Tìm hiểu về công cụ tỷ giá ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng nh­ng còng hÕt søc phøc t¹p. Ngµy nay, tû gi¸ lµ mét vò khÝ lîi h¹i trong cuéc chiÕn tranh th­¬ng m¹i hÕt søc khèc liÖt trªn thÕ giíi, nhÊt lµ gi÷a Mü - NhËt - T©y ¢u. ë ViÖt Nam, tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, më cöa héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tû gi¸ còng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc nãng báng vµ ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m. ChÝnh s¸ch tû gi¸ ®· ®­îc nhµ n­íc ta sö dông nh­ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m«. NÕu kh«ng cã quyÕt s¸ch vÒ tû gi¸ kÞp thêi phï hîp sÔ g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc, k×m h·m qu¸ tr×nh ®Çu t­ trong n­íc lµm th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ khã cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. V× vËy, em ®· chän ®Ò tµi “T×m hiÓu vÒ c«ng cô tû gi¸ ë ViÖt Nam” Qua ®ã nghiªn cøu ¶nh h­ëng vÒ chÕ ®é ®iÒu hµnh tû gi¸ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m tõng b­íc hoµn thµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam ®Ó hoµn thµnh bµi viÕt nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn cña c¸c thÇy c« trong khoa. Do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ kinh nghiÖm thùc tÕ ch­a nhiÒu, do vËy bµi tiÓu luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó bµi tiÓu luËn cña em ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n. Ch­¬ng I nh÷ng lý luËn chung vÒ tû gi¸ vµ thÞ tr­êng tû gi¸ 1. Tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét néi dung quan träng trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi. Theo quan ®iÓm cæ ®iÓn, tû gi¸ hèi ®o¸i (TGH§) lµ tû lÖ so s¸nh ngang gi¸(vµng) gi÷a ®ång tiÒn cña hai n­íc, lµ hÖ sè chuyÓn ®æi gi÷a ®¬n vÞ tiÒn tÖ nµy sang ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c. Theo quan ®iÓm kinh tÕ hiÖn ®¹i, TGH§ lµ gi¸ ng­êi ta tr¶ khi mua hoÆc nhËn ®­îc khi b¸n mét ngo¹i tÖ, trªn thÞ tr­¬ng ngoai hèi tû gi¸ lµ gi¸ c¶ cña tiÒn tÖ n­íc nµy tÝnh b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña n­íc kh¸c. NÕu theo quan hÖ gi÷a ngo¹i tÖ víi néi tÖ th× tû gi¸ ®­îc hiÓu lµ gi¸ c¶ cña ®ång ngoai tÖ ®­îc thÓ hiÖn b»ng ®ång néi tÖ. TGH§ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña mçi n­íc, lµ c«ng cô ®Ó ®o l­êng gi¸ trÞ gi÷a c¸c ngo¹i tÖ, vµ do vËy cã t¸c ®éng nh­ mét c«ng cô c¹nh tranh trong th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc, ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tíi gi¸ c¶, tíi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi cña n­íc ®ã vµ c¸c n­íc cã liªn quan. NÒn kinh tÕ cµng “h­íng ngo¹i “ bao nhiªu th× quy m« vµ vÞ trÝ cña kinh cña nÒn kinh tÕ ®ã cµnh më réng vµ t¨ng tr­ëng bÊy nhiªu, do ®ãi vÞ trÝ cña ®ång tiÒn n­íc ®ã vµ søc mua cña nã trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cµng lín bÊy nhiªu. Cã thÓ quy n¹p vai trß cña TGH§ vµo mét sè ®iÓm sau : - TGH§ cã t¸c ®éng to lín tíi quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô cña mét n­íc víi n­íc kh¸c. NÕu TGH§ trong n­íc t¨ng, tøc lµ ®ång néi tÖ mÊt gi¸ so víi ®ång tiÒn n­íc ngoµi, nghÜa lµ mét ngo¹i tÖ sÏ chuyÓn ®æi ®­îc nhiÒu néi tÖ h¬n so víi tr­íc. Lóc ®ã hµng ho¸ mang ra b¸n ë n­íc ngoµi sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n so víi b¸n hµng ho¸ ®ã á trong n­íc, nh­ vËy sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸, ®ång thêi còng h¹n chÕ nhËp khÈu, v× hµng ho¸ nhËp khÈu lu¸c nµy sÏ ph¶i b¸n ®¾t míi bï ®ñ chi phÝ vµ ph¶i c¹nh tranh víia nµng ho¸ trong n­íc. Ng­îc l¹i, nÕu TGH§ trong n­íc cã xu thÕ gi¶m, tøc lµ ®ång néi tÖ lªn gi¸ so víi ®ång tiÒn n­íc ngoµi, nghÜa lµ mét ngo¹i tÖ sÏ ®æi ®­îc Ýt néi tÖ h¬n so víi tr­íc. Trong tr­êng hîp nµy sÏ h¹n chÕ xuÊt khÈu vµ khuyÕn khÝch hµng nhËp khÈu. Râ rµng c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ t¸c ®äng khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ viÖc xuÊt –nhËp khÈu h¸ng ho¸, dÞch vô. - Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi kinh tÕ trong n­íc vµ g©y ¶nh h­íng trùc tiÕp tû lÖ l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n, khi ®ång néi tÖ gi¶m gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ, tøc lµ TGH§ t¨ng, th× hµng nhËp khÈu sÏ ®¾t h¬n, toµn bé hµng ho¸, t­ liÖu s¶n xuÊt, vËt t­ nhËp khÈu…, chuyÓn ®æi sang ®ång néi tÖ sÏ bÞ ®éi gi¸ lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng, ®Èy mÆt b»ng