Vai trò của người dân trong việc tham gia xây dựng mô hình nông thôn mới tại một số điểm vùng đồng bằng sông Hồng

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néi --------------- vò ®øc lËp vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi t¹i mét sè ®iÓm vïng ®ång b»ng s«ng Hång luËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh : Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè : 60.31.10 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS.TS QuyÒn §×nh Hµ Hµ néi - 2008 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ hoµn toµn ch­a hÒ ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì ®Ó thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®­îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®­îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Vò §øc LËp Lêi c¶m ¬n Tr­íc hÕt víi t×nh c¶m ch©n thµnh vµ lßng biÕt ¬n s©u s¾c, t«i xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn PGS. TS QuyÒn §×nh Hµ - Ng­êi trùc tiÕp h­íng dÉn vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh LuËn v¨n nµy. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n TS Mai Thanh Cóc ®· chØ dÉn cho t«i hoµn thµnh luËn v¨n vµ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o Khoa Kinh tÕ vµ PTNT, Khoa Sau ®¹i häc - Tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi ®· trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu. T«i xin c¶m ¬n c¸c tËp thÓ, c¬ quan, Ban, ngµnh ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn luËn v¨n. T«i còng xin c¶m ¬n bµ con n«ng d©n vµ Ban ph¸t triÓn th«n Hoµnh §ån, x· H¶i §­êng, huyÖn H¶i HËu, tØnh Nam §Þnh; th«n Thanh SÇm, x· §ång Thanh, huyÖn Kim §éng, tØnh H­ng Yªn; th«n H¹, x· §«n Nh©n, huyÖn LËp Th¹ch, tØnh VÜnh Phóc, ®· cung cÊp sè liÖu thùc tÕ vµ th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Cuèi cïng, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ®ång nghiÖp, b¹n bÌ, cïng toµn thÓ gia ®×nh, ng­êi th©n ®· ®éng viªn t«i trong thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi. Hµ Néi, ngµy ... th¸ng ... n¨m 2008 T¸c gi¶ Vò §øc LËp môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc h×nh vii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t BPTT Ban ph¸t triÓn th«n CN C«ng nghiÖp CNH - H§H C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ CNXD C«ng nghiÖp x©y dùng DT DiÖn tÝch §BSH §ång b»ng s«ng Hång §VT §¬n vÞ tÝnh GTNT Giao th«ng n«ng th«n HTX Hîp t¸c x· NN N«ng nghiÖp NTM N«ng th«n míi NXB Nhµ xuÊt b¶n TDTT ThÓ dôc thÓ thao TMDV Th­¬ng m¹i dÞch vô TTCN TiÓu thñ c«ng nghiÖp SX S¶n xuÊt PTNT Ph¸t triÓn n«ng th«n UBND Uû ban nh©n d©n XHCN X· héi chñ nghÜa Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 1.1. Danh môc c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t 4 3.1a. §Êt vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt 44 3.2a. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng 44 3.3a. KÕt qu¶ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña huyÖn Kim §éng qua c¸c n¨m (2004-2006) 47 3.1b. §Êt vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt 50 3.2b. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng 51 3.3b. KÕt qu¶ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña huyÖn LËp Th¹ch qua c¸c n¨m (2004-2006) 52 3.1c. §Êt vµ t×nh h×nh sö dông ®Êt 54 3.2c. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng 55 3.3c. KÕt qu¶ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña huyÖn H¶i HËu qua c¸c n¨m (2004-2006) 58 3.4. Mét sè th«ng tin c¬ b¶n vÒ x· nghiªn cøu 59 4.1. Mét sè chØ tiªu kinh tÕ x· héi cña ®iÓm x©y dùng m« h×nh 62 4.2. Ng­êi d©n tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi 79 4.3. Ng­êi d©n tham gia x©y dùng quy chÕ vµ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n 81 4.4. Tæng hîp tr×nh ®é v¨n hãa c¸n bé c¬ së cña ®iÓm nghiªn cøu 86 4.5. Ng­êi d©n tham gia tËp huÊn vµ ®µo t¹o øng dông kü thuËt trong m« h×nh s¶n xuÊt 87 4.6. Ng­êi d©n tham gia c«ng lao ®éng x©y dùng c«ng tr×nh 89 4.7. Ng­êi d©n tham gia ®ãng gãp kinh phÝ thùc hiÖn c¸c m« h×nh s¶n xuÊt 90 4.8. Ng­êi d©n tham gia ®ãng gãp kinh phÝ x©y dùng c«ng tr×nh n«ng th«n 92 4.9. HÖ sè ®a d¹ng hãa thu nhËp (DI) trong c¸c m« h×nh 93 Danh môc h×nh STT Tªn h×nh Trang 2.1. Néi dung n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi 8 2.2. C¸c lùc l­îng chÝnh tham gia vµo hÖ thèng ph¸t triÓn n«ng th«n 10 2.3. Vai trß cña ng­êi d©n tham gia x©y dùng vµ PTNT 11 2.4. Tam gi¸c phèi kÕt hîp 3 nguån lùc trong ph¸t triÓn n«ng th«n 12 4.1. C¸c møc ®é tham gia kh¸c nhau cña ng­êi d©n vµo m« h×nh n«ng th«n míi 71 4.2. C¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ - x· héi trong c¸c m« h×nh n«ng th«n míi th«ng qua vai trß cña ng­êi d©n 72 4.3. Mèi quan hÖ gi÷a BPTT víi c¸c tæ chøc 83 4.4. M« h×nh