Thương mại điện tử ở Nhật Bản và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng š› Khãa luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam Sinh viªn : NguyÔn Xu©n §«ng Líp : NhËt 3K36F Gi¸o viªn HD :TS NguyÔn §øc Dþ Hµ Néi 12 - 2002 Lêi nãi ®Çu š›œ Sù xuÊt hiÖn m¹ng th«ng tin toµn cÇu Internet ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng trong giao dÞch th­¬ng m¹i. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce) ®­îc nh¾c ®Õn trªn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh­ mét c«ng cô kinh doanh ®iÓn h×nh cña thÕ kû XXI. H¬n bao giê hÕt, vÊn ®Ò th­¬ng m¹i ®iÖn tö trë nªn nãng báng ®èi víi mçi quèc gia, mçi tæ chøc kinh tÕ- x· héi bëi tÝnh tiÖn dông vµ h÷u Ých cña nã. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ngµy cµng chøng tá nh÷ng lîi Ých tiÒm tµng vµ kh¶ n¨ng to lín cña m×nh. Trong t­¬ng lai, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c¸c quèc gia, c¸c khèi kinh tÕ trong cuéc c¹nh tranh mang tÝnh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng s©u s¾c. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÝnh lµ ch×a kho¸ ®Ó nh©n lo¹i b­íc vµo thÕ kû XXI- thÕ kû cña x· héi tri thøc. ë ViÖt Nam hiÖn nay, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· b¾t ®Çu ®­îc h×nh thµnh song vÉn cßn ë giai ®o¹n khëi ®éng. ViÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc ®i tr­íc tõ ®ã ®­a ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm, c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cho tiÕn tr×nh øng dông vµ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë n­íc ta lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò trªn, kÕt hîp víi c¸c kiÕn thøc ®· häc cïng víi sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o TiÕn sÜ NguyÔn §øc Dþ em ®· chän ®Ò tµi: "Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam" cho Kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch­¬ng ii : Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n. Ch­¬ng iii : Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt nam. Do vÊn ®Ò nghiªn cøu kh¸ phøc t¹p, kh¶ n¨ng nghiªn cøu cña mét sinh viªn cßn cã h¹n, h¬n n÷a thêi gian nghiªn cøu kh«ng nhiÒu, nguån tµi liÖu tham kh¶o cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh, rÊt mong ®­îc sù chØ dÉn gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc ®Ó kho¸ luËn cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Hµ Néi, ngµy 04 th¸ng 12 n¨m 2002. Ch­¬ng I Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö I. kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö Cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp c¸ch ®©y hai thÕ kû ®­îc b¾t ®Çu víi viÖc ph¸t minh ra m¸y h¬i n­íc vµ sau ®ã lµ viÖc t¹o ra ®iÖn ®· lµm thay ®æi c¬ b¶n ph­¬ng thøc lao ®éng cña con ng­êi, còng lµm thay ®æi c¸ch thøc tæ chøc nÒn kinh tÕ vµ mang ®Õn sù phån vinh cho nh©n lo¹i. Ngµy nay, chóng ta ®ang ®øng tr­íc mét cuéc c¸ch m¹ng kh¸c ®ã lµ cuéc c¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. Sù ph¸t minh ra m¸y vi tÝnh, viÖc kÕt nèi c¸c m¸y vi tÝnh víi nhau thµnh m¹ng vµ sù ra ®êi cña Internet ®· cã nh÷ng t¸c ®éng lín tíi cuéc sèng vµ lµm thay ®æi hoµn toµn c¸ch thøc lµm viÖc, häc hµnh vµ giao tiÕp víi nhau, tøc lµ lµm thay ®æi toµn bé cuéc sèng cña con ng­êi trªn thÕ giíi. VÝ dô giê ®©y c¸c sinh viªn vµ thÇy gi¸o cã thÓ truy nhËp vµo c¸c kho th«ng tin d÷ liÖu hoÆc th­ viÖn cña c¸c tr­êng ®¹i häc kh¸c nhau trªn thÕ giíi tõ chÝnh líp häc cña m×nh; c¸c b¸c sÜ cã thÓ chÈn ®o¸n cho c¸c bÖnh nh©n tõ mét khu vùc rÊt xa x«i, hÎo l¸nh mµ kh«ng cÇn ph¶i rêi khái bÖnh viÖn cña m×nh; ng­êi tiªu dïng ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi cã thÓ t×m thÊy nh÷ng ®å vËt mµ m×nh cÇn mua nh­ quÇn ¸o, s¸ch b¸o, phim ¶nh ... vµ ®Æt mua chóng ngay tõ nhµ m×nh mµ kh«ng ph¶i ®i tíi cöa hµng. Cïng víi viÖc lµm thay ®æi cuéc sèng cña con ng­êi, c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®iÖn tö vµ ®Æc biÖt lµ Internet còng lµm thay ®æi c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp, th­¬ng nh©n cã thÓ sö dông Internet nh­ mét c«ng cô ®¾c lùc cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh hoÆc cã thÓ b¾t ®Çu ho¹t ®éng kinh doanh míi mét c¸ch dÔ dµng h¬n th«ng qua m¹ng Internet ®Ó v­¬n tíi c¸c b¹n hµng vµ ng­êi tiªu dïng trªn toµn cÇu; c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i mµ ®èi t­îng lµ c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh, c¸c s¶n phÈm gi¶i trÝ, dÞch vô th«ng tin, t­ vÊn chuyªn ngµnh, dÞch vô tµi chÝnh, gi¸o dôc, kh¸m ch÷a bÖnh, qu¶ng c¸o tiÕp thÞ... ®ang gia t¨ng mét c¸ch nhanh chãng th«ng qua Internet do gi¶m ®­îc chi phÝ vµ hç trî ®­îc c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i míi. Tr­íc khi Internet ra ®êi, m¸y tÝnh còng ®· b¾t ®Çu ®­îc sö dông cho c¸c môc ®Ých th­¬ng m¹i . øng dông th­¬ng m¹i ®Çu tiªn cña m¸y tÝnh xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1960 víi m¸y ghi vµ thanh to¸n ®iÖn tö. Trong nh÷ng n¨m 1970 vµ 1980, c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty ®· më réng øng dông tin häc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b»ng c¸ch göi, nhËn c¸c ®¬n ®Æt hµng, ho¸ ®¬n vµ th«ng b¸o vËn chuyÓn b»ng ph­¬ng thøc ®iÖn tö qua dÞch vô trao ®æi tÖp d÷ liÖu ®iÖn tö ( EDI). ViÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp chó träng ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c¸c m¹ng m¸y tÝnh néi bé. Sau khi Internet ra ®êi, th­¬ng m¹i trªn Internet b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 vµ cã nh÷ng b­íc ®ét biÕn vµo c¸c n¨m 1996, 1997, 1998 nhê c¸c lîi Ých mµ nã mang ®Õn. Theo mét sè dù b¸o, th­¬ng m¹i th«ng qua m¹ng Internet ®· ®¹t con sè 80 tû ®« la Mü trong n¨m1998 vµ sÏ ®¹t tíi con sè 330 tû ®« la Mü khi b­íc sang thÕ kû 21. M« h×nh sau ®©y sÏ m« t¶ theo c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt mét giao dÞch th­¬ng m¹i diÔn ra trªn m¹ng Internet: Ng­êi mua Ng­êi b¸n 6 2 1 Internet M¸y chñ thanh to¸n 3 4 5 Ng©n hµng ng­êi mua Ng©n hµng ng­êi b¸n Qui tr×nh giao dÞch mua b¸n hµng ho¸ qua Internet diÔn ra theo c¸c b­íc sau: Ng­êi b¸n ®­a th«ng tin vÒ c«ng ty vµ s¶n phÈm, hµng ho¸ cña m×nh lªn Internet th«ng qua mét nhµ cung cÊp dÞch vô Internet . Ng­êi mua truy nhËp vµo Internet vµ th¨m trang web giíi thiÖu vÒ hµng ho¸, s¶n phÈm cña Ng­êi b¸n ®Ó lùa chän . Sau khi quyÕt ®Þnh mua hµng, Ng­êi mua ®iÒn c¸c th«ng tin vµo phiÕu mua hµng nh­ chñng lo¹i, sè l­îng, ph­¬ng thøc thanh to¸n, ph­¬ng thøc giao nhËn, c¸c th«ng tin vÒ ng­êi mua ( nÕu cã yªu cÇu ) ... theo mÉu ®· t¹o s½n trªn trang web cña Ng­êi b¸n. Khi ®· ®iÒn hÕt c¸c th«ng tin theo yªu cÇu ( nãi c¸ch kh¸c lµ hoµn thµnh ®¬n ®Æt hµng)., Ng­êi mua nhÊn nót chÊp nhËn göi ®¬n ®Æt hµng ®i. Th«ng th­êng c¸c trang web ®­îc thiÕt kÕ víi mét sè c¸c thñ tôc x¸c nhËn l¹i c¸c th«ng tin vµ ®¬n ®Æt hµng cña Ng­êi b¸n. Th«ng tin trªn ®­îc chia lµm hai phÇn. PhÇn ®Æt hµng ®­îc chuyÓn tíi ng­êi b¸n ®Ó mua hµng. PhÇn th«ng tin thanh to¸n ®­îc göi tíi Ng©n hµng ng­êi mua qua cæng thanh to¸n chung ®Ó thùc hiÖn thñ tôc thanh to¸n. Ng©n hµng ng­êi mua chÊp nhËn hoÆc tõ chèi thanh to¸n vµ göi m· cÊp phÐp cho ng©n hµng ng­êi b¸n, vµ tiÕp theo lµ th«ng tin ®­îc göi tíi ng­êi b¸n. Sau khi thanh to¸n ®­îc chÊp nhËn, ng­êi b¸n chuyÓn hµng cho ng­êi mua vµ ®ång thêi göi ho¸ ®¬n ®iÖn tö cho ng­êi mua. 2. Kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö ( Electronic Commerce - E- commerce) HiÖn nay cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu ng­êi ta cã thÓ hiÓu th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo hai nghÜa: NghÜa réng vµ nghÜa hÑp. 1.1.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa réng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa réng nhÊt cã thÓ ®­îc hiÓu lµ toµn bé c¸c giao dÞch mang tÝnh th­¬ng m¹i ®­îc c¸c bªn thùc hiÖn th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö tõ ®iÖn tho¹i, telex, facimile, hÖ thèng thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö... tíi c¸c m¸y tÝnh kÕt nèi víi nhau trong mét m¹ng l­íi kÝn hay mét m¹ng l­íi më nh­ Internet. Theo LuËt MÉu vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû ban LuËt Th­¬ng m¹i quèc tÕ cña Liªn hîp quèc ( UNCITRAL) th× : “ Th­¬ng m¹i “ trong kh¸i niÖm Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc hiÓu lµ mäi vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ c¸c mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i bao gåm bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµovÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸ hay dÞch vô; tho¶ thuËn vÒ ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång; cho thuª dµi h¹n; x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t­ vÊn; thiÕt kÕ; chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông (Lix¨ng); ®Çu t­; tµi chÝnh; ng©n hµng; b¶o hiÓm; c¸c hîp ®ång khai th¸c hoÆc chuyÓn nh­îng; liªn doanh hoÆc c¸c h×nh thøc hîp t¸c kinh danh hay s¶n xuÊt; vËn chuyÓn hµnh kh¸ch hay hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé ... Nh­ vËy ph¹m vi cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ rÊt réng, bao qu¸t hÇu nh­ mäi h×nh th¸i ho¹t ®éng kinh tÕ, mµ kh«ng chØ bao gåm mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô, v× mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô chØ lµ mét trong hµng ngh×n lÜnh vùc ¸p dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Uû ban Ch©u ¢u ®­a ra ®Þnh nghÜa nh­ sau: "Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. Nã dùa trªn viÖc xö lý vµ truyÒn sè liÖu ®iÖn tö d­íi d¹ng ch÷, ©m thanh vµ h×nh ¶nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm nhiÒu hµnh vi trong ®ã cã ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ qua ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö, giao nhËn c¸c néi dung kü thuËt sè trªn m¹ng, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, mua b¸n cæ phiÕu ®Þªn tö, vËn ®¬n ®iÖn tö, ®Êu gi¸ th­¬ng m¹i, hîp t¸c thiÕt kÕ, tµi nguyªn m¹ng, mua s¾m c«ng céng, tiÕp thÞ trùc tiÕp víi ng­êi tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng (hËu m·i). Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn ®èi víi c¶ th­¬ng m¹i hµng ho¸ (vÝ dô nh­ hµng tiªu dïng, c¸c thiÕt bÞ y tÕ chuyªn dông) vµ th­¬ng m¹i dÞch vô ( vÝ dô nh­ dÞch vô cung cÊp th«ng tin, dÞch vô ph¸p lý, tµi chÝnh), c¸c ho¹t ®éng truyÒn thèng (nh­ ch¨m sãc søc khoÎ, gi¸o dôc) vµ c¸c ho¹t ®éng míi (nh­ siªu thÞ ¶o). Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa cña m×nh, theo ®ã: "Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña nÒn " kinh tÕ sè ho¸", lµ h×nh th¸i ho¹t ®éng th­¬ng m¹i b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö, lµ viÖc trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ ®iÖn tö mµ nãi chung lµ kh«ng cÇn ph¶i in ra giÊy trong bÊt cø c«ng ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh giao dÞch (nªn cßn gäi lµ th­¬ng m¹i kh«ng giÊy tê). Bªn c¹nh ®ã, trong b¸o c¸o vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, Tæng côc B­u ®iÖn l¹i ®­a ra ®Þnh nghÜa: "Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mäi h×nh thøc giao dÞch th­¬ng m¹i trong ®ã c¸c bªn h÷u quan t­¬ng t¸c víi nhau qua ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö chø kh«ng trao ®æi hoÆc gÆp gì trùc tiÕp". Nh­ vËy hiÓu theo nghÜa réng th× Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ giíi h¹n trªn Internet mµ nã bao gåm mét lo¹t c¸c øng dông kh¸c nh­ videotext, truyÒn th«ng ( mua hµng tõ xa) vµ m«i tr­êng ngoµi m¹ng (cataloge b¸n hµng trªn ®Üa CD-ROM), còng nh­ lµ c¸c m¹ng l­íi riªng cña c«ng ty ( ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ng©n hµng). Tuy nhiªn, Internet víi c¸c giao thøc m¹ng ®éc lËp vµ søc m¹nh cña m×nh sÏ lµ tËp hîp c¸c lo¹i h×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh¸c nhau. C¸c m¹ng l­íi m¸y tÝnh trong c«ng ty sÏ trë thµnh m¹ng néi bé. §ång thêi, Internet ®ang huy ®éng rÊt nhiÒu c¸c lo¹i h×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö kÕt hîp, vÝ dô nh­ th«ng tin th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn TV víi c¬ chÕ ph¶n håi trªn Internet ( ®èi víi viÖc ®Æt hµng ngay tøc kh¾c), cataloge trªn CD-ROM cã sù kÕt nèi víi Internet (®Ó cËp nhËt ®­îc vÒ néi dung vµ gi¸ c¶), vµ c¸c trang chñ th­¬ng m¹i víi ®Üa CD-ROM bæ trî. 2.1.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa hÑp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa hÑp chØ bao gåm c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua m¹ng Internet. §­a ra c¸c kh¸i niÖm theo xu h­íng nµy cã mét sè tæ chøc quèc tÕ nh­: Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi, Tæ chøc hîp t¸c Ph¸t triÓn Kinh tÕ. Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) ®­a ra kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, theo ®ã hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt: "Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm viÖc s¶n xuÊt, qu¶ng c¸o, b¸n hµng vµ ph©n phèi s¶n phÈm ®­îc mua b¸n vµ thanh to¸n trªn m¹ng Internet nh­ng ®­îc giao nhËn mét c¸ch h÷u h×nhvµ c¶ c¸c s¶n phÈm ®­îc giao nhËn nh­ nh÷ng th«ng tin sè ho¸ th«ng qua m¹ng Internet." Theo Tæ chøc Hîp t¸c Ph¸t triÓn Kinh tÕ cña Liªn hîp quèc (OEDC) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc ®Þnh nghÜa s¬ bé lµ: " c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i dùa trªn truyÒn d÷ liÖu qua c¸c m¹ng truyÒn th«ng nh­ Internet". Nh­ vËy mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt theo nghÜa hÑp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua m¹ng Internet mµ kh«ng tÝnh ®Õn c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh¸c nh­ ®iÖn tho¹i, fax, telex... Tõ c¸c ®Þnh nghÜa trªn ta cã thÓ thÊy r»ng nÕu hiÓu theo nghÜa réng th× Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c ®iÖn tö tõ ®iÖn tho¹i, telex, fax, hÖ thèng thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, Internet ... Cßn hiÓu theo nghÜa hÑp nhÊt hay nãi mét c¸ch chÆt chÏ h¬n c¶ th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ gåm c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc tiÕn hµnh trªn m¹ng m¸y tÝnh më nh­ Internet. So víi c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i truyÒn thèng th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n. Trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng, c¸c bªn th­êng gÆp gì nhau trùc tiÕp ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch hoÆc lµ quen biÕt nhau tõ tr­íc. Cßn trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c chñ thÓ kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhau vµ kh«ng ®ßi hái ph¶i biÕt nhau tõ tr­íc. C¸c giao dÞch mang tÝnh th­¬ng m¹i truyÒn thèng ®­îc thùc hiÖn víi sù ph©n ®Þnh râ vÒ ranh giíi quèc gia trong khi ®ã th­¬ng m¹i ®iÖn tö l¹i ®­îc thùc hiÖn trong mét m«i tr­êng hay cã thÓ gäi lµ thÞ tr­êng phi biªn giíi. Mét ®iÓm kh¸c n÷a lµ hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng hay giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu cã sù tham gia cña Ýt nhÊt ba chñ thÓ trong ®ã cã mét bªn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®ã lµ ng­êi cung cÊp dÞch vô m¹ng. Ngay gi÷a th­¬ng m¹i ®iÖn tö truyÒn thèng víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn m¹ng më Internet còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. §èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö truyÒn thèng th× m¹ng l­íi lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó trao ®æi d÷ liÖu, cßn ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet th× m¹ng l­íi chÝnh lµ thÞ tr­êng. Do vËy vÊn ®Ò ph¸p lý ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng khung ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ n¶y sinh trong mét thÞ tr­êng ¶o dùa trªn c¸c m¹ng l­íi m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ ®iÖn tö. C¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö truyÒn thèng ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c quy ®Þnh trong c¸c ngµnh luËt riªng biÖt vµ ®· ®­îc ghi nhËn mét phÇn trong ph¸p luËt quèc gia còng nh­ ph¸p luËt quèc tÕ, cßn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¸c m¹ng l­íi më cÇn cã sù kÕt hîp vµ thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh cña nhiÒu ngµnh luËt kh¸c nhau. §Õn nay, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng cßn lµ hiÖn t­îng míi n÷a. Trong nhiÒu n¨m võa qua, c¸c c«ng ty ®· trao ®æi sè liÖu kinh doanh qua rÊt nhiÒu m¹ng l­íi th«ng tin liªn l¹c, chñ yÕu lµ qua c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng. Tuy nhiªn hiÖn nay cã mét sù thay ®æi ®¸ng kÓ vµ më réng nhanh chãng do sù ph¸t triÓn cña Internet. Cho ®Õn thêi ®iÓm c¸ch ®©y vµi ba n¨m th× viÖc trao ®æi th«ng tin qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh«ng chØ cßn giíi h¹n trong quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty víi nhau n÷a, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang më réng nhanh chãng sang c¸c trang web vÒ c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®a d¹ng trªn ph¹m vi toµn cÇu víi sè l­îng ng­êi tham gia t¨ng nhanh ch­a tõng cã. Nh÷ng ng­êi tham gia cã thÓ lµ c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng ng­êi ®· biÕt vµ nh÷ng ng­êi ch­a biÕt nhau bao giê trªn c¸c m¹ng l­íi më toµn cÇu nh­ lµ Internet. VÒ mÆt ph¸p lý, c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®­îc hiÓu lµ c¸c bªn tham gia thùc hiÖn b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh¸c ngoµi m¹ng Internet, nh­ ®iÖn tho¹i, fax, telex... ®· ®­îc ghi nhËn vµ quy ®Þnh trong ph¸p luËt cña c¸c n­íc còng nh­ cña c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ. VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ viÖc ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thùc hiÖn th«ng qua c¸c m¹ng l­íi më nh­ Internet. 3. C¸c h¹ tÇng c¬ së vµ c¸c ®ßi hái cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö : Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao trïm mét ph¹m vi réng lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi: c¸c h¹ tÇng c¬ së cña nã lµ c¶ mét tæng hoµ cña hµng chôc vÊn ®Ò phøc t¹p ®an xen nhau trong mét mèi quan hÖ h÷u c¬, vµ lµ tiÒn ®Ò, m«i tr­êng cho Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, bao gåm: 3.1. NhËn thøc: ¸p dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö tÊt yÕu lµm n¶y sinh hai ®ßi hái: mét lµ mäi ng­êi ®Òu quen thuéc vµ cã kh¶ n¨ng thµnh th¹o ho¹t ®éng trªn m¹ng; hai lµ cã ®éi ngò chuyªn gia tin häc m¹nh, th­êng xuyªn b¾t kÞp c¸c c«ng nghÖ th«ng tin míi ph¸t triÓn ra ®Ó phôc vô cho kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. §ßi hái nµy cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ dÉn tíi sù thay ®æi c¨n b¶n hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. 3.2 H¹ tÇng c«ng nghÖ: H¹ tÇng c«ng nghÖ ®ßi hái hai mÆt: mét lµ tÝnh tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ; hai lµ tÝnh phæ cËp vÒ kinh tÕ. H¹ tÇng c«ng nghÖ bao gåm: c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ viÔn th«ng, c«ng nghÖ Internet, c«ng nghÖ ®iÖn lùc, ®µo t¹o nh©n lùc vµ tæ chøc hÖ thèng ®µo t¹o, tiªu chuÈn c«ng nghÖ. 3.3. Thanh to¸n ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc hiÖn khi thùc tÕ cã tån t¹i mét hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh ph¸t triÓn cho phÐp thùc hiÖn thanh to¸n tù ®éng hay cßn gäi lµ thanh to¸n ®iÖn tö (trong ®ã thÎ th«ng minh cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi kinh doanh b¸n lÎ). Nh­ng ®Ó thùchiÖn thanh to¸n tù ®éng cÇn xem xÐt, gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò nh­ h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin, h¹ tÇng ph¸p lý, an ninh an toµn (b¶o mËt), c¸c chÝnh s¸ch ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ b¶o hé ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng tham gia. 3.4. An toµn, b¶o mËt: Mèi ®e däa vµ hËu qu¶ tiÒm Èn ®èi víi th«ng tin trong hÖ thèng m¹ng phôc vô Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ rÊt lín vµ ®­îc ®¸nh gi¸ trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau nh­: kiÕn tróc hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin, chÝnh s¸ch b¶o mËt th«ng tin, c¸c c«ng cô qu¶n lý, kiÓm tra, quy tr×nh ph¶n øng ... ChÝnh phñ mçi n­íc c¨n cø vµo tr×nh ®é ph¸t triÓnvµ ®Æc thï tæ chøc x· héi cña n­íc m×nh ®Ó ®Ò ra chÝnh s¸ch vµ c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t viÖc sö dông mËt m· cã h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña quèc gia. HÖ thèng an toµn, b¶o mËt cÇn ph¶i lµ sù tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p: ph¸p lý vµ tæ chøc; vÒ kü thuËt; vÒ phÝa ng­êi sö dông (tæ chøc, t­ nh©n, c¸ nh©n) vµ yÕu tè con ng­êi vÉn lµ quyÕt ®Þnh. 3.5. B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ: B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ cho c¸c th«ng tin trªn trang web vµ c¸c dung liÖu truyÒn göi qua m¹ng chÝnh lµ b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ th«ng tin cña nã. VÊn ®Ò nµy liªn quan tíi c¸c quyÒn: quyÒn t¸c gi¶ vµ c¸c quyÒn cã liªn quan: chØ dÉn ®Þa lý, s¸ng chÕ, bÝ mËt th­¬ng m¹i, vÊn ®Ò thùc thi. 3.6. B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng: Trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö, th«ng tin vÒ hµng ho¸ ®Òu lµ th«ng tin sè hãa nªn dÔ xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng bÞ nhÇm lÉn vÒ c¬ së d÷ liÖu, vÒ c¸c ho¹t ®éng phi ph¸p trªn m¹ng... V× thÕ xuÊt hiÖn nhu cÇu ph¶i cã mét trung gian ®¶m b¶o chÊt l­îng (quanlity guarantor) ho¹t ®éng h÷u hiÖu vµ Ýt tèn kÐm. §©y lµ mét khÝa c¹nh c¬ chÕ ®¸ng quan t©m cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ®­îc chó ý ngµy cµng nhiÒu tr­íc thùc tÕ c¸c rñi ro ngµy cµng gia t¨ng, ®¶ kÝch vµo quyÒn lîi cña ng­êi tiªu thô nh»m ®¶m b¶o chÊt l­îng (®Æc biÖt lµ ®èi víi ng­êi tiªu dïng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn). 3.7. Tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i: §øng trªn quan ®iÓm Th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× tiªu chuÈn ho¸ trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµ: t¹o ra c¸c chuÈn mùc vÒ v¨n b¶n ph¸p lý, hîp ®ång th­¬ng m¹i ®­îc liªn th«ng trªn m¹ng, thèng nhÊt c¸c kh¸i niÖm, thuËt ng÷, ký hiÖu , m· ho¸... gãp phÇn cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thuËn tiÖn, thèng nhÊt ho¸, ®¬n gi¶n ho¸ ®¶m b¶o tÝnh t­¬ng hîp trong c¸c thiÕt bÞ, s¶n phÈm phÇn cøng, phÇn mÒm. 3.8. H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý: VÊn ®Ò ph¸p lý ®­îc coi lµ mang tÝnh xuyªn suèt vµ liªn quan ®Õn mäi mÆt ho¹t ®éng cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c h¹ tÇng c¬ së ph¸t triÓn ®ång bé th× c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý cÇn ph¶i quan t©m lµ: khung ph¸p luËt th­¬ng m¹i thèng nhÊt, b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ, b¶o vÖ bÝ mËt c¸ nh©n (b¶o vÖ bÝ mËt riªng t­), an ninh, an toµn, thanh to¸n ®iÖn tö, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, b¶o vª m¹ng th«ng tin vµ th«ng tin trªn m¹ng, gi¶i quyÕt tranh chÊp. 3.9. An ninh quèc gia vµ ®¶m b¶o an ninh trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö: BÊt kÓ mét quèc gia nµo, dï tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ d­íi mét h×nh th¸i nµo ®i ch¨ng n÷a th× môc tiªu ®Çu tiªn lµ ph¶i ®¶m b¶o an ninh quèc gia trong kinh tÕ, x· héi. §Ó th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ ho¹t ®éng h÷u hiÖu th× ®iÒu quan träng cÇn ph¶i: ®¶m b¶o an ninh v¨n ho¸, ®¶m b¶o an ninh, an toµn th«ng tin. 3.10. Vai trß ChÝnh phñ vµ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö: §èi t­îng vµ ph¹m vi qu¶n lý nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ vÊn ®Ò rÊt réng, bao qu¸t hÇu hÕt c¸c lÜnh vùccña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. §ång thêi cÇn x¸c ®Þnh qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thuéc lo¹i h×nh qu¶n lý x· héi vµ lµ mét kiÓu qu¶n lý Nhµ n­íc cã tÝnh phøc hîp, ®an xen cña c¶ ba h×nh thøc qu¶n lý nªu trªn. ii. ph©n lo¹i th­¬ng m¹i ®iÖn tö: Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu ng­êi ta ph©n lo¹i th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo mét sè yÕu tè nh­ dùa vµo chñ thÓ tham gia, c¸c giai ®o¹n cña mét giao dÞch ... HiÖn nay cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i sau: 1. Theo chñ thÓ tham gia NÕu dùa trªn yÕu tè chñ thÓ tham gia vµo giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö, chóng ta cã thÓ ph©n chia thµnh 3 nhãm giao dÞch chÝnh sau ®©y: - Gi÷a khu vùc kinh doanh víi kinh doanh (Th­¬ng m¹i ®iÖn tö to B) - Gi÷a khu vùc kinh doanh víi tiªu dïng (th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C) - Gi÷a chÝnh phñ/ c¬ quan c«ng quyÒn - Doanh nghiÖp/ng­êi d©n 1.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khu vùc kinh doanh: §©y lµ c¸c giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh víi nhau th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö. HiÖn nay Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khu vùc nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhÊt. Lý do ®Ó c¸c doanh nghiÖp lùa chän ph­¬ng thøc giao dÞch nµy kh«ng g× kh¸c ngoµi c¸c lîi Ých mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i ®­îc nªu t¹i phÇn trªn. Nh÷ng giao dÞch kiÓu nµy ®· ®­îc c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tõ c¸ch ®©y kh¸ l©u khi Internet ch­a ra ®êi, th«ng qua ®iÖn tho¹i, fax, c¸c m¹ng l­íi chuyªn dïng ... gi÷a c¸c b¹n hµng quen biÕt nhau hay ngay trong néi bé c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng ngµy nay th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khu vùc nµy kh«ng chØ cßn giíi h¹n trong néi bé doanh nghiÖp hay c¸c m¹ng chuyªn dïng mµ ®· më réng ®¸ng kÓ th«ng qua m¹ng Internet. 1.2. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a khu vùc doanh nghiÖp, kinh doanh vµ ng­êi tiªu dïng: C¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö thuéc lo¹i nµy th­êng tËp trung vµo viÖc mua b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô tíi ng­êi tiªu dïng. Do ®ã cã thÓ mua b¸n hµng trùc tiÕp gi÷a ng­êi tiªu dïng víi c¸c nhµ s¶n xuÊt nh­ng còng cã thÓ th«ng qua c¸c nhµ trung gian nh­ c¸c siªu thÞ ¶o. 1.3. ChÝnh phñ/ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc - Doanh nghiÖp / ng­êi d©n: Th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng chøng, m· ho¸, chøng thùc cho c¸c bªn trong giao dÞch thùc hiÖn qua ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc/ c¬ quan c«ng quyÒn cã thÓ lµ mét bªn thø ba trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc còng cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng hiÖn nay cña m×nh nh­ viÖc nhËn hå s¬, cÊp x¸c nhËn, giÊy phÐp, thu thuÕ vµ lÖ phÝ ... 