gi¸ c¶ trong n­íc lªn g©y ra søc Ðp ®èi víi l¹m ph¸t. Ng­îc l¹i khi TGH§ gi¶m, ®ång néi tÖ cã xu h­íng lªn so víi ®ång ngo¹i tÖ, th× hµng nhËp khÈu vµo n­íc ®ã sÏ rÎ h¬n tr­íc, kÐo mÆt b»ng gi¸ c¶ xuèng lµm cho t×nh tr¹ng l¹m ph¸t trong n­íc ®­îc c¶i thiÖn, tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m dÇn. Nh­ vËy TGH§ lµ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« hÕt søc lîi h¹i, ChÝnh phñ c¸c n­íc lu«n quan t©m t×m c¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸, can thiÖp vµo tû gi¸ trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i víi ý ®å sö dông nã lµm c«ng cô ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi lín trong hoat ®éng kinh tÕ trong n­íc, còng nh­ nh÷ng mÊt c©n ®èi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. §ång thêi, TGH§ cßn ®­îc xem nh­ lµ t×n hiÖu cña thùc tr¹ng mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngoai, mµ th«ng qua nã chÝnh phñ cã thÓ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p hoÆc sö dông nh÷ng c«ng cô cña chÝnh s¸ch kinh tÕ mét c¸ch phï hîp, h÷u hiÖu ®Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. TGH§ chÝnh lµ nhan tè hÕt søc quan träng trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña mçi n­íc. Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn vai trß trªn ®©y cña tû gi¸, vÊn ®Ò lµ ë chç ph¶i cã mét chÕ ®é tû gi¸ phï hîp ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­îc vai trß cña tû gi¸ th× cho ®Õn nay c¸c nhµ kinh tÕ –tiÒn tÖ cßn cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau. C¸c nhµ kinh tÕ theo tr­êng ph¸I chÝnh thèng (orthodox) cho r»ng nªn ¸p dông tû gi¸ linh ho¹t. Theo hä, tû gi¸ thùc chÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶, do cung - cÇu vÒ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, Nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp vµo. lîi thÕ chñ yÕu cña chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t lµ víi chÕ ®é tû gi¸ nµy c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ do cung - cÇu thÞ tr­êng x¸c lËp thÕ c©n b»ng nhµ n­íc kh«ng cÇn ph¶i dïng tíi dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnhthøc ®Ó can thiÖp, nhµ n­íc kh«ng cÇn ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh kh¸c nh»m t¸c ®éng vµo tû gi¸. MÆt h¹n chÕ cña chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t lµ mäi ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­ßng kÓ c¶ tû gi¸ kh«ng ph¶i lóc nµo còng vËn hµnh “vËn hµnh “ mét c¸ch thuËn lîi, mµ lu«n x¶y ra nh÷ng m©u thuÉn, c¹nh tranh dÉn ®Õn sù biÕn ®éng. Khi cã sù biÕn ®éng d÷ déi th× “bµ tay “ ddieeuf tiÕt cña chÝnh phñ vµo thÞ tr­êng, nhÊt lµ lÜnh vùec TGH§ lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. Ng­îc l¹i c¸c nhµ kinh tÕ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai l¹i t¸n ®ång thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh (hiÖp ­íc bretton woods), víi quan ®iÓm cho r»ng, muèn phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tr­íc hÕt ph¶i pphôc håi th­¬ng m¹i quèc tÕ, muèn th­¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn ph¶i cã mét chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh Bretton woods, ®ång ®«la mü ®ùoc g¾n víi vµng, ®æi ®­îc ra vµng vµ trë thµnh ®ång tiÒn dù tr÷ vµ thanh to¸n quèc tÕ chñ yÕu. C¸c ®ång tiÒn kh¸c ph¶i x¸c ®Þnh mét tû gi¸ cè ®Þnh víi ®ång ®«la Mü. §ång thêi, chÝnh phñ c¸c n­íc th«ng qua ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i tham ra can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ n­íc m×nh ®Ó gi÷ cho tû ®· x¸c ®Þnh víi ®ång ®«la mü ®­îc æn ®Þnh. Nh­ vËy, víi tû gi¸ cè ®Þnh mäi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ diÔn ra mét c¸ch ªm ®Ñp. §Õn thËp kû 70, nÒn kinh tÕ c¸c nøoc T©y ©u vµ NhËt B¶n ®­îc phôc håi vµ ph¸t triÓn m¹nh, mét phÇn cã sù ®ãng gãp cña chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Nh­ng ®ång thêi tû gi¸ cè ®Þnh nµy còng ®ù¬c béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm cña nã. Nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh lµ ®· ®­a ®ång tiÒn cña mét quèc gia (®ång ®«la Mü) lªn lµm ®ång tiÒn dù tr÷ vµ thanh to¸n quèc tÕ. Ngay tõ nh÷ng n¨m 1960, nhµ kinh tÕ mü Robert triffin ®· v¹ch ra nghÞch lý ®ã. §Ó cho dù tr÷ thÕ giíi t¨ng theo sù t¨ng tr­ëng cña th­¬ngm¹i quèc tÕ, n­íc Mü, ng­êi cung øng dù tr÷ quèc tÕ, buéc ph¶i béi chi c¸n c©n thanh to¸n cña m×nh. N­íc Mü cã béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, th× c¸c