tæ chøc Ban ph¸t triÓn th«n 85 1. Më §ÇU 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2010 cña §¶ng ta, t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X ®· x¸c ®Þnh: “HiÖn nay vµ nhiÒu n¨m tíi, vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, n«ng d©n vµ n«ng th«n cã tÇm chiÕn l­îc ®Æc biÖt quan träng”, lµ vÊn ®Ò chiÕn l­îc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, gãp phÇn quan träng thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lµ c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ an ninh quèc phßng; lµ yÕu tè quan träng ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña §Êt n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa; nh­ng tr­íc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña n«ng d©n, ph¸t huy vai trß cña giai cÊp n«ng d©n, cïng víi giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp trÝ thøc trë thµnh chç dùa chÝnh trÞ v÷ng ch¾c cña §¶ng vµ Nhµ n­íc; t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp n«ng d©n n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt, cã ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng cao. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n h­íng tíi chñ ®éng gi¶i quyÕt thiÕt thùc c¸c vÊn ®Ò vÒ ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu cña n«ng d©n trong ®ã chó träng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vïng khã kh¨n, hé nghÌo v­¬n lªn cã cuéc sèng tèt h¬n, phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc thùc hiÖn, nh­ Ch­¬ng tr×nh gièng, Ch­¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ, Ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, khuyÕn c«ng… Bªn c¹nh ®ã, chóng ta còng thùc hiÖn mét sè ch­¬ng tr×nh, dù ¸n mang tÝnh ph¸t triÓn n«ng th«n, nh­ Dù ¸n ngµnh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, Ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n, Ch­¬ng tr×nh 135 hay Ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ViÖc lµm. Tuy nhiªn, nh÷ng ch­¬ng tr×nh hay dù ¸n nµy hoÆc chØ míi gi¶i quyÕt mét sè khÝa c¹nh riªng rÏ (nh­ vÒ c¬ së h¹ tÇng, m«i tr­êng) hoÆc nh»m môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho nh÷ng vïng ®Æc biÖt khã kh¨n, vïng nghÌo. Trong giai ®o¹n võa qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn chñ tr­¬ng t¨ng c­êng viÖc ph©n cÊp vµ trao quyÒn cho c¸c ®Þa ph­¬ng. B­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Tuy nhiªn, viÖc triÓn khai thùc hiÖn ë c¬ së (nhÊt lµ ë cÊp x· vµ céng ®ång th«n, b¶n) hiÖn cßn chËm do bÞ rµng buéc bëi c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé c¬ së cßn h¹n chÕ trong viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n v¨n minh, hiÖn ®¹i. §Ó n«ng nghiÖp, n«ng th«n bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn, cÇn ph¶i chó träng ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc cho céng ®ång ng­êi d©n ë n«ng th«n, ®Æc biÖt ph¶i n©ng cao vai trß cho ng­êi d©n. ThÓ hiÖn sù quan t©m ®Õn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, n«ng d©n, ®Æc biÖt lµ n©ng cao n¨ng lùc cho céng ®ång ng­êi d©n, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· ra nh÷ng chØ thÞ, nghÞ ®Þnh vµ QuyÕt ®Þnh nh­: ChØ thÞ 30 CT/TW ngµy 12 th¸ng 8 n¨m 1998 cña Trung ­¬ng §¶ng vÒ thùc hiÖn d©n chñ cÊp c¬ së, NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP ngµy 11 th¸ng 5 n¨m 1998 vµ NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 07 th¸ng 7 n¨m 2003 cña ChÝnh phñ lµ c¸ch tiÕp cËn, ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh ë c¬ së, thÓ chÕ ho¸, ph¸p quy ho¸ nh÷ng néi dung, nguyªn t¾c, ph­¬ng ch©m cho sinh ho¹t d©n chñ ë n«ng th«n, QuyÕt ®Þnh sè 81/2005/Q§ - TTg ngµy 18/4/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ danh s¸ch hç trî d¹y nghÒ ng¾n h¹n cho lao ®éng n«ng th«n, QuyÕt ®Þnh sè 34/2006/Q§ - TTg ngµy 08/2/2006 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt §Ò ¸n §µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé, c«ng chøc x·, ph­êng, thÞ trÊn ng­êi d©n téc thiÓu sè giai ®o¹n 2006 - 2010. Trong thêi gian qua c¸c tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· tiÕp nhËn vµ thu hót nhiÒu nguån lùc tõ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®Ó ph¸t triÓn n«ng th«n, gãp phÇn c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng cho céng ®ång ng­êi d©n sèng ë n«ng th«n, n©ng cao vai trß cho ng­êi d©n, nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n vïng ®ång b»ng s«ng Hång bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ nhiÒu n¬i ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña ng­êi d©n trong thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n. Cã rÊt nhiÒu lý do vµ lùc c¶n nh­ tr×nh ®é hiÓu biÕt cña ng­êi d©n, n¨ng lùc qu¶n lý, c¬ chÕ, ph­¬ng ph¸p triÓn khai