung nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng biÕn ®éng gi¸ rau vµ t¨ng c−êng cung cÊp rau mïa hÌ. Nh÷ng n¨m 1980 §µi Loan chuyÓn sang nghiªn cøu xuÊt khÈu. Nh÷ng nghiªn cøu khÝa c¹nh kinh tÕ trong giai ®o¹n nµy tËp trung vµo ®¸nh gi¸ hÖ thèng xuÊt khÈu nh»m t×m ra biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Nh÷ng n¨m cuèi 1980, nghiªn cøu kinh tÕ tËp trung vµo ®¸nh gi¸ hÖ thèng s¶n xuÊt vµ marketing rau trong n−íc. HiÖn nay nghiªn cøu tËp trung vµo vÊn ®Ò øng dông tiÕn bé cña lý thuyÕt kinh tÕ vµ ph−¬ng ph¸p kinh tÕ l−îng ®Ó ph©n tÝch øng xö Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 25 cña nh÷ng ng−êi tham gia thÞ tr−êng trong viÖc h×nh thµnh gi¸ trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh vµ øng dông lý thuyÕt kinh tÕ phóc lîi ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau cña chÝnh phñ [7]. 2.2.2. Hµn Quèc Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt rau cña Hµn Quèc tÝnh ®Õn 1995 kho¶ng 8 tû USD víi tæng diÖn tÝch gieo trång lµ 356 ngh×n ha. Trong suèt thêi ký 1970 ®Õn 1995, tuy tæng diÖn tÝch ®Êt trång trät gi¶m 10,6% nh−ng diÖn tÝch trång rau vÉn t¨ng lµ 1,46 lÇn. Kinh nghiÖm cña Hµn Quèc cho thÊy chÝnh phñ ®0 ¸p dông biÖn ph¸p æn ®Þnh gi¸ trùc tiÕp qua thu mua cña chÝnh phñ. HiÖn nay chÝnh phñ ®ang ®Çu t− cho viÖc hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ b¶o qu¶n chÊt l−îng cao nªn ®ang ®−îc më réng víi tèc ®é nhanh. Tuy nhiªn, khã kh¨n lín nhÊt trong ph¸t triÓn rau lµ thiÕu lao ®éng n«ng th«n do ®ã chi phÝ tiÒn l−¬ng trong tæng chi phÝ t¨ng nhanh, biÕn ®éng gi¸ rau hµng n¨m vÉn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc do vËy nghiªn cøu rau ®−îc tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò t×m c¸ch æn ®Þnh gi¸ rau, lµm thÕ nµo ®Ó n«ng d©n gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®Ó ®øng v÷ng trong cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng më toµn cÇu [7]. 2.2.3. In®«nªxia Tæng diÖn tÝch gieo trång rau n¨m 1991 lµ 776,6 ngh×n ha víi s¶n l−îng lµ 4,38 triÖu tÊn. Tõ 1982 ®Õn 1991 s¶n l−îng b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng lµ 8,2% vµ diÖn tÝch t¨ng lµ 2,4%. Tuy nhiªn, n¨ng suÊt vÉn cßn thÊp. Tiªu dïng rau b×nh qu©n ®Çu ng−êi tõ 14,62 kg/n¨m n¨m 1982 lªn 25,8 kg/n¨m n¨m 1991. PhÇn lín rau cña In®«nªxia ®−îc xuÊt khÈu sang Singapore vµ Malaysia, n¨m 1992 gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau lµ 32,8 triÖu USD, gÊp 8 lÇn n¨m 1982. In®«nªxia cã c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn nhanh, tæng c«ng suÊt vµ chÕ biÕn n¨m 1987 lµ 78.000 tÊn ®Õn n¨m 1992 lªn 746.000 tÊn, ®Êy lµ mét tiÒm n¨ng lín ®Ó ph¸t triÓn rau. VÒ tiªu thô, Darmawan cho r»ng 99% s¶n l−îng rau lµ s¶n phÈm hµng ho¸, do ®ã ph¶i cã sù liªn kÕt chÆt chÏ víi thÞ tr−êng toµn quèc. §Ó thùc hiÖn ý t−ëng nµy tõ n¨m 1979 In®«nªxia ®0 x©y dùng hÖ thèng dÞch vô th«ng tin thÞ tr−êng vÒ rau. ThÞ tr−êng nµy cung cÊp th«ng tin vÒ gi¸ hµng ngµy cho Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 26 n«ng d©n vµ th−¬ng gia gåm gi¸ vïng s¶n xuÊt: ®ã lµ gi¸ thu gom vµ gi¸ tõ c¸c trung t©m tiªu dïng; ®ã lµ gi¸ b¸n bu«n ph©n theo chÊt l−îng. Thu gom vµ vËn chuyÓn rau cung cÊp cho c¸c thÞ tr−êng thµnh phè hiÖn nay lµ do lùc l−îng thu gom ë ®Þa ph−¬ng ®¶m nhiÖm cßn cung cÊp cho ng−êi tiªu dïng ë thÞ trÊn do lùc l−îng b¸n rong ®¶m nhiÖm [8]. 2.2.4. Ên §é Ên §é lµ n−íc cã tiÕn bé nhanh chãng vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n l−îng l−¬ng thùc ®0 t¨ng tõ 108,4 triÖu tÊn n¨m 1971 lªn 182 triÖu tÊn n¨m 1994. Còng trong giai ®o¹n nµy, s¶n xuÊt rau cña Ên §é t¨ng tõ 34 triÖu tÊn lªn 53,8 triÖu tÊn vµ b×nh qu©n rau ®Çu ng−êi lµ 130g/ngµy. DiÖn tÝch trång rau chØ chiÕm 3,32% tæng diÖn tÝch gieo trång cña c¶ n−íc vµ dao ®éng tõ 0,17% ®Õn 13,03% ë c¸c bang kh¸c nhau [8]. VÒ tiªu thô, hiÖn nay cã 7 kªnh tiÖu thô rau rau xanh, trong ®ã kªnh tiªu thô cã sù tham gia cña HTX lµ kªnh hiÖu qu¶ nhÊt: ng−êi s¶n xuÊt – hîp t¸c x0 - ng−êi b¸n bu«n – ng−êi b¸n lÎ – ng−êi tiªu dïng. Rau ®−îc tiªu thô qua kªnh nµy, vÝ dô khoai t©y chiÕm 17 – 70% thÞ phÇn. ChÝnh s¸ch s¾p tíi cña Ên §é lµ tËp trung ph¸t triÓn gièng chèng chÞu phï hîp víi tõng vïng, cung cÊp gièng tèt, x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt vµ trang thiÕt bÞ chÕ biÕn, ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®Ó gi¶m hao hôt tíi tõng vïng. 2.2.5. Th¸i Lan Th¸i Lan cã tæng diÖn tÝch lµ 51,4 triÖu ha, trong ®ã diÖn tÝch sö dông vµo n«ng nghiÖp lµ 19,84 triÖu ha. DiÖn tÝch trång rau vµ hoa n¨m 1992 lµ 449 ngh×n ha víi s¶n l−îng lµ 4,68 triÖu tÊn vµ n¨ng suÊt b×nh qu©n 104,1 t¹/ha. Th¸i Lan cã thÓ trång ®−îc c¶ rau nhiÖt ®íi vµ «n ®íi. HiÖn nay cã trªn 100 lo¹i rau ®−îc trång ë Th¸i Lan trong ®ã cã 45 lo¹i ®−îc trång phæ biÕn. Th¸i Lan xuÊt khÈu c¶ rau an toµn vµ rau chÕ biÕn. N¨m 1998 xuÊt khÈu 162.116 tÊn, ®Õn n¨m 2002 t¨ng lªn 238.201 tÊn. Rau chÕ biÕn xuÊt khÈu chñ yÕu lµ rau ®ãng hép. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu rau an toµn chñ yÕu cña Th¸i Lan lµ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 27 thÞ tr−êng ch©u ¸. Tuy xuÊt khÈu rau nh−ng Th¸i Lan còng cã nhËp khÈu rau, n¨m 1998 l−îng nhËp khÈu lµ 18.233 tÊn [7] 2.2.6. Mét sè n−íc kh¸c Sri Lanka th× hÖ thèng marketing rau chñ yÕu do t− nh©n ®¶m nhiÖm vµ ch−a lµm tèt chøc n¨ng cña nã. DiÖn tÝch s¶n xuÊt rau ph©n t¸n, n«ng d©n kh«ng ®−îc tËp huÊn vµ thiÕu hiÓu biÕt vÒ kü thuËt trång rau, kh«ng cã th«ng tin thÞ tr−êng, thiÕu tÝn dông chÝnh thèng, bao b× ®ãng gãi thiÕu khoa häc lµm cho mét bé phËn løon rau h− hao qua vËn chuyÓn lµ nh÷ng h¹n chÕ lín ®èi víi s¶n xuÊt rau cña Sri Lanka hiÖn nay [8] Malaysia s¶n xuÊt ph©n t¸n, manh món ®0 g©y ra khã kh¨n cho viÖc thu gom s¶n phÈm tiªu thô, thÞ tr−êng ®éc quyÒn ®0 lµm ¶nh h−ëng ®Õn doanh thu cña ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi ph©n phèi l−u th«ng, l¹m ph¸t lµm cho gi¸ l−¬ng thùc vµ thùc phÈm t¨ng h¬n møc l¹m ph¸t chung. §Ó gi¶m ®iÒu nµy cÇn ®iÒu chØnh thÞ tr−êng b¸n bu«n nh− t¨ng c−êng giao dÞch thÞ tr−êng, t¨ng khèi l−îng giao dÞch, t¨ng cung, æn ®Þnh cung qua kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ dù tr÷, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, c¶i tiÕn hÖ thèng th«ng tin thÞ tr−êng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau an toµn. NhËt B¶n cho thÊy: thÞ tr−êng tiªu thô ban ®Çu ®−îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t vµ chiu t¸c ®éng m¹nh mÏ tõ bªn ngoµi. §Ó thÞ tr−êng ph¸t triÓn cÇn thiÕt ph¶i cã luËt thÞ tr−êng cña chÝnh phñ vµ nh÷ng quy ®Þnh buéc mäi ng−êi khi tham gia thÞ tr−êng ph¶i tu©n theo [10]. HiÖn nay, c¸c thÞ tr−êng b¸n bu«n ë NhËt B¶n ®−îc tæ chøc theo “LuËt thÞ tr−êng b¸n bu«n”. Theo ®ã, thÞ tr−êng b¸n bu«n ®−îc chia thµnh: thÞ tr−êng b¸n bu«n trung t©m, thÞ tr−êng b¸n bu«n ®Þa ph−¬ng vµ c¸c thÞ tr−êng b¸n bu«n nhá kh¸c [9]. Qua thùc tiÔn t×nh h×nh s¶n xuÊt rau cña c¸c n−íc cho thÊy c¸c n−íc cã xu h−íng quy ho¹h vïng s¶n xuÊt rau tËp trung vµ s¶n xuÊt rau an toµn, s¶n xuÊt trong nhµ l−íi, m¸i vßm... Tõng b−íc hoµn thiÖn m¹ng l−íi tiªu thô s¶n phÈm, hÖ thèng th«ng tin thÞ tr−êng, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch... ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 28 2.2.7. T×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô rau cña ViÖt Nam 2.2.7.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt rau Rau lµ ngµnh hµng s¶n xuÊt ®a chñng lo¹i cã ®Þa bµn ph©n bè trªn hÇu hÕt kh¾p l0nh thæ cña c¶ n−íc víi ®a d¹ng c¸c gièng rau cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn nãng Èm mïa hÌ hoÆc l¹nh kh« mïa ®«ng hoÆc nh÷ng gièng rau tr¸i vô, rau nhËp néi cã nguån gèc «n ®íi. N−íc ta ®−îc thiªn nhiªn −u ®0i vÒ khÝ hËu, miÒm B¾c cã 4 mïa râ rÖt, miÒn Nam cã 2 mïa, chÝnh v× thÕ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®ñ rau cho tiªu dïng vµ xuÊt khÈu, gi¸ thµnh rau t¹i ruéng rÎ. C¸c vïng trång rau hµng ho¸ vµ rau chuyªn canh ë n−íc ta gåm vïng Trung du vµ §ång b»ng B¾c Bé, vïng rau L©m §ång, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c khu vùc l©n cËn, vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Chñng lo¹i rau ®ang cã t¹i ®ång ruéng vµ thÞ tr−êng rau ViÖt Nam gåm h¬n 60 lo¹i, trong ®ã c¸c gièng rau nhËp néi vµ lai t¹o cã gÇn 10 lo¹i. Rau vô ®«ng cã chñng lo¹i vµ n¨ng suÊt cao h¬n rau vô hÌ, rau vô ®«ng lµ thÕ m¹nh so víi c¸c n−íc trong khu vùc. Ph©n nhãm theo c¸ch sö dông th× rau ¨n th©n vµ ¨n l¸ chiÕm tõ 55 – 56%, rau ¨n cñ qu¶ chiÕm 30 – 35%, rau th¬m vµ rau gia vÞ chiÕm tõ 2 – 3% [11]. S¶n phÈm chÕ biÕn rau qu¶ cña n−íc ta còng cã nh÷ng lo¹i ®−îc b¹n hµng thõa nhËn vÒ chÊt l−îng nh−ng nh×n chung c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn cã chÊt l−îng kÐm, mÉu m0 ®¬n gi¶n, kh«ng hÊp dÉn, kÓ c¶ phôc vô thÞ tr−êng trong n−íc còng nh− xuÊt khÈu. Víi c«ng nghÖ l¹c hËu, b¶o d−ìng yÕu, vèn ®Çu t− thÊp, ngµnh chÕ biÕn rau qu¶ cña c¶ n−íc ch−a ®ñ m¹nh ®Ó v−¬n lªn [12]. HiÖn nay n−íc ta cã 377 ngh×n ha rau, s¶n l−îng 5,6 triÖu tÊn/n¨m. DiÖn tÝch trång rau chiÕm gÇn 3,9% tæng diÖn tÝch gieo trång c©y hµng n¨m vµ gÇn 3% tæng gi¸ trÞ ngµnh trång trät, ®iÒu ®ã cho thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ngµnh rau ch−a cao [15]. Tæng s¶n l−îng rau trong 10 n¨m gÇn ®©y (1996-2005) b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 6,9%/n¨m, tõ 3,2 triÖu tÊn lªn 4,9 triÖu tÊn. Còng trong cïng thêi kú, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 29 diÖn tÝch gieo trång rau t¨ng 105.000 ha víi tèc ®é t¨ng 5,5%/n¨m. S¶n l−îng rau trong giai ®o¹n nµy còng t¨ng lªn chñ yÕu do diÖn tÝch më réng. N¨ng suÊt rau t¨ng tõ 120 t¹/ha lªn gÇn 130 t¹/ha vµ t¨ng 1,3%/n¨m [13]. C¶ n−íc cã h¬n 12 triÖu hé gia ®×nh ë n«ng th«n vµ cã diÖn tÝch trång rau b×nh qu©n 36m2/hé (Theo ®iÒu tra cña ®Ò tµi khuyÕn n«ng 01 – 12) cho s¶n l−îng −íc tÝnh 40 – 500 ngh×n tÊn mçi n¨m g¸p phÇn ®−a._.h tác của hộ (m2)?