Tác động của đổi mới chính sách thương mại đến ngoại thương Việt Nam trong những năm gần đây

Ch­¬ng IMét sè vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam I. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i 1. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ ViÖt Nam Qua h¬n 15 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã thªm thÕ vµ lùc ®Ó b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Chóng ta ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu to lín nh­ nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ nhanh vµ æn ®Þnh, c¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tiÕn bé, kiÒm chÕ vµ ®Çy lïi ®­îc n¹n siªu l¹m ph¸t, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. MÆc dï vËy, chóng ta còng ph¶i nhËn thÊy r»ng ViÖt Nam vÉn ®ang cßn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp cßn nhá bÐ, kÕt cÊu h¹ tÇng cßn kÐm ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt ch­a x©y dùng ®­îc bao nhiªu. NÒn kinh tÕ cã møc t¨ng tr­ëng cao nh­ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cßn thÊp. TÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ ch­a cao. Nhµ n­íc cßn qu¶n lý rÊt chÆt chÏ nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh­ ng©n hµng, b­u ®iÖn, ®iÖn lùc…Nh÷ng tÖ n¹n nh­ tham nhòng, bu«n lËu, vi ph¹m kû c­¬ng cßn nÆng vµ phæ biÕn. Tuy nhiªn khã kh¨n cßn ®ang tån t¹i vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t sinh nh­ng nh÷ng th¸ch ®è gay go nhÊt cña thêi kú chuyÓn toµn bé nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý cò sang c¬ chÕ qu¶n lý míi vµ sù hÉng hôt vÒ viÖn trî, ®¶o lén vÒ ngo¹i th­¬ng do cã sù sôp ®æ cña Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®· qua råi. Kh«ng cã khã kh¨n nµo cã thÓ lín h¬n nh÷ng khã kh¨n ®· gÆp ph¶i trong nh÷ng n¨m ®Çu khëi ®éng ch­¬ng tr×nh ®æi míi. Khã kh¨n ®ang tån t¹i vµ sÏ ph¸t sinh chØ lµ khã kh¨n cña yªu cÇu ph¸t triÓn, t¨ng tèc ®é nÒn kinh tÕ chø kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n cã thÓ dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ sôp ®æ nh­ nh÷ng n¨m tr­íc ®©y. MÆt kh¸c, bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n, th¸ch ®è, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn cã thêi c¬ vµ thuËn lîi, néi lùc vµ ngo¹i lùc. NÕu khai th¸c tèt c¸c yÕu tè thuËn lîi, tËn dông ®­îc thêi c¬ sÏ cho phÐp kh¾c phôc khã kh¨n, v­ît qua th¸ch ®è, hµnh trang cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trªn con ®­êng héi nhËp chøa ®ùng thuËn lîi nhiÒu h¬n khã kh¨n, thêi c¬ lín h¬n th¸ch ®è. 2. Vai trß cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ ®èi víi ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét nÒn mËu dÞch tù do diÔn ra theo c¸c quy luËt kinh tÕ, ®ã lµ quy luËt vÒ gi¸ c¶, cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh …, c¸c quy luËt kinh tÕ nµy tån t¹i kh¸ch quan ngoµi ý muèn cña con ng­êi. NÕu mét nÒn kinh tÕ nµo ho¹t ®éng d­íi t¸c ®éng, ®iÒu tiÕt cña quy luËt kinh tÕ th× sÏ tèi ®a ho¸ ®­îc lîi nhuËn cã thÓ rót ra tõ c¸c nguån tµi nguyªn hiÖn cã. Nh­ng víi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc sÏ dÔ dµng n¶y sinh ra nh÷ng khuyÕt tËt cña thÞ tr­êng nh­ t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo rÊt cao, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp sÏ ngµy cµng nghiªm träng mµ tõ ®ã sÏ n¶y sinh ra nh÷ng tÖ n¹n x· héi, hoÆc cã nh÷ng lÜnh vùc cã Ých cho céng ®ång vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ x©y dùng h¹ tÇng c¬ së, ®Çu t­ vµo gi¸o dôc, y tÕ cÇn nhiÒu vèn nh­ng thêi gian thu håi chËm vµ lîi nhuËn thu ®­îc Ýt th× sÏ kh«ng ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ quan t©m. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn, ®Ó h­íng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng cã lîi nhÊt vµ phï hîp nhÊt víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña tõng quèc gia, chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc dï ë møc ®é can thiÖp, qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ thÕ nµo l¹i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn lÞch sö vµ quan ®iÓm nhËn thøc cña mçi n­íc. V× vËy, chóng ta thÊy hiÖn nay c¸c n­íc ®Òu sö dông chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña m×nh ®Ó can thiÖp vµo thÞ tr­êng, thóc ®Èy kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn bÒn v÷ng, æn ®Þnh vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, x©m nhËp ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, c«ng cô vµ biÖn ph¸p thÝch hîp mµ Nhµ n­íc ¸p dông ®Ó qu¶n lý, ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña quèc gia trong tõng thêi kú, nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých ®· ®Þnh trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña quèc gia ®ã. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng mµ mçi quèc gia xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm vµ môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña m×nh x©y dùng nªn mét c¸ch phï hîp. Ngoµi ra chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña mét n­íc chÞu ¶nh h­ëng vµ còng chi phèi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña c¸c n­íc kh¸c. ë ViÖt Nam, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®· dÇn xo¸ bá ®­îc c¸c ®Þnh kiÕn. ChuyÓn ®æi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tõ qu¶n lý theo m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kiÓu qu¶n lý theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ n¨m 1995 ta ®· söa ®æi l¹i chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch phi quan thuÕ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ… phï hîp víi yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh CEPT, HiÖp ®Þnh thuÕ quan cña khèi APEC vµ cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Nh÷ng thay ®æi ®ã ®· ®­îc c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ c«ng nhËn, qua ®ã vÞ thÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®· thay ®æi ®¸ng kÓ. NÒn kinh tÕ cña ta ®ang vµ sÏ héi tô ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn toµn thÕ giíi. Riªng ®èi víi lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i chÞu ¶nh h­ëng vµ còng chi phèi rÊt lín ®Õn lÜnh vùc nµy. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®· thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc tham gia s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu, gãp phÇn lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng víi tèc ®é cao. C¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu thÓ hiÖn trong chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ngµy cµng më réng, linh ho¹t ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng t×m ®èi t¸c vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, sù c¹nh tranh c¶ ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ ®· buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn mÉu m· s¶n phÈm, ¸p dông kü thuËt c«ng nghÖ míi, do ®ã ®· n©ng cao ®­îc khèi l­îng kim ng¹ch vµ chÊt l­îng xuÊt khÈu. Mét vÊn ®Ò rÊt ®¸ng chó ý lµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®· thóc ®Èy xuÊt khÈu tíi thÞ tr­êng ®Ých vµ nhËp khÈu tõ thÞ tr­êng nguån. ChÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ c¸c quy chÕ cô thÓ ®· gióp c¸c doanh nghiÖp m¹nh d¹n ®Çu t­ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu ®Ó ®­a tíi thÞ tr­êng tiªu dïng (thÞ tr­êng ®Ých) vµ nhËp khÈu, nhÊt lµ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tõ thÞ tr­êng cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i (thÞ tr­êng nguån). ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña n­íc ta ®· tõng b­íc cô thÓ ho¸ ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ®­a n­íc ta tõ mét nÒn kinh tÕ ®ãng sang mét nÒn kinh tÕ më, ®· vµ ®ang gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh c«ng rÊt ®¸ng khÝch lÖ. 3. TÝnh cÊp thiÕt ph¶i ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng mµ mçi quèc gia, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm vµ môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña m×nh x©y dùng nªn mét c¸ch phï hîp. Tuy nhiªn, kh«ng cã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i nµo lµ phï hîp cho tÊt c¶ c¸c quèc gia, trong mäi thêi ®iÓm bëi v× c¸c quy luËt kinh tÕ chi phèi nÒn kinh tÕ cña thÕ giíi còng nh­ cña c¸c quèc gia lu«n lu«n biÕn ®éng, sù biÕn ®éng cña c¸c quy luËt nµy kÐo theo sù thay ®æi chiÕn l­îc kinh tÕ cña tõng quèc gia, do ®ã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tÊt yÕu còng thay ®æi theo. HiÖn nay, xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi ®ang thay ®æi vµ xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh. TÊt c¶ c¸c quèc gia, nÕó kh«ng muèn ®øng ngoµi dßng ch¶y cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi th× buéc ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, tõng b­íc héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cô thÓ lµ ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, gi¶m bít c¸c hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ th«ng tho¸ng h¬n ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ChÝnh v× nh÷ng yªu cÇu thùc tiÔn trªn mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng thÓ kh«ng nghÜ ®Õn vÊn ®Ò c¶i c¸ch vµ ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña n­íc m×nh ®Ó phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña toµn thÕ giíi. §èi víi ViÖt Nam, chóng ta kh«ng thÓ duy tr× m·i chÝnh s¸ch khÐp kÝn, chia c¾t trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ c« lËp trong quan hÖ quèc tÕ ®· gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng nghiªm träng, kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn vµ tôt hËu so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Trong h¬n 15 n¨m qua, ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng c¶i c¸ch, ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi ®· ®­îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu … Cã thÓ nãi, ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ mét lùa chän tÊt yÕu kh«ng chØ riªng ViÖt Nam mµ cßn lµ cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. II. Néi dung vµ qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i 1. Kh¸i qu¸t chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tr­íc ®æi míi. 1.1. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tr­íc ®æi míi. Sau khi chiÕn tranh kÕt thóc vµo n¨m 1975, nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn lµ mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu, lÖ thuéc nhiÒu vµo nguån nguyªn liÖu, phô tïng vµ thiÕt bÞ cña bªn ngoµi. Nhµ n­íc vÉn duy tr× chÝnh s¸ch kinh tÕ ®ãng, quan hÖ bu«n b¸n víi n­íc ngoµi ch­a ph¸t triÓn, chñ yÕu lµ bu«n b¸n víi c¸c n­íc XHCN, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cßn manh móm, chÝnh v× vËy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thêi kú nµy chñ yÕu lµ qu¶n lý, ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ trong n­íc vµ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc XHCN. XuÊt ph¸t tõ nÒn kinh tÕ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vµ m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ¶nh h­ëng cña hÖ t­ t­ëng x· héi chñ nghÜa, ®éc quyÒn Nhµ n­íc ®èi víi ngo¹i th­¬ng ®· trë thµnh quy ph¹m ph¸p luËt cã tÝnh b¾t buéc. §iÒu nµy cã thÓ thÊy ®­îc th«ng qua c¸c khÝa c¹nh sau: - Nhµ n­íc ®éc quyÒn qu¶n lý vÒ ngo¹i th­¬ng Mäi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®Òu tËp trung vµo Nhµ n­íc, Bé Ngo¹i th­¬ng lµ c¬ quan duy nhÊt thay mÆt Nhµ n­íc qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Bé Ngo¹i th­¬ng x©y dùng kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ trùc tiÕp ph©n bæ kÕ ho¹ch chã c¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ®ång thêi Bé trùc tiÕp ®iÒu tiÕt, qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng b»ng c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh vµ th«ng qua hÖ thèng cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu. V× vËy, Bé Ngo¹i th­¬ng thay mÆt Nhµ n­íc trùc tiÕp kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nÕu gÆp khã kh¨n, v­íng m¾c, c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o Bé vµ xin ý kiÕn chØ ®¹o, kh«ng ®­îc tù ý söa ®æi kÕ ho¹ch. - Nhµ n­íc ®éc quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng C¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc XHCN kÕ kh¸c ®Òu mang tÝnh chÊt Nhµ n­íc vµ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh vµ NghÞ ®Þnh th­ mµ ChÝnh phñ ta ký kÕt víi chÝnh phñ c¸c n­íc XHCN. Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i th­¬ng do Nhµ n­íc ®éc quyÒn, Bé Ngo¹i th­¬ng cho phÐp mét sè doanh nghiÖp quèc doanh ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp víi n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp nµy chØ ®­îc kinh doanh nh÷ng mÆt hµng vµ ngµnh hµng ®­îc cho phÐp. Thùc chÊt ®©y còng lµ nh÷ng tæ chøc kinh doanh ®éc quyÒn vÒ c¸c mÆt hµng vµ ngµnh hµng ®­îc giao. TÝnh ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc trong kinh doanh ngo¹i th­¬ng rÊt cao vµ gÇn nh­ lµ tuyÖt ®èi. Sè l­îng c¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i th­¬ng lµ rÊt nhá, tÝnh ®Õn n¨m 1981, chØ cã 12 doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ®Õn n¨m 1987 lµ 35 doanh nghiÖp. TÝnh ®éc quyÒn trong kinh doanh ngo¹i th­¬ng cßn ®­îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hÞªn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn theo chØ tiªu ph¸p lÖnh cña Nhµ n­íc, ®iÒu ®ã nghÜa lµ s¶n xuÊt c¸i g×, xuÊt khÈu, nhËp khÈu mÆt hµng g×, trÞ gi¸ bao nhiªu, thÞ tr­êng nµo hÇu nh­ ®Òu do Nhµ n­íc chØ ®¹o, thËm chØ trong nhiÒu tr­êng hîp ngay c¶ gi¸ c¶ còng do Nhµ n­íc quy ®Þnh. H¹ch to¸n kinh tÕ ë giai ®o¹n nµy chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc. Th«ng qua chÕ ®é “thu bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng”, c¸c kho¶n ®­îc coi lµ l·i ph¶i nép cho Nhµ n­íc, c¸c kho¶n ®­îc coi lµ lç th× ®­îc Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp bï. Tuy nhiªn, tõ khi NghÞ ®Þnh sè 40/CP ngµy 7/2/1980 ra ®êi, quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng ®­îc më réng h¬n cho c¸c ®Þa ph­¬ng th«ng qua c¸c tæ chøc ngo¹i th­¬ng ®Þa ph­¬ng. Më réng quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp cho c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp. C¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu trùc thuéc c¸c Bé qu¶n lý s¶n xuÊt. Tõ quy ®Þnh nµy h×nh thµnh nªn Bé qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ngo¹i th­¬ng (Bé Ngo¹i th­¬ng) vµ Bé chñ qu¶n cña c¸c tæ chøc s¶n xuÊt ®­îc quyÒn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng (Bé qu¶n lý ngµnh). Ngoµi ra, NghÞ ®Þnh nµy cßn ®Ò cËp ®Õn viÖc söa ®æi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ xuÊt khÈu theo h­íng thu hÑp c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh ®èi víi hµng xuÊt khÈu, cho phÐp xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm ngoµi kÕ ho¹ch, do ®ã ®· h×nh thµnh hµng xuÊt khÈu theo kÕ ho¹ch vµ hµng xuÊt khÈu ngoµi kÕ ho¹ch. - Nhµ n­íc ®éc quyÒn vÒ tµi s¶n trong kinh doanh ngo¹i th­¬ng Do ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i th­¬ng tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, tµi s¶n phôc vô cho l­u th«ng vµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc thùc hiÖn chÕ ®é bao cÊp trong kinh doanh ngo¹i th­¬ng. Trong mét thêi gian dµi, nguyªn t¾c Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng ®­îc më réng ra toµn bé c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ®­îc ghi vµo HiÕn ph¸p ViÖt Nam n¨m 1980: “Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i” (§iÒu 21). Trong thêi kú nµy, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®­îc tËp trung vµo tay Nhµ n­íc. Bé Ngo¹i th­¬ng cã chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc (ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, so¹n th¶o ph¸p luËt, kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng…) ®ång thêi cã chøc n¨ng chØ ®¹o c¸c nghiÖp vô kinh doanh (Ên ®Þnh c¸c danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, thÞ tr­êng, ph­¬ng thøc mua b¸n, gi¸ c¶..) tõ ®ã dÉn ®Õn sù lÉn lén gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh vµ qu¶n lý kinh doanh. Tuy nhiªn, m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ®iÒu kiÖn lÞch sö, chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh. Ngµy nay, hÖ thèng XHCN ë Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u tan vì, cïng víi xu h­íng qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ – x· héi, ViÖt Nam còng ph¶i thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, do ®ã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thêi kú nµy víi viÖc Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng kh«ng cßn phï hîp n÷a. ChÝnh v× thÕ, Nhµ n­íc ta ®· cã chñ tr­¬ng ®æi míi vÒ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Ò ngµy cµng phï hîp h¬n víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. 1.2. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong thêi kú 1976-1985: Trong bèi c¶nh ®Êt n­íc ®· thèng nhÊt, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã nh÷ng thuËn lîi míi, ®ång thêi cã nh÷ng khã kh¨n míi. §Êt n­íc ®­îc thèng nhÊt, chóng ta cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒn n¨ng cña ®Êt n­íc (®Êt ®ai, rõng, biÓn, khÝ hËu, tµi nguyªn thiªn nhiªn, phong c¶nh, nguån lao ®éng vµ yÕu tè con ng­êi, vÞ trÝ cña ViÖt Nam …) ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ph¸t triÓn du lÞch, c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng më réng hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt víi n­íc ngoµi, thu hót vèn vµ kü thuËt n­íc ngoµi. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi míi, chóng ta còng ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n gay g¾t b¾t nguån tõ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n­íc cßn thÊp, c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cßn thÊp lÐm, kinh tÕ hµng ho¸ ch­a ph¸t triÓn, ch­a cã tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ, nÒn kinh tÕ cßn bÞ lÖ thuéc nÆng nÒ vµo bªn ngoµi. ChiÕn tranh kÐo dµi lµm ®· ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ nÆng nÒ lµm cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn chËm l¹i nhiÒu n¨m. Bªn c¹nh ®ã, mét sè n­íc ph­¬ng T©y ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch cÊm vËn vµ ph©n biÖt ®èi xö víi n­íc ta. Hoµn c¶nh quèc tÕ kh«ng thuËn lîi ®ã ®· g©y ra cho n­íc ta kh«ng Ýt khã kh¨n, nh­ng kinh tÕ nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng vÉn ®­îc tiÕp tôc ph¸t triÓn. Sau ®©y lµ kÕt qña ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu giai ®o¹n 1976 -1985: Qua b¶ng thèng kª sau chóng ta thÊy: - Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng dÇn qua c¸c n¨m. Tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong 10 n¨m (1976 - 1985) cña xuÊt khÈu t¨ng cao h¬n tû lÖ t¨ng cña tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu vµ cña nhËp khÈu. Trong khi tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong 10 n¨m cña xuÊt khÈu lµ 13,5% th× cña XNK céng l¹i lµ 8,4%, vµ cña nhËp khÈu chØ cã 7%/ n¨m. - TrÞ gi¸ xuÊt khÈu tuy cã t¨ng nh­ng trong 10 n¨m (1976-1985) xuÊt khÈu còng chØ ®¶m b¶o ®­îc 30,8% tæng sè tiÒn nhËp khÈu. - C¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ lu«n nghÞch sai (nhËp siªu) vµ nhËp siªu cã xu h­íng t¨ng. B¶ng 1: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1976 -1985 §¬n vÞ: TriÖu róp – USD N¨m Tæng KNXNK XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n th­¬ng m¹i TrÞ gi¸ TØ lÖ % 1976 1.226,8 222,7 1.004,1 -881,4 22,2 1977 1.540,9 322,5 1.218,4 -815,9 28,3 1978 1.630,0 326,8 1.303,2 -976,4 25,1 1979 1.846,6 320,,5 1.562,1 -120,5 21,0 1980 1.652,8 338,6 1.314,2 -975,6 25,8 1981 1.783,4 401,2 1.382,2 -981,0 29,0 1982 1.998,8 526,6 1.472,2 -945,6 35,8 1983 2.143,2 616,5 1.526,7 -910,2 40,4 1984 2.394,6 649,6 1.745,0 -1.095,4 37,2 1985 2.555,9 698,5 1.857,4 -1.158,9 37,6 Tæng sè 18.773,0 4.423,5 14.349,5 -9.926,0 30,8 Nguån: Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng - 1997 HÇu hÕt c¸c lo¹i hµng thiÕt yÕu phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®Òu ph¶i nhËp khÈu toµn bé hay mét phÇn di s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®¶m b¶o. Ngoµi s¾t thÐp, x¨ng dÇu, m¸y mãc thiÕt bÞ cßn nhËp khÈu c¶ hµng tiªu dïng. KÓ c¶ nh÷ng lo¹i hµng ho¸ lÏ ra s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh­ lóa g¹o, v¶i mÆc. Trong nh÷ng n¨m 1976 -1985 ®· nhËp khÈu 60 triÖu mÐt v¶i c¸c lo¹i vµ gÇn 1,5 triÖu tÊn l­¬ng thùc quy ra g¹o. XuÊt khÈu tuy cã t¨ng nh­ng trÞ gi¸ xuÊt khÈu qu¸ thÊp. Hµng xuÊt khÈu chñ yÕu dùa vµo thu gom s¶n phÈm tõ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn: 63% trÞ gi¸ xuÊt khÈu cña n¨m 1985 lµ n«ng, l©m, thuû s¶n: 28,9% lµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ thñ c«ng nghiÖp. 2. Néi dung c¬ b¶n cña ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i: 2.1. Më réng quyÒn tham gia ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. NghÞ ®Þnh 33/CP ngµy 19/4/1994 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ mét b­íc ngoÆt quan träng ®¸nh dÊu sù thay ®æi t­¬ng ®èi c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu n­íc ta. Tõ n¨m 1994 trë vÒ tr­íc, cã thÓ nãi Nhµ n­íc ta ®éc quyÒn vÒ ngo¹i th­¬ng, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hÇu nh­ chØ thùc hiÖn theo c¬ chÕ NghÞ ®Þnh th­ vµ giao cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thùc hiÖn; c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý chñ yÕu lµ phi thuÕ quan. Tõ n¨m 1994 trë ®i, víi sù ra ®êi cña NghÞ ®Þnh 33/CP, c«ng cô phi thuÕ quan chØ cßn gi¸ trÞ ®èi víi mét sè mÆt hµng thuéc danh môc cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu, cßn “tÊt c¶ hµng ho¸ ®Òu ®­îc xuÊt, nhËp khÈu vµ chÞu ®iÒu tiÕt b»ng thÕu theo LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu trõ mét sè mÆt hµng thuéc danh môc cßn chÞu sù ®iÒu chØnh b»ng nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý phi thuÕ quan” (§iÒu 4 NghÞ ®Þnh 33/CP) ¸p dông víi c¸c mÆt hµng: hµng cÊm xuÊt, nhËp khÈu, hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, hµng chuyªn dông vµ hµng cã liªn quan ®Õn c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ. NghÞ ®Þnh 33/CP ra ®êi ®· më réng quyÒn tham gia kinh doanh cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng ®ñ ®iÒu kiÖn mµ Nhµ n­íc ®Æt ra. Thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp cã vèn l­u ®éng b»ng tiÒn ViÖt Nam t­¬ng ®­¬ng 200.000 USD (víi doanh nghiÖp l­u th«ng), cã ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp ë c¸c tØnh miÒn nói hoÆc khã kh¨n vÒ kinh tÕ (100.000 USD), thø hai, ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ tr×nh ®é kinh doanh, ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng th× ®­îc Bé Th­¬ng m¹i cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ngoµi giÊy ®¨ng ký kinh doanh b×nh th­êng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc phÐp tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. MÆc dï thêi kú nµy ch­a cã nh÷ng c¬ chÕ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu thÝch ®¸ng. C¸c doanh nghiÖp nµy chØ ®­îc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ do chÝnh m×nh lµm ra. ViÖc xuÊt nhËp khÈu do khu chÕ xuÊt thùc hiÖn ®· kh«ng ®­îc tÝnh vµo kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu chung cña c¶ n­íc. Tuy nh÷ng n¨m nµy, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c khu chÕ xuÊt ch­a ®¸ng kÓ, nh­ng theo th«ng lÖ ngo¹i th­¬ng quèc tÕ, kÕt qu¶ xuÊt khÈu cña khu vùc nµy thuéc ph¹m vi cña xuÊt nhËp khÈu. Ho¹t ®éng gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn. Riªng vÒ gia c«ng, hµng n¨m kim ng¹ch hµng gia c«ng cña n­íc ta chiÕn kh«ng d­íi 20% tæng kim ng¹ch, cßn ho¹t ®éng ®¹i lý còng ®Æt ra yªu cÇu ngµy cµng bøc xóc, song trong nhiÒu n¨m qua, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng nµy ch­a cã nh÷ng quy chÕ ®iÒu hµnh mét c¸ch cã hÖ thèng, nªn c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c cÊp qu¶n lý cßn nhiÒu lóng tóng. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm tÝch cùc, NghÞ ®Þnh 33/CP cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ trªn thùc tiÔn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· dÇn dÇn béc lé nh÷ng tån t¹i. §ã lµ quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng yªu cÇu mang nÆng tÝnh thñ tôc. ViÖc cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu theo quy ®Þnh trªn tuy cã mÆt tÝch cùc nhÊt ®Þnh trong giai ®o¹n ®Çu ®Ó tiÕp tôc qu¶n lý chÆt chÏ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ë n­íc ta nh­ng t¸c ®éng râ nÐt nhÊt lµ g©y phiÒn hµ cho doanh nghiÖp, ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian lo c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, kÓ c¶ cã nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó ®èi phã víi c¸c yªu cÇu vÒ vèn, vÒ tr×nh ®é c¸n bé… §ång thêi còng lµ ®iÒu kiÖn lµm xuÊt hiÖn nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, t¹o kÏ hë cho sù hèi lé, tham nhòng phÝa ng­êi xin giÊy phÐp lÉn ng­êi cÊp giÊy phÐp. Tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò ®ã NghÞ ®Þnh 57/CP ngµy 31/07/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt Th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi; QuyÕt ®Þnh 55/Q§-TTg ngµy 03/03/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc phª duyÖt Danh môc hµng ho¸ xuÊt khÈu cã giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ®· gi¶i phãng xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ viÖc ban hµnh QuyÕt ®Þnh 0321/1998/Q§-BTM ngµy 14/03/1998, QuyÕt ®Þnh 0625/1998/Q§-BTM ngµy 03/06/1998 cña Bé Th­¬ng m¹i vÒ xuÊt nhËp khÈu, tiªu thu s¶n phÈm t¹i ViÖt Nam vµ gia c«ng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu rÊt bøc xóc cña thùc tiÔn. NghÞ ®Þnh 57/CP ®· quy ®Þnh réng h¬n nhiÒu so víi NghÞ ®Þnh 33/CP tr­íc ®©y vµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ tõ n¨m 1998, Nhµ n­íc ®· ban hµnh LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. T¹i §iÒu 5 – LuËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh th­¬ng nh©n ®­îc hiÓu “gåm c¸ nh©n, ph¸p nh©n, tæ hîp t¸c, hé gia ®×nh cã ®¨ng ký kinh doanh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i mét c¸ch ®éc lËp, th­êng xuyªn”. §iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh th­¬ng nh©n còng hÕt søc ®¬n gi¶n “ C¸ nh©n tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ, ph¸p nh©n, tæ hîp t¸c, hé gia ®×nh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó kinh doanh th­¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nÕu cã yªu cÇu ho¹t ®éng th­¬ng m¹i th× ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh vµ trë thµnh th­¬ng nh©n.” (§iÒu 17 – LuËt Th­¬ng m¹i) §èi víi th­¬ng nh©n ViÖt Nam, xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ kÓ c¶ xuÊt nhËp khÈu uû th¸c vµ uû th¸c xuÊt nhËp khÈu, ®­îc thùc hiÖn theo giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh (§iÒu 3 – NghÞ ®Þnh 57) kh«ng cÇn ph¶i xin giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu qua Bé Th­¬ng m¹i n÷a. C¸c chi nh¸nh c«ng ty, c«ng ty còng ®­îc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ thÝch hîp, theo uû quyÒn cña tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Nh÷ng hµng ho¸ cÊm xuÊt nhËp khÈu hoÆc xuÊt nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn sÏ do ChÝnh phñ trùc tiÕp phª duyÖt hoÆc uû quyÒn cho c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, ChÝnh phñ cã thÓ quyÕt ®Þnh t¹m ngõng xuÊt khÈu, nhËp khÈu víi mét thÞ tr­êng hoÆc víi mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn quyÒn tù vÖ theo ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Mäi th­¬ng nh©n kinh doanh cïng ngµnh hµng ®Òu ®­îc phÐp thµnh lËp héi liªn hiÖp héi ngµnh hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo quy chÕ cña Bé Th­¬ng m¹i. Mäi th­¬ng nh©n ViÖt Nam ®­îc phÐp nhËn gia c«ng cho th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, kh«ng h¹n chÕ sè l­îng, chñng lo¹i; nh÷ng mÆt hµng cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu hoÆc t¹m ngõng xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®­îc ®iÒu chØnh th«ng qua Bé Th­¬ng m¹i, ®ång thêi ®­îc quyÒn gia c«ng ë n­íc ngoµi c¸c lo¹i hµng ho¸ ®· ®­îc phÐp l­u th«ng trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam ®Ó kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp ®­îc phÐp xuÊt khÈu, tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc kh«ng do doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo quy ®Þnh cña giÊy phÐp ®Çu t­, trªn tinh thÇn më réng tèi ®a quyÒn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp FDI vµ khuyÕn khÝch m¹nh mÏ ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®èi víi khu vùc nµy. 2.2. ChÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ thÞ tr­êng. §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng (1991) th«ng qua c­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong 10 n¨m trong bèi c¶nh míi cña ®Êt n­íc vµ cña thÕ giíi. §¹i héi ®· nhÊt trÝ víi chñ tr­¬ng “®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸” c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, xuÊt nhËp khÈu ®­îc x¸c ®Þnh lµ kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh “ViÖt Nam lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc”. Héi nghÞ Trung ­¬ng 3 (kho¸ VII) ®· ®­a ra mét nghÞ quyÕt riªng vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng “x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu”. Nh­ vËy, tõ ®©y chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh, ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc coi thÞ tr­êng bªn ngoµi lµ mét ®éng lùc quan träng ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam. N­íc ta tiÕp tôc më réng quan hÖ bu«n b¸n víi tÊt c¶ c¸c n­íc (kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ) theo ph­¬ng thøc ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng. Më réng thÞ tr­êng míi, khai th«ng nh÷ng thÞ tr­êng cò ®· bÞ ¸ch t¾c. ë giai ®o¹n nµy c¸c chÝnh s¸ch nh»m vµo ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt, khÈu khai th¸c tiÒm n¨ng c¸c mÆt hµng truyÒn thèng vµ c¸c mÆt hµng míi mµ n­íc ta ®ang cã lîi thÕ. Trong nh÷ng n¨m 1991-1995, nhê chuyÓn h­íng kÞp thêi sang thÞ tr­êng c¸c n­íc trong khu vùc, n­íc ta kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng hÉng hôt khi mÊt thÞ tr­êng c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y, nhê ®ã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vÉn ®¹t ®­îc møc t¨ng tr­ëng cao. Tuy nhiªn, do c¸c nguyªn nh©n kh¸c nhau, n­íc ta l¹i bÞ r¬i vµo thÕ phô thuéc nÆng nÒ vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ch©u ¸. Trong khi ®ã, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta víi nhiÒu n­íc trong khu vùc l¹i t­¬ng ®ång, c¸c n­íc nµy chØ nhËp khÈu hµng ho¸ cña n­íc ta ë d¹ng th« ®Ó chÕ biÕn vµ t¸i xuÊt ®i c¸c thÞ tr­êng kh¸c nªn hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cña n­íc ta rÊt thÊp. MÆt kh¸c, nhËp khÈu cña n­íc ta tõ c¸c n­íc nµy ch­a ph¶i lµ c¸c c«ng nghÖ nguån nªn ¶nh h­ëng cña nhËp khÈu ®Õn biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cßn rÊt h¹n chÕ. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta kiªn tr× ®­êng lèi ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng, t×m c¸ch ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ë c¸c khu vùc ®Þa lý kh¸c nhau. Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc kh«i phôc c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, Nhµ n­íc ®· quan t©m ®Æc biÖt ®Õn c¸c thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái h¹n ng¹ch vµ nh÷ng thÞ tr­êng Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ võa qua. Nhµ n­íc t¨ng c­êng vai trß cña hÖ thèng th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi; ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin th­êng xuyªn cßn ®­îc giao nhiÖm vô t×m kiÕm thÞ tr­êng, kÓ c¶ viÖc ®¨ng ký chØ tiªu xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng ®Ó trùc tiÕp gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 90, n­íc ta ®· tÝch cùc nèi l¹i c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn víi c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y, ®ång thêi thóc ®Èy viÖc më réng thÞ tr­êng sang c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ EU, NhËt, ASEAN… §Æc biÖt lµ viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· më ra mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. VÒ chÝnh s¸ch mÆt hµng: Nhµ n­íc b¾t ®Çu chó ý ®Õn viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu tèi ®a c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­ dÇu th«, dÖt may, thuû s¶n, g¹o, cµ phª, giµy dÐp, cao su, h¹t ®iÒu, than ®¸, thñ c«ng mü nghÖ; ®ång thêi khuyÕn khÝch më réng thªm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc míi nh­ rau, hoa qu¶, thÞt, hµng chÕ t¹o c¬ khÝ, hµng ®iÖn tö – tin häc…vµo c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ Liªn bang Nga, céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp SNG, §«ng ¢u vµ khu vùc, nh»m t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng lo¹i vËt t­ hµng ho¸ ®­îc ®¸p øng chñ yÕu tõ nguån s¶n xuÊt trong n­íc nh­ thÐp x©y dùng, xi m¨ng ®en c¸c lo¹i, giÊy viÕt, giÊy trong vµ giÊy bao b×, ®­êng kÝnh, giao cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ chñ tr× cïng Bé Tµi chÝnh vµ c¸c bé s¶n xuÊt, Bé Th­¬ng m¹i x¸c ®Þnh nhu cÇu nhËp khÈu bæ sung vµ x©y dùng quy chÕ ®iÒu hµnh theo nguyªn t¾c: chØ nhËp khÈu nh÷ng vËt t­, hµng ho¸ víi chñng lo¹i, quy c¸ch s¶n phÈm trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt ch­a ®ñ nhu cÇu. §èi víi lo¹i trong n­íc ch­a s¶n xuÊt, sÏ ®iÒu tiÕt chñ yÕu b»ng thuÕ. Hµng tiªu dïng nhËp khÈu sÏ ®iÒu tiÕt chñ yÕu b»ng thuÕ vµ cã ®iÓm míi lµ c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu hµng tiªu dïng ph¶i c©n ®èi ngo¹i tÖ tõ nguån thu cña m×nh do xuÊt khÈu hoÆc ho¹t ®éng dÞch vô mang l¹i. §èi víi hµng qu¶n lý chuyªn ngµnh, sÏ rµ so¸t ®Ó xö lý theo h­íng gi¶m h¬n n÷a danh môc vµ sè l­îng nhËp khÈu. §ång thêi tiÕp tôc ®Ò nghÞ t¨ng thªm phô thu ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ ®ß ®iÖn gia dông, tr¸i c©y t­¬i, kh«, mü phÈm… Ngoµi c¸c chÝnh s¸ch chung, cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tiªng cho tõng nhãm mÆt hµng tuú theo ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i: - Lo¹i cã thÞ tr­êng tiªu thô vµ cã n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ®­îc tËp trung ­u tiªn khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cho s¶n xuÊt; ®Æc biÖt l­u ý tr­íc hÕt ®Õn c¸c mÆt hµng cã kim ng¹ch lín, thu hót nhiÒu lao ®éng vµ cã thÓ ®Èy nhanh ®­îc xuÊt khÈu nh­ hµng dÖt vµ may mÆc, giµy dÐp, thñy h¶i s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ… ChÝnh s¸ch chñ yÕu ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy lµ ®Çu t­ c¶i tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm … ®Ó mét mÆt cñng cè vÞ thÕ ë c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, mÆt kh¸c rÊt quan träng lµ ®Ó tiÕp cËn vµ më réng xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng kh«ng h¹n ng¹ch vµ c¸c thÞ tr­êng míi còng cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh. - Lo¹i cã thÞ tr­êng tiªu thô nh­ng n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc cã h¹n nh­ g¹o, dÇu th«, cµ phª…sÏ ®­îc t¨ng c­êng chÝnh s¸ch tiÕp thÞ ®Ó n¾m ch¾c gi¸ c¶ trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, ®ång thêi nghiªn cøu chÝnh s¸ch ®Çu t­ chÕ biÕn linh ho¹t ®Ó t¨ng nhanh xuÊt khÈu s¶n phÈm qua chÕ biÕn, thu l¹i gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao h¬n. - Lo¹i cã n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc dåi dµo nh­ng cßn thiÕu “®Çu ra” do ch­a t×m thÊy thÞ tr­êng hoÆc do chñng lo¹i, chÊt l­îng ch­a phï hîp hoÆc do ph­¬ng thøc thanh to¸n cßn khã kh¨n, nh­ l¹c, dÖt may, giµy dÐp, thuû h¶i s¶n, thÞt chÕ biÕn, rau qu¶… sÏ cè g¾ng t×m thÞ tr­êng, ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt l­îng vµ t¨ng c­êng ®µm ph¸n ë c¸c cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó c¶i thiÖn c¸c thñ tôc thanh to¸n hoÆc ¸p dông réng h×nh thøc hµng ®æi hµng… ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng thÞ tr­êng vµ mÆt hµng ®­îc ban hµnh: QuyÕt ®Þnh 746/Q§-TTg ngµy 24/08/1998 vÒ lËp quü th­ëng xuÊt khÈu. Theo quy ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ Bé Th­¬ng m¹i, doanh nghi._.Öp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã thµnh tÝch xuÊt khÈu xuÊt s¾c, hiÖu qu¶ cao, ®Òu ®­îc xÐt khen th­ëng. C¸c tiªu chuÈn cô thÓ ®Ó xÐt khen th­ëng ®­îc quy ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp lÇn ®Çu tiªn xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc xuÊt sang c¸c thÞ tr­êng hoµn toµn míi mµ cã hiÖu qu¶; c¸c doanh nghiÖp më réng ®­îc thÞ tr­êng truyÒn thèng hoÆc thÞ tr­êng míi víi nh÷ng mÆt hµng thuéc danh môc hµng ho¸ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, cã hiÖu qu¶, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 20%/n¨m; c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®¹t chÊt l­îng cao ®­îc quèc tÕ c«ng nhËn; c¸c doanh nghiÖp cã kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ 10 triÖu USD/n¨m trë lªn ®èi víi xuÊt khÈu hµng gia c«ng chÕ biÕn b»ng nguyªn vËt liÖu trong n­íc chiÕm tõ 60% trë lªn hoÆc mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc thu hót nhiÒu lao ®éng, nh­ hµng thñ c«ng mü nghÖ, n«ng, l©m, thuû, h¶i s¶n chÕ biÕn, hµng may mÆc kh«ng h¹n ng¹ch; cã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng ngoµi kim ng¹ch hoÆc ngoµi chØ tiªu ®­îc ph©n tõ 50 triÖu USD/n¨m trë lªn… Ngoµi ra, Nhµ n­íc sÏ dµnh mét phÇn thÝch ®¸ng cho c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch xuÊt khÈu hµng dÖt may sang c¸c thÞ tr­êng kh«ng h¹n ng¹ch hoÆc xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã sö dông phÇn lín c¸c nguyªn, phô liÖu trong n­íc. §èi víi c¸c mÆt hµng nhËp khÈu cßn qu¶n lý giÊy phÐp, nãi chung, Nhµ n­íc ­u tiªn ph©n cho c¸c doanh nghiÖp cã xuÊt khÈu ®Ó khÝch lÖ hä ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, g¾n xuÊt khÈu víi nhËp khÈu. MÆt kh¸c ®Ò nghÞ thùc hiÖn phô thu vµ ®iÒu chØnh møc phô thu theo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ dïng nguån thu nµy ®Ó gãp phÇn hç trî, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch cao hoÆc cã nhiÒu nç lùc ®Ó xuÊt khÈu ®­îc mÆt hµng míi hoÆc më thªm ®­îc thÞ tr­êng míi. 2.3. ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu cã nhiÒu thay ®æi c¨n b¶n vµ hoµn thiÖn h¬n. ThuÕ lµ mét vÊn ®Ò ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta hÕt søc quan t©m chó ý. Trong nh÷ng n¨m qua, ®i ®«i víi viÖc söa ®æi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ, x©y dùng mét chÝnh s¸ch tû gi¸ thÝch hîp, chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu còng ®­îc hÕt søc quan t©m. Hµng lo¹t nh÷ng thay ®æi, nh÷ng quy ®Þnh míi ®· ®­îc ®­a ra ®Ó dÇn hoµn thiÖn theo h­íng më cöa, dÇn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Cô thÓ nh­: lËp l¹i danh môc hµng ho¸ theo c¸ch ph©n lo¹i cña thÞ tr­êng quèc tÕ; quy ®Þnh râ nh÷ng hµng ho¸ cÊm nhËp, cÊm xuÊt, nh÷ng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ph¶i qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch vµ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c; dïng thuÕ lµm c«ng cô chÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu. ThuÕ suÊt ®­îc x©y dùng tuú thuéc vµo møc ®é khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ xuÊt nhËp khÈu, vµo møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ quèc tÕ víi gi¸ c¶ trong n­íc. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý ®èi víi s¶n xuÊt trong n­íc. Quy chÕ ban hµnh thuÕ suÊt ®­îc thay ®æi ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh kÞp thêi theo nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. C«ng t¸c h¶i quan còng ®­îc t¨ng c­êng, phèi hîp víi c¸c Bé ngµnh vµ víi c¸c n­íc cã chung biªn giíi ®Ó chèng bu«n lËu, ¸p dông biÖn ph¸p truy thu thuÕ ®èi víi hµng ngo¹i trèn thuÕ nhËp khÈu l­u th«ng trong néi ®Þa. VÒ chÝnh s¸ch cô thÓ nh»m ®æi míi vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VI cã nªu râ: “Söa ®æi thñ tôc cÊp giÊy phÐp xuÊt, nhËp khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®­îc thu©n lîi, kÞp thêi. Nhµ n­íc thu thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi mét sè mÆt hµng cã hiÖu suÊt thu ngo¹i tÖ cao vµ cã chÝnh s¸ch trî gi¸ ®èi víi mét sè mÆt hµng kh¸c… Ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu theo h­íng khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn liÖu, phô tïng thiÕt bÞ, h¹n chÕ viÖc nhËp hµng tiªu dïng xa xØ vµ nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc”. §èi víi thuÕ xuÊt nhËp khÈu, ë ViÖt Nam tõ n¨m 1979 víi m­êi møc thuÕ suÊt ®èi víi 12 mÆt hµng xuÊt khÈu vµ 28 møc thuÕ suÊt ®èi víi mÆt hµng nhËp khÈu h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu phøc t¹p, khã qu¶n lý vÒ mÆt vÜ m«. LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1987 vµ ®· söa ®æi hoµn thiÖn 3 lÇn vµo c¸c n¨m 1991,1993 vµ 1998. Nh­ng thùc chÊt LuËt thuÕ ban hµnh n¨m 1987 ®· ®­îc thay thÕ gÇn nh­ toµn bé b»ng LuËt thuÕ n¨m 1991 víi lý do quan hÖ th­¬ng m¹i cña thêi ®iÓm nµy kh¸c hoµn toµn so víi n¨m 1987. LÜnh vùc ho¹t ®éng bu«n b¸n víi c¸c n­íc cã chung biªn giíi còng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ. QuyÕt ®Þnh sè 78/TTg ngµy 28/02/1994 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh chÊn chØnh viÖc qu¶n lý t×nh h×nh bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc cã chung biªn giíi, thùc hiÖn theo ®óng HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· ký kÕt víi c¸c n­íc vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Æc biÖt trong t×nh h×nh kinh tÕ míi, ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t chÆt chÏ nhËp khÈu, ngµy 08/08/1998, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 143/1998/Q§-TTg söa ®æi chÕ ®é thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu tiÓu ng¹ch. QuyÕt ®Þnh nµy b·i bá chÕ ®é thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tiÓu ng¹ch quy ®Þnh t¹i QuyÕt ®Þnh sè 115/H§BT ngµy 09/02/1992 cña Héi ®ång Bé tr­ëng, ¸p dông chÕ ®é thuÕ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch ®Ó thèng nhÊt chÕ ®é thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; qu¶n lý tèt h¬n ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng ®­îc lËp l¹i cô thÓ h¬n, hoµn thiÖn h¬n, phï hîp víi t×nh h×nh míi, víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ. N¨m 1992 theo QuyÕt ®Þnh sè 172/TCTK-Q§ ngµy 01/1/1992, Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam trªn c¬ së hÖ thèng ®iÒu hoµ (HS) cña Héi ®ång hîp t¸c H¶i quan thÕ giíi (CCC). Trong b¶ng danh môc nµy, hµng ho¸ ®­îc ph©n theo phÇn, ch­¬ng, nhãm, ph©n nhãm vµ mÆt hµng ®Õn cÊp m· 6 ch÷ sè. KÓ tõ khi ban hµnh, b¶ng danh môc ®· phôc vô cã kÕt qu¶ cho nhiÒu môc ®Ých trong ®ã cã c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ n­íc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ viÖc n­íc ta trë thµnh thµnh viªn ASEAN, danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta còng ®· ®­îc hoµn thiÖn thªm vµ ph©n lo¹i chi tiÕt h¬n. Theo sù chØ ®¹o cña Thñ t­íng ChÝnh phñ (V¨n b¶n sè 5469/KHTH ngµy 29/09/1995), Tæng côc Thèng kª cïng víi Tæng côc H¶i quan vµ Tæng côc ThuÕ hoµn thiÖn b¶ng danh môc ë cÊp m· 8 ch÷ sè. Ngµy 26/12/1995, Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh “Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam” ph©n lo¹i chi tiÕt ®Õn cÊp m· 8 ch÷ sè theo QuyÕt ®Þnh 324/TCTK-Q§ vµ ®­îc ¸p dông kÓ tõ ngµy 01/01/1996. NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc ban hµnh Danh môc hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Møc thuÕ suÊt gi¶m dÇn ®èi víi phÇn lín hµng ho¸ tham gia ch­¬ng tr×nh CEPT. Danh môc c¸c mÆt hµng thùc hiÖn gi¶m thuÕ theo CEPT, gåm danh môc gi¶m thuÕ (IL), danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL), danh môc nh¹y c¶m (SL) vµ danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL). - C¸c mÆt hµng thuéc danh môc IL b¾t ®Çu c¾t gi¶m thuÕ tõ 01/01/1996 vµ kÕt thóc víi møc thuÕ suÊt 0-5% vµo ngµy 01/01/2001 ®èi víi c¸c mÆt hµng ®ang cã thuÕ suÊt ≤ 20%, c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt > 20% ph¶i gi¶m xuèng 20% vµo 01/01/2001 sÏ ph¶i gi¶m xuèng 0-5% vµo ngµy 01/01/2003. - C¸c mÆt hµng thuéc danh môc TEL ®­îc chuyÓn sang IL trong vßng 5 n¨m kÓ tõ ngµy 01/01/1999 ®Õn 01/01/2004 vµ thùc hiÖn c¾t gi¶m ®Ó ®¹t møc thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2006. Mçi n¨m ph¶i ®­a 20% sè mÆt hµng tõ TEL sang danh môc IL. - C¸c mÆt hµng thuéc danh môc SL b¾t ®Çu c¾t gi¶m thuÕ tõ 01/01/2004 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2013 víi møc thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0-5%. Do n­íc ta cã sè l­îng lín hµng ho¸ cã møc thuÕ suÊt tõ 0-5% so víi c¸c n­íc ASEAN nªn tõ th¸ng 12/1995 ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh cho ASEAN danh môc hµng ho¸ thuéc diÖn c¾t gi¶m thuÕ quan ®Çu tiªn bao gåm 1633 mÆt hµng. Nh÷ng mÆt hµng ®­îc ®­a vµo danh môc nµy chñ yÕu cã møc thuÕ quan thÊp. C¸c n¨m 1996, 1997 ®· ®­a thªm c¸c mÆt hµng vµo Danh s¸ch c¾t gi¶m thuÕ nh­ng vÉn chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng s½n cã møc thuÕ quan thÊp. Ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thùc sù ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1998 víi sè l­îng 1719 mÆt hµng. §Õn n¨m 2000, ViÖt Nam ®· ®­a kho¶ng 4200 dßng thuÕ vµo c¾t gi¶m theo CEPT/AFTA. - Cïng víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo ch­¬ng tr×nh CEPT, giai ®o¹n 1996-2000 n­íc ta ®ång thêi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c n­íc EU theo tho¶ thuËn HiÖp ®Þnh ®· ký kÕt gi÷a hai bªn vµo n¨m 1995. - §ång thêi víi viÖc thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan , n­íc ta ®· quan t©m ®Õn nh÷ng yªu cÇu vÒ kü thuËt nh­ ®iÒu hoµ thèng nhÊt danh môc biÓu thuÕ quan, ®iÒu hoµ thèng nhÊt hÖ thèng gi¸ trÞ tÝnh thuÕ quan . - §Æc biÖt ®Ó phï hîp víi c¸c quy ®Þnh quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· vµ sÏ tham gia, Quèc héi ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 4/1998/QH ngµy 20/05/1998 vÒ luËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu luËt cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu. Trong ®ã: + Söa ®æi quy ®Þnh vÒ thuÕ suÊt ­u ®·i: thuÕ suÊt ­u ®·i ®­îc ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc hoÆc khèi n­íc cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö MFN trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. + Söa ®æi quy ®Þnh vÒ thuÕ suÊt th«ng th­êng: thuÕ suÊt th«ng th­êng ®­îc ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n­íc hoÆc khèi n­íc kh«ng cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö MFN trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. ThuÕ suÊt th«ng th­êng ®­îc quy ®Þnh cao h¬n thuÕ suÊt ­u ®·i cña tõng mÆt hµng. + Bæ sung thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt: ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc hoÆc khèi n­íc cã tho¶ thuËn ­u ®·i ®Æc biÖt trong quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt Nam. + Quy ®Þnh thu thuÕ nhËp khÈu bæ sung ®èi víi ba tr­êng hîp: . Hµng ho¸ b¸n ph¸ gi¸ . Hµng ®­îc n­íc xuÊt khÈu trî cÊp lµm cho gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp h¬n gi¸ cña hµng cïng lo¹i b¸n trong n­íc. . Hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc cã chÝnh s¸ch ®Æc biÖt ®èi xö hµng nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam. So tr­íc, hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ qua c¸c n¨m thÓ hiÖn qua sè l­îng thuÕ suÊt gi¶m tõ 38 møc n¨m 1995 xuèng cßn 26 møc n¨m 1996, 19 møc n¨m 1999 vµ n¨m 2000 cßn 15 møc c¬ b¶n. Møc thuÕ suÊt cao nhÊt gi¶m tõ 200% n¨m 1995 xuèng cßn 60% n¨m 1999. Møc thuÕ trung b×nh t¨ng tõ 12,8% n¨m 1995 lªn 15,9% nh­ng ®é chªnh lÖch chuÈn tÝnh theo tû lÖ cña thuÕ suÊt trung b×nh gi¶m tõ 131% n¨m 1995 xuèng 117% n¨m 1999. BiÓu thuÕ xuÊt khÈu gåm 175 dßng, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu trong môc thuÕ xuÊt khÈu thuéc 17 nhãm kh¸c nhau. Møc thuÕ xuÊt khÈu cao ®èi víi mÆt hµng nguyªn liÖu th«, s¬ chÕ vµ møc thuÕ thÊp ®èi víi mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng, chÕ biÕn s©u. Ch¼ng h¹n, møc thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi mÆt hµng gç: 20% ®èi víi gç c©y, 15% ®èi víi gç cét. Ngoµi biÓu thuÕ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, n­íc ta cßn dïng biÖn ph¸p phô thu ®¸nh vµo mét sè mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu nh­ x¨ng dÇu, mét sè lo¹i s¾t thÐp, ph©n bãn, cµ phª, ®iÒu th« vµ cao su. ChÕ ®é phô thu lóc th× ¸p dông, lóc th× bá vµ møc phô thu còng th­êng xuyªn thay ®æi. 2.4. Nhµ n­íc tiÕn hµnh níi láng kiÓm so¸t hµnh chÝnh ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng. Víi sù ®æi míi t­ duy cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, thùc hiÖn më cöa nÒn kinh tÕ trong ®ã cã ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c nhau t¹o ®iÒu kiÖn võa thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu võa thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng ®· v¹ch ra. Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã lµ chÝnh s¸ch phi thuÕ quan. Trong giai ®o¹n 1986-1990, chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam vÉn ch­a râ nÐt bëi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, ho¹t ®éng theo chØ tiªu kÕ ho¹ch cña Nhµ n­íc. Nh÷ng chØ tiªu nµy lµ chØ tiªu ph¸p lÖnh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn. Tõ viÖc doanh nghiÖp nµo ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp khÈu mÆt hµng g×, t¹i thÞ tr­êng nµo, sè l­îng bao nhiªu, b¸n cho ai ®Õn vèn kinh doanh ®Òu do Nhµ n­íc chØ ®Þnh, cung cÊp, l·i th× Nhµ n­íc thu, lç th× Nhµ n­íc bï. C¸c doanh nghiÖp kh«ng cã quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn ®Õn giai ®o¹n tõ 1990-1995, ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp muèn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn ph¶i cã giÊy phÐp kinh doanh vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu do Bé Th­¬ng m¹i cÊp míi ®­îc quyÒn kinh doanh. Gi¸y phÐp nµy ®­îc cÊp trªn c¬ së c¸c doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh 388/CP, LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc, LuËt C«ng ty chøng nhËn pham vÞ kinh doanh nh÷ng mÆt hµng víi n­íc ngoµi. Bé Th­¬ng m¹i chØ cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong ph¹m vi h¹n ng¹ch quy ®Þnh, cßn nh÷ng mÆt hµng ngoµi h¹n ng¹ch th× c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu chØ viÖc ®¨ng ký t¹i Bé Th­¬ng m¹i mµ kh«ng h¹n chÕ sè l­îng còng nh­ vÒ chÊt l­îng. Nh»m ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ngµy 15/12/1995 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 89/CP cho phÐp b·i bá thñ tôc cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ tõng chuyÕn. §iÒu nµy t¹o cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m bít c¸c thñ tôc phiÒn hµ khi thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu, v× vËy mµ gãp phÇn kÝch thÝch ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §©y lµ mét b­íc tiÕn lín trong viÖc héi nhËp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÕ giíi. §Æc biÖt viÖc ra ®êi cña NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP ngµy 31/07/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh LuËt Th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn níi réng ph¹m vi kinh doanh xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 57/1998/CP cña ChÝnh phñ th× ph¹m vi ®­îc kinh doanh vÉn phô thuéc vµo néi dung ®¨ng ký kinh doanh. Trong khi ®ã, quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh l¹i do nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau cÊp mµ kh«ng cã nh÷ng quy ®Þnh thèng nhÊt, nªn khi khai b¸o hµng ho¸ nÕu kh«ng cã ngµnh hµng phï hîp, doanh nghiÖp l¹i ph¶i quay vÒ bæ sung giÊy ®¨ng ký kinh doanh, ®iÒu nµy g©y tèn kÐm vµ bá lì c¬ héi kinh doanh cña m×nh. V× thÕ, t¹i kú häp lÇn thø 5 cña Quèc héi kho¸ X ®· th«ng qua “LuËt doanh nghiÖp” kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i cña NghÞ ®Þnh 57 vµ ®· t¹o ra mét b­íc ®ét ph¸ míi trong viÖc më réng quyÒn tù do kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho mäi ®èi t­îng tham gia s¶n xuÊt kinh doanh. NghÞ ®Þnh 03/2000/N§-CP ngµy 03/02/2000 b·i bá thñ tôc cÊp giÊy phÐp kinh doanh vµ thay vµo ®ã lµ thñ tôc ®¨ng ký kinh doanh cña doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh Q§-TTg ngµy 03/02/2000 cña Thñ t­íng chÝnh phñ xo¸ bá 165 lo¹i giÊy phÐp kinh doanh. N¨m 1989, Nhµ n­íc b¾t ®Çu sö dông h¹n ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng thay cho c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr­íc ®ã. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy lµ NghÞ ®Þnh 64/H§BT ngµy 10/06/1989 cña Héi ®ång Bé tr­ëng, ChØ thÞ 114/H§BT th¸ng 05/1990 (sau nµy ®­îc thay thÕ b»ng NghÞ ®Þnh 114/H§BT). Sè l­îng mÆt hµng ®­a vµo qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch n¨m 1989 gåm 24, trong ®ã ®èi víi xuÊt khÈu lµ 10, nhËp khÈu lµ 14. Sau ®ã NghÞ ®Þnh 33/CP ngµy 19/4/1994 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· c¾t gi¶m tèi ®a sè l­îng mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch ®Ó chuyÓn sang chÕ ®é qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu theo “kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng” víi môc ®Ých xo¸ thªm mét b­íc “kÕ ho¹ch cøng” tr­íc ®©y.KÕt qu¶ lµ, sè l­îng mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch gi¶m rÊt nhanh trong giai ®o¹n 1989-1995: n¨m 1989 gåm 24 mÆt hµng trong ®ã xuÊt khÈu lµ 10, nhËp khÈu lµ 14; n¨m 1990 gåm 19 mÆt hµng trong ®ã xuÊt khÈu lµ 7, nhËp khÈu lµ 12; n¨m 1992 ®èi víi xuÊt khÈu chØ cßn mét mÆt hµng g¹o vµ 4 mÆt hµng nhËp khÈu lµ «t« du lÞch 12 chç ngåi, xe hai b¸nh g¾n m¸y, nguyªn phô liÖu s¶n xuÊt thuèc l¸, linh kiÖn vµ phô kiÖn ®iÖn tö CKD (QuyÕt ®Þnh sè 294/TMDL/XNK ngµy 09/04/1992). N¨m 1993 ®èi víi xuÊt khÈu ngoµi g¹o ra cßn hai mÆt hµng ®­îc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch lµ dÖt may vµo Nauy vµ Canada, do yªu cÇu tõ phÝa c¸c n­íc nhËp khÈu. §èi víi nhËp khÈu h¹n ng¹ch ¸p dông cho mét mÆt hµng lµ nguyªn phô liÖu s¶n xuÊt thuèc l¸ (QuyÕt ®Þnh sè 405/TM-XNK ngµy 13/09/1993). N¨m 1994 theo QuyÕt ®Þnh sè 78/TTg ngµy 28/02/1994 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ Th«ng t­ 04/TM-XNK ngµy 15/03/1995 cña Bé Th­¬ng m¹i hµng xuÊt khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch chØ cßn mét mÆt hµng lµ dÖt may. C¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng gi¶m so víi n¨m 1994. §èi víi xuÊt khÈu chØ cßn mét mÆt hµng lµ g¹o vµ nhËp khÈu chØ cßn ®èi víi 7 mÆt hµng lµ x¨ng dÇu, thÐp, xi m¨ng, ph©n bãn, ®­êng, «t« d­íi 12 chç ngåi vµ xe hai b¸nh g¾n m¸y. Tõ n¨m 1996, ViÖt Nam chuyÓn sang ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu theo mét c¬ chÕ æn ®Þnh h¬n tr­íc ®©y. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu qu¶n lý theo kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng vÉn ®­îc duy tr× theo ph­íng thøc Bé Th­¬ng m¹i kÕt hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cïng c¸c Bé chuyªn ngµnh liªn quan x©y dùng kÕ ho¹ch nhËp khÈu trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc. Hµng n¨m vµo quý I, Bé Th­¬ng m¹i ra c¸c Th«ng t­ h­íng dÉn chÝnh s¸ch mÆt hµng vµ c«ng bè khèi l­îng nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu theo kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng chia lµm hai nhãm chÝnh: -Nhãm hµng liªn quan ®Õn c©n ®èi víi s¶n xuÊt vµ nhu cÇu trong n­íc lµ nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng: x¨ng dÇu, ph©n bãn, vËt liÖu x©y dùng, v¨n phßng phÈm, ®­êng. - Nhãm hµng liªn quan ®Õn ph­¬ng tiÖn vËn t¶i: xe hai b¸nh g¾n m¸y,linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé, xe du lÞch 12 chç ngåi trë xuèng. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu vÉn ®­îc duy tr× ®èi víi hai mÆt hµng lµ g¹o vµ dÖt may. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o do Bé thùc hiÖn kÕt hîp víi Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng thon qu¶n lý theo môc ®Ých lµ ®Ó b¶o ®¶m an toµn l­¬ng thùc quèc gia vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ mÆt hµng nµy. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may do Bé Th­¬ng m¹i vµ Bé C«ng nghiÖp phèi hîp thùc hiÖn trªn kÕt qu¶ ®µm ph¸n song ph­¬ng cña n­íc ta víi EU (do ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO nªn bu«n b¸n mÆt hµng nµy ch­a ®­îc ®iÒu chØnh theo HiÖp ®Þnh dÖt may ATC). N¨m 1998, theo QuyÕt ®Þnh 11/1998 Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, giÊy phÐp nhËp khÈu ®­îc xo¸ bá ®èi víi hµng tiªu dïng, ph«i thÐp, clinker, xe t¶i, xe trªn 12 chç ngåi vµ mét sè chñng lo¹i giÊy, thÐp. §èi víi quy ®Þnh cÊm xuÊt, cÊm nhËp th× tuú thuéc vµo tõng giai ®o¹n Nhµ n­íc cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ. VÝ dô nh­ «t« d­íi 12 chç ngåi vµ xe g¾n m¸y ®· qua sö dông lóc cÊm nhËp, lóc cho phÐp nhËp khÈu, n¨m 1997 Nhµ n­íc cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng nh­ giÊy viÕt vµ giÊy trong c¸c lo¹i, c¸c lo¹i vËt liÖu x©y dùng, ®­êng… QuyÕt ®Þnh 46/Q§-TTg ngµy 04/04/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ xo¸ bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng nhËp khÈu trõ x¨ng dÇu vµ nguyªn liÖu. GiÊy phÐp nhËp khÈu vÉn ®­îc duy tr× ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ kÝnh, dÇu thùc vËt, vµi s¶n phÈm thÐp, xi m¨ng, ®­êng, xe m¸y vµ phô tïng thay thÕ, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i d­íi 9 chç ngåi ®Õn hÕt ngµy 31/12/2002. Ngoµi nh÷ng thay ®æi thÓ hiÖn trong c¸c chÝnh s¸ch nãi trªn, Nhµ n­íc ®· ®­a ra nhiÒu chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu nh­ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ s¶n xuÊt - xuÊt khÈu, t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t¨ng c­êng t¹o c¬ së h¹ tÇng cho hÖ thèng th«ng tin th­¬ng m¹i, hç trî vèn kinh doanh vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp. Nhê vËy mµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam nãi chung ngµy cµng ph¸t triÓn vµ phï hîp víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn toµn thÕ giíi. III. Kinh nghiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc. 1. Nh÷ng bµi häc thµnh c«ng. 1.1. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña NICs §«ng ¸. So víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn th× bèn n­íc NIC §«ng ¸ cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, tµi nguyªn nghÌo nµn, thÞ tr­êng néi ®Þa kh«ng lín. MÆc dï chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n lµ nh­ nhau, nh­ng c¸c n­íc NIC §«ng ¸ ®· t¹o ra ®­îc sù thÇn kú trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®ã lµ nhê viÖc c¸c n­íc nµy ®· t×m ®­îc hay nãi ®óng h¬n lµ s¸ng t¹o nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn lÞch sö cña m×nh. ChÝnh v× vËy hä ®· khai th¸c tèi ­u lîi thÕ so s¸nh, chän ®­îc nhiÒu gi¶i ph¸p ®óng ®¾n. Vµo nh÷ng n¨m 1950 vµ 1960, bèn n­íc NIC §«ng ¸ sím ¸p dông chiÕn l­îc th­¬ng m¹i theo h­íng khai th¸c tèi ­u lîi thÕ so s¸nh ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChiÕn l­îc nµy chØ chó ý ®Õn mét sè ngµnh cô thÓ, c¸c lÜnh vùc cô thÓ cã lîi thÕ so s¸nh, cã kh¶ n¨ng ®ét ph¸ t¹o ra sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é nhanh. Vµo thêi ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, c¸c NIC §«ng ¸ ®· lùa chän chiÕn l­îc c¬ cÊu kh¸c víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc nµy dµnh phÇn lín thêi gian vµ ­u tiªn cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i - dÞch vô ®i ®«i víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Trong th­¬ng m¹i dÞch vô, ¸p dông c¸c h×nh thøc hçn hîp së h÷u. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®an xen nhau, cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­ng l¹i cã tÝnh chÊt ph©n chia h¬n lµ c¹nh tranh. Kinh tÕ nhµ n­íc ®Òu hiÖn diÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vµ cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy víi hai vai trß: mét lµ, cung cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng, giao th«ng, th«ng tin vµ c¸c dÞch vô c«ng céng kh¸c; hai lµ, ®¶m nhËn vai trß më ®­êng b»ng viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh mòi nhän mµ v× nhiÒu lý do t­ nh©n ch­a s½n sµng ®Çu t­. Hçn hîp së h÷u lµ h×nh thøc t­¬ng ®èi phæ biÕn t¹i Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Xingapo. §©y lµ h×nh thøc c¬ cÊu nÒn kinh tÕ kh«n khÐo nh»m tËp trung vèn ®Çu t­, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n, kÕt hîp ®­îc vèn trong n­íc víi vèn n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ trong n­íc nhanh chãng tiÕp c©n víi c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn, tiÕp thu kü thuËt hiÖn ®¹i, ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc NIC §«ng ¸ gåm: - C¬ chÕ qu¶n lý vµ vai trß cña Nhµ n­íc trong th­¬ng m¹i: Vai trß cña Nhµ n­íc v« cïng quan träng, thÓ hiÖn ë nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu sau: Mét lµ, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Yªu cÇu quan träng bËc nhÊt ®èi víi æn ®Þnh kinh tÕ lµ æn ®Þnh tµi chÝnh – tiÒn tÖ, trong ®ã nhiÖm vô hµng ®Çu lµ ph¶i kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t. Mét trong nh÷ng néi dung quan träng kh¸c trong chøc n¨ng t¹o m«i tr­êng cña Nhµ n­íc lµ cung cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c tiÒn ®Ò kh¸c nh­: giao th«ng, ®iÖn, n­íc, th«ng tin, hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ, tÝn dông, gi¸ c¶, tû gi¸, ph¸p luËt. Hai lµ, dïng c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« dÉn d¾t, hç trî cho th­¬ng m¹i – dÞch vô vËn ®éng theo ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch. Tuy nhiªn kÕ ho¹ch chØ cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng vµ chØ dÉn, rÊt Ýt c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh. Mçi kÕ ho¹ch ®Òu thÓ hiÖn mét phÇn môc tiªu chiÕn l­îc dµi h¹n vµ ®i liÒn víi nã lµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ, tØ mØ. - ChiÕn l­îc th­¬ng m¹i g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ: chiÕn l­îc th­¬ng m¹i cña c¸c NIC §«ng ¸ bao gåm c¸c b­íc: B­íc 1: s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng tiªu dïng thay thÕ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm vµ hµng c«ng nghiÖp nÆng kh¸c. B­íc 2: xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng tiªu dïng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng cÇn nhiÒu vèn nh»m s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm trung gian, thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó thay thÕ nhËp khÈu. §©y chÝnh lµ giai ®o¹n thay thÕ nhËp khÈu lÇn hai. B­íc 3: chuyÓn giao c«ng nghÖ c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng cÇn nhiÒu lao ®éng, ®¶y m¹nh c«ng nghiÖp cã hµm l­îng khoa häc kü thuËt cao ®Ó xuÊt khÈu. HÇu hÕt c¸c NIC §«ng ¸ ®Òu khëi ®Çu qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ b»ng b­íc thay thÕ nhËp khÈu, trõ Hång K«ng. Tuy nhiªn chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu kh«ng qóa kÐo dµi, §µi Loan kÕt thóc vµo ®Çu thËp niªn 60, Hµn Quèc chÊm døt vµo cuèi kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt(1962-1966). Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ søc mua thÞ tr­êng néi ®Þa qu¸ thÊp v× thu nhËp cña d©n c­ cßn h¹n chÕ; mét sè nhµ s¶n xuÊt Ýt quan t©m ®Õn c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. MÆt kh¸c, khi ¸p dông chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu, c¸n c©n ngo¹i th­¬ng kh«ng ®­îc c¶i thiÖn, møc th©m hôt vÉn t¨ng lªn v× ®Ó thay thÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng, vÉn ph¶i nhËp khèi l­îng lín vËt t­, nguyªn liÖu, thiÕt bÞ, m¸y mãc. C¸c NIC §«ng ¸ ®· nhanh chãng chuyÓn sang b­íc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp nhÑ, ®ång thêi x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng ®Ó cã s¶n phÈm trung gian, thiÕt bÞ, m¸y mãc thay thÕ nhËp khÈu. Trong thêi kú ®Çu, viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng còng chó ý thÞ tr­êng trong n­íc khi xuÊt khÈu. ViÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong nh÷ng ngµy ®Çu cña c¸c NIC §«ng ¸ còng kh¸c c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë chç: phÇn lín c¸c n­íc ph¸t triÓn xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n, cßn bèn n­íc nµy l¹i b¾t ®Çu b»ng nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp tiªu dïng sö dông lao ®éng, ®ång thêi ®ã còng lµ nh÷ng ngµnh hä cã lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. C¸c NIC §«ng ¸ ®· khai th¸c nguån tiÒm n¨ng lao ®éng. Hä nghiªn cøu kü nh÷ng chç “trèng” trong nhu cÇu thÞ tr­êng quèc tÕ vµ quyÕt ®Þnh sö dông lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm nhá, cÇn Ýt vèn ®©u t­ nh­ng kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr­êng rÊt lín. Nhê nh÷ng b­íc ®i nµy, c¸c NIC §«ng ¸ kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp h­íng ngo¹i mµ cßn gi¶i quyÕt ®­îc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Tõ nh÷ng n¨m 1980 trë l¹i ®©y, c¸c NIC §«ng ¸ gÆp khã kh¨n vÒ gi¸ nh©n c«ng cao, lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng nªn c¸c n­íc nµy ®· vµ ®ang ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng sang c¸c n­íc kh¸c (ë n¬i mµ gi¸ nh©n c«ng thÊp). Kh¶ n¨ng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c NIC §«ng ¸ t­¬ng ®èi lín v× hiÖn nay c¸c n­íc nµy ®ang cã møc dô tr÷ ngo¹i tÖ cao. - §Èy m¹nh xuÊt khÈu - nh©n tè chñ chèt trong chiÕn l­îc th­¬ng m¹i. BiÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c NIC §«ng ¸ lµ thùc hiÖn chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. Hµng c«ng nghiÖp ®· trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña c¸c NIC §«ng ¸. Tr­íc ®©y c¸c n­íc nµy th­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ cã hµm l­îng lao ®éng cao, hiÖn nay chuyÓn sang xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ cã hµm l­îng kü thuËt cao. TËn dông lîi thÕ cña m×nh vÒ ®Þa lý vµ vËn t¶i biÓn, c¸c n­íc nµy cßn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng t¸i xuÊt. Hä mua n«ng s¶n hµng ho¸, kho¸ng s¶n, nguyªn liÖu tõ ch©u ¸ vÒ s¬ chÕ råi ®em xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng T©y ¢u vµ B¾c Mü. Do ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy trong khu vùc ngµy cµng t¨ng lªn, chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i cña thÕ giíi, ®ãng gãp vµo møc t¨ng tr­ëng GDP vµ trë thµnh mét huyÒn tho¹i cña ch©u ¸. B¶ng 2: T¨ng tr­ëng GDP vµ ®ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo GDP (tÝnh theo gi¸ n¨m 1990) §¬n vÞ: % T¨ng tr­ëng GDP XuÊt khÈu/GDP 60-73 73-80 80-86 60-73 73-80 80-86 Hång K«ng Hµn Quèc §µi Loan Xingapo 9,62 8,42 10,41 10,42 9,59 8,74 8,92 8,19 6,94 6,70 6,91 6,00 58,28 8,10 23,00 259,51 58,75 22,84 42,16 162,05 75,01 33,04 55,53 159,96 Nguån: - World Bank tapes 1987, and National sources. - World Bank, World Tables 1987 (4th edition). Tû träng hµng ho¸ chÕ t¹o trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng nhanh, trong khi tû träng hµng s¬ chÕ gi¶m. Nhê cã xuÊt khÈu t¨ng nhanh nªn ®· t¹o c¬ héi n©ng cao khèi l­îng nguyªn liÖu, thiÕt bÞ nhËp khÈu phôc vô cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nh­ vËy, xuÊt khÈu ®· trë thµnh ®éng lùc chñ yÕu thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. B¶ng 3: C¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¸c NIC §«ng ¸ thêi kú 1965-1986 (gi¸ n¨m 1980) §¬n vÞ: % Hµng xuÊt khÈu s¬ chÕ/XK Hµng xuÊt khÈu chÕ t¹o/XK 60-73 73-80 80-86 60-73 73-80 80-86 Hång K«ng Hµn Quèc §µi Loan Xingapo 7,56 25,75 34,66 17,95 7,64 21,34 13,65 21,34 8,57 18,75 7,79 18,75 90,18 14,42 38,93 14,42 91,61 37,09 61,96 37,09 90,82 53,15 68,88 53,15 Nguån: World Bank tapes, 1987, and Nationl sources Tuy nhiªn, hiÖn nay c¸c NIC §«ng ¸ ®· vÊp ph¶i mét sè khã kh¨n trªn con ®­êng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Gi¸ nh©n c«ng t¨ng nhanh nªn hµng ho¸ ®· gi¶m søc c¹nh tranh. §Ó kh¾c phôc khã kh¨n trªn, c¸c n­íc ®· thùc hiÖn ba gi¶i ph¸p c¬ b¶n: (1) §a ph­¬ng ho¸ quan hÖ ngo¹i th­¬ng, më réng quan hÖ víi c¸c n­íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, trong ®ã cã ASEAN; (2) T¨ng c­êng ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi, kÓ c¶ ®Çu t­ vµo Mü ®Ó tr¸nh b¶o hé mËu dÞch; (3) H­íng vµo phôc vô nhu cÇu trong n­íc. 1.2. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Trung Quèc. Tõ Héi nghÞ Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø 3 kho¸ XI th¸ng 12/1978, Trung Quèc ®· ®Ò ra ®­êng lèi c¶i c¸ch vµ më cöa kinh tÕ, lÊy viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ lµm träng t©m. Sau gÇn hai thËp kû tiÕn hµnh c¶i c¸ch th­¬ng m¹i, Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu næi bËt trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, víi møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n GDP ®¹t trªn 10%, ®­îc xÕp hµng cao nhÊt thÕ giíi. Sù t¨ng tèc cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc cã nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã sù gãp phÇn quan träng cña c«ng cuéc c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng, víi träng t©m lµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu Trung Quèc gåm: * Ph©n quyÒn ngo¹i th­¬ng: §Ó kÝch thÝch xuÊt khÈu tr­íc tiªn cÇn ph¶i ph©n quyÒn giao dÞch ngo¹i th­¬ng. Trung Quèc thay ®æi hÖ thèng ®iÓu hµnh cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, xo¸ bá c¸c kÕ ho¹ch mang tÝnh mÖnh lÖnh tËp trung qu¸ møc víi c¸c chØ tiªu cøng nh¾c trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. Tõ nh÷ng n¨m 1980, Bé Ngo¹i th­¬ng ®· thµnh lËp 800 c«ng ty xuÊt khÈu riªng biÖt, mçi c«ng ty ®­îc uû quyÒn giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ trong nh÷ng ph¹m vi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ChØ mét vµi n¨m sau, sè c«ng ty bu«n b¸n ®· t¨ng lªn h¬n 5.000. Nh×n chung, ph­¬ng h­íng c¬ b¶n lµ gi¶m bít ph¹m vi can thiÖp trùc tiÕp cña Nhµ n­íc víi c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. KÓ tõ n¨m 1994, Trung Quèc ®· b¾t ®Çu xo¸ bá nh÷ng kÕ ho¹ch mang tÝnh chØ thÞ víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu; ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp ®­îc më réng, kÓ c¶ quyÒn ®­îc v­¬n ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. C¬ së ph¸p lý ®Ó ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ “§¹o luËt ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ” ®­îc ¸p dông tõ ngµy 01/07/1994. Trong hÖ thèng ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc, c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t tËp trung kh¾t khe ®èi víi c¸c lÜnh vùc cña th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· gi¶m ®¸ng kÓ. * §iÒu chØnh hîp lý c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu: Trung Quèc chia c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu thµnh bèn lo¹i víi ba giai ®o¹n nh­ sau: - VÒ c¬ cÊu hµng ho¸: Lo¹i 1: s¶n phÈm th«, s¬ cÊp, kho¸ng s¶n, n«ng nghÞªp. Lo¹i 2: s¶n phÈm dÖt, c«ng nghiÖp nhÑ, s¶n phÈm gia c«ng, b¸n thµnh phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng. Lo¹i 3: s¶n phÈm hoµn chØnh, c«ng nghiÖp nÆng, ho¸ chÊt ®ßi hái hµm l­îng vèn cao. Lo¹i 4: s¶n phÈm kü thuËt cao, ®ßi hái hµm l­îng chÊt x¸m cao. - VÒ c¸c giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: lÊy xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ sö dung nhiÒu lao ®éng lµm träng t©m, thay thÕ dÇn xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm th«, s¬ cÊp vµ n«ng nghiÖp. Giai ®o¹n 2: lÊy xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp thµnh phÈm, c«ng nghiÖp nÆng, ho¸ chÊt sö dông nhiÒu vèn thay thÕ nh÷ng s¶n phÈm s¬ cÊp vµ c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng. Giai ®o¹n 3: lÊy viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm kü thuËt cao, ®ßi hái tri._.Ën thÞ tr­êng cung øng c«ng nghÖ nguån; - T×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi ë Mü La-tinh, Ch©u Phi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph­¬ng ch©m nãi trªn, môc tiªu ®Æt ra cho c¸c thÞ tr­êng nh­ sau: 1. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng TiÕp tôc coi träng khu vùc nµy trong 10 n¨m tíi v× ë gÇn ta, cã dung l­îng lín, ph¸t triÓn t­¬ng ®èi n¨ng ®éng. ThÞ tr­êng träng ®iÓm t¹i khu vùc nµy sÏ lµ c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc, NhËt B¶n, §µi Loan vµ Hµn Quèc. MÆt hµng träng t©m cÇn ®­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN sÏ lµ g¹o, linh kiÖn vi tÝnh, mét vµi s¶n phÈm c¬ khÝ (®èi víi c¸c n­íc ngoµi §«ng D­¬ng) vµ ho¸ phÈm tiªu dïng, thùc phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm nhùa, hµng b¸ch ho¸ (®èi víi Lµo vµ Campuchia). VÒ nhËp khÈu, mÆt hµng chñ yÕu tõ thÞ tr­êng nµy sÏ lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt dÇu thùc vËt, ph©n bãn, linh kiÖn vi tÝnh - c¬ khÝ - ®iÖn tö, x¨ng dÇu, s¾t thÐp, t©n d­îc vµ mét sè chñng lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng. Víi Trung Quèc, chóng ta cè g¾ng ®­a kim ng¹ch bu«n b¸n lªn 3-4 tû USD. TËn dông c¸c tho¶ thuËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ trao ®æi mét sè mÆt hµng víi sè l­îng lín, coi träng bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch. Víi NhËt B¶n, trong nh÷ng n¨m tíi mÆt hµng chñ lùc xuÊt khÈu sang sÏ lµ h¶i s¶n, hµng dÖt may, giµy dÐp vµ s¶n phÈm da, than ®¸ cao su, cµ phª, rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn, chÌ, ®å gèm sø vµ s¶n phÈm gç. MÆt hµng chñ yÕu nhËp khÈu tõ NhËt sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, chÊt dÎo nguyªn liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö tin häc c¬ khÝ, thuèc trõ s©u vµ nguyªn liÖu, s¾t thÐp, nguyªn phô liÖu dÖt - may - da. 2. Khu vùc Ch©u ¢u ChiÕn l­îc th©m nhËp vµ më réng thÞ phÇn t¹i Ch©u ¢u ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chia Ch©u ¢u thµnh 2 khu vùc c¬ b¶n: §«ng ¢u vµ T©y ¢u. T¹i T©y ¢u, träng t©m sÏ lµ EU mµ chñ yÕu lµ c¸c thÞ tr­êng lín nh­ §øc, Anh, Ph¸p vµ Italia. Nh×n chung, nhiÒu mÆt hµng cã thÓ t¨ng xuÊt khÈu vµo EU nh­ng träng t©m vÉn lµ dÖt may, giµy dÐp, h¶i s¶n, rau hoa qu¶, cao su, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç vµ s¶n phÈm c¬ khÝ. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ thÞ tr­êng nµy sÏ lµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, m¸y chÕ biÕn thùc phÈm, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y bay, ho¸ chÊt, t©n d­îc, nguyªn phô liÖu dÖt - may - da. Quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc §«ng ¢u vµ SNG, nhÊt lµ Liªn bang Nga cã thÓ vµ cÇn ®­îc kh«i phôc bëi ®©y lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cho thÞ tr­êng nµy, quü hç trî xuÊt khÈu cÇn sím ®­îc ra ®êi ®Ó b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu cho ng­êi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo Nga vµ §«ng ¢u theo ph­¬ng thøc “Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cïng lµm”, x©y dùng mét sè trung t©m tiªu thô hµng ho¸, hç trî tËn dông céng ®ång ng­êi ViÖt ®Ó ®­a hµng vµo Nga vµ §«ng ¢u, t¹o mét sè c¬ së s¶n xuÊt t¹i chç… Träng t©m vÒ hµng ho¸ xuÊt khÈu sÏ lµ cao su, chÌ, thùc phÈm chÕ biÕn, rau qu¶, ho¸ phÈm tiªu dïng, dÖt may, giµy dÐp vµ thñ c«ng mü nghÖ. Hµng nhËp khÈu chñ yÕu sÏ lµ thiÕt bÞ n¨ng l­îng, thiÕt bÞ má, hµng quèc phßng, ph©n bãn, s¾t thÐp, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, lóa mú vµ t©n d­îc. 3. Khu vùc B¾c Mü Träng t©m cña khu vùc nµy lµ thÞ tr­êng Hoa Kú. MÆt hµng chñ yÕu xuÊt vµo Hoa Kú sÏ lµ dÖt may, giµy dÐp, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm c¬ khÝ - ®iÖn, s¶n phÈm gç, thñ c«ng mü nghÖ, h¶i s¶n, cµ phª, h¹t ®iÒu, nh©n ®iÒu, chÌ, gia vÞ, rau qu¶ vµ thùc phÈm chÕ biÕn. MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao, phÇn mÒm, m¸y bay, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, ho¸ chÊt, t©n d­îc, s¶n phÈm cao su, chÊt dÎo nguyªn liÖu, lóa mú vµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc. C¸c ngµnh hµng trªn, nhÊt lµ chÕ biÕn gç, chÕ biÕn thùc phÈm, s¶n xuÊt ®å nhùa cÇn b¾t tay ngay vµo viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng Hoa Kú ®Ó th©m nhËp vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Riªng mét sè ngµnh nh­ dÖt may, giµy dÐp, chÕ biÕn h¶i s¶n ®· dµnh sù quan t©m kh¸ thÝch ®¸ng trong viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng Mü tõ tr­íc khi ký HiÖp ®Þnh nªn hÇu nh­ ®· ë thÕ s½n sµng ®Ó xuÊt ph¸t. 4. Ch©u §¹i D­¬ng Träng t©m t¹i khu vùc Ch©u §¹i D­¬ng lµ Ausralia vµ Newzealand. Quan hÖ th­¬ng m¹i víi hai thÞ tr­êng nµy ph¸t triÓn tèt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chøng tá tiÒm n¨ng kh«ng nhá nh­ng møc khai th¸c vÉn cßn thÊp. Do ®ã, cÇn kiªn tr× t×m kiÕm, t¹o lËp vµ cñng cè quan hÖ b¹n hµng. Hµng ho¸ ®i vµo khu vùc nµy chñ yÕu sÏ lµ dÇu th«, dÖt may, giµy dÐp, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm nhùa, s¶n phÈm gç vµ s¶n phÈm c¬ khÝ. Hµng nhËp khÈu sÏ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, s¾t thÐp, lóa mú, bét mú s÷a nguyªn liÖu vµ t©n d­îc. 5. Trung CËn §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi vµ Ch©u Mü Latinh Hµng ho¸ cña ViÖt Nam hiÖn ®· xuÊt hiÖn trªn c¸c thÞ tr­êng nµy nh­ng chñ yÕu lµ qua th­¬ng nh©n n­íc thø ba; kim ng¹ch xuÊt trùc tiÕp cßn kh¸ bÐ nhá. §Æc ®iÓm cÇn l­u ý ®èi víi c¸c thÞ tr­êng nµy lµ toµn bé c¸c n­íc trong khu vùc, kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®· tõng ph¸t triÓn theo ®­êng lèi kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, ®Òu ®· ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ hiÖn ®ang cã sù g¾n kÕt víi nhau th«ng qua viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc nh­ khèi liªn minh thuÕ quan Nam Ch©u Phi, khèi sö dông ®ång Franc ë T©y Phi, khèi Meghreb t¹i B¾c Phi… Th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc trong khèi ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt. V× lý do ®ã, trong chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng, cÇn chän thÞ tr­êng träng ®iÓm cho tõng khèi vµ lÊy ®ã lµm bµn ®¹p ®Ó tiÕn vµo c¸c n­íc trong khèi. Tãm l¹i, trong thêi gian tíi, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c­êng chç ®øng t¹i c¸c thÞ tr­êng ®· cã th× kh©u ®ét ph¸ cã thÓ lµ gia t¨ng sù cã mÆt t¹i thÞ tr­êng Trung Quèc, Nga, më ra thÞ tr­êng Mü, ch©u Phi vµ trong chõng mùc nµo ®ã lµ thÞ tr­êng Mü Latinh. III. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1. Môc tiªu c¬ b¶n mµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam cÇn h­íng tíi: 1.1. Thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i: §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thèng nhÊt chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i tõ thÊp ®Õn cao theo xu h­íng chung cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tr­íc m¾t cÇn b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi c¸c n­íc trong AFTA. §©y lµ môc tiªu quan träng vµ cÊp b¸ch hiÖn nay trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan ë møc 0-5% theo lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ sao cho viÖc nµy ®­îc hoµn tÊt vµo n¨m 2006 theo cam kÕt víi AFTA. §ång thêi cÇn chuÈn bÞ nhiÒu ph­¬ng ¸n ®Ó lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ quan theo cam kÕt víi c¸c n­íc. 1.2. X©y dùng chiÕn l­îc th­¬ng m¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi Tõ viÖc x¸c ®Þnh thÞ tr­êng träng ®iÓm, quy ho¹ch mÆt hµng xuÊt - nhËp khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ thÝch hîp, tæ chøc m¹ng l­íi ph©n phèi hµng ho¸ h÷u hiÖu. 1.3. Sö dông tæng hîp c¸c c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i, trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i theo c¸c môc tiªu ®· ®Æt ra. §Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ míi vµ tr¸nh nh÷ng ®ét biÕn cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, chóng ta ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. HiÖn nay, ®Ó ®iÒu tiÕt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, chóng ta cßn ®ang sö dông nhiÒu c«ng cô hµnh chÝnh nh­ cÊm, t¹m ngõng, h¹n ng¹ch, chØ tiªu, giÊy phÐp kh«ng tù ®éng, phô thu vµ gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu. C¸c c«ng cô nµy ®Òu lµ ®èi t­îng ph¶i bá trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. So víi thùc tiÔn qu¶n lý phæ biÕn trªn thÕ giíi th× n­íc ta ch­a ¸p dông mét sè c«ng cô nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan , thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ chèng trî cÊp… §©y lµ nh÷ng c«ng cô ®­îc c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ khu vùc thõa nhËn, chÝ Ýt lµ còng kh«ng ®Æt ra yªu cÇu xo¸ bá. V× vËy, ®Þnh h­íng c¬ b¶n cña c¬ chÕ qu¶n lý trong thêi gian tíi sÏ lµ gi¶m dÇn c¸c c«ng cô phi thuÕ thuéc nhãm thø nhÊt vµ t¨ng dÇn c¸c c«ng cô thuéc nhãm thø hai. 2. §Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i: 2.1. §æi míi chÝnh s¸ch thuÕ: Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ßi hái hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ n­íc ta ph¶i cã nh÷ng b­íc c¶i c¸ch phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng më cöa, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ . Trong bèi c¶nh cña qu¸ tr×nh héi nhËp, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu nh­ ®¶m b¶o æn ®Þnh thu phï hîp víi møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ; gãp phÇn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc; t¨ng c­êng vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu; phï hîp víi xu h­íng héi nhËp còng nh­ kh¶ n¨ng qu¶n lý thuÕ. Sau ®©y lµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu c¶i c¸ch, ®æi míi hÖ thèng thuÕ nªn trªn: - Thùc hiÖn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ: x©y dùng hÖ thèng thuÕ trung lËp nh»m ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt ®Ó cã thÓ ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý, khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc cã lîi thÕ so s¸nh lín, cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ c¸c n­íc. Thùc hiÖn cô thÓ víi tõng s¾c thuÕ nh­ sau: + §èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt cho mäi ngµnh s¶n xuÊt, kÓ c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ång thêi cÇn nghiªn cøu, x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt hîp lý so víi mÆt b»ng chung trong khu vùc. + Chóng ta ®· chuyÓn sang thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) thay cho thuÕ doanh thu. Tuy nhiªn, møc thuÕ suÊt thuÕ VAT còng cÇn ®­îc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh mét c¸ch hîp lý ®Ó võa cã t¸c ®éng thuËn lîi vÒ sè thu, võa cã t¸c ®éng mét c¸c hiÖu qu¶ tíi viÖc khuyÕn khÝch kinh doanh. Ngoµi ra viÖc ban hµnh vµ ¸p dông thuÕ VAT c¶ ®èi víi hµng nhËp khÈu cßn t¹o ®iÒu kiÖn h¹n chÕ phÇn gi¶m thu cña ng©n s¸ch khi chóng ta ph¶i thùc hiÖn c¸c b­íc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. - Thùc hiÖn gi¶m nh÷ng thuÕ suÊt cao: ViÖt Nam cÇn ®Æt môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ quan tr­íc n¨m 2003 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t vµ tr­íc n¨m 2006 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng. - Më réng diÖn chÞu thuÕ: më réng diÖn chÞu thuÕ cã thÓ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c s¾c thuÕ cô thÓ nh­ sau: + H¹n chÕ, lo¹i bá nh÷ng diÖn ­u ®·i, miÔn gi¶m trong mäi s¾c thuÕ; + Më réng viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ t¹i nguån ®èi víi c¸c tr­êng hîp cã nguån thu ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam cña c¸c ®èi t­îng c­ tró n­íc ngoµi; + §èi víi thuÕ nhËp khÈu, cã thÓ nghiªn cøu ®Ó n©ng møc thuÕ suÊt 0% trong mét sè tr­êng hîp. Nh­ng thuÕ suÊt nµy cÇn ®­îc xem xÐt cô thÓ c¨n cø theo kÕ ho¹ch th­¬ng m¹i còng nh­ t×nh h×nh s¶n xuÊt ®Ó n©ng lªn møc 3-5%. Nh­ vËy sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cho ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nãi chung mµ vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña CEPT. + §èi víi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thùc hiÖn söa ®æi theo h­íng më réng diÖn c¸c mÆt hµng ph¶i chÞu lo¹i thuÕ nµy . Cã thÓ ¸p dông c¶ víi hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc, më réng thªm ®èi víi mét sè mÆt hµng tiªu dïng cao cÊp nh­ m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, tï l¹nh… + Cã thÓ nghiªn cøu ban hµnh mét sè lo¹i thuÕ míi mét c¸ch hîp lý. - Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ: trong vÊn ®Ò nµy cÇn tËp trung chó ý nhÊt viÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi nh÷ng thu nhËp ®­îc ph¸t sinh tõ n­íc ngoµi, tiÕn hµnh qu¶n lý ®èi t­îng nép thuÕ b»ng m· sè. Ngoµi ra t¨ng c­êng chÊt l­îng kiÓm tra, thanh tra thuÕ vµ t¹o méi tr­êng ®¬n gi¶n, râ rµng ®Ó khuyÕn khÝch tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. 2.2. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc vµ chÝnh s¸ch c«ng cô phi thuÕ quan. Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc, cïng víi c¸c n­íc ASEAN x©y dùng khu vùc tù do, chóng ta kh«ng thÓ ®i ng­îc l¹i víi xu thÕ chung cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó tiÕp tôc duy tr× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n­íc cÇn ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: - Nguyªn t¾c b¶o hé chung: + ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc ®¸p øng nhu cÇu cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau, t¨ng thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng. + Nguyªn t¾c b¶o hé ph¶i ®­îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi. + C¬ së b¶o hé ®­îc quy ®Þnh cho mét sè ngµnh nghÒ vµ cã thêi h¹n cô thÓ. VÒ nguyªn t¾c, kh«ng cã b¶o hé vÜnh viÔn bÊt kú ngµnh nghÒ nµo. + ViÖc b¶o hé ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ®· ký kÕt. + Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu vÒ møc ®é b¶o hé, x©y dùng tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi mét c¸ch thÝch hîp, theo h­íng nh÷ng mÆt hµng nµo cÇn ®­îc b¶o hé ë møc cao nhÊt sÏ ®­îc ®­a vµo c¾t gi¶m thuÕ sau cïng vµ nh÷ng mÆt hµng nµo kh«ng cÇn b¶o hé sÏ ®­îc c¾t gi¶m thuÕ sím h¬n. + Phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan mét c¸ch linh ho¹t vµ thÝch hîp ®Ó cã thÓ duy tr× b¶o hé cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ. §ång thêi víi viÖc x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hé, cÇn gÊp rót triÓn khai viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan h÷u hiÖu, phï hîp vµ ®­îc th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp. Tr­íc m¾t chóng ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ danh môc nh÷ng mÆt hµng cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé vµ ph©n lo¹i chóng theo c¸c cÊp ®é b¶o hé kh¸c nhau. ViÖc tÝnh to¸n ®­a ra danh môc hµng cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ cña nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh t×nh h×nh cung cÇu trong n­íc, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi ®Þa vµ c¸c diÔn biÕn cña thÞ tr­êng quèc tÕ. Cã thÓ dù kiÕn ph©n lo¹i c¸c mÆt hµng b¶o hé cña ViÖt Nam theo c¸c cÊp ®é sau: + B¶o hé cÊp ®é 1 (cao nhÊt): nh÷ng mÆt hµng thuéc danh môc nh¹y c¶m + B¶o hé cÊp ®é 2: nh÷ng mÆt hµng thuéc c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh­ «t«, xe m¸y, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, xi m¨ng, s¾t thÐp… + B¶o hé cÊp 3: nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt Nh÷ng mÆt hµng kh«ng thuéc c¸c danh môc b¶o hé trªn cã thÓ huû bá ngay c¸c hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ quan, thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch. HÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam cã thÓ x©y dùng thµnh bèn lo¹i sau dùa trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cò vµ x©y dùng thªm mét sè biÖn ph¸p míi phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO: + Lo¹i 1: nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng trong khu«n khæ WTO + Lo¹i 2: nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt + Lo¹i 3: nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh + Lo¹i 4: nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp xuÊt nhËp khÈu 2.3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu: - N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu: x©y dùng trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm, giao dÞch th­¬ng m¹i, trung t©m b¸n bu«n, chî ®Çu mèi ë c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ c¸c thµnh phè lín, c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, kho ngo¹i quan vµ c¸c gian hµng ViÖt Nam ë ngoµi n­íc. T¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn, giíi thiÖu s¶n phÈm ë n­íc ngoµi. Xóc tiÕn xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu cã søc tiªu thô lín nh­: Mü, NhËt, EU, Trung Quèc, ASEAN ®èi víi c¸c mÆt hµng ta cã kh¶ n¨ng t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu nh­ thuû s¶n, hµng dÖt may, giµy dÐp, linh kiÖn ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç, d©y vµ c¸p ®iÖn. TriÓn khai ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i träng ®iÓm quèc gia, nghiªn cøu thµnh lËp Quü xóc tiÕn th­¬ng m¹i cã sù ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh hç trî doanh nghiÖp trong c¸c ho¹t ®éng héi chî, triÓn l·m, giíi thiÖu hµng mÉu. - Hç trî c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cÇn thiÕt cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu: khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh nghiªn cøu, triÓn khai øng dông c«ng nghÖ míi, ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ®ång thêi x©y dùng th­¬ng hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam. Hç trî c¸c doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ: ISO 9000, ISO 14000, HACCP… - §iÒu hµnh tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi ®æi míi theo h­íng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu: + Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. + Bá quy ®Þnh tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. + ChuyÓn tõ neo gi¸ vµo USD sang sö dông ræ tiÒn tÖ. + Xem xÐt vµ ®iÒu chØnh quy ®Þnh vÒ tr¹ng th¸i ngo¹i hèi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. + Tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn tÖ. + §iÒu chØnh tû gi¸ danh nghÜa phï hîp víi lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó tû gi¸ thùc kh«ng bÞ gi¶m sót, lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. - Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî xuÊt nhËp khÈu: ph¸t triÓn c¸c dÞch vô vËn t¶i hµng ho¸ XNK, c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm trong ho¹t ®éng XNK, c¸c h×nh thøc tÝn dông vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt nhËp khÈu. 2.4. §æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh quèc gia. - Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i phï hîp víi ph¸p luËt vµ th«ng lÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ, tham gia vµo c¸c c«ng ­íc cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû nµy, viÖc hoµn thiÖn c¸c khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cÇn x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý sau: + Quy chÕ vÒ më cöa hµng, lËp chi nh¸nh c«ng ty ë n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. + Quy chÕ vÒ héi chî, triÓn l·m vµ qu¶ng c¸o th­¬ng m¹i trong vµ ngoµi n­íc. + Quy chÕ vÒ ®¹i lý b¸n hµng cña n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. + Quy chÕ vÒ h×nh thøc kinh doanh t¹m nhËp ®Ó t¸i xuÊt, t¹m xuÊt ®Ó t¸i nhËp vµ h×nh thøc kinh doanh chuyÓn khÈu. + Quy chÕ vÒ qu¸ c¶nh hµng ho¸. + Quy chÕ uû th¸c vµ nhËn uû th¸c xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ ngoµi n­íc. + Quy chÕ vÒ gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu. + Nh÷ng quy chÕ vÒ ®Çu t­ ®Ó hç trî thªm cho luËt ®Çu t­. + C¸c lo¹i quy chÕ, thÓ lÖ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. + Rµ so¸t l¹i LuËt H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh d­íi luËt v× mét sè ®iÒu kho¶n cña luËt nµy cßn c¶n trë c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ch­a khuyÕn khÝch xuÊt, nhËp khÈu. - T¨ng c­êng sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ngo¹i th­¬ng. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kh¸ næi cém hiÖn nay lµ thiÕu sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, ngµnh h÷u quan trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ ph¸p lý cã liªn quan ®Õn ngo¹i th­¬ng. Sù ®¬n ph­¬ng vµ riªng rÏ cña mét sè Bé, ngµnh trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý còng nh­ quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh nÒn vÜ m« s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c ngµnh cã liªn quan ®Õn ®Þnh h­íng chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu kÕt hîp víi thay thÕ nhËp khÈu ®· mét mÆt chØ tÝnh ®Õn lîi Ých toµn côc cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, lµm gi¶m hiÖu lùc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n­íc, gi¶m hiÖu qu¶ cña chÝnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®ã. V× thÕ, t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, chÝnh s¸ch vµ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, ®iÒu hµnh vÜ m« c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng… ®­îc coi lµ mét ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p vÜ m« ®Ó tiÕp tôc hoµn chØnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. - TiÕp tôc gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh nh»m c¶i c¸ch mét b­íc nÒn hµnh chÝnh nhµ n­íc trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng: tiÕp tôc rµ so¸t c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh trong chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó tr×nh ChÝnh phñ hoÆc Bé Th­¬ng m¹i quyÕt ®Þnh nh»m lo¹i bá nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp. B·i bá tiÕp mét sè thñ tôc hµnh chÝnh ®ang cßn tån t¹i nh­ng kh«ng cÇn thiÕt, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu xö lý, nh­: cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, giao chØ tiªu xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng theo kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng. TiÕp tôc b·i bá c¬ chÕ qu¶n lý b»ng kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ ph©n bãn, xe hai b¸nh g¾n m¸y…, chØ gi÷ l¹i 2 mÆt hµng lµ g¹o vµ x¨ng dÇu. §æi míi thñ tôc cña ngµnh H¶i quan còng lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÊp thiÕt. Hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm tra h¶i quan theo quy ®Þnh cña ASEAN vÒ luång xanh, ®á, vµng. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh vµ giÊy tê song ph¶i thÝt chÆt ®­îc sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ chèng gian lËn, bu«n lËu th­¬ng m¹i, ¸p dông c«ng nghÖ vµ kü thuËt hiÖn ®¹i trong qu¶n lý. Môc lôc Lêi më ®Çu KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1976 -1985 9 B¶ng 2: T¨ng tr­ëng GDP vµ ®ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo GDP 31 B¶ng 3: C¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¸c NIC §«ng ¸ thêi kú 1965-1986 31 B¶ng 4: Kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam tõ 1996 ®Õn nay 40 B¶ng 5: Sè l­îng lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi tõ n¨m 1996 tíi nay 43 B¶ng 6: Tæng hîp sè lao ®éng theo C«ng ty ViÖt Nam 1999-01/2002 44 B¶ng 7: Mét sè mÆt hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2003 47 B¶ng 8: XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1986-1995 52 B¶ng 9: Sù thay ®æi c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1990-1995 53 B¶ng 10: XuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng 55 B¶ng 11: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph©n theo SITC 55 B¶ng 12: M­êi mÆt hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1991-1995 56 B¶ng 13: L¹m ph¸t, tû gi¸ vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i giai ®o¹n 1989-1995 57 B¶ng 14: Møc ®ãng gãp vÒ thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu 58 B¶ng 15: NhËp khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1986-1995 59 B¶ng 16: NhËp khÈu ph©n theo nhãm hµng 60 B¶ng 17: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam 63 B¶ng 18: M­êi mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam 64 B¶ng 19: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng chñ lùc 65 B¶ng 20: XuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng 66 B¶ng 21: C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph©n theo SITC 66 giai ®o¹n 1996-1999 66 B¶ng 22: C¬ cÊu tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1997- 2001 69 B¶ng 23: T×nh h×nh bu«n b¸n cña ViÖt nam víi ASEAN 70 B¶ng 24: Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - Mü 72 B¶ng 25: XuÊt khÈu cña ViÖt nam víi mét sè n­íc EU 73 B¶ng 26: 10 n­íc vµ l·nh thæ ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu (Tr.USD) 76 B¶ng 27: Kim ng¹ch vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 …99 B¶ng 28: Nhu cÇu nhËp khÈu dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 100 Lêi më ®Çu ********************* 1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi: ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vµ ®ang chuyÓn tõ chÕ ®é Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng sang c¬ chÕ thÞ tr­êng c¬ sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, tõng b­íc thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thêi kú nµy ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn phï hîp víi môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi g¾n víi nh÷ng thay ®æi trong n­íc vµ quèc tÕ trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. Nhê ®ã mµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ, ®Æc biÖt lµ ë viÖc gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m, tõng b­íc ®a d¹ng hãa mÆt hµng g¾n víi chuyÓn h­íng vµ ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu sau h¬n 15 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn ë tr×nh ®é thÊp kÐm. C¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam theo h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­¬ng x· héi chñ nghÜa tiÕp tôc ®i vµo chiÓu s©u ®ßi hái nh÷ng nç lùc lín. ¶nh h­ëng cña xu thÕ tù do hãa th­¬ng m¹i ngµy cµng s©u s¾c, thÓ hiÖn kh«ng chØ ë viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt theo lé tr×nh trong c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng (®iÓn h×nh lµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú), c¸c cam kÕt quèc tÕ ®èi víi c¸c tæ chøc khu vùc (AFTA) vµ trong t­¬ng lai WTO, mµ c¶ søc Ðp c¹nh tranh xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong thêi gian gÇn ®©y, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n. Kh«ng chØ c¸c mÆt hµng n«ng l©m thñy s¶n, mµ c¶ c¸c mÆt hµng nh­ dÇu th«, dÖt may, da giµy … tiÕp tôc gi¶m gi¸. Hµng rµo thuÕ quan gi¶m xuèng th× c¸c rµo c¶n vÒ tiªu chuÈn an toµn thùc phÈm, vÖ sinh m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn lao ®éng trë nªn khã kh¨n h¬n. Do vËy, ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm, ®ßi hái sù nç lùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp vµ mét yÕu tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®ã lµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc trªn, céng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· thu l­îm ®­îc trong thêi gian häc tËp t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi "T¸c ®éng cña ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y". 2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi: Nh×n nhËn sù ®æi míi cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua, nh÷ng ®iÓm míi, tÝch cùc vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu: thµnh tùu còng nh­ h¹n chÕ, trªn c¬ së ®ã ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu: Ph¹m vi nghiªn cøu cña khãa luËn chØ giíi h¹n ë nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cã liªn quan ®Õn sù ®æi míi cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i hiÖn nay, t¸c ®éng cña nã tíi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Khãa luËn ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau nh­ ph­¬ng ph¸p ph©n vµ tÝch tæng hîp, ph­¬ng ph¸p liÖt kª vµ thèng kª, ph­¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn… 5. Néi dung nghiªn cøu: Khãa luËn bao gåm c¸c phÇn chÝnh sau ®©y: Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III: Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp th­¬ng m¹i thÕ giíi. KÕt luËn Th«ng qua ®Ò tµi nµy, t«i còng mong muèn phÇn nµo cung cÊp ®­îc nh÷ng th«ng tin tæng qu¸t nhÊt vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam, néi dung cña qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ h­íng hoµn thiÖn. Song c¸c néi dung quan träng nhÊt mµ t«i muèn ®Ò cËp lµ nh÷ng t¸c ®éng cña c«ng cuéc ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ngViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thµnh tùu vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i. §ång thêi qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nh÷ng n¨m qua phÇn nµo cho chóng ta thÊy vai trß qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i kh«ng chØ quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mµ cßn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do thêi gian cã h¹n vµ tr×nh ®é cña ng­êi viÕt cßn h¹n chÕ, khãa luËn kh«ng tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt vµ khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh. Cuèi cïng cho t«i ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña m×nh ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, nh÷ng ng­êi ®· chØ b¶o t«i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ TiÕn sÜ NguyÔn V¨n Hång, ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn t«i hoµn thµnh khãa luËn. T«i còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn Bé Th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Côc Qu¶n lý lao ®éng ngoµi n­íc, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¦¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong viÖc thu thËp tµi liÖu cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu. Hµ Néi, ngµy 15/12/2003 Sinh viªn thùc hiÖn §ç Thóy H»ng tµi liÖu tham kh¶o 1. ViÖt Nam trªn chÆng ®­êng ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - TiÕn sÜ NguyÔn Minh Tó - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2002. 2. ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi - NXB Thèng kª - 2003. 3. T×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 1991-2000 - Tæng côc Thèng kª - NXB Thèng kª - 2001. 4. T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ 1991 ®Õn nay, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ASEAN - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng - TS. Lª §¨ng Doanh, TS NguyÔn Minh Tó - NXB Khoa häc X· héi - 2002. 5. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ sù ph¸t triÓn mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam - NXB Khoa häc X· héi - 1998. 6. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn héi nhËp - Hoµng §øc Th©n - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 7. ViÖt Nam c¶i c¸ch theo h­íng rång bay - Dwogh, H.Perkins - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 1994. 8. Trung Quèc: 20 n¨m më cöa - c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u - TÒ QuÕ Tr©n - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 9. Mét sè vÊn ®Ò c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc vµ ®æi míi ë ViÖt Nam - Vò Quang Vinh - NXB Thanh Niªn - 2001 10. Kinh tÕ NICs §«ng ¸ - Kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam - Lª V¨n Toµn - NXB Thèng kª - 1992. 11. Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸ - Joshep E.Stiglitz vµ Shahid Yusuf - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2002. 12. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, Héi nghiªn cøu khoa häc §«ng Nam ¸ - ViÖt Nam , ViÖn hîp t¸c nghiªn cøu ASEAN, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001. 13. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng - Ph¹m ThÞ Nga - NXB Khoa häc X· héi - 1997. 14. Nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn cÇu hãa - TS. NguyÔn V¨n D©n - NXB Khoa häc X· héi - 2001. 15. N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi - GS-TS Chu V¨n CÊp - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2003. 16. Niªn gi¸m thèng kª 1996-2000, NXB Thèng kª. 17. Kû yÕu xuÊt khÈu 2001 - NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi gßn - 10/2001. 18. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam (c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh XNK vµ ®Çu t­ hiÖn hµnh) - TËp 1,2 - NXB V¨n hãa Th«ng tin - 1997. 19. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trong qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt n­íc - Bïi Xu©n L­u - §Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé - M· sè B96.04.05 - Tr­êng §H Ngo¹i Th­¬ng. 20. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÞ tr­êng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi kú 2001-2010, tÇm nh×n ®Õn 2020 - NguyÔn V¨n Nam (chñ nhiÖm) - §Ò tµi khoa häc chuyªn ngµnh cÊp Nhµ n­íc - M· sè 2001-78-007 Bé Th­¬ng m¹i, Bé Khoa häc vµ M«i tr­êng, ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i,2001 21. Gi¶m dÇn b¶o hé, tiÕn tíi tù do hãa th­¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp Bïi Xu©n L­u (chñ nhiÖm) - §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé - M· sè B97.40.05 - Tr­êng §H Ngo¹i Th­¬ng. 22. ChÝnh s¸ch XNK cña ViÖt Nam trong xu thÕ tù do hãa th­¬ng m¹i - NguyÔn ThÞ H­êng - LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ - M· sè: 5.02.05 - Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝnh Minh. 23. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø IX, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2001. 24. ThÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam - Tr­¬ng ThÞ Thóy H»ng - T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ - Sè 09/1997. 25. Kinh tÕ ViÖt Nam sau 11 n¨m ®æi míi - NguyÔn Sinh Cóc - Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam - Sè 71, ngµy 03/09/1997. 26. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn - TrÇn Ngäc Hiªn - T¹p chÝ Céng S¶n - Sè 4/1994. 27. Kinh tÕ §«ng ¸ cã thÓ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao liªn tôc vµ l©u dµi ®­îc kh«ng - T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, sè 04/1996. 28. §iÒu hµnh XNK n¨m 2000: Hç trî tèi ®a xuÊt khÈu - V¨n Oanh - B¸o §Çu t­ ngµy 29/11/1999. 29. T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng - 1999. ._.