thùc hiÖn vµ ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm,… HiÖn nay mét sè m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi ®ang thùc hiÖn ë mét sè tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· vËn dông mét c¸ch cã chän läc c¸c ph­¬ng ph¸p, kÕ thõa bµi häc kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi nh»m huy ®éng sù tham gia cña ng­êi d©n. VÊn ®Ò n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua mét sè m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi vÉn ch­a ®­îc cô thÓ ho¸ mét c¸ch chi tiÕt, ch­a m« pháng nã thµnh ph­¬ng ph¸p ®Ó thùc hiÖn cã tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n míi vµ t×nh h×nh trªn, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi t¹i mét sè ®iÓm vïng ®ång b»ng s«ng Hång”. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc tiªu chung §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vai trß cña ng­êi d©n trong x©y dùng n«ng th«n míi, x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao vai trß ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi. 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng n«ng th«n míi. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi t¹i mét sè ®iÓm vïng ®ång b»ng s«ng Hång. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ë mét sè ®iÓm vïng ®ång b»ng s«ng Hång. 1.3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1.3.1. §èi t­îng nghiªn cøu §èi t­îng kh¶o s¸t cña ®Ò tµi: Mét sè m« h×nh n«ng th«n míi, cïng víi sù tham gia cña ng­êi d©n ®Õn x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi. 1.3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu - Néi dung nghiªn cøu: ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ vai trß cña ng­êi d©n trong c¸c ho¹t ®éng x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi. - Thêi gian nghiªn cøu: nghiªn cøu thùc tr¹ng vai trß cña ng­êi d©n trong c¸c m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi t¹i mét sè ®iÓm vïng ®ång b»ng s«ng Hång tõ khi cã m« h×nh n«ng th«n míi, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p cho ®Õn 2015. - §Þa ®iÓm nghiªn cøu: ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Hång cã m« h×nh n«ng th«n míi (Nam §Þnh, H­ng Yªn vµ VÜnh Phóc). §Ó tiÖn cho theo dâi c¸c cuéc nghiªn cøu, chóng t«i tr×nh bµy ë ®©y danh môc c¸c ®¬n vÞ ®­îc kh¶o s¸t. B¶ng 1.1: Danh môc c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t TØnh HuyÖn X· Th«n H­ng Yªn Kim §éng §ång Thanh Thanh SÇm Nam §Þnh H¶i HËu H¶i §­êng Hoµnh §ån VÜnh Phóc LËp Th¹ch §«n Nh©n H¹ 2. C¥ Së Lý LUËN Vµ THùC TIÔN VÒ VAI TRß CñA NG¦êI D¢N TRONG PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N 2.1. C¬ së lý luËn 2.1.1. Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi 2.1.1.1. C¸c quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n §Ó t×m hiÓu c¸c quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n, chóng ta h·y t×m hiÓu vÒ kh¸i niÖm n«ng th«n: - N«ng th«n: Lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ mét ®Þa bµn mµ ë ®ã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín. [20] Kh¸c víi ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn n«ng th«n lµ chØ sù ph¸t triÓn ë khu vùc n«ng th«n; cã thÓ hiÓu r»ng ph¸t triÓn n«ng th«n chØ sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn ph¹m vi hÑp h¬n ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau ®©y lµ mét sè quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n. - Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt ë vïng n«ng th«n. Tuy nhiªn, nh÷ng g× coi lµ cÇn th× l¹i kh¸c nhau ë tõng n­íc, tõng vïng, tõng ®Þa ph­¬ng; theo quan ®iÓm th«ng th­êng, b¶n chÊt cña ph¸t triÓn lµ t¨ng tr­ëng vµ hiÖn ®¹i ho¸ mang l¹i cho ng­êi nghÌo chót lîi nho nhá. [28] - Ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n víi tèc ®é cao, lµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng møc sèng cña ng­êi d©n n«ng th«n. Ph¸t triÓn n«ng th«n phï hîp víi nhu cÇu cña con ng­êi, ®¶m b¶o sù tån t¹i bÒn v÷ng vµ sù tiÕn bé l©u dµi trong n«ng th«n. Sù ph¸t triÓn ®ã dùa trªn viÖc sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ vÉn b¶o ®¶m gi÷ g×n m«i tr­êng sinh th¸i n«ng th«n. Ph¸t triÓn n«ng th«n ®¸p øng nhu cÇu x· héi hiÖn nay nh­ng kh«ng lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn, kh«ng ®Ó l¹i hËu qu¶ cho thÕ hÖ t­¬ng lai. [13] - Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ mét chiÕn l­îc ®êi sèng kinh tÕ vµ x· héi cña mét nhãm ng­êi riªng biÖt, ng­êi nghÌo ë n«ng th«n. Nã ®ßi hái ph¶i më réng c¸c lîi Ých cña sù ph¸t triÓn ®Õn víi nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt trong nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt trong nh÷ng ng­êi ®ang t×m kÕ sinh nhai ë c¸c vïng n«ng th«n. Nhãm nµy gåm nh÷ng tiÓu