Nghiệp vụ bảo lãnh xuất nhập khẩu của các NHTM_Thực trạng, giải pháp phát triển ở Việt Nam
Tài liệu Nghiệp vụ bảo lãnh xuất nhập khẩu của các NHTM_Thực trạng, giải pháp phát triển ở Việt Nam: ... Ebook Nghiệp vụ bảo lãnh xuất nhập khẩu của các NHTM_Thực trạng, giải pháp phát triển ở Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Nghiệp vụ bảo lãnh xuất nhập khẩu của các NHTM_Thực trạng, giải pháp phát triển ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LêI Më §ÇU
Trong vµi thËp niªn trë l¹i ®©y, nh÷ng danh tõ nh WTO (World Trade Organization - Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi), ASEAN (Association of South Eeast Asian Nations - HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸), AFTA( ASEAN Free Trade Area - Khu vùc Th¬ng m¹i tù do ASEAN) . . . ®· trë nªn qu¸ quen thuéc víi mäi ngêi d©n sèng trªn kh¾p thÕ giíi. C¸c tæ chøc hiÖp héi nµy ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ song ph¬ng, ®a ph¬ng vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi; ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc th¬ng m¹i. NÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia riªng lÎ trë nªn phô thuéc lÉn nhau, cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nhau. Khuynh híng nµy ®· vµ ®ang lµm gia t¨ng m¹nh mÏ nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô tµi chÝnh quèc tÕ trªn kh¾p thÕ giíi. Cïng víi khuynh híng nµy lµ qóa tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh, dì bá dÇn c¸c hµng rµo th¬ng m¹i vµ xu thÕ héi nhËp trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ quèc tÕ ®ang lan nhanh.
Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, do ®ã, còng ph¸t triÓn rÊt nhanh, còng thay ®æi dÇn nh÷ng khu«n mÉu cho phï hîp víi nh÷ng chuyÓn biÕn thùc tÕ vµ ngµy cµng gi÷ mét vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia nãi riªng vµ th¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung. Trong trµo lu ®ã c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i víi lîi thÕ vÒ vèn, vÒ nghiÖp vô ng©n hµng vµ c¸c mèi quan hÖ trong thanh to¸n quèc tÕ còng ®· kh«ng ®øng ngoµi cuéc. Mét trong sè nh÷ng nghiÖp vô hÕt søc ®a d¹ng cña c¸c ng©n hµng cã thÓ kÓ ®Õn ®ã chÝnh lµ nghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu, nã ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc chèng ®ì rñi ro, th¸o gì khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, t¹o uy tÝn kinh doanh cho doanh nghiÖp vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th¬ng
Vèn lµ lÜnh vùc kinh doanh mang tÝnh truyÒn thèng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nghiÖp vô b¶o l·nh nµy g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ lín m¹nh cña nÒn th¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung, vµ cña mçi quèc gia nãi riªng. ChÝnh nh÷ng tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm trong giao th¬ng quèc tÕ lµ yÕu tè then chèt Ên ®Þnh b¶n s¾c vµ ®Æc trng cña lo¹i h×nh b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu, khiÕn lÜnh vùc nµy cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi trong hÖ thèng tÝn dông dÞch vô ng©n hµng. Ngîc l¹i, b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu còng gi÷ vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc thóc ®Èy th¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu vµ trµo lu héi nhËp kinh tÕ hÕt søc ph¸t triÓn.
ViÖt Nam ®ang n»m trong giai ®o¹n chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn,chñ tr¬ng ®Èy m¹nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, tuy nhiªn, kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cßn thÊp, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, nªn viÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu vÒ ho¹t ®éng b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ hÕt søc cÇn thiÕt cho viÖc t×m ra nh÷ng nguån vèn thÝch hîp, t×m ra chç dùa v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp, nh»m ph¸t huy tèi u c¶ néi lùc lÉn ngo¹i lùc. ChÝnh v× lý do ®ã em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “NghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn” ®Ó lµm néi dung nghiªn cøu cho kho¸ luËn cña m×nh. Kho¸ luËn gåm cã 3 phÇn chÝnh:
Ch¬ng I : Kh¸i niÖm chung vÒ b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn ho¹t ®éng b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ViÖt Nam
Ch¬ng III: gi¶I ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn nghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vIÖt Nam.
sÏ ®a ra nh÷ng c¸i nh×n tæng quan nhÊt vÒ kh¸i niÖm b¶o l·nh ng©n hµng nãi chung vµ b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu nãi riªng, ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc, ph©n tÝch khã kh¨n, nhîc ®iÓm cßn tån t¹i còng nh nh÷ng kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña nghiªp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian tíi.
Nh©n ®©y, em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi c¸c anh, c¸c chÞ t¹i Ng©n hµng Ngo¹i hèi Hµn Quèc ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi, cung cÊp cho em nh÷ng nguån tµi liÖu quý b¸u, ®Æc biÖt, em xin ®îc tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi PGS.TS NguyÔn ThÞ Quy, ngêi ®· tËn t×nh híng dÉn, gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
Do khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi viÕt, kho¸ luËn nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp, bæ sung cña thÇy c« vµ c¸c b¹n.
Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2003
PhÇn I
Kh¸i niÖm chung vÒ b¶o l·nh XNK cña
c¸c NHTM ViÖt Nam
Tæng quan vÒ ho¹t ®éng b¶o l·nh Ng©n hµng vµ b¶o l·nh XNK
Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¶o l·nh ng©n hµng
Kh¸i niÖm b¶o l·nh ng©n hµng
Tõ thêi kú trung cæ t¹i Hy L¹p, ho¹t ®éng b¶o l·nh ®· xuÊt hiÖn, mÆc dï cßn rÊt s¬ khai, b»ng nh÷ng giao dÞch trong quan hÖ c¸ nh©n víi c¸ nh©n rÊt ®êi thêng. Cho ®Õn nay, ho¹t ®éng b¶o l·nh ®· ph¸t triÓn bao trïm lªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, kh«ng chØ trong ph¹m vi quèc gia mµ cßn më réng ra c¶ ph¹m vi quèc tÕ.
B¶o l·nh trong mçi lÜnh vùc cã nh÷ng ®Æc trng riªng nhng tùu chung l¹i “b¶o l·nh lµ viÖc ngêi thø ba (gäi lµ ngêi b¶o l·nh) cam kÕt víi bªn cã quyÒn (gäi lµ ngêi nhËn b¶o l·nh) sÏ thùc hiÖn nghÜa vô thay cho bªn cã nghÜa vô (gäi lµ ngêi ®îc b¶o l·nh) nÕu khi ®Õn thêi h¹n mµ ngêi ®îc b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng nghÜa vô” (§iÒu 366 - Bé luËt D©n sù Níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam).
B¶o l·nh lµ cÇn thiÕt khi hai bªn cha tÝn nhiÖm nhau. Uy tÝn vµ lêi høa cña bªn nµy cha cã ®ñ ®é tin cËy ®èi víi bªn kia. Sù xuÊt hiÖn cña mét bªn thø ba cã ®ñ ®é tin cËy ®èi víi c¶ hai bªn ®øng ra thùc hiÖn b¶o l·nh sÏ ®a hä ®Õn mét ®iÓm chung thèng nhÊt.
Trong ph¹m vi toµn x· héi, ho¹t ®éng b¶o l·nh rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nh b¶o l·nh cña mét tæ chøc quèc tÕ víi mét níc, b¶o l·nh cña nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp, . . . XÐt riªng trong lÜnh vùc ng©n hµng, b¶o l·nh lµ mét nghiÖp vô ®îc ®Þnh nghÜa nh sau :
“B¶o l·nh ng©n hµng lµ cam kÕt cña ng©n hµng b¶o l·nh chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn thay cho bªn ®îc b¶o l·nh trong trêng hîp bªn ®îc b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô ®· tho¶ thuËn víi bªn nhËn b¶o l·nh ®· ®îc quy ®Þnh t¹i chøng th b¶o l·nh cña ng©n hµng.”
HiÖn nay viÖc sö dông b¶o l·nh ng©n hµng bïng næ m¹nh mÏ vµ doanh sè cña nã ®¹t ®Õn møc kû lôc. Sù t¨ng trëng nµy mét phÇn lµ v× b¶o l·nh ng©n hµng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó hç trî cho tÊt c¶ c¸c dÞch vô, bao gåm c¶ c¸c dÞch vô kh«ng mang tÝnh tµi chÝnh nh hîp ®ång th¬ng m¹i, hîp ®ång x©y dùng . . . vµ nh÷ng dÞch vô mang tÝnh tµi chÝnh nh tho¶ íc thÊu chi, tho¶ íc tham gia liªn doanh, t¸i b¶o hiÓm vµ nh÷ng cam kÕt tµi chÝnh kh¸c.
Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn thùc hµnh kinh doanh quèc tÕ, vÊn ®Ò thuËt ng÷ “b¶o l·nh ng©n hµng” vÉn cßn bá ngá. Nh÷ng tõ nh “bond”, “guarantee”, “suretyship” vµ c¶ “undertaking” ®îc dïng lÉn cho nhau víi nghÜa b¶o l·nh ng©n hµng, vµ cho ®Õn nay vÉn cha cã mét tho¶ íc thèng nhÊt quèc tÕ nµo kh¼ng ®Þnh ®©u lµ thuËt ng÷ chuÈn. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh chÊt láng lÎo trong viÖc sö dông thuËt ng÷ ®Ó kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt mét cam kÕt b¶o l·nh ng©n hµng trong ho¹t ®éng XNK.
B¶o l·nh nãi chung vµ c¬ b¶n ®îc NHTM ph¸t hµnh, do vËy ngêi ta thêng gäi “b¶o l·nh’’ lµ “Bank guarantee”. Tuy nhiªn, luËt vµ tËp qu¸n cña tõng níc cã nh÷ng kh¸c biÖt.
§Æc ®iÓm cña b·o l·nh
TÝnh chÊt ®éc lËp
B¶o l·nh ®îc coi lµ c«ng cô v¹n n¨ng sö dông trong tÊt c¶ c¸c giao dÞch v× nã cã ®Æc ®iÓm næi bËt, ®ã lµ tÝnh ®éc lËp vÒ nghiÖp vô vµ quyÒn lîi cña c¸c bªn vµ mèi quan hÖ cña c¸c ®èi t¸c.
- §éc lËp trong tõng mèi quan hÖ
C¸c hîp ®ång ®îc h×nh thµnh trong mèi quan hÖ ®îc chi phèi bëi môc ®Ých vµ ®èi tîng nªn hai bªn trong tõng hîp ®ång cã quyÒn vµ nghÜa vô riªng; mÆc dï chóng võa lµ nguyªn nh©n, võa lµ kÕt qu¶ cña nhau. Hîp ®ång thø nhÊt (gi÷a ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh) lµ gèc ®Ó h×nh thµnh hîp ®ång thø hai (gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh vµ ngêi ®îc b¶o l·nh) vµ hîp ®ång thø ba (gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh) nhng c¸c hîp ®ång sau ra ®êi nh»m phôc vô cho hîp ®ång thø nhÊt. Hîp ®ång nµy sÏ kh«ng ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ nÕu c¸c hîp ®ång cßn l¹i kh«ng cã hiÖu lùc. Mèi quan hÖ nµy lµ l«-gÝch nhng kh«ng cã nghÜa lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn trong tõng hîp ®ång l¹i rµng buéc hay phô thuéc lÉn nhau
- §éc lËp vÒ quyÒn vµ nghÜa vô
Sù ph©n biÖt nµy chØ mang nghÜa t¬ng ®èi. TÝnh ®éc lËp nµy ®îc thÓ hiÖn rÊt râ qua nh÷ng trÝch dÉn cam kÕt cña ng©n hµng trong c¸c giao dÞch b¶o l·nh. Ngêi b¶o l·nh thùc hiÖn cam kÕt cña m×nh c¨n cø duy nhÊt vµo thùc tÕ lµ ngêi thô hëng cã tho¶ m·n ®Çy ®ñ nh÷ng quy ®Þnh cña b¶o l·nh hay kh«ng. Ngêi hëng ®îc quyÒn ®ßi tiÒn dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn cña b¶o l·nh mµ kh«ng bÞ ng¨n c¶n bëi bÊt cø ngêi nµo kh¸c
- TÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi
NghÜa vô cña ng©n hµng ph¶i thanh to¸n cho ngêi hëng khi nhËn ®îc ®ßi tiÒn kÌm c¸c chøng tõ theo ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña b¶o l·nh. VÊn ®Ò lµ ë chç c¸c chøng tõ g× vµ nh÷ng ®iÒu kho¶n nµo? §©y lµ ®iÓm mÊu chèt trong viÖc quy ®Þnh møc ®é ®éc lËp cña giao dÞch b¶o l·nh. NÕu hai bªn trong hîp ®ång c¬ së tho¶ thuËn chøng tõ xuÊt tr×nh vµ ®iÒu kiÖn ®ßi tiÒn ®îc lËp b»ng chÝnh ngêi hëng: tuyªn bè vi ph¹m (Statement of default), th× sù ®éc lËp nµy gÇn nh tuyÖt ®èi v× nã kh«ng cã yÕu tè thø ba trong giao dÞch. Ngîc l¹i, nÕu b¶o l·nh quy ®Þnh xuÊt tr×nh chøng tõ cña phÝa thø ba nh chøng thùc cña c¬ quan ®éc lËp vÒ sù vi ph¹m cña ®èi t¸c, quyÕt ®Þnh cña träng tµi, thËm chÝ ph¸n quyÕt cña toµ ¸n, th× tÝnh ®éc lËp cña giao dÞch b¶o l·nh bÞ ®iÒu chØnh.
Theo quan ®iÓm cña c¸c ng©n hµng th× tÝnh ®éc lËp cña b¶o l·nh mang l¹i nhiÒu thuËn lîi, do ng©n hµng chØ viÖc xem xÐt sù phï hîp cña c¸c chøng tõ víi c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña b¶o l·nh khi cã yªu cÇu thanh to¸n.
B¶o l·nh lµ mét mèi quan hÖ nhiÒu bªn phô thuéc lÉn nhau
Khi ®ång ý b¶o l·nh, ng©n hµng ph¸t hµnh th b¶o l·nh. Th b¶o l·nh lµ mét hîp ®ång gi÷a hai bªn thêng lµ ng©n hµng vµ ngêi thô hëng. Hîp ®ång nµy ®éc lËp trong mèi quan hÖ víi hîp ®ång c¬ së. Tuy nhiªn ®Ó hiÓu c¬ chÕ cña c«ng cô nµy cÇn thiÕt ph¶i hiÓu r»ng giao dÞch b¶o l·nh liªn quan ®Õn mèi quan hÖ cña ba hîp ®ång. Nã kh«ng chØ lµ mèi quan hÖ gi÷a hai bªn mµ lµ mét quan hÖ t¹o thµnh trong mèi quan hÖ nhiÒu bªn bao gåm:
Mèi quan hÖ c¬ së: lµ mèi quan hÖ gi÷a ngêi uû nhiÖm vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh, ®©y lµ gèc ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mèi quan hÖ kh¸c. Mèi quan hÖ nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng Hîp ®ång víi c¸c ®iÒu kho¶n vÒ giao dÞch c¬ së. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh, mét bªn hîp ®ång ph¶i cã ®îc b¶o l·nh tõ ng©n hµng cÊp cho ®èi t¸c.
Mèi quan hÖ uû th¸c: tuú tõng chñ thÓ trong giao dÞch mµ cã c¸c mèi quan hÖ uû th¸c kh¸c nhau.
Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh víi ng©n hµng ®¹i lý cña nã hoÆc víi ng©n hµng do ngêi thô hëng chØ ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn th«ng b¸o b¶o l·nh tíi ngêi thô hëng. Mèi quan hÖ b¶o l·nh còng ®îc x¸c lËp víi tõng ®èi tîng chñ thÓ kh¸c nhau.
Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh, nÕu nh ngêi thô hëng kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n th× ng©n hµng ®îc quyÒn tõ chèi. Ngîc l¹i, ng©n hµng ph¶i chuyÓn tr¶ tiÒn theo chØ thÞ cña ngêi thô hëng.
Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh víi ng©n hµng x¸c nhËn, ng©n hµng thanh to¸n (trong b¶o l·nh ®èi øng).
Mèi quan hÖ gi÷a ngêi thô hëng víi ng©n hµng x¸c nhËn, ng©n hµng thanh to¸n.
C¸c mèi quan hÖ trªn h×nh thµnh nªn giao dÞch b¶o l·nh. Chóng ®éc lËp víi nhau nhng l¹i cã mèi liªn quan mËt thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i.
TÝnh chÊt chøng tõ
- Giao dÞch b»ng chøng tõ vµ trªn c¬ së chøng tõ
Giao dÞch truyÒn thèng cña ng©n hµng lµ b»ng chøng tõ vµ trªn c¬ së chøng tõ. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nhÊt trong ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ. B¶o l·nh còng thÓ hiÖn tÝnh chÊt nµy trong giao dÞch, tuy møc ®é thÊp h¬n. NghÜa vô cña ng©n hµng b¶o l·nh vµ quyÒn cña ngêi hëng ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c chøng tõ xuÊt tr×nh. Ngêi hëng sÏ kh«ng ®îc thanh to¸n nÕu c¸c yªu cÇu vÒ chøng tõ kh«ng ®îc tho¶ m·n. Ngîc l¹i, ng©n hµng ph¶i tr¶ tiÒn cho ngêi thô hëng dï biÕt r»ng hä kh«ng thÓ nhËn ®îc kho¶n hoµn tr¶ tõ phÝa ngêi uû nhiÖm mét khi chøng tõ xuÊt tr×nh phï hîp víi b¶o l·nh.