n­íc kh¸c míi cã thÓ tÝch luü ®­îc dù tr÷ ®«la, ®ã lµ ®iÒu kiÑn cÇn thiÕt. ThÕ nh­ng sè ®«la trong dù tr÷ cña c¸c n­íc cµng t¨ng lªn th× kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi ®«la ra vµng cu¶ Mü cµng gi¶m theo, v¶tªn thÞ tr­êng ®«la cµng mÊt gi¸. §ã lµ ch­a nãi ®Õn ý ®å l¹m dông cña n­íc cã ®ång tiÒn lµm ph­¬ng tiÖn dù tr÷ quèc tÕ, hä cã thÓ dïng ®ång tiÒn cña n­íc m×nh ®Ó chi tiªu, thao tóng c¸c sù viÖc nh»m môc ®Ých chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù ë n­íc ngoµi, nh­ mü ®· tõng lµm trong nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. MÆt kh¸c, trong khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña Mü th­êng xuyªn béi chi, th× c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c n­íc NhËt B¶n, Céng Hoµ Liªn Bang §øc…, th­êng xuyªn béi thu, chÕ ®ä tû gi¸ cè ®Þnh kh«ng thÓ tù ®iÒu chØnh ®Ó lËp l¹i thÕ c©n b»ng, chÝnh phñ c¸c n­íc kÎ c¶ Mü kh«ng thÓ tung vµng, tung ngo¹i tÖ ra can thiÖp ®Ó gi÷ æn ®Þnh m·i mét tû gi¸ mµ thÞ tr­êng kh«ng chÊp nhËn. Cuèi cïng c¸c n­íc buéc ph¶i th¶ næi ®ång ®«la Mü, còng cã nghÜa lµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh bretton woods sôp ®æ. Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c l¹i cho r»ng, chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, “h­íng néi “. Cßn chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ “h­íng ngo¹i “. Nh­ vËy, cuéc tranh luËn gi÷a hai tr­êng ph¸I duy tr× chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hay chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t vÉn cßn ®ang tiÕp diÔn. V× mçi chÕ ®é tû gi¸ ®Òu cã nh÷ng ­u thÕ riªng, ®ång thêi kÌm theo nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Xu thÕ hiÖn nay lµ nhiÒu n­íc thùc hiÖn theo chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹tcã quûan lý. §©y lµ mét chÕ ®é hçn hîp gi÷a chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vµ chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t. Víi chÕ ®é nµy tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cho phÐp nã ®­îc biÕn ®éng trong biªn ®é nhÊt ®Þnh. NÕu v­ît biªn ®é nµychÝnh phñ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt nh»m gi÷ cho tû gi¸ biÕn ®éng trong ph¹m vi quy ®Þnh. Nh­ vËy vÊn ®Ò cèt lâi cÇn quan t©m lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nh­ thÕ nµo. NÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng ®óng ®¾n th× mäi biÖn ph¸p can thiÖp vµo tû gi¸ ®Òu Ýt cã hiÖu qu¶, vÊn ®Ò béi chi ng©n s¸ch lµ khã tr¸nh khái vµ cã tÇm quan träng h¬n. ng­îc l¹i, nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n­íc ®ã ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ph¸t triÓn hµI hoµ gi÷a kinh tÕ ®èi néi vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®ånh tiÒn quèc gia æn ®Þnh, lµnh m¹nh…, th× sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo tû gi¸ chØ lµ viÖc rÊt h·n h÷uvµ cã thÓ khong cÇn thiÕt. Bëi vËy, viÖc x¸c ®Þnh mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ung ®¾n, trong ®ã cã chÝnh s¸c ngo¹i hèi h÷u hiÖu lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi bÊt cø lo¹i h×nh kinh tÕ nµo Chóng ta cã thÓ rót nh÷ng nhËn ®Þnh r»ng, chÕ ®é tû gi¸ hçn hîp kÕt hîp gi÷a tû gi¸ linh ho¹t theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u h¬n c¶, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. §IÒu quan träng trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ hçn hîp lµ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ x¸c ®Þnh tû gÝa. Th«ng th­êng ng­êita dùa vµo n¨m yÕu tè c¬ b¶n sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Thø nhÊt, søc mua cña ®ång tiÒn biÓu thÞ qua chØ sè l¹m ph¸t Søc mua cña ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i ®­îc biÓu thÞ qua chØ sè l¹m ph¸t lµ mét nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi TGH§. Trªn thÕ giíi cã hai c¸ch x¸c ®Þnh tû gi¸ trªn c¬ së c©n b»ng søc mua gi÷a ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ, ®ã lµ : - C©n b»ng søc mua tuyÖt ®èi: Tû gi¸ = = - C©n b»ng t­¬ng ®èi: = x Thø hai, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ph¶n ¸nh møc cung - cÇu ngo¹itÖ cña mét n­íc, do ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn TGH§. Theo quan hÖ cña quy luËt cung - cÇu th× khi cã béi thu c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ lµm cho tû gi¸ gi¶m (néi tÖ lªn gi¸, ngo¹i tÖ gi¶m gi¸) vµ ng­îc l¹i khi cã béi chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ sÏ lµm cho tû gi¸ t¨ng (ngo¹i tÖ lªn gi¸, néi tÖ gi¶m gi¸). Thø ba, l·i suÊt, l­îng cung øng tiÒn. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, l·i suÊt vµ tû gi¸ lµ hai c«ng cô quan träng nhÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ lu«n g¾n bã víi nhau vµ hç trî nhau. ViÖc ®Ò ra mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý cïng víi viÖc ®iÒu hµnh l­îng cung øng tiÒn phï hîp v¬Ý tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ ®ã vµ chØ sè l¹m ph¸t sÏ gãp phÇn æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn, lµ yÕu tè æn ®Þnh tû gi¸. Thø t­, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Khi nhµ n­íc cã nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ _ x· héi, th× lËp tøc sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c chØ kinh tÕ vÜ m« nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chØ sè thÊt nghiÖp, béi chi ng©n s¸ch, . . . ®iÒu nµy còng gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng t¬Ý tû gi¸. Thø n¨m, yÕu tè t©m lý. Khi t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cã thay ®æi, th× tÊt yÕu sÏ t¸c ®éng ®Õn t©m lý con ng­êi lµm cho tû gi¸ cã thÓ ®ét biÕn lªn xuèng trªn thÞ tr­êng. §èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn chØnh víi c¬ chÕ tû gi¸th¶ næi, th× tû gi¸ h×nh thµnh vµ biÕn ®éng theoc¸cyÕu tè c¬ b¶n trªn ®©y, vµ theo quy luËt cung - cÇu, tÊt nhiªn lµ lu«n cã sù t¸ch biÖt gi÷a tû gi¸ danh nghÜa vµ tû gi¸ thùc tÕ. Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®­îc x©y dùng vµ x¸c ®Þnh trªn c¬ së n¨m yÕu tè c¬ b¶n nªu trªn. lo¹i tû gi¸ nµy ®­îc biÕt ®Õn nhiÒu nhÊt vµ tû gi¸ ®­îc niªm yÕt, c«ng bè trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Cßn TGH§ thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: = x §©y chÝnh lµ tû gi¸ mµ c¸c nhµ kinh tÕ quan t©m. Nh×n chung TGH§ thùc tÕ cã môc ®Ých ®iÒu chØnh, hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ “söa ch÷a “ t¸c ®éng l¹m ph¸t vµ ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn ®æi thùc tÕ trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ nhËp khÈu cña mét quèc gia. VÝ dô: NÕu TGH§ danh nghÜa ë møc :1USD = 10. 000 VND. Trong khi møc t¨ng gi¸ c¶ trong n­íc t¨ng gÊp ®«i, mÆc dï kh«ng cã l¹m ph¸t trªn thÕ giíi, th× lóc ®ã TGH§ thùc tÕ cña VND sÏ ë møc 1USD = 5000 VND. Tû gi¸ thùc tÕ VND ®· t¨ng gÊp ®«i so víi tû gi¸ danh nghÜa. Râ rµng, trong tr­êng hîp nµy ng­êi xuÊt khÈu sÏ bÞ thiÖt thßi, tøc lµ sè tiÒn thu ®­îc tõ xuÊt khÈu sÏ mang l¹i Ýt néi tÖ h¬n, trong khi ®ã nhËp khÈu l¹i cã lîi. 2. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i ThÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ nh©n tè hÕt søc quan träng nÕu kh«ng nãi lµ kh«ng thÓ thiÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i diÔn ra c¸c giao dÞch trao ®æi, mua, b¸n, vay m­în ngo¹i tÖ, lµ n¬i th«ng qua sù cä x¸t gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cu¶ c¸c chñ kinh tÕ, ®ång thêi x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn giao dÞch, tøc lµ gi¶ c¶, thêi h¹n vµ giao vèn. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i hiÓu theo nghÜa réng lµ thÞ tr­êng cã tÝnh chÊt quèc tÕ, ho¹t ®éng kh«ng cã giê giÊc nhÊt ®Þnh, liªn tôc suèt 24/24 giê trong ngµy trªn ph¹m vi toµn cÇu, xuÊt ph¸t tõ ch©u ¸ sang ch©u ©u, ®ãng cöa ë ch©u mü còng ®ång thêi lµ mëi cöa ë ch©u ¸. Víi ph¹m vi toµn cÇu vµ thêi gian ho¹t ®éng nh­ vËy, thÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i ph¶n ¸nh kÞp thêi mäi diÔn biÕn cña tû gi¸, cña l·i suÊt c¸c lo¹i tiÒn tÖ trªn thÕ giíi. Trong ph¹m vi mét quèc gia, thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®­îc xem nh­ mét d¹ng thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Nã lµ n¬i giao dÞch mua, b¸n, chuyÓn ®æi c¸c ngo¹i tÖ ®­îc chÊp nhËn ra néi tÖ, hoÆc gi÷a c¸c lo¹i ngo¹i tÖ dùoc ho¸n ®æi cho nhau trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn ®­îc x¸c ®Þnh (tøc lµ gi¸ c¶ vµ giao vèn). Dï lµ thÞ tr­êng hèi ®o¸i quèc tÕ hay thÞ tr­êng hèi ®o¸i quèc gia, nh÷ng thµnh viªn tham ra trùc tiÕp hay gi¸n tiÓptªn thÞ tr­êng ®Òu lµ ng©n hµng trung ­¬ng, Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ng­êi m«i giíi. Tuú theo luËt ®Þnh cña mçi n­íc, c¬ cÊu tæ chøc vµ ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®­îc qui ®Þnh cô thÓ. VÝ dô, ë céng hoµ Ph¸p c¸c thµnh viªn tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i bao gåm ng©n hµng trung ­¬ng Ph¸p, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t­¬ng ®èi lín(kho¶ng 30 ng©n hµng) vµ c¸c nhµ m«i giíi. Hä ®Òu lµnh÷ng thµnh viªn tham gia trùc tiÕp vµo kinh doanh hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng. Cßn ë V­¬ng quèc Anh, trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i ng­êi giao dÞch trùc tiÕp mua, b¸n, trao ®æi, vay m­în ®ång b¶ng Anh(GBP) víi c¸c ngo¹i tÖ kh¸c chØ lµ ng­êi m«i giíi hoÆc c«ng ty kinh doanh lín(kh«ng ph¶i nghÒ ng©n hµng), cßn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng trung ­¬ng tham gia gi¸n tiÕp, hä muèn trao ®æi, mua, b¸n, ngo¹i tÖ th× ph¶i th«ng qua ng­êi m«i giíi. Tuy nhiªn dï tham gia trùc tiÕp haygi¸n tiÕp, chøc n¨ng cóa c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ®©y vÉn lµ kinh doanh cho b¶n th©n vµ cho kh¸ch hµng cña hä. Ng©n hµng trung ­¬ng tham gia trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i mét mÆt nh»m phôc vô kh¸ch hµng cña m×nh(chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ), mÆt kh¸c nh»m phôc vô quü b×nh æn hèi ®o¸i, theo dâi tû gi¸ vµ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt sÏ can thiÖp ®Ó h¹n chÕ nh÷ng biÕn ®éng tû gi¸ cã thÓ x¶y ra gi÷ ngo¹i tÖ víi néi tÖ. Nh÷ng ng­êi m«i giíi tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i thùc hiÖn thuÇn tuý mét chøc n¨ng kinh doanh phôc vô kh¸ch hµng khi cã yªu cÇu. Nh÷ng ng­êi tham gia giao dÞh trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i cã thÓ thùc hiÖn mua, b¸n, vay m­în lÉn nhau th«ng qua c¸c ký hiÖu giao dÞch ®· qui ­íc, hoÆc cã thÓ th«ng qua h×nh thøc liªn l¹c viÔn th«ng ®Ó thùc hiÖn giao dÞch. Song dï ë h×nh thøc nµo th× c¸c giao dÞch ®Òu thùc hiÖn theo nguyªn t¾c trao ®æi tµi s¶n Cã trªn tµi s¶n ®­îc nghi b»ng hai b»ng hai ®ång tiÒn giao dÞch. Së dÜ chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« thÞ tr­êng hèi ®o¸i, v× th«ng qua thÞ tr­êng hèi ®o¸i quan hÖ cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ, “gi¸ c¶” cña giao dÞch tøc lµ tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt cña c¸c ngo¹i tÖ theo quan hÖ cung - cÇu vµ c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn vµ x¸c ®Þnh, trªn c¬ së ®ã ChÝnh phñ Ng©n hµng Trung ­¬ng thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng hèi ®o¸i b»ng c¸ch mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ qüu b×nh æn hèi ®o¸i ®Ó t¸c ®éng lªn tû gi¸, nh»m môc ®Ých ®¹t ®­îc mét tû gi¸ phï hîp «øi nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. Vµng, b¹c, ®¸ quý Mét nh©n tè kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ trong thÞ tr­êng qu¶n lý ngo¹i hèi ®ã lµ lÜnh vùc vµng, b¹c, ®¸ quý. Thêi kú ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n (thÕ kû XVII - XVIII) vang, b¹c, ®¸ quý nãi chung ®­îc coi nh­ lµ biÓu t­îng cña sù giµu cã cña mét quèc gia. Vµng ®­îc coi lµ mäi cña c¶i cña x· héi, lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, trao ®æi, dù tr÷ quèc tÕ duy nhÊt ë thêi kú nµy. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - x· héi, c¸c quan hÖ kinh tÕ còng nh­ sù hiÖn ®¹i ho¸ mäi lÜnh vùc tõ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Õn dÞch vô, ®Çu t­…®· t¹o ra nh÷ng c«ng ô trong thanh to¸n, trao ®æi vµ dù tr÷ quèc tÕ rÊt ®a d¹ng, khiÕn cho vµng kh«ng cßn chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n nh­ tr­íc. Cho ®Õn giai ®o¹n hiÖn nay ng­¬× ta hoµn toµn kh«ng dïng vµng ®Ó thanh to¸n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, tuy vËy, vµng vÉn chiÕm mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong kho dù tr÷ cña mçi quèc gia, vµ ®­îc sö dông nh­ mét chiÕc “phao cøu hé” ®¾c lùc cho viÖc c©n b»ng C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. §ång thêi, sù can thiÖp cña vµng vµo thÞ tr­êng sÏ t¸c ®éng tÝch cùc lªn TGH§ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. ChÝnh v× lÏ ®ã, vÊn®Ò vµng, b¹c, ®¸ quý nãi chung vµ vµng nãi riªng ®­îc c¸c quèc gia hÕt søc coi trängvµ chó ý, ®­¬c ®Ò cËp ®Õn nh­ mét ®èi t­äng trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi. Ngµy nay vµng lµ hµng h¸o phi tµi chÝnh duy nhÊt ®­îc mua b¸n tù do liªn tôc 24/24 giê trong ngµy trªn thÕ giíi. Bëi vËy, thÞ tr­êng vµng quèc tÕ vµ thÞ tr­êng vµng khu vùc lu«nglu«n t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng vµng cña mçi quèc gia. BiÕn ®éng trong quan hÖ cung - cÇu vµng trªn thÞ tr­êng g©y ra gi¸ vµng lªn, xuèng sÏ t¸c ®éng vµo gi¸ trÞ tiÒn tÖ, lam TGH§ biÕn ®éng. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ biÕn ®éng ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh sÏ t¸c ®éng lªn gi¸ vµng. Nh­ vËy nÕu chÝnh phñ thùc hiÖn ®­îcviÖc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ khèng chÕ thÞ tr­êng vµng trong n­íc, th× trong mét møc ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ t¸c ®éng tÝch cùc æn ®Þnh ®­îc tû gi¸ theo mong muèn. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh thÞ tr­êng vµng cã tÇm quan träng, vµ viÖc qu¶n lý vµng, b¹c, ®¸ quý lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña mçi quèc gia. ch­¬ng II DIÔn BIÕN Tû GI¸ I. DÞch chuyÓn tû gi¸ mét sè nguyªn nh©n gi¶i thÝch Thùc tÕ tèc ®é t¨ng tû gi¸ VND/USD trong n¨m 2000 ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay còng kh«ng lín h¬n nhiÒu so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng trong n¨m 1999. Nh­ng sù dÞch chuyÓn tû gi¸ trong 2 thêi kú nµy ®­îc ®¸nh gi¸ bëi mét sè nh©n tè c¬ b¶n kh¸c nhau. ®iÒu chØnh tû gi¸ VND/USD trong n¨m nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu VN;gi¶m bít sù mÊt c©n b»ng cña ®ång viÖt nam so cíi USD, dÞch chuyÓn tû gi¸ dÇn tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng cña nã. Sù dÞch chuyÓ tû gi¸ VND/USD trong n¨m 2000, ngoµi nh÷ng nh©n tè trªn, chôi søc Ðp cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nh­ møc chªnh lÖch lín tû gi¸ kú h¹n vµ giao ngay, chªnh lÖch l·i xuÊt USD trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ vµ trong n­íc qu¸ cao, th©m hôp gia t¨ng, l¹m ph¸t thÊp, … DiÔn biÕn dÞch chuyÓn tû gi¸ VND/USD cã thÓ nh×n tæng thÓ qua biÓu ®å 1. NÕu trong n¨m 1999, ®ång ViÖt Nam chØ gi¶m gi¸ 1%, th× ®Õn th¸ng 9/2000, ®· gi¶m 1, 33% so víi cuèi n¨m 1999. Tuy nhiªn, tèc ®é dÞch chuyÓn tû gi¸ VND/USD thêi gian gÇn ®©y t¨ng cao. Tû gi¸ t¨ng dån dËp ®· ®Æt ra c©u hái T¹i sao chªnh lÖch tû gi¸ NHNN c«ng bè gi÷a 2 ngµy giao dÞch cã chªnh lÖch lín nh­ vËy? NÕu duy tr× tû gi¸ æn ®Þnh, cã ®iÒu chØnh t¨ng dÇn nh­ thêi gian tï th¸ng 7/2000 trë vÒ tr­íc cã hîp lý hay kh«ng trong t×nh h×nh cung cÇu ngo¹i tÖ c¨ng th¼ng? Nh÷ng nh©n tè nµo cã thÓ gi¶i thÝch sù dÞch chuyÓn tû gi¸ cao h¬n møc b×nh th­êng trong th¸ng 9? 1. Chªnh lÖch tû gi¸ cã kú h¹n vµ kú väng mong ®îi sù thay ®æi tû gi¸ Trªn c¬ së lý thuyÕt, kú väng mong ®îi tû gi¸ giao ngay trong t­¬ng lai sÏ t­¬ng ®­¬ng víi tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n. nÕu trong n¨m 1999, sè l­îng giao dÞch ngo¹i tÖ cã kú h¹n chØ lµ con s« t­îng tr­ng, th× giao dÞch nµy ®· bïng næ trong n¨m 2000. Sù më rég h×nh thøc giao dÞch cã kú h¹n chØ lµ mét phÇn nµo gi¶i thÝch c¸c ng©n hµng vµ doanh nghiÖp sö dông cong cô nµy ®Ó tù phßng ngõa rñi ro tû gi¸. §IÒu râ h¬n cã thÓ nh×n thÊy lµ c¸c ng©n hµng ®· sö dông c«ng cô nµy ®Ó mua ®­îc ngo¹i tÖ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng hay t¨ng kh¶ n¨ng ®Çu c¬. Bëi sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c ng©n hµng ®Ó mua ®­îc ngo¹i tÖ, nªn chªnh lÖch gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n t¨ng cao. Sù chªnh lÖch th¸i qu¸ nµy thÓ hiÖn tÝnh bÊt æn cña ngo¹i tÖ hay quan hÖ cung cÇu; do ®ã, kú väng tû gi¸VND/USD cã thÓ t¨ng lªn. Kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ giao dÞch ngay vµ cã kú h¹n më réng ra ®­îc béc né th«ng qua dÊu hiÖu d­ cÇu ngo¹i tÖ kÐo dµi. NghÜa lµ, cÇu ngo¹i tÖ lín h¬n sè l­îng cung ngo¹i tÖ s½n sµng muèn b¸n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. Sù chªnh lÑch l·i xuÊt cña ®ång USD gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕcòng t¹o cho mét sè ng©n hµng nhanh chãng chíp thêi c¬ kiÕm lîi nhuËn ng¾n h¹nth«ng qua viÖc mua ngo¹i tÖ kÕt hîp víi göi / cho vay trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Kú väng tû gi¸ t¨ng lªn khiÕn cho hä s½n sµng c¹nh tranh ®Ó ®Çu c¬, trong khi vÉn ®­îc h­ëng chªnh lÖch l·i xuÊt. H¬n n÷a, kiÓm so¸t ngo¹i tÖ tõ nguån xuÊt khÈu dÇu th« chÆt chÏ mµ nhu cÇu nhËp khÈu x¨ng dÇu, m¸y mãc thiÕt bÞ t¨ng ®ét biÕn trong n¨m 2000, do ®ã nh÷ng doanh nghiÖp muèn cã ngo¹i tÖ nhËp khÈu hµng tiªu dïng hoÆc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thø tù ­u tiªn mua ngo¹i tÖ T¹i ng©n hµng thÊp ph¶i chÊp nhËn mua kú h¹n. VËy lµ, ®Ó cã nguån ngo¹i tÖ c¸c ng©n hµng ph¶i c¹nh tranh th«ng qua h×nh thøc giao dÞch cã kú h¹n. C¹nh tranh qua c«ng cô tû gi¸ giao ngay theo quy ®Þnh cña NHNN sÏ kh«ng hÊp dÉn bëi ng­êi b¸n muèn b¸n víi gi¸ cao h¬n theo tÝn hiÖu cung cÇu. gi¶ sö tû gi¸ giao ngay vµo ngµy 31/5/2000 lµ 14071 VND/USD, c¸c ng©n hµng mua kú h¹n mét th¸ng víi tû gi¸ 1410 - 14120 VND/USD - Nh­ vËy chªnh lÖch tû gi¸ gi÷a 2 kú h¹n trªn kho¶ng 20 – 30 ®ång/USD. NÕu thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ho¹t ®éng hoµn h¶o, kiÓm so¸t ngo¹itÖ kh«ng cã th× tû gi¸ giao ngay ®Õn 30/6/2000 cã thÓ lªn tíi 14120 VND/USD. Tuy nhiªn, tû gÝa giao ngay thùc tÕ ngµy 30/6/2000 chØ lµ 14087 VND/USD, thÊp h¬n tû gi¸ mong ®îi 45 ®ång/USD. Nh­ng trong th¸ng 9/200, tû gi¸ t¨ng nhanh h¬n ®· phÇn nµo lý gi¶ ®­îc søcÐp cña tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n lªn tû gi¸ giao dÞch ngay theo quy ®Þnh cña NHNN. ViÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ víi tÇn suÊt nhá trong t×nh tr¹ng cung cÇu ngo¹i tÖ c¨ng th¼ng cµng lµm cho chªnh lÖch tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n khã thu hÑp. ChÝnh v× vËy, gi¶m gi¸ ®ång viÖt nam nhanh h¬n trong thêi gian gÇn ®©y cãthÓ ®­îc gi¶ thÝch trªn c¬ së quan hÖ gi÷a kú väng tû gi¸ mong ®îi víi tû gi¸ giao dÞch cã kú h¹n. Tuy nhiªn ®Ó ng¨n chÆn c¸c NHTM më réng kho¶ngc¸ch gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n vµ cã lîi dông nã lµ c«ng cô c¹nh tranh ®¾c lùc trong kinh doanh ngoai tÖ, NHNN ®· ®iÒu chØnh gi¶m møc t¨ng tû gi¸ kú h¹n so víi giao ngay. Ch¼ng h¹n theo quyÕt ®Þnh sè 65/1999/Q§_ NHNN7, NHTM ®­îc phÐp t¨ng tèi ®a 0, 58%cña tû gi¸ giao ngay kÞch trÇn ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ kú h¹n 1 th¸ng, nh­ng nay theo quyÕt ®Þnh 289/2000/Q§ _ NHNN7, ngµy 30/8/2000, c¸c ng©n hµng chØ ®­îc phÐp t¨ngtèi ®a 0, 2%. Nh­ vËy, c¸c ng©n hµng kh«ng lîi dông ®­îc chªnh lÖch lín gi÷a tû gi¸ giao ngay vµ cã kú h¹n cho cuéc c¹nh tranh mua b¸n ngo¹i tÖ. Nh­ng nÕu chØ thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy ®¬n lÎ th× sÏ kh«ng h÷u hiÖu bëi t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng cung - cÇu ngo¹i tÖ. Gi¶i ph¸p ®i kÌm theo quyÕt ®Þnh nµy lµ NHNN ®iÒu chØnh tû gi¸ giao ngay t¨ng nhanh cao h¬n tõ ®Çu th¸ng 9/2000 so víi c¸c th¸ng tr­íc. Nh­ vËy, ®©y cã ph¶i lµ ngô ý gi¶i thÝch sù ®iÒu chØnh m¹nh cña tû gi¸ VND/USD trong thêi gian gÇn ®©y? 2. BÖnh lan truyÒn cña viÖc ph¸ gi¸ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu n»m trong danh môc hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nªn møc ®é c¹nh tranh rÊt cao. Theo quy luËt søc mua ngang gi¸, ®ång tiÒn cña quèc gia nµo t­¬ng ®èi rÎ sÏ cã lîi thÕ c¹nh tranh cao h¬n. Ch¼ng h¹n, ViÖt Nam vµ Th¸i Lan cïng xuÊt khÈu g¹o 25% tÊn th× lîi thÕ c¹nh tranh nghiªng vÒ Th¸i Lan. Bëi v×, ®«ng Baht cña th¸i lan gi¶m gi¸ 12, 7% trong 9 th¸ng n¨m 2000 hay ®ång Rupi cña Pakistan còng gi¶m 8, 4% …. Trong khi ®ã, ®ång viÖt nam chØ gi¶m 1, 33% Nh­ vËy, níi láng gi¸ trÞ ®ång viÖt nam lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 3. §iÒu chØnh tû gi¸ vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu MÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« t¨ng coa nh­ng th©m hôt th­¬ng m¹i trong 9 th¸ng qua më réng so víi n¨m1999. Th©m hôt th­¬ng m¹i níi réng cã thÓ nh×n thÊy râ qua kim ng¹ch nhËp khÈu cña mét sè mÆt hµng t¨ng cao so víi n¨m 1999, trong khi ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈucña mét sè mÆt hµng chñ lùc l¹i t¨ng chËm, thËm chÝ cã gi¶m so víi n¨m 1999. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 9/2000 kim ngh¹ch xuÊtkhÈu ­íc ®¹t 10. 489 triÖu USD t¨ng 28% so cïng kú n¨m tr­íc; kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t kho¶ng 11. 310 triÖu USD, t¨ng 33, 3%. Nh­ vËy 9 th¸ng nhËp siªu 513 triÖu USD, trong khi ®ã, 9th¸ng n¨m 1999 nhËp siªu lµ 74 triÖu. NhËp siªu t¨ng cao bëi c¶ hai; xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ lùc nh­ g¹o, cµ phª gi¶m so víi n¨m tr­íc vµ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng t¨ng cao. Do ®ã, nguån ngo¹i tÖ cho nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng cao h¬n so víi nguån ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu, kÕtqu¶ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ bÞ t¸c ®éng m¹nh. Thªm vµo ®ã, Nhµ n­íc ®· cã v¨n b¶n triÓn khai h¹n chÕ nhËp khÈu tiªu dïng. Môc ®chs nh»m khuyÕn khÝch tiªu dïng hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc vµ t¨ng nguån ngo¹i tÖ cho nh©pj khÈu c«ng nghÖ, kü thuËt chuyªn gai t­ vÊn …. Nh­ vËy, cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng gi¶m gi¸ ®ång néi tÖ sÏ cã t¸c dông “kÐp” mét mÆt t¨ngc­êng hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, mÆt kh¸c gi¶m bít t©m lý cña d©n c­ thÝch sö dông hµng ngo¹i. 