2. Theo c¸c giai ®o¹n tiÕn hµnh mét giao dÞch Mét giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ ®­îc tiÕn hµnh qua ba giai ®o¹n chÝnh nh­ sau: - Giai ®o¹n t×m kiÕm (®èi t¸c, kh¸ch hµng, s¶n phÈm hay dÞch vô ...) - Giai ®o¹n ®Æt hµng vµ thanh to¸n - Giao ®o¹n giao nhËn hµng ho¸/ dÞch vô. NÕu ph©n biÖt theo c¸c giai ®o¹n tiÕn hµnh mét giao dÞch th× Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm hai lo¹i chñ yÕu: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc tiÕp vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi¸n tiÕp . Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi¸n tiÕp: lµ viÖc ®Æt hµng hoÆc thùc hiÖn mét sè kh©u trong giao dÞch th­¬ng m¹i trªn c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö hoÆc qua c¸c ph­¬ng thøc ®iÖn tö vµ bªn c¹nh ®ã lµ mét sè kh©u cßn l¹i cña cña giao dÞch vÉn ph¶i thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc truyÒn thèng nh­ viÖc giao nhËn qua c¸c kªnh ph©n phèi hoÆc qua c¸c dÞch vô b­u chÝnh c¸c nhµ vËn chuyÓn th­¬ng m¹i. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi¸n tiÕp th­êng ®­îc thùc hiÖn víi c¸c hµng ho¸ h÷u h×nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc tiÕp: lµ ®Æt hµng, thanh to¸n vµ chuyÓn giao hµng ho¸ vµ dÞch vô v« h×nh trªn m¹ng vÝ dô nh­ phÇn mÒm m¸y tÝnh, c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶i trÝ hoÆc cung cÊp th«ng tin trªn ph¹m vi toµn cÇu. Toµn bé c¸c giai ®o¹n tõ kh©u t×m kiÕm cho tíi khi giao nhËn vµ thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn trªn m¹ng m¸y vi tÝnh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi¸n tiÕp phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè bªn ngoµi kh¸c nh­ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc tiÕp cho phÐp thùc hiÖn c¸c giao dÞch ®iÖn tö tõ ®Çu tíi cuèi qua biªn giíi vÒ mÆt ®Þa lý, khai th¸c ®­îc toµn bé tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng toµn cÇu. Tuy nhiªn ta cã thÓ nhËn thÊy râ rµng r»ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö dï d­íi h×nh thøc trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Òu mang ®Õn nh÷ng c¬ héi nhÊt ®Þnh cho c¸c chñ thÓ tham gia, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng. iii. c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. §iÖn tho¹i: Víi mét tû ®iÖn tho¹i cè ®Þnh vµ gÇn 350 triÖu ®iÖn tho¹i di ®éng trªn tßan cÇu vµ con sè nµy ®ang tiÕp tôc t¨ng hµng ngµy, hµng giê thùc sù lµ mét nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ¦u ®iÓm næi tréi cña ®iÖn tho¹i ®ã lµ tÝnh phæ th«ng vµ dÔ sö dông ®· khiÕn cho nã trë thµnh ph­¬ng tiÖn kü thuËt th«ng tin ®­îc dïng nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®iÖn tho¹i di ®éng vµ liªn l¹c qua vÖ tinh, øng dông cña ®iÖn tho¹i ®ang vµ sÏ cµng trë nªn réng r·i h¬n. §iÖn tho¹i th­êng ®­îc sö dông ®Ó më ®Çu cho c¸c cuéc giao dÞch th­¬ng m¹i. Mét sè dÞch vô trong kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng cã thÓ ®­îc cung cÊp trùc tiÕp qua ®iÖn tho¹i nh­ dÞch vô b­u ®iÖn, ng©n hµng, hái ®¸p, gi¶i trÝ, t­ vÊn,... H¹n chÕ lín nhÊt cña ®iÖn tho¹i ®ã lµ chØ truyÒn ®¹t ®­îc ©m thanh, do vËy mäi cuéc giao dÞch vÉn ph¶i kÕt thóc b»ng giÊy tê, h¬n n÷a chi phÝ giao dÞch ®iÖn tho¹i nhÊt lµ ®­êng dµi cßn kh¸ cao so víi hiÖu qu¶ mµ nã mang l¹i. 2. M¸y ®iÖn b¸o vµ m¸y Fax M¸y fax cã thÓ thay thÕ dich vô ®­a th­ vµ göi c«ng v¨n truyÒn thèng vµ nay gÇn nh­ ®· thay thÕ h¼n m¸y Telex chØ truyÒn ®­îc lêi v¨n. Nh­ng h¹n chÕ cña m¸y Fax lµ kh«ng truyÒn ®­îc h×nh ¶nh ®éng, h×nh ¶nh ba chiÒu, ngoµi ra gi¸ m¸y vµ chi phÝ sö dông rÊt cao. 3. TruyÒn h×nh Còng víi kho¶ng 1 tû m¸y thu h×nh trªn toµn cÇu, sè l­îng c¸c ®µi ph¸t vµ thêi l­îng ph¸t lín nh­ hiÖn nay ®· khiÕn truyÒn h×nh trë thµnh mét c«ng cô ®iÖn tö phæ th«ng nhÊt hiÖn nay. TruyÒn h×nh ®ãng vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ trong qu¶ng c¸o. Qua mét sè cuéc ®iÒu tra cho thÊy ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi mua hµng nhê xem truyÒn h×nh. Song truyÒn h×nh chØ lµ mét c«ng cô viÔn th«ng " mét chiÒu", qua truyÒn h×nh kh¸ch hµng kh«ng thÓ t×m kiÕm ®­îc c¸c chµo hµng còng nh­ kh«ng thÓ ®µm ph¸n víi ng­êi b¸n vÒ c¸c ®iÒu kho¶n mua b¸n cô thÓ. 4. ThiÕt bÞ kü thuËt thanh to¸n ®iÖn tö: Môc tiªu cuèi cïng cu¶ mäi cuéc mua b¸n lµ ng­êi mua nhËn ®­îc hµng vµ ng­êi b¸n nhËn ®­îc sè tiÒn tr¶ cho sè hµng ®ã, do ®ã thanh to¸n lµ kh©u quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i. T­¬ng tù nh­ vËy, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng thÓ thiÕu ®­îc c«ng cô thanh to¸n ®iÖn tö th«ng qua c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö mµ thùc chÊt lµ c¸c hÖ thèng tù ®éng chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c. 5. Internet vµ Web: §­îc nghiªn cøu tõ n¨m 1969 bëi Bé quèc phßng Mü vµ tíi n¨m 1983 dù ¸n ghÐp c¸c m¸y tÝnh thµnh m¹ng chung ®Ó trao ®æi th«ng tin nhanh chãng, kÞp thêi, Internet vµ Web ra ®êi. §Õn n¨m 1995, Internet ®­îc chÝnh thøcc«ng nhËn lµ m¹ng toµn cÇu vµ ®· trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Dï r»ng kh«ng dïng Internet vµ Web vÉn cã thÓ lµm th­¬ng m¹i ®iÖn tö ( qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö kh¸c, qua c¸c m¹ng néi bé vµ liªn m¹ng néi bé) song ngµy nay, nãi tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng cã ý nghÜa lµ nãi tíi Internet vµ Web v× th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ hiÖu qu¶ ho¸, c¶ hai xu h­íng Êy ®ßi hái ph¶i sö dông triÖt ®Ó Internet vµ Web nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn ®· ®­îc quèc tÕ ho¸ cao ®é vµ cã hiÖu qña sö dông cao. iv. c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay vµ xu h­íng vËn ®éng ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong t­¬ng lai 1. C¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay B­íc sang thÕ kû XX, sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn kü thuËt sè ®· ®­a tíi cuéc "C¸ch m¹ng sè ho¸" vµ " X· héi th«ng tin" mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét bé phËn hîp thµnh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã c¸c ho¹t ®éng phæ biÕn hiÖn nay gåm: 1.1. Th­ tÝn ®iÖn tö (E-mail) Giao dÞch b»ng th­ ®iÖn tö lµ sù trao ®æi th«ng tin mét c¸ch "trùc tuyÕn" th«ng qua m¹ng gi÷a c¸c ®èi t¸c (ng­êi tiªu thô, doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chÝnh phñ). Trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i, khi th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi ph¸t triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh th× E- mail lµ h×nh thøc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc sö dông réng r·i nhÊt. ViÖc dïng E- mail ®Ó göi d÷ liÖu rÎ h¬n hµng chôc lÇn so víi dïng Fax. Song th«ng tin cña E- mail ë d¹ng "phi cÊu tróc" nªn cã nhiÒu h¹n chÕ trong b¶o mËt vµ truyÒn göi d÷ liÖu. Do ®ã, nh÷ng th«ng tin quan trängphôc vô kinh doanh th­êng kh«ng göi qua E- mail mµ sö dông mét ph­¬ng thøc kh¸c tªn lµ EDI. 1.2. Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI - Electronic Data Interch­ange) Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö lµ viÖc trao ®æi c¸c d÷ liÖu d­íi d¹ng "cã cÊu tróc" (structured form) tõ m¸y ®iÖn tö nµy sang m¸y ®iÖn tö kh¸c, gi÷a c¸c c«ng ty hay tæ chøc ®· cã tho¶ thuËn hay bu«n b¸n víi nhau. Gäi lµ d÷ liÖu cã cÊu tróc v× c¸c bªn ®èi t¸c ph¶i tho¶ thuËn tõ tr­íc khu«n d¹ng cÊu tróc cña c¸c th«ng tin. Th«ng tin ë ®©y ®­îc m· ho¸ nªn tÝnh b¶o mËt còng nh­ an toµn rÊt cao. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông cho c¸c v¨n b¶n hîp ®ång, chµo hµng,... vµ còng lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh "ch÷ ký ®iÖn tö". 1.3. Cöa hµng ¶o hay b¸n hµng trªn m¹ng (Virtual shop) Ngµy nay ng­êi ta tËn dông nh÷ng ­u ®iÓm cña Internet lµm "sµn giao dÞch" mua b¸n hµng ho¸. Doanh nghiÖp kinh doanh x©y dùng trªn m¹ng c¸c cöa hµng ¶o ®Ó thùc hiÖn b¸n hµng. Ng­êi tiªu dïng sö dông Internet t×m trang Web cña cöa hµng, xem hµng ho¸ hiÓn thÞ trªn mµn h×nh, chän vµ x¸c nhËn mua hµng ®ã, cuèi cïng lµ tr¶ tiÒn b»ng thanh to¸n ®iÖn tö hay b»ng tiÒn mÆt. Khi kh¸ch hµng vµo cöa hµng ¶o, trªn mµn h×nh sÏ hiÖn lªn "giá mua hµng". ChiÕc giá nµy theo ng­êi mua trong suèt qu¸ tr×nh mua hµng nh­ ta ®i vµo siªu thÞ kÓ c¶ khi chuyÓn qua trang Web kh¸c ®Ó chän hµng. Khi chän ®­îc hµng kh¸ch hµng chØ cÇn klick chuét vµo nót "H·y bá vµo giá" (Put into Shopping Bag), c¸c giá nµy cã nhiÖm vô tù ®éng tÝnh tiÒn kÓ c¶ thuÕ vµ c­íc vËn chuyÓn tËn nhµ ®Ó thanh to¸n víi ng­êi mua. Do hµng ho¸ lµ h÷u h×nh nªn tÊt yÕu sau ®ã cöa hµng ph¶i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p göi hµng truyÒn thèng ®Ó ®­a tËn tay ng­êi mua song ®iÒu quan träng nhÊt lµ kh¸ch hµng cã thÓ mua hµng t¹i nhµ mµ kh«ng ph¶i ®Ých th©n ®Õn cöa hµng. 1.4. Thanh to¸n ®iÖn tö (Electronic Payment) Thanh to¸n ®iÖn tö lµ viÖc thanh to¸n tiÒn th«ng qua th«ng ®iÖp ®iÖn tö (Electronic message) thay dcho viÖc giao tiÒn mÆt. ViÖc tr¶ l­¬ng b»ng c¸ch chuyÓn tiÒn trùc tiÕp vµo tµi kho¶n, tr¶ tiÒn mua hµng b»ng thÎ mua hµng, thÎ tÝn dông,...®· quen thuéc tõ l©u nay._. thùc chÊt ®Òu lµ c¸c d¹ng cña thanh tro¸n ®iÖn tö. Trong c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng quan träng nhÊt vµ còng lµ vÊn ®Ò cèt lâi ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m. Chóng ta cÇn ph©n biÖt gi÷a thanh to¸n ®iÖn tö th«ng th­êng víi thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö ®Òu phôc vô cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. VÝ dô nh­ m¹ng l­íi m¸y tr¶ tiÒn tù ®éng ATM 24/24 giê lµ mét c«ng cô chuyÓn tiÒn, rót tiÒn ®iÖn tö nh­ng kh«ng ®­îc coi lµ mét h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C¸c ®iÓm b¸n hµng chÊp nhËn c¸c lo¹i thÎ thanh to¸n còng kh«ng ®­îc coi lµ h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. MÆc dï c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö th«ng th­êng vµ thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång nh­ thanh to¸n kh«ng sö dông tiÒn mÆt, sÐc hoÆc chøng tõ cã gi¸ kh¸c, ®iÓm c¨n b¶n ®Ó ph©n biÖt lµ thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn cã x¸c nhËn giao dÞch vÒ ng­êi cung øng s¶n phÈm dÞch vô vµ ng­êi mua hµng do c¸c tæ chøc ph¸t hµnh x¸c nhËn. Trong khi ®ã c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn cã x¸c nhËn giao dÞch vÒ ng­êi cung øng s¶n phÈm dÞch vô vµ ng­êi mua hµng do c¸c tæ chøc ph¸t hµnh x¸c nhËn. Trong khi ®ã c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö th«ng th­êng kh«ng cÇn tíi x¸c nhËn nµy. 2. Xu thÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö : Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét phÇn cña "nÒn kinh tÕ tri thøc" lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong th­¬ng m¹i. NÕu thÕ kû IXX lµ cña c¸c c«ng ty cã quy m« lín, thÕ kû XX lµ cña c¸c c«ng ty cã m¹ng ph©n phèi réng th× thÕ kû XXI, ­u thÕ sÏ thuéc vÒ c¸c c«ng ty kinh doanh trªn m¹ng. Tuy sinh sau ®Î muén, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ bëi sù hÊp dÉn vµ ph¸t triÓn nhanh chãng c¶ vÒ dung l­îng, ph¹m vi vµ ®èi t­îng. N¨m 2001, doanh thu tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn cÇu sÏ ®¹t trªn 300 tû USD trong ®ã phÇn lín thuéc vÒ c¸c c«ng ty s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, tiÕp theo lµ s¶n phÈm ®å dïng v¨n phßng, ®å ®iÖn tö vµ c¸c s¶n phÈm m¸y tÝnh, s¸ch b¸o, b¨ng ®Üa, ©m nh¹c... Sè liÖu thèng kª cho thÊy, t¹i Mü ®· cã trªn hai triÖu hé gia ®×nh kÕt nèi Internet vµ 19% c¸c giao dÞch trªn m¹ng dµnh cho ho¹t ®éng mua b¸n. ChØ cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi cho phÐp tiÕp cËn tíi 160 triÖu kh¸ch hµng, nh÷ng ng­êi tham gia m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang l¹i lîi Ých cho c¶ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, lo¹i bá sù ng¨n c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi gian cho c¸c giao dÞch, cho phÐp tiÕp nhËn vµ tæ chøc cung øng hµng ho¸, dÞch vô vµo mäi lóc, ®Õn tõng kh¸ch hµng, tõng b­íc thay ®æi c¸ch thøc giao dÞch truyÒn thèng tr­íc ®©y dùa trªn ho¸ ®¬n chøng tõ vµ c¸c tiÕp xóc phiÒn to¸i kh¸c. Tõ c¸c con sè trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn t­îng nhÊt thêi mµ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu kh«ng thÓ ®¶o ng­îc. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ngµy cµng chøng tá nh÷ng lîi Ých tiÒm tµng vµ hiÖu qu¶ to lín ®èi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. Vµ trong t­¬ng lai nã sÏ trë thµnh mét h×nh thøc kinh doanh réng kh¾p trªn toµn thÕ giíi. v. nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc sù lµ mét thÞ tr­êng ®ang ph¸t triÓn. Trong m«i tr­êng chuyÓn ®éng vµ thay ®æi nhanh chãng ta cã thÓ thÊy râ sù t¸c ®éng cña nã tíi ®êi sèng cña con ng­êi, tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia vµ cña toµn thÕ giíi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang ®Õn cho c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp còng nh­ cho ng­êi tiªu dïng nh÷ng lîi Ých vµ c¬ héi ®¸ng kÓ. 1.Nh÷ng thuËn lîi Mang ®Æc tÝnh cña mét thÞ tr­êng më toµn cÇu, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn v× nã mang ®Õn nh÷ng c¬ héi to lín cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ kinh tÕ cña mçi quèc gia nãi riªng. Víi c¸c lîi thÕ vÒ mÆt gi¸ c¶, thêi gian, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang lµ h×nh thøc ®­îc c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng lùa chän ®Ó thay thÕ cho c¸c h×nh thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Ta cã thÓ ®iÓm qua mét sè lîi Ých mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang ®Õn nh­ sau: - Gãp phÇn thay ®æi nÒn kinh tÕ: Tr­íc tiªn lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ gãp phÇn lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng, gi¶m bít c¸c kh©u trung gian ph©n phèi trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ c¶i tiÕn c¸ch thøc qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng vµ giao dÞch th­¬ng m¹i còng nh­ sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ. Nã mang l¹i kh¶ n¨ng håi ®¸p nhanh chãng, ®é tin cËy cao vµ tÊt nhiªn lµ gi¶m chi phÝ. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi¶m thiÓu c¸c h¹n chÕ tham gia thÞ tr­êng, më réng thÞ tr­êng hiÖn cã vµ t¹o nªn c¸c lÜnh vùc kinh doanh míi ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc hµng ho¸ v« h×nh. Nh­ vËy cã thÓ thÊy râ sù t¨ng tr­ëng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ dÉn tíi nh÷ng sù thay ®æi c¬ b¶n vÒ mÆt c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Vµ nÕu xÐt d­íi khÝa c¹nh ph¸p lý, nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu kinh tÕ còng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ hÖ thèng ph¸p luËt. - T¹o kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr­êng toµn cÇu: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho phÐp tÊt c¶ mäi ng­êi cïng tham gia, tõ c¸c c¸ nh©n tíi c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia, tõ khu vùc ®« thÞ tíi nh÷ng vïng xa x«i, hÎo l¸nh, tõ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn tíi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, cho phÐp ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc th­¬ng m¹i gi÷a c¸c c¸ nh©n, nh÷ng ng­êi sö dông cã thÓ cã ®­îc nh÷ng thu nhËp nho nhá tõ c¸c néi dung mµ hä ®­a lªn trang chñ. VÝ dô nh­ mét häc sinh lËp tr×nh ®­îc mét trß ch¬i cã thÓ t¹o nªn mét trang web cho riªng m×nh ®Ó b¸n s¶n phÈm trß ch¬i ®ã cña m×nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ mäi ng­êi ë kh¾p mäi n¬i tham gia vµo thÞ tr­êng. - T¹o c¬ héi kinh doanh míi, s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô míi Th«ng qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh míi ®­îc h×nh thµnh. VÝ dô nh­ c¸c nhµ trung gian ¶o ®­îc thiÕt lËp ®Ó cung cÊp c¸c dÞch vô gia t¨ng gi¸ trÞ - nh­ m«i giíi, t×m kiÕm vµ lµm träng tµi cho giíi kinh doanh vµ ng­êi tiªu dïng, c¸c siªu thÞ ¶o ®­îc h×nh thµnh cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô th«ng qua m¹ng l­íi m¸y tÝnh. - Gi¶m chi phÝ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh: Quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng/ ng­êi tiªu dïng víi ng­êi b¸n/ nhµ cung cÊp còng ®· ®­îc c¶i thiÖn th«ng qua h×nh thøc cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ng­êi tiªu dïng sÏ ®­îc h­ëng lîi khi hä cã hiÒu sù lùa chän h¬n qua viÖc so s¸nh vÒ gi¸ c¶, ph­¬ng thøc giao hµng, thanh to¸n... VÒ b¶n chÊt, th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang tÝnh xuyªn quèc gia vµ nã khuyÕn khÝch viÖc ®Æt hµng còng nh­ viÖc giao nhËn hµng ho¸ vµ dÞch vô qua biªn giíi. Nh­ vËy th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ trùc tiÕp t¸c ®éng tíi m«i tr­êng c¹nh tranh toµn cÇu. Ng­îc l¹i, thÞ tr­êng toµn cÇu còng t¹o ®iÒu kiÖn cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn ë nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh míi víi hµng tØ ng­êi tiªu dïng. T¹i ViÖt Nam, th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi chØ b¾t ®Çu ®­îc ®Ó ý tíi trong mét hai n¨m gÇn ®©y. Tuy nhiªn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang mang tíi nh÷ng khÝch lÖ ®¸ng kÓ cho ng­êi tham gia vµ nh÷ng ng­êi míi tham gia vµo thÞ tr­êng nµy. C¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam ®ang ngµy cµng biÕt tËn dông c¸c c¬ héi kinh doanh trªn m¹ng ®Ó më réng ho¹t ®éng vµ t¨ng doanh thu. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chÝnh lµ nh÷ng ®¬n vÞ biÕt tù huy ®éng c¸c nguån vèn cho m×nh th«ng qua c¸c c¬ héi do c¸c trang chñ trªn m¹ng Internet mang ®Õn mµ tr­íc ®©y ch­a tõng cã ®Ó x©m nhËp vµo thÞ tr­êng toµn cÇu. 2. Nh÷ng khã kh¨n Cïng víi nh÷ng c¬ héi vµ c¸c thuËn lîi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng mang ®Õn nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n cÇn ®­îc th¸o gì trong ®ã cã nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu sau: - VÒ mÆt kü thuËt c«ng nghÖ: nhu cÇu vÒ mét c¬ së h¹ tÇng viÔn th«ng ®ñ n¨ng lùc ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, vÊn ®Ò x©y dùng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, ph¸t triÓn m¹ng Internet còng nh­ nh÷ng gi¶i ph¸p ®¶m b¶o an toµn cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - VÒ mÆt th­¬ng m¹i: yªu cÇu vÒ mét hÖ thèng thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö an toµn vµ phæ biÕn ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, bªn c¹nh ®ã lµ hÖ thèng thuÕ c«ng b»ng vµ h÷u hiÖu... còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c n­íc mong muèn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam khi mµ thãi quen thanh to¸n vÉn sö dông lµ tiÒn mÆt. - VÒ mÆt ph¸p lý: Mét trong nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc tr­íc m¾t cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ngay ®ã lµ x©y dùng mét khung ph¸p luËt cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i tiÕn hµnh th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö vµ ®Æc biÖt lµ m¹ng Internet. Khung ph¸p luËt nµy sÏ ®­îc ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh chung cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nãi chung vµ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng, kh«ng ph©n biÖt nh»m môc ®Ých tiªu dïng hay kinh doanh. - VÒ v¨n ho¸, x· héi: thãi quen tiªu dïng cña con ng­êi, ng«n ng÷ sö dông trªn Internet chñ yÕu lµ b»ng TiÕng Anh vµ ®iÒu nµy cã thÓ lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, sù lo ng¹i vÒ ¶nh h­ëng ®èi víi ®¹o ®øc, chÝnh trÞ x· héi th«ng qua c¸c néi dung th«ng tin ®­îc ®­a lªn m¹ng. Cã thÓ nãi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét tÊt yÕu trong ph¸t triÓn kinh tÕ.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· mang ®Õn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cho c¸c n­íc tham gia vµo thÞ tr­êng ¶o toµn cÇu nµy. Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi cã thÓ kÓ ®Õn nh­ gi¶m chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, tiÕp cËn ®­îc nhu cÇu cña tõng kh¸ch hµng ... th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña nã. Tuy nhiªn trong t­¬ng lai, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c¸c quèc gia, c¸c khèi kinh tÕ trong cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt mang tÝnh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng s©u s¾c. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÝnh lµ ch×a kho¸ ®Ó nh©n lo¹i b­íc vµo thÕ kû XXI- thÕ kû cña x· héi tri thøc. Ch­¬ng ii Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n I. T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi t¨ng víi tèc ®é 200% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn thÕ giíi n¨m 1997 ®¹t kho¶ng 18 tû USD, n¨m 1998 - 31 tû,n¨m 1999 - 71 tû; dù kiÕn n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 300 tû USD. Trong tæng doanh sè cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, bu«n b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc th«ng qua trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö: EDI ) chiÕm kho¶ng 50%; dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c dÞch vô kh¸c kho¶ng 45%; dÞch vô b¸n lÎ kho¶ng 5%. Internet ®ãng vai trß quan träng nèi hµng tr¨m triÖu m¸y tÝnh cña ng­êi dïng (sè thuª bao m¹ng Internet n¨m 1998 lµ 140 triÖu, dù kiÕn n¨m 2002 con sè nµy sÏ lµ trªn 1 tû), cã thÓ truy cËp ®Õn hµng triÖu nguån cung cÊp th«ng tin trªn kh¾p thÕ giíi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang diÔn ra m¹nh mÏ d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong mét xu thÕ t¹o ra mét m« thøc míi hoµn toµn vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi. Cã thÓ nãi, c¬ së kü thuËt c«ng nghÖ vµ ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn ®ang trong giai ®o¹n tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Sù hiÓu biÕt vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c¸c chÝnh phñ, c¸c tÇng líp nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt. MÆc dï tèc ®é tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¨ng nhanh nh­ng tËp trung chñ yÕu vÉn lµ ë c¸c n­íc tiªn tiÕn, cã c¬ së h¹ tÇng C«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn nh­ Hoa Kú, NhËt B¶n, Canada, Singapore,.. (riªng Hoa Kú chiÕm kho¶ng 1/2 tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÕ giíi). HiÖn nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· b¾t ®Çu tham gia nh­ng nh×n chung cßn chËm ch¹p vµ ®«i khi cßn tá ra dÌ dÆt. Dï hoµn c¶nh vµ hµnh ®éng cña mçi n­íc cã kh¸c nhau nh­ng c¸ch tiÕp cËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c n­íc vÒ c¬ b¶n lµ nh­ nhau. ChiÕn l­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c n­íc nh×n chung ®Òu chøa ®ùng c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: Kinh tÕ sè hãa nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu, võa lµ mét c¬ héi, võa lµ th¸ch thøc víi nh÷ng rñi ro. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc thi mét c¸ch thùc tÕ vµ h÷u hiÖu víi h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ ph¸t triÓn, víi mét m«i tr­êng tæ chøc, ph¸p lý vµ tµi chÝnh chÆt chÏ. Internet vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh toµn cÇu, cÇn ®­îc tiÕn hµnh trong mét m«i tr­êng ph¸p lý mang tÝnh toµn cÇu vµ mçi n­íc ph¶i tÝch cùc tham gia vµo viÖc hoµn thiÖn m«i tr­êng ®ã. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang ®Æc ®iÓm phi biªn giíi, phi quèc gia vµ v× thÕ nã t¹o ra mét thÞ tr­êng më toµn cÇu. ViÖc nghiªn cøu kinh nghiÖm x©y dùng vµ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc còng nh­ lµ c¸c tæ chøc quèc tÕ lµ mét viÖc lµm v« cïng cÇn thiÕt, gióp cho viÖc x©y dùng vµ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy, em ®i s©u vµo nghiªn cøu Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét quèc gia cã nÒn c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh ®ã lµ NhËt B¶n. ii. sù xuÊt hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt b¶n. 1. Sù xuÊt hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ®­îc sù quan t©m trong tõng n­íc, tõng khèi vµ trªn b×nh diÖn toµn thÕ giíi. Nã ®­îc diÔn ra m¹nh mÏ d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña mçi quèc gia. MÆc dï lµ n­íc cã c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin kh¸ ph¸t triÓn nh­ng m·i ®Õn n¨m 1995 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi xuÊt hiÖn ë NhËt B¶n. Vµo ®Çu n¨m 1995, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· ®­a ra chÝnh s¸ch x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i, lËp ra Héi ®ång xóc tiÕn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce Promotion Coucil) víi nhiÖm vô v¹ch ph­¬ng h­íng vµ hç trî ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ vµ x· héi cÇn thiÕt cho Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Héi ®ång ®­îc cÊp 300 triÖu USD; 1/3 ®­îc dïng cho xóc tiÕn ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö hµng tiªu dïng b¸n lÎ, 2/3 ®­îc dïng cho Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Héi ®ång xóc tiÕn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña NhËt B¶n hç trî cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c cöa hµng ¶o, c¸c tiªu chuÈn cho th«ng tin s¶n phÈm, vÊn ®Ò b¶o mËt vµ an toµn, c«ng nghÖ thÎ th«ng minh, c¸c trung t©m x¸c thùc vµ chøng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö. Trong bèi c¶nh c¸c m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ sù kÕt nèi Internet ngµy cµng gia t¨ng, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· thu hót ®­îc sù chó ý kh«ng chØ ë c¸c doanh nghiÖp mµ cßn c¶ ë ng­êi tiªu dïng trªn mäi ph­¬ng diÖn. HÇu nh­ kh«ng mét ngµy nµo lµ b¸o chÝ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c kh«ng nh¾c tíi vÊn ®Ò c«ng nghÖ th«ng tin vµ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ coi ®©y lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ NhËt B¶n tho¸t khái t×nh tr¹ng tr× trÖ hiÖn nay. 2. Sù ph¸t triÓn cña Internet vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n: Internet lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt ë NhËt B¶n. HiÖn nay, NhËt B¶n trë thµnh mét thÞ tr­êng b¸n lÎ qua Internet lín thø 2 trªn thÕ giíi. HiÖn cã h¬n 20 triÖu ng­êi NhËt sö dông Internet vµ cã h¬n 4 triÖu ng­êi vµo m¹ng b»ng ®iÖn tho¹i di ®éng. Mét sè l­îng lín c¸c c«ng ty truyÒn h×nh c¸p còng yªu cÇu nèi Internet th«ng qua dÞch vô cña hä víi mét sè kh«ng Ýt c¸c thuª bao. Theo ®iÒu tra cña Nikkei BP vµo th¸ng 2/2000 cã 5 trang Web ®­îc nhiÒu ng­êi truy cËp nhÊt t¹i NhËt B¶n lµ: http: // www. Yahoo.co jp ; microsoft.com ; biglobe . ne. jp ; nifty.jp ; msn.com. MÆc dï cã dÞch vô Internet nh­ng nhiÒu ng­êi d©n NhËt B¶n vÉn cßn nhiÒu e ng¹i khi tham gia truy cËp Internet vµ tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö bëi c­íc phÝ kÕt nèi cao kh¶ng 3 yªn/1 phót cao h¬n nhiÒu lÇn so víi ë Mü.§iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt tíi viÖc më réng giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖn nay chÝnh phñ NhËt B¶n nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n nãi riªng ®ang cè g¾ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy nh»m gi¶m bít c­íc phÝ, thu hót ®­îc nhiÒu ®èi t­îng h¬n tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö. iii. Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n 1. Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C): 1.1. C¸c nhãm mÆt hµng trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng ë NhËt B¶n: Dùa trªn quy m« t¨ng tr­ëng vµ khuynh h­íng më réng tû lÖ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ng­êi ta chia c¸c mÆt hµng ra lµm 4 nhãm: - Nhãm cã quy m« t¨ng tr­ëng lín. - Nhãm cã tû lÖ t¨ng tr­ëng cao. - Nhãm cã tû lÖ t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi thÊp. - Nhãm mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang x©m nhËp. §Æc tr­ng cña 4 nhãm trªn lµ: a. Nhãm cã quy m« thÞ tr­êng lín: Nhãm nµy bao gåm bÊt ®éng s¶n, « t«, m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ c¸c linh kiÖn cña m¸y tÝnh c¸ nh©n, du lÞch. Trong nhãm nµy, bÊt ®éng s¶n vµ « t« lµ hai mÆt hµng cã triÓn väng vµ hiÖu qu¶ cao trong viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ gãp phÇn n©ng cao quy m« t¨ng tr­ëng tæng thÓ. MÆc dï hai mÆt hµng nµy cã gi¸ trÞ lín ®ßi hái ng­êi mua ph¶i thËn träng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, kÌm theo ®ã lµ c¸c thñ tôc t­¬ng ®èi phøc t¹p nªn viÖc mua b¸n trùc tiÕp (mÆt ®èi mÆt) lµ kh«ng thÓ thiÕu. ThÕ nh­ng ng­îc l¹i, viÖc t×m kiÕm, thu nhËn th«ng tin còng kh«ng kÐm phÇn quan träng. Internet lóc nµy ®· thÓ hiÖn tÝnh tiÖn Ých cña m×nh trong viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin. b. Nhãm c¸c mÆt hµng cã tû lÖ t¨ng tr­ëng cao: Nhãm nµy bao gåm c¸c lo¹i chøng kho¸n, thùc phÈm vµ dÞch vô. Cæ phiÕu vµ c¸c chøng tõ cã gi¸ lµ nh÷ng mÆt hµng th«ng tin nªn dÔ thÝch øng víi giao dÞch th«ng qua Internet. Thùc phÈm ë ®©y chñ yÕu lµ ®Æc s¶n cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ viÖc trao ®æi mua b¸n còng ®­îc diÔn ra tÝch cùc trªn m¹ng. c. Nhãm mÆt hµng cã tû lÖ t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi thÊp: Nhãm nµy bao gåm: gi¶i trÝ, s¸ch b¸o, ®Üa CD, quÇn ¸o vµ mét sè mÆt hµng kh¸c nh­ d­îc, mÜ phÈm, ®å ®iÖn gia dông....VÐ vµo cöa( vÐ xem phim, thÓ thao... ) lµ mÆt hµng chñ yÕu cña nhãm vui ch¬i, gi¶i trÝ nh­ng do ®Æc tÝnh vÒ c¬ cÊu l­u th«ng gi÷a c¸c nhµ tæ chøc, tËp qu¸n th­¬ng m¹i nªn sù tham gia vµo thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn cßn h¹n chÕ vµ ch­a cã mét thö nghiÖm t¸o b¹o nµo ®Ó sö dông tÝnh tiÖn lîi cña Internet. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña mÆt hµng nµy lµ rÊt lín. MÆc dï s¸ch, ®Üa CD ®· ®­îc tiÕn hµnh b»ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö tõ kh¸ sím nh­ng do cßn tån t¹i tËp qu¸n th­¬ng m¹i nªn ch­a tËn dông ®­îc triÖt ®Ó tÝnh tiÖn dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. MÆt hµng quÇn ¸o còng vËy, ng­êi tiªu dïng phÇn lín ®Òu muèn ®­îc tiÕp xóc trùc tiÕp víi s¶n phÈm ®Ó biÕt ®­îc tÝnh dông vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. d. Nhãm mÆt hµng mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang b¾t ®Çu x©m nhËp: §©y lµ nhãm mÆt hµng ch­a tham gia hoÆc tham gia kinh doanh Ýt trªn th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ng cã triÓn väng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. 1.2. Mét sè ph­¬ng tiÖn tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n : 1.2.1 Internet: Internet lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt ë NhËt B¶n. HiÖn cã h¬n 20 triÖu ng­êi truy cËp trªn Internet. NhËt B¶n trë thµnh thÞ tr­êng b¸n lÎ qua Internet lín thø hai trªn thÕ giíi. Thªm vµo ®ã cã h¬n 4 triÖu ng­êi vµo m¹ng b»ng ®iÖn tho¹i di ®éng. Mét sè l­îng lín c¸c c«ng ty truyÒn h×nh c¸p còng yªu cÇu nèi Internet th«ng qua dÞch vô cña hä víi mét sè l­îng kh«ng nhá c¸c thuª bao. Theo ®iÒu tra míi ®©y, ë NhËt B¶n cã 5 trang Web cã sè ng­êi truy cËp nhÒu nhÊt lµ: http: //www.yahoo.co.jp; microsoft.com; bigbole.ne.jp; nifty.ne.jp; msn.com. Tuy nhiªn , chi phÝ sö dông Internet cßn kh¸ cao (kho¶ng 3 yªn/1 phót, ®¾t gÊp nhiÒu lÇn so víi Hoa Kú), nªn viÖc më réng giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet vÉn cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i. Theo dù b¸o cña Héi ®ång xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua m¹ng Internet trong thêi gian 1999-2002 míi ®¹t kho¶ng 126,05 tû USD, b»ng 1% tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i chung (b»ng mäi ph­¬ng tiÖn kh¸c) cña n­íc nµy 1.2.2. M¸y tÝnh c¸ nh©n: ë NhËt B¶n hiÖn nay cø 100 gia ®×nh th× 20 gia ®×nh cã m¸y tÝnh ch­a kÓ ®Õn sè m¸y tÝnh trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ. Theo thèng kª, th¸ng 2/2000 doanh thu b¸n m¸y tÝnh c¸ nh©n trong n­íc t¨ng 37,7% hµng n¨m. Trong n¨m 1999 sè m¸y tÝnh b¸n ra lµ 1,002 triÖu c¸i vµ con sè nµy cßn t¨ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. 1.2.3. §iÖn tho¹i di ®éng: Vµo ®Çu n¨m 1999, Docomo- mét c«ng ty con cña NTT cho ra ®êi mét lo¹i ®iÖn tho¹i di ®éng cã thÓ kÕt nèi Internet ®ã lµ I-mode. §©y lµ mét lo¹i ®iÖn tho¹i di ®éng cã thÓ kÕt nèi Internet vµ lµ mét lùa chän phæ biÕn thay cho viÖc sö dông m¸y tÝnh c¸ nh©n trong viÖc kÕt nèi Internet. Th«ng qua I-mode, c¸c thuª bao cã thÓ mua s¾m, giao dÞch ng©n hµng, ®Æt vÐ, göi vµ nhËn th­ còng nh­ cã thÓ xem 250 trang Web chÝnh thøc vµ h¬n 5.000 trang Web kh«ng chÝnh thøc. §Çu th¸ng 1/2000 cã h¬n 4,8 triÖu ®iÖn tho¹i di ®éng sö dông dÞch vô I-mode vµ con sè nµy cßn t¨ng trong thêi gian tiÕp theo. Tuy nhiªn vÉn cã hai yÕu tè c¶n trë sù kÕt nèi Internet theo ph­¬ng thøc nµy ®ã lµ: tèc ®é truy cËp cßn chËm vµ kÝch cì mµn h×nh cßn nhá, hiÓn thÞ ®­îc Ýt néi dung th«ng tin. §iÒu nµy ®ang ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt thiÕt kÕ kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy vµ sÏ cho ra ®êi lo¹i ®iÖn tho¹i di ®éng cã tèc ®é kÕt nèi nhanh h¬n vµ cã mµn h×nh hiÓn thÞ réng h¬n. HiÖn nay Docomo chiÕm gÇn 60% thÞ tr­êng ®iÖn tho¹i di ®éng ë NhËt B¶n, phôc vô cho gÇn 30 triÖu ng­êi sö dông, ®©y lµ mét thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Çy tiÒm n¨ng. Bªn c¹nh Docomo cßn cã mét sè h·ng kh¸c tham gia vµo thÞ tr­êng nµy ®ã lµ: DDI 12%, IDD:7%, J-phone: 7. 1.2.4. V« tuyÕn truyÒn h×nh c¸p: ë NhËt B¶n , cã kho¶ng 80 c«ng ty truyÒn h×nh c¸p tham gia cung cÊp dÞch vô kÕt nèi Internet. Sè ng­êi sö dông Internet trªn m¹ng qua truyÒn h×nh c¸p ®ang t¨ng lªn ®¸ng kÓ vµ vµo cuèi th¸ng 1/2000 lµ gÇn 200.000 ng­êi (n¨m 1998 lµ 21.000 ng­êi). Sè ng­êi ®¨ng ký sö dông truyÒn h×nh c¸p hiÖn nay ë NhËt lµ lµ h¬n 15 triÖu ng­êi vµ nhu cÇu kÕt nèi Internet ngµy cµng gia t¨ng. §©y cã thÓ sÏ lµ mét ph­¬ng ph¸p phæ biÕn ®Ó kÕt nèi Internet trong t­¬ng lai bëi ph­¬ng ph¸p nµy cã mét lîi thÕ h¬n h¼n so víi m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ I-mode, ®ã lµ tèc ®é truy cËp th«ng tin nhanh h¬n nhiÒu lÇn (kho¶ng chõng 10 Mbps so víi m¸y tÝnh lµ 28 - 128 Kbps vµ I-mode lµ 9,6 Kbps. 1.2.5. ThiÕt bÞ ch¬i ®iÖn tö: H·ng Sony ®­îc coi lµ ngän cê ®Çu trong viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô kÕt nèi Internet d­íi d¹ng c¸c m¸y ch¬i ®iÖn tö. C¸c dÞch vô nµy ®Çu tiªn ®­îc Sony ¸p dông ë 6 thµnh phè trªn ®Êt n­íc NhËt B¶n vµ sau ®ã lµ 21 tØnh thµnh vµo n¨m 2001. DÞch vô nµy ®­îc kÕt nèi víi Internet th«ng qua c¸c lo¹i thiÕt bÞ ch¬i ®iÖn tö nh­: Sega's Dreamcast vµ Playstation 2. Playstation 2 sÏ sö dông dÞch vô nµy ®Ó kÕt nèi víi Internet, n¬i mµ c¸c kh¸ch hµng cã thÓ mua s¾m c¸c hµng ho¸ nh­: phÇn mÒm, phim ¶nh, ©m nh¹c.... mét c¸ch dÔ dµng. Mét Playstation 2 cã thÓ cã tèc ®é xö lý d÷ liÖu t­¬ng ®­¬ng víi mét m¸y tÝnh Pentium III. Bªn c¹nh Sony cßn cã mét sè c¸c h·ng kh¸c nh­ : Nitendo, Sega còng tham gia vµo thÞ tr­êng nµy. HiÖn t¹i, cã kho¶ng 50% gia ®×nh ë NhËt B¶n cã m¸y ch¬i game. §©y còng cã thÓ ®­îc coi lµ mét thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö tiÒm n¨ng ë NhËt B¶n bëi nã thu hót ®­îc mét l­îng kh¸ch hµng lín lµ giíi trÎ. 1.3. Qu¸ tr×nh giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n: Qu¸ tr×nh giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n b¾t ®Çu tõ trao ®æi th«ng tin, thanh to¸n vµ kÕt thóc b»ng viÖc ph©n phèi s¶n phÈm. Hµnh vi giao dÞch vÒ c¬ b¶n cã thÓ chia lµm 5 møc: - Trao ®æi th«ng tin. - §¨ng ký ®Æt tr­íc. - Chµo ®Æt hµng. - Thanh to¸n. - Ph©n phèi. Mét phÇn trong c¸c c«ng ®o¹n trªn cã thÓ chuyÓn sang b»ng Internet vµ c¸c c«ng ®o¹n cßn l¹i th× kÕt hîp víi ph­¬ng thøc thùc tÕ ë c¸c cöa hµng s½n cã hoÆc qua ®iÖn tho¹i. Internet tham gia vµo c«ng ®o¹n nµo vµ møc ®é tham gia nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i hµng ho¸ vµ møc ®é x©m nhËp cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo hµng ho¸ ®ã ra sao. 1.3.1. Cung cÊp th«ng tin, t×m kiÕm th«ng tin: §©y lµ hµnh vi khëi ®Çu vµ còng lµ hµnh vi quan träng nhÊt. Ng­êi mua t×m kiÕm c¸c th«ng tin vÒ hµng ho¸ m×nh cÇn mua trªn m¹ng. C¸c th«ng tin nµy ®­îc cung cÊp d­íi c¸c d¹ng nh­: c¸c cataloge, s¸ch h­íng dÉn, b¶n ­íc gi¸...Ng­êi mua xem xÐt tÊt c¶ c¸c d÷ kiÖn vÒ hµng ho¸ cÇn mua tr­íc khi ra c¸c quyÕt ®Þnh tiÕp theo. C¸c th«ng tin nµy dï chØ lµ nh÷ng th«ng tin ban ®Çu, nh­ng nã ®Æc biÖt quan träng nhÊt lµ trong tr­êng hîp hµng ho¸ cã gi¸ trÞ lín nh­ bÊt ®éng s¶n hay « t«. Thay v× ph¶i trùc tiÕp ®i t×m kiÕm, dß hái, ng­êi mua chØ viÖc ngåi nhµ vµ truy cËp trªn Internet.Trong mét sè tr­êng hîp, viÖc t×m kiÕm, cung cÊp th«ng tin cßn cã t¸c dông ®Èy nhanh tèc ®é cña viÖc ®µm ph¸n vµ giao kÕt hîp ®ång. 1.3.2. §¨ng ký ®Æt tr­íc: §©y lµ hµnh vi chµo hµng chÝnh thøc, ®¨ng ký tr­íc khi ký hîp ®ång. ë NhËt B¶n hiÖn nay viÖc ®Æt tr­íc vÐ du lÞch, vÐ vµo cöa, ®Æt tr­íc héi tr­êng ®Ó tæ chøc ®¸m c­íi... ®­îc diÔn rÊt phæ biÕn th«ng qua m¹ng. 1.3.3. §Æt chµo hµng: Lµ thÓ hiÖn ý chÝ mua hµng th«ng qua m¹ng. Hµnh vi nµy th­êng gÆp ë c¸c tr­êng hîp b¸n lÎ qua m¹ng. NÕu nh×n tõ gãc ®é ng­êi tiªu dïng th× c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín nh­ bÊt ®éng s¶n vµ « t« th­êng kh«ng ®­îc ®Æt mua trùc tiÕp qua m¹ng mµ ng­êi mua th­êng gÆp gì trùc tiÕp víi nhau ®Ó ký kÕt hîp ®ång. 1.3.4. Thanh to¸n: Lµ viÖc tiÕn hµnh thanh to¸n tiÒn hµng qua m¹ng b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt sè, kü thuËt m¹ng. Trong dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö, th«ng tin ®­îc trao ®æi qua m¹ng ®­¬ng nhiªn lµ c¸c d÷ liÖu kü thuËt sè. TiÒn giÊy ®­îc thay thÕ b»ng tiÒn ®iÖn tö vµ c¸c lÖnh chuyÓn tiÒn còng ®­îc ®iÖn tö ho¸ ®Ó t¨ng tÝnh tiÖn dông cho ng­êi tiªu dïng. B¶n th©n c¸c d÷ liÖu ë ®©y kh«ng cã gi¸ trÞ tiÒn tÖ mµ chØ ®¬n thuÇn lµ c¸c lÖnh chuyÓn tiÒn ®· ®­îc ®iÖn tö ho¸. 1.3.5. Ph©n phèi: C¸c hµng ho¸, dÞch vô cã thÓ ph©n phèi th«ng qua m¹ng chØ gåm c¸c nhãm tµi chÝnh, nhãm dÞch vô. Tuy nhiªn hiÖn nay, ë NhËt B¶n còng ®· b¾t ®Çu thö nghiÖm ph©n phèi trªn m¹ng víi c¶ mét sè mÆt hµng nh­ vÐ vµo cöa cña mét sè h×nh thøc vui ch¬i gi¶i trÝ. Cã thÓ nãi mÆc dï Internet ë NhËt B¶n ph¸t triÓn, nh­ng do ng­êi tiªu dïng cßn ë møc ®é ch­a thµnh th¹o l¾m nªn møc ®é hoµn tÊt qu¸ tr×nh giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet cßn nhiÒu h¹n chÕ. MÆt kh¸c, møc ®é giao dÞch trªn Internet cßn phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cô thÓ cña tõng lo¹i hµng hãa, dÞch vô. §èi víi c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng chØ dõng l¹i ë viÖc t×m kiÕm th«ng tin vµ ®Æt chµo hµng trªn m¹ng. Ng­êi tiªu dïng sau khi thu thËp th«ng tin sÏ trùc tiÕp t×m ®Õn c¸c cöa hµng thùc sù. Nh­ng c¸c mÆt hµng nh­ tµi chÝnh, dÞch vô th× tØ lÖ th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc hiÖn qua Internet lµ h¬n 90%. Møc ®é hoµn tÊt giao dÞch trªn Internet cña mét sè nhãm mÆt hµng ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: MÆt hµng Qu¸ tr×nh giao dÞch th¬ng m¹i ®iÖn tö 1 2 3 4 5 M¸y tÝnh vµ linh kiÖn X - X X - S¸ch, ®Üa CD X - X X - QuÇn ¸o, trang søc X - X X - Thùc phÈm X - X X - Së thÝch, t¹p ho¸, ®å gia dông X - X X - Quµ tÆng X - X X - Hµng ho¸ kh¸c X - X X - Du lÞch X X X X - Gi¶i trÝ X X X X - « t« X X - - - BÊt ®éng s¶n X X - - - Tµi chÝnh X X X X - DÞch vô X X X X X X: cã thùc hiÖn trªn Internet. X: cã thÓ thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn trªn Internet. - : Kh«ng thùc hiÖn trªn Internet. 