- KiÓm tra chøng tõ
§Æc trng nµy cã mèi quan hÖ g¾n bã vµ l«-gÝch víi b¶n chÊt ®éc lËp vµ tÝnh chÊt chøng tõ cña giao dÞch b¶o l·nh. Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng b¶o l·nh víi ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng chØ liªn quan ®Õn thùc tr¹ng chøng tõ xuÊt tr×nh cã phï hîp bÒ mÆt víi yªu cÇu cña b¶o l·nh hay kh«ng.
§iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn b¶o l·nh cña c¸c NHTM
§Ó xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò thêng gÆp trong giao dÞch vµ qu¸ tr×nh b¶o l·nh, c¸c ng©n hµng cÇn ®¸p øng mét sè ®iÒu kiÖn sau:
- Nguån tµi chÝnh v÷ng ch¾c: §©y cã thÓ coi lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c Ng©n hµng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®îc nghiÖp vô b¶o l·nh cña m×nh. Bëi lÏ, nghiÖp vô b¶o l·nh còng gièng nh rÊt nhiÒu c¸c nghiÖp vô kh¸c cña Ng©n hµng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n, c¸c Ng©n hµng ph¶i lu«n s½n cã nh÷ng kho¶n dù phßng trong trêng hîp ngêi ®îc b¶o l·nh kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. H¬n thÕ, mét nguyªn nh©n n÷a kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã lµ chØ cã nh÷ng ng©n hµng cã tiÒm lùc tµi chÝnh v÷ng ch¾c, dåi dµo míi cã ®ñ kh¶ n¨ng vµ uy tÝn ®Ó ®øng ra b¶o l·nh, ®Æc biÖt lµ trong giao th¬ng quèc tÕ.
- Bé phËn kinh doanh ng©n hµng giµu kinh nghiÖm vµ ®a n¨ng. NÕu kh«ng x©y dùng ®îc mét ®éi ngò nh©n sù chuyªn nghiÖp vµ c¬ së vËt chÊt ®Çy ®ñ tiÖn Ých, ng©n hµng sÏ chØ ®ãng vai trß trung gian chuyÓn tiÕp cho mét ng©n hµng kh¸c quy m« lín h¬n ®Ó xö lý. Vµ ®iÒu nµy khiÕn cho kh¸ch hµng hao tèn nhiÒu thêi gian h¬n trong kh©u thanh to¸n bï trõ, tèn kÐm h¬n trong chi phÝ xö lý giao dÞch, vµ cßn cã thÓ lµm sai lÖnh th«ng tin hoÆc ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò víng m¾c. C¸c cÊp qu¶n lý cña ng©n hµng ph¶i cã n¨ng lùc thËt sù, hiÓu biÕt cÆn kÏ vÒ c«ng viÖc vµ quy tr×nh t¸c nghiÖp, n¾m v÷ng luËt lÖ, tËp qu¸n th¬ng m¹i trong níc vµ quèc tÕ, m«i trêng kinh doanh, vÒ ®Æc ®iÓm kh¸ch hµng hiÖn cã vµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, . . . Tõ ®ã hä míi cã kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh hîp lý vµ ®óng ®¾n, tèi u nhÊt.
- Quan hÖ ng©n hµng ®¹i lý réng lín, v÷ng ch¾c vµ kh«ng ngõng ®îc cñng cè. Ngoµi viÖc ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn (Ng©n hµng Trung ¬ng) cho phÐp cung cÊp dÞch vô ng©n hµng quèc tÕ, quy m« kinh doanh cña ng©n hµng tèi thiÓu còng ph¶i ®¹t møc ®ñ ®Ó t¹o uy tÝn kinh doanh trong lÜnh vùc ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn x¸c lËp c¸c mèi quan hÖ ng©n hµng ®¹i lý réng kh¾p vµ bÒn chÆt.
- B¶o ®¶m mèi quan hÖ t¬ng hç chÆt chÏ gi÷a ng©n hµng víi c¸c c¬ quan tæ chøc cung øng dÞch vô nh c¸c tæ chøc b¶o hiÓm vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu, quü hç trî khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, côc xóc tiÕn th¬ng m¹i . . . Trªn c¬ së ®ã, ng©n hµng cã thÓ tËn dông nh÷ng Ých lîi tõ nh÷ng dÞch vô cña c¸c tæ chøc nµy cung cÊp nghiÖp vô, ®ång thêi cã biÖn ph¸p x¸c lËp cÊu tróc dÞch vô ng©n hµng cung øng phï hîp.
NghiÖp vô b¶o l·nh XNK cña c¸c NHTM nãi chung
Ho¹t ®éng b¶o l·nh cña c¸c ng©n hµng ®îc sö dông ®Ó hç trî sù ph¸t triÓn kinh tÕ toµn cÇu vµ t¹o ra ®ßn bÈy ®Ó ph¸t triÓn néi lùc vµ ngo¹i lùc. Cã thÓ ch¾c ch¾n r»ng c¸c th¬ng vô lín víi níc ngoµi hiÖn nay kh«ng thÓ nµo kh«ng cã mét d¹ng nµo ®ã cña b¶o l·nh ®i kÌm. B¶o l·nh cña ng©n hµng thùc sù ®· trë thµnh c«ng cô th«ng dông nhÊt nh»m ®¶m b¶o thùc thi nghÜa vô, ®Æc biÖt lµ nghÜa vô tµi chÝnh trong c¸c giao dÞch ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.
Kh¸i niÖm
NghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c NHTM ®îc hiÓu lµ “c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh b¶o l·nh cña ng©n hµng nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ®Æc thï vÒ tµi chÝnh vµ uy tÝn trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh giao dÞch ngo¹i th¬ng” (Gi¸o tr×nh Thanh to¸n quèc tÕ vµ Tµi trî xuÊt nhËp khÈu - Häc viÖn Ng©n hµng).
Qu¸ tr×nh giao dÞch ngo¹i th¬ng ®îc hiÓu lµ toµn bé diÔn biÕn cña mét th¬ng vô xuÊt khÈu (®èi víi bªn b¸n) vµ nhËp khÈu (®èi víi bªn mua). Theo nghÜa hÑp, qu¸ tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ lóc t×m kiÕm ®èi t¸c, thiÕt kÕ s¶n phÈm, chµo hµng - ®Æt hµng, ký kÕt hîp ®ång cho ®Õn khi giao hµng vµ hoµn thµnh hîp ®ång.
Qui tr×nh cña mét nghiÖp vô XNK thêng lµ ng¾n h¹n nhng còng cã khi kÐo dµi nh ®èi víi c¸c dù ¸n, c«ng tr×nh hoÆc th¬ng vô cã gi¸ trÞ lín. §Æc ®iÓm nµy ®· chi phèi thêi h¹n cña ho¹t ®éng b¶o l·nh cña c¸c ng©n hµng, ®ßi hái nã trë nªn rÊt ®a d¹ng, cã thÓ ®¸p øng mäi nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp. §èi tîng trong mét giao dÞch b¶o l·nh th«ng thêng lµ hµng hãa, dÞch vô hoÆc c¸c c«ng tr×nh dù ¸n.
Môc ®Ých b¶o l·nh cña c¸c ng©n hµng lµ nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp vît qua c¸c trë ng¹i ®Æc thï vÒ tµi chÝnh vµ uy tÝn trong kinh doanh ®Ó cã thÓ n©ng cao kÕt qu¶ ho¹t ®éng, t¨ng søc c¹nh tranh, hoµn thµnh th¬ng vô, cã ngo¹i lùc ®Ó tiÕp tôc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn.
VÒ b¶n chÊt, b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c NHTM còng gièng nh mäi lo¹i h×nh tÝn dông ng©n hµng kh¸c, nghÜa lµ còng dùa trªn“ uy tÝn ” vµ “ niÒm tin”. Th«ng thêng, thuËt ng÷ “ tÝn dông ng©n hµng” ®îc ®Þnh nghÜa lµ “ mét giao dÞch vÒ tµi s¶n (tiÒn hoÆc hµng ho¸) gi÷a bªn cho vay (ng©n hµng) vµ bªn ®i vay (c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ c¸c chñ thÓ kh¸c), trong ®ã bªn cho vay chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn ®i vay sö dông trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn, bªn ®i vay cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ v« ®iÒu kiÖn vèn gèc vµ l·i cho bªn cho vay khi ®Õn h¹n thanh to¸n” (Gi¸o tr×nh TÝn dông ng©n hµng - Häc viÖn Ng©n hµng). Trong b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu, thuËt ng÷ nµy cßn bao hµm c¶ d¹ng thøc b¶o l·nh, trong ®ã ng©n hµng nh©n danh kh¸ch hµng sÏ ®øng ra cam kÕt b¶o l·nh uy tÝn cho kh¸ch hµng Êy tríc mét bªn thø ba. Uy tÝn ®îc ng©n hµng b¶o l·nh cã thÓ lµ uy tÝn thanh to¸n, uy tÝn giao hµng, uy tÝn thùc hiÖn hîp ®ång…, tuú theo vÞ thÕ vµ yªu cÇu cña kh¸ch hµng còng nh néi dung th¬ng vô.
Cã thÓ nãi, ho¹t ®éng b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c NHTM ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, g¾n liÒn víi c¸c quan hÖ TMQT, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ kinh doanh cña ng©n hµng. Theo thêi gian, nghiÖp vô nµy ngµy cµng ph¸t triÓn díi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng, phôc vô tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶, trë thµnh lÜnh vùc ho¹t ®éng quan träng nhÊt trong toµn bé c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ c¶ vÒ vai trß lÉn quy m«.
Tõ phÇn nµy trë ®i, trong kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, thuËt ng÷ “b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu” sÏ ®îc sö dông ®Ó thay thÕ cho côm tõ “b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c NHTM”.
C¬ së ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nghiÖp vô b¶o l·nh XNK cña c¸c NHTM
Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt hiÖn nay lµ m«i trêng kinh doanh cã sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. C¸c nhµ xuÊt khÈu hµng ho¸ kh«ng chØ ph¶i ®èi mÆt víi c¸c nhµ cung øng trong níc mµ cßn ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó chiÕn th¾ng c¸c ®èi thñ ë níc ngoµi nh»m giµnh ®îc thÞ phÇn trong TMQT. Trong khi ®ã, ngêi mua cµng ngµy cµng yªu cÇu kh¾t khe h¬n vÒ chÊt lîng, mÉu m·, gi¸ c¶ . . . vµ rÊt nhiÒu c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. Do vËy, mét nhµ xuÊt khÈu muèn chiÕn th¾ng th× ph¶i lu«n ®a ra ®îc nh÷ng lêi chµo hµng hÊp dÉn nhÊt, víi nhiÒu ®iÒu kiÖn u ®·i nhÊt. Vµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh lµ nh÷ng u ®·i vÒ thêi h¹n thanh to¸n. Nhng trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo nhµ xuÊt khÈu còng cã ®ñ vèn ®Ó thu mua, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, khi b¸n hµng bao giê hä còng muèn thu håi vèn nhanh ®Ó tiÕp tôc quay vßng, bëi trong kinh doanh, nÕu bÞ ®äng vèn nhiÒu th× ®ång nghÜa víi viÖc kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶. §èi lËp víi mong muèn cña nhµ xuÊt khÈu, nhµ nhËp khÈu kh«ng ph¶i bao giê còng cã s½n tiÒn mµ c¬ héi kinh doanh th× kh«ng thÓ bá qua. Do vËy, hä rÊt cÇn cã mét nguån ngo¹i lùc trî gióp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá, cha t¹o ®îc uy tÝn vµ danh tiÕng trong TMQT.
Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lu«n tiÒm Èn rÊt nhiÒu nguy c¬ dÉn ®Õn rñi ro vµ thÊt b¹i. Bëi ngoµi c¸c khã kh¨n th«ng thêng gièng nh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh néi ®Þa, c¸c doanh nghiÖp XNK cßn ph¶i ®¬ng ®Çu víi rÊt nhiÒu nguy c¬ kh¸c, xuÊt ph¸t tõ c¸c yÕu tè ®Æc thï trong TMQT nh: thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång vµ kho¶ng c¸ch ®Þa lý; ®ång tiÒn thanh to¸n vµ biÕn ®éng tû gi¸; sù kh¸c biÖt vÒ ng«n ng÷, luËt ph¸p, tËp qu¸n kinh doanh vµ c¸c quy ®Þnh ®iÒu tiÕt gi÷a c¸c chÝnh phñ . . . quèc tÕ, ngêi ta ®· sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t nh tÝn dông chøng tõ (Documentary Credits), b¶o l·nh hèi phiÕu (aval) hay chÊp nhËn cña Ng©n hµng (Bank’s acceptance). Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng cô trªn ®îc sö dông ®¬n thuÇn lµ ®Ó ®¶m b¶o cho rñi ro cña viÖc kh«ng thanh to¸n. §Ó ®èi phã víi c¸c rñi ro do viÖc kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång ®· xuÊt hiÖn c«ng cô tÝn dông th dù phßng (Stand by letter of credit) vµ b¶o l·nh ®éc lËp (Independent Guarantee) ®îc ph¸t hµnh bëi c¸c Tæ chøc tµi chÝnh cã uy tÝn nh c¸c Ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông...
MÆc dï cã rÊt nhiÒu khã kh¨n, nhng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lu«n lu«n lµ lÜnh vùc quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña bÊt cø quèc gia nµo vµ nã còng lu«n giµnh ®îc sù quan t©m tõ nhiÒu phÝa, ®Æc biÖt lµ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. V× trong khi thÞ trêng néi ®Þa ®· b·o hoµ vµ mang tÝnh c¹nh tranh rÊt cao th× thÞ trêng quèc tÕ l¹i hÕt søc réng lín, víi nhiÒu c¬ héi kinh doanh høa hÑn mét tû suÊt lîi nhuËn cao. Do vËy, bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng lu«n mong muèn t×m kiÕm c¬ héi vµ më réng kinh doanh ë nh÷ng thÞ trêng míi kh¾p thÕ giíi Êy.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn kh¸ch quan ®ã, ho¹t ®éng b¶o l·nh XNK ®· ra ®êi vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ quan träng trong viÖc thóc ®Èy TMQT.
Vai trß cña ho¹t ®éng b¶o l·nh XNK cña c¸c NHTM
§èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu
B¶o l·nh XNK, cïng víi c¸c dÞch vô ng©n hµng quèc tÕ kh¸c, ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu rÊt ®a d¹ng cña c¸c doanh nghiÖp vÒ ph¸t triÓn kinh doanh, chèng ®ì rñi ro, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong lÜnh vùc TMQT. Qua c¸c ho¹t ®éng b¶o l·nh, c¸c ng©n hµng cung cÊp hÖ thèng gi¶i ph¸p phong phó, h÷u hiÖu, gi¶i quyÕt phÇn lín nh÷ng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ uy tÝn kinh doanh ngo¹i th¬ng cña doanh nghiÖp.
Bªn c¹nh c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông trùc tiÕp nh: chiÕt khÊu bé chøng tõ L/C tr¶ chËm miÔn truy ®ßi hay nhËn bao thanh to¸n nh÷ng kho¶n ph¶i thu cña nhµ xuÊt khÈu . . . c¸c ng©n hµng cßn cÊp tÝn dông gi¸n tiÕp b»ng c¸ch dïng uy tÝn cña m×nh ®øng ra b¶o l·nh cho doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, h×nh thøc b¶o l·nh nµy ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng khi tÝnh chÊt phøc t¹p cña c¸c ho¹t ®éng TMQT ngµy cµng gia t¨ng. NhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, do míi gia nhËp vµo thÞ trêng quèc tÕ, cha x©y dùng ®îc niÒm tin ®èi víi b¹n hµng th× viÖc dùa vµo uy tÝn cña ng©n hµng lµ v« cïng cÇn thiÕt.
§èi víi nÒn kinh tÕ
LÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu thêng ®îc xem lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ then chèt trong chiÕn lîc ph¸t triÓn quèc gia. Nguån thu nhËp to lín tõ níc ngoµi th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, viÖc lµm vµ thu nhËp quèc d©n gia t¨ng nhanh, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc . . . §Ó ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã thÓ ph¸t huy ®îc c¸c vai trß trªn, nhÊt thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña c¸c NHTM. NghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ kh¸c ®ãng vai trß lµ chÊt xóc t¸c, gióp cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu diÔn ra thuËn lîi, gãp phÇn t¨ng tÝnh n¨ng ®éng cho nÒn kinh tÕ, æn ®Þnh thÞ trêng. Ho¹t ®éng b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu kh«ng chØ theo sau mµ cßn lµ nh©n tè ®i tríc, më ®êng cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn theo ®Þnh híng cña Nhµ níc.
§èi víi c¸c NHTM
Cã thÓ nãi, nghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp kh©ñ nãi riªng vµ hÖ thèng nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ nãi chung lµ nh÷ng h×nh thøc kinh doanh mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ kh¸ an toµn cho ho¹t ®éng ng©n hµng.
Th«ng qua c¸c h×nh thøc b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu, c¸c NHTM thu ®îc l·i vµ phÝ. Nh÷ng kho¶n thu nµy vÒ sè tuyÖt ®èi thêng rÊt lín do quy m« cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ sè tiÒn b¶o l·nh.