n«ng, t¸ ®iÒn vµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã ®Êt. Tõ c¸c quan ®iÓm trªn theo chóng t«i: Ph¸t triÓn n«ng th«n lµ mét qu¸ tr×nh nh»m c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n n«ng th«n mét c¸ch bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ x· héi, v¨n ho¸ vµ m«i tr­êng, qu¸ tr×nh nµy, tr­íc hÕt lµ do nç lùc tõ chÝnh ng­êi d©n n«ng th«n vµ cã sù hç trî tÝch cùc cña ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc kh¸c. 2.1.1.2. Néi dung vµ vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi Sù tham gia cña ng­êi d©n vµo viÖc x©y dùng n«ng th«n míi ®­îc coi nh­ nh©n tè quan träng, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ph¸t triÓn dùa vµo néi lùc vµ do céng ®ång lµm chñ trong thÝ ®iÓm m« h×nh. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th«n míi víi sù hç trî cña Nhµ n­íc, ng­êi d©n t¹i c¸c céng ®ång d©n c­ n«ng th«n sÏ tõng b­íc ®­îc t¨ng c­êng kü n¨ng, n¨ng lùc vÒ qu¶n lý nh»m tËn dông triÖt ®Ó c¸c nguån lùc t¹i chç vµ bªn ngoµi. Khi xem xÐt qu¸ tr×nh tham gia cña ng­êi d©n trong c¸c ho¹t ®éng trong ph¸t triÓn n«ng th«n, vai trß cña ng­êi d©n ë ®©y ®­îc thÓ hiÖn: D©n biÕt, d©n bµn, d©n ®ãng gãp, d©n lµm, d©n kiÓm tra, d©n qu¶n lý vµ d©n h­ëng lîi. Nh­ vËy, vai trß cña ng­êi d©n vÉn theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh, c¸c trËt tù ë ®©y hoµn toµn phï hîp víi quan ®iÓm cña §¶ng ta “lÊy d©n lµm gèc”. C¸c néi dung trong n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ®­îc hiÓu: - D©n biÕt: lµ quyÒn lîi, nghÜa vô vµ sù hiÓu biÕt cña ng­êi n«ng d©n vÒ nh÷ng kiÕn thøc b¶n ®Þa cã thÓ ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh quy ho¹ch n«ng th«n, qu¸ tr×nh kh¶o s¸t thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. MÆt kh¸c, ng­êi d©n cã ®iÒu kiÖn tham gia hiÖu qu¶ h¬n vµo c¸c giai ®o¹n sau cña qu¸ tr×nh x©y dùng c«ng tr×nh; Ng­êi d©n n¾m ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c«ng tr×nh mµ hä tham gia nh­: môc ®Ých x©y dùng c«ng tr×nh, quy m« c«ng tr×nh, c¸c yªu cÇu ®ãng gãp tõ c«ng ®ång, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña céng ®ång ng­êi d©n ®­îc h­ëng lîi. - D©n bµn: bao gåm sù tham gia ý kiÕn cña ng­êi d©n liªn quan ®Õn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, liªn quan ®Õn c¸c gi¶i ph¸p, mäi ho¹t ®éng cña n«ng d©n trªn ®Þa bµn nh­: bµn luËn më ra mét h­íng s¶n xuÊt míi, ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng, c¸c gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, ph­¬ng thøc khai th¸c c«ng tr×nh, tæ chøc qu¶n lý c«ng tr×nh, c¸c møc ®ãng gãp vµ c¸c ®Þnh møc chi tiªu tõ c¸c nguån thu, ph­¬ng thøc qu¶n lý tµi chÝnh, … trong néi bé céng ®ång d©n c­ h­ëng lîi. - D©n ®ãng gãp: lµ mét yÕu tè kh«ng chØ ë ph¹m trï vËt chÊt, tiÒn b¹c mµ cßn ë c¶ ph¹m trï nhËn thøc vÒ quyÒn së h÷u vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm, t¨ng tÝnh tù gi¸c cña tõng ng­êi d©n trong céng ®ång. H×nh thøc ®ãng gãp cã thÓ b»ng tiÒn, søc lao ®éng, vËt t­ t¹i chç hoÆc ®ãng gãp b»ng trÝ tuÖ. - D©n lµm: chÝnh lµ sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp tõ ng­êi d©n vµo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n nh­: ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¸c ho¹t ®éng cña c¸c nhãm khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, nhãm tÝn dông tiÕt kiÖm vµ nh÷ng c«ng viÖc liªn quan ®Õn tæ chøc tiÕp nhËn, qu¶n lý vµ sö dông c«ng tr×nh. Ng­êi d©n trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh cô thÓ trong viÖc lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cho tõng ho¹t ®éng thi c«ng, qu¶n lý vµ duy tu b¶o d­ìng, tõ nh÷ng viÖc tham gia ®ã ®· t¹o c¬ héi cho ng­êi d©n cã viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi d©n. - D©n kiÓm tra: cã nghÜa lµ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh, ho¹t ®éng cã sù gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cña ng­êi d©n, ®Ó thùc hiÖn c¸c quy chÕ d©n chñ c¬ së cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nãi chung vµ n©ng cao hiÖu qu¶ chÊt l­îng c«ng tr×nh. ë nh÷ng c«ng tr×nh cã nhiÒu bªn tham gia, sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña céng ®ång h­ëng lîi cã t¸c ®éng tÝch cùc trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng c«ng tr×nh vµ tÝnh minh b¹ch trong viÖc sö dông c¸c nguån lùc cña Nhµ n­íc vµ cña ng­êi d©n vµo x©y dùng, qu¶n lý vµ vËn hµnh c«ng tr×nh. ViÖc kiÓm tra cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh ë tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t­ trªn c¸c khÝa c¹nh kü thuËt còng nh­ tµi chÝnh. - D©n qu¶n lý: ®ã lµ c¸c thµnh qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng mµ ng­êi d©n ®· tham gia; c¸c c«ng tr×nh sau khi x©y dùng xong cÇn ®­îc qu¶n lý trùc tiÕp cña mét tæ chøc