______________ 20. Diện tích ñất có thể trồng rau của hộ(m2) ?______________ Diện tích sở hữu (m2) TT Gia ñình ði thuê Loại ñất ðiều kiện tưới tiêu Có thể trồng cây gì ðã ñược ñánh giá chưa 1 2 3 4 5 Loại ñất : 1 : ðất vàn cao 2: ðất vàn 3 : ðất vàn thấp 4: ðất bãi. Hình thức sở hữu : 1: Gia ñình ; 2 : ñi thuê ðiều kiện tưới tiêu : 1: chủ ñộng ; 2: bán chủ ñộng ; 3: không chủ ñộng 21. Ông (bà) có kiểm tra mẫu ñất ñịnh kỳ không ?  Có  Không 22. Ông (bà) có biện pháp chống sói mòn ñất không ? Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 113  Có  Không 23. Ông (bà) có chăn thả vật nuôi trên ñất trồng rau không ?  Có  Không Tình hình sử dụng nước tưới 24. Ông (bà) ñang sử dụng nguồn nước nào)  Ao, hồ  Nước sông  Giếng khoan  Kấnc 25. Ông (bà) có kiểm tra mẫu nước ñịnh kỳ không ?  Có  Không Tình hình sử dụng lao ñộng và vốn 26. Số người tham gia trồng rau (người) ?______________ Trong ñó: Thuộc gia ñình :_________________ Thuê ngoài :______________________ Số người ñược tập huấn về kỹ thuật trồng rau :_________ 27. Số lao ñộng có hồ sơ cá nhân (người) ?______________ 28. Ông bà có vay vốn cho sản xuất rau không ?  Có  Không 29. Cơ cấu vốn trồng rau (%) : Tự có_______ ði vay:____ 30. Tình hình vay vốn cho sản xuất? Khoản vay (1000ñ) Nguồn vay Lãi suất (%) Thời hạn % vốn ñược sử dụng cho sản xuất rau 1 2 Cơ sở vật chất cho sản xuất rau theo tiêu chuẩn ViệtGAP 31. Ông (bà) có những loại tư liệu gì phụ vụ sản xuất rau ? TT Loại tài sản ðơn vị tính Số lượng Nguyên giá Năm mua Ghi chú 1 Nhà lưới m2 2 Nhà kho chứa sp m2 3 Kho chứa vật liệu sản xuất.. m2 4 Xe tải Cái 5 Xe máy Cái Xe thồ Cái Máy bơm Cái Bình phun thuốc sâu Bình Dụng cụ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 114 (quang gánh…) Nguồn vật tư khác cho sản xuất rau 32. Ông (bà) có phải mua giống không ? Nếu có thì mua chủ yếu ở ñâu (ñánh thứ tự 1, 2, 3…)?  ðại lý giống cây trồng  Công ty giống  HTX  Khác, ghi rõ_____________ 33. Ông bà có xử lý hạt giống trước khi gieo trồng không ?  Có  Không 34. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi sử dụng giống không ?  Có  Không 35. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi mua giống không ?  Có  Không 36. Theo ông bà chất lượng giống như thế nào?  Tốt  Trung bình  Kém 37. Ông bà mua phân bón, thuốc trừ sâu ở ñâu ?  ðại lý phân bón ngoài chợ  HTX  Khác, ghi rõ________________ 38. Theo Ông (bà), giá cả phân bón, thuốc trừ sâu có ổn ñịnh không ?  Có  Không  Không biết 39. Ông (bà) có sử dụng phân hữu cơ/vi sinh cho sản xuất rau không ?  Có  Không 40. Nếu có, bao nhiêu % ?______ 41. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi sử dụng phân bón không ?  Có  Không 42. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi mua phân bón không ?  Có  Không 43. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi sử dụng thuốc BVTV không ?  Có  Không 44. Ông bà có ghi chép lại hồ sơ khi mua thuốc BVTV không ?  Có  Không 45. Thời gian cách ly khi thu hoạch (ngày) ?______ Kết quả sản xuất rau 46. Diện tích, sản lượng, giá bán một số loại rau chính của của hộ? Diện tích (m2) Sản lượng (kg) Giá bán (1000ñ/1Kg) TT Loại rau V.Gap BT V.Gap BT V.Gap BT 1 Su hào 2 Cải bắp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 115 3 Súp lơ 4 Cải thảo 5 Cà chua 6 Cà tím 7 Dưa chuột 8 ðậu ñũa 9 Cải ngọt 10 Rau muống 47. Chi phí cho một loại rau Loại rau : :_____________ : diện tích (m2) :_____________ Số lượng ðơn giá (1000ñ/kg) Khoản mục ðVT VGap BT Vgap BT I. Sản lượng Tấn II. Chi phí TG 1000ñ Chi phí vật chất - Giống 1000ñ - Phân bón + Hữu cơ, vi sinh Kg + ðạm Kg + Lân Kg + Kali Kg + NPK Kg - Thuốc BVTV 1000ñ - Nhiên liệu 1000ñ - Chi phí khác 1000ñ Chi phí dịch vụ + Làm ñất bằng máy m2 + Làm ñất thủ công m2 + Chi phí lãi suất 1000ñ - Thuê vận chuyển (nếu có) 1000d Chi phí công lao ñộng hộ + Trồng Công + Chăm sóc Công + Vận chuyển Công + Thu hoạch Công Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 116 Thuê ñất (nếu có) KHTSCð 1000ñ Thuế 1000ñ Khác 1000 ñ Loại rau : :_____________ : diện tích (m2) :_____________ Số lượng ðơn giá (1000ñ/kg) Khoản mục ðVT VGap BT Vgap BT I. Sản lượng Tấn II. Chi phí TG 1000ñ Chi phí vật chất - Giống 1000ñ - Phân bón + Hữu cơ, vi sinh Kg + ðạm Kg + Lân Kg + Kali Kg + NPK Kg - Thuốc BVTV 1000ñ - Nhiên liệu 1000ñ - Chi phí khác 1000ñ Chi phí dịch vụ + Làm ñất bằng máy m2 + Làm ñất thủ công m2 + Chi phí lãi suất 1000ñ - Thuê vận chuyển (nếu có) 1000d Chi phí công lao ñộng hộ + Trồng Công + Chăm sóc Công + Vận chuyển Công + Thu hoạch Công Thuê ñất (nếu có) KHTSCð 1000ñ Thuế 1000ñ Khác 1000 ñ Loại rau : :_____________ : diện tích (m2) :_____________ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 117 Số lượng ðơn giá (1000ñ/kg) Khoản mục ðVT VGap BT Vgap BT I. Sản lượng Tấn II. Chi phí TG 1000ñ Chi phí vật chất - Giống 1000ñ - Phân bón + Hữu cơ, vi sinh Kg + ðạm Kg + Lân Kg + Kali Kg + NPK Kg - Thuốc BVTV 1000ñ - Nhiên liệu 1000ñ - Chi phí khác 1000ñ Chi phí dịch vụ + Làm ñất bằng máy m2 + Làm ñất thủ công m2 + Chi phí lãi suất 1000ñ - Thuê vận chuyển (nếu có) 1000d Chi phí công lao ñộng hộ + Trồng Công + Chăm sóc Công + Vận chuyển Công + Thu hoạch Công Thuê ñất (nếu có) KHTSCð 1000ñ Thuế 1000ñ Khác 1000 ñ Loại rau : :_____________ : diện tích (m2) :_____________ Số lượng ðơn giá (1000ñ/kg) Khoản mục ðVT VGap BT Vgap BT I. Sản lượng Tấn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 118 II. Chi phí TG 1000ñ Chi phí vật chất - Giống 1000ñ - Phân bón + Hữu cơ, vi sinh Kg + ðạm Kg + Lân Kg + Kali Kg + NPK Kg - Thuốc BVTV 1000ñ - Nhiên liệu 1000ñ - Chi phí khác 1000ñ Chi phí dịch vụ + Làm ñất bằng máy m2 + Làm ñất thủ công m2 + Chi phí lãi suất 1000ñ - Thuê vận chuyển (nếu có) 1000d Chi phí công lao ñộng hộ + Trồng Công + Chăm sóc Công + Vận chuyển Công + Thu hoạch Công Thuê ñất (nếu có) KHTSCð 1000ñ Thuế 1000ñ Khác 1000 ñ Loại rau : :_____________ : diện tích (m2) :_____________ Số lượng ðơn giá (1000ñ/kg) Khoản mục ðVT VGap BT Vgap BT I. Sản lượng Tấn II. Chi phí TG 1000ñ Chi phí vật chất - Giống 1000ñ - Phân bón + Hữu cơ, vi sinh Kg Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 119 + ðạm Kg + Lân Kg + Kali Kg + NPK Kg - Thuốc BVTV 1000ñ - Nhiên liệu 1000ñ - Chi phí khác 1000ñ Chi phí dịch vụ + Làm ñất bằng máy m2 + Làm ñất thủ công m2 + Chi phí lãi suất 1000ñ - Thuê vận chuyển (nếu có) 1000d Chi phí công lao ñộng hộ + Trồng Công + Chăm sóc Công + Vận chuyển Công + Thu hoạch Công Thuê ñất (nếu có) KHTSCð 1000ñ Thuế 1000ñ Khác 1000 ñ 48. Chi phí cho sản xuất rau theo tiêu chuẩn Việt-GAP so với sản xuất rau thông thường ?  Cao hơn  Như trước  Thấp hơn III. THU HOẠCH, BẢO QUẢN VÀ TIÊU THỤ Thu hoạch và bảo quản 49. Ông/Bà thu hoạch rau vào lúc nào trong ngày:  Buổi sáng sớm  Buổi chiều tối  Cả ngày  Cần lúc nào thu hoạch lúc ấy 50. Khi thu hoạch ông/bà ñể rau ở ñâu?  Dưới ñất  ðựng vào các vật ñựng ( rổ, rá… )  Khác (Nêu rõ)__________ 51. Khi thu hoạch xong ông/bà có rửa rau không?  Có . Không 52. Nếu có thì rửa lại bằng nước gì?  Nước mương ( ñồng )  Nước giếng  Nước ao, hồ  Nước khác 53. Rau ñược ñem ñi ñâu sau khi thu hoạch? Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 120  ðem về nhà  ðem ra chợ bán  Bán tại ruộng  Khác (ghi rõ)_________________ 54. Gia ñình dùng loại dụng cụ nào ñể chở rau?  Xe tải  Xe máy  Xe thồ  Xe thô sơ (ngựa, trâu, bò)  Dụng cụ thô sơ khác (quang gánh…) 55. Sau khi thu hoạch, các loại rau có ñược kiểm tra chất lượng không?  Có  Không 56. Nếu có, ai kiểm tra?______________________________________________________ 57. Có cơ quan nào công nhận về rau an toàn theo quy trình Viet GAP ở ñịa phương chưa?  Có  Không Nếu có, ghi rõ cơ quan nào?________________________________________________ 58. Sản phẩm sau khi thu hoạch có qua bảo quản không?  Có  Không 59. Nếu có, bảo quản theo hình thức nào ?  Túi/bao nilong  Nhà kho lạnh có khử trùng  Nhà kho lạnh không khử trùng  Nhà kho thông thường có khử trùng  Nhà kho thông thường không khử trùng  Khác 60. Sản phẩm rau sau khi thu hoạch có ñược ñóng gói, nhãn mác không?  Có  Không 61. Rau trồng theo VietGAP về mẫu mã có ñẹp hơn rau thường không ?  ðẹp hơn  Như nhau  kém hơn 62. Rau trồng theo VietGAP có hương vị tốt hơn rau thường không ?  Tốt hơn  Như nhau  Kém hơn 63. Rau trồng theo VietGAP có lâu hỏng hơn rau thường không ?  Lâu hơn  Như nhau  Nhanh hơn Tiêu thụ 64. Hình thức tiêu thụ rau của hộ? Bán buôn (%):____Bán lẻ (%): ____ 65. Nơi tiêu thụ:  Tại ruộng/tại nhà  Ngoài chợ  Nơi khác (ghi rõ)________ 66. ðối tượng tiêu thụ rau chính?  ðại lý  Người thu gom  Bán lẻ tại chợ  Bán cho HTX  Khác (Ghi rõ) : _________________________ 67. Ông (bà) có ký kết hợp ñồng tiêu thụ không ?  Có  Không 68. Tiêu thụ rau sản xuất theo tiêu chuẩn Việt GAP có dễ không ?  Dễ  Bình thường  Khó Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 121 69. Giá bán các sản phẩm rau ñược áp dụng theo tiêu chuẩn Viet-GAP so với giá rau bình thường trước ñây như thế nào ?  Cao hơn  Như trước  Thấp hơn 70. Ông bà có muốn xây dựng nhãn hiệu sản phẩm cho rau của gia ñình không?  Có  Không  Không biết 71.Nếu muốn tại sao?__________________________________________ 72.Nếu không tại sao?______________________________________________ IV. CƠ CHẾ CHÍNH SÁCH 73. Ông (bà) có nhận ñược hỗ trợ gì cho sản xuất rau không ?  Có  Không Nếu theo tiêu chuẩn ViệtGAP có hỗ trợ gì khác nữa không?  Có  Không 74. Nếu có, hỗ trợ gì ? Hỗ trợ gì Ai hỗ trợ Nhận xét chất lượng (Tốt, trung bình, kém) Giống rau Phân bón Kỹ thuật (qua tập huấn 75. Từ chương trình sản xuất rau gì?  