NghiÖp vô nµy còng kh¸ an toµn do c¸c NHTM ®Òu nhËn thøc ®îc møc ®é phøc t¹p cña TMQT nªn trong viÖc xö lý lu«n lu«n tá ra thËn träng, vÝ dô nh : yªu cÇu cã ®¶m b¶o cho nh÷ng kho¶n xin b¶o l·nh, c¨n cø vµo møc ®é vµ sè tiÒn b¶o l·nh . . . Ngoµi ra, do c¸c kh¸ch hµng xin b¶o l·nh ®Òu cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng nªn nã cã thÓ qu¶n lý c¸c nguån thanh to¸n, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng xoay vèn cña kh¸ch hµng trong thêi gian vèn t¹m thêi nhµn rçi, dÔ x¶y ra rñi ro.
Mét lîi Ých kh¸c hÕt søc quan träng lµ th«ng qua b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu, ng©n hµng thiÕt lËp ®îc mèi quan hÖ víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng níc ngoµi, tõ ®ã cã thÓ ph¸t triÓn ®îc m¹ng líi ng©n hµng ®¹i lý, ng©n hµng chi nh¸nh réng kh¾p gióp ng©n hµng më réng thÞ phÇn ë thÞ trêng quèc tÕ, n©ng cao chÊt lîng dÞch vô cung cÊp. MÆt kh¸c, viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng xuÊt nhËp khÈu vÒ tµi chÝnh vµ uy tÝn trong kinh doanh khiÕn cho ng©n hµng n©ng cao ®îc vÞ thÕ c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn.
Nguån luËt ®iÒu chØnh nghiÖp vô b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c NHTM.
Nh ®· nªu ë phÇn trªn, t×nh tr¹ng thiÕu mét tªn gäi quèc tÕ chuÈn thèng nhÊt cho nghiÖp vô b¶o l·nh ng©n hµng cho thÊy r»ng vÉn cßn cha cã mét chuÈn mùc thùc hµnh nghiÖp vô ®îc c«ng nhËn trªn b×nh diÖn toµn cÇu, dï r»ng b¶o l·nh ng©n hµng vÉn ®îc sö dông réng r·i trong thùc tiÔn.
C¸c c«ng íc quèc tÕ
N¨m 1995, Uû ban Ph¸p luËt vµ th¬ng m¹i quèc tÕ cña Liªn HiÖp Quèc ®· so¹n th¶o: “C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ b¶o l·nh ®éc lËp vµ TÝn dông dù phßng” , nhng cho ®Õn nay nã vÉn cha cã hiÖu lùc thi hµnh. C«ng íc lµ sù tæng hoµ cña c¸c Bé LuËt quèc gia vÒ giao dÞch b¶o l·nh ®éc lËp vµ tÝn dông dù phßng. Nã quèc tÕ ho¸ giao dÞch nµy, t¹o ra mét phong th¸i, c¸ch thøc phï hîp víi tËp qu¸n vµ th«ng lÖ quèc tÕ.
Tuú vµo thùc tÕ cña hÖ thèng ph¸p luËt níc m×nh, tõng quèc gia cã thÓ phª chuÈn C«ng íc nh»m t¹o mét hµnh lang Ph¸p lý trong giao dÞch quèc tÕ vÒ b¶o l·nh ®éc lËp vµ tÝn dông dù phßng. Lîi thÕ cña c«ng íc lµ viÖc phª chuÈn C«ng íc lµ c¶ hai bªn ®Òu n¾m hiÓu vµ ¸p dông th«ng th¹o mét ®iÒu luËt chung trong giao dÞch, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng mét trong hai ®èi t¸c lùa chän luËt cña níc m×nh ¸p dông cho giao dÞch, t¹o bÊt lîi cho phÝa bªn kia.
C¸c v¨n b¶n cña Phßng Th¬ng m¹i Quèc tÕ (ICC) ban hµnh
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña giao dÞch cam kÕt b¶o l·nh trong thËp kû 60 ®· b¾t buéc c¸c tæ chøc th¬ng m¹i, tµi chÝnh quèc tÕ nghÜ ®Õn mét hµnh lang ph¸p lý cho c«ng cô b¶o ®¶m ®îc coi lµ ®a n¨ng, uyÓn chuyÓn nµy. Trong sè ®ã, phßng TMQT (The International Chamber of Commerce - ICC), mét tæ chøc phi chÝnh phñ vÒ Th¬ng m¹i - Ng©n hµng - B¶o hiÓm - VËn t¶i lín nhÊt thÕ giíi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo c«ng tr×nh trªn.
N¨m 1978, Phßng TMQT (ICC) ®· ban hµnh Ên b¶n sè 325 - “C¸c quy t¾c thèng nhÊt vÒ B¶o l·nh Hîp ®ång” (The Uniform Rules for Contract Guarantee - gäi t¾t lµ URCG). Quy t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vÒ thùc hiÖn giao dÞch B¶o l·nh dùa trªn sù c©n xøng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn liªn quan nhng còng tu©n thñ môc ®Ých th¬ng m¹i cña b¶o l·nh, cã nghÜa lµ ®¶m b¶o sè tiÒn thanh to¸n tõ phÝa thø ba trong trêng hîp ngêi hëng chøng minh r»ng hä ®îc quyÒn thanh to¸n do sù vi ph¹m hîp ®ång cña phÝa ®èi t¸c.
Tuy nhiªn, Ên b¶n nµy cha thùc sù cô thÓ, cha thËt sù nªu râ ®îc tÝnh ®éc lËp cña b¶o l·nh còng nh tÝnh chøng tõ cña nã. Trong suèt thêi gian sö dông, C¸c Quy t¾c nµy ®· g©y ra nhiÒu tranh c·i, mÆc dï ICC ®· cã nh÷ng v¨n b¶n bæ sung, gi¶i thÝch nhng nã còng kh«ng ®îc chÊp nhËn mét c¸ch réng r·i.
§Õn th¸ng 12/1991, ICC ®· hoµn tÊt Ên b¶n sè 458 - C¸c quy t¾c thèng nhÊt vÒ b¶o l·nh theo yªu cÇu (The Uniform Rules for Demand Guarantee - gäi t¾t lµ URDG) vµ cã hiÖu lùc vµo th¸ng 4/1992. §©y thËt sù míi lµ mét bíc hoµn thiÖn nh÷ng quy t¾c vÒ b¶o l·nh. C¸c quy t¾c nµy tæng hîp nh÷ng ®iÓm tiÕn bé cña “C¸c Quy t¾c thèng nhÊt vÒ B¶o l·nh Hîp ®ång”. URDG - ICC 458 kh«ng nh÷ng ®iÒu tiÕt nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a ngêi b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng mµ cßn ®iÒu tiÕt nh÷ng mèi quan hÖ ph¸t sinh tõ nh÷ng b¶o l·nh ®èi øng (counter-guarantee). URDG lµ mét v¨n b¶n kh¸ hoµn thiÖn, viÖc nghiªn cøu vµ dÉn chiÕu theo C¸c quy t¾c nµy sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng rñi ro do kh«ng n¾m ®îc LuËt ph¸p cña c¸c bªn ®èi t¸c. Bªn c¹nh ®ã, do tÝnh chÊt Ên b¶n sau kh«ng phñ ®Þnh Ên b¶n tríc ®èi víi c¸c v¨n b¶n do ICC ph¸t hµnh, do vËy “C¸c quy t¾c thèng nhÊt vÒ B¶o l·nh Hîp ®ång - URCG 325) vÉn cßn cã hiÖu lùc. C¸c bªn tham gia trong mét nghiÖp vô b¶o l·nh, tuú chän, cã thÓ c¨n cø theo URCG hay URDG. Trong t¬ng lai, ICC còng xem xÐt viÖc bæ sung, söa ®æi l¹i URCG cho phï hîp víi xu híng cña nh÷ng tËp qu¸n b¶o l·nh chung hiÖn nay.
LuËt quèc gia
Mét vµi quèc gia cã ban hµnh nh÷ng luËt, nh÷ng quy ®Þnh cho nghiÖp vô b¶o l·nh, vÝ dô nh Uniform Commercial Code ë Mü, LuËt B¶o l·nh cña Anh, LuËt Hîp ®ång TMQT (International Commercial Contracts Act) cña §øc, nh÷ng quy ®Þnh vÒ B¶o l·nh ë Hµ Lan, ¶ RËp …
Nh÷ng v¨n b¶n nµy còng ®Þnh nghÜa, m« t¶ néi dung b¶o l·nh vµ nh÷ng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn trong mét nghiÖp vô b¶o l·nh, ®iÒu kiÖn thanh to¸n. VÒ nguyªn t¾c, luËt quèc gia cña phÝa ph¸t hµnh b¶o l·nh sÏ ®îc ¸p dông cho b¶o l·nh ®ã, nÕu hai bªn kh«ng chän ®îc luËt cña níc thø ba. Nhng ®«i khi nh÷ng quy ®Þnh trong luËt quèc gia l¹i tr¸i ngîc víi nh÷ng v¨n b¶n cña Phßng TMQT. §iÒu nµy cã thÓ dÉn tíi nh÷ng ngé nhËn, nhÇm lÉn ®¸ng tiÕc vµ nh÷ng tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh khi c¸c bªn kh«ng hiÓu râ vµ ®Çy ®ñ vÒ tÇm møc tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Do vËy, ë nh÷ng níc cã luËt hay quy ®Þnh vÒ nghiÖp vô b¶o l·nh th× khi ph¸t hµnh b¶o l·nh tham chiÕu theo c¸c Ên b¶n cña ICC, c¸c ng©n hµng thêng ghi ®iÒu kho¶n tham chiÕu trong néi dung cña c¸c cam kÕt b¶o l·nh ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro trªn. VÝ dô nh: “B¶o l·nh nµy ®îc ¸p dông theo LuËt cña . . . quy t¾c . . .”
Chñ thÓ cña mét giao dÞch b¶o l·nh
Mét giao dÞch b¶o l·nh ng©n hµng th«ng thêng còng nh trong lÜnh vùc TMQT, bao gåm 3 chñ thÓ chÝnh: ng©n hµng b¶o l·nh, ngêi ®îc b¶o l·nh, vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh (cßn ®îc gäi lµ ngêi nhËn b¶o l·nh, vµ trong mét sè trêng hîp cßn cã tªn gäi lµ ngêi yªu cÇu b¶o l·nh).
Ng©n hµng b¶o l·nh: lµ chñ thÓ ®øng ra b¶o ®¶m víi ngêi thô hëng r»ng ngêi ®îc b¶o l·nh sÏ hoµn thµnh nh÷ng nghÜa vô ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. NÕu c¸c nghÜa vô nµy kh«ng ®îc hoµn thµnh, ng©n hµng b¶o l·nh cam kÕt sÏ thanh to¸n ®Òn bï cho ngêi thô hëng. Møc ®Òn bï dùa theo tho¶ thuËn b¶o l·nh ng©n hµng ®· cÊp, cã thÓ tõ 1% - 100% gi¸ trÞ hîp ®ång.
Ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh cã thÓ lµ nhµ xuÊt khÈu hoÆc nhµ nhËp khÈu, tuú theo nghiÖp vô ®îc b¶o l·nh.
Ngêi ®îc b¶o l·nh: lµ ngêi ®îc ng©n hµng cam kÕt tr¶ thay nÕu vi ph¹m hîp ®ång. ë ®©y thêng lµ nhµ nhËp khÈu
Ngêi thô hëng b¶o l·nh: lµ ngêi ®îc ng©n hµng b¶o l·nh thanh to¸n khi cã yªu cÇu do ngêi ®îc b¶o l·nh vi ph¹m hîp ®ång, thêng lµ nhµ x._.uÊt khÈu.
Ngoµi ra, do ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh ë c¸c quèc gia kh¸c nhau, nªn còng nh ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ, nghiÖp vô b¶o l·nh cßn cã sù tham gia cña mét sè ng©n hµng:
Ng©n hµng th«ng b¸o: lµ ng©n hµng cña ngêi thô hëng, cã nhiÖm vô th«ng b¸o b¶o l·nh cho ngêi thô hëng sau khi ®· kiÓm tra tÝnh ch©n thùc cña b¶o l·nh (ch÷ ký h÷u quyÒn hay testkey).
Ng©n hµng x¸c nhËn: lµ ng©n hµng cña níc ngêi ngêi thô hëng, khi mµ ngêi thô hëng kh«ng tin tëng tiÒm lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng ph¸t hµnh th× cã thÓ yªu cÇu sù tham gia cña mét ng©n hµng x¸c nhËn.
Ng©n hµng thanh to¸n (Reimbursing bank): ®©y thùc chÊt còng lµ ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh cho ngêi ngêi thô hëng nhng theo chØ thÞ cña mét ng©n hµng trung gian phôc vô ngêi ®îc b¶o l·nh dùa trªn mét b¶o l·nh kh¸c gäi lµ b¶o l·nh ®èi øng. Ngêi ®îc b¶o l·nh kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm båi hoµn trùc tiÕp cho ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh mµ do ng©n hµng chØ thÞ.
Trong giao dÞch ngo¹i th¬ng, ®èi tîng giao dÞch b¶o l·nh lµ th¬ng vô mua b¸n gi÷a c¸c bªn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. Vµ quan hÖ gi÷a c¸c bªn ®îc quy ®Þnh bëi 3 hîp ®ång riªng biÖt, ®éc lËp víi nhau.
Hîp ®ång gi÷a ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh, cô thÓ lµ ®¬n xin ph¸t hµnh b¶o l·nh. Hîp ®ång gi÷a ngêi ®îc b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh. Th b¶o l·nh (letter of guarantee) hay cßn gäi lµ cam kÕt b¶o l·nh, lµ hîp ®ång gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng. Bªn c¹nh hîp ®ång gi÷a c¸c chñ thÓ chÝnh cña nghiÖp vô b¶o l·nh, cßn cã c¸c hîp ®ång gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh víi ng©n hµng th«ng b¸o, ng©n hµng ph¸t hµnh víi ng©n hµng x¸c nhËn hoÆc víi ng©n hµng thanh to¸n.
Nh vËy, mét nghiÖp vô b¶o l·nh kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ quan hÖ gi÷a ng©n hµng b¶o l·nh vµ ngêi thô hëng b¶o l·nh, mµ cßn bao hµm nh÷ng mèi quan hÖ kh¸c n÷a
C¸c lo¹i h×nh b¶o l·nh XNK
Cã nhiÒu d¹ng thøc dÞch vô b¶o l·nh ngo¹i th¬ng kh¸c nhau cã thÓ sö dông t¬ng thÝch víi t×nh h×nh diÔn biÕn cô thÓ cña tõng giao dÞch.
C¸c nghiÖp vô b¶o l·nh ng¾n h¹n
§©y lµ lo¹i h×nh b¶o l·nh cã thêi h¹n díi mét n¨m. B¶o l·nh ng¾n h¹n thêng ®îc sö dông nh»m hç trî vèn lu ®éng cho c¸c doanh nghiÖp, gióp hä cã ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n nhËp khÈu nguyªn liÖu, vËt t hay ®Ó thu mua, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. §©y lµ lo¹i h×nh b¶o l·nh chiÕm tû träng lín t¹i c¸c NHTM.
B¶o l·nh XNK trªn c¬ së ph¬ng thøc nhê thu kÌm chøng tõ
Khi giao dÞch ngo¹i th¬ng ¸p dông ph¬ng thøc thanh to¸n nhê thu, nhµ xuÊt khÈu giao hµng vµ uû nhiÖm ng©n hµng cña m×nh thu hé tiÒn hµng tõ ngêi mua níc ngoµi trªn c¬ së chØ thÞ nhê thu. Ng©n hµng xö lý nghiÖp vô nhê thu chØ trªn c¬ së chøng tõ vµ hoµn toµn ®éc lËp víi giao dÞch mua b¸n hµng ho¸ gi÷a nhµ xuÊt khÈu víi nhµ nhËp khÈu.
Trong ph¬ng thøc thanh to¸n nhê thu, nhµ xuÊt khÈu thêng ph¶i chê ®îi mét thêi gian ®¸ng kÓ tõ lóc giao hµng cho ®Õn khi ®îc thanh to¸n, kh«ng nh÷ng thÕ, ®Ó b¸n ®îc hµng, nhµ xuÊt khÈu ®«i khi ph¶i chÊp nhËn viÖc cho phÐp ngêi mua tr¶ chËm tiÒn hµng. ChÝnh v× thÕ, nhµ xuÊt khÈu cã thÓ gÆp nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn kinh doanh khi sö dông ph¬ng thøc thanh to¸n nµy.
Do vËy, ®Ó c¸c giao dÞch ®îc diÔn ra tr«i ch¶y, cÇn thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña c¸c NHTM, ®ãng vai trß lµ nhµ b¶o l·nh. Trong khu«n khæ vµ dùa trªn c¬ së ph¬ng thøc thanh to¸n nhê thu kÌm chøng tõ, ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn b¶o l·nh b»ng c¸c kü thuËt : øng tríc gi¸ trÞ nhê thu, mua hèi phiÕu, chiÕt khÊu bé chøng tõ nhê thu, vµ tÝn dông chÊp phiÕu.