4. TiÕp cËn cña fisher vÒ tû gi¸ vµ l·i suÊt quèc tÕ Ph­¬ng tr×nh fisher quèc cho r»ng, khi kh«ng cã sù kiÓm so¸t luång vèn hoÆc tµi kho¶n vèn th× kú väng mong ®îi tû gi¸ thay ®æi cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi sù kh¸cbiÖt l·i suÊt gi÷a hai quèc gia. Nh­ vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ dÞch chuyÓn vèn tíi n¬i cã møc l·i suÊt hÊp dÉn h¬n. Tuy nhiªn, d­íi sù kiÓm so¸t tµi kho¶n vèn chÆt chÏ, gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam cã tÝnh chuyÓn ®æi thÊp, c¸c nhµ ®Çu t­ l¹i lÖch vÒ kho¶n kiÕm lîi nhuËn ¸c – bÝt tõ sù chªnh lÖch l·i suÊt ®ång USD trong n­íc vµ qu«c tÕ. Trog khi quý 11/2000 l·i suÊt Libor USD trªnthÞ tr­êng quèctÕ mµ c¸c ng©n hµng cã thÓkiÕm ®­îc kho¶ng 7 -7, 1% / n¨m, chªnh lÖch víi l·i suÊt trong n­íc kho¶ng 1, 5 - 1, 6%/n¨m. H¬n n÷a, l·i suÊt vay VND trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ë møc 0, 5 - o, 555%/th¸ng. T¹I thêi ®iÓm 31/5/2000mét sè ng©n hµng s½n sµng bá ra 14110 triÖu ®ång mua giao ngay 1 triÖu USD cña doanh nghiÖp th«ng qua c¸c h×nh thøc ®· ®Ò cËp. Nh­ vËy, ng©n hµng sÏ ®ång thêi göu cho vay trªn thÞ tr­êng quèc tÕ thêi h¹n mét th¸ng, ®ång thêi b¸n kú h¹n 1 thµng cho c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn tû gi¸ cã kú h¹n 14125 VND/USD. Qua giao dÞch nµy, ng©n hµng cã thÓ kiÕm ®­îc Ýt nhÊt 24 triÖu ®ång. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ ng©n hµng cã thÓ kiÕm ®­îc kh¸ h¬n. §Ó kiÕm ®­îc lîi nhuËn tõ hµnh vi trªn, ngoµi h×nh thøc sö dông giao dÞch ngo¹i tÖ ®Ó cã nguån ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c ng©n cßn huy ®éng USD trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy kho¶n sinh lêi tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ ra thÞ r­êng quèc tÕ sÏ bï ®¾p kho¶n lç tõ ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ. Víi møc lîi nhu¹n hÊp dÉn nh­ vËy, ®Ó chíp thêi c¬ lîi nhuËn trong ng¾n h¹n, nªn c¸cng©n hµng ®· c¹nh tranh m¹nh h¬n nh»m mua ®­îc ngo¹i tÖ lín nhÊt cã thÓ ®­îc. Cuéc ch¹y ®ua nµy ®· t¹o søc Ðp lªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ còng lµ nh©ntè tiÒm Èn ®Èy kú väng tû t¨ng lªn. Tû giµ t¨ng sÏ gi¶m bít ®­îc lç trong ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ, ng©n hµng võa cã lîi trong ®Çu t­ quèc tÕ võa ®Çu c¬ mong tû gi¸ t¨ng. 5. Sù dÞch chuyÓn tû gi¸ cã tÝnh chu kú ? Còng cã ý kiÕn cho r»ng, theo tÝnh chÊt chu kú, tû gi¸ ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng theo thêi gian dÞch chuyÓn vÒ cuèi n¨. Lý do nµy gi¶i thÝch cho sù dÞch chuyÓn nhanh cña tû gi¸ vµo cuèi quý 11/2000 kh«ng cã tÝnh thuyÕt phôc cao bnëi søc Ðp cña c¸c nh©n tè kh¸c lªn sù giao ®éng cña tû gi¸ lín h¬n nhiÒu nh­ t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng ngo¹i tÖ, kiÓm so¸t nguån ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu hµng tiªu dïng chÆt chÏ h¬n, th©mhôt th­¬ng m¹i ra t¨ng, kú väng mong ®îi tû gi¸ t¨ng…. mµ®· ®Ò cËp ë trª. 6. T¸c ®éng cña sù dÞch chuyÓn tû gi¸ Tuy nhiªn, sù dÞch chuyÓn tû gi¸ nhanh h¬n trong thêi gian gÇn ®©y còng cã thÓ g©y søc Ðp lín ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. TÝnh nh¹y c¶m cña c«ng chóng ®èi víi sù giao ®éng cña tû gi¸ rÊt lín. ®Êu hiÖu cña tû gi¸ t¨ng lªn hay sù bÊt æn cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ngÇm t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, tÝnh ®Õn 26/9/2000 tû gi¸ giao ngay t¨ngkho¶ng 250 - 270 ®ång/USD. Nh­ vËy trong khung c¶nh d­ cÇu ngo¹i tÖ, tû gi¸ VND/USD t¨ng nhanh còng lµ métnh©n tè lµm cho nh÷ng ng­êi cã ngo¹i tÖ muèn b¸n gh×m l¹i trong mét th¬× gian. Ch¼ng h¹n, ng­êi b¸n ra ngo¹i tÖ chËm l¹i mét ngµy ghiao dÞch sÏ ®­îc lîi thªm12 triÖu ®ång cho sè l­îng ngo¹itÖ muèn b¸n 1triÖu USD (chªnh lÖch tû gi¸ gi÷a 2 ngµy giao dÞch 26 - 25/9/2000). Thay thÕ phÇn vèn ®ång viÖt nam cÇn dïng víi mét sè l­îng vèn t­¬ng ®­¬ng 1triÖu USD doanh nghiÖp vay c¸c TCTD th×cÇn ph¶i tr¶ kho¶ng 2, 8 triÖu ®ång/ ngµy cho kho¶n vay 14, 3 tû ®ång. Nh­ vËy, chi phÝ c¬ héi cñaviÖc b¸n ngo¹i tÖ so víivay vèn ViÖt Nam ®ång vµ gi÷a USD l¹i thªm mét thêi gian lµ 9, 2 triÖu ®ång. II. biÕn ®éng tû gi¸ trong thêi gian qua KÓ tõ ®Çu th¸ng 5/2001 ®Õn 25/6/2001, viÖc TGH§ cña USD so víi VND t¨ng liªn tôc trong nhiÒu tuÇn trªn c¶ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tù do ®· t¹o ra nh÷ng ph¶n øng rÊt kh¸c nhau. Cã thÓ nhËn thÊy tû gi¸ USD cã nh÷ng biÓu hiÖn nãng lªn “®ét ngét “ kÓ tõ cuèi n¨m 2000, nh­ng ®· phÇn nµo dÞu xuèng trong 3/2001 khi ¶nh h­ëng gi¶m l·i._.