do n«ng d©n h­ëng lîi lËp ra ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng vÒ chñ së h÷u c«ng tr×nh. ViÖc tæ chøc cña ng­êi d©n tham gia duy tu, b¶o d­ìng c«ng tr×nh nh»m n©ng cao tuæi thä vµ ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông c«ng tr×nh. ng­êi d©n BiÕt Bµn §ãng Lµm KiÓm tra Qu¶n lý H­ëng lîi H×nh 2.1: Néi dung n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi - D©n h­ëng lîi: chÝnh lµ lîi Ých mµ c¸c ho¹t ®éng mang l¹i, tuy nhiªn cÇn chia ra c¸c nhãm h­ëng lîi Ých trùc tiÕp vµ nhãm h­ëng lîi gi¸n tiÕp. Nhãm h­ëng lîi trùc tiÕp lµ nhãm thô h­ëng c¸c lîi Ých tõ c¸c ho¹t ®éng nh­ thu nhËp t¨ng thªm cña n¨ng suÊt c©y trång do thùc hiÖn th©m canh, t¨ng vô, ¸p dông c¸c gièng míi, c¸c kü thuËt tiªn tiÕn, phßng trõ dÞch bÖnh vµ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, tÝn dông,…. Nhãm h­ëng lîi gi¸n tiÕp lµ nhãm thô h­ëng thµnh qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng ®ã, ®Ó h­ëng lîi tõ møc ®é c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i, häc hái nhãm h­ëng lîi trùc tiÕp tõ c¸c m« h×nh nh©n réng, møc ®é tham gia vµo thÞ tr­êng ®Ó t¨ng thu nhËp,… [25], [1], [4], [17] 2.1.1.3. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n Ph¸t triÓn n«ng th«n míi ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ®éng viªn toµn thÓ nh©n d©n ph¸t huy néi lùc theo ph­¬ng ch©m: D©n biÕt, d©n bµn, d©n ®ãng gãp, d©n lµm, d©n kiÓm tra, d©n qu¶n lý vµ d©n h­ëng lîi thµnh qu¶. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®­îc hç trî tÝch cùc, cã hiÖu qu¶ tõ c¸c ngµnh, c¸c cÊp tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng vÒ vèn, kü thuËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. N©ng cao vai trß cña ng­êi d©n lµ n©ng cao thÓ chÕ qu¶n lý, tù qu¶n cña céng ®ång ng­êi d©n nh­ x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c h­¬ng ­íc, quy ­íc, néi quy,…. Ph¸t huy vai trß cña tr­ëng lµng, tr­ëng b¶n, tr­ëng dßng hä vµ c¸c tæ chøc t«n gi¸o t¹i ®Þa ph­¬ng; thùc hiÖn ®oµn kÕt trong toµn d©n, x©y dùng c¸c mèi quan hÖ tèt trong th«n, xãm, lµng, b¶n. Ph¸t huy tinh thÇn th­¬ng yªu ®ïm bäc, gióp ®ì nhau trong ph¸t triÓn kinh tÕ, phßng chèng vµ ®Êu tranh chèng l¹i c¸c tÖ n¹n x· héi; §µo t¹o viÖc lËp vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn, còng nh­ viÖc vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n quy m« nhá; §µo t¹o qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i tr­êng; ThiÕt lËp c¸c tæ, nhãm qu¶n lý, vËn hµnh vµ duy tu, b¶o d­ìng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n quy m« nhá, h×nh thµnh c¸c tæ nhãm tiÕt kiÖm, tÝn dông n«ng th«n. [3] ViÖc x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi dùa vµo néi lùc vµ do ng­êi d©n lµm chñ xuÊt ph¸t tõ: Nhu cÇu thùc tÕ ®ßi hái ph¶i cã m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n C¸c bµi häc, nh÷ng m« h×nh thµnh c«ng trong vµ ngoµi n­íc C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n ph¸t triÓn dùa vµo néi lùc vµ do ng­êi d©n lµm chñ. Tinh thÇn chØ ®¹o cña Trung ­¬ng “ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vµ thùc hiÖn viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn, Trung ­¬ng, tØnh, huyÖn vµ c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn, hç trî vµ thóc ®Èy”. CÊp x·: §ãng vai trß cÇu nèi CÊp hç trî bao gåm: C¸c bé, ngµnh §Þa ph­¬ng: tØnh, huyÖn C¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc C¬ quan T­ vÊn CÊp thùc hiÖn: Ng­êi d©n ®ãng vai trß chÝnh trong ph¸t triÓn n«ng th«n (lµng, b¶n, th«n, Êp) H×nh 2.2: C¸c lùc l­îng chÝnh tham gia vµo hÖ thèng ph¸t triÓn n«ng th«n Theo c¸c quan ®iÓm trªn, lùc l­îng tham gia vµo hÖ thèng ph¸t triÓn n«ng th«n míi ®­îc chia lµm 2 cÊp: (1) CÊp ®­îc hç trî tõ trªn xuèng hay tõ bªn ngoµi céng ®ång d©n c­ vµ (2) CÊp thùc hiÖn lµ c¸c céng ®ång d©n c­ (Lµng, b¶n, th«n, Êp) mµ ng­êi d©n t¹i ®ã chÝnh lµ t¸c nh©n chÝnh cña sù ph¸t triÓn n«ng th«n. Vai trß cña cÊp hç trî lµ x©y dùng khung ph¸p luËt, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch hç trî cho PTNT, hç trî vÒ ph­¬ng ph¸p PTNT vµ chuyÓn giao khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn, cung cÊp th«ng tin phï hîp, kÞp thêi, gióp ®ì hç trî ng­êi d©n n«ng th«n, kh¬i dËy ph¸t huy néi lùc cña ng­êi d©n ®Ó t¨ng c­êng vµ huy ®éng lµm ng­êi d©n cã ®ñ tù tin vµ n¨ng lùc tËn dông vµ sö dông c¸c c¬ héi ph¸t triÓn vµ nguån hç trî tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. CÊp x· lµ cÊp ®ãng vai trß cÇu nèi vµ lµ ®iÓm giao thoa cña c¸c hç trî tõ trªn xuèng vµ c¸c nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn tõ c¸c céng ®ång cña cÊp thùc hiÖn lªn. Vai trß hç trî cña bªn ngoµi Vai trß cña ng­êi d©n n«ng th«n Thêi gian Møc ®é §Ó n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong x©y dùng