B¶o l·nh trªn c¬ së ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ
TÝn dông chøng tõ lµ mét v¨n b¶n tho¶ thuËn, trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng më tÝn dông), theo yªu cÇu cña mét kh¸ch hµng (ngêi yªu cÇu më tÝn dông) sÏ tr¶ tiÒn cho ngêi thø ba ®ã (ngêi hëng lîi); hoÆc sÏ tr¶, chÊp nhËn, mua hèi phiÕu do ngêi hëng lîi ph¸t hµnh; hoÆc cho phÐp mét ng©n hµng kh¸c tr¶ tiÒn, chÊp nhËn hay mua hèi phiÕu ®ã, khi xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ®· quy ®Þnh vµ mäi ®iÒu kiÖn ®Æt ra trong tÝn dông th ®Òu ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ (Gi¸o tr×nh Thanh to¸n quèc tÕ _Trêng §¹i häc Ngo¹i Th¬ng).
Trong khu«n khæ vµ dùa trªn c¬ së ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ, c¸c ng©n hµng thùc hiÖn b¶o l·nh th«ng qua c¸c kü thuËt: ph¸t hµnh th tÝn dông, x¸c nhËn th tÝn dông, chiÕt khÊu bé chøng tõ theo th tÝn dông, tµi trî b»ng c¸c lo¹i th tÝn dông ®Æc biÖt, (th tÝn dông gi¸p lng, th tÝn dông chuyÓn nhîng, th tÝn dông tuÇn hoµn).
B¶o l·nh trªn c¬ së hèi phiÕu
Hèi phiÕu lµ mét c«ng cô thanh to¸n ®îc sö dông hÕt søc phæ biÕn trong c¸c giao dÞch ngo¹i th¬ng, vµ thêng xuyªn xuÊt hiÖn trong c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ th«ng dông hiÖn nay. TÝnh ®a n¨ng vµ phæ biÕn cña hèi phiÕu khiÕn cho viÖc ph©n lo¹i, ®Þnh h×nh c¸c kü thuËt nghiÖp vô b¶o l·nh dùa theo nã rÊt khã kh¨n vµ chØ mang tÝnh t¬ng ®èi. Cã ba kü thuËt b¶o l·nh c¬ b¶n nhÊt, trùc tiÕp g¾n liÒn víi hèi phiÕu, ®ã lµ: chiÕt khÊu hèi phiÕu, chÊp nhËn hèi phiÕu cña ng©n hµng, vµ b¶o l·nh hèi phiÕu cña ng©n hµng.
T¹m øng cho nhµ xuÊt khÈu
Víi nhµ xuÊt khÈu, ngoµi c¸c h×nh thøc b¶o l·nh th«ng qua c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n kÌm chøng tõ nh chiÕt khÊu hèi phiÕu trong ph¬ng thøc nhê thu hay chiÕt khÊu bé chøng tõ trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, ng©n hµng còng cã thÓ b¶o l·nh trong khu«n khæ thanh to¸n tr¬n (clean payment). Ng©n hµng sÏ cÊp cho nhµ xuÊt khÈu kho¶n t¹m øng c¨n cø vµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. §èi tîng vay cã thÓ lµ vay hµng ®ang ë trong kho, vay chuÈn bÞ hµng xuÊt, vay chøng tõ hµng ®ang ®i trªn ®êng. Thêng c¸c kho¶n t¹m øng nµy cã hµng ho¸ lµm vËt ®¶m b¶o, tuy nhiªn, ng©n hµng còng kh«ng tin tëng hoµn toµn vµo vËt ®¶m b¶o nµy. Møc ®é t¹m øng cña ng©n hµng tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng, ®ång thêi nã còng phô thuéc vµo sù nh¹y c¶m vÒ gi¸ c¶ s¶n phÈm cña hµng ho¸. Ngoµi ra, ng©n hµng cßn xÐt tíi c¸c rñi ro khi cÊp t¹m øng, ®¸ng kÓ lµ c¸c rñi ro kinh tÕ, chÝnh trÞ, rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i.
Cho vay thÊu chi ( Overdraft)
Cho vay thÊu chi lµ mét h×nh thøc b¶o l·nh ng©n hµng dµnh cho c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu cã tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i ng©n hµng. Nã cho phÐp nhµ xuÊt nhËp khÈu cã thÓ tù ®éng rót tiÒn qu¸ sè d trong tµi kho¶n v·ng lai cña anh ta vµ tù ®éng hoµn tr¶ khi cã doanh thu. §Æc ®iÓm cña lo¹i cho vay nµy lµ chØ ®îc rót tiÒn trong mét h¹n ngh¹ch nhÊt ®Þnh.
Ng©n hµng thêng ¸p dông nghiÖp vô nµy ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh lµnh m¹nh vµ cã uy tÝn. Do tÝnh linh ho¹t vµ tiÖn lîi, cho vay thÊu chi lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc b¶o l·nh XNK kh¸ phæ biÕn ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa.
Bao thanh to¸n t¬ng ®èi (factoring)
Bao thanh to¸n t¬ng ®èi lµ h×nh thøc b¶o l·nh ®Æc biÖt dµnh cho nhµ xuÊt khÈu. Ng©n hµng hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh sÏ mua l¹i c¸c kho¶n nî cha ®Õn h¹n thanh to¸n ®Ó trë thµnh chñ nî trùc tiÕp ®øng ra ®ßi nî nhµ nhËp khÈu níc ngoµi. B¶o l·nh bao thanh to¸n t¬ng ®èi quèc tÕ, víi c¸c tÝnh n¨ng kü thuËt ®Æc thï, cã thÓ gióp nhµ xuÊt khÈu võa nhËn ®îc tiÒn ngay khi giao hµng, võa kh«ng ph¶i bËn t©m vÒ rñi ro th¬ng m¹i tõ phÝa ngêi mua, võa tiÕt gi¶m khèi lîng c«ng viÖc ghi chÐp sæ s¸ch vµ theo dâi qu¸ tr×nh thu nî ngêi mua níc ngoµi.
C¸c nghiÖp vô b¶o l·nh XNK trung vµ dµi h¹n
Kh¸c víi b¶o l·nh XNK ng¾n h¹n nh»m hç trî cho c¸c doanh nghiÖp XNK vèn lu ®éng, b¶o l·nh XNK trung vµ dµi h¹n ®îc cung cÊp ®Ó ®Çu t, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, x©y dùng míi, më réng c¬ së h¹ tÇng, c¶i tiÕn kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ . . . Thêi h¹n cña lo¹i b¶o l·nh nµy tuú theo quy ®Þnh cña mçi níc, thêng lµ tõ 1 - 5 n¨m ®èi víi b¶o l·nh trung h¹n vµ 5 n¨m trë lªn ®èi víi b¶o l·nh dµi h¹n. ë ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè lo¹i h×nh b¶o l·nh phæ biÕn.
Cho vay trung vµ dµi h¹n
Cho vay lµ h×nh thøc cæ ®iÓn nhÊt vµ còng lµ h×nh thøc c¬ së cho c¸c h×nh thøc b¶o l·nh kh¸c ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Cho vay lµ viÖc ng©n hµng giao vèn cho kh¸ch hµng sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, víi cho vay trung vµ dµi h¹n, thêi gian nµy lín h¬n mét n¨m. Kh¸ch hµng vay vèn ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c cho vay cña ng©n hµng, ®ã lµ ph¶i sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých trong hîp ®ång vay, ph¶i tr¶ c¶ gèc vµ l·i ®óng thêi h¹n ®· tho¶ thuËn vµ ph¶i cã ®¶m b¶o tiÒn vay.
HiÖn nay ®ang ph¸t triÓn h×nh thøc cho vay hîp vèn díi h×nh thøc ®ång tµi trî, trong ®ã hai hay nhiÒu ng©n hµng cïng gãp vèn cho vay ®èi víi mét dù ¸n. H×nh thøc cho vay nµy ngµy cµng ph¸t triÓn do ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu dù ¸n quy m« lín, nhu cÇu vèn t¨ng cao mµ kh¶ n¨ng cho vay cña mét ng©n hµng riªng lÎ kh«ng ®¸p øng ®îc hoÆc do nhu cÇu ph©n t¸n rñi ro cña ng©n hµng mµ cÇn tíi sù tham gia gãp vèn cña nhiÒu ng©n hµng kh¸c nhau.
Bao thanh to¸n tuyÖt ®èi (forfaiting)
Kü thuËt bao thanh to¸n t¬ng ®èi ®îc chuyªn m«n ho¸ cao ®îc gäi lµ bao thanh to¸n tuyÖt ®èi. §©y lµ h×nh thøc chiÕt khÊu c¸c hèi phiÕu, nhng nã chØ ®îc ¸p dông khi c¸c hèi phiÕu nµy cã ®é rñi ro ®Æc biÖt cao. Tû lÖ chiÕt khÊu trong trêng hîp nµy lµ cè ®Þnh, lín h¬n chi phÝ vèn ë ®Þa ph¬ng vµ lín h¬n l·i suÊt Libor (kho¶ng 1,25%). §©y lµ h×nh thøc chiÕt khÊu miÔn truy ®ßi.
TÝn dông cÊp cho ngêi ®Æt hµng
Lµ h×nh thøc ng©n hµng theo yªu cÇu cña nhµ xuÊt khÈu cÊp tÝn dông cho ngêi níc ngoµi ®Æt mua c¸c hµng ho¸, dÞch vô trong níc nh»m thanh to¸n trùc tiÕp c¸c hµng ho¸, dÞch vô nµy. Ng©n hµng nhµ xuÊt khÈu sÏ chØ ®øng ra b¶o l·nh khi nhµ nhËp khÈu ®îc mét ng©n hµng h¹ng nhÊt trong níc ®øng ra b¶o l·nh thanh to¸n. §Æc ®iÓm cña lo¹i thanh to¸n nµy lµ ng©n hµng kh«ng cÊp tÝn dông th¼ng cho ngêi vay (nhËp khÈu) mµ chi tr¶ trùc tiÕp cho ngêi xuÊt khÈu theo tiÕn ®é giao hµng. Nh vËy, ®èi víi ngêi xuÊt khÈu, viÖc b¸n hµng trë thµnh b¸n hµng tr¶ ngay; cßn ®èi víi nhµ nhËp khÈu, viÖc mua hµng trë thµnh mua hµng tr¶ chËm. H×nh thøc nµy cßn gäi lµ tÝn dông tµi chÝnh rµng buéc hoÆc tÝn dông tµi chÝnh rµng buéc vµo cung øng
*** ë phÇn trªn ta võa ph©n lo¹i b¶o l·nh theo møc ®é vÒ thêi gian, cßn nÕu chia theo môc ®Ých sö dông cña b¶o l·nh ta l¹i cã c¸c lo¹i b¶o l·nh theo ®èi tîng díi ®©y.
B¶o l·nh dù thÇu (Bid bond / Tender guarantee)
B¶o l·nh dù thÇu lµ cam kÕt cña ng©n hµng víi chñ thÇu sÏ tr¶ tiÒn thay trong ph¹m vi thêi h¹n vµ sè tiÒn cña b¶o l·nh nÕu bªn dù thÇu vi ph¹m quy chÕ dù thÇu, kh«ng nép hoÆc nép kh«ng ®ñ sè tiÒn ph¹t cho bªn chñ thÇu.
Trong TMQT, nghiÖp vô ®Êu thÇu ®îc sö dông kh¸ phæ biÕn ®Ó lùa chän ®èi t¸c tèi u nhÊt. Theo quy chÕ dù thÇu, ngêi dù thÇu ph¶i hoÆc ký quü mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho chñ c«ng tr×nh, hoÆc cung cÊp mét b¶o l·nh dù thÇu do ng©n hµng ph¸t hµnh ®Ó ®¶m b¶o r»ng ngêi thÇu kh«ng bá dë ®Êu thÇu, kh«ng thay ®æi hå s¬ dù thÇu trong thêi gian ®Êu thÇu vµ ®Æc biÖt, ph¶i ký quü hîp ®ång sau khi tróng thÇu. HiÖn nay, b¶o l·nh dù thÇu do NHTM ph¸t hµnh ®îc sö dông réng r·i thay cho ký quü vèn lµ bÊt tiÖn cho ngêi dù thÇu.
B¶o l·nh tiÒn øng tríc (Advance payment guarantee): cßn gäi lµ b¶o l·nh hoµn tr¶ (Repayment guarantee)
Trong TMQT, bªn xuÊt khÈu cã thÓ nhËn ®îc mét sè tiÒn øng tríc tõ ®èi t¸c ®Ó cung øng hµng ho¸ theo hîp ®ång. Sè tiÒn nµy thêng tõ 10 - 30% gi¸ trÞ hîp ®ång. §Ó ®¶m b¶o viÖc tr¶ nî, ngêi mua yªu cÇu b¶o l·nh tõ ng©n hµng cña ngêi b¸n víi gi¸ trÞ ®óng b»ng sè tiÒn øng tríc (cã hoÆc kh«ng céng thªm l·i ph¸t sinh). Lo¹i b¶o l·nh nµy gäi lµ b¶o l·nh tiÒn øng tríc. §iÒu lu ý lµ b¶o l·nh nµy liªn quan ®Õn kho¶n tiÒn øng tríc b»ng tiÒn mÆt. NÕu lµ øng tríc b»ng hµng hoÆc vËt chÊt, ngêi ta thêng ¸p dông lo¹i b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång.
B¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång (Performance guarantee)
Lµ cam kÕt cña ng©n hµng b¶o l·nh vÒ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång cña bªn ®îc b¶o l·nh. Trong trêng hîp bªn ®îc b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång mµ kh«ng nép hoÆc nép kh«ng ®ñ tiÒn ph¹t cho bªn yªu cÇu b¶o l·nh th× ng©n hµng b¶o l·nh tr¶ thay trong ph¹m vi sè tiÒn vµ thêi h¹n b¶o l·nh.
B¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång lµ lo¹i ®îc sö dông thêng xuyªn vµ rÊt th«ng dông, nã cã thÓ kh«ng ph¶i yªu cÇu mét lo¹i b¶o l·nh nµo kh¸c ngoµi nã ra trong qu¸ tr×nh mua b¸n.
Gi¸ trÞ b¶o l·nh tuú thuéc theo gi¸ trÞ hîp ®ång vµ tuú tÝnh chÊt cña mçi th¬ng vô. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång th«ng thêng lµ tõ 5 - 10% gi¸ trÞ hîp ®ång c¬ së.
B¶o l·nh thanh to¸n (Payment guarantee)
Víi d¹ng b¶o l·nh nµy, ng©n hµng cam kÕt víi ngêi thô hëng (ë ®©y lµ nhµ xuÊt khÈu, bªn cung øng) vÒ viÖc thanh to¸n tiÒn theo tho¶ thuËn hîp ®ång c¬ së cña ngêi ®îc b¶o l·nh (lµ bªn mua, nhµ nhËp khÈu). Trêng hîp ngêi ®îc b¶o l·nh kh«ng thanh to¸n hoÆc thanh to¸n kh«ng ®Çy ®ñ gi¸ trÞ hîp ®ång th× ng©n hµng b¶o l·nh sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ thay cho ngêi ®îc b¶o l·nh.
Lo¹i b¶o l·nh nµy ®îc sö dông lµm c«ng cô ®¶m b¶o nghÜa vô thanh to¸n cña ngêi mua theo hîp ®ång th¬ng m¹i. B¶o l·nh thanh to¸n thêng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tr¶ tiÒn mang tÝnh kh¸ch quan h¬n lµ c¸c b¶o l·nh v« ®iÒu kiÖn kh¸c. Nã yªu cÇu ngêi thô hëng xuÊt tr×nh hãa ®¬n b¸n hµng cho ngêi mua vµ cã thÓ ®îc x¸c thùc bëi phÝa thø ba nh h¶i quan cöa khÈu. Th«ng thêng b¶o l·nh thanh to¸n b»ng 100% gi¸ trÞ hîp ®ång. Thêi h¹n hiÖu lùc cña b¶o l·nh nµy do c¸c bªn tho¶ thuËn, thêng kÕt thóc khi viÖc thanh to¸n hoµn tÊt.
B¶o l·nh b¶o hµnh (Warranty guarantee)
Lo¹i b¶o l·nh nµy dïng cho môc ®Ých b¶o ®¶m chÊt lîng hµng ho¸ trong suèt thêi h¹n b¶o hµnh. Trong suèt thêi gian b¶o hµnh, nÕu cã sù cè trong ph¹m vi ®îc b¶o l·nh x¶y ra ®èi víi s¶n phÈm th× ngêi thô hëng cã quyÒn lËp chøng tõ theo yªu cÇu thanh to¸n b¶o l·nh nh lµ mét kho¶n båi thêng.
H×nh thøc b¶o l·nh nµy ®ßi hái ngêi b¸n ph¶i chó träng chÊt lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô cung cÊp.
B¶o l·nh h¶i quan (Custom guarantee)
Trong trêng hîp hµng ho¸ ®îc nhËp khÈu vµo mét níc nµo ®ã nh»m môc ®Ých trng bµy t¹i triÓn l·m, hay tham dù héi chî trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã råi sÏ t¸i xuÊt. Nh÷ng hµng ho¸ ®ã kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu. Do vËy, h¶i quan cña níc mµ hµng ho¸ ®îc t¹m nhËp, t¸i xuÊt yªu cÇu chñ hµng ph¶i cã mét b¶o l·nh nh»m ®¶m b¶o r»ng nÕu qu¸ thêi h¹n ®· ®¨ng ký mµ hµng ho¸ ®ã kh«ng t¸i xuÊt th× h¶i quan sÏ rót tiÒn thanh to¸n tõ th b¶o l·nh coi nh mét kho¶n nép tiÒn thuÕ nhËp khÈu vµ tiÒn b¶o l·nh. B¶o l·nh nµy thêng x¶y ra ë c¸c níc thuéc Céng §ång Ch©u ¢u (EC).