Việt GAP  Các chương trình sản xuất khác 76. Ông/Bà có ñược tham gia các buổi tập huấn về sản xuất rau không? Lần tập huấn Thời gian tập huấn (ngày) Nội dung tập huấn* ðơn vị tổ chức tập huấn % áp dụng ñược vào thực tiễn 1 2 3 4 5 * 1: Quy trình sản xuất rau 2: Phương pháp sử dụng các trang thiết bị dụng cụ 3: Các hướng dẫn sơ cứu tai nạn lao ñộng 4: Sử dụng an toàn hóa chất vệ sinh cá nhân 5: Khác 77. Nếu không, Tại sao?  Không ñược tập huấn  Bận công việc  Không muốn tham gia  Khác (Ghi rõ nguyên nhân):_________________________________________ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 122 78. Nếu không ứng dụng, Tại sao?: ______________________ 79. Ông/Bà có dự ñịnh áp dụng ViệtGAP cho sản xuất rau của hộ trong thời gian tới không?  Có  Không  Không biết 80. Theo Ông/Bà những khó khăn chính khi áp dụng ViệtGAP là gì?  Kỹ thuật  Chi phí  Lao ñộng  ðất ñai  Khác (ghi rõ):_________________________________________ 81.Những khó khăn bảo quản chế biến?_________________________________________ 82. Những khó khăn trong tiêu thụ?  Thị trường  Giá  Khác (ghi rõ):_________________________________________ 83. Ông/Bà có ñề xuất hoặc kiến nghị gì với Nhà nước về sản xuất rau an toàn không ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ Xin cảm ơn Ông/Bà! Phụ lục 2: Quy trình Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt VietGAP QUY TRÌNH THỰC HÀNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT CHO RAU QUẢ TƯƠI AN TOÀN TẠI VIỆT NAM (VietGAP) (Ban hành kèm theo Quyết ñịnh số 379/Qð-BNN-KHCN ngày 28 tháng 01 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Chương 1. NHỮNG QUY ðỊNH CHUNG 1. Phạm vi ñiều chỉnh và ñối tượng áp dụng 1.1. Phạm vi ñiều chỉnh: Quy trình này áp dụng ñể sản xuất rau, quả tươi an toàn nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro từ các mối nguy cơ ô nhiễm ảnh hưởng ñến sự an toàn, chất lượng sản phẩm rau, quả, môi trường, sức khỏe, an toàn lao ñộng và phúc lợi xã hội của người lao ñộng trong sản xuất, thu hoạch và xử lý sau thu hoạch. 1.2. ðối tượng áp dụng: VietGAP áp dụng ñối với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia sản xuất, kinh doanh, kiểm tra và chứng nhận sản phẩm rau, quả tươi an toàn tại Việt Nam, nhằm: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 123 1.2.1. Tăng cường trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong sản xuất và quản lý an toàn thực phẩm. 1.2.2. Tạo ñiều kiện cho tổ chức, cá nhân thực hiện sản xuất và ñược chứng nhận VietGAP 1.2.3. ðảm bảo tính minh bạch, truy nguyên ñược nguồn gốc của sản phẩm. 1.2.4. Nâng cao chất lượng và hiệu quả cho sản xuất rau, quả tại Việt Nam. 2. Giải thích từ ngữ 2.1. Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi của Việt Nam (gọi tắt là VietGAP; Vietnamese Good Agricultural Practices) là những nguyên tắc, trình tự, thủ tục hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, sơ chế bảo ñảm an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm, ñảm bảo phúc lợi xã hội, sức khỏe người sản xuất và người tiêu dùng, bảo vệ môi trường và truy nguyên nguồn gốc sản phẩm. 2.2. VietGAP cho rau, quả tươi an toàn dựa trên cơ sở ASEAN GAP, EUREPGAP/GLOBALGAP và FRESHCARE, nhằm tạo ñiều kiện thuận lợi cho rau, quả Việt Nam tham gia thị trường khu vực ASEAN và thế giới, hướng tới sản xuất nông nghiệp bền vững. 2.3. Tổ chức, cá nhân là doanh nghiệp, ñơn vị sự nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ nông dân sản xuất theo mô hình kinh tế trang trại tham gia sản xuất, kinh doanh, kiểm tra và chứng nhận sản phẩm rau, quả an toàn theo VietGAP. Chương 2. NỘI DUNG QUY TRÌNH THỰC HÀNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP TỐT CHO RAU, QUẢ TƯƠI AN TOÀN 1. ðánh giá và lựa chọn vùng sản xuất 1.1. Vùng sản xuất rau, quả áp dụng theo VietGAP phải ñược khảo sát, ñánh giá sự phù hợp giữa ñiều kiện sản xuất thực tế với qui ñịnh hiện hành của nhà nước ñối với các mối nguy gây ô nhiễm về hóa học, sinh học và vật lý lên rau, quả. Trong trường hợp không ñáp ứng các ñiều kiện thì phải có ñủ cơ sở chứng minh có thể khắc phục ñược hoặc làm giảm các nguy cơ tiềm ẩn. 1.2. Vùng sản xuất rau, quả có mối nguy cơ ô nhiễm hóa học, sinh học, vật lý cao và không thể khắc phục thì không ñược sản xuất theo VietGAP. 2. Giống và gốc ghép 2.1. Giống và gốc ghép phải có nguồn gốc rõ ràng, ñược cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép sản xuất. 2.2. Giống và gốc ghép tự sản xuất phải có hồ sơ ghi lại ñầy ñủ các biện pháp xử lý hạt giống, xử lý cây con, hóa chất sử dụng, thời gian, tên người xử lý và mục ñích xử lý. Trong trường hợp giống và gốc ghép không tự sản xuất phải có hồ sơ ghi rõ tên và ñịa chỉ của tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng, chủng loại, phương pháp xử lý giống, gốc ghép (nếu có). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 124 3. Quản lý ñất và giá thể 3.1. Hàng năm, phải tiến hành phân tích, ñánh giá các nguy cơ tiềm ẩn trong ñất và giá thể theo tiêu chuẩn hiện hành của nhà nước. 3.2. Cần có biện pháp chống xói mòn và thoái hóa ñất. Các biện pháp này phải ñược ghi chép và lưu trong hồ sơ. 3.3. Khi cần thiết phải xử lý các nguy cơ tiềm ẩn từ ñất và giá thể, tổ chức và cá nhân sản xuất phải ñược sự tư vấn của nhà chuyên môn và phải ghi chép và lưu trong hồ sơ các biện pháp xử lý. 3.4. Không ñược chăn thả vật nuôi gây ô nhiễm nguồn ñất, nước trong vùng sản xuất. Nếu bắt buộc phải chăn nuôi thì phải có chuồng trại và có biện pháp xử lý chất thải ñảm bảo không gây ô nhiễm môi trường và sản phẩm sau khi thu hoạch. 4. Phân bón và chất phụ gia 4.1. Từng vụ phải ñánh giá nguy cơ ô nhiễm hóa học, sinh học và vật lý do sử dụng phân bón và chất phụ gia, ghi chép và lưu trong hồ sơ. Nếu xác ñịnh có nguy cơ ô nhiễm trong việc sử dụng phân bón hay chất phụ gia, cần áp dụng các biện pháp nhằm giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm lên rau, quả. 4.2. Lựa chọn phân bón và các chất phụ gia nhằm giảm thiểu nguy cơ gây ô nhiễm lên rau, quả. Chỉ sử dụng các loại phân bón có trong danh mục ñược phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. 4.3. Không sử dụng phân hữu cơ chưa qua xử lý (ủ hoai mục). Trong trường hợp phân hữu cơ ñược xử lý tại chỗ, phải ghi lại thời gian và phương pháp xử lý. Trường hợp không tự sản xuất phân hữu cơ, phải có hồ sơ ghi rõ tên và ñịa chỉ của tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng, chủng loại, phương pháp xử lý. 4.4. Các dụng cụ ñể bón phân sau khi sử dụng phải ñược vệ sinh và phải ñược bảo dưỡng thường xuyên. 4.5. Nơi chứa phân bón hay khu vực ñể trang thiết bị phục vụ phối trộn và ñóng gói phân bón, chất phụ gia cần phải ñược xây dựng và bảo dưỡng ñể ñảm bảo giảm nguy cơ gây ô nhiễm vùng sản xuất và nguồn nước. 4.6. Lưu giữ hồ sơ phân bón và chất phụ gia khi mua (ghi rõ nguồn gốc, tên sản phẩm, thời gian và số lượng mua). 4.7. Lưu giữ hồ sơ khi sử dụng phân bón và chất phụ gia (ghi rõ thời gian bón, tên phân bón, ñịa ñiểm, liều lượng, phương pháp bón phân và tên người bón). 5. Nước tưới 5.1. Nước tưới cho sản xuất và xử lý sau thu hoạch rau, quả phải ñảm bảo theo tiêu chuẩn hiện hành của Việt Nam hoặc tiêu chuẩn mà Việt Nam ñang áp dụng. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 125 5.2. Việc ñánh giá nguy cơ ô nhiễm hóa chất và sinh học từ nguồn nước sử dụng cho: tưới, phun thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng cho bảo quản, chế biến, xử lý sản phẩm, làm sạch và vệ sinh, phải ñược ghi chép và lưu trong hồ sơ. 5.3. Trường hợp nước của vùng sản xuất không ñạt tiêu chuẩn, phải thay thế bằng nguồn nước khác an toàn hoặc chỉ sử dụng nước sau khi ñã xử lý và kiểm tra ñạt yêu cầu về chất lượng. Ghi chép phương pháp xử lý, kết quả kiểm tra và lưu trong hồ sơ. 5.4. Không dùng nước thải công nghiệp, nước thải từ các bệnh viện, các khu dân cư tập trung, các trang trại chăn nuôi, các lò giết mổ gia súc gia cầm, nước phân tươi, nước giải chưa qua xử lý trong sản xuất và xử lý sau thu hoạch. 6. Hóa chất (bao gồm cả thuốc bảo vệ thực vật). 6.1. Người lao ñộng và tổ chức, cá nhân sử dụng lao ñộng phải ñược tập huấn về phương pháp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và các biện pháp sử dụng bảo ñảm an toàn. 6.2. Trường hợp cần lựa chọn các loại thuốc bảo vệ thực vật và chất ñiều hòa sinh trưởng cho phù hợp, cần có ý kiến của người có chuyên môn về lĩnh vực bảo vệ thực vật. 6.3. Nên áp dụng các biện pháp quản lý sâu bệnh tổng hợp (IPM), quản lý cây trồng tổng hợp (ICM) nhằm hạn chế việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. 6.4. Chỉ ñược phép mua thuốc bảo vệ thực vật từ các cửa hàng ñược phép kinh doanh thuốc kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật. 6.5. Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong danh mục ñược phép sử dụng cho từng loại rau, quả tại Việt Nam. 6.6. Phải sử dụng hóa chất ñúng theo sự hướng dẫn ghi trên nhãn hàng hóa hoặc hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm ñảm bảo an toàn cho vùng sản xuất và sản phẩm. 6.7. Thời gian cách ly phải ñảm bảo theo ñúng hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ghi trên nhãn hàng hóa. 6.8. Các hỗn hợp hóa chất và thuốc bảo vệ thực vật dùng không hết cần ñược xử lý ñảm bảo không làm ô nhiễm môi trường. 6.9. Sau mỗi lần phun thuốc, dụng cụ phải vệ sinh sạch sẽ và thường xuyên bảo dưỡng, kiểm tra. Nước rửa dụng cụ cần ñược xử lý tránh làm ô nhiễm môi trường. 6.10. Kho chứa hóa chất phải ñảm bảo theo quy ñịnh, xây dựng ở nơi thoáng mát, an toàn, có nội quy và ñược khóa cẩn thận. Phải có bảng hướng dẫn và thiết bị sơ cứu. Chỉ những người có trách nhiệm mới ñược vào kho. 6.11. Không ñể thuốc bảo vệ thực vật dạng lỏng trên giá phía trên các thuốc dạng bột. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 126 6.12. Hóa chất cần giữ nguyên trong bao bì, thùng chứa chuyên dụng với nhãn mác rõ ràng. Nếu ñổi hóa chất sang bao bì, thùng chứa khác, phải ghi rõ ñầy ñủ tên hóa chất, hướng dẫn sử dụng như bao bì, thùng chứa hóa chất gốc. 6.13. Các hóa chất hết hạn sử dụng hoặc ñã bị cấm sử dụng phải ghi rõ trong sổ sách theo dõi và lưu giữ nơi an toàn cho ñến khi xử lý theo quy ñịnh của nhà nước. 6.14. Ghi chép các hóa chất ñã sử dụng cho từng vụ (tên hóa chất, lý do, vùng sản xuất, thời gian, liều lượng, phương pháp, thời gian cách ly và tên người sử dụng). 6.15. Lưu giữ hồ sơ các hóa chất khi mua và khi sử dụng (tên hóa chất, người bán, thời gian mua, số lượng, hạn sử dụng, ngày sản xuất, ngày sử dụng). 6.16. Không tái sử dụng các bao bì, thùng chứa hóa chất. Những vỏ bao bì, thùng chứa phải thu gom và cất giữ ở nơi an toàn cho ñến khi xử lý theo quy ñịnh của nhà nước. 6.17. Nếu phát hiện dư lượng hóa chất trong rau quả vượt quá mức tối ña cho phép phải dừng ngay việc thu hoạch, mua bán sản phẩm, xác ñịnh nguyên nhân ô nhiễm và nhanh chóng áp dụng các biện pháp ngăn chặn giảm thiểu ô nhiễm. Phải ghi chép cụ thể trong hồ sơ lưu trữ. 6.18. Các loại nhiên liệu, xăng, dầu và hóa chất khác cần ñược lưu trữ riêng nhằm hạn chế nguy cơ gây ô nhiễm lên rau, quả. 6.19. Thường xuyên kiểm tra việc thực hiện qui trình sản xuất và dư lượng hóa chất có trong rau, quả theo yêu cầu của khách hàng hoặc cơ quan chức năng có thẩm quyền. Các chỉ tiêu phân tích phải tiến hành tại các phòng thí nghiệm ñạt tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế về lĩnh vực dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. 7. Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch 7.1. Thiết bị, vật tư và ñồ chứa 7.1.1. Sản phẩm sau khi thu hoạch không ñược ñể tiếp xúc trực tiếp với ñất và hạn chế ñể qua ñêm. 7.1.2. Thiết bị, thùng chứa hay vật tư tiếp xúc trực tiếp với rau, quả phải ñược làm từ các nguyên liệu không gây ô nhiễm lên sản phẩm. 7.1.3. Thiết bị, thùng chứa hay vật tư phải ñảm bảo chắc chắn và vệ sinh sạch sẽ trước khi sử dụng. 7.1.4. Thùng ñựng phế thải, hóa chất bảo vệ thực vật và các chất nguy hiểm khác phải ñược ñánh dấu rõ ràng và không dùng chung ñể ñựng sản phẩm. 7.1.5. Thường xuyên kiểm tra và bảo trì thiết bị, dụng cụ nhằm hạn chế nguy cơ ô nhiễm lên sản phẩm. 7.1.6. Thiết bị, thùng chứa rau, quả thu hoạch và vật liệu ñóng gói phải cất giữ riêng biệt, cách ly với kho chứa hóa chất, phân bón và chất phụ gia và có các biện pháp hạn chế nguy cơ gây ô nhiễm. 7.2. Thiết kế và nhà xưởng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 127 7.2.1. Cần hạn chế ñến mức tối ña nguy cơ ô nhiễm ngay từ khi thiết kế, xây dựng nhà xưởng và công trình phục vụ cho việc gieo trồng, xử lý, ñóng gói, bảo quản. 7.2.2. Khu vực xử lý, ñóng gói và bảo quản sản phẩm rau quả phải tách biệt khu chứa xăng, dầu, mỡ và máy móc nông nghiệp ñể phòng ngừa nguy cơ ô nhiễm lên sản phẩm. 7.2.3. Phải có hệ thống xử lý rác thải và hệ thống thoát nước nhằm giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm ñến vùng sản xuất và nguồn nước. 7.2.4. Các bóng ñèn chiếu sáng trong khu vực sơ chế, ñóng gói phải có lớp chống vỡ. Trong trường hợp bóng ñèn bị vỡ và rơi xuống sản phẩm phải loại bỏ sản phẩm và làm sạch khu vực ñó. 7.2.5. Các thiết bị và dụng cụ ñóng gói, xử lý sản phẩm có rào ngăn cách ñảm bảo an toàn. 7.3. Vệ sinh nhà xưởng 7.3.1. Nhà xưởng phải ñược vệ sinh bằng các loại hóa chất thích hợp theo qui ñịnh không gây ô nhiễm lên sản phẩm và môi trường. 7.3.2. Thường xuyên vệ sinh nhà xưởng, thiết bị, dụng cụ. 7.4. Phòng chống dịch hại 7.4.1. Phải cách ly gia súc và gia cầm khỏi khu vực sơ chế, ñóng gói và bảo quản rau, quả. 7.4.2. Phải có các biện pháp ngăn chặn các sinh vật lây nhiễm vào các khu vực sơ chế, ñóng gói và bảo quản. 7.4.3. Phải ñặt ñúng chỗ bả và bẫy ñể phòng trừ dịch hại và ñảm bảo không làm ô nhiễm rau, quả, thùng chứa và vật liệu ñóng gói. Phải ghi chú rõ ràng vị trí ñặt bả và bẫy. 7.5. Vệ sinh cá nhân 7.5.1. Người lao ñộng cần ñược tập huấn kiến thức và cung cấp tài liệu cần thiết về thực hành vệ sinh cá nhân và phải ñược ghi trong hồ sơ. 7.5.2. Nội qui vệ sinh cá nhân phải ñược ñặt tại các ñịa ñiểm dễ thấy. 7.5.3. Cần có nhà vệ sinh và trang thiết bị cần thiết ở nhà vệ sinh và duy trì ñảm bảo ñiều kiện vệ sinh cho người lao ñộng. 7.5.4. Chất thải của nhà vệ sinh phải ñược xử lý. 7.6. Xử lý sản phẩm 7.6.1. Chỉ sử dụng các loại hóa chất, chế phẩm, màng sáp cho phép trong quá trình xử lý sau thu hoạch. 7.6.2. Nước sử dụng cho xử lý rau, quả sau thu hoạch phải ñảm bảo chất lượng theo qui ñịnh. 7.7. Bảo quản và vận chuyển 7.7.1. Phương tiện vận chuyển ñược làm sạch trước khi xếp thùng chứa sản phẩm. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 128 7.7.2. Không bảo quản và vận chuyển sản phẩm chung với các hàng hóa khác có nguy cơ gây ô nhiễm sản phẩm. 7.7.3. Phải thường xuyên khử trùng kho bảo quản và phương tiện vận chuyển. 8. Quản lý và xử lý chất thải 8.1. Phải có biện pháp quản lý và xử lý chất thải, nước thải phát sinh từ hoạt ñộng sản xuất, sơ chế và bảo quản sản phẩm. 9. Người lao ñộng 9.1. An toàn lao ñộng 9.1.1. Người ñược giao nhiệm vụ quản lý và sử dụng hóa chất phải có kiến thức và kỹ năng về hóa chất và kỹ năng ghi chép. 9.1.2. Tổ chức và cá nhân sản xuất cung cấp trang thiết bị và áp dụng các biện pháp sơ cứu cần thiết và ñưa ñến bệnh viện gần nhất khi người lao ñộng bị nhiễm hóa chất. 9.1.3. Phải có tài liệu hướng dẫn các bước sơ cứu và có bảng hướng dẫn tại kho chứa hóa chất. 9.1.4. Người ñược giao nhiệm vụ xử lý và sử dụng hóa chất hoặc tiếp cận các vùng mới phun thuốc phải ñược trang bị quần áo bảo hộ và thiết bị phun thuốc. 9.1.5. Quần áo bảo hộ lao ñộng phải ñược giặt sạch và không ñược ñể chung với thuốc bảo vệ thực vật. 9.1.6. Phải có biển cảnh báo vùng sản xuất rau, quả vừa mới ñược phun thuốc. 9.2. ðiều kiện làm việc 9.2.1. Nhà làm việc thoáng mát, mật ñộ người làm việc hợp lý. 9.2.2. ðiều kiện làm việc phải ñảm bảo và phù hợp với sức khỏe người lao ñộng. Người lao ñộng phải ñược cung cấp quần áo bảo hộ. 9.2.3. Các phương tiện, trang thiết bị, công cụ (các thiết bị ñiện và cơ khí) phải thường xuyên ñược kiểm tra, bảo dưỡng nhằm tránh rủi ro gây tai nạn cho người sử dụng. 9.2.4. Phải có quy trình thao thác an toàn nhằm hạn chế tối ña rủi ro di chuyển hoặc nâng vác các vật nặng. 9.3. Phúc lợi xã hội của người lao ñộng 9.3.1. Tuổi lao ñộng phải phù hợp với các quy ñịnh của pháp luật Việt Nam 9.3.2. Khu nhà ở cho người lao ñộng phải phù hợp với ñiều kiện sinh hoạt và có những thiết bị, dịch vụ cơ bản. 9.3.3. Lương, thù lao cho người lao ñộng phải hợp lý, phù hợp với Luật Lao ñộng của Việt Nam 9.4. ðào tạo 9.4.1. Trước khi làm việc, người lao ñộng phải ñược thông báo về những nguy cơ liên quan ñến sức khỏe và ñiều kiện an toàn. 9.4.2. Người lao ñộng phải ñược tập huấn công việc trong các lĩnh vực dưới ñây: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 129 - Phương pháp sử dụng các trang thiết bị, dụng cụ. - Các hướng dẫn sơ cứu tai nạn lao ñộng. - Sử dụng an toàn các hóa chất, vệ sinh cá nhân. 10. Ghi chép, lưu trữ hồ sơ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm. 10.1. Tổ chức và cá nhân sản xuất rau, quả theo VietGAP phải ghi chép và lưu giữ ñầy ñủ nhật ký sản xuất, nhật ký về bảo vệ thực vật, phân bón, bán sản phẩm, v.v… 10.2. Tổ chức và cá nhân sản xuất theo VietGAP phải tự kiểm tra hoặc thuê kiểm tra viên kiểm tra nội bộ xem việc thực hiện sản xuất, ghi chép và lưu trữ hồ sơ ñã ñạt yêu cầu chưa. Nếu chưa ñạt yêu cầu thì phải có biện pháp khắc phục và phải ñược lưu trong hồ sơ. 10.3. Hồ sơ phải ñược thiết lập cho từng chi tiết trong các khâu thực hành VietGAP và ñược lưu giữ tại cơ sở sản xuất. 10.4. Hồ sơ phải ñược lưu trữ ít nhất hai năm hoặc lâu hơn nếu có yêu cầu của khách hàng hoặc cơ quan quản lý. 10.5. Sản phẩm sản xuất theo VietGAP phải ñược ghi rõ vị trí và mã số của lô sản xuất. Vị trí và mã số của lô sản xuất phải ñược lập hồ sơ và lưu trữ. 10.6. Bao bì, thùng chứa sản phẩm cần có nhãn mác ñể giúp việc truy nguyên nguồn gốc ñược dễ dàng. 10.7. Mỗi khi xuất hàng, phải ghi chép rõ thời gian cung cấp, nơi nhận và lưu giữ hồ sơ cho từng lô sản phẩm. 10.8. Khi phát hiện sản phẩm bị ô nhiễm hoặc có nguy cơ ô nhiễm, phải cách ly lô sản phẩm ñó và ngừng phân phối. Nếu ñã phân phối, phải thông báo ngay tới người tiêu dùng. 10.9. ðiều tra nguyên nhân ô nhiễm và thực hiện các biện pháp ngăn ngừa tái nhiễm, ñồng thời có hồ sơ ghi lại nguy cơ và giải pháp xử lý. 11. Kiểm tra nội bộ 11.1. Tổ chức và cá nhân sản xuất rau, quả phải tiến hành kiểm tra nội bộ ít nhất mỗi năm một lần. 11.2. Việc kiểm tra phải ñược thực hiện theo bảng kiểm tra ñánh giá; sau khi kiểm tra xong, tổ chức, cá nhân sản xuất hoặc kiểm tra viên có nhiệm vụ ký vào bảng kiểm tra ñánh giá. Bảng tự kiểm tra ñánh giá, bảng kiểm tra (ñột xuất và ñịnh kỳ) của cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải ñược lưu trong hồ sơ. 11.3. Tổ chức và cá nhân sản xuất theo VietGAP phải tổng kết và báo cáo kết quả kiểm tra cho cơ quan quản lý chất lượng khi có yêu cầu. 12. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại 12.1. Tổ chức và cá nhân sản xuất theo VietGAP phải có sẵn mẫu ñơn khiếu nại khi khách hàng có yêu cầu. 12.2. Trong trường hợp có khiếu nại, tổ chức và cá nhân sản xuất theo VietGAP phải có trách nhiệm giải quyết theo quy ñịnh của pháp luật, ñồng thời lưu ñơn khiếu nại và kết quả giải quyết vào hồ sơ. ._.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfCH2980.pdf
Tài liệu liên quan