Nợ quá hạn và những giải pháp nhằm ngăn ngừa, hạn chế và xử lý nợ quá hạn trong kinh doanh tín dụng của các Ngân hàng thương mại

Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ cao, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh tiÒm lùc cña hÖ thèng Ng©n hµng rÊt m¹nh mÏ vµ vèn tÝn dông ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®· ®¹t ®­îc, ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng nh÷ng n¨m qua ®· n¶y sinh mét sè biÓu hiÖn kh«ng lµnh m¹nh, b¸o hiÖu nguy c¬ rñi ro thÊt tho¸t vèn tÝn dông tõ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng ngµy cµng chång chÊt. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh mét thùc tÕ lµ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng tuy cã t¨ng vÒ "l­îng" nh­ng l¹i gi¶m vÒ "chÊt", tæng d­ nî tÝn dông t¨ng nhanh ®· kÐo theo t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n nghiªm träng trªn quy m« réng lín. Nî qu¸ h¹n ph¸t sinh do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, nh­ng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ sù bÊt æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ qu¶n lý quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. NhiÒu vÊn ®Ò lý luËn ch­a ®­îc thö nghiÖm, hÖ thèng luËt ph¸p ch­a ®Çy ®ñ vµ ®ång bé, c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, quy tr×nh nghiÖp vô ch­a ®­îc x©y dùng hoµn chØnh, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé tÝn dông cßn non yÕu, chÝnh v× vËy ng©n hµng ®· m¾c ph¶i nhiÒu sai ph¹m trªn c¶ ba kh©u: qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh vµ t¸c nghiÖp. Nh×n ra thÕ giíi, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn còng l©m vµo t×nh h×nh t­¬ng tù. Theo b¸o c¸o cña IMF, tõ n¨m 1980 ®· cã 52 n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó x¶y ra thÊt tho¸t gÇn hÕt sè vèn cña hÖ thèng Ng©n hµng n­íc ®ã. H¬n 10 n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i sö dông tíi 10% GDP hµng n¨m ®Ó kh«i phôc c¸c vô bª bèi Ng©n hµng. Trong thËp niªn qua, c«ng viÖc hµn g¾n l¹i c¸c Ng©n hµng bÞ ®æ bÓ t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®· ngèn hÕt gÇn 250 tû USD cña c¸c ChÝnh phñ. Tõ thùc tÕ trªn, ta cã thÓ nhËn ®Þnh, nî qu¸ h¹n - mét h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña rñi ro tÝn dông - lµ nguyªn nh©n g©y thÊt tho¸t vèn, ®Èy c¸c ng©n hµng ®Õn chç thua lç vµ ph¸ s¶n, nî qu¸ h¹n g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy, nÕu c«ng t¸c phßng ngõa vµ xö lý nî qu¸ h¹n ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× mäi rñi ro kh¸c cña Ng©n hµng sÏ ®­îc gi¶m nhÑ, Ng©n hµng sÏ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a. §èi víi hÖ thèng ng©n hµng, viÖc t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ nî qu¸ h¹n còng nh­ xö lý nî qu¸ h¹n lµ mét nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch cña c¸c Ng©n hµng hiÖn nay nh»m lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng vµ gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi cho b¶n LuËn v¨n cña m×nh lµ : "Nî qu¸ h¹n vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ng¨n ngõa, h¹n chÕ vµ xö lý nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i" nh»m ®­a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp vµo c«ng t¸c xö lý nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nãi chung vµ Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam nãi riªng. KÕt cÊu luËn v¨n, ngoµi phÇn lêi më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, bao gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ, xö lý nî qu¸ h¹n t¹i Së Giao dÞch Ng©n Hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. Ch­¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ng¨n ngõa, h¹n chÕ vµ xö lý nî qu¸ h¹n. Ch­¬ng I: Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Mét vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: 1. Kh¸i niÖm Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: §Ó ®­a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, ng­êi ta th­êng c¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých ho¹t ®éng cña nã trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, vµ ®«i khi cßn kÕt hîp tÝnh chÊt, môc ®Ých vµ ®èi t­îng ho¹t ®éng. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: VÝ dô nh­ LuËt Ng©n hµng cña Ph¸p n¨m 1941 ®· ®Þnh nghÜa: "®­îc coi lµ Ng©n hµng lµ nh÷ng xÝ nghiÖp d­íi h×nh thøc c¬ së hµnh nghÒ th­êng xuyªn nhËn cña c«ng chóng d­íi h×nh thøc ký th¸c hay h×nh thøc kh¸c c¸c sè tiÒn mµ hä dïng cho chÝnh hä vµo c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu tÝn dông hay dÞch vô tµi chÝnh”. Hay nh­ luËt Ng©n hµng cña Ên ®é n¨m 1950, ®­îc bæ sung n¨m 1959 ®· nªu: "Ng©n hµng lµ c¬ së nhËn c¸c kho¶n tiÒn ký th¸c ®Ó cho vay hay tµi trî ®Çu t­". Nh÷ng ®Þnh nghÜa t­¬ng tù nh­ vËy lµ c¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých ho¹t ®éng. Mét lo¹t ®Þnh nghÜa kh¸c l¹i c¨n cø vµo sù kÕt hîp víi ®èi t­îng ho¹t ®éng. Cô thÓ nh­ LuËt Ng©n hµng cña §an M¹ch n¨m 1930 ®· ®Þnh nghÜa nh­ sau: "Nh÷ng nhµ b¨ng thiÕt yÕu gåm c¸c nghiÖp vô nhËn tiÒn ký th¸c, b¸n bu«n vµng b¹c, hµnh nghÒ th­¬ng m¹i vµ c¸c gi¸ trÞ ®Þa èc, c¸c ph­¬ng tiÖn tÝn dông vµ hèi phiÕu, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chuyÓn ng©n, ®øng ra b¶o hiÓm.." ë ViÖt nam, trong b­íc chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN. Mäi ng­êi ®­îc tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, ®­îc b¶o hé quyÒn së h÷u vµ thu nhËp hîp ph¸p, c¸c h×nh thøc së h÷u cã thÓ hçn hîp, ®an kÕt víi nhau h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh doanh ®a d¹ng. C¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt c¸c quan hÖ së h÷u ®Òu tù chñ kinh doanh, hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau, b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt. Theo h­íng ®ã, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tÊt yÕu sÏ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt vµ ®ßi hái sù ra ®êi cña nhiÒu lo¹i h×nh Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Cho nªn ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lý, h­íng dÉn ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®ång thêi b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n, Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty Tµi chÝnh cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ®· x¸c ®Þnh: "Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶, sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n." Theo LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông th× Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®­îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm: ng©n hµng th­¬ng m¹i, ng©n hµng ph¸t triÓn, ng©n hµng ®Çu t­, ng©n hµng chÝnh s¸ch, ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c. MÆc dï cã nhiÒu c¸ch thÓ hiÖn kh¸c nhau, nh­ng ph©n tÝch khai th¸c néi dung cña c¸c ®Þnh nghÜa ®ã, ng­êi ta dÔ dµng nhËn thÊy c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt, ®ã lµ viÖc nhËn tiÒn ký th¸c - tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n, ®Ó sö dông vµo c¸c nghiÖp vô cho vay, chiÕt khÊu vµ c¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c cña chÝnh ng©n hµng. Ngµy nay quy m« cña c¸c ng©n hµng ngµy cµng ®­îc më réng vÒ vèn vµ ph¹m vi ho¹t ®éng. Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã sù ph©n ®Þnh Ng©n hµng ®a n¨ng vµ Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸. Sù ph©n ®Þnh nµy ë mçi n­íc, mçi khu vùc, mçi thêi kú ph¸t triÓn lµ kh¸c nhau, ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. Ng©n hµng ®a n¨ng thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô vèn cã cña mét Ng©n hµng: nhËn tiÒn göi (cña mäi ®èi t­îng, mäi lo¹i thêi h¹n), cho vay (cho tÊt c¶ c¸c thêi h¹n, c¸c ngµnh kinh tÕ), vµ kinh doanh chøng kho¸n. Cßn Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ chØ thùc hiÖn mét trong nh÷ng nhiÖm vô vèn cã. Mçi lo¹i Ng©n hµng chuyªn doanh hay ®a n¨ng ®Òu cã nh­ng ­u thÕ vµ nh­îc ®iÓm riªng. §èi víi Ng©n hµng ®a n¨ng ­u ®iÓm næi bËt lµ: më réng ®­îc c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, cã thÓ gi¶m ®­îc chi phÝ trong qu¸ tr×nh giao dÞch víi kh¸ch hµng. Ng©n hµng ®a n¨ng cã thÓ ho¹t ®éng kinh doanh, sö dông nguån vèn vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau, do vËy h¹n chÕ ®­îc rñi ro, lµm cho tæng lîi nhuËn kh«ng bÞ ¶nh h­ëng lín nÕu mét nghiÖp vô nµo ®ã ho¹t ®éng kÐm. Ng©n hµng ®a n¨ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tÊt c¶ c¸c yªu cÇu dÞch vô cña kh¸ch hµng, thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, Ng©n hµng ®a n¨ng còng béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm lµ nã khã cã ®iÒu kiÖn ®Ó t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c vÒ nhu cÇu vèn cña mét ®¬n vÞ kh¸ch hµng, dÉn ®Õn chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng sÏ kh«ng cao. Ng­îc l¹i, Ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ chØ thùc hiÖn mét sè nghiÖp vô nhÊt ®Þnh vµ giíi h¹n ®èi t­îng phôc vô nªn cã ®iÒu kiÖn hiÓu s©u h¬n vÒ ®¬n vÞ kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng nghiÖp vô còng ®­îc chuyªn m«n cao. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, Ng©n hµng chuyªn doanh kÐm linh ho¹t h¬n Ng©n hµng ®a n¨ng. Kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng bÞ h¹n chÕ, rñi ro t­¬ng ®èi lín. Ngµy nay, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè l­îng vµ quy m« ho¹t ®éng, ®a d¹ng vµ phong phó. Ng­êi ta ph©n biÖt Ng©n hµng Th­¬ng m¹i víi c¸c tæ chøc m«i giíi tµi chÝnh kh¸c ë chç Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ tæ chøc chuyªn kinh doanh tiÒn göi, chñ yÕu lµ tiÒn nhµn rçi cña c¸c tÇng líp d©n c­ trong x· héi vµ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, tiÒn göi cña ChÝnh phñ… chÝnh tõ ho¹t ®éng ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c Ng©n hµng Th­îng m¹i t¨ng gÊp nhiÒu lÇn sè vèn thùc cã ®Ó ®­a vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §ã lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt Ng©n hµng Th­¬ng m¹i víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. 2. §Æc tr­ng ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: Ngµy nay ng­êi ta kh«ng thÓ h×nh dung næi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ v¾ng bãng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, mµ trong ®ã ®iÓn h×nh nhÊt lµ c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®­îc coi nh­ lµ con ®Î cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tiÒn tÖ, ®ång thêi ng©n hµng còng lµ bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã tån t¹i nh­ mét tÊt yÕu lÞch sö trong ®êi kinh tÕ, x· héi hiÖn ®¹i. Ph¸t triÓn cïng víi xu h­íng ®i lªn cña nÒn kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ngµy cµng ®­îc më réng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, víi c¸c ®Æc tr­ng chñ yÕu nh­ sau: - Th­êng xuyªn nhËn tiÒn göi cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan vµ t­ nh©n. - Sö dông c¸c kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu, cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸ nh©n. - Qu¶n lý vµ cho sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. §©y lµ ba mÆt ho¹t ®éng cã quan hÖ chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Theo dâi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th× nghiÖp vô "®i vay ®Ó cho vay" cã thÓ nãi lµ ho¹t ®éng kinh doanh truyÒn thèng cña Ng©n hµng. MÆt kh¸c, trong khi vai trß trung gian chuyÓn vèn tõ ng­êi cho vay sang ng­êi ®i vay, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· t¹o dùng ra nh÷ng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, nh­ thanh to¸n chuyÓn kho¶n, sec, thÎ tÝn dông lµm t¨ng nhanh tèc ®é l­u chuyÓn tiÒn tÖ qua Ng©n hµng, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý ®ång thêi bæ sung nguån vèn tÝn dông cho c¸c ng©n hµng. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· thùc sù g¾n bã mËt thiÕt víi hÖ thèng l­u th«ng tiÒn tÖ vµ hÖ thèng thanh to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ. 3. Vai trß cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®ãng vai trß quan träng, nã lµ “hÖ thÇn kinh”, “hÖ tuÇn hoµn” cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ chØ cã thÓ cÊt c¸nh, ph¸t triÓn víi tèc ®é cao nÕu cã mét hÖ thèng Ng©n hµng lµnh m¹nh. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lu«n cã mÆt ë nh÷ng tô ®iÓm kinh tÕ thÞ truêng, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ réng kh¾p th× hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i còng ph¸t triÓn t­¬ng xøng. Nh­ vËy, sù ra ®êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lµ t¸c nh©n thiÕt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. 