B¶o l·nh nhËn hµng (Shipping guarantee/Delivery guarantee)
Ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp rÊt quen thuéc víi lo¹i b¶o l·nh nµy. Trong bu«n b¸n quèc tÕ, nhµ nhËp khÈu ph¶i xuÊt tr×nh chøng tõ ®Ó chøng minh quyÒn së h÷u hµng ho¸ cña m×nh khi nhËn hµng. Trêng hîp hµng ho¸ vÒ tríc chøng tõ, nhµ nhËp khÈu yªu cÇu ng©n hµng cÊp mét b¶o l·nh ®Ó c¬ quan chøc n¨ng cho phÐp nhËn hµng mµ kh«ng cã vËn ®¬n gèc.
PhÝa b¶o l·nh lu«n lµ ng©n hµng ph¸t hµnh th tÝn dông víi cam kÕt båi thêng mäi tæn thÊt cho ngêi nhËn b¶o l·nh do nguyªn nh©n nhËn hµng kh«ng cã vËn ®¬n vµ cam kÕt tr¶ l¹i vËn ®¬n gèc ®Ó thu vÒ b¶o l·nh nhËn hµng
B¶o l·nh vËn ®¬n (Bill of lading guarantee)
Lo¹i b¶o l·nh nµy nh»m b¶o vÖ nh÷ng ngêi cã quyÒn chÝnh ®¸ng tríc sù lîi dông chøng tõ hµng ho¸ cã gi¸ trÞ tõ 100 - 150% gi¸ trÞ hµng ho¸ ®Ó cã thÓ bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i ph¸t sinh. H×nh thøc b¶o l·nh nµy cã hai lo¹i:
Ngêi xuÊt khÈu lµ ngêi ®Ò nghÞ ph¸t hµnh: ng©n hµng cam kÕt víi ngêi nhËp khÈu båi thêng thiÖt h¹i ph¸t sinh ®èi víi ngêi nµy do viÖc vËn ®¬n gèc kh«ng ®îc xuÊt tr×nh hoÆc kh«ng xuÊt tr×nh kÞp thêi.
Ngêi nhËp khÈu lµ ngêi ®Ò nghÞ ph¸t hµnh: ng©n hµng cam kÕt víi chñ vËn t¶i sÏ båi thêng mäi thiÖt h¹i nÕu hµng ho¸ ®îc giao kh«ng cã chøng tõ cho mét ngêi kh«ng cã quyÒn, cho ngêi nhËn hµng, do chøng tõ thÊt l¹c hoÆc ®Õn chËm h¬n tÇu, hoÆc chñ h·ng vËn t¶i uû nhiÖm nhËn hµng kh«ng cã chøng tõ.
Kinh nghiÖm b¶o l·nh ng©n hµng cña mét sè níc trªn thÕ giíi
Kinh nghiÖm vÒ b¶o l·nh ng©n hµng cña c¸c níc ASEAN
HÖ thèng ng©n hµng c¸c níc ASEAN (kh«ng kÓ ViÖt Nam, Lµo vµ Mianma) ®îc coi lµ hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn nhÊt khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, khu vùc cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi víi tèc ®é t¨ng trëng hµng n¨m vµo kho¶ng tõ 7- 8%/n¨m. NghiÖp vô b¶o l·nh ®îc c¸c NHTM c¸c níc ASEAN tiÕp thu kinh nghiÖm cña c¸c ng©n hµng Hoa Kú vµ ®îc thùc hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶.
Singapore: §èi víi nh÷ng th¬ng vô b¶o l·nh cã gi¸ trÞ lín, c¸c NHTM chØ chÊp thuËn b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp khi cã giÊy ®Ò nghÞ ®øng ra b¶o l·nh cña ChÝnh phñ.
Malaysia: §¹o luËt vÒ b¶o l·nh ®îc quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ, chØ cã c¸c NHTM uy tÝn trªn thÞ trêng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ë trong níc vµ quèc tÕ, vèn tù cã ph¶i lín míi ®îc thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp.
In®«nªxia: LuËt ph¸p níc nµy quy ®Þnh chØ cã c¸c doanh nghiÖp lín m¹nh, cã uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng vµ b¹n hµng míi ®îc ng©n hµng ®øng ra b¶o l·nh vµ thêi h¹n b¶o l·nh kh«ng ®îc qu¸ 5 n¨m; nÕu trªn 5 n¨m ph¶i do ChÝnh phñ xem xÐt, quyÕt ®Þnh.
Th¸i Lan: C¸c NHTM chØ thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng truyÒn thèng vµ c¸c ng©n hµng nµy còng ph¶i cã uy tÝn lín trªn thÞ trêng tµi chÝnh – tiÒn tÖ trong níc còng nh thÕ giíi.
Kinh nghiÖm b¶o l·nh ë Trung Quèc
C¸c NHTM ë Trung Quèc h¹n chÕ viÖc b¶o l·nh vay vèn níc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp vµ phÝa níc ngoµi trong liªn doanh vµ thêng yªu cÇu ký quü 100%. C¸c nghiÖp vô b¶o l·nh kh¸c, NHTM cã quyÒn b¶o l·nh dùa trªn quy ®Þnh cña Ng©n hµng Trung ¬ng vµ mçi ng©n hµng x©y dùng cho m×nh mét quy chÕ b¶o l·nh riªng.
C¸c níc Liªn hiÖp ch©u ©u
LuËt c¸c níc ®Ò cËp ®Õn c¸c giao dÞch vÒ c¸c Cam kÕt b¶o l·nh cña ng©n hµng, cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, b¶o hiÓm . . . MÆc dï cßn cã nh÷ng kh¸c biÖt, luËt vµ v¨n b¶n cña phÇn lín c¸c quèc gia ch©u ¢u ®Òu t«n träng b¶n chÊt vµ ®Æc tÝnh ®éc lËp, v« ®iÒu kiÖn cña b¶o l·nh.
§iÒu íc EEC Roma 1980 vÒ LuËt ¸p dông cho nghÜa vô hîp ®ång cã hiÖu lùc tõ 1991. Theo ®iÒu íc nµy, luËt ®îc chän trong hîp ®ång lµ luËt do hai bªn lùa chän dï ®îc ®îc ghi râ hay ngÇm hiÓu. NÕu kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµy, luËt ¸p dông sÏ lµ luËt cña quèc gia mµ hîp ®ång g¾n bã chÆt chÏ nhÊt, tøc lµ luËt cña níc ng©n hµng ph¸t hµnh.
Bµi häc kinh nghiÖm víi ViÖt Nam
Trªn ®©y lµ mét sè nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ qui tr×nh vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn b¶o l·nh ng©n hµng cña mét sè quèc gia §«ng Nam ¸, Trung Quèc vµ c¸c níc trong Liªn hiÖp Ch©u ©u, qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng c¸c NHTM ViÖt Nam muèn ph¸t triÓn ®îc nghiÖp vô b¶o l·nh cÇn ph¶i cã
- Nguån ngo¹i tÖ lín ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng gia t¨ng cña kh¸ch hµng. Cã ®Èy m¹nh ho¹t ®éng b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu th× ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ còng sÏ ®îc ph¸t triÓn theo. Do ®ã c¸c NHTM cÇn:
+ §Èy m¹nh nghiÖp vô huy ®éng vèn ngo¹i tÖ.
+ TÝch cùc khai th¸c nguån vèn b¶o l·nh cña ng©n hµng níc ngoµi.
+ N©ng cao chÊt lîng b¶o l·nh néi tÖ.
- CÇn u tiªn lùa chän vµ më réng møc cung cÊp dÞch vô b¶o l·nh ®èi víi tõng dù ¸n, tõng kh¸ch hµng: cÇn khuyÕn khÝch c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng, cã uy tÝn cao tham gia b¶o l·nh ®Ó ®Çu t vµo s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh doanh. Ngoµi ra, cÇn chó träng b¶o l·nh cho doanh nghiÖp níc ngoµi tham gia liªn doanh ®Êu thÇu x©y l¾p t¹i ViÖt nam, trªn c¬ së cã th b¶o l·nh ®èi øng cña ng©n hµng níc ngoµi cã quan hÖ ®¹i lý víi NHTM ViÖt Nam.
- Thùc hiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o an toµn trong b¶o l·nh: Yªu cÇu x¸c ®Þnh râ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n vµ nguån tr¶ nî thay khi dù ¸n gÆp rñi ro, kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ nh dù kiÕn. Kh«ng nªn qu¸ rÌ rÆt khi tham gia b¶o l·nh nhng ngîc l¹i còng cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c bíc ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho b¶o l·nh. Nghiªn cøu t×m hiÓu ®èi tîng ®îc b¶o l·nh, c©n nh¾c tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n, vµ víi nh÷ng dù ¸n lín cÇn ph¶i thùc hiÖn ký quü 100% ®Ó ®¶m cho nguån vèn cña ng©n hµng vµ cã ®ñ v¨n b¶n ph¸p lý nh ®iÒu kiÖn qui ®Þnh.
PhÇn II
Thùc tr¹ng ph¸t triÓn ho¹t ®éng b¶o l·nh XNK cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng M¹i t¹i ViÖt Nam
Mét vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng XNK cña ViÖt Nam trong thêi gian qua
Nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh XNK cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Tõ sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay, nÒn kinh tÕ níc ta ®ang tõng bíc ph¸t triÓn vµ héi nhËp cïng nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña kinh tÕ quèc tÕ, trong thêi gian qua ho¹t ®éng XNK ë ViÖt Nam ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸_ HiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. KÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 cho lÜnh vùc XNK tuy gÆp khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn do t¸c ®éng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nhng ®· hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n. Ho¹t ®éng XNK tiÕp tôc ph¸t triÓn kh¸ víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 n¨m tõ 1996-2000 ®¹t trªn 5,6 tû USD víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 13,3 %.
N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu níc ta ®¹t trªn 180 USD/ngêi/ n¨m, tuy cßn ë møc thÊp nhng ®· thuéc nhãm c¸c níc cã nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn.
N¨m 2002, kinh tÕ ViÖt Nam vÉn gi÷ ®îc møc ®é t¨ng trëng kh¸ víi tèc ®é 7,04%, ®øng thø hai trong khu vùc, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 9,8%. C¸c chÝnh s¸ch kÝch cÇu vµ khuyÕn khÝch ®Çu t tõ nguån néi lùc ®· b¾t ®Çu t¹o nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. NhiÒu ch¬ng tr×nh, dù ¸n lín ®îc triÓn khai víi sù b¶o l·nh vÒ vèn cña c¸c NHTM díi nhiÒu h×nh thøc cho vay kh¸c nhau. V× vËy, møc t¨ng trëng tÝn dông b×nh qu©n cña toµn hÖ thèng ng©n hµng ®¹t kh¸ cao víi møc 27%.
N¨m 2003, t×nh h×nh kinh tÕ_chÝnh trÞ trªn thÕ giíi sÏ cã nh÷ng biÕn ®éng lín, nhiÒu nÒn kinh tÕ lín trªn thÕ giíi vÉn cã thÓ n»m trong t×nh tr¹ng ph¸t triÓn chËm hoÆc suy tho¸i. §èi víi ViÖt Nam, nhê cã sù hç trî ®¾c lùc tõ chÝnh phñ, nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ sù chñ ®éng n¨ng ®éng t×m híng ®i míi tõ phÝa b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp nªn theo dù b¸o nÒn kinh tÕ sÏ tiÕp tôc t¨ng trëng víi tèc ®é kh¸ cao. Tuy nhiªn thö th¸ch vÉn cßn rÊt nhiÒu ë phÝa tríc ®ßi hái sù nç lùc h¬n n÷a vµ sù phèi hîp ®ång bé tõ phÝa Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tÝn dông mµ trong ®ã mét nghiÖp vô kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã chÝnh lµ ho¹t ®éng b¶o l·nh tõ phÝa c¸c NHTM.
TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn nghiÖp vô b¶o l·nh XNK trong c¸c NHTM t¹i ViÖt Nam
Yªu cÇu tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu
KÓ tõ khi chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trªn nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ TMQT. Tèc ®é xuÊt khÈu trong suèt thËp kû qua gia t¨ng m¹nh mÏ, tõ møc 2.042 triÖu USD n¨m 1991 lªn tíi 14.308 triÖu USD n¨m 2000. Nguån thu tõ xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m qua ®· gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu cña ViÖt Nam.
Tuy nhiªn kÓ tõ khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ch©u ¸ tõ cuèi n¨m 1997, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã xu híng ch÷ng l¹i do ®©y lµ thÞ trêng chiÕm tíi 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc ta. T¨ng trëng xuÊt khÈu trong n¨m 1998 chØ lµ 0,91% so víi 27,69% n¨m 1997. T×nh tr¹ng nµy mét phÇn do møc cÇu vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam ®ang gi¶m ®¸ng kÓ, bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua còng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu. Theo sè liÖu míi ®©y cña cuéc ®iÒu tra vÒ hiÖn tr¹ng, ph¸t triÓn kinh doanh vµ khu vùc t nh©n cña ViÖn nghiªn cøu vµ qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng th× cã tíi 81/336 (chiÕm 24,2%) doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp m×nh kÐm vµ rÊt kÐm, chØ cã 32/336 (chiÕm 9,5%) doanh nghiÖp cho r»ng m×nh cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, sè cßn l¹i cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp m×nh ë møc trung b×nh vµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc ®é vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm vµ rÊt kÐm chiÕm mét tû träng lín trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ c«ng nghiÖp nhÑ. Nãi c¸ch kh¸c, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã vÎ kÐm dêng nh béc lé ë nh÷ng ngµnh cÇn nhiÒu vèn vµ ®ßi hái c«ng nghÖ cao.
Trong khi lé tr×nh tiÕn tíi héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang ®Õn gÇn th× danh tiÕng, uy tÝn còng nh quy m« cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cßn rÊt nhá bÐ. MÆc dï trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu sè lîng c¸c ®¬n vÞ tham gia t¨ng lªn nhanh chãng nhng n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp cßn kh¸ h¹n chÕ. Theo kÕt qu¶ “®iÒu tra c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu” cña Phßng th¬ng m¹i quèc tÕ ViÖt Nam(VCCI) n¨m 2000, chØ cã 38% sè doanh nghiÖp ®îc ®iÒu tra cã sè vèn ®¨ng ký trªn 100 ngh×n USD, 31% cã sè vèn ®¨ng ký tõ 50 ngh×n ®Õn 100 ngh×n USD vµ 31% cã sè vèn ®¨ng ký díi 50 ngh×n USD. Còng theo sè liÖu ®iÒu tra nµy, chØ cã 7% doanh nghiÖp ®¹t kim ng¹ch trªn 1 triÖu USD, 13% doanh nghiÖp ®¹t kim ng¹ch tõ 500 ngh×n ®Õn 1 triÖu USD, 51% doanh nghiÖp ®¹t kim ng¹ch tõ 100 – 500 ngh×n USD, cßn l¹i lµ díi 100 ngh×n USD trong n¨m 1999.
§Ó tèi u ho¸ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ sö dông triÖt ®Ó tiÒm n¨ng kinh tÕ trong níc, th¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn ph¶i ®îc tËp trung, hç trî, lµm tèt c¸c giai ®o¹n xóc tiÕn xuÊt khÈu ë cÊp vÜ m« vµ cÊp doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®îc khuyÕn khÝch ®æi míi c¬ cÊu mÆt hµng vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm nh»m t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh s¶n phÈm trong khu vùc.
NhiÖm vô tríc m¾t còng nh l©u dµi cña khu vùc th¬ng m¹i ViÖt Nam lµ cñng cè thÞ trêng cò, më réng thÞ trêng míi vµ n©ng cao vÞ thÕ s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. §Ó lµm ®îc viÖc nµy, bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu, ViÖt Nam cÇn cã mét c¬ chÕ b¶o l·nh xuÊt khÈu phï hîp víi nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ vµ héi nhËp dÇn víi hÖ thèng th¬ng m¹i toµn cÇu. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña hÖ thèng ng©n hµng trong viÖc thóc ®Èy, më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu th«ng qua viÖc ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông còng nh vÊn ®Ò uy tÝn cho c¸c doanh nghiÖp. Vµ trong hÖ thèng c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña ng©n hµng c¸c cho c¸c doanh nghiÖp, nghiÖp vô b¶o l·nh lµ mét trong sè nh÷ng nghiÖp vô tèi u, võa vÒ uy tÝn l¹i võa nhu cÇu vèn.
MÆt kh¸c, ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, luËt ph¸p quy ®Þnh quan hÖ giao dÞch tµi chÝnh - kinh tÕ ph¶i ®îc bªn thø ba lµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng b¶o l·nh. Do vËy, khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi ®ßi hái ph¶i cã mét tæ chøc ®Çy ®ñ t c¸ch ph¸p lý ®øng ra b¶o l·nh theo yªu cÇu cña hä. Tõ c¸c yªu cÇu trªn cã thÓ thÊy r»ng cÇn thiÕt ph¶i kh¬i t¨ng nghiÖp vô nµy ë ViÖt Nam.