PTNT, ng­êi d©n cÇn ®­îc hç trî tõ c¸c c¸n bé hç trî ph¸t triÓn céng ®ång hay c¸n bé hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n gióp hä n©ng cao tÝnh tù chñ, tù lùc vµ t¹o ®éng lùc ban ®Çu. Vai trß cña c¸n bé ph¸t triÓn lµ gióp ®ì vµ t­ vÊn cho ng­êi d©n n«ng th«n x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu ph¸t triÓn vµ x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n. Nh­ vËy mäi ng­êi d©n ®Òu cã thÓ trë thµnh nh©n viªn ph¸t triÓn nÕu héi tô c¸c tiªu chuÈn: cã kiÕn thøc vÒ ph¸t triÓn, cã kü n¨ng vµ am hiÓu c«ng t¸c x· héi, cã søc khoÎ tèt vµ cã lßng nhiÖt thµnh víi c«ng t¸c ph¸t triÓn. H×nh 2.3: Vai trß cña ng­êi d©n tham gia x©y dùng vµ PTNT Ng­êi d©n t¹i céng ®ång n«ng th«n ®ãng vai trß rÊt quan träng trong c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n. Ng­êi d©n n«ng th«n cÇn ®æi míi t­ duy vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n tõ nhËn thøc, c¸ch nghÜ vµ ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®­îc khëi x­íng vµ b¾t ®Çu tõ bªn ngoµi, do ng­êi ngoµi lµm hé, lµm thay sang c¸ch nghÜ n¨ng ®éng, tù chñ h¬n r»ng mäi viÖc ph¶i ®­îc b¾t ®Çu vµ khëi x­íng tõ ng­êi d©n, do d©n ®Ò xuÊt, bªn ngoµi chØ hç trî vµ t­ vÊn khi cÇn thiÕt th× sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n míi mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc vµ bÒn v÷ng. 1) §éng lùc cña ng­êi d©n trong céng ®ång n«ng th«n 2) ñng hé cña Nhµ n­íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng 3) Sù thóc ®Èy vµ hç trî tõ bªn ngoµi H×nh 2.4: Tam gi¸c phèi kÕt hîp 3 nguån lùc trong ph¸t triÓn n«ng th«n Nh­ vËy, n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong sù nghiÖp CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, trong ®ã n«ng d©n lµ mét lùc l­îng s¶n xuÊt, lµ lùc l­îng lín g×n gi÷, b¶o l­u vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n téc. Víi vai trß ®ã, n«ng d©n lµ ng­êi trùc tiÕp tham gia, ®ång thêi lµ ®èi t­îng trùc tiÕp thô h­ëng thµnh qu¶. Ph¸t huy vai trß cña ng­êi d©n lµ “mét qu¸ tr×nh ®éng”, c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. 2.1.2. M« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n M« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi lµ tæng thÓ nh÷ng ®Æc ®iÓm, cÊu tróc t¹o thµnh mét kiÓu tæ chøc n«ng th«n theo tiªu chÝ míi, ®¸p øng yªu cÇu míi ®Æt ra cho n«ng th«n trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, lµ kiÓu n«ng th«n ®­îc x©y dùng míi cã tÝnh tiªn tiÕn vÒ mäi mÆt. 2.1.2.1. Quan ®iÓm vÒ m« h×nh n«ng th«n míi Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, m« h×nh n«ng th«n míi kh«ng cßn lµ tªn gäi míi mÎ ®èi víi n­íc ta; m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc ph¸t triÓn vµ c¶i thiÖn n«ng th«n n­íc ta. Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng cao cña ng­êi d©n n«ng th«n, yªu cÇu ph¸t triÓn n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n chñ ho¸, hîp t¸c ho¸ theo tinh thÇn NghÞ quyÕt 06 NQ-TW ngµy 10 th¸ng 11 n¨m 1998 cña Bé ChÝnh trÞ vµ ChØ thÞ sè 49/2001/CT-BNN/CS ngµy 27 th¸ng 4 n¨m 2001 cña Bé tr­ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vÒ viÖc “X©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi”, nh»m ®Þnh h­íng râ trong chØ ®¹o thùc hiÖn. ViÖc x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam tõ h­íng cung sang h­íng vµo nhu cÇu thÞ tr­êng vµ x· héi. §ång thêi ®¶m b¶o sù tham gia tèi ®a cña ng­êi d©n vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn theo ph­¬ng ch©m "d©n biÕt, d©n bµn, d©n ®ãng gãp, d©n lµm, d©n kiÓm tra, d©n qu¶n lý thµnh qu¶ vµ d©n h­ëng lîi". §©y lµ c¬ së ®Ó ph¸t huy néi lùc, h­íng vµo x©y dùng tÝnh bÒn v÷ng cho viÖc ph¸t triÓn. M« h×nh n«ng th«n míi lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng qua l¹i ®Ó cô thÓ ho¸ c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n; m« h×nh nh»m bè trÝ sö dông c¸c nguån lùc khan hiÕm vÒ tµi chÝnh, nh©n lùc, ph­¬ng tiÖn, vËt t­ thiÕt bÞ ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm hay dÞch vô trong mét thêi gian x¸c ®Þnh vµ th¶o m·n c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë n«ng th«n. §©y lµ quan ®iÓm cã tÝnh kh¸i qu¸t vµ cã tÝnh m¹ch l¹c vÒ m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi. Nh­ vËy m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi cã ®Æc ®iÓm chung nhÊt lµ g¾n víi n«ng nghiÖp, n«ng th«n, n«ng d©n. 2.1.2.2. Mét sè tiªu chÝ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña m« h×nh n«ng th«n míi Mét lµ, ®¬n vÞ c¬ b¶n cña m« h×nh n«ng th«n míi lµ lµng - x·. Lµng - x· thùc sù lµ mét céng ®ång, trong ®ã c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp s©u vµo ®êi sèng n«ng th«n trªn tinh thÇn t«n träng tÝnh tù qu¶n cña ng­êi d©n th«ng qua h­¬ng ­íc, lÖ lµng (kh«ng tr¸i víi ph¸p luËt cña Nhµ n­íc). Qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ tù qu¶n cña n«ng d©n ®­îc kÕt hîp hµi hßa; c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng lµng x· ®­îc ph¸t huy tèi ®a, t¹o ra bÇu kh«ng khÝ t©m lý x· héi tÝch cùc, b¶o ®¶m tr¹ng th¸i c©n b»ng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n, gi÷ v÷ng an ninh, trËt tù x· héi,… nh»m h×nh thµnh m«i tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n. Hai lµ, ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt hµng hãa, ®« thÞ hãa, chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn gióp n«ng d©n lµm ¨n sinh sèng vµ trë nªn thÞnh v­îng ngay trªn m¶nh ®Êt mµ hä ®· g¾n bã l©u ®êi. Tr­íc hÕt, t¹o cho ng­êi d©n cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn ®æi lèi sèng vµ canh t¸c tù cung tù cÊp, thuÇn n«ng (cæ truyÒn) sang s¶n xuÊt hµng hãa, dÞch vô, du lÞch; ®Ó ng­êi n«ng d©n cã thÓ “ly n«ng bÊt ly h­¬ng”. Ba lµ, n«ng th«n biÕt khai th¸c hîp lý vµ nu«i d­ìng c¸c nguån lùc. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng, m«i tr­êng sinh th¸i ®­îc gi÷ g×n, khai th¸c tèt tiÒm n¨ng du lÞch, kh«i phôc ngµnh nghÒ truyÒn thèng, ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. VËn dông c¸c c«ng nghÖ cao vÒ qu¶n lý, sinh häc, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®¹t hiÖu qu¶. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµi hßa, héi nhËp ®Þa ph­¬ng, vïng, c¶ n­íc vµ quèc tÕ. Bèn lµ, d©n chñ n«ng th«n më réng vµ ®i vµo thùc chÊt. C¸c chñ thÓ n«ng th«n (lao ®éng n«ng th«n, chñ trang tr¹i, hé n«ng d©n, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, Nhµ n­íc, t­ nh©n…) tham gia tÝch cùc trong mäi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n; th«ng tin minh b¹ch, th«ng suèt vµ hiÖu qu¶ gi÷a c¸c t¸c nh©n cã liªn quan; ph©n phèi c«ng b»ng. Ng­êi n«ng d©n thùc sù “®­îc tù do vµ tù quyÕt ®Þnh trªn luèng cµy, thöa ruéng cña m×nh”, lùa chän ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh lµm giµu cho m×nh, cho quª h­¬ng theo ®óng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. N¨m lµ, n«ng d©n, n«ng th«n cã v¨n hãa ph¸t triÓn, trÝ tuÖ ®­îc n©ng lªn, søc lao ®éng ®­îc gi¶i phãng, nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng ®­îc ph¸t huy. §ã chÝnh lµ søc m¹nh néi sinh cña lµng - x· trong c«ng cuéc x©y dùng n«ng th«n míi. Ng­êi n«ng d©n cã cuéc sèng æn ®Þnh, tr×nh ®é v¨n hãa, khoa häc - kü thuËt vµ tay nghÒ cao, lèi sèng v¨n minh, hiÖn ®¹i nh­ng vÉn gi÷ g×n nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa, b¶n s¾c truyÒn thèng, tin t­ëng vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng, tham gia tÝch cùc mäi phong trµo chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh - quèc phßng, ®èi ngo¹i… nh»m võa tù hoµn thiÖn b¶n th©n, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña m×nh, võa gãp phÇn x©y dùng quª h­¬ng v¨n minh, giµu ®Ñp.  C¸c tiªu chÝ nµy ®ang trë thµnh môc tiªu, yªu cÇu trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ m« h×nh n«ng th«n míi ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. [21] 2.1.2.3. Vai trß m« h×nh n«ng th«n míi trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi VÒ kinh tÕ: N«ng th«n cã nÒn s¶n xuÊt hµng hãa më, h­íng ®Õn thÞ tr­êng vµ giao l­u, héi nhËp. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã, c¬ së h¹ tÇng cña n«ng th«n ph¶i hiÖn ®¹i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho më réng s¶n xuÊt, giao l­u bu«n b¸n, ch¨m sãc søc kháe céng ®ång. - Thóc ®Èy n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¸t triÓn nhanh, kÝch thÝch mäi ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng, h¹n chÕ rñi ro cho n«ng d©n, ®iÒu chØnh, gi¶m bít sù ph©n hãa giµu nghÌo, chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a c¸c vïng, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. - Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng, trong ®ã chó ý x©y dùng míi c¸c HTX theo m« h×nh kinh doanh ®a ngµnh. Hç trî c¸c HTX øng dông tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ phï hîp víi c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ ë n«ng th«n. - S¶n xuÊt hµng hãa víi chÊt l­îng s¶n phÈm mang nÐt ®éc ®¸o, ®Æc s¾c cña tõng vïng, ®Þa ph­¬ng. TËp trung ®Çu t­ vµo nh÷ng trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng s¶n sau thu ho¹ch võa cã kh¶ n¨ng tËn dông nhiÒu lao ®éng võa ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu. VÒ chÝnh trÞ: Ph¸t huy d©n chñ víi tinh thÇn t«n träng ph¸p luËt, g¾n lÖ lµng, h­¬ng ­íc víi ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi con ng­êi, ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý, ph¸t huy tÝnh tù chñ cña lµng x·. Ph¸t huy tèi ®a Quy chÕ d©n chñ c¬ së, t«n träng ho¹t ®éng cña c¸c héi, ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc hiÖp héi v× lîi Ých céng ®ång, nh»m huy ®éng tæng lùc vµo x©y dùng n«ng th«n míi. VÒ v¨n hãa - x· héi: T¨ng c­êng d©n chñ ë c¬ së, ph¸t huy vai trß tù chñ trong thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc, trong x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa ë khu d©n c­, gióp nhau xãa ®ãi gi¶m nghÌo, v­¬n lªn lµm giµu chÝnh ®¸ng. VÒ con ng­êi: X©y dùng nh©n vËt trung t©m cña m« h×nh n«ng th«n míi, ®ã lµ ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa kh¸ gi¶, giµu cã; lµ ng­êi n«ng d©n kÕt tinh c¸c t­ c¸ch: c«ng d©n, thÓ nh©n, d©n cña lµng, ng­êi con cña c¸c dßng hä, gia ®×nh. Cã kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh, lé tr×nh x©y dùng ng­êi n«ng d©n n«ng th«n thµnh ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa trong kinh tÕ thÞ tr­êng, thµnh nh©n vËt trung t©m cña m« h×nh n«ng th«n míi, ng­êi quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña mäi c¶i c¸ch ë n«ng th«n. Ng­êi n«ng d©n vµ c¸c céng ®ång n«ng th«n lµ trung t©m cña mäi chiÕn l­îc PTNNNT. §­a n«ng d©n vµo s¶n xuÊt hµng hãa, doanh nh©n hãa n«ng d©n, doanh nghiÖp hãa c¸c céng ®ång d©n c­, thÞ tr­êng hãa n«ng th«n. VÒ m«i tr­êng: M«i tr­êng sinh th¸i ph¶i ®­îc b¶o tån x©y dùng, cñng cè, b¶o vÖ. B¶o vÖ rõng ®Çu nguån, chèng « nhiÔm nguån n­íc, m«i tr­êng kh«ng khÝ vµ chÊt th¶i tõ c¸c khu c«ng nghiÖp ®Ó n«ng th«n ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c néi dung trªn trong cÊu tróc vai trß m« h×nh n«ng th«n míi cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. Nhµ n­íc ®ãng vai trß chØ ®¹o, tæ chøc ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc th._.i chÝnh s¸ch, x©y dùng ®Ò ¸n, c¬ chÕ, t¹o hµnh lang ph¸p lý, hç trî vèn, kü thuËt, nguån lùc, t¹o ®iÒu kiÖn, kÝch thÝch tinh thÇn. Nh©n d©n tù nguyÖn tham gia, chñ ®éng trong thùc thi vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Trªn tinh thÇn ®ã, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi ra ®êi t¹o hiÖu øng tæng. [21] 2.1.3. Nh÷ng néi dung chñ yÕu vÒ x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi X©y dùng n«ng th«n míi lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña ph¸t triÓn n«ng th«n nh»m t¹o ra mét n«ng th«n cã kinh tÕ ph¸t triÓn cao h¬n, cã ®êi sèng vÒ vËt chÊt v¨n ho¸ vµ tinh thÇn tèt h¬n, cã bé mÆt n«ng th«n hiÖn ®¹i bao gåm c¶ c¬ së h¹ tÇng phôc vô tèt cho s¶n xuÊt, phôc vô tèt cho ®êi sèng vµ v¨n hãa cña ng­êi d©n, ®Èy m¹nh d©n chñ ho¸ ë n«ng th«n vµ n©ng cao vai trß cña céng ®ång trong nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t trÓn v¨n ho¸ vµ x· héi trªn ®Þa bµn. Ba ®iÒu kiÖn cÇn trªn ®©y cho chóng ta ®Ò xuÊt nh÷ng chØ tiªu chñ ®¹o trong x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi víi ý nghÜa r»ng mét ®Þa ph­¬ng lµ mét m« h×nh n«ng th«n míi th× Ýt nhÊt cÇn ph¶i ®¹t nh÷ng chØ tiªu nµy. 2.1.3.1. Ph¸t triÓn kinh tÕ S¶n xuÊt ph¸t triÓn, nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång mçi ®Þa ph­¬ng. Kinh tÕ cã ph¸t triÓn th× nh÷ng yÕu tè x· héi míi cã c¬ héi ph¸t triÓn theo vµ ®©y lµ ®éng lùc chÝnh cho nh÷ng tiÕn bé x· héi ®­îc thùc hiÖn. Sau khi ®· cã thu nhËp b¶o ®¶m cuéc sèng, ng­êi d©n míi cã ®iÒu kiÖn x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh phôc vô ®êi sèng cho b¶n th©n gia ®×nh hä vµ ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn chung. Trong c¸c néi dung x©y dùng n«ng th«n míi th× néi dung ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ quan träng nhÊt. Tuy vËy kh«ng ph¶i bÊt cø ®Þa ph­¬ng nµo còng cã ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ ph¶i t¹o ra hoÆc lùa chän nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cã thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸. Nãi mét c¸ch cô thÓ, nh÷ng ®Þa ph­¬ng ®· ph¸t triÓn ngµnh nghÒ th× ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¸c ngµnh nghÒ lµ biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao s¶n xuÊt hµng ho¸; ®Þa ph­¬ng nµo cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn trang tr¹i lµ ®· cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ vµ cÇn ph¶i ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« trang tr¹i ®Ó t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn n«ng th«n vµ x©y dùng n«ng th«n míi. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ ®Þa ph­¬ng nµo chØ thuÇn n«ng vµ kh«ng cã nhiÒu ®Êt lµm trang tr¹i th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ do ®ã khã cã ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng n«ng th«n míi, ch¼ng h¹n nh­ ë §BSH nhiÒu ®Þa ph­¬ng chñ yÕu sèng b»ng n«ng nghiÖp trong khi ®Êt chËt ng­êi ®«ng th× sÏ m·i m·i kh«ng cã ®iÒu kiÖn x©y dùng n«ng th«n míi. ThËt ra, nh÷ng ®Þa ph­¬ng nh­ vËy vÉn cã thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, ch¼ng h¹