3.1 Ng©n hµng lµ n¬i cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®ãng vai trß nh­ mét tr¸i tim trong c¬ thÓ, nã cung cÊp vèn ®Çu t­ cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lín vµ nhá thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n. Vèn ®­îc t¹o ra tõ qu¸ tr×nh tÝch luü, tiÕt kiÖm cña mçi c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®øng ra huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi vµ t¹m thêi nhµn rçi ë mäi tæ chøc, c¸c nh©n, mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh­: vèn t¹m thêi ®­îc gi¶i phãng ra tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vèn tõ nguån tiÕt kiÖm cña c¸c c¸ nh©n trong x· héi... B»ng nguån vèn huy ®éng ®­îc, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, ng©n hµng Th­¬ng m¹i l¹i cung cÊp vèn cho mäi tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nhê cã ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, m¸y mãc c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. 3.2 Ng©n hµng lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi thÞ tr­êng: Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp chÞu sù t¸c ®éng vµ chi phèi m¹nh mÏ cña c¸c quy luËt kinh tÕ nh­: quy luËt gÝa trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt cung cÇu... qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i ®­îc tÝnh to¸n dùa trªn nhu cÇu cña thÞ tr­êng. T¸ch rêi khái thÞ tr­êng còng cã nghÜa lµ kÕt thóc con ®­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §øng tr­íc c¸c yªu cÇu ngµy cµng kh¾t khe vµ ®ßi hái cao cña thÞ tr­êng, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ph¶i liªn tôc ®æi míi ph­¬ng thøc kinh doanh, ®æi míi trang thiÕt bÞ, c¶i tiÕn d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý... ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Nh­ng nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã mét khèi l­îng vèn ®Çu t­ rÊt lín, nhiÒu khi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Vµ ®©y chÝnh lµ lóc cÇn thiÕt tíi sù hç trî vèn cña Ng©n hµng. Víi nguån vèn huy ®éng dåi dµo cña m×nh, Ng©n hµng cã thÓ cÊp cho doanh nghiÖp mét kho¶n tÝn dông nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t­ cña doanh nghiÖp, gióp doanh nghiÖp cã thÓ n©ng cao chÊt l­îng mäi mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ®ã gióp doanh nghiÖp cñng cè ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy cã thÓ nãi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ãng vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi thÞ tr­êng. 3.3 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vÜ m«: Víi ph­¬ng ch©m ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam còng chÞu sù kiÓm so¸t, qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. C¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th«ng qua c¸c nghiÖp vô kinh doanh cña m×nh sÏ thùc sù lµ mét c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ trªn lÜnh vùc tµi chÝnh vµ l­u th«ng tiÒn tÖ. B»ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong hÖ thèng, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· gãp phÇn më réng khèi l­îng tiÒn cung øng trong l­u th«ng. Th«ng qua viÖc cÊp tÝn dông cho c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc dÉn d¾t c¸c luång tiÒn, tËp hîp vµ ph©n chia vèn cña thÞ tr­êng, ®iÒu khiÓn chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶, thùc thi vai trß ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ : "Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt Ng©n hµng, Ng©n hµng dÉn d¾t thÞ tr­êng" 3.4 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ cÇu nèi nÒn tµi chÝnh quèc gia víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ: Trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi ngµy nay, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ t¸ch m×nh ra khái céng ®ång quèc tÕ. ViÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ lµ mét bé phËn cÊu thµnh nªn sù ph¸t triÓn ®ã. V× vËy nÒn tµi chÝnh cña mçi n­íc còng ph¶i hoµ nhËp víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cïng víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong sù hoµ nhËp nµy. Víi c¸c nghiÖp vô kinh doanh nh­ nhËn tiÒn göi, cho vay, thanh to¸n, nghiÖp vô hèi ®o¸i, b¶o l·nh vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng kh¸c, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n, kinh doanh ngo¹i hèi, ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n quèc tÕ, hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt nÒn tµi chÝnh trong n­íc phï hîp víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. Nh­ vËy, víi viÖc x¸c lËp ®óng ®¾n hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, Nhµ n­íc ®· ®­a nÒn kinh tÕ ®i lªn, ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ cã hiÖu qu¶, tiÕn tíi s¸nh kÞp vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng cña m×nh, nhÊt lµ chøc n¨ng trung gian tÝn dông, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gãp phÇn to lín trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. II. TÝn dông Ng©n hµng vµ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. 1. TÝn dông Ng©n hµng: 1.1 Kh¸i niÖm vÒ tÝn dông: Tõ "tÝn dông" xuÊt ph¸t tõ gèc La tinh: “CREDITUM” - cã nghÜa lµ mét sù tin t­ëng, tÝn nhiÖm. Theo ng«n ng÷ d©n gian ViÖt Nam, tÝn dông biÓu hiÖn mèi quan hÖ vay m­în vµ hoµn tr¶. Theo quan ®iÓm cña K.Marx: " TÝn dông lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nh­îng t¹m thêi mét l­îng gi¸ trÞ tõ ng­êi së h÷u ®Õn ng­êi sö dông vµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, thu l¹i ®­îc mét l­îng gi¸ trÞ lín h¬n l­îng gi¸ trÞ ban ®Çu". Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, ngµy nay tÝn dông ®­îc hiÓu lµ dïng ®Ó chØ mét sè hµnh vi kinh tÕ rÊt phøc t¹p nh­: b¸n chÞu hµng ho¸, cho vay, chiÕt khÊu, b¶o l·nh, ký th¸c, ph¸t hµnh giÊy b¹c. Trong mçi hµnh vi tÝn dông trªn, chóng ta thÊy hai bªn cam kÕt víi nhau nh­ sau: Mét bªn th× trao ngay mét sè tiÒn. Cßn bªn kia th× cam kÕt sÏ hoµn l¹i sè tiÒn ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ theo mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Nhµ kinh tÕ Ph¸p Baudin ®· ®Þnh nghÜa tÝn dông nh­ lµ “mét sù trao ®æi tµi kho¸ hiÖn t¹i lÊy mét tµi kho¸ t­¬ng lai”. ë ®©y chóng ta thÊy yÕu tè thêi gian ®· xen vµo vµ còng v× cã sù xen lÉn ®ã cho nªn cã thÓ cã sù bÊt tr¾c, rñi ro x¶y ra vµ cÇn cã tÝn nhiÖm cña hai bªn ®­¬ng sù ®èi víi nhau. Hai bªn ®­¬ng sù dùa vµo sù tÝn nhiÖm ®Ó cho nhau m­în vèn- h×nh thµnh hµnh vi tÝn dông. Nh÷ng hµnh vi tÝn dông cã thÓ bÊt cø ai còng lµm ®uîc, ®¬n gi¶n nh­ viÖc hai ng­êi cho nhau vay tiÒn. Tuy nhiªn, víi thêi gian chóng ta thÊy hµnh vi tÝn dông cã xu h­íng tËp trung vµo c¸c ng©n hµng, tõ ®ã h×nh thµnh mét sù chuyªn nghiÖp ho¸ trong hµnh vi tÝn dông. Ngµy nay khi nãi tíi tÝn dông ng­êi ta nghÜ ngay tíi c¸c Ng©n hµng, v× tæ chøc nµy chuyªn lµm c¸c c«ng viÖc nh­ cho vay, b¶o l·nh, chiÕt khÊu, ký th¸c vµ c¶ viÖc ph¸t hµnh giÊy b¹c n÷a. T×m hiÓu vÒ tÝn dông ng©n hµng, ta thÊy tÝn dông lµ mét kh¸i niÖm kinh tÕ h¬n lµ ph¸p lý, c¸c hµnh vi tÝn dông Ng©n hµng cã cïng mét Logic kinh tÕ: høng chÞu rñi ro cho mét ng­êi mµ Ng©n hµng ®· tin t­ëng øng vèn cho sö dông. Thùc chÊt cña tÝn dông Ng©n hµng lµ quan hÖ vay m­în cã hoµn tr¶ c¶ vèn vµ l·i gi÷a mét bªn lµ Ng©n hµng mét bªn lµ nh÷ng ng­êi ®i vay - ®©y lµ quan hÖ chuyÓn nh­îng t¹m thêi quyÒn sö dông vèn, lµ quan hÖ ®«i bªn cïng cã lîi, ®èi t­îng vay m­în ë ®©y lµ tiÒn tÖ. TÝn dông cña c¸c ng©n hµng cã ­u ®iÓm lµ rÊt linh ho¹t vµ nguån vèn dåi dµo nªn nã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. 1.2 Chøc n¨ng cña tÝn dông Ng©n hµng: * Chøc n¨ng ph©n phèi l¹i tµi nguyªn: TÝn dông ng©n hµng lµ sù vËn ®éng cña vèn, tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c, tõ nh÷ng xÝ nghiÖp, c¸ nh©n cã vèn t¹m thêi ch­a sö dông sang nh÷ng xÝ nghiÖp, c¸ nh©n thiÕu vèn cho cho s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Nhê vµo sù vËn ®éng cña tÝn dông ng©n hµng mµ c¸c chñ thÓ vay vèn nhËn ®­îc tµi nguyªn cña x· héi phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Ph©n phèi tÝn dông ®­îc thùc hiÖn b»ng hai c¸ch: Ph©n phèi trùc tiÕp vµ ph©n phèi gi¸n tiÕp. Ph©n phèi tr­c tiÕp lµ viÖc ph©n phèi tõ chñ thÓ cã vèn t¹m thêi ch­a sö dông sang chñ thÓ trùc tiÕp sö dông vèn ®ã cho kinh doanh vµ tiªu dïng. Ph©n phèi gi¸n tiÕp lµ viÖc ph©n phèi ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian nh­ Ng©n hµng, Quü tÝn dông nh©n d©n, C«ng ty tµi chÝnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph©n phèi tÝn dông qua c¸c Ng©n hµng chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt. Mét mÆt, Ng©n hµng tËp trung vèn, tiÒn tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®Ó lµm nguån vèn cho vay. MÆt kh¸c Ng©n hµng ph©n phèi nguån vèn ®ã d­íi h×nh thøc cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n. TÝn dông Ng©n hµng cã t¸c dông ®iÒu tiÕt sù di chuyÓn cña vèn ®Çu t­ dÉn ®Õn b×nh qu©n ho¸ tû suÊt lîi nhuËn, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ réng kh¾p. Trong ho¹t ®éng tÝn dông, v× môc ®Ých thu håi lîi nhuËn tèi ®a vµ ®¶m b¶o an toµn cña ®ång vèn nªn Ng©n hµng ®· h¹n chÕ cho vay ®èi víi nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp, kÐm ph¸t triÓn. V× thÕ g©y nªn mét sù chuyÓn h­íng trong quan hÖ tÝn dông. Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®· lµm cho viÖc di chuyÓn vèn diÔn ra mét c¸ch dÔ dµng, tËp trung vµ duy tr× lîi nhuËn ë møc b×nh qu©n ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh. TÝn dông Ng©n hµng sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn trao ®æi tiÖn lîi, tuy chóng kh«ng lo¹i trõ ®­îc vµng, b¹c nh­ng lµm gi¶m sè l­îng vµng, b¹c cÇn thiÕt trong trao ®æi vµ lµm gi¶m nhiÒu lo¹i chi phÝ kh¸c. §óng nh­ K.Marx ®· viÕt: "tiÒn ®· ®­îc thay thÕ mét phÇn rÊt lín, mét mÆt b»ng nghiÖp vô tÝn dông vµ mÆt kh¸c b»ng tiÒn tÝn dông” TÝn dông Ng©n hµng lµm cho l­îng tiÒn nhµn rçi gi¶m xuèng møc tèi thiÓu cÇn thiÕt vµ ®­a tiÒn nhµn rçi vµo kinh doanh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn. Ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 1.3. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: 1.3.1. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng. “TÝn dông” hiÓu mét c¸ch n«m na cã nghÜa lµ sù vay m­în vèn ph¸t sinh khi mét bªn (chñ nî) giao cho bªn kia (con nî) sö dông sè tiÒn nhÊt ®Þnh. “§i vay” tøc lµ Ng©n hµng trë thµnh con nî trong mèi quan hÖ víi chñ nî (kh¸ch hµng) cña m×nh. Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm vay tr¶ sßng ph¼ng. Ng©n hµng cµng ®­îc tÝn nhiÖm bao nhiªu th× cµng cã nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn göi tiÒn bÊy nhiªu vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn sÏ t¨ng lªn nhiÒu vÒ mÆt l­îng, biÕn chuyÓn tÝch cùc vÒ mÆt cÊu tróc t¹o c¬ së ®Ó Ng©n hµng tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cho vay. “Cho vay” tøc lµ c¸c Ng©n hµng thµnh chñ nî trong mèi quan hÖ víi con nî (kh¸ch hµng). Kh¸ch hµng còng ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn sù vay tr¶ sßng ph¼ng. §ång thêi, Ng©n hµng ph¶i biÕt c¸ch sö dông vèn ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Qua ®ã cã thÓ coi ng©n hµng lµ tr¹m b¬m hót vèn tõ nh÷ng kh¸ch hµng cã d­ thõa vèn vµ b¬m tiÒn cho c¸c kh¸ch hµng cÇn vèn, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông. Trong nÒn s¶n xuÊt l­u th«ng hµng ho¸, tÝn dông tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan. Tuy nhiªn nã kh«ng tån t¹i d­íi mét d¹ng duy nhÊt mµ c¸c h×nh thøc cña nã còng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ, c¸c h×nh thøc tÝn dông còng cã sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh. H×nh thøc ®Çu tiªn vµ s¬ khai nhÊt cña tÝn dông lµ ho¹t ®éng cho vay nÆng l·i, nã xuÊt hiÖn ®ång thêi víi sù ra ®êi cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. H×nh thøc tÝn dông nµy bÞ coi nh­ lµ mét tÖ n¹n x· héi vµ nã vÉn tån t¹i cho ®Õn tËn b©y giê. ë h×nh thøc cho vay nÆng l·i, ng­êi ta cho nhau vay kh«ng dùa trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ chØ ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng tèi thiÓu cu¶ ng­êi vay. Quan hÖ vay m­în th­êng kÌm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc gi÷a ng­êi vay vµ ng­êi cho vay. Sau nµy khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, v× lý do lîi nhuËn, c¸c nhµ t­ b¶n ®· kh«ng chÊp nhËn vay vèn víi møc l·i suÊt cao h¬n tû suÊt lîi nhuËn cña hä. V× vËy, ®· ra ®êi mét h×nh thøc tÝn dông míi - tÝn dông th­¬ng m¹i. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, Ng©n hµng cã thÓ ®iÒu hoµ tiÒn tÖ trong Ng©n hµng, h¹n chÕ rñi ro vèn, rñi ro thanh to¸n… MÆt kh¸c, ®Ó ®¶m b¶o cho yªu cÇu c«ng t¸c tÝn dông, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng còng tõng b­íc ®­îc n©ng cao. 1.3.2. Vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ: TÝn dông Ng©n hµng cã mét vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nã thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ l­u th«ng ph¸t triÓn, gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. TÝn dông ng©n hµng lµ c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ vµ th«ng qua ®ã ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. TÝn dông Ng©n hµng cã chøc n¨ng huy ®éng vµ tËp trung vèn t¹m thêi nhµn rçi ®Ó ®­a vµo sö dông. Ho¹t ®éng tÝn dông g¾n liÒn víi c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tõ ®ã gãp phÇn æn ®Þnh qu¸ tr×nh l­u th«ng tiÒn tÖ. TÝn dông Ng©n hµng lµ c«ng cô thóc ®Èy h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp. TÝn dông lµ ®ßn bÈy quan träng trong viÖc tæ chøc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nhê cã tÝn dông ng©n hµng mµ c¸c nhu cÇu vèn v­ît qu¸ vèn tù cã cña doanh nghiÖp ®· ®­îc ®¸p øng kÞp thêi. TÝn dông ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån vèn l­u ®éng bæ sung cho c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kinh tÕ. Nhµ n­íc sö dông tÝn dông ng©n hµng nh­ mét c«ng cô quan träng phôc vô, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thùc hiÖn kiÓm so¸t kinh tÕ, kÝch thÝch vËt chÊt, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh kÕ ho¹ch vµ n©ng cao s¶n xuÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ øng dông khoa häc kü thuËt tiÕn bé vµ cñng cè h¹ch to¸n kinh tÕ cu¶ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. TÝn dông ng©n hµng lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng mèi quan hÖ giao l­u kinh tÕ. §Çu t­ vèn ra n­íc ngoµi vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®· vµ ®ang lµ hai lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ th«ng dông gi÷a c¸c n­íc. Vèn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Çu tiªn cho sù hîp t¸c nµy, nh­ng kh«ng mét tæ chøc kinh tÕ hay c¸ nh©n nµo ®ñ vèn . V× vËy Ng©n hµng víi kh¶ n¨ng ®Æc biÖt cña m×nh lµ n¬i cung cÊp vèn cho c¸c ho¹t ®éng nµy vµ th«ng qua ®ã gãp phÇn më réng t¨ng c­êng mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc. TÝn dông Ng©n hµng lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc trªn c¬ së tÝn dông ng©n hµng ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i dùa vµo c¸c quan hÖ tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu bæ sung vèn khi cÇn thiÕt. Ngoµi c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, cßn tån t¹i mét lo¹i h×nh tÝn dông kh¸c lµ tÝn dông th­¬ng m¹i. §ã lµ quan hÖ mua b¸n chÞu lÉn nhau gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau vµ gi÷a th­¬ng nh©n víi nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong quan hÖ mua b¸n chÞu, gi¸ b¸n chÞu th­êng cao h¬n gi¸ b¸n b»ng tiÒn mÆt. PhÇn chªnh lÖch nµy chÝnh lµ phÇn l·i cña bªn b¸n ®­îc h­ëng . Quan hÖ mua b¸n chÞu chØ diÔn ra gi÷a c¸c ®¬n vÞ cã quan hÖ mua b¸n trùc tiÕp víi nhau, do vËy nã kh«ng ®¸p øng ®uîc nhu cÇu vay m­în ngµy cµng t¨ng cña nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸. Kh¾c phôc nh÷ng nh÷ng nh­îc nµy cña tÝn dông th­¬ng m¹i, tÝn dông ng©n hµng ®· ra ®êi. TiÒn th©n cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng xuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng cña ng­êi thî kim hoµn, chÕ t¸c vµng b¹c. Nh÷ng ng­êi thî vµng ngoµi viÖc chÕ t¹o ®å trang søc cßn ®¶m b¶o viÖc gi÷ vµ b¶o qu¶n hé vµng b¹c ®Ó h­ëng kho¶n thï lao nhÊt ®Þnh. Lóc ®Çu trong viÖc b¶o qu¶n, ng­êi thî vµng ph¶i ®¸nh giÊu hä tªn cña ng­êi göi ®Ó sau nµy tr¶ l¹i cho ®óng ng­êi göi. VÒ sau do nhËn biÕt ®­îc tÝnh v« danh cña tiÒn tÖ, nh÷ng ng­êi thî vµng chØ x¸c ®Þnh khèi l­îng vµ chÊt l­îng cña sè vµng nhËn göi ®Ó sau nµy tr¶ l¹i ng­êi göi mét sè vµng cã khèi l­îng vµ chÊt l­îng nh­ cò. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, ng­êi thî vµng nh×n thÊy cã thÓ sö dông mét phÇn sè tiÒn vµng m×nh gi÷ hé ®Ó cho vay kiÕm lêi. Khi ho¹t ®éng göi vµ cho vay ph¸t triÓn, ng­êi thî vµng tr¶ l·i cho ng­êi göi vµ lµm nhiÖm vô thanh to¸n hé ®Ó khèi l­îng tiÒn göi t¨ng lªn, sau ®ã dïng sè tiÒn nµy cho vay ®Ó thu l·i. ChÝnh v× vËy cho dï ë h×nh thøc nµo th× tÝn dông vÉn gi÷ ®­îc c¸c ®Æc tÝnh cña nã lµ: ng­êi së h÷u tiÒn, hµng ho¸ chuyÓn giao cho ng­êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh do hai bªn tho¶ thuËn. Khi ®Õn h¹n, ng­êi sö dông ph¶i hoµn tr¶ l¹i cho ng­êi së h÷u mét gi¸ trÞ hµng ho¸ tiÒn tÖ lín h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu, phÇn chªnh lÖch gäi lµ l·i. TÝn dông Ng©n hµng lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n ®èi víi Ng©n hµng, ®©y lµ ho¹t ®éng th­êng xuyªn nhÊt, thu lîi nhuËn nhiÒu nhÊt ®Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét Ng©n hµng. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ Ng©n hµng ngµy cµng ®­îc cñng cè. Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng hç trî, gióp ®ì lÉn nhau cïng ph¸t triÓn. H¬n thÕ n÷a, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, Ng©n hµng cã thÓ t×m kiÕm ®­îc c¸c nguån kh¸ch hµng míi, më réng thªm c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c cho kh¸ch hµng nh­ b¶o l·nh, thanh to¸n… Ng©n hµng víi m¹ng l­íi chi nh¸nh réng r·i cña m×nh cßn t¹o cho c¸c c«ng ty cæ phÇn cã thÓ sö dông khèi l­îng vèn khæng lå cña x· héi ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt v­ît xa quy m« t­¬ng øng víi khèi l­îng vèn cña c«ng ty. Nh­ vËy, cã thÓ nãi ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®em laÞ lîi nhuËn cho Ng©n hµng, th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông mµ Ng©n hµng míi cã thÓ ph¸t triÓn thªm c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng tÝn dông tiÒm Èn rÊt nhiÒu nh÷ng rñi ro khã l­êng tr­íc. Khi rñi ro nµy x¶y ra th× Ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn vµ l·i mét c¸ch ®Çy ®ñ theo tho¶ thuËn gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. §ã chÝnh lµ rñi ro tÝn dông vµ mét trong nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña nã lµ nî qu¸ h¹n. 2. VÊn ®Ò nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Nî qu¸ h¹n hay rñi ro trong kinh doanh tÝn dông lµ vÊn ®Ò cña tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng trªn thÕ giíi, nã ®ang lµm ®au ®Çu c¸c nhµ nghiªn c­ó trong lÜnh vùc nµy. Nh­ ta ®· biÕt trong kinh doanh yÕu tè rñi ro lµ mét yÕu tè ngÉu nhiªn khã ®o¸n biÕt tr­íc, m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh tù nã ®ang ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè ngÉu nhiªn nh­ thiªn tai, chiÕn tranh, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng kinh tÕ….¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. Khi gÆp rñi ro trong kinh doanh ng­êi vay tiÒn kh«ng thÓ hoµn tr¶ vèn vay cho ng©n hµng ®óng h¹n vµ thÕ lµ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n ®èi víi ng©n hµng. Do ®ã còng ph¶i nh×n nhËn nî qu¸ h¹n nh­ mét hiÖn t­îng b×nh th­êng, phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, nÕu tû nî qu¸ h¹n qu¸ cao, ho¹t ®éng ng©n hµng sÏ bÞ tª liÖt v× c¸c ng©n hµng kh«ng cã vèn ®Ó thanh to¸n cho ng­êi göi tiÒn khi ®Õn h¹n.Tr­êng hîp nh­ vËy sÏ dÉn tíi sù ph¸ s¶n ng©n hµng. Do ®ã vÊn ®Ò qu¶n lý rñi ro tÝn dông, h¹n chÕ nî qu¸ h¹n lµ mét c«ng t¸c hÕt søc quan träng t¹i c¸c NHTM. HiÖn nay nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d­ nî tõ 3% ®Õn 5% lµ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ coi ®©y lµ ng­ìng an toµn ®èi víi mét nÒn kinh tÕ . VÊn ®Ò nî qu¸ h¹n hiÖn nay cßn liªn quan mËt thiÕt tíi mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a Nhµ n­íc vµ hÖ thèng tµi chÝnh, tøc lµ sù can thiÖp vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng lµm._. cho vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n kh«ng cßn mang tÝnh chÊt thuÇn tuý kinh tÕ tr­íc ®©y. Nh­ vËy, chØ cã qua t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ nî qu¸ h¹n th× míi cã thÓ cã ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý nî qu¸ h¹n - mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®­îc c¸c Ng©n hµng quan t©m hµng ®Çu trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2.1. B¶n chÊt cña nî qu¸ h¹n: Nî qu¸ h¹n cßn ®­îc biÕt tíi d­íi c¸i tªn nî khã ®ßi hay nî kh«ng thanh to¸n, nh­ng tùu chung l¹i lµ c¸c kho¶n tÝn dông ng©n hµng kh«ng ®­îc hoµn tr¶ ®óng thêi h¹n do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau víi tÝnh chÊt kh¸c nhau. Nh­ vËy nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông lµ hiÖn t­îng ®Õn thêi h¹n thanh to¸n c¸c kho¶n nî mµ ng­êi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ngay nghÜa vô tr¶ nî cña m×nh ®èi víi ng­êi cho vay. Nî qu¸ h¹n lµ kÕt qu¶ cña mèi quan hÖ tÝn dông kh«ng hoµn h¶o, tr­íc hÕt nã vi ph¹m ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña tÝn dông lµ tÝnh thêi h¹n, sau n÷a lµ nã cã thÓ dÉn ®Õn sù vi ph¹m ®Æc tr­ng thø hai cña tÝn dông lµ tÝnh hoµn tr¶ ®Çy ®ñ, g©y nªn sù ®æ vì lßng tin cña ng­êi cÊp tÝn dông ®èi víi ng­êi nhËn tÝn dông. Mét kho¶n tÝn dông ®­îc cÊp lu«n ®­îc x¸c ®Þnh bëi hai yÕu tè: thêi h¹n hoµn tr¶ vµ l­îng gi¸ trÞ ®­îc hoµn tr¶. Nî qu¸ h¹n sÏ ph¸t sinh khi ®Õn thêi h¹n tr¶ nî theo cam kÕt, ng­êi vay kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®­îc mét phÇn hay toµn bé kho¶n vay cho ng­êi cho vay. 2.2. C¸c lo¹i h×nh nî qóa h¹n: Nî qu¸ h¹n lµ biÓu hiÖn kh«ng lµnh m¹nh cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, b¸o hiÖu sù rñi ro ®èi víi Ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng. Nî qu¸ h¹n cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, c¨n cø vµo b¶n chÊt cña chóng vµ c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i, ta cã thÓ ph©n chia chóng thµnh c¸c lo¹i sau: C¨n cø vµo thêi gian: + Nî qu¸ h¹n ph¸t sinh t¹m thêi cã thÓ thu håi trong thêi gian ng¾n. + Nî qu¸ h¹n sau mét thêi gian míi thu håi ®­îc (d­íi 1 n¨m) + Nî qu¸ h¹n khã ®ßi, khã thu håi vèn (qu¸ h¹n trªn 1 n¨m) C¨n cø vµo kh¶ n¨ng thu håi: + Nî qu¸ h¹n thu håi ®­îc 100% + Nî qóa h¹n thu håi ®­îc mét phÇn + Nî qu¸ h¹n mÊt tr¾ng C¨n cø vµo møc ®é ®¶m b¶o: + Nî qu¸ h¹n ®­îc ®¶m b¶o hoµn toµn + Nî qu¸ h¹n ®­îc ®¶m b¶o mét phÇn + Nî qu¸ h¹n kh«ng ®­îc ®¶m b¶o ViÖc ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý thu håi gèc vµ l·i, gi¶m tû lÖ rñi ro cho ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông Ng©n hµng xuèng møc thÊp nhÊt. 2.3 Nguyªn nh©n ph¸t sinh c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n: Nî qu¸ h¹n hay cßn gäi lµ “nî xÊu” lµ kÕt qu¶ cña mét ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng hiÖu qu¶. G¸nh nÆng nî qu¸ h¹n nÕu qu¸ lín sÏ cã thÓ ®Èy Ng©n hµng ®Õn bªn bê vùc ph¸ s¶n. V× vËy, ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n th× tr­íc tiªn c«ng viÖc tÊt yÕu lµ ph¶i t×m ra nguyªn nh©n, nguån gèc cña hiÖn t­îng nµy. 2.3.1 C¸c dÊu hiÖu nhËn biÕt nguy c¬ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n cho vay: TÝn dông lµ mét nghiÖp vô truyÒn thèng vµ c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng. Nh­ng tÝn dông còng l¹i lµ nghiÖp vô chøa nhiÒu rñi ro vµ g©y ra thiÖt h¹i lín nhÊt ®èi víi c¸c ng©n hµng mµ trong ®ã nî qu¸ h¹n ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò rÊt lín thuéc vÒ rñi ro tÝn dông ng©n hµng. §Ó h¹n chÕ tíi møc tèi ®a kh¶ n¨ng x¶y ra nî qu¸ h¹n, biÖn ph¸p ®­îc coi lµ quan träng nhÊt vµ mang tÝnh thiÕt yÕu lµ thùc hiÖn theo dâi, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông vèn vay. Trong thùc tÕ, cã nhiÒu biÓu hiÖn cña kho¶n cho vay sÏ gÆp khã kh¨n. Tuy nhiªn, chóng ta còng thÊy kh«ng cã mét m« h×nh nhÊt ®Þnh nµo vÒ c¸c biÕn cè th­êng xuyªn x¶y ra ®Ó cã thÓ c«ng bè lµ mét kho¶n vay sÏ khã ®­îc hoµn tr¶. MÆc dï vËy, trong ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã thÓ c¨n cø vµo mét sè dÊu hiÖu sau ®©y ®Ó n¾m b¾t ®­îc sù khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cña ng­êi ®i vay: - Thu nhËp cña ng­êi vay kh«ng æn ®Þnh, c«ng viÖc thay ®æi th­êng xuyªn. - Ng­êi ®i vay cè t×nh tr× ho·n viÖc nép c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cho Ng©n hµng. - Khi c¸n bé tÝn dông cã yªu cÇu kh¶o s¸t thùc tÕ, ng­êi vay cè t×nh chËm trÔ trong viÖc dµn xÕp c¸c cuéc viÕng th¨m trô së, c¬ së s¶n xuÊt cña m×nh ®èi víi c¸n bé tÝn dông Ng©n hµng, cã biÓu hiÖn thiÕu thiÖn chÝ trong mèi quan hÖ tin cËy, hîp t¸c ®èi víi Ng©n hµng. - Sö dông vèn sai môc ®Ých. - Sè vßng quay vèn tÝn dông thùc tÕ nhá h¬n so víi ph­¬ng ¸n kinh doanh ban ®Çu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong kinh doanh cña ng­êi vay vµ vèn cña Ng©n hµng bÞ chiÕm dông. - Sè d­ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ng­êi vay t¹i Ng©n hµng gi¶m sót, hiÖn t­îng rót sÐc qu¸ sè d­ hoÆc sÐc thanh to¸n bÞ tr¶ l¹i. - Trong ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt, cã sù gia t¨ng bÊt th­êng cña hµng tån kho hay c¸c kho¶n b¸n chÞu ch­a thu ®­îc tiÒn. - Ng­êi vay xin ho·n nî hoÆc xin khÊt nî. - Hoµn tr¶ nî vay Ng©n hµng chËm hoÆc qu¸ kú h¹n hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ nh­ cam kÕt trong hîp ®ång tÝn dông. - Gia t¨ng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh qua viÖc s¸t nhËp hoÆc mua l¹i cña doanh nghiÖp kh¸c. - Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng vay vèn cã chiÒu h­íng kh«ng lµnh m¹nh, cã thÓ do ngµnh nghÒ kinh doanh c¶ hä ®ang gÆp rñi ro hoÆc doanh nghiÖp bÞ c¸c c¬ quan b¸o chÝ ®­a tin kh«ng tèt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh ho¹t ®éng... khiÕn cho gi¸ trÞ cæ phiÕu cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng gi¶m qu¸ nhanh, mÊt uy tÝn víi thÞ tr­êng, b¹n hµng, c¸c nhµ tµi trî. Hay mét biÓu hiÖn n÷a lµ quan hÖ giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c cña doanh nghiÖp kh«ng ®­îc thuËn lîi, c¸c ®èi t¸c tù ý huû bá hîp ®ång kinh doanh víi doanh nghiÖp... ®Èy doanh nghiÖp tíi chç khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. - Trong ban l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp cã sù thay ®æi, t¹o ra kh«ng khÝ kh«ng yªn t©m, tin t­ëng ®èi víi c¸c ®èi t¸c kinh doanh vµ nh÷ng ng­êi tµi trî. - Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh bÞ ¶nh h­ëng do c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh­ b·o lôt, ho¶ ho¹n, h¹n h¸n... hay do mÊt trém, tham «. C¸c dÊu hiÖu trªn ®©y lµ biÓu hiÖn cña nh÷ng khã kh¨n vÒ mÆt tµi chÝnh tõ phÝa ng­êi ®i vay, sù xuÊt hiÖn cña chóng b¸o hiÖu kh¶ n¨ng kh¸ch hµng khã hoµn tr¶ vèn vay cho Ng©n hµng. V× vËy, dÊu hiÖu nµy chÝnh lµ c¬ së ®Ó Ng©n hµng t×m biÖn ph¸p ®iÒu chØnh vµ ng¨n ngõa kÞp thêi tr­íc kh¶ n¨ng ph¸t sinh nî qu¸ h¹n trong ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng. 2.3.2. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n: Khi xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ mét hiÖn t­îng sù viÖc, ng­êi ta th­êng t×m hiÓu nguyªn nh©n, nguån gèc ph¸t sinh ®Ó cã thÓ hiÓu vµ ®­a ra ®­îc kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ sù viÖc, hiÖn t­îng ®ã. Khi t×m hiÓu vÒ nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ë Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· t×m ra ®­îc rÊt nhiÒu nguyªn nh©n ®a d¹ng vµ phong phó. Song nh×n chung, chóng cã thÓ ®­îc s¾p xÕp vµ gãi gän vµo nhãm nguyªn nh©n sau: 2.3.2.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan: Nguyªn nh©n kh¸ch quan cã thÓ ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng, g©y ra c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho Ng©n hµng lµ nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng x¶y ra ngoµi ý muèn vµ tÇm kiÓm so¸t cña con ng­êi. Nguyªn nh©n kh¸ch quan cã rÊt nhiÒu vµ ®a d¹ng, thuéc nhiÒu lÜnh vùc vµ cã tÝnh chÊt rÊt kh¸c nhau, khã cã thÓ dù ®o¸n tr­íc. * Thiªn tai, dÞch bÖnh ph¸ ho¹i s¶n xuÊt kinh doanh: §©y lµ nh÷ng biÕn cè kh¸ch quan kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc, nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ ¶nh h­ëng rÊt lín tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhiÒu khi nh÷ng biÕn cè nµy lµm cho Ng©n hµng cho vay bÞ mÊt tr¾ng kh«ng thÓ thu håi ®­îc kho¶n nî. Thiªn tai vµ dÞch bÖnh kh«ng lo¹i trõ ai, nã ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng thùc hiÖn ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕ ho¹ch tr¶ nî vay cña ng­êi ®i vay. * Hoµn c¶nh kinh tÕ x· héi trong n­íc: BÊt kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµo còng chÞu ¶nh h­ëng t¸c ®éng trùc tiÕp cña m«i tr­êng kinh tÕ x· héi. Trong mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng lµnh m¹nh, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña x· héi cßn lín th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã ®iÒu kiÖn tèt ®Ó ph¸t triÓn. Nh­ng trong mét nÒn kinh tÕ bÞ khñng ho¶ng, ®ang ®µ xuèng dèc, tû lÖ l¹m ph¸t cao, s¶n xuÊt bÞ ®×nh trÖ, ®Çu t­ gi¶m sót, thu nhËp cña mäi thµnh viªn trong x· héi ®Òu gi¶m th× kh¶ n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh lµ rÊt kÐm, ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tíi ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng. T¸c ®éng xÊu cña t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nh­ vËy sÏ l¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸ nh©n cho ng©n hµng, ph¸t nî qu¸ h¹n. NÕu nÒn kinh tÕ cã hiÖn t­îng l¹m ph¸t t¨ng vät, chØ sè gi¸ c¶ t¨ng cao, ®ång tiÒn néi ®Þa bÞ mÊt gi¸, th× s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc sÏ trë nªn khã kh¨n, t¸c ®éng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thu håi vèn tÝn dông cña Ng©n hµng. * Sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc: §©y còng lµ mét nguyªn nh©n g©y ra rñi ro cho kinh doanh tÝn dông cña Ng©n hµng. Trong tr­êng hîp cã sù thay ®æi vÒ chÝnh trÞ, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é, luËt ph¸p cña Nhµ n­íc hoÆc thay ®æi ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c ®Þa ph­¬ng, sù s¸t nhËp hay t¸ch ra cña c¸c Bé, ngµnh trong nÒn kinh tÕ. Nh÷ng thay ®æi vµ ®iÒu chØnh ®ã lµ rÊt cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, nh­ng tuú n¬i, tuú lóc sÏ t¸c ®éng m¹nh ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng hoµn tr¶ tÝn dông cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng. Do tÝnh chÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng cã liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu bé, ngµnh vµ lÜnh vùc kh¸c nhau. V× vËy, mçi thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc còng ®Òu cã thÓ t¸c ®éng tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng tÝn dông - mét ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu cña Ng©n hµng. * Nh©n tè quèc gia: Trong thêi ®¹i cã xu thÕ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu, còng nh­ c¸c ngµnh kh¸c, ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng còng ph¶i c¶i tiÕn vµ hoµ nhËp thÝch øng víi xu thÕ chung ®ã. VÊn ®Ò quèc gia ®· ®­îc hÖ thèng Ng©n hµng ®­a vµo c¸c s¸ch l­îc kinh doanh cña m×nh. Khi Ng©n hµng ®Çu t­ tÝn dông sang mét n­íc kh¸c hoÆc ®Çu t­ cho doanh nghiÖp n­íc ngoµi hiÖn ®ang ho¹t ®éng taÞ ViÖt Nam, hoÆc cho vay b¶o l·nh cho vay ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi n­íc ngoµi ®Ó tiÕp nhËn vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hay ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc th× Ng©n hµng ph¶i quan t©m ®Õn møc ®é rñi ro t¹i tõng quèc gia kh¸c nhau. NÕu ë c¸c n­íc ®ã cã suy tho¸i kinh tÕ, cã Ng©n hµng bÞ ph¸ s¶n, cã sù biÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸, l·i suÊt, cã biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ, vÒ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu, thuÕ quan, ®Çu t­… th× sÏ g©y trë ng¹i cho c«ng viÖc “lµm ¨n” cña c¸c kh¸ch hµng, khiÕn Ng©n hµng bÞ ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp bëi c¸c biÕn ®éng ®ã. * Nh©n tè m«i tr­êng: C¶ thÕ giíi ®ang kªu gäi tiÕn hµnh c¸c cuéc “C¸ch m¹ng xanh” b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Mçi quèc gia víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn cña thÕ giíi ph¶i cïng h­ëng øng vµ thùc hiÖn tèt lêi kªu gäi nµy. Do vËy, khi Ng©n hµng xem xÐt mçi kho¶n cho vay ®Òu ph¶i chó ý tíi mèi liªn hÖ gi÷a kho¶n vay vµ m«i tr­êng d­íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, ch¼ng h¹n nh­: - T¸c ®éng qua l¹i gi÷a nh©n tè m«i tr­êng vµ c¸c dù ¸n xin vay vèn. CÇn ph¶i xem xÐt trong chi phÝ dù ¸n ®· tÝnh tíi ®iÒu nµy ch­a ? nÕu tÝnh ®Çy ®ñ th× cã ®¶m b¶o thu nhËp vµ lîi nhuËn cña dù ¸n hay kh«ng? - M«i tr­êng vµ tµi s¶n thÕ chÊp cã quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo, tõ ®ã x¸c ®Þnh ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ®Õn gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp vµ chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng nÕu cã. VÝ dô: khi mét chñ kh¸ch s¹n xin vay tiÒn cña Ng©n hµng, kho¶n vay sÏ ®­îc ®¶m b¶o b»ng gi¸ trÞ cña mét kh¸ch s¹n lín, cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý, ë mét vÞ trÝ thuËn lîi ®ang lµm ¨n ph¸t ®¹t, nh­ng gi¶ sö bªn c¹nh ®ã cã mét c«ng tr×nh x©y dùng trong qu¸ tr×nh thi c«ng ®· g©y r¹n nøt cho kh¸ch s¹n ®ã, céng víi m«i tr­êng ån µo kh«ng trong s¹ch ®· lµm cho kh¸ch hµng kh«ng muèn ®Õn kh¸ch s¹n ®ã n÷a, chñ kh¸ch s¹n sÏ gÆp khã kh¨n vµ khi ®ã kho¶n vay sÏ cã vÊn ®Ò, dÔ n¶y sinh nî qu¸ h¹n, rñi ro khã l­êng hÕt nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn luËt ph¸p ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn. - Ng­êi xin vay vèn Ng©n hµng cã thùc hiÖn tèt viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng kh«ng, ®Æc biÖt lµ khi ng­êi ®ã cßn ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc kh¸c nhau, hoµn toµn kh«ng liªn quan g× ®Õn dù ¸n xin vay, ph¶i xem xÐt kh¸ch hµng ®ã ®· tÝnh to¸n ®Ò phßng mäi ph­¬ng ¸n b¶o vÖ m«i tr­êng cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh doanh ®ã. §iÒu nµy sÏ cã ¶nh h­ëng nhiÒu tíi t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî Ng©n hµng ®óng h¹n. * M«i tr­êng ph¸p lý: §©y lµ mét nh©n tè rÊt quan träng ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng ph¸t sinh nî qu¸ h¹n. HÖ thèng ph¸p luËt quèc gia víi c¸c bé luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt ch­a ®­îc ®Çy ®ñ ®ång bé, kh«ng ®¶m b¶o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c hîp ®ång kinh tÕ, lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, g©y nªn c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho Ng©n hµng. * C¸c nh©n tè kh¸c: Ngoµi c¸c nh©n tè trªn cßn cã rÊt nhiÒu nh©n tè kh¸c trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông Ng©n hµng, g©y ra c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho Ng©n hµng. Nh­ sù cung cÊp th«ng tin cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan vÒ kh¸ch hµng cña Ng©n hµng kh«ng ®Çy ®ñ chÝnh x¸c hay rñi ro trong qu¸ tr×nh ký kÕt c¸c hîp ®ång tÝn dông, hoÆc thiÕu c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é luËt ph¸p cÇn thiÕt kh¸c cña Ng©n hµng ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ viÖc quy ®Þnh c¸c chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n, luËt cung cÊp vµ sö dông th«ng tin vÒ doanh nghiÖp. 2.3.2.2. C¸c nguyªn nh©n chñ quan: Nguyªn nh©n chñ quan dÉn ®Õn c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cho Ng©n hµng cã tõ hai phÝa: PhÝa ng­êi vay: Nguyªn nh©n tõ phÝa ng­êi ®i vay lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh vµ cæ ®iÓn nhÊt g©y ra rñi ro tÝn dông. Ng­êi vay cã thÓ do v« ý hay cè ý kh«ng thùc hiÖn tr¶ nî vay cho Ng©n hµng ®óng h¹n. Nh×n chung nguyªn nh©n nµy cã thÓ n¾m b¾t vµ ®èi phã ®­îc nÕu Ng©n hµng thùc hiÖn tèt viÖc gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ qu¶n lý kh¸ch hµng tr­íc, trong vµ sau khi ph¸t tiÒn vay cho kh¸ch hµng. Nguyªn nh©n nµy cã thÓ ®­îc xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh sau: * Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng­êi ®i vay: Ho¹t ®éng kinh doanh cña ng­êi ®i vay bao gåm c¶ c¸c ho¹t ®éng cã sö dông vµ kh«ng sö dông vèn vay Ng©n hµng. Mäi quy tr×nh tÝn dông lu«n bao gåm giai ®o¹n sö dông tiÒn vay cña ng­êi ®i vay. Do vËy rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng­êi ®i vay mµ cã sö dông vèn vay Ng©n hµng lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y ra rñi ro tÝn dông cho Ng©n hµng. Rñi ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp sÏ x¶y ra nÕu viÖc tÝnh to¸n triÓn khai dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng khoa häc, kh«ng x©y dùng ®­îc chÝnh x¸c c¸c chØ tiªu quan träng nh­: ®Þnh møc tiªu thô s¶n phÈm, c¬ cÊu gi¸ thµnh, chÊt l­îng s¶n phÈm, nguån nguyªn vËt liÖu… Tuy nhiªn cho dï ng­êi ®i vay ®· tÝnh to¸n ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch chi tiÕt, toµn diÖn, khoa häc, chÝnh x¸c tíi møc tèi ®a th× ®ã còng chØ lµ dù ®o¸n, trªn thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh lu«n gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè rñi ro ngoµi ý muèn vµ bÊt kh¶ kh¸ng lµm ®¶o lén mäi kÕ ho¹ch s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp ®· x©y dùng tõ tr­íc, t¸c ®éng xÊu ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña hä. Rñi ro trong kinh doanh cña doanh nghiÖp còng chÝnh lµ rñi ro trong c«ng t¸c tÝn dông cña Ng©n hµng, ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng thu håi nî cña Ng©n hµng ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau t­¬ng øng víi tõng cÊp ®é rñi ro doanh nghiÖp ph¶i høng chÞu. + ThÞ tr­êng cung cÊp biÕn ®éng g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp: ThÞ tr­êng cung cÊp ®­îc hiÓu lµ thÞ tr­êng ®Çu vµo cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, bao gåm thÞ tr­êng c¸c nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu biÕn ®éng lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. NÕu doanh nghiÖp t¨ng gi¸ b¸n s¶n phÈm th× ®¶m b¶o møc lîi nhuËn, nh­ng s¶n phÈm sÏ khã tiªu thô h¬n, tån kho lín, lu©n chuyÓn vèn chËm, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tr¶ nî vay Ng©n hµng vÒ mÆt thêi h¹n. NÕu doanh nghiÖp h¹ gi¸ b¸n s¶n phÈm th× ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn vµ kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, thËm chÝ bÞ lç vèn vµ kh«ng tr¶ ®­îc nî cho ng©n hµng. + ThiÕu nguyªn vËt liÖu phï hîp víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ s½n cã cña doanh nghiÖp, v× vËy doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt c¸c nguyªn vËt liÖu thay thÕ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng, hoÆc gi¸ c¶ hoÆc kh«ng thÝch nghi víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ph¶i dïng thªm c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o d©y chuyÒn s¶n xuÊt hoÆc chÕ biÕn gia c«ng l¹i nguyªn vËt liÖu tr­íc khi ®­a vµo s¶n xuÊt. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nµy ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt vµ tiÕn ®é ho¹t ®éng cña dù ¸n, t¸c ®éng xÊu ®Õn kÕ ho¹ch tr¶ nî vay ng©n hµng. - ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, v× vËy doanh nghiÖp ph¶i h¹ gi¸ b¸n s¶n phÈm, chÞu lç kh«ng kinh doanh hoÆc ph¶i tèn thªm chi phÝ c¶i tiÕn chÊt l­îng s¶n phÈm më réng vµ khÕch tr­¬ng qu¶ng c¸o tiªu thô s¶n phÈm. C¸c h­íng gi¶i quyÕt nµy ®Òu ¶nh h­ëng tíi tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, doanh nghiÖp ph¶i chÞu thiÖt h¹i trong kinh doanh vµ tÊt yÕu sÏ tr× ho·n tr¶ nî Ng©n hµng. - Ng­êi ®i vay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n cã thÓ sö dông vèn sai môc ®Ých, kh«ng ®¶m b¶o ®é an toµn trong sö dông vèn, g©y l·ng phÝ hoÆc mÊt vèn dÉn ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cho Ng©n hµng lµ khã kh¨n. Nh­ vËy theo dâi t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng vay vèn, Ng©n hµng sÏ cã thÓ nhËn ®Þnh ®­îc kh¶ n¨ng ®¶m b¶o thanh to¸n nî ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n cña kh¸ch hµng cho Ng©n hµng. * N¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp kh«ng lµnh m¹nh, kh¶ n¨ng thanh to¸n chung gi¶m sót, yÕu kÐm. N¨ng lùc tµi chÝnh lµ chØ tiªu c¬ b¶n biÓu hiÖn t×nh h×nh “søc khoÎ" cña mét doanh nghiÖp. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o tÝnh lµnh m¹nh vÒ kh¶ tµi chÝnh, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp, tõ ®ã mµ x¸c ®Þnh ®­îc kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. KÕ ho¹ch tr¶ nî cho ng©n hµng sÏ bÞ ¶nh h­ëng nÕu doanh nghiÖp ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n chi nhÊt thêi qu¸ lín nh­ thanh to¸n nî thuÕ, nî tiÒn l­¬ng cña CBCNV, nî ng­êi b¸n, nî c¸c ng©n hµng kh¸c….C¬ cÊu vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp kh«ng hîp lý nh­: t¨ng quy m« ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh lªn qu¸ møc cÇn thiÕt g©y l·ng phÝ, hay chØ tËp trung vèn ®Çu t­ dµi h¹n mµ kh«ng dù phßng hîp lý nguån vèn l­u ®éng … TÊt c¶ c¸c biÓu hiÖn vÒ tµi chÝnh nãi trªn ®Òu g©y nªn khã kh¨n trong viÖc tr¶ nî ®óng h¹n cña kh¸ch hµng ®èi víi Ng©n hµng, t¹o ra c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông cña Ng©n hµng. * Do ý muèn chñ quan cña ng­êi ®i vay cè t×nh kh«ng tr¶ nî cho Ng©n hµng: §©y lµ mét tr­êng hîp tåi tÖ trong c¸c nguyªn nh©n chñ quan dÉn ®Õn nî qu¸ h¹n cña Ng©n hµng. Nã ®­îc hiÓu nh­ lµ nh÷ng mét hµnh ®éng cã chñ ®Þnh cña ng­êi vay, ®­îc tÝnh to¸n chuÈn bÞ tr­íc nh»m chiÕm ®o¹t tiÒn vay cña Ng©n hµng. Lo¹i nguyªn nh©n nµy ®­îc xÕp vµo lo¹i nguyªn nh©n rñi ro vÒ t­ c¸ch ®¹o ®øc cña ng­êi ®i vay. Khi thÈm ®Þnh mét dù ¸n vay vèn, cã ý kiÕn cho r»ng yÕu tè t­ c¸ch ®¹o ®øc cña ng­êi ®i vay kh«ng liªn quan ®Õn chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr¶ nî cho ng©n hµng. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy yÕu tè ®¹o ®øc l¹i lµ nguyªn nh©n rÊt quan träng trong viÖc tr¶ nî cho ng©n hµng. Ng­êi vay cã thÓ cã kh¶ n¨ng nh­ng cè ý kh«ng tr¶ nî Ng©n hµng, lõa ®¶o hßng chiÕm ®o¹t vèn cña Ng©n hµng. Nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy phÇn lín Ng©n hµng cÇn ph¶i cã sù can thiÖp gióp ®ì cña ph¸p luËt. PhÝa ng­êi cho vay (Ng©n hµng) Ngoµi nguyªn nh©n g©y ra nî qu¸ h¹n tõ phÝa ng­êi ®i vay, nguyªn nh©n chñ quan bao gåm nh÷ng thiÕu sãt, khuyÕt ®iÓm tõ phÝa Ng©n hµng. Tr­íc hÕt ph¶i nãi ®Õn lµ Ng©n hµng cßn thiÕu mét chÝnh s¸ch tÝn dông nhÊt qu¸n, l¹i chÞu nhiÒu søc Ðp phi kinh tÕ tõ nhiÒu phÝa nªn ®· ra nh÷ng quyÕt ®Þnh tÝn dông sai lÇm mµ hËu qu¶ lµ kh«ng ai chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ khèi nî qu¸ h¹n gia t¨ng. §ång thêi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th­êng bÞ gi»ng xÐ gi÷a c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ nhiÖm vô cho vay ­u ®·i trong khi c¸c tiªu chuÈn tÝn dông l¹i thiÕu râ rµng nhÊt qu¸n t¹o ra khe hë lín cho kÎ x©ó lîi dông. ChÝnh s¸ch tÝn dông ë ®©y ph¶i hiÓu theo nghÜa ®Çy ®ñ bao gåm ®Þnh h­íng chung trong viÖc cho vay, chÕ ®é tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n, c¸c quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay, vÒ lo¹i kh¸ch hµng vµ ngµnh nghÒ ®­îc quan t©m, ­u tiªn, quy tr×nh xÐt duyÖt cho vay cô thÓ... Mét chÝnh s¸ch tÝn dông kh«ng ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n vµ thèng nhÊt sÏ t¹o ra ®Þnh h­íng lÖch l¹c cho ho¹t ®éng tÝn dông dÉn ®Õn viÖc cÊp tÝn dông kh«ng ®óng ®èi t­îng, t¹o ra kÏ hë cho ng­êi sö dông vèn, kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, chiÕm dông vèn cña Ng©n hµng dÉn ®Õn rñi ro cho tÝn dông- nî qu¸ h¹n. Nguyªn nh©n g©y ra nî qu¸ h¹n tõ phÝa Ng©n hµng cã thÓ ®­îc tr×nh bµy cô thÓ trong c¸c tr­êng hîp sau: - N¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n cho vay cña Ng©n hµng cßn yÕu nªn ®· cho vay nh÷ng dù ¸n kh«ng kh¶ thi, nhiÒu rñi ro, kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn, trong khi Ng©n hµng kh«ng l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng nguån dù tr÷ t­¬ng øng ®Ó bï ®¾p rñi ro. C¸n bé tÝn dông ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ, kh«ng am hiÓu vÒ ngµnh nghÒ mµ m×nh tµi trî, trong khi Ng©n hµng kh«ng cã ®ñ th«ng tin, c¸c sè liÖu thèng kª, c¸c chØ tiªu ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng, ph©n tÝch kh¶ n¨ng thÞ tr­êng tiªu thô hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai, tÝnh to¸n chu kú, vßng ®êi s¶n phÈm… dÉn ®Õn viÖc x¸c ®Þnh sai hiÖu qu¶ cña dù ¸n xin vay. - Bªn c¹nh vÊn ®Ò thiÕu vµ yÕu n¨ng lùc qu¶n lý, ®«i khi cã mét bé phËn c¸n bé Ng©n hµng kÐm phÈm chÊt ®¹o ®øc lîi dông vÞ trÝ c«ng t¸c ®Ó trôc lîi, tham «, nhËn hèi lé, cè t×nh cho vay sai nguyªn t¾c, ®©y còng lµ nguyªn nh©n lµm gia t¨ng nî qu¸ h¹n trong thêi gian qua. - Ng©n hµng qu¸ chñ quan, tin t­ëng vµo tµi s¶n thÕ chÊp, b¶o l·nh, b¶o hiÓm, coi ®ã lµ vËt ®¶m b¶o ch¾c ch¾n cho sù thu håi c¶ gèc vµ l·i tiÒn vay mµ coi nhÑ viÖc kiÓm tra ®«n ®èc, gi¸m s¸t viÖc thùc thi dù ¸n, phßng ngõa rñi ro, ®ång thêi kh«ng n¾m râ t×nh h×nh sö dông tiÒn vay cña kh¸ch hµng, do ®ã kh«g cã c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn xö lý kÞp thêi khi c¸c kho¶n vay cã dÊu hiÖu xÊu trong qu¸ tr×nh sö dông dÉn tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, x¶y ra nî qu¸ h¹n. - Ng©n hµng ch¹y theo sè l­îng mµ kh«ng coi träng chÊt l­îng ®Çu t­, qu¸ l¹c quan, tin t­ëng vµo sù thµnh c«ng cña dù ¸n ®Çu t­, vµo kho¶n cho vay, ®©y lµ mét hiÖn t­îng rÊt nguy hiÓm trong c«ng t¸c tÝn dông cña Ng©n hµng. - C¸n bé tÝn dông kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc hÕt c¸c ®iÓm yÕu vÒ mÆt ph¸p lý hoÆc c¸c sai sãt trong hå s¬ chøng tõ xin vay cña doanh nghiÖp. - Ng©n hµng thiÕu mét c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi, qu¶n lý rñi ro, qu¶n lý h¹n møc tÝn dông tèi ®a cho tøng kh¸ch hµng thuéc c¸c ngµnh nghÒ, s¶n phÈm ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau ®Ó ph©n t¸n rñi ro. - HÖ thèng kiÓm so¸t cña Ng©n hµng qu¸ yÕu kÐm vµ láng lÎo khiÕn cho nhiÒu kho¶n tÝn dông ®­îc tËp trung qóa lín vµo mét vµi ®èi t­îng vay lµm cho nguy c¬ tæn thÊt tÝn dông cña Ng©n hµng t¨ng cao phô thuéc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña chÝnh nh÷ng kh¸ch hµng nµy. Trªn ®©y lµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, béc lé nh÷ng yÕu kÐm cña Ng©n hµng dÉn ®Õn c¸c kh¶ n¨ng rñi ro tÝn dông, g©y ra c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn kh¶ n¨ng thu håi vèn cña c¸c ng©n hµng. 2.4. ¶nh h­ëng cña Nî qu¸ h¹n ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ nÒn kinh tÕ: Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i x¶y ra khi xuÊt hiÖn c¸c biÕn cè kh«ng l­êng tr­íc ®­îc do chñ quan hay kh¸ch quan khiÕn cho ng­êi ®i vay kh«ng thùc hiÖn ®­îc cam kÕt, nghÜa vô tr¶ nî cña m×nh ®èi víi ng©n hµng cho vay. NÕu rñi ro ®ã nhá th× viÖc xö lý t­¬ng ®èi dÔ dµng trong giíi h¹n Quü dù phßng rñi ro cña ng©n hµng. Nh­ng nÕu rñi ro ®ã qu¸ lín vù¬t qu¸ kh¶ n¨ng xö lý cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i th× vÊn ®Ò sÏ trë nªn nghiªm träng, g©y hËu qu¶ kh«n l­êng kh«ng nh÷ng cho chÝnh ng©n hµng ®ã mµ cßn cho c¶ c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp liªn quan, ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi cña ng­êi göi tiÒn vµ cuèi cïng ¶nh h­ëng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ. 2.4.1. ¶nh h­ëng cña Nî qu¸ h¹n tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i: Thùc tÕ cho thÊy nî qu¸ h¹n t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i lµ mét biÓu hiÖn cô thÓ cña rñi ro tÝn dông g©y t¸c h¹i rÊt lín ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n ®em l¹i nguån thu nhËp chÝnh cho ng©n hµng vµ rñi ro vÒ tÝn dông còng chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¸c lo¹i rñi ro cña ng©n hµng. Nî qu¸ h¹n lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña mét ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng lµnh m¹nh c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng, trùc tiÕp g©y nªn rñi ro vÒ ø ®äng vèn vµ cã thÓ lµm mÊt vèn kinh doanh vµ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. §èi víi b¶n th©n Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n lµm cho ng©n hµng kh«ng thu håi ®­îc vèn vµ l·i ®óng thêi h¹n ®Æt ra trong hîp ®ång. Nî qu¸ h¹n lµm chËm tèc ®é chu chuyÓn vèn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn, gi¶m lîi nhuËn mang l¹i tõ ho¹t ®éng tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã, nî qu¸ h¹n cßn g©y nªn hËu qu¶ lµm gi¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n , thËm chÝ lµm mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i . Nh­ ta ®· biÕt, Ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c “®i vay ®Ó cho vay” , vèn cho vay chñ yÕu dùa trªn nguån vèn ng©n hµng huy ®éng ®­îc vµ l·i suÊt cho vay ph¶i lín h¬n l·i suÊt huy ®éng th× ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng míi ®¶m b¶o an toµn vµ cã hiÖu qu¶. C¸c kho¶n nî qu¸ h¹n mét mÆt lµm kÐo dµi thêi h¹n c¸c kho¶n tÝn dông , mÆt kh¸c cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn lµm mÊt vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµm cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i r¬i vµo t×nh thÕ kh«ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶ vèn cho ng­êi göi tiÒn. T×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n t¹m thêi cã thÓ lµm gi¶m uy tÝn cña ng©n hµng mét c¸ch nghiªm träng, ®¸nh mÊt lßng tin cña ng­êi göi tiÒn ®èi víi ng©n hµng . Nh÷ng ng­êi göi tiÒn ®ång lo¹t ®ßi rót tiÒn ®Èy ng©n hµng ®Õn bê vùc ph¸ s¶n. C¸c kho¶n nî qu¸ h¹n lu«n chøa ®ùng kh¶ n¨ng kh«ng thu håi ®­îc vèn (mét phÇn hoÆc toµn bé) vµ ®Æt ng©n hµng th­¬ng m¹i tr­íc t×nh tr¹ng mÊt vèn. 2.4.2 ¶nh h­ëng cña nî qu¸ h¹n ®Õn nÒn kinh tÕ: Ngµy nay ng­êi ta kh«ng thÓ h×nh dung næi mét nÒn kinh tÕ mµ v¾ng bãng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. HÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ coi lµ mét hµn thö biÓu cña nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia . LÞch sö ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi ®· chøng kiÕn kh«ng Ýt c¸c tr­êng hîp mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lín bÞ ph¸ s¶n ®· lµm chao ®¶o nÒn kinh tÕ tµi chÝnh cña ®Êt n­íc, thËm chÝ hËu qu¶ cña nã cßn lan trµn sang c¶ c¸c quèc gia trong khu vùc hay toµn ch©u lôc. Do vËy t×nh tr¹ng gia t¨ng c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n trong kinh doanh tÝn dông ng©n hµng tuú theo tÝnh chÊt vµ møc ®é mµ g©y t¸c h¹i ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau tíi ng©n hµng ®ång thêi t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kh¸c cã liªn quan víi ng©n hµng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ . Trªn gi¸c ®é vÜ m«, nî qu¸ h¹n thùc sù lµm gi¶m tÝnh tÝch cùc cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ . Ng©n hµng th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng cña m×nh ®· thùc hiÖn ®Çu t­ cho s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, t¹o thªm nh÷ng s¶n phÈm míi cho x· héi, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, ®ång thêi t¨ng thu nhËp vµ tÝch luü cho nÒn kinh tÕ quèc d©n . HiÖn t­îng nî qu¸ h¹n xÈy ra chøng tá ng­êi vay vèn ®· kh«ng thùc hiÖn hiÖu qu¶ ®Çu t­ nh­ ®· dù kiÕn khi nhËn vèn tÝn dông tõ ng©n hµng th­¬ng m¹i. ë møc ®é trÇm träng, nî qu¸ h¹n kh«ng chØ lµm cho mét ng©n hµng th­¬ng m¹i bÞ mÊt vèn, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®i ®Õn ph¸ s¶n ng©n hµng mµ cßn kÐo theo sù chao ®¶o cña mét lo¹t c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng. Sù viÖc ®ã sÏ g©y rèi lo¹n qu¸ tr×nh l­u th«ng tiÒn tÖ trong n­íc, gi¶m gi¸ ®ång néi tÖ, dÉn ®Õn ®×nh trÖ s¶n xuÊt kinh doanh, g©y khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng. T¸c h¹i cña nî qu¸ h¹n kh«ng chØ ®æ lªn mét quèc gia mµ cßn kÐo theo sù lung lay cña mét lo¹t nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc cã liªn quan, ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn nÒn tµi chÝnh thÕ giíi. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ, xö lý nî qu¸ h¹n t¹i Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam. I- Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nî qu¸ h¹n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam hiÖn nay: Mét phÇn vèn kh«ng nhá cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ hay nãi c¸ch kh¸c lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay cã nhiÒu kho¶n cho vay chÊt l­îng kÐm . V× vËy nhËn xÐt chung cña c¸c chuyªn gia qu¶n lý kinh tÕ lµ chÊt l­îng tÝn dông hiÖn nay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thÊp, nî qu¸ h¹n cã xu h­íng t¨ng lªn qu¸ cao, trong nî qu¸ h¹n th× mãn nî thùc sù kh«ng cßn kh¶ n¨ng hoµn tr¶ chiÕm kho¶ng 50% v× doanh nghiÖp ®· ph¸ s¶n mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc chñ doanh nghiÖp trèn ch¹y lõa ®¶o… Do ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay ®ang cã nguy c¬ mÊt an toµn trong kinh doanh tiÒn tÖ. Ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ hËu qu¶ cña chÝnh s¸ch më réng tÝn dông qu¸ giíi h¹n cho phÐp hoÆc t¨ng chØ tiªu d­ nî v­ît qu¸ kh¶ n¨ng qu¶n lý vèn cña ng©n hµng. Thùc tÕ ®· cho thÊy ®Õn 31/8/2001 tæng d­ nî cña toµn hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i lªn tíi gÇn 103 ngµn tû ®ång trong ®ã sè nî qu¸ h¹n kho¶ng 10% vµ tÝnh riªng sè nî khã ®ßi kh¶ng gÇn 6,8% so víi tæng d­ nî. NÕu xÐt riªng tõng lo¹i h×nh cho thÊy: Víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ cã d­ nî qu¸ h¹n chiÕm kho¶ng 20% vµ nî khã ®ßi kho¶ng 10% so víi tæng d­ nî. Víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cã møc d­ nî qu¸ h¹n chiÕm kho¶ng 11% vµ nî khã ®ßi kho¶ng 8% so víi tæng d­ nî. Víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n cã møc d­ nî qu¸ h¹n kho¶ng 5,6% vµ nî khã ®ßi kho¶ng 0,7% so víi tæng d­ nî. Víi c¸c Chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh cã c¸c tû lÖ nµy thÊp h¬n, nî qu¸ h¹n chiÕm kho¶ng 2,3% cßn nî khã ®ßi chØ chiÕm vµo kho¶ng 1,2% so víi tæng d­ nî . Møc ®é diÔn biÕn nî qu¸ h¹n còng nh­ chÊt l­îng tÝn dông cña toµn hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ph¶n ¸nh t¹m thêi trong mét sè n¨m gÇn ®©y qua c¸c sè liªu sau: N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Tæng nî qu¸ h¹n /vèn tù cã 95.5 85.0 61.9 75.7 62.3 61.5 Tæng nî qu¸ h¹n / tæng nî 11.1 6.0 7.8 9.3 9.5 20.6 Tæng NQH /tæng TS cã 6.6 5.5 4.4 5.5 5.4 5.5 Vèn tù cã/ tæng tµi s¶n 6.9 6.9 7.1 7.2 7.9 11.8 Giíi thiÖu tæng qu¸t chung vÒ Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam Giíi thiÖu Së Giao dÞch, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam: Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam (tªn giao dÞch quèc tÕ lµ: Vietcombank) ®­îc chÝnh thøc thµnh lËp ngµy 01/04/1963 mµ tæ chøc tiÒn th©n lµ Côc Qu¶n lý ngo¹i hèi cña Ng©n hµng Quèc gia ViÖt Nam. Do trong thêi kú ®ã, ViÖt Nam ¸p dông hÖ thèng Ng©n hµng mét cÊp - Ng©n hµng Nhµ n­íc (NHNN) võa ®ãng vai trß qu¶n lý vÜ m« theo ._. kh¸ch hµng. vÒ møc tÝn dông ®­îc cÊp cÇn ph¶i lµm râ c¬ së x¸c ®Þnh møc tÝn dông th«ng qua viÖc xem xÐt nhu cÇu vay, kh¶ n¨ng ®¸p øng cña ng©n hµng, gi¸ trÞ tµi s¶n lµm ®¶m b¶o… 1.2.4- KiÓm so¸t vÒ an toµn vèn vay: Mét sè vÊn ®Ò cÇn lµm râ trong néi dung nµy : C¸c ®iÒu kiÖn vÒ ®¶m b¶o an toµn tiÒn vay, ch¼ng h¹n nh­ viÖc thùc hiÖn quy chÕ an toµn vèn, c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o tÝn dông vµ h¹n chÕ rñi ro. - Nhãm 1: bao gåm sè d­ nî cña c¸c kho¶n vay ®ang cßn trong h¹n ®­îc ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng vay cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®Çy ®ñ, ®óng h¹n theo quy ®Þnh trong hîp ®ång. Sè d­ nî cña c¸c kho¶n vay mµ kh¸ch hµng ch­a tr¶ nî ®­îc khi ®Õn h¹n nh­ng ®· ®­îc gia h¹n nî theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vµ kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n, ®Çy ®ñ khi ®Õn h¹n tr¶ nî míi. - Nhãm 2: Bao gåm sè d­ nî cña c¸c kho¶n vay mµ kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ nî ®­îc mét phÇn hoÆc toµn bé gèc, l·i trong vßng 180 ngµy kÓ tõ ngµy ®Õn h¹n ph¶i tr¶. - Nhãm 3: Bao gåm sè d­ nî cña c¸c kho¶n vay mµ kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ nî ®­îc mét phÇn hoÆc toµn bé c¶ gèc vµ l·i sau 360 ngµy kÓ tõ ngµy ®Õn h¹n ph¶i tr¶ nî. Sè d­ cña c¸c kho¶n vay cßn trong h¹n nh­ng cã ®ñ c¬ së ®Ó tæ chøc tÝn dông ®¸nh gi¸ lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi. C¸c kho¶n nî vay ë nhãm 1,3,4 ph¶i ®­îc t¸ch riªng theo c¸c nhãm nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan. Ngoµi ra, viÖc kiÓm tra cÇn ph¶i ®i xem xÐt v× môc ®Ých sö dông tiÒn vay, kh¶ n¨ng tr¶ nî trùc tiÕp ë mét sè kh¸ch hµng vay vèn ®Ó cã ý kiÕn víi Gi¸m ®èc vµ c¸n bé tÝn dông cã liªn quan. 1.2.5. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c th«ng tin tÝn dông: BÊt kú mét tæ chøc tÝn dông nµo khi cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Òu cÇn ph¶i cã th«ng tin c¸c vÒ doanh nghiÖp ®ã. C¸c th«ng tin mµ c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn quan t©m lµ c¸c hå s¬ ph¸p lý cña doanh nghiÖp, kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Æc biÖt quan träng lµ lÞch sö vay vèn cña doanh nghiÖp: doanh nghiÖp vay bao nhiªu lÇn, sè l­îng bao nhiªu vµ vay cña ai; t×nh h×nh tr¶ nî, hiÖu qu¶ vay vèn,… ®Ó cã thÓ ®­a ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Bëi v× vay ®­îc vèn lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n, trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng sö dông vèn cã hiÖu qu¶ vµ ®óng môc ®Ých c¸c nguån vèn ®ã. §ã lµ ch­a nãi tíi nh÷ng kÎ gi¶ danh hoÆc m¹o nhËn lµ doanh nghiÖp ®Ó vay tr¸i phÐp, chiÕm dông vèn bÊt hîp ph¸p, g©y tæn thÊt cho Ng©n hµng. V× vËy, ho¹t ®éng tÝn dông muèn ®¹t hiÖu qu¶ cao, an toµn cÇn ph¶i cã hÖ thèng th«ng tin h÷u hiÖu phôc vô cho c«ng t¸c nµy. NhËn thøc râ vai trß vµ yªu cÇu th«ng tin phôc vô c«ng t¸c tÝn dông vµ kinh doanh Ng©n hµng, Ban l·nh ®¹o Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· sím cã chñ tr­¬ng x©y dùng hÖ thèng th«ng tin phßng ngõa rñi ro tÝn dông mµ sau nµy ®· trë thµnh hÖ thèng th«ng tin tÝn dông (gäi t¾t lµ CIC) cña ngµnh Ng©n hµng. HÖ thèng CIC ®· phÇn nµo c¶i thiÖn t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin tÝn dông phôc vô c«ng t¸c cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông. Tuy nhiªn do míi ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng cßn ®ang trong giai ®o¹n cñng cè vµ hoµn thiÖn nªn CIC vÉn cßn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin. ViÖc thu thËp vµ cËp nhËt th«ng tin biÕn ®éng cña CIC thùc hiÖn ch­a cã hiÖu qu¶, c¸c sè liÖu cËp nhËt kh«ng kÞp thêi, ®é tin cËy thÊp ®· khiÕn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông Ýt sö dông tµi liÖu do CIC cung cÊp. Mét trong sè c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Ðn t×nh tr¹ng trªn lµ th«ng tin cña CIC phÇn lín lµ do c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tÝn dông cung cÊp. Th«ng tin nµy th­êng bÞ ph¶n ¸nh sai lÖch do c¸c doanh nghiÖp ch­a thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ Ph¸p lÖnh vÒ kÕ to¸n thèng kª. ViÖc cung cÊp th«ng tin kh«ng kÞp thêi lµm cho c¸c th«ng tin th­êng bÞ l¹c hËu so víi thêi ®iÓm cung cÊp. VÒ phÝa c¸c tæ chøc tÝn dông ch­a tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh vÒ cung cÊp th«ng tin, x¸c nhËn d­ cña kh¸ch hµng, thiÕu tinh thÇn hîp t¸c víi nhau ®Ó cho vay. ChÝnh v× vËy, th«ng tin cña CIC kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng gióp cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng tµi chÝnh vµ d­ nî cña doanh nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o sù ®óng ®¾n cña c¸c quyÕt ®Þnh cho vay, khiÕn cho tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi ë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam vµo con sè cao h¬n møc cho phÐp. Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tÝch cùc sím n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c th«ng tin tÝn dông phôc vô ho¹t ®éng cho vay cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã th× c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ph¶i n©ng ®éng trong viÖc t×m hiÓu n¾m b¾t ®­îc c¸c th«ng tin chÝnh x¸c cña kh¸ch hµng. Cô thÓ nh­: - Pháng vÊn ng­êi xin vay: Qua pháng vÊn ng­êi xin vay, c¸n bé Ng©n hµng biÕt ®­îc lý do xin vay vµ biÕt ®­îc yªu cÇu xin vay cã ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái kh¸c nhau cña Ng©n hµng hay kh«ng. Nhê ®ã c¸n bé Ng©n hµng còng cã ®­îc nh÷ng ý t­ëng nµo ®ã vÒ tÝnh thËt thµ cña ng­êi vay, th«ng tin vÒ sù ph¸t triÓn ngµnh kinh doanh, c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý, nguån nguyªn liÖu, lîi thÕ c¹nh tranh, kÕ ho¹ch cho t­¬ng lai. Ngoµi ra c¸n bé tÝn dông yªu cÇu bæ sung nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc ph©n tÝch tÝn dông - §iÒu tra t¹i n¬i ho¹t ®éng kinh doanh cña ng­êi vay: C¸c doanh nghiÖp xin vay ph¶i cho phÐp c¸n bé tÝn dông ®Õn th¨m n¬i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä. Mét nh©n viªn tÝn dông cã tr×nh ®é sÏ biÕt ®­îc nhiÒu th«ng tin ®¸ng kÓ vÒ møc ®é ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp th«ng qua tµi s¶n cña hä vµ pháng vÊn c¸c viªn chøc qu¶n lý. Qua chuyÕn th¨m, c¸n bé tÝn dông sÏ xem xÐt tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thÕ nµo, c¬ cÊu ho¹t ®éng ra sao, hÖ thèng d©y chuyÒn s¶n xuÊt, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh, kho t¸ng dù tr÷. Víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× trang thiÕt bÞ vµ s¬ ®å s¶n xuÊt ®­îc chó träng nhÊt, víi doanh nghiÖp b¸n lÎ th× ho¹t ®éng nhén nhÞp nãi lªn søc m¹nh cña doanh nghiÖp. Qua viÖc tham quan, c¸n bé tÝn dông cã ®iÒu kiÖn kiÓm tra l¹i nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc qua pháng vÊn vµ thu thËp ®­îc tõ nh÷ng nguån kh¸c. - LÊy nguån th«ng tin tõ Ng©n hµng b¹n: Th­êng mét doanh nghiÖp quan hÖ víi nhiÒu b¹n hµng, víi mçi Ng©n hµng doanh nghiÖp ph¶i cung cÊp mét sè l­îng th«ng tin nhÊt ®Þnh tuú theo yªu cÇu cña Ng©n hµng. V× vËy, ®Ó t×m hiÓu s©u thªm vµ cã c¸i nh×n tæng thÓ vÒ doanh nghiÖp Ng©n hµng cã thÓ thu thËp th«ng tin tõ Ng©n hµng b¹n. - Nguån th«ng tin tõ c¸c c¸o b¸o tµi chÝnh: HÇu hÕt c¸c kh¸ch hµng ®Òu ph¶i cung cÊp cho Ng©n hµng c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, ®Æc biÖt nÕu khèi l­îng xin vay t­¬ng ®èi lín. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i cung cÊp cho Ng©n hµng bao gåm: b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, b¶n b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, B¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ. Ngoµi ra tuú theo yªu cÇu cña Ng©n hµng mµ doanh nghiÖp ph¶i cung cÊp thªm c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh c«ng nî, ng©n quü xÝ nghiÖp. §iÒu cÇn nhÊn m¹nh ë ®©y lµ ®é trung thùc cña c¸c b¸o c¸o nµy, Ng©n hµng th­êng xuyªn yªu cÇu c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i cã x¸c nhËn cña c¬ quan kiÓm to¸n, tuy nhiªn trong khi ch­a kÞp tÊt to¸n doanh nghiÖp cã thª cung cÊp nh÷ng sè liÖu ch­a ®­îc kiÓm to¸n. LÏ dÜ nhiªn lµ nh÷ng th«ng tin nµy cã ®é trung thùc kh«ng cao. - Nguån th«ng tin kh¸c: §Ó cã ®­îc c¸c th«ng tin vÒ cung, cÇu cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn s¶n phÈm, ph¸t triÓn ngµnh cña chÝnh phñ, Ng©n hµng ph¶i thu thËp th«ng tin tõ c¸c nguån kh¸c nh­: + C¸c bé chñ qu¶n, bé chøc n¨ng: cung cÊp cho Ng©n hµng l­îng cung cÇu, xu h­íng ph¸t triÓn ngµnh, th«ng tin vÒ s¶n phÈm ®ã. + T¹p chÝ, s¸ch b¸o… Sau khi thu thËp ®Çy ®ñ th«ng tin, c¸n bé tiÕn hµnh chÕ biÕn th«ng tin ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc ph©n tÝch vµ xö lý th«ng tin. 1.2.6 Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ph©n tÝch tÝn dông ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i: Víi chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông ho¹t ®éng ng©n hµng cã nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc thï riªng mµ c¸c ngµnh kh¸c kh«ng cã ®­îc. So víi kinh doanh cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c th× ho¹t ®éng cña Ng©n hµng cã nhiÒu rñi ro h¬n c¶, nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, ngµnh Ng©n hµng ph¶i huy ®éng, t¹o mäi nguån vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã ®ßi hái ngµnh Ng©n hµng ph¶i n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn hiÖn cã cña c«ng t¸c tÝn dông Ng©n hµng. Muèn nh­ vËy,mçi Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, tæ chøc tÝn dông tr­íc khi ph¸n quyÕt cho vay cÇn thiÕt ph¶i biÕt ®èi t­îng mµ Ng©n hµng ®Þnh ®©ï t­ lµ ai, bao giê th× thu håi ®­îc vèn vay? ChÝnh v× lÏ ®ã, viÖc ph©n tÝch tÝn dông cã ý nghÜa rÊt quan träng. * §èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông: - ViÖc ph©n tÝch tÝn dông gióp cho ng©n hµng th­¬ng m¹i nh×n nhËn mét c¸ch logic t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong qu¸ khø còng nh­ hiÖn t¹i, dù kiÕn xu h­íng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong t­¬ng lai, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c ®èi t­îng ®­îc ®Çu t­ ®Ó cã nh÷ng ®èi s¸ch thÝch hîp, nh»m n©ng cao sö dông ®Çu t­. - Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, ng©n hµng xem xÐt xu h­íng ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc kinh tÕ. §©y lµ c¨n cø ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®¸nh gi¸ c¬ cÊu, chÊt l­îng uy tÝn, kh¶ n¨ng thu nî vµ lËp kÕ ho¹ch cung cÊp tÝn dông theo tõng ®èi t­îng cho vay còng nh­ theo tõng lÜnh vùc bá vèn. * §èi víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc: Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung, ph©n tÝch ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng cã vai trß lín trong viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh kinh doanh, gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tÝn dông cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó Nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, c©n ®èi c¬ cÊu kinh tÕ trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc vµ toµn l·nh thæ. * §èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh: ViÖc ph©n tÝch tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i gióp cho doanh nghiÖp thÊy ®­îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng, trªn lÜnh vùc mµ m×nh ®·, ®ang vµ sÏ ho¹t ®éng. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ vµ xÕp lo¹i doanh nghiÖp cña Ng©n hµng gãp phÇn kiÓm tra l¹i mét lÇn n÷a tÝnh trung thùc, ®óng ®¾n cña viÖc ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ t¹i doanh nghiÖp. Tõ ®ã gióp doanh nghiÖp cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n cã thÓ ®­a ra ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®óng ®¾n, phï hîp ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 1.2.7 C¶i tæ c¬ cÊu tæ chøc vµ quyÒn h¹n cña c¸n bé Ng©n hµng: HiÖn nay hÇu hÕt c¸c Ng©n hµng ë ViÖt Nam ®Òu gÆp ph¶i c¸c v­íng m¾c vÒ c¬ cÊu. Bé m¸y tæ chøc cña Ng©n hµng qu¸ cång kÒnh, tuy nhiªn ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. C¸n bé tÝn dông hiÖn nay võa lµm c«ng t¸c thÈm ®Þnh tÝn dông võa lµm c«ng t¸c cho vay - vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã ®©y cã thÓ coi lµ viÖc võa ®¸ bãng võa thæi cßi, ®iÒu nµy lµ c¬ héi ®Ó cho mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc x¶y ra, thiÖt h¹i tíi lîi Ých cña Ng©n hµng. Trong khi ®ã, hÖ thèng Ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam vÉn tån t¹i ®­îc trong m«i tr­êng ®Çy rñi ro víi l­îng nh©n viªn rÊt Ýt nh­ng giái vµ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý rÊt chÆt chÏ. Tæng d­ nî b×nh qu©n cña c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trªn 25% tæng d­ nî toµn hÖ thèng, nh­ng d­ nî tÝn dông chØ chiÕm kho¶ng 0,2%. Víi mong muèn ho¹t ®éng phßng chèng nî qu¸ h¹n ®­îc hiÖu qu¶ nhÊt bµi viÕt xin ®­a ra mét c¬ cÊu tæ chøc t­¬ng ®èi hoµn chØnh ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô tÝn dông nãi riªng vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng nãi chung cña mét Ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ t¹i ViÖt Nam. * Mét sè kiÕn nghÞ nh»m ng¨n ngõa, h¹n chÕ vµ xö lý nî qu¸ h¹n: NÒn kinh tÕ n­íc ta míi chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung bao cÊp sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, tuy cã nhiÒu thµnh tùu song vÉn ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu mÆt ph¶i tiÕp tôc cñng cè vµ hoµn thiÖn. Víi sù hiÖn diÖn hîp ph¸p cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ song song tån t¹i, cïng ho¹t ®éng b×nh ®¼ng vµ c¹nh tranh m¹nh mÏ ®· t¹o nªn mét thÞ tr­êng hÕt søc s«i ®éng, ®ång thêi còng tiÒm Èn trong ®ã rÊt nhiÒu nguy c¬ rñi ro. Trong m«i tr­êng ®ã, viÖc ¸p dông chÆt chÏ c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o, t¨ng c­êng sù an toµn cho ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt kh¶ n¨ng rñi ro tÝn dông cã tÝnh quÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i. 2. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n­íc: Thø nhÊt, theo ®iÒu 14 Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh, c¸c tæ chøc tÝn dông míi chØ cã quü dù tr÷ ®Æc biÖt ®Ó dù phßng bï ®¾p rñi ro. Quü nµy ®­îc trÝch tõ lîi nhuËn rßng theo tû lÖ 10% cho tíi khi b»ng 100% vèn ®iÒu lÖ. Ng­îc l¹i, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi chung, c¸c doanh nghiÖp ®­îc trÝch lËp hai lo¹i quü ®Ó phßng chèng rñi ro trong kinh doanh ®ã lµ : quü dù tr÷ vµ dù phßng ph¶i thu khã ®ßi, quü dù tr÷ ®­îc h×nh thµnh tõ kÕt qu¶ kinh doanh (phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i cho doanh nghiÖp) nh»m ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp cã thÓ ho¹t ®éng b×nh th­êng khi gÆp rñi ro, thua lç trong kinh doanh hoÆc ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tæn thÊt thiÖt h¹i bÊt ngê do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan bÊt kh¶ kh¸ng. Cßn quü Dù phßng ph¶i thu khã ®ßi ®Ó ®Ò phßng nh÷ng tæn thÊt vÒ c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi cã thÓ x¶y ra tõ nh÷ng kho¶n nî ph¶i thu mµ ng­êi nî khã hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, nh»m h¹n chÕ ®ét biÕn vÒ kÕt qu¶ kinh doanh trong mét kú kÕ to¸n. Kho¶n dù phßng nµy ®­îc dù tÝnh vµ trÝch tr­íc vµo chi phÝ trªn c¬ së cã nh÷ng c¨n cø ®¸ng tin cËy vÒ c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi. Nh­ vËy, ta thÊy sù bÊt hîp lý ë ®©y lµ Ng©n hµng kh«ng nh÷ng thiÕu h¼n mét kho¶n bï ®¾p rñi ro rÊt lín t­¬ng øng víi kho¶n Dù phßng ph¶i thu khã ®ßi cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c mµ ngay c¶ viÖc trÝch lËp quü dù tr÷ còng bÞ khèng chÕ (b»ng 100% vèn ®iÒu lÖ), møc khèng chÕ nµy kh«ng cã ë nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c. Nh÷ng h¹n chÕ nµy lµm cho Quü dù tr÷ ®Æc biÖt ®Ó dù phßng bï ®¾p rñi ro qu¸ nhá bÐ so víi møc rñi ro cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh kinh doanh, ch­a ®ñ søc gióp c¸c tæ chøc trªn tù th©n kh¾c phôc rñi ro tÝn dông lµm cho nî qu¸ h¹n ngµy cµng chång chÊt, g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng Ng©n hµng. MÆc dï Nhµ n­íc ®· cã mét sè biÖn ph¸p gióp Ng©n hµng gi¶i quyÕt mét sè nî khª ®äng khã ®ßi d­íi h×nh thøc khoanh nî, nh­ng ®©y míi chØ lµ h×nh thøc t¹m thêi, vÒ l©u dµi Ng©n hµng cÇn ph¶i cã c¬ chÕ nh­ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh nî nµy. V× vËy Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn ph¶i cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc trÝch lËp hai quü t­¬ng øng víi hai quü dù phßng rñi ro cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh b×nh th­êng. C¶ hai quü nµy ®Òu nh»m môc ®Ých phßng chèng rñi ro mÊt vèn trong ho¹t ®éng tÝn dông, nh­ng chóng kh¸c nhau ë nguån h×nh thµnh vµ c¸ch thøc sö dông nguån vèn. Do ®ã, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÊp thiÕt ph¶i cã mét quy chÕ trÝch lËp Quü dù phßng rñi ro phï hîp cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó hä cã thÓ chñ ®éng trong viÖc bï ®¾p rñi ro cã hiÖu qu¶. Th­ hai, ®Ò nghÞ Ban l·nh ®¹o Ng©n hµng Nhµ n­íc duy tr× ®Ó phèi hîp víi mét sè c¬ quan nghiªn cøu vµ ®µo t¹o cã uy tÝn trong n­íc cïng víi Häc viÖn Ng©n hµng so¹n th¶o mét ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o bæ tóc kiÕn thøc vÒ lý luËn, chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, m«i tr­êng, c«ng t¸c x©y dùng §¶ng vµ tæ chøc quÇn chóng trong c¬ quan doanh nghiÖp cho ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý chñ chèt vµ c¸n bé x©y dùng chÝnh s¸ch cña toµn ngµnh víi thêi l­îng thÝch hîp, ®Ó ®éi ngò nµy cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu, nh»m t¹o ra mét b­íc c¨n b¶n n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc, t­ t­ëng gióp cho viÖc vËn dông chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµo viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ vËn hµnh b»ng c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Thø ba, Ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®Çu t­ hoµn chØnh thªm vµo c¸c tµi s¶n ®· ®­îc g¸n nî cßn x©y dùng dë dang hoÆc bÞ h­ háng, xuèng cÊp; thùc hiÖn c¸c chi phÝ b¶o hiÓm b¾t buéc ®Ó gãp phÇn b¶o qu¶n tèt tµi s¶n, h¹n chÕ thiÖt h¹i vµ cã kh¶ n¨ng xö lý ®­îc. Nguån vèn lÊy tõ vèn kinh doanh ®Ó ®Çu t­, sau ®ã h¹ch to¸n t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n nhËn g¸n nî. Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn h­íng dÉn viÖc h¹ch to¸n tµi s¶n ®· nhËn g¸n nî phï hîp nguyªn t¾c tr¶ nî b»ng tµi s¶n. Th­ t­, ®Ó phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng (nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n) cho phÐp c¸c Ng©n hµng ®­îc quyÒn chñ ®éng khai th¸c ph¸t m¹i tµi s¶n theo nhiÒu ph­¬ng thøc linh ho¹t hoÆc c¬ chÕ ph¸t m¹i th«ng qua Trung t©m ®Êu gi¸ (nÕu Ng©n hµng xÐt thÊy cÇn thiÕt). ChÊp nhËn vÒ thñ tôc ph¸p lý ®èi víi Héi ®ång xö lý ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn qua trung t©m ®Êu gi¸. Riªng tr­êng hîp mét ng­êi vay nhiÒu mãn nî, sau khi gi¶m trõ nî mµ vÉn cßn thõa th× ®­îc bæ sung cho mãn nî kh¸c thiÕu hoÆc kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. Thø n¨m, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu kinh nghiÖm thùc tÕ, theo dâi vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ë c¸c n­íc trong khu vùc ®Ó rót kinh nghiÖm chñ ®éng ban hµnh hoÆc ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ c¸c c¬ chÕ, quy chÕ nh»m hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý th«ng tho¸ng vµ an toµn trong viÖc gi¶i to¶, ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp. Thø s¸u, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn sím triÓn khai viÖc thµnh lËp C«ng ty mua b¸n tµi s¶n thÕ chÊp t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nh»m gi¶i phãng nguån vèn tån ®äng vµ lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. 3. §èi víi nhµ n­íc: §Ó gãp phÇn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, Nhµ n­íc cÇn cã: * C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp: - Thùc hiÖn kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh cña doanh nghiÖp sao cho phï hîp víi n¨ng lùc thùc tÕ cña doanh nghiÖp ®ã. Mét sè n¨m gÇn ®©y nh÷ng khã kh¨n c¶n trë lín ®èi víi ho¹t ®éng cho vay cña Ng©n hµng lµ sù kh«ng phï hîp gi÷a n¨ng lùc, tr×nh ®é thùc tÕ cña doanh nghiÖp vµ chøc n¨ng, ph¹m vi kinh doanh ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp. NhiÒu doanh nghiÖp quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh ®­îc Nhµ n­íc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ cho ®¨ng ký kinh doanh víi chøc n¨ng, nhiÖm vô v­ît qu¸ n¨ng lùc tµi chÝnh, tr×h ®é kü thuËt vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vèn tù cã rÊt nhá bÐ, tµi s¶n cè ®Þnh th­êng lµ nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®Ó thÕ chÊp. Trong khi ®ã, chøc n¨ng nhiÖm vô trong giÊy phÐp kinh doanh rÊt lín, yªu cÇu vay vèn cña nhiÒu kh¸ch hµng th­êng gÊp 20 - 50 lÇn vèn tù cã. Nh­ vËy nÕu cho vay theo ®óng chÕ ®é th× hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Òu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn hoÆc ®­îc cho vay kh«ng ®¸ng kÓ. §èi víi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, chØ chiÕm 20% c¸c ph¸p nh©n, thÓ nh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn Ng©n hµng. NÕu Ng©n hµng cø tiÕp tôc cho vay kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro ®èi víi kho¶n cho vay lµ rÊt lín, vµ nÕu rñi ro x¶y ra, Ng©n hµng sÏ vi ph¹m téi cè ý lµm tr¸i quy ®Þnh hoÆc thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm g©y hËu qu¶ nghiªm träng. V× vËy, vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra ®èi víi Nhµ n­íc, c¸c c¬ quan Bé ngµnh cã chøc n¨ng lµ ph¶i ®iÒu chØnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch trªn c¬ së nghiªn cøu kü nh÷ng tån t¹i thùc tÕ, kh¸ch quan nh»m gióp ®ì Ng©n hµngcã mét gi¶i ph¸p kh¶ thi trong qu¶n lý tÝn dông, ®¸p øng yªu cÇu t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng, hiÖu qu¶, an toµn tÝn dông. Cô thÓ: + CÇn quy ®Þnh râ chØ cã mét c¬ quan Nhµ n­íc duy nhÊt cã thÈm quyÒn cÊp giÊy phÐp thµnh lËp, giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh cho doanh nghiÖp. C¬ quan cÊp giÊy phÐp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n, vèn tù cã thùc tÕ, n¨ng lùc tr×nh ®é cña doanh nghiÖp ®ã. + GiÊy phÐp kinh doanh vµ quy m« ho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi vèn së h÷u vµ n¨ng lùc, tr×nh ®é qu¶n lý thùc tÕ cña doanh nghiÖp. - Cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu buéc doanh nghiÖp ph¶i chÊp hµnh ®óng ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª vµ chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc. Trong ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông, th«ng tin vÒ kh¸ch hµng lµ mét c¨n cø quan träng ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh mµ Ng©n hµng ®­a ra nh»m ®¶m b¶o an toµn cho vèn vay. Nh­ng trong t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay, mét trë ng¹i rÊt lín cho Ng©n hµng khi thu thËp th«ng tin vÒ kh¸ch hµng ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n ®èi víi c¸c kho¶n cho vay lµ t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña m×nh. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra nî qu¸ h¹n, rñi ro tÝn dông hiÖn nay. T×nh tr¹ng kh«ng chÊp hµnh ®óng chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª ®ang kh¸ phæ biÕn hiÖn nay mét phÇn lµ do Ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª ch­a ®ñ hiÖu lùc b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn vµ mét phÇn lµ do ®iªï kiÖn h¹ch to¸n thèng kª ë n­íc ta ch­a ph¸t triÓn vµ ch­a thùc hiÖn ho¹t ®éng kiÓm to¸n b¾t buéc, kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ vµ hµnh chÝnh xö lý c¸c vi ph¹m. V× thÕ, Nhµ n­íc cÇn cã ngay c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh t¨ng c­êng hiÖu lùc b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÊp hµnh ®óng ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª, thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc hµng n¨m ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. * C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o m«i tr­êng kinh tÕ æn ®Þnh, gãp phÇn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vèn tÝn dông Ng©n hµng cÊp cho nÒn kinh tÕ: Mét trong sè c¸c nguyªn nh©n g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, gi¶m hiÖu qu¶ vèn vay Ng©n hµng, dÉn ®Õn khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tr¶ nî Ng©n hµng lµ m«i tr­êng kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh: chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh, ®æi míi vµ hoµn thiÖn. S¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng lËu vµ hµng ngo¹i. C¸c doanh nghiÖp chuyÓn h­íng vµ ®iÒu chØnh ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng theo kÞp víi sù thay ®æi cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÜ m«. Do ®ã, mét sè doanh nghiÖp vµ ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh gÆp khã kh¨n, tån kho ø ®äng hµng ho¸ vËt t­, thua lç mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, lµm ph¸t sinh nî qu¸ h¹n khã ®ßi. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ®¶m b¶o mét m«i tr­êng kinh tÕ æn ®Þnh cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong ®ã cã ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Nªn cã nh÷ng b­íc ®Öm hoÆc nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc th¸o gì nh÷ng khã kh¨n khi cã sù chuyÓn ®æi, ®iÒu chØnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nh»m b¶o vÖ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, ®iÒu chØnh vµ t¨ng c­êng hiÖu lùc ph¸p lý cña chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch b¶o trî s¶n xuÊt trong n­íc, chÝnh s¸ch ng¨n chÆn hµng nhËp lËu… ®¶m b¶o t¸c dông tÝch cùc cña c¸c chÝnh s¸ch nµy. * Kiªn quyÕt ®Æt Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµo ®óng vÞ trÝ, chøc n¨ng cña nã, c¸c Ng©n hµng ph¶i ®­îc gi÷ quyÒn tù chñ vÒ nghiÖp vô, chñ ®éng n©ng cao chÊt l­îng c¸c kho¶n tÝn dông vµ m«ic kho¶n tÝn dông ph¶i ®­îc Ng©n hµng thÈm ®Þnh, tù quyÕt ®Þnh cho vay vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh chø kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp phi kinh tÕ nµo. * Nhµ n­íc cÇn t¨ng vèn tù cã cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nh»m t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ søc ®Ò kh¸ng cña hÖ thèng Ng©n hµng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Víi sè vèn tù cã Ýt ái nh­ hiÖn nay, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i sÏ rÊt khã kh¨n vµ lóng tóng kh«ng chØ trong viÖc qu¶n lý, gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n khæng lå mµ cßn trong viÖc duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn thêi gian tíi. H¬n n÷a tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®ang diÔn ra rÊt nhanh, yªu cÇu hÖ thèng tµi chÝnh n­íc ta ph¶i t¨ng tèc c¶ vÒ mÆt l­îng vµ chÊt nÕu kh«ng muèn bÞ chÕt ch×m. Tr­íc m¾t cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c Ng©n hµng ®Ó lµm c¬ së x©y dùng ch­¬ng tr×nh bæ sung vèn vµ ®Æc biÖt lµ s¸t nhËp t¹o thµnh c¸c Ng©n hµng cã tÇm cì. Bªn c¹nh ®ã nghiªn cøu ph­¬ng ¸n hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n­íc theo khu vùc thay thÕ theo tØnh thµnh nh­ hiÖn nay ®Ó tËp trung qu¶n lý, n©ng cao kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ tù chñ cña c¸c Chi nh¸nh Ng©n hµng. * CÇn sím x©y dùng, ban hµnh vµ triÓn khai thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t Ng©n hµng míi tõ phÝa Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, hµng n¨m ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i chÊt l­îng tÝn dông, tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ kho¶n vay cña tõng kh¸ch hµng vµ ®¸nh gi¸ tæng hîp c¸c kho¶n vay cßn l¹i. ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng kiÓm so¸t th­êng xuyªn toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng, thiÕt lËp hÖ thèng c¶nh b¸o sím c¸c nguy c¬ cã thÓ x¶y ra vµ hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p nh»m th¸o gì. HÖ thèng Ng©n hµng ph¶i ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn c«ng khai ho¸ tµi chÝnh vµ cã chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú hµng n¨m, tuyÖt ®èi kh«ng thÓ tiÕp tôc t×nh tr¹ng nhËp nh»ng võa lµm gi¶m lßng tin vµo hÖ thèng Ng©n hµng võa khã b¾t ®óng m¹ch ®Ó t×m ra ph­¬ng thuèc ch÷a trÞ. * C¸c quyÕt ®Þnh h­íng dÉn vÒ sö lý tµi s¶n thÕ chÊp vµ gi¶i to¶ c¸c kho¶n nî ®ãng b¨ng, thùc hiÖn mét ®ît tæng rµ so¸t ®Ó gióp ngµnh Ng©n hµng xö lý, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thu nî b»ng tµi s¶n, h­íng dÉn xö lý c¸c néi dung ®ang thùc sù khã kh¨n v­íng m¾c, cô thÓ nh­: - X¸c ®Þnh gi¸ g¸n nî, héi ®ång thÈm ®Þnh gi¸ tµi s¶n g¸n nî. - Hîp ph¸p ho¸ hå s¬ g¸n nî ®¶m b¶o quyÒn së h÷u tµi s¶n cña Ng©n hµng, ®Ó Ng©n hµng cã thÓ b¸n, chuyÓn nh­îng, khai th¸c nh»m thu håi vèn ®­îc thuËn lîi. - ChuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt n«ng nghiÖp phï hîp víi quy ho¹ch míi. - Cho phÐp chuuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt thuéc tµi s¶n g¸n nî. - BÊt ®éng s¶n xö lý theo quy ®Þnh nµy ®­îc hiÓu lµ biÖn ph¸p thu håi nî thuéc ho¹t ®éng tÝn dông. * §èi víi nh÷ng tµi s¶n Ng©n hµng ®· nhËn g¸n nî mµ kh«ng cã chanh chÊp nh­ng hå s¬ ph¸p lý ch­a ®Çy ®ñ, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ chØ ®¹o UBND c¸c tØnh, thµnh phè vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng gióp Ng©n hµng hîp thøc ho¸, hoµn chØnh hå s¬ ®óng ph¸p luËt. * ChÝnh phñ, Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã quyÒn tù chñ ®óng ra tæ chøc b¸n tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp ®Ó thu håi vèn ®èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n (theo nh­ c¸c ®iÒu kho¶n ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång tÝn dông), ®Æc biÖt cã thÓ cã c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ®èi víi nh÷ng kho¶n nî khã thu håi ph¸t sinh nh­ miÔn thuÕ doanh thu, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chØ thu phÝ dÞch vô b¸n ®Êu gi¸ mét lÇn khi b¸n ®­îc tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp trong tr­êng hîp ph¸t m¹i tµi s¶n qua c¸c trung t©m b¸n ®Êu gi¸. PhÝ nµy theo ®Þnh cña ph¸p luËt, bªn vay ph¶i thanh to¸n nh­ng ®èi víi nî qu¸ h¹n ph¶i xö lý thÕ chÊp ®Ó thu håi nî th× phÇn lín kh¸ch hµng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n, do ®ã sÏ ph¶i trõ vµo sè tiÒn thu ®­îc tõ viÖc b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp nµy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò thu nî cña Ng©n hµng. TÊt nhiªn sÏ cã nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®· quy ®Þnh tû lÖ hîp ph¸p gi÷a gi¸ trÞ tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp vµ møc cho vay ban ®Çu ®Ó ®¶m b¶o thu nî gèc, l·i trong h¹n, l·i qu¸ h¹n vµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh. Nh­ng trªn thùc tÕ th× khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn gi¸ trÞ tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp ®Æc biÖt lµ sù gi¶m gi¸ cña thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n trong giai ®o¹n hiÖn nay. Thùc tÕ ®Õn nay gÇn nh­ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n ®­îc thu håi tõ viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp ®Òu ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch: kh¸ch hµng vµ ng©n hµng tho¶ thuËn b¸n, cã sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. §Ó xö lý theo h­íng trªn th× Ng©n hµng th× cÇn ph¶i hoµn toµn linh ®éng trong viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp vµ ph¶i cã sù ®ång t×nh ñng hé cña c¸c c¬ quan h÷u quan cïng víi sù tù gi¸c nhÊt ®Þnh tõ phÝa kh¸ch hµng. V× vËy, kiÕn nghÞ trªn ®èi víi ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó c«ng t¸c xö lý nî qu¸ h¹n cã hiÖu qu¶. KÕt luËn Nî qu¸ h¹n vµ rñi ro tÝn dông cã thÓ x¶y ra khi xuÊt hiÖn nh÷ng biÕn cè kh«ng l­êng tr­íc ®­îc do chñ quan hay kh¸ch quan khiÕn cho ng­êi ®i vay kh«ng thùc hiÖn ®óng cam kÕt nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Ng©n hµng, nã xuÊt ph¸t tõ m«i tr­êng kinh tÕ - x· héi nh­ l¹m ph¸t, suy tho¸i kinh tÕ, chÝnh s¸ch Nhµ n­íc hay m«i tr­êng ph¸p lý kh«ng æn ®Þnh, hoÆc thiªn tai... Dï cho nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n ph¸t sinh tõ nguyªn nh©n nµo ®i ch¨ng n÷a th× nã còng mang l¹i nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng nhá ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng nãi chung. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng nî qu¸ h¹n vµ rñi ro tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt cÇn ®­îc gi¶i quyÕt trong ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng hiÖn nay. Víi thÕ m¹nh vÒ vèn, víi nh÷ng tiÕn bé nhanh trong lÜnh vùc c«ng nghÖ,... vµ nhÊt lµ cã ®éi ngò c¸n bé giµu kinh nghiÖm, nhiÖt t×nh, NHNT ViÖt Nam ®· vµ ®ang lµ NHTM lín nhÊt ViÖt Nam, gi÷ vai trß chñ ®¹o trong lÜnh vùc cho vay vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Lµ mét NHTM nªn viÖc gÆp rñi ro trong ho¹t ®éng Ng©n hµng nãi chung vµ trong ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng lµ ®iÒu tÊt yÕu. Ph¶i ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng mµ c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ ch­a æn ®Þnh, nhÊt lµ cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ n¨m võa qua, cïng víi sù ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña c¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi... Tuy nhiªn Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng VN ®· kh«ng nh÷ng ®øng v÷ng trong c¹nh tranh mµ cßn ph¸t triÓn thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng, trong ®ã c«ng t¸c tÝn dông ®· gãp phÇn kh«ng nhá ®Ó mang nh÷ng th¾ng lîi ®ã. Vµ phÇn nµo ®ã Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng VN ®· t×m ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu t×nh h×nh tÝn dông t¹i Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng VN, th«ng qua viÖc ph©n tÝch nî qu¸ h¹n vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra nî qu¸ h¹n t«i ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ nî qu¸ h¹n trong ho¹t ®éng tÝn dông. ThiÕt nghÜ r»ng nh÷ng vÊn ®Ò ®ã chØ lµ mét ý kiÕn nhá ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng, lµ nh÷ng biÖn ph¸p gãp phÇn x©y dùng hÖ thèng phßng chèng rñi ro cña Ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn t¹i vµ trong t­¬ng lai. Do thêi gian nghiªn cøu vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. T«i rÊt mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o h­íng dÉn Lª ThÞ Thuû Thuû ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy./. tµi liÖu tham kh¶o - Ng©n hµng Th­¬ng m¹i (Edward W.Reed & Edward KGill - NXB TP Hå ChÝ Minh - 2000). - Qu¶n lý & kinh doanh tiÒn tÖ (Tr­êng §¹i häc Tµi chÝnh kÕ to¸n - NXB Tµi chÝnh - 2001). - T¹p chÝ Ng©n hµng n¨m 2000-2001-2002. - T¹p chÝ Vietcombank n¨m 1999 - 2000 - 2001. - B¸o c¸o th­êng niªn NHNT c¸c n¨m 2000 - 2001 - 2002. - T¹p chÝ th«ng tin khoa häc Ng©n hµng 3-4/2000. - T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ c¸c n¨m 2000 - 2001 - 2002. - C¸c v¨n b¶n vÒ cho vay, thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n cña NHNT. - Kinh tÕ 1999 -2000 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi. - Kinh tÕ 2000 -2001 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi. T×m hiÓu thÓ lÖ tÝn dông míi (Hå Ngäc CÈn - NXB Thµnh phè HCM - 2000). ._.