VÒ mÆt lý thuyÕt nh ®· tr×nh bµy ë trªn, nghiÖp vô b¶o l·nh cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi mét tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng. Nhng thùc tÕ ®©y chØ lµ “chøc n¨ng bæ sung” cña c¸c doanh nghiÖp nµy h¬n n÷a c¸c tæ chøc nµy ë ViÖt Nam ho¹t ®éng kinh doanh cßn ®¬n ®iÖu, míi chØ tËp trung vµo c¸c nghiÖp vô truyÒn thèng nh kinh doanh b¶o hiÓm (®èi víi C«ng ty b¶o hiÓm), cho thuª tµi chÝnh (®èi víi C«ng ty tµi chÝnh) . . . V× vËy cã thÓ nãi ë ViÖt Nam, chØ cã hÖ thèng c¸c NHTM míi ®ñ n¨ng lùc vÒ tµi chÝnh, uy tÝn vµ chuyªn m«n ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. MÆt kh¸c, hÖ thèng c¸c NHTM lu«n lu«n cã kh¶ n¨ng cung cÊp mét hÖ thèng c¸c s¶n phÈm - dÞch vô t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho quan hÖ XNK ®îc diÔn ra su«n sÎ nh dÞch vô thanh to¸n, chiÕt khÊu . . .
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y hÖ thèng c¸c NHTM ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®îc sø mÖnh cña m×nh ®ã lµ b»ng hÖ thèng c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ hÖ thèng gi¶i ph¸p kü thuËt nghiÖp vô ®· hç trî ®¾c lùc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam x©m nhËp thÞ trêng quèc tÕ vµ tõng bíc kh¼ng ®Þnh ®îc “th¬ng hiÖu” ViÖt Nam víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi.
Yªu cÇu tõ phÝa b¶n th©n c¸c NHTM ViÖt Nam
HÖ thèng c¸c ng©n hµng ë ViÖt Nam ®ang ®îc ®æi míi theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN; nhng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cha cao. HiÖn trªn 80% doanh thu cña c¸c NHTM ViÖt Nam ®Òu tõ ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c nghiÖp vô kh¸c rÊt Ýt ái vµ ®¬n ®iÖu, nªn cha thùc sù lµ NHTM cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Tû träng thu nhËp tõ dÞch vô vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c trong tæng thu nhËp cßn qu¸ nhá so víi tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña c¸c NHTM nh sè liÖu cña mét sè NHTM ®îc coi lµ hµng ®Çu cña ViÖt Nam díi ®©y:
B¶ng 1: Tû träng thu dÞch vô trªn tæng doanh thu cña mét sè Ng©n hµng tiªu biÓu
§¬n vÞ: %
N¨m
Tû träng thu dÞch vô/ Tæng doanh thu (%)
NHCT
NHNT
NH ¸ Ch©u
1995
2,7
9,3
1996
3,6
8,5
1997
8,6
14,9
12,5
1998
7
10,5
13,2
1999
5,4
12,6
14,1
2000
4,1
13,1
15,3
Tû träng trung b×nh
5,2
11,5
13,7
Nguån: Ng©n hµng C«ng th¬ng, Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, Ng©n hµng ¸ Ch©u.
Trong khi ®ã, ë níc ta tÝn dông ng©n hµng ho¹t ®éng trong m«i trêng kinh tÕ vµ ph¸p luËt cha ®ång bé vµ hoµn chØnh, hiÖu lùc ph¸p chÕ thÊp, thiªn tai thêng x¶y ra nªn ®é rñi ro rÊt cao, lµm gi¶m thÊp kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc ®æi míi ho¹t ®éng, t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phôc vô nÒn kinh tÕ tèt h¬n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh m×nh. Mét trong nh÷ng híng ®i míi ®ã lµ ph¶i ®a d¹ng ho¸ nghiÖp vô. Do ®a d¹ng ho¸ nghiÖp vô gióp c¸c ng©n hµng ph©n t¸n vµ gi¶m rñi ro, lµm t¨ng lîi nhuËn, thóc ®Èy c¸c nghiÖp vô cïng ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
MÆt kh¸c, theo mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y cña nhiÒu nhµ kinh tÕ cho thÊy ho¹t ®éng ngoµi b¶ng c©n ®èi ®· thùc sù gióp c¸c ng©n hµng h¹n chÕ nh÷ng biÕn ®éng trong thu nhËp rßng. §ång thêi, cïng víi viÖc ng©n hµng sö dông c¸c c«ng cô ngo¹i b¶ng, sù biÕn ®éng trong møc chªnh lÖch gi÷a thu tõ l·i vµ chi phÝ tr¶ l·i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng kh«ng cßn qu¸ lín.
Do vËy nghiÖp vô b¶o l·nh lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô chiÕm u thÕ do cã chi phÝ t¬ng ®èi thÊp vµ tÝnh ®ßn bÈy cao do kh«ng cã yªu cÇu vÒ dù tr÷, Ýt nhÊt lµ trong thêi gian ®Çu cña hîp ®ång.
Bªn c¹nh ®ã, khi c¸c NHTM thùc hiÖn b¶o l·nh XNK cã nghÜa lµ ng©n hµng dïng uy tÝn vµ danh tiÕng cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi b¹n hµng quèc tÕ. Nh vËy, ng©n hµng võa cã thÓ gióp c¸c kh¸ch hµng cña m×nh hoµn tÊt ®îc th¬ng vô víi ®èi t¸c võa cã thÓ qu¶ng b¸ h×nh ¶nh cña m×nh ra kh¾p thÕ giíi mét c¸ch v« cïng hiÖu qu¶, h¬n bÊt cø mét ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nµo. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ khi c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n quèc gia ®îc thùc hiÖn, c¸c NHTM ViÖt Nam sÏ cã mét “s©n ch¬i” b×nh ®¼ng víi c¸c NHTM níc ngoµi ë c¶ trong vµ ngoµi níc th× uy tÝn vµ danh tiÕng cã ®îc khi thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh còng nh c¸c nghiÖp vô kh¸c lµ mé._.ña nghiÖp vô b¶o l·nh còng nh c¬ cÊu ®Þnh lîng cña c¸c lo¹i h×nh. Quan ®iÓm nµy cÇn thÓ hiÖn viÖc tiÕp tôc t¨ng trëng hay t¹m thêi thu hÑp ho¹t ®éng nghiÖp vô b¶o l·nh trong mçi thêi kú. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng sÏ t¹o ra sù ®oµn kÕt, thèng nhÊt mäi nguån lùc trong ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®Æt ra.
Cuèi cïng vµ còng lµ ®iÓm hÕt søc quan träng lµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn môc tiªu ®· ®Æt ra. C¸c nguån lùc ph¶i t¬ng xøng, ph¶i cã mét c¬ cÊu bé m¸y tæ chøc hîp lý, mét ®éi ngò c¸n bé cã thÓ ®¶m ®¬ng ®îc nhiÖm vô.
Nh vËy, viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¶i mang tÝnh kh¶ thi. §ã sÏ lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®¶m b¶o n©ng cao chÊt lîng cña nghiÖp vô nµy.
C«ng t¸c tæ chøc, ®µo t¹o c¸n bé ®Ó n©ng cao uy tÝn cña ng©n hµng
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, khi c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc trng nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh .. . ph¸t triÓn th× yÕu tè con ngêi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh mäi thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp trªn th¬ng trêng. Nh÷ng doanh nghiÖp giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh trªn th¬ng trêng, ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng, ngoµi c¸c yÕu tè thuËn lîi kh¸ch quan cã thÓ cã, doanh nghiÖp ®ã ch¾c ch¾n ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o qu¶n lý giái, cã tÇm nh×n xa, n¨ng ®éng; ®éi ngò c¸n bé tinh th«ng nghiÖp vô, cã nhiÖt t×nh, tr¸ch nhiÖm cao, ®¸p øng ®ßi hái cña thÞ trêng.
§Ó c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi dìng nghiÖp vô, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, võa phôc vô yªu cÇu ho¹t ®éng kinh doanh tríc m¾t, võa chñ ®éng chuÈn bÞ c¸n bé cho nh÷ng n¨m tíi khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp ®Çy ®ñ víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. C¸c ng©n hµng cÇn tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau:
Thø nhÊt: CÇn sím thùc hiÖn tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé theo híng chuyªn m«n ho¸.
Cã nh vËy, ng©n hµng míi t¹o ®îc c¸c chuyªn gia, c¸n bé chuyªn s©u vÒ nh÷ng mÆt nghiÖp vô, nhÊt lµ nh÷ng nghiÖp vô ®Æc thï. Trªn c¬ së tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé kÕt hîp víi quy ho¹ch c¸n bé, viÖc lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o sÏ ®óng ®èi tîng, hiÖu qu¶ h¬n. §Æc biÖt trong ho¹t ®éng b¶o l·nh ®ßi hái tr×nh ®é tinh th«ng nghiÖp vô còng nh ngo¹i ng÷, c¸c luËt vµ quy t¾c ¸p dông, mét mÆt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ho¹t ®éng giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi. MÆt kh¸c gióp cho ng©n hµng h¹n chÕ ®îc rñi ro kh«ng lêng tríc trong m«i trêng kinh doanh ngµy cµng phøc t¹p.
Thø hai: §µo t¹o c¸n bé trªn c¬ së sö dông c¸n bé vµ thùc hiÖn quy ho¹ch c¸n bé
§îc ®µo t¹o g¾n liÒn víi nhiÖm vô ®ang lµm sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. V× vËy, bªn c¹nh c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh, tµi chÝnh.. . hµng n¨m ng©n hµng còng cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®Ó chñ ®éng trong ®µo t¹o, ®µo t¹o s¸t víi yªu cÇu tríc m¾t vµ chuÈn bÞ c¸n bé cho nh÷ng n¨m tíi. M¹nh d¹n sö dông, båi dìng nh÷ng c¸n bé trÎ cã n¨ng lùc ®Æc biÖt trong lÜnh vùc míi ®ßi hái sù nhanh nh¹y vµ ãc s¸ng t¹o, bëi ®©y chÝnh lµ lùc lîng quyÕt ®Þnh cho sù më réng vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng.
Thø ba: §µo t¹o c¸n bé theo híng ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o. Trong c«ng t¸c ®µo t¹o ng©n hµng cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ phï hîp víi nhu cÇu cña tõng mÆt nghiÖp vô. Võa ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ®µo t¹o, võa ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh b×nh thêng ®ång thêi tiÕt gi¶m nh÷ng chi phÝ trung gian kh«ng cÇn thiÕt, tËp trung nhiÒu nhÊt kinh phÝ cho ®µo t¹o. Cã thÓ ®µo t¹o t¹i ng©n hµng hoÆc th«ng qua c¸c líp ®µo t¹o trong vµ ngoµi níc. Cã thÓ chän mét sè c¸n bé tuæi ®êi cßn trÎ, cã triÓn väng göi ®i ®µo t¹o ng¾n h¹n, dµi h¹n ë níc ngoµi; tæ chøc c¸c ®oµn c¸n bé ®i kh¶o s¸t, thùc tËp t¹i ng©n hµng níc ngoµi b»ng kinh phÝ ®µo t¹o cña cña ng©n hµng m×nh hoÆc tranh thñ sù tµi trî cña ng©n hµng níc ngoµi.ChØ cã ®µo t¹o theo sù ®a ®¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh míi ph¸t huy ®îc hÕt néi lùc cña mçi c¸n bé c«ng nh©n viªn.
§Çu t cho ®µo t¹o lµ ®Çu t chiÒu s©u cña ng©n hµng. Quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o chÝnh lµ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh trong t¬ng lai bëi con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cña mäi thµnh c«ng. §Æc biÖt, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, tr×nh ®é, kü n¨ng cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña ng©n hµng.
N©ng cao chÊt lîng thÈm ®Þnh c¸c yªu cÇu xin b¶o l·nh vµ qu¶n lý c¸c kho¶n b¶o l·nh
N©ng cao chÊt lîng thÈm ®Þnh c¸c yªu cÇu xin b¶o l·nh
Trong nghiÖp vô b¶o l·nh ng©n hµng th× c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ®îc xem lµ yÕu tè quan träng nhÊt, yÕu tè tiªn quyÕt khi ra quyÕt ®Þnh b¶o l·nh. C¸c c¸n bé tÝn dông ph¶i ®¶m b¶o quy tr×nh vµ néi dung thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t theo c¬ chÕ tÝn dông hiÖn hµnh. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tríc khi cÊp b¶o l·nh. V× nÕu x¶y ra trêng hîp ng©n hµng ph¶i thanh to¸n hé th× mãn b¶o l·nh trë thµnh mãn vay b¾t buéc vµ ®îc coi lµ kho¶n nî qu¸ h¹n, trong khi ®ã sè tiÒn b¶o l·nh chØ ®îc ng©n hµng h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng, nî qu¸ h¹n xuÊt hiÖn sÏ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nguån vèn kinh doanh vµ chÊt lîng tÝn dông cña ng©n hµng.
H¬n n÷a, biÖn ph¸p nµy cßn cã ý nghÜa quan träng trong chiÕn lîc më réng ®èi tîng kh¸ch hµng. Víi nh÷ng kh¸ch hµng míi cha cã quan hÖ giao dÞch tÝn nhiÖm qua ng©n hµng th× n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n, thÈm ®Þnh vÒ kh¸ch hµng sÏ lµ tiªu chuÈn ra quyÕt ®Þnh cã cÊp b¶o l·nh hay kh«ng.
§Ó thùc hiÖn quy tr×nh nµy mét c¸ch hiÖu qu¶, mçi ng©n hµng nªn x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng lµm c¬ së ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kh¸ch hµng vµ lµm tèt c«ng t¸c thu thËp, xö lý th«ng tin tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau ®Ó so s¸nh, ®èi chiÕu, ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vÒ nguån th«ng tin thu thËp ®îc, ®¸nh gi¸ c¸c th«ng tin ®ã, tõ ®ã quyÕt ®Þnh ®ång ý hay tõ chèi cÊp b¶o l·nh.
ViÖc thÈm ®Þnh tríc b¶o l·nh nªn tËp trung vµo hai vÊn ®Ò sau:
HiÖu qu¶ ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh
Kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ tµi s¶n thÕ chÊp
Qu¶n lý c¸c kho¶n b¶o l·nh
Sau khi phª duyÖt mét kho¶n b¶o l·nh, c¸n bé ng©n hµng cÇn xuèng tËn c¬ së ®Ó kiÓm tra ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt viÖc sö dông vµ qu¶n lý vèn vay ®· ®îc b¶o l·nh. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro cho c¸c kho¶n b¶o l·nh cña ng©n hµng lµ sù gian lËn ®Ó chiÕm dông vèn cña ng©n hµng hoÆc sö dông vèn sai môc ®Ých. §©y lµ hiÖn tîng kh¸ phæ biÕn nh÷ng n¨m 1994 – 1996 víi rÊt nhiÒu vô ¸n lín liªn quan ®Õn kho¶n b¶o l·nh më L/C tr¶ chËm cña ng©n hµng. Ng©n hµng cÇn kiÓm tra kÞp thêi hoÆc trong trêng hîp kh¸ch hµng gÆp khã kh¨n th× ng©n hµng cã thÓ t vÊn cho kh¸ch hµng hoÆc cïng hä gi¶i quyÕt th¸o gì. Trong Q§ 283 còng ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kiÓm tra, gi¸m s¸t sau b¶o l·nh ( ®iÒu 19), ®©y võa lµ quyÒn lîi võa lµ nghÜa vô cña c¸c ng©n hµng ®Ó cã thÓ h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra.
Thùc hiÖn ph©n t¸n rñi ro trong ho¹t ®éng b¶o l·nh
Ho¹t ®éng b¶o l·nh cña ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng cã ®é rñi ro cao. Khi ngêi ®îc b¶o l·nh kh«ng cã kh¶ n¨ng hoÆc cè t×nh kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô cña m×nh ®èi víi ngêi nhËn b¶o l·nh th× ng©n hµng ph¶i ®øng ra tr¶ thay. Còng nh bÊt kú mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo kh¸c, ng©n hµng còng ph¶i ho¹t ®éng an toµn, vµ cã l·i ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, v× vËy cÇn ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶m bít tèi ®a c¸c rñi ro do ho¹t ®éng b¶o l·nh g©y ra.
§a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh b¶o l·nh nh»m ph©n t¸n rñi ro. HiÖn nay c¸c ng©n hµng míi chñ yÕu tËp trung vµo lo¹i h×nh b¶o l·nh vay vèn mµ ®©y lµ lo¹i b¶o l·nh cã ®é rñi ro cao nhÊt, trong thêi gian tíi c¸c ng©n hµng nªn t vÊn cho kh¸ch hµng còng nh chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh b¶o l·nh kh¸c Ýt rñi ro h¬n nh b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång, b¶o l·nh b¶o hµnh s¶n phÈm . . . do ë c¸c lo¹i b¶o l·nh nµy ng©n hµng chØ ph¶i b¶o l·nh kho¶ng 15% gi¸ trÞ hîp ®ång c¬ së nªn nÕu cã bÊt tr¾c th× còng kh«ng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn nguån vèn cña m×nh.
Cã thÓ thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më ®Ó chuyÓn bít rñi ro cho mét ®èi t¸c kh¸c. Ch¼ng h¹n b¸n ®i mét quyÒn tr¶ nî, cã nghÜa lµ ng©n hµng sÏ b¸n quyÒn b¶o l·nh cho mét ng©n hµng kh¸c víi møc phÝ thÊp h¬n.
Tham gia ®ång b¶o l·nh víi mét sè ng©n hµng kh¸c. HiÖn nay ®ång b¶o l·nh ë ViÖt Nam ®· ®îc quy ®Þnh kh¸ cô thÓ ë trong Q§ 283(®iÒu 14) còng quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt. §ång b¶o l·nh võa cã thÓ chia sÎ rñi ro l¹i võa gióp cho c¸c kh¸ch hµng cña m×nh thùc hiÖn ®îc c¸c th¬ng vô cã gi¸ trÞ lín.