1. Cung cÊp, t×m kiÕm th«ng tin. 2. §¨ng ký, ®Æt tr­íc. 3. §Æt hµng. 4. Thanh to¸n. 5. Ph©n phèi. Qua b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy r»ng, tuú thuéc vµo ®Æc tÝnh cña hµng ho¸, dÞch vô mµ c¸ch ¸p dông Internet còng kh¸c nhau. Cã nh÷ng hµng ho¸ th× qu¸ tr×nh giao dÞch trªn m¹ng chØ dõng l¹i ë cung cÊp, thu thËp th«ng tin nh­ : « t« vµ bÊt ®éng s¶n nh­ng còng cã nh÷ng mÆt hµng th× tõ cung cÊp th«ng tin ®Õn c¶ viÖc thanh to¸n hay ph©n phèi ®Òu ®­îc tiÕn hµnh trªn m¹ng nh­ dÞch vô vµ tµi chÝnh. ChÝnh v× vËy, tuú tõng s¶n phÈm, hµng ho¸ mµ c¸c nhµ kinh doanh sÏ cã c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp trong viÖc liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c cöa hµng thùc sù ®Ó cã thÓ ®­a s¶n phÈm, hµng ho¸ ®Õn tay ng­êi tiªu dïng mét c¸ch nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. 1.4. §Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n: Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÞu ¶nh h­ëng kh«ng chØ cña ®Æc tÝnh s¶n phÈm, hµng ho¸ mµ cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l­u th«ng vµ m«i tr­êng c¹nh tranh. §©y mét mÆt lµ nguyªn nh©n chñ yÕu thóc ®Èy hay c¶n trë th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ng mÆt kh¸c nã l¹i t¹o cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña NhËt B¶n mang nh÷ng ®Æc thï riªng kh«ng gièng nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét sè n­íc kh¸c ®Æc biÖt lµ so víi Mü. Vµo n¨m 1999- 2000 thÕ m¹nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n ®­îc béc lé râ. Mét trong sè ®ã lµ Mobile - EC víi kü thuËt tiªn tiÕn nhÊt thÕ giíi, hay viÖc thanh to¸n t¹i c¸c conbini, viÖc sö dông ®a d¹ng c¸c h×nh thøc chuyÓn ph¸t t¹i nhµ hoÆc sù liªn kÕt víi c¸c c¬ së h¹ tÇng ph©n phèi cao ®é trªn ®Êt n­íc NhËt B¶n ®· t¹o cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n mang ®Æc tr­ng riªng cña m×nh. 1.4.1. §éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n: Møc ®é ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n phô thuéc vµo 3 yÕu tè: - §Æc tÝnh cè h÷u cña hµng ho¸. - C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l­u th«ng. - M«i tr­êng c¹nh tranh. C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l­u th«ng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö M«i tr­êng c¹nh tranh §Æc tÝnh hµng hãa §Æc tÝnh cña hµng ho¸ lµ nh÷ng tÝnh chÊt riªng cã cña hµng ho¸. Nh÷ng hµng ho¸ nµy cã thÓ thÝch øng ®­îc víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ra sao, cã thÓ ph¸t huy ®­îc nhiÒu hay Ýt c¸c ­u ®iÓm cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ thÕ nµo ®Òu do ®Æc tÝnh cña hµng ho¸ ®ã quyÕt ®Þnh. MÆt hµng PC (bao gåm m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ c¸c linh kiÖn ®i kÌm víi nã), ®Üa cd ®­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö hãa tõ rÊt sím lµ do nã ph¸t huy ®­îc ®Æc tÝnh cña nã ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ phô thuéc vµo ®Æc tÝnh cña hµng ho¸ mµ cßn phô thuéc vµo c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l­u th«ng. C¬ cÊu ngµnh ë ®©y thÓ hiÖn ë mèi liªn quan gi÷a c¸c nhµ kinh doanh víi nh÷ng ng­êi b¸n lÎ, kho¶ng c¸ch tõ nhµ s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng, møc ®é trËt tù cña ngµnh, tÝnh ®éc quyÒn, tËp qu¸n th­¬ng m¹i... M«i tr­êng c¹nh tranh còng ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n. Së dÜ cã sù c¹nh tranh lµ do cã sù giíi thiÖu c¸c tiÒn lÖ tiªn tiÕn ë n­íc ngoµi hay sù tham gia cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn sù c¹nh tranh trong c¸c lÜnh vùc. C¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n buéc ph¶i n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh b»ng mäi c¸ch. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng chØ x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi mµ cßn x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi nhau. §iÒu nµy v« h×nh chung ®· thóc ®Èy th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt « t« th× ngay gi÷a c¸c h·ng s¶n xuÊt « t« trong n­íc nh­ Toyota, Honda, Mitsubishi,... còng ®· cã sù c¹nh tranh khèc liÖt ch­a kÓ ®Õn sù tham gia vµo thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña mét sè h·ng « t« n­íc ngoµi cña Mü nh­: A._.dông hoÆc chuyÓn tiÒn qua ng©n hµng. Sau vµi ngµy, c«ng ty Sony sÏ chuyÓn hµng ®Õn tËn tay ng­êi nhËn vµ viÖc vËn chuyÓn nµy hoµn toµn miÔn phÝ. Mét sè c«ng ty m¸y tÝnh nh­ CMC, ThuËn Quèc còng ®· th«ng qua viÖc thiÕt lËp trang Web cho phÐp kh¸ch hµng mua hµng qua m¹ng. Kh«ng chØ hµng hãa th«ng th­êng ®­îc ®­a lªn Internet, n¨m qua c«ng ty Nh· §¹t (TP Hå ChÝ Minh) ®· x©y dùng h×nh thøc mua b¸n nhµ qua m¹ng vµ gÇn ®©y, c«ng ty ®· chän mÆt b»ng t¹i chuçi siªu thÞ Co-opmart, më m¹ng truy cËp mua b¸n nhµ miÔn phÝ cho kh¸ch hµng ®i siªu thÞ. Nh×n chung, viÖc ¸p dông TM§T vµo kinh doanh ®· b¾t ®Çu trë lªn s«i ®éng, nhÊt lµ ë miÒn Nam. 3.2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i: Nh÷ng hµnh ®éng b­íc ®Çu vÒ vËn dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn lµ ®Æc biÖt khÝch lÖ, song qua mét thêi gian ng¾n triÓn khai ®· béc lé nhiÒu yÕu tè g©y "¸ch t¾c", "xung ®ét" vµ nh­ ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia vÒ tin häc vµ kinh tÕ, nh÷ng tæ chøc trªn míi chØ dõng l¹i ë møc ®é thÝ ®iÓm cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam, ch­a h×nh thµnh ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin, nguån nh©n lùc còng nh­ h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ - x· héi - ph¸p lý. Theo con sè thèng kª cña Tæng côc B­u ®iÖn, ®Õn th¸ng1/2000 ë ViÖt Nam cã h¬n 163,000 thuª bao Internet. NÕu tÝnh c¶ sè ng­êi dïng Internet th«ng qua c¸c m¹ng dïng riªng ë c¸c tr­êng ®¹i häc, c«ng ty...vµ b»ng dÞch vô Vnn 1269 th× ­íc tÝnh cã kho¶ng 500.000 ng­êi d©n ViÖt Nam ®· ®­îc lµm quen vµ sö dông Internet. VÒ c¬ cÊu kh¸ch hµng ®­îc thèng kª, kh¸ch hµng ng­êi ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 70%, trong ®ã cã h¬n nöa lµ doanh nghiÖp t­ nh©n. Tuy nhiªn, con sè b×nh qu©n 163,000 thuª bao Internet trªn gÇn 80 triÖu d©n cßn thua xa nhiÒu n­íc trong khu vùc. §iÒu nµy chøng tá Internet ViÖt Nam cßn ph¸t triÓn chËm vµ kÐm phæ biÕn. VÝ dô Hong Kong víi 6 triÖu d©n th× cã tíi 83.000 thuª bao, Singapore víi 3 triÖu d©n cã tíi 67.000 thuª bao. Cho tíi nay cã h¬n 3.000 doanh nghiÖp (trong sè 50.000 doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong c¶ n­íc) më trang Web ®Ó giíi thiÖu ho¹t ®éng kinh doanh vµ mÆt hµng cña m×nh nh­ng ®a phÇn còng chØ giíi thiÖu vÒ c«ng ty nh­ ®Þa chØ, sè ®iÖn tho¹i, sè fax, ®Þa chØ e-mail, c¸c mÆt hµng kinh doanh chÝnh..... chø kh«ng ph¶i lµ n¬i t¨ng søc c¹nh tranh, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng. Mét sè doanh nghiÖp ®· tiÕn hµnh thÝ ®iÓm kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ng cßn nhiÒu bÊt cËp. VÝ dô, siªu thÞ ¶o Viet Nam CyberMall ra ®êi n¨m 1999 víi h¬n 500 mÆt hµng. L­îng truy cËp vµo CyberMall kho¶ng 8.000 vµ cã 30.000 ®¬n ®Æt hµng qua siªu thÞ nh­ng sè ®¬n ®Æt hµng mua b¸n thùc sù thÊp h¬n nhiÒu. ViÖc b¸n hµng qua m¹ng líi chØ chiÕm kho¶ng 3% trong tæng sè c¸c giao dÞch mua b¸n. Ph­¬ng thøc thanh to¸n chñ yÕu lµ tr¶ tiÒn mÆt, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö - c«ng cô kh«ng thÓ t¸ch rêi th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn ch­a ®­îc h×nh thµnh. Sau 4 n¨m tiÕn hµnh khai th¸c Internet hiÖn chØ cã h¬n 1.000 doanh nghiÖp cã tªn miÒn riªng (tªn c«ng ty.com.vn). Trªn b×nh diÖn x· héi, lÒ lèi lµm viÖc nãi chung vµ c¸ch mua b¸n hµng ho¸ nãi riªng vÉn cßn theo tËp qu¸n cò: giao dÞch trªn giÊy tê, mua b¸n hµng ho¸ cÇn ph¶i sê tËn tay,... nghÜa lµ kh¸c biÖt mét c¸ch c¬ b¶n so víi kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö, vµ ®©y lµ mét thãi quen kh«ng dÔ thay ®æi. Trong bèi c¶nh chung nh­ vËy, hÖ thèng ph¸p lý vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ViÖt Nam cßn hÕt søc s¬ khai, ch­a cã nÒn t¶ng c¬ b¶n cho nh÷ng ho¹t ®éng rÊt míi nµy, c¸c yÕu tè cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ch­a ®­îc ph¶n ¸nh trong hÖ thèng néi luËt vµ hÖ thèng thuÕ. Chóng ta ch­a x©y dùng ®­îc v¨n b¶n luËt liªn quan tíi giao dÞch thanh to¸n ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö, b¶o vÖ an toµn th«ng tin trªn m¹ng, b¶n quyÒn, së h÷u trÝ tuÖ,... Trong Bé luËt h×nh sù cña chóng ta còng ch­a quy ®Þnh c¸c téi ph¹m trong lÜnh vùc nµy. Ngoµi ra, nh÷ng khã kh¨n vÒ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt nh­ tèc ®é truy cËp Internet thÊp, chi phÝ truy cËp cßn cao so víi thu nhËp c¸ nh©n,... lµ nh÷ng trë ng¹i kh«ng nhá cho viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖn t¹i, c­íc phÝ Internet ®· gi¶m nh­ng vÉn cao gÊp nhiÒu lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷ (TiÕng Anh - ng«n ng÷ chÝnh trªn Internet) cßn h¹n chÕ ®· t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp cËn giao tiÕp víi Internet cña ng­êi tiªu dïng. C¸c dÞch vô trªn m¹ng cßn nghÌo nµn, th«ng tin chËm cËp nhËt, chÊt l­îng th«ng tin kh«ng cao lµm gi¶m c¶m høng cña ng­êi tiªu dïng. Cã thÓ nãi nh÷ng n¨m qua, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam míi ®ang ë giai ®o¹n " khëi ®éng ". II. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm cña ViÖt Nam vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tiÕp theo Qua xem xÐt mét sè vÊn ®Ò vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n, liªn hÖ víi thùc tÕ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam ta cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm còng nh­ c¸c biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong thêi gian tíi. VÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: 1.1. NhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö: HiÖn nay møc ®é nhËn thøc cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn thÊp. XÐt trªn b×nh diÖn toµn quèc, vÉn ch­a h×nh thµnh ®­îc nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ mét h×nh th¸i ho¹t ®éng trong x· héi. HÇu hÕt mäi ng­êi vÉn chØ coi th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc bu«n b¸n qua m¹ng vµ ch­a coi th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh. Theo ®¸nh gi¸ chung th× ho¹t ®éng phæ biÕn kiÕn thøc, n©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho ng­êi d©n lµ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ®êi sèng kinh tÕ. HiÖn nay kh«ng chØ riªng ë ViÖt Nam mµ c¶ c¸c quèc gia ®­îc coi lµ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, ho¹t ®éng nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho ng­êi d©n vÉn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu. §èi víi ViÖt Nam kh«ng ph¶i b©y giê ho¹t ®éng nµy míi ®­îc triÓn khai. Tuy nhiªn tríc ®©y do nhËn thøc ch­a ®Çy ®ñ nªn c¸c ho¹t ®éng phæ cËp kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng chØ nghiªng nhiÒu vÒ qu¶ng c¸o hoÆc cã ch¨ng chØ ®Ò cËp ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét ph­¬ng diÖn nµo ®ã. §Ó cã thÓ t¹o ra ®­îc mét c¸i nh×n chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho mçi ng­êi d©n, chóng ta cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè c¸c biÖn ph¸p cô thÓ sau: -Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v¨n hãa, gi¸o dôc, ChÝnh phñ cÇn quan t©m triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh n©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho ng­êi d©n, x©y dùng vµ tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp tèc ®éi ngò chuyªn gia tin häc vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - §­a c¸c kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ch¬ng tr×nh gi¸o dôc t¹i c¸c tr­êng §¹i häc, Cao ®¼ng, Trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ, ®Æc biÖt quan t©m ë c¸c tr­êng thuéc khèi kinh tÕ , c«ng nghÖ th«ng tin. - Phæ biÕn réng r·i c¸c kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh­ b¸o chÝ, truyÒn h×nh. Cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, hç trî cho c¸c c«ng t¸c biªn so¹n vµ ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong giao dÞch kinh tÕ ®Ó tõ ®ã hä thÊy ®­îc b¶n chÊt vµ lîi Ých cña viÖc sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. - Néi dung cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng phæ biÕn kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®Æt ra yªu cÇu lµ ®Ò cËp mét c¸ch râ rµng vµ hoµn chØnh vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nh÷ng néi dung th«ng tin cung cÊp ph¶i chøa ®ùng ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt nh­: quy ®Þnh vÒ luËt ph¸p, nh÷ng yªu cÇu vÒ mÆt thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, yªu cÇu vÒ kü n¨ng sö dông, c¸ch thanh to¸n…tr¸nh t×nh tr¹ng cung cÊp th«ng tin mét c¸ch kh«ng ®Çy ®ñ g©y nªn viÖc lóng tóng khi ¸p dông trong thùc tÕ. 1.2. §µo t¹o kü n¨ng: Tuy kü n¨ng kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö song nã l¹i lµ kh©u quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña viÖc ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ®êi sèng kinh tÕ cña mçi quèc gia. Víi ViÖt Nam cã thÓ coi ®©y lµ mét vÊn ®Ò lín trong qu¸ tr×nh øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö v× mét sè lý do sau: Thø nhÊt, phÇn lín ®éi ngò c¸n bé trong c¸c c¬ quan nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ch­a cã kü n¨ng sö dông m¸y tÝnh mét c¸ch thµnh th¹o, ®©y lµ mét c¶n trë rÊt lín, bëi v× chØ khi nµo chÝnh b¶n th©n nh÷ng nhµ l·nh ®¹o, nh÷ng c¸n bé chñ chèt nhËn thøc ®­îc nh÷ng nghiÖp vô cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× lóc ®ã th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi thùc sù ®i nhanh vµo ®êi sèng kinh tÕ, x· héi cña mçi c¬ quan, mçi doanh nghiÖp. Thùc tÕ lµ ë ViÖt Nam nh÷ng ng­êi sö dông thµnh th¹o m¸y tÝnh nãi riªng vµ c¸c thiÕt bÞ th«ng tin nãi chung th­êng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i mµ chØ ®¬n thuÇn lµ nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kü thuËt, do vËy tuy lµ chóng ta cã mét ®éi ngò nh÷ng ng­êi lµm tin häc kh¸ nh­ng nh÷ng ng­êi thùc sù cã thÓ trùc tiÕp ho¹t ®éng trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× cßn rÊt thiÕu. V× vËy vÊn ®Ò hiÖn nay lµ cÇn ph¶i ®µo t¹o ®­îc mét ®éi ngò nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i cã kü n¨ng sö dông m¸y tÝnh thµnh th¹o, cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ ¸p dông ®­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¬ së m×nh. Thø hai, trong khi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang rÊt phæ biÕn ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi th× ë ViÖt Nam thãi quen mua b¸n, giao dÞch theo ph­¬ng thøc truyÒn thèng trªn giÊy tê vÉn lµ chñ yÕu, giao dÞch ®iÖn tö chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá trong giao dÞch th­¬ng m¹i. V× vËy, ®©y thùc sù lµ mét lùc c¶n rÊt lín ®èi víi sù chÊp nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. §èi víi c«ng t¸c ®µo t¹o cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu ®µo t¹o lµ g×? ®èi t­îng ®µo t¹o vµ lùc l­îng ®µo t¹o sÏ lµ ai vµ theo h×nh thøc nµo? tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ ®µo t¹o víi tõng ®èi t­îng cô thÓ. Th­êng xuyªn më c¸c líp, c¸c khãa ®µo t¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ c¶ khu vùc t­ nh©n kÕt hîp víi viÖc ®µo t¹o kü n¨ng cho c¸c c¸n bé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th«ng tin ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i. Hµng n¨m cã thÓ thuª c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi gi¶ng d¹y hoÆc göi c¸n bé ®i häc ë n­íc ngoµi ®Ó phôc vô cho viÖc triÓn khai øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2. VÒ c¬ së h¹ tÇng: 2.1. H¹ tÇng ph¸p lý: Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thùc hiÖn tríc khi ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ho¹t ®éng ®ã lµ ph¶i t¹o ra ®­îc mét sù c«ng nhËn vÒ mÆt ph¸p lý cho nã. §©y lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia khi tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö bëi ®©y lµ tÊt c¶ nh÷ng c¬ së vÒ mÆt ph¸p lý ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch th«ng suèt vµ thèng nhÊt. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã ®­îc chÊp nhËn vµ øng dông ë n­íc ta mét c¸ch an toµn vµ hiÖu qu¶ hay kh«ng th× mét c¬ së ph¸p lý ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i ph¸t sinh trong lÜnh vùc nµy lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt. Tr­íc hÕt, chóng ta cÇn khÈn tr­¬ng vµ t©p trung rµ so¸t l¹i toµn bé hÖ thèng néi luËt, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ th­¬ng m¹i vµ liªn quan tíi th­¬ng m¹i, c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ – th­¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi, lµm c¬ së ®¸nh gi¸ r»ng hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt cña ta hiÖn ®· ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái g× cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nh÷ng mÆt nµo cÇn ph¶i bæ sung söa ®æi cho phï hîp, nh÷ng mÆt nµo cÇn nghiªn cøu, x©y dùng tiÕn tíi thÓ chÕ ho¸ thµnh luËt, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt vµ mét hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®i kÌm nh»m thùc tiÔn ho¸ c¸c v¨n b¶n trªn trong mét lé tr×nh kÕ ho¹ch khung vÒ x©y dùng h¹ tÇng ph¸p lý cho viªc chÊp nhËn vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë n­íc ta . Thø hai, chÝnh phñ nªn tËp trung t¹o ra m«i truêng ®Ó thóc ®Èy th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn, viÖc trùc tiÕp tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong thêi gian tríc m¾t chØ ®Ó cho khèi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh ( øng dông chñ yÕu vµo h×nh thøc B to B ). Qu¸ tr×nh x©y dùng néi dung vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ cÇn h­íng vµo viÖc n©ng cao tÝnh tin cËy cña viÖc sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. CÇn th­êng xuyªn cËp nhËt vµ hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch m· ho¸, c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ hÖ thèng së h÷u trÝ tuÖ, h×nh thµnh c¸c b»ng chøng ®iÖn tö ( trong ®ã ch÷ ký ®iÖn tö lµ yÕu tè then chèt ) ...®Ó b¶o ®¶m ®­îc vÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt, b¶o vÖ bÝ mËt c¸ nh©n, quyÒn lîi cña c¸c chñ thÓ tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Thø ba tiÕn hµnh c«ng khai ho¸ trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Thø t­ minh b¹ch ho¸ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ dù th¶o ®­îc x©y dùng ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ – th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ thÓ hiÖn hÖ thèng ph¸p lý cña ta võa cã tÝnh ®éc lËp, võa lµ mét bé phËn cÊu thµnh thèng nhÊt trong hÖ thèng ph¸p lý quèc tÕ, g¾n liÒn víi tÝnh chÊt phi biªn giíi, kh«ng ph©n biÖt ®èi t­îng tham gia cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2.2. H¹ tÇng c«ng nghÖ: H¹ tÇng c«ng nghÖ lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn cho ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, do ®ã ph¶i x©y dùng ®­îc mét nÒn t¶ng c«ng nghÖ ®ñ m¹nh míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C«ng nghÖ phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö chñ yÕu bao gåm c«ng nghÖ vµ viÔn th«ng, c«ng nghÖ phÇn cøng vµ c«ng nghÖ phÇn mÒm. Nh×n chung trong c¶ ba lÜnh vùc nµy trªn thÕ giíi ®Òu ®· ph¸t triÓn ë møc ®é rÊt cao, quyÒn lùc chñ yÕu n»m trong tay cña mét sè tËp ®oµn lín. Do vËy vÊn ®Ò ph¸t triÓn c«ng nghÖ ë ViÖt Nam rÊt cÇn ®­îc quan t©m ®Ó cã ®­îc c¸ch ®i ®óng ®¾n tr¸nh t×nh tr¹ng phô thuéc vÒ mÆt c«ng nghÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. VÒ viÔn th«ng, tËn dông lîi thÕ cña mét n­íc ®i sau, ViÖt Nam hiÖn ®· vµ ®ang x©y dùng mét h¹ tÇng c«ng nghÖ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö, song vÉn ch­a ®ñ ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn quy m« lín. VÒ c«ng nghÖ phÇn cøng vµ phÇn mÒm m¸y tÝnh, ViÖt Nam vÉn cßn yÕu kÐm. Tuy gÇn ®©y ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn míi song xÐt mét c¸ch toµn diÖn th× c¶ c«ng nghÖ phÇn cøng vµ c«ng nghÖ phÇn mÒm cña chóng ta vÉn ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã, nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt vÒ mÆt c«ng nghÖ ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi ViÖt Nam lóc nµy lµ : X©y dùng tiªu chuÈn h¹ tÇng th«ng tin quèc gia nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc kÕt nèi vµ vËn hµnh qua l¹i víi h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c, x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý trong viÔn th«ng vµ truy cËp Internet nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho toµn d©n tiÕp cËn Internet vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Nghiªn cøu x©y dùng ban hµnh tiªu chuÈn h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin quèc gia nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc kÕt nèi vµ vËn hµnh qua l¹i víi m¹ng th«ng tin trong khu vùc vµ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi . ®Èy m¹nh ho¹t ®éng l¾p r¸p m¸y tÝnh nãi riªng vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö tin häc kh¸c nãi chung t¹i ViÖt Nam ®Ó gi¶m gi¸ thµnh c¸c lo¹i m¸y tÝnh c¸ nh©n th«ng th­êng, x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phÇn cøng trªn c¬ së chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ n­íc ngoµi. §Çu t­ mua s¾m vµ l¾p ®Æt c¸c thiÕtt bÞ ®iÖn tö hiÖn ®¹i chuyªn dïng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cÇn ®Æc biÖt l­u ý ®Õn tÝnh hiÖn ®¹i cña c«ng nghÖ, tr¸nh t×nh tr¹ng mua ph¶i nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ qu¸ l¹c hËu. Cã c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt ®Ó x©y dùng vµ cñng cè c¸c trung t©m ph¸t triÓn phÇn mÒm, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®Çy ®ñ c¸c phÇn mÒm hÖ thèng, b¶o mËt, trao ®æi th«ng tin, thanh to¸n ®iÖn tö. H¹ tÇng ®¶m b¶o an ninh, an toµn th«ng tin cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö: Cïng víi nh÷ng ­u thÕ kh«ng thÓ phñ nhËn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Mét vÊn ®Ò ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia trong qu¸ tr×nh tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng vµ m¹ng th«ng tin toµn cÇu nãi chung lµ vÊn ®Ò ®¶m b¶o an ninh vµ an toµn th«ng tin. Gi¶i quyÕt ®­îc mét c¸ch triÖt ®Ó vÊn ®Ò nµy lµ mét viÖc lµm hÕt søc khã kh¨n ngay c¶ ®èi víi c¸c quèc gia ®i ®Çu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin. Thùc tÕ ngay c¶ ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn nhÊt nh­ NhËt B¶n, Hoa Kú vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng th«ng tin bÞ ph¸ ho¹i hoÆc bÞ ®¸nh c¾p. V× vËy cÇn cã sù ®¶m b¶o cña tæng thÓ nhiÒu yÕu tè. §ã lµ sù ®¶m b¶o vÒ c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin, vÊn ®Ò c¬ chÕ qu¶n lý vµ quan ®iÓm chØ ®¹o cña Nhµ n­íc. ChÝnh v× nh÷ng lý do nh­ trªn, viÖc thiÕt lËp mét kÕ ho¹ch x©y dùng vµ thùc thi c¸c vÊn ®Ò ®¶m b¶o an ninh, an toµn th«ng tin lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu vµ bao gåm c¸c néi dung sau : X©y dùng h¹ tÇng mËt m· kho¸ c«ng khai ®¸p øng yªu c¸c cÇu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nghiªn cøu x©y dùng vµ ban hµnh chÝnh s¸ch mËt m· quèc gia cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö , tiªu chuÈn mËt m· quèc gia sö dông cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö . KiÓm tra, gi¸m s¸t th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó tõ ®ã ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng sai sãt trong viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ®¶m b¶o an ninh an toµn th«ng tin th× viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t th­êng xuyªn lµ mét viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu vµ cã ý nghÜa rÊt quan träng. Bëi v× th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét lÜnh vùc cã ph¹m vi ho¹t ®éng rÊt réng, l¹i sö dông nhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nhiÒu ®èi t­îng tham gia cã tr×nh ®é cao, gi¸ trÞ cña c¸c giao dÞch cã khi rÊt lín ... nªn cã thÓ nãi ®©y chÝnh lµ khu vùc hÊp dÉn cho c¸c lo¹i téi ph¹m hoµnh hµnh . V× vËy c«ng t¸c kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i lu«n ®­îc coi träng, ®iÒu chØnh kÞp thêi nh÷ng ho¹t ®éng sai tr¸i cã thÓ lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých kinh tÕ còng nh­ ph­¬ng h¹i ®Õn an ninh quèc gia . 2.4. H¹ tÇng vÒ tiªu chuÈn hãa th­¬ng m¹i ®iÖn tö: C¸c giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö- tøc lµ c¸c giao dÞch sè hãa-cã nh÷ng ®Æc thï riªng ®ßi hái ph¶i cã sù nhÊt qu¸n cao trong th«ng tin vµ d÷ liÖu. ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy ®· t¹o nªn søc m¹nh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ng còng ®Æt ra mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i cã ®­îc mét hÖ thèng chuÈn hãa trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn. Trong giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö yÕu tè vÒ kho¶ng c¸ch bÞ lo¹i bá, tuy vËy chÝnh ®iÒu nµy l¹i ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng chuÈn hãa th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®­îc thùc thi triÖt ®Ó. Bëi v× mét khi bu«n b¸n diÔn ra trªn b×nh diÖn quèc tÕ th× mäi tiªu chuÈn cña hµng hãa trong n­íc còng ph¶i ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái cña quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam hiÖn nay, hÖ thèng tiªu chuÈn trong c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cã thÓ nãi lµ cßn rÊt yÕu kÐm, ch­a ®¸p øng ®­îc víi yªu cÇu ®Æt ra cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §a sè c¸c tiªu chuÈn cña hµng hãa vÒ chÊt l­îng, mÉu m·, vÉn ch­a cã nh÷ng quy ®Þnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chñ yÕu lµ dµnh cho hµng hãa, c¸c tiªu chuÈn Nhµ n­íc trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ th­¬ng m¹i, dÞch vô cßn rÊt Ýt, ®Æc biÖt lµ c¸c tiªu chuÈn vÒ m· sè, m· v¹ch phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Riªng vÒ c«ng t¸c tiªu chuÈn hãa phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn ®ang rÊt míi mÎ, ta ch­a cã nh÷ng tiªu chuÈn cô thÓ ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §a sè c¸c hµng hãa vÉn trao ®æi theo mÉu vµ theo quan s¸t trùc tiÕp. Ch­a cã sù thèng nhÊt m· th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi (®iÒu nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc giao dÞch phi biªn giíi- mét ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö). 