X¸c ®Þnh thêi h¹n b¶o l·nh tríc khi nhËn b¶o l·nh
Theo Q§ 283(®iÒu 24), thêi h¹n b¶o l·nh ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo thêi h¹n thùc hiÖn nghÜa vô ®îc b¶o l·nh cña kh¸ch hµng ®èi víi bªn nhËn b¶o l·nh, trõ trêng hîp cã c¸c tho¶ thuËn hoÆc cam kÕt kh¸c cã nghÜa lµ ng©n hµng kh«ng ®îc quyÒn chän thêi h¹n b¶o l·nh. Vµ nh ®· tr×nh bµy ë phÇn tríc viÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n b¶o l·nh kh«ng chÝnh x¸c cña kh¸ch hµng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro rÊt lín. Do vËy ng©n hµng nªn tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi bªn thô hëng b¶o l·nh ®Ó x¸c ®Þnh ®îc mét kho¶ng thêi gian hîp lý, phï hîp víi t×nh h×nh lu©n chuyÓn vèn cña kh¸ch hµng, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng khi b¶o l·nh ®Õn h¹n.
X¸c ®Þnh h¹n møc b¶o l·nh thêng xuyªn
HiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, h¹n møc b¶o l·nh hoµn toµn do c¸c chi nh¸nh tÝnh to¸n dùa trªn t×nh h×nh ho¹t ®éng b¶o l·nh n¨m tríc vµ tû lÖ t¨ng trëng dù tÝnh cña nÒn kinh tÕ, sau ®ã ®a lªn NHTM trung ¬ng xem xÐt. C¸ch lµm nµy hoµn toµn cha mang tÝnh khoa häc mµ mang tÝnh chñ quan cña c¸n bé nghiÖp vô nªn rÊt dÔ cã sai sãt, ®ång thêi dÔ dÉn ®Õn vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c cña ng©n hµng nhµ níc. V× vËy, viÖc x¸c ®Þnh h¹n møc b¶o l·nh lµ v« cïng quan träng. Mét mÆt, cÇn ph¶i dùa trªn nh÷ng c¬ së thèng nhÊt vµ râ rµng, mÆt kh¸c ph¶i linh ho¹t trong mét sè trêng hîp ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt.
NHTM trung ¬ng cã thÓ nghiªn cøu ®Ó x©y dùng mét h¹n møc b¶o l·nh thêng xuyªn cho c¸c kh¸ch hµng: viÖc x¸c ®Þnh mét h¹n møc tÝn dông thêng xuyªn lµ mét c«ng viÖc quen thuéc víi c¸c ng©n hµng. B¶o l·nh còng lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông ®Æc biÖt tuy kh«ng ¸p dông ®îc c¸c nguyªn t¾c cña tÝn dông cho b¶o l·nh nhng c¸c s¶n phÈm ®Òu cã qu¸ tr×nh hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn. Trong c«ng t¸c tÝn dông, chóng ta x©y dùng ®îc mét h¹n møc thêng xuyªn cho kh¸ch hµng nh»m h¹n chÕ c¸c thñ tôc vµ chi phÝ cho c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Nh vËy, trong b¶o l·nh ta còng hoµn toµn cã thÓ t×m ra ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh mét h¹n møc b¶o l·nh thêng xuyªn ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c b¶o l·nh cña ng©n hµng.
øng dông chÝnh s¸ch Marketing ng©n hµng vµo ho¹t ®éng b¶o l·nh
B»ng c¸c chÝnh s¸ch u ®·i, u tiªn vÒ tû lÖ ký quü, thñ tôc tµi s¶n thÕ chÊp t¹o ®iÒu kiÖn cÊp b¶o l·nh nhanh chãng cho doanh nghiÖp khi cã yªu cÇu ®Ó gi÷ v÷ng c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng. §èi víi c¸c ng©n hµng NHTM quèc doanh; c¸c kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá trong c¬ cÊu kh¸ch hµng, ®Æc biÖt lµ trong nghiÖp vô b¶o l·nh quèc tÕ. Do vËy trong thêi gian tíi cÇn cã c¸c biÖn ph¸p chñ ®éng ®Ó cã thÓ phôc vô ®îc ®èi tîng kh¸ch hµng nµy.
Do t©m lý e ng¹i rñi ro nªn trong thêi gian qua mét sè ng©n hµng ®· h¹n chÕ mét c¸ch tiªu cùc nghiÖp vô nµy nh NHCT, nÕu trong thêi gian tíi kh«ng cã nh÷ng chÊn chØnh kÞp thêi th× ch¾c ch¾n r»ng thÞ phÇn cña nghiÖp vô nµy sÏ mÊt, mµ ®©y lµ mét nghiÖp vô høa hÑn rÊt ph¸t triÓn trong t¬ng lai.
§Ó cã thÓ gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ trêng cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cô thÓ sau:
Nghiªn cøu thÞ trêng: nghiªn cøu tËp tÝnh th¸i ®é, ®Æc biÖt lµ ®éng c¬ cña kh¸ch hµng trong viÖc chän lùa sö dông dÞch vô vµ nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®èi víi nghiÖp vô b¶o l·nh. Thu thËp th«ng tin mét c¸ch cã hÖ thèng, thêng xuyªn tËp trung vµo “Hå s¬ b¶o l·nh” cïng víi “Hå s¬ tÝn dông” cña kh¸ch hµng. TiÕp nhËn nh÷ng ý kiÕn ph¶n håi tõ kh¸ch hµng ®Ó cã sù thay ®æi hîp lý tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña hä. §ång thêi cã nh÷ng c¶i tiÕn trong quy tr×nh nghiÖp vô, khuyÕn khÝch nh©n viªn cã nh÷ng ®Ò xuÊt ®Ó ho¹t ®éng b¶o l·nh lu«n thÝch øng víi nhu cÇu cña thÞ trêng.
MÆt kh¸c ng©n hµng ph¶i n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, kinh doanh ngo¹i tÖ ®Ó cã thÓ phôc vô tèt kh¸ch hµng trong giao dÞch víi ®èi t¸c níc ngoµi ®ång thêi lu«n ®¶m b¶o ®ñ nguån ngo¹i tÖ ®Ó ®Ò phßng trêng hîp ph¶i thanh to¸n thay cho kh¸ch hµng khi ®Õn h¹n, ®iÒu nµy sÏ gióp ng©n hµng më réng ho¹t ®éng kinh doanh t¹o vÞ thÕ míi trªn th¬ng trêng.
C«ng t¸c Marketing liªn quan ®Õn toµn bé m¸y tæ chøc, ®éi ngò c¸n bé trong ng©n hµng. øng dông marketing trong ng©n hµng lµ mét ®ßi hái cÇn thiÕt hiÖn nay, nã sÏ ®¶m b¶o n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gióp ng©n hµng ®øng v÷ng trªn th¬ng trêng. C¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ho¸ marketing lµ nhiÖm vô, môc tiªu vµ c¸c nguån lùc cña ng©n hµng. VÞ trÝ quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng marketing lµ viÖc kÕ ho¹ch ho¸ c¸c chiÕn lîc kh¸ch hµng, chiÕn lîc gi¸ c¶, chiÕn lîc s¶n phÈm, chiÕn lîc giao tiÕp khuyÕch tr¬ng.
ChiÕn lîc kh¸ch hµng
Kh¸ch hµng cã nhu cÇu sö dông dÞch vô b¶o l·nh ®ã lµ cÇu vÒ s¶n phÈm, ng©n hµng cung cÊp s¶n phÈm sao cho tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu kh¸ch hµng.
Më réng ®èi tîng kh¸ch hµng
Nh×n vµo thùc tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp míi ®îc thµnh lËp ngµy mét t¨ng. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 ë Hµ Néi ®· trªn 1845 doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp míi (trong ®ã 49% lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, 45% doanh nghiÖp t nh©n, 4,5% c«ng ty cæ phÇn, sè cßn l¹i lµ c¸c DNNN), cã nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶, cã mèi quan hÖ tèt víi b¹n hµng lµ c¸c ®èi t¸c níc ngoµi vµ ®©y chÝnh lµ ®èi tîng kh¸ch hµng ®Çy tiÒm n¨ng cho ng©n hµng. Song sè lîng c¸c doanh nghiÖp nµy cã nhu cÇu b¶o l·nh cha cao, v× vËy ng©n hµng cÇn kÝch thÝch, khuyÕn khÝch hä cã nh÷ng suy nghÜ lín h¬n trong kinh doanh, chuyªn m«n, quan ®iÓm, ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Gi¶i ph¸p nµy phèi kÕt hîp chÆt chÏ víi gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc ®¸nh gi¸ thÈm ®Þnh cña c¸n bé ng©n hµng, gi¶i ph¸p mang tÝnh vÜ m« cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, NHNN vÒ quy ®Þnh ph¸p luËt; æn ®Þnh m«i trêng kinh tÕ t¹o sù b×nh ®¼ng thùc sù gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong viÖc tiÕp cËn vµ sö dông dÞch vô b¶o l·nh cña ng©n hµng nãi riªng vµ trong kinh doanh nãi chung.
C¸c ng©n hµng cÇn chñ ®éng cã chÝnh s¸ch víi tõng ®èi tîng kh¸ch hµng chø kh«ng nªn ®Ó ®Ò phßng rñi ro mµ h¹n chÕ mét c¸ch v« lèi nh hiÖn nay. Trong hÇu hÕt c¸c ng©n hµng hiÖn nay chØ cã NHCT trong quy tr×nh b¶o l·nh cña m×nh cã quy ®Þnh cÊp b¶o l·nh cho ®èi tîng lµ doanh nghiÖp t nh©n, hé kinh doanh c¸ thÓ cßn l¹i ®Òu kh«ng ®Ò cËp ®Õn ®èi tîng kh¸ch hµng nµy. Bªn c¹nh ®ã c¸c ng©n hµng l¹i quy ®Þnh thÈm quyÒn ký b¶o l·nh lµ NHTM trung ¬ng do vËy ®· lµm mÊt tÝnh chñ ®éng cña c¸c chi nh¸nh, lµm cho c¸c chi nh¸nh kh«ng thùc hiÖn ®îc chÝnh s¸ch kh¸ch hµng cña m×nh. §· ®Õn lóc bá mäi giíi h¹n vÒ ®èi tîng kh¸ch hµng vµ trao cho c¸c chi nh¸nh quyÒn ®éc lËp trong ho¹t ®éng kinh doanh.
ChiÕn lîc kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng vÒ c¬ b¶n còng kh«ng cã ®iÓm g× kh¸c biÖt lín: linh ho¹t vÒ l·i suÊt, cã chÝnh s¸ch u ®·i riªng ®èi víi kh¸ch hµng chiÕn lîc, lu«n b¸m s¸t kh¸ch hµng, n©ng cao chÊt lîng dÞch vô. §iÓm kh¸c biÖt cã ch¨ng chÝnh lµ ë ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cña mçi ng©n hµng.
V× vËy, ng©n hµng nªn coi mçi nh©n viªn còng chÝnh lµ mçi kh¸ch hµng cña m×nh. Th«ng qua hä cã thÓ n¾m b¾t ®îc nhu cÇu vÒ s¶n phÈm cña ng©n hµng trªn thÞ trêng, tõ ®ã ng©n hµng cã kÕ ho¹ch më réng ho¹t ®éng, quan hÖ chÆt chÏ, hiÓu biÕt gi÷a ng©n hµng- doanh nghiÖp- c¸c mèi quan hÖ ®èi t¸c. C¸c mèi quan hÖ nµy tuú thuéc vµo tæng chi phÝ vèn vay, chÊt lîng dÞch vô vµ c«ng t¸c tiÕp cËn kh¸ch hµng. Tõ ®ã ng©n hµng cã thÓ dÔ dµng ph©n lo¹i kh¸ch hµng cña m×nh theo tõng nhãm ®èi tîng, theo thÞ phÇn . . . Tuy nhiªn, kh¸ch hµng cña ng©n hµng lµ ®a d¹ng, ë ®o¹n thÞ trêng nµo còng cã tõ dÔ tÝnh ®Õn khã tÝnh nªn ®ång thêi viÖc th¸o gì nh÷ng rµng buéc, so¹n th¶o c¸c c¬ chÕ linh ho¹t ®Ó më réng híng vµo c¸c kh¸ch hµng dÔ tÝnh (më réng kh¸ch hµng vµ cung cÊp dÞch vô theo chiÒu réng), ng©n hµng ph¶i c¶i tiÕn chÊt lîng dÞch vô ®Ó th©m nhËp vµo nhãm kh¸ch hµng khã tÝnh. Riªng ®èi víi ho¹t ®éng b¶o l·nh, ng©n hµng ph¶i chñ ®éng sµng läc c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, khuyÕn khÝch hä cã suy nghÜ lín h¬n trong kinh doanh, ®ång thêi ng©n hµng ph¶i lu«n ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh b¶o l·nh, ®a d¹ng ho¸ kh¸ch hµng xin b¶o l·nh, tiÕt gi¶m linh ho¹t c¸c thñ tôc hµnh chÝnh tr¸nh sù rêm rµ, v× ®©y chÝnh lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó thu hót kh¸ch hµng lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
ChiÕn lîc s¶n phÈm
S¶n phÈm ë ®©y chÝnh lµ dÞch vô b¶o l·nh mµ ng©n hµng cung cÊp. Ng©n hµng ph¶i da d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc cÊp b¶o l·nh. Ngoµi c¸c h×nh thøc b¶o l·nh truyÒn thèng nh b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång, b¶o l·nh thanh to¸n . . . ng©n hµng cÇn chó träng h×nh thøc b¶o l·nh b¶o hµnh s¶n phÈm, b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n ra thÞ trêng níc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã h×nh thøc ®ång b¶o l·nh lµ gi¶i ph¸p cho ng©n hµng ®¸p øng nhu cÇu b¶o l·nh nh÷ng c«ng tr×nh lín mµ gi¸ trÞ b¶o l·nh vît qu¸ h¹n møc ®îc uû quyÒn, ®ång thêi h¹n chÕ rñi ro cho ng©n hµng. ViÖc ph¸t triÓn h×nh thøc ®ång b¶o l·nh ®ßi hái ng©n hµng thiÕt lËp nh÷ng mèi quan hÖ hîp t¸c tin cËy, ®«i bªn cïng cã lîi víi c¸c ng©n hµng kh¸c.
H¬n n÷a, do kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c lo¹i h×nh b¶o l·nh gi÷a c¸c ng©n hµng lµ kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín l¾m nªn chÊt lîng dÞch vô b¶o l·nh ®ãng vai trß quan träng trong chiÕn lîc s¶n phÈm. ChÊt lîng dÞch vô ë ®©y lµ sù thuËn tiÖn, chÝnh x¸c, kÞp thêi trong quy tr×nh nghiÖp vô, gi¶i quyÕt ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng víi møc phÝ hîp lý. C¹nh tranh b»ng chÊt lîng dÞch vô lµ sù c¹nh tranh phi gi¸. ¥ møc ®é nµo ®ã, c¸c nh©n tè bªn ngoµi nh sù gióp ®ì tËn t×nh, t«n träng . . . cña nh©n viªn ®èi víi kh¸ch hµng nhiÒu khi t¹o nªn Ên tîng, nhËn xÐt tÝch cùc khi ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm cu¶ kh¸ch hµng.
ChiÕn lîc gi¸ c¶
HiÖn nay c¸c ng©n hµng thùc hiÖn chÝnh s¸ch ¸p dông phÝ cè ®Þnh 2%/n¨m trªn sè tiÒn b¶o l·nh theo quy ®Þnh cña Q§ 283 ngo¹i trõ mét sè kh¸ch hµng truyÒn thèng. Nhng Ên ®Þnh møc phÝ cè ®Þnh nh vËy sÏ g©y khã kh¨n cho ng©n hµng khi muèn thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸ c¶ linh ho¹t. Bëi v× còng nh l·i suÊt cho vay, møc phÝ b¶o l·nh còng cÇn cã sù thay ®æi phô thuéc vµo ®èi tîng kh¸ch hµng, ®é rñi ro nh»m thu hót kh¸ch hµng vµ t¹o c¬ héi c¹nh tranh vÒ gi¸ so víi c¸c ng©n hµng kh¸c.
ChiÕn lîc giao tiÕp khuyÕch tr¬ng
B¶n chÊt cña ho¹t ®éng b¶o l·nh lµ ng©n hµng sö dông uy tÝn cña m×nh ®Ó ®øng ra ®¶m b¶o cho c¸c giao dÞch. Do vËy, ng©n hµng cÇn t¹o dùng mét h×nh ¶nh næi bËt trªn th¬ng trêng, t¹o dùng niÒm tin trong lßng kh¸ch hµng. §éi ngò c¸n bé lµ ®iÓm mÊu chèt trong chÝnh s¸ch giao tiÕp víi kh¸ch hµng, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, th¸i ®é phôc vô cña c¸n bé ng©n hµng lµ mét ph¬ng ph¸p tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o hiÖu qu¶ vÒ h×nh ¶nh cña ng©n hµng.
ChiÕn lîc khuyÕch tr¬ng giao tiÕp thùc hiÖn th«ng qua: b¸n hµng cña c¸ nh©n, kÝch thÝch tiªu thô, tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o. §Ó më réng ho¹t ®éng cña ng©n hµng th× viÖc tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o vÒ c¸c dÞch vô trong ®ã cã dÞch vô b¶o l·nh trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ, ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng lµ cÇn thiÕt. Trong tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o ph¶i chó ý ®Õn c¸c ®èi tîng kh¸ch hµng cña ng©n hµng, c¸c nhãm kh¸ch hµng thêng xuyªn vµ kh¸ch hµng môc tiªu ®Ó lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p, c¸c ph¬ng tiÖn phï hîp ®Ó kh¸ch hµng dÔ dµng vµ thuËn tiÖn tiÕp cËn. Sau cïng ng©n hµng nªn x¸c ®Þnh ng©n s¸ch dµnh cho nhiÖm vô nµy bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®Òu ®ßi hái mét sè chi phÝ nhÊt ®Þnh.
Më réng quan hÖ hîp t¸c víi ng©n hµng kh¸c ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®ång b¶o l·nh, t¸i b¶o l·nh
Mçi ng©n hµng ®Òu x©y dùng cho m×nh mét quy chÕ b¶o l·nh dùa trªn c¬ së quy chÕ b¶o l·nh ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 283/2000/Q§ - NHNN14 cña Thèng ®èc NHNN quy ®Þnh tæng d nî b¶o l·nh cho mét kh¸ch hµng lín nhÊt kh«ng vît qu¸ 15% vèn tù cã cña ng©n hµng. V× vËy viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n b¶o l·nh cã gi¸ trÞ lín rÊt khã kh¨n. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¸t triÓn h×nh thøc ®ång b¶o l·nh, võa gióp cho ng©n hµng cã thÓ tham gia c¸c dù ¸n lín khi mµ kh¶ n¨ng vÒ nguån vèn lµ cã h¹n, võa ph©n t¸n bít rñi ro cho c¸c ng©n hµng cïng tham gia do cã sù kÕt hîp kinh nghiÖm, søc m¹nh, kh¶ n¨ng vµ hç trî cho nhau gi÷a c¸c ng©n hµng. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy mçi ng©n hµng ph¶i ®Ò ra cho m×nh mét kÕ ho¹ch cô thÓ, cã thÓ bao gåm c¸c biÖn ph¸p sau:
Víi c¸c chi nh¸nh trong cïng mét hÖ thèng: hîp t¸c chÆt chÏ, phèi hîp thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, chÝnh s¸ch l·i suÊt, nguån vèn . . . t¹o nªn mét søc c¹nh tranh thèng nhÊt cña hÖ thèng.
Víi c¸c ng©n hµng b¹n: theo nguyªn t¾c c¹nh tranh lµnh m¹nh, hîp t¸c kinh doanh cïng cã lîi.
Bªn c¹nh thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c víi c¸c ng©n hµng trong níc, c¸c ng©n hµng còng cÇn ph¶i t¹o lËp mèi quan hÖ víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi, ®Ó kh«ng chØ thùc hiÖn vai trß lµ ng©n hµng ph¸t hµnh mµ cßn thùc hiÖn vai trß ng©n hµng th«ng b¸o, ng©n hµng thanh to¸n ( b¶o l·nh ®èi øng) . . . bªn c¹nh ®ã ng©n hµng sÏ ®îc cung cÊp th«ng tin vÒ ngêi thô hëng b¶o l·nh ë níc ngoµi tõ ®ã cã thÓ chñ ®éng trong c«ng viÖc, tr¸nh bÞ lõa bëi ngêi thô hëng b¶o l·nh.
Gi¶i ph¸p hç trî
VÒ luËt vµ quy t¾c øng dông
Khi ph¸t hµnh th b¶o l·nh theo yªu cÇu cña ®èi t¸c níc ngoµi th× ng©n hµng ph¶i dÉn chiÕu ®iÒu luËt ¸p dông. §©y lµ mét nguyªn t¾c trong giao dÞch cam kÕt b¶o l·nh quèc tÕ. Tuy nhiªn kh«ng Ýt b¶o l·nh ®èi øng mµ c¸c ng©n hµng ViÖt Nam nhËn ®îc l¹i kh«ng ®Ò cËp LuËt hay quy t¾c ®iÒu chØnh giao dÞch. Trong trêng hîp c¸c ng©n hµng cña c¸c níc ph¸t triÓn thêng ¸p dông luËt cña hä vµ chóng ta chÊp nhËn ®iÒu kiÖn nh vËy mµ kh«ng n¾m râ luËt cña ®èi t¸c. §iÒu nµy hoµn toµn bÊt lîi cho phÝa c¸c ng©n hµng ViÖt Nam khi x¶y ra tranh chÊp.
Trong th b¶o l·nh cña ng©n hµng nªn ¸p dông, dÉn chiÕu c¸c quy t¾c theo th«ng lÖ quèc tÕ do phßng th¬ng m¹i quèc tÕ ICC hay Liªn hîp quèc ph¸t hµnh, ®¶m b¶o sù ®ång nhÊt vÒ mÉu biÓu c¸c, kü thuËt nghiÖp vô cô thÓ: ph¬ng thøc ®ßi tiÒn, thanh to¸n, kiÓm tra chøng tõ, thêi hiÖu cña b¶o l·nh. B¶o l·nh lu«n ®îc sö dông hai chiÒu: nhËn b¶o l·nh cña níc ngoµi vµ ph¸t hµnh b¶o l·nh ra níc ngoµi ®ßi hái ng©n hµng ph¶i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n vµ am hiÓu luËt ph¸p cña c¸n bé ®Ò phßng sù gian lËn, lõa ®¶o cña ®èi t¸c.
Trong n¨m 2000 võa qua, C«ng íc Liªn hîp quèc vÒ b¶o l·nh ®éc lËp vµ tÝn dông th dù phßng - C«ng íc Uncitral cã hiÖu lùc, nÕu ViÖt Nam phª chuÈn vµ chÊp nhËn th× c¸c ng©n hµng nªn tham kh¶o vµ dÉn chiÕu trong giao dÞch b¶o l·nh víi ®èi t¸c níc ngoµi.
T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t
KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cña NHNN trong khi thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh cña cac c¸n bé ng©n hµng.
Thêng xuyªn gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, ®¶m b¶o viÖc doanh nghiÖp sö dông vèn ®óng môc ®Ých, kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng sai ph¹m nÕu cã, ®ång thêi cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®¸p øng nguån vèn trong trêng hîp ph¶i tr¶ tiÒn theo yªu cÇu cña ngêi nhËn b¶o l·nh.
Tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c lu tr÷ vµ qu¶n lý hå s¬ b¶o l·nh trªn m¸y vi tÝnh ®Ó c¸c c¸n bé b¶o l·nh cã thÓ kiÓm tra c¸c kho¶n b¶o l·nh cña doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh chãng vµ chÝnh x¸c.
¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo ho¹t ®éng b¶o l·nh
Mét trong nh÷ng lý do mµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi kh«ng muèn thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c ng©n hµng trong níc ®ã sù h¹n chÕ vÒ c«ng nghÖ. MÆt kh¸c c«ng nghÖ th«ng tin gióp cho viÖc n¾m b¾t th«ng tin mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ nhê cã nguån tin ®Çy ®ñ, c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro chÝnh x¸c sÏ h¹n chÕ sù tuú tiÖn trong viÖc cÊp b¶o l·nh cho kh¸ch hµng. Tõ nh÷ng lý do trªn cã thÓ thÊy r»ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng b¶o l·nh nãi riªng lµ mét ®iÒu cÊp thiÕt, nã cã thÓ gióp c¸c ng©n hµng chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh.
§Ó tõng bíc tiÕn tíi hiÖn ®¹i ho¸ th«ng tin th× tríc hÕt mçi ng©n hµng cÇn ph¶i:
X©y dùng vµ hoµn thiÖn quy tr×nh b¶o l·nh, x©y dùng trang c¸c th«ng tin qu¶ng c¸o vµ phôc vô kh¸ch hµng trªn Internet.
Trang bÞ thªm m¸y vi tÝnh, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c cho c¸c phßng ban lµm viÖc, cã nèi m¹ng trong níc còng nh quèc tÕ.
Phßng th«ng tin ®iÖn to¸n phèi hîp víi c¸c phßng tÝn dông, kÕ to¸n, thanh to¸n quèc tÕ ®Ó x©y dùng ch¬ng tr×nh theo dâi, qu¶n lý nghÜa vô b¶o l·nh trªn m¹ng.
Tõng bíc thay ®æi tû träng gi÷a ®Çu t phÇn mÒm vµ phÇn cøng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c. §ång bé ho¸ viÖc ®µo t¹o c¸n bé ®iÖn to¸n vµ ngêi sö dông, x©y dùng thãi quen vµ t duy míi ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc tiÕp nhËn, sö dông, khai th¸c vµ lµm chñ nh÷ng ph¬ng tiÖn lµm viÖc míi, nhÊt lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn cã tÝnh c«ng nghÖ cao.
X©y dùng mèi quan hÖ mËt thiÕt, thêng xuyªn víi mét sè c«ng ty, tæ chøc tin häc chuyªn nghiÖp cã uy tÝn ®Ó tËn dông sù t vÊn, hç trî trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn øng dông c«ng nghÖ vµo c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng b¶o l·nh nãi riªng cña ng©n hµng m×nh.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp XNK.
C¸c nghiÖp vô cña ng©n hµng chÝnh lµ nh÷ng c«ng cô hç trî ®¾c lùc cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong ho¹t ®éng b¶o l·nh khi ph¸t sinh rñi ro th× ngêi chÞu thiÖt h¹i chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã doanh nghiÖp cÇ ph¶i thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau:
Cã chiÕn lîc s¶n xuÊt kinh doanh ®óng ®¾n dùa trªn nhu cÇu thÞ trêng, lùa chän ®èi t¸c kü cµng, cã tÝn nhiÖm tríc khi ký kÕt hîp ®ång.
N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, n¨ng lùc ®¸nh gi¸ dù ¸n. Båi dìng tr×nh ®é ngo¹i ng÷, luËt ph¸p, n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ c¸c quy t¾c, th«ng lÖ quèc tÕ trong giao dÞch th¬ng m¹i quèc tÕ.
CÇn tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c tæ chøc t vÊn, ng©n hµng phôc vô m×nh tríc khi ký kÕt hîp ®ång víi ®èi t¸c níc ngoµi.
X©y dùng ho¹ch ®Þnh ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã tÝnh kh¶ thi dùa trªn nhu cÇu thÞ trêng, n¨ng lùc tµi chÝnh, c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp.
Nghiªm chØnh thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ng©n hµng vÒ ký quü, tµi s¶n thÕ chÊp, cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô trong hîp ®ång vµ trong cam kÕt b¶o l·nh víi ng©n hµng.
KÕT LuËn
Cã thÓ nãi b¶o l·nh lµ s¶n phÈm cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, vµ sù ra ®êi cña nã ®· gãp phÇn thóc ®Èy c¸c quan hÖ th¬ng m¹i ë c¶ trong níc vµ ngoµi níc ®îc diÔn ra tr«i ch¶y. Trong ®iÒu kiÖn võa thùc hiÖn CNH - H§H ®Êt níc võa héi nhËp quèc tÕ; ®ßi hái hÖ thèng c¸c NHTM ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, vai trß cña m×nh gióp cho viÖc chu chuyÓn vèn tõ níc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ hµng ho¸ tõ ViÖt Nam ra níc ngoµi ®îc diÔn ra thuËn lîi. Do vËy cÇn thiÕt ph¶i ph¶i nh×n nhËn l¹i vÞ thÕ cña nghiÖp vô b¶o l·nh trong hÖ thèng c¸c s¶n phÈm ng©n hµng, kh«ng nªn xem b¶o l·nh ®¬n thuÇn lµ mét nghiÖp vô tÝn dông gi¸n tiÕp mµ ph¶i coi nã lµ mét nghiÖp vô kÐp, kh«ng chØ ®em l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho ng©n hµng mµ cßn gióp kh¸ch hµng cña ng©n hµng cã ®îc tÝn nhiÖm trong quan hÖ giao dÞch víi ®èi t¸c níc ngoµi.
§Þnh híng xuÊt nhËp khÈu còng nh chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2010 ®· ®Ò ra “Ph¸t huy lîi thÕ t¬ng ®èi, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña ®êi sèng, híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt lîng vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu, ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t tho¶ ®¸ng vµo viÖc lµm xuÊt khÈu nh nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao chÊt lîng d©y chuyÒn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, x©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt. . .” C¬ cÊu nhËp khÈu cña níc ta trong nh÷ng n¨m tíi cÇn chuyÓn dÞch theo híng CNH - H§H ®Êt níc. HiÖn nay hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, quan hÖ th¬ng m¹i cña níc ta víi c¸c níc kh¸c ®· cã bíc më réng vµ ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña níc ta cßn nghÌo nµn, cha qua chÕ biÕn cßn chiÕm tû träng lín. Muèn ph¸t huy ®îc hÕt tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ rÊt cÇn cã sù hç trî tõ nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp vµ ®Æc biÖt rÊt cÇn mét hÖ thèng ng©n hµng m¹nh vÒ tµi chÝnh, hiÖn ®¹i vÒ c«ng nghÖ vµ ®éi ngò c¸n bé giái vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô.
TµI liÖu tham kh¶o
Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ- Trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng- GS. NG¦T §inh Xu©n Tr×nh
Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt Tµi chÝnh TiÒn tÖ- Trêng §¹i häc Ngo¹i Th¬ng
Tµ× chÝnh quèc tÕ HiÖn §¹i trong nÒn kinh tÕ më- Häc viÖn Ng©n Hµng-TiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn.
Gi¸o tr×nh TÝn dông xuÊt khÈu vµ Thanh to¸n quèc tÕ- Häc viÖn Ng©n hµng
C¸c qui t¾c thèng nhÊt vÒ b¶o l·nh theo yªu cÇu cña ICC- URDG - Ên b¶n sè 458
C¸c quy t¾c thèng nhÊt vÒ B¶o l·nh Hîp ®ång cña ICC –URCG - Ên b¶n sè 325.
Gi¸o tr×nh TÝn dông XuÊt khÈu- Häc ViÖn Ng©n hµng
Sæ tay NghiÖp vô Ng©n hµng Quèc tÕ- Ch¬ng tr×nh ®µo t¹o t¹i trung t©m CARLDUS
NghiÖp vô Ng©n hµng Th¬ng M¹i_ PTS Lª V¨n TÒ/ PTS Ng« Híng/ PTS §ç Linh HiÖp/ Lª ThËp D¬ng_NXB Tp Hå ChÝ Minh
LuËt Ng©n Hµng vµ c¸c V¨n b¶n díi luËt
V¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt – Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ( c¸c sè n¨m 2000- 2002)
Qui tr×nh Kü ThuËt NghiÖp vô Ngo¹i Th¬ng - Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam
Nh÷ng t×nh huèng ®Æc biÖt trong Thanh to¸n Quèc tÕ_ NXB Thèng kª 1995.
TËp qu¸n Ng©n hµng Tiªu chuÈn Quèc tÕ (ISBP)_ Phßng th¬ng m¹i Quèc tÕ_ 2003
UCP 500_ C¸c Qui t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ cña ICC.
B¸o c¸o thêng niªn c¸c n¨m 1999, 2000, 2001, 2002 Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th¬ng, Ng©n hµng Th¬ng M¹i Cæ PhÇn Qu©n §éi, Ng©n hµng Th¬ng M¹i cæ phÇn XuÊt NhËp KhÈu ViÖt Nam, Ng©n hµng ¸ Ch©u, Ng©n Hµng §«ng ¸
T¹p chÝ Ng©n Hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam (C¸c sè n¨m 2002/2003)
T¹p chÝ Tµi ChÝnh Ng©n Hµng
-T×m hiÓu thuËt ng÷ tµi chÝnh- tiÒn tÖ- ng©n hµng
- Vµi ý kiÕn xoay quanh viÖc: Söa ®æi bæ sung LuËt c¸c Tæ choc tÝn dông
- Híng ®i ®óng trong ho¹t ®éng Ng©n hµng Th¬ng M¹i
- Ng©n hµng víi c¸c Doanh NghiÖp nhá vµ võa hîp t¸c cïng ph¸t triÓn.
- Sù ph¸t triÓn ®ång b¶o l·nh & ho¹t ®éng b¶o l·nh cña Ng©n hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam.
- C¸c Ng©n hµng Ch©u ¸ trong cuéc chiÕn giµnh kh¸ch hµng
- L¹i bµn vÒ chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c NHTM tõ giai ®o¹n sau n¨m 2005.
16. Vietnam Economic News
17.
18. Finance and Guarantee.
19. Tham kh¶o mét sè kho¸ luËn tèt nghiÖp bé m«n TTQT- §¹i häc Ngo¹i th¬ng.
Danh môc viÕt t¾t
CNH – H§H C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸
IMF: International Monetary Fund
L/C: Letter of Credit
NH§T: Ng©n hµng §Çu t - Ph¸t triÓn
NHCT: Ng©n hµng C«ng th¬ng
NHNN: Ng©n hµng Nhµ níc
NHNo: Ng©n hµng N«ng nghiÖp – Ph¸t triÓn N«ng th«n
NHNT: Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
NHTM: Ng©n hµng Th¬ng m¹i
TCTD: Tæ chøc TÝn dông
TMQT: Th¬ng m¹i Quèc tÕ
WB: World Bank
XNK: XuÊt nhËp khÈu
Môc lôc
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
19203.doc