2.5. H¹ tÇng c¬ së thanh to¸n ®iÖn tö: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ khi cã ®­îc mét hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh ë møc ®é ®ñ cao, cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña viÖc thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ë n­íc ta ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö nãi chung cßn ch­a ph¸t triÓn, thãi quen thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vÉn lµ phæ biÕn, do vËy viÖc t¹o dùng mét thãi quen thanh to¸n b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n tr­íc m¾t. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ph­¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ phôc vô cho ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö ë n­íc ta cßn rÊt h¹n chÕ, v× vËy song song víi viÖc t¹o dùng ®­îc mét thãi quen thanh to¸n míi chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®Çu t­, mua s¾m vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö. Thanh to¸n ®iÖn tö liªn quan ®Õn h×nh thøc vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. HiÖn nay trªn thÕ giíi c¸c h×nh thøc vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n rÊt ®a d¹ng , nh­ng chñ yÕu ho¹t ®éng Thanh to¸n ®iÖn tö vÉn th«ng qua c¸c lo¹i thÎ ®iÖn tö. Do vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam lµ t×m hiÓu nghiªn cøu c¸ch ®i cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®Ó tõ ®ã cã lùa chän c¸ch ®i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. Trªn c¬ së tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, chóng ta cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ mua s¾m nh÷ng thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c Thanh to¸n ®iÖn tö tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶ ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng c¸c tiªu chuÈn cho hÖ thèng Thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cã kÕ ho¹ch triÓn khai x©y dùng c¬ së h¹ tÇng Thanh to¸n ®iÖn tö chung cña hÖ thèng ng©n hµng. Song song víi c«ng t¸c x©y dùng h¹ tÇng cho Thanh to¸n ®iÖn tö cÇn phæ biÕn cho ng­êi d©n thÊy râ ®­îc lîi Ých trong viÖc sö dông c¸c lo¹i thÎ ®iÖn tö trong thanh to¸n ®Ó tõ ®ã ®a ho¹t ®éng Thanh to¸n ®iÖn tö ®i vµo ®êi sèng kinh tÕ. §­a vµo sö dông thö nghiÖm c¸c h×nh thøc Thanh to¸n ®iÖn tö ®Ó tõ ®ã thÊy ®­îc møc ®é chÊp nhËn c¸c h×nh thøc nµy trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam 3. VÒ an ninh quèc gia: Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, an ninh quèc gia lµ mét vÊn ®Ò lín. Tuy møc ®é ®­îc ®Æt ra ®èi víi mçi quèc gia lµ kh¸c nhau song ë hÇu hÕt c¸c quèc gia øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× an ninh quèc gia lu«n ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. ë ViÖt Nam, chóng ta chñ tr­¬ng ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo cuéc sèng mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ an toµn, kh«ng v× môc tiªu ph¶i ®uæi kÞp c¸c n­íc ®i tr­íc mµ l¬i láng vÊn ®Ò nµy. V× vËy an ninh quèc gia lµ mét trong c¸c vÊn ®Ò cÇn ®­îc ®Æt ra ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ViÖt Nam. Nhµ n­íc cÇn ®­a ra mét sè quan ®iÓm râ rµng vµ thèng nhÊt vÒ vÊn ®Ò an ninh quèc gia trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó tõ ®ã h­íng dÉn, chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy. CÇn x¸c ®Þnh râ rµng an ninh quèc gia trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã liªn quan ®Õn tæng thÓ c¸c vÊn ®Ò: §¶m b¶o an ninh chÝnh trÞ vµ an toµn x· héi, ®¶m b¶o kh«ng ®Ó nh÷ng t¸c ®éng xÊu vÒ mÆt x· héi do ¶nh h­ëng cña c¸c m¹ng th«ng tin khu vùc vµ toµn cÇu, ®¶m b¶o an ninh kinh tÕ, ®¶m b¶o kh«ng bÞ lÖ thuéc vÒ c«ng nghÖ.... 4. VÒ øng dông thùc tÕ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ViÖt Nam: øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo thùc tÕ lµ kh©u quan träng cuèi cïng trong tiÕn tr×nh chÊp nhËn vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo mçi quèc gia. §èi víi ViÖt Nam, víi nhËn thøc r»ng chóng ta vÉn cßn ®ang trong giai ®o¹n chuÈn bÞ cho sù chÊp nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ®êi sèng kinh tÕ, x· héi. ChÝnh v× vËy cµng cÇn cã sù thö nghiÖm vµ kiÓm tra møc ®é tin cËy còng nh­hiÖu qu¶ cña toµn bé qu¸ tr×nh øng dông trong thùc tÕ ®Ó tõ ®ã cã thÓ nh©n réng ra ph¹m vi quèc gia. ViÖt Nam lµ mét quèc gia ®i sau trong lÜnh vùc nµy nªn cã ®iÒu kiÖn häc tËp ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia ®i tr­íc.Tuy nhiªn do ®Æc ®iÓm cña m×nh chóng ta cÇn ph¶i hÕt søc thËn träng trong viÖc ¸p dông nh÷ng ph­¬ng thøc triÓn khai cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam. Cã thÓ nãi, ®èi víi ViÖt Nam, tuy ®· xuÊt hiÖn mét sè lo¹i h×nh mang d¸ng dÊp cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, song vÒ c¬ b¶n th× ®©y vÉn lµ mét lo¹i h×nh hoµn toµn míi. ViÖc nghiªn cøu c¸c kinh nghiÖm trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn tõ ®ã rót ra c¸c bµi häc cho viÖc øng dông triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo thùc tiÔn ViÖt Nam lµ hoµn toµn cÇn thiÕt. Chóng ta hoµn toµn cã thÓ tin t­ëng r»ng trong t­¬ng lai kh«ng xa th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ më ra cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mét trang míi, gãp phÇn ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta v÷ng b­íc ph¸t triÓn, héi nhËp ®­îc vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ toµn cÇu. KÕt luËn š›œ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh trªn ph¹m vi toµn cÇu, hiÖn nay ®­îc ¸p dông chñ yÕu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, nh­ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· b¾t ®Çu tham gia. C¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸, c¸ch chuÈn bÞ, triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña mçi n­íc lµ kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm vµ môc tiªu cña tõng n­íc. Tuy nhiªn kinh nghiÖm cho thÊy r»ng: ®Ó tham gia cã hiÖu qu¶ vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ tr¸nh ®­îc nh÷ng rñi ro, mçi n­íc ®Òu ph¶i cã chiÕn l­îc chung vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cã ch­¬ng tr×nh tæng thÓ, ph­¬ng ¸n hµnh ®éng tõng b­íc, vµ ph¶i cã tæ chøc chuyªn tr¸ch t­ vÊn vµ thùc hiÖn. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®i sau nªn cã thÓ häc hái ®­îc kinh nghiÖm cña mét sè n­íc ®i tr­íc, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó cã thÓ øng dông mét c¸c tèt nhÊt vµo ®iÒu kiÖn cña n­íc m×nh. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy vµ ®· cã nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu cho viÖc øng dông vµ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ. Trong t­¬ng lai, rÊt cã thÓ ViÖt Nam sÏ cã thÓ b¾t kÞp nÒn kinh tÕ c¸c n­íc kh¸c, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang rÊt s«i ®éng nhê vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Do thêi gian nghiªn cøu kh«ng nhiÒu, nguån tµi liÖu cßn h¹n chÕ nªn kho¸ luËn cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong ®­îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« cïng b¹n ®äc. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp tËn t×nh cña thÇy gi¸o TiÕn sÜ NguyÔn §øc Dþ ®· gióp em hoµn thµnh b¶n kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Peter Finar, Harsha Kumar, Tarun Sharma, Enterprise E-Commerce, Meghan-Kiffer Prees (MK) Tampa, Florida, USA. 1999. 2. B¸o c¸o tãm t¾t Dù ¸n quèc gia kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Ban ®iÒu hµnh dù ¸n kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö - Bé Th­¬ng m¹i). 3. KÕ ho¹ch khung 5 n¨m chÊp nhËn vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam (Tµi liÖu cña Bé th­¬ng m¹i). 4. LÊy tõ Internet: - VASC. - E- Commerce. - E-Business. - - - - - - 5. B¶n tin ®iÖn tö cña TTTT t­ liÖu KHCN Quèc gia. 6. Tin häc vµ ®êi sèng (Héi tin häc ViÖt Nam) 7. PC World (Héi tin häc thµnh phè Hå ChÝ Minh).  Môc lôc š› Ch­¬ng I Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö I. kh¸i niÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö 2. Kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.1.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa réng 2.1.Th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa hÑp 3. C¸c h¹ tÇng c¬ së vµ c¸c ®ßi hái cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 3.1. NhËn thøc 3.2 H¹ tÇng c«ng nghÖ 3.3. Thanh to¸n ®iÖn tö 3.4. An toµn, b¶o mËt 3.5. B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ 3.6. B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng 3.7. Tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i 3.8. H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý 3.9. An ninh quèc gia vµ ®¶m b¶o an ninh trong TM§T 3.10. Vai trß ChÝnh phñ vµ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ TM§T ii. ph©n lo¹i th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Theo chñ thÓ tham gia 1.1 TM§T trong khu vùc kinh doanh 1.2. TM§T gi÷a khu vùc doanh nghiÖp, kinh doanh vµ ng­êi tiªu dïng 1.3. ChÝnh phñ/ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc - Doanh nghiÖp / ng­êi d©n 2. Theo c¸c giai ®o¹n tiÕn hµnh mét giao dÞch iii. c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. §iÖn tho¹i 2. M¸y ®iÖn b¸o vµ m¸y Fax 3. TruyÒn h×nh 4. ThiÕt bÞ kü thuËt thanh to¸n ®iÖn tö 5. Internet vµ Web iv. c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay vµ xu h­íng vËn ®éng ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong t­¬ng lai 1. C¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay 1.1. Th­ tÝn ®iÖn tö (E-mail) 1.2. Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI - Electronic Data Interch­ange) 1.3. Cöa hµng ¶o hay b¸n hµng trªn m¹ng (Virtual shop) 1.4. Thanh to¸n ®iÖn tö (Electronic Payment) 2. Xu thÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö v. nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.Nh÷ng thuËn lîi 2. Nh÷ng khã kh¨n Trang 1 1 4 4 6 9 9 9 10 10 10 11 11 11 12 12 12 12 13 13 13 14 15 15 15 16 16 16 17 17 17 18 18 18 19 20 21 23 ch­¬ng ii Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n I. T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi ii. sù xuÊt hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt b¶n. 1. Sù xuÊt hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n 2. Sù ph¸t triÓn cña Internet vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n iii. Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n 1. Thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C) 1.1. C¸c nhãm mÆt hµng trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng ë NhËt B¶n 1.2. Mét sè ph­¬ng tiÖn tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.2.1. Internet 1.2.2. M¸y tÝnh c¸ nh©n 1.2.3. §iÖn tho¹i di ®éng 1.2.4. V« tuyÕn truyÒn h×nh c¸p 1.2.5. ThiÕt bÞ ch¬i ®iÖn tö 1.3. Quy tr×nh giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n 1.4. §Æc tr­ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n 1.4.1. §éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C ë NhËt B¶n 1.4.2. ThÕ m¹nh trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n 2. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to B ë NhËt B¶n 3. C¸c dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö ë NhËt B¶n 3.1. HÖ thèng Mondex 3.2. ThÎ tÝn dông (Debit card) vµ thÎ gi¸ trÞ tÝch tr÷ (Stored-Value-Card :SVC) 4. Ph­¬ng diÖn ph¸p lý cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë NhËt B¶n iii. Quy m« t¨ng tr­ëng thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö B to C tõ 1999 ®Õn 2004 ë NhËt B¶n 25 26 26 27 28 28 28 30 30 31 31 32 32 33 37 37 39 43 45 45 46 48 50 Ch­¬ng iii Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt nam i. thùc tr¹ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam 1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vËn dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo n­íc ta 2. Chñ tr­¬ng, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 3. Nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu trong qu¸ tr×nh triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i 3. 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®uîc 3.2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i II. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm cña ViÖt Nam vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tiÕp theo 1.VÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 1.1. NhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.2.§µo t¹o kü n¨ng 2. VÒ c¬ së h¹ tÇng 2.1. H¹ tÇng ph¸p lý 2.2.H¹ tÇng c«ng nghÖ 2.3. H¹ tÇng ®¶m b¶o an ninh, an toµn th«ng tin cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö 2.4. H¹ tÇng vÒ tiªu chuÈn hãa th­¬ng m¹i ®iÖn tö 2.5. H¹ tÇng c¬ së thanh to¸n ®iÖn tö 3. VÒ an ninh quèc gia 4. VÒ øng dông thùc tÕ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ViÖt Nam 56 56 57 59 59 60 62 62 62 64 65 65 66 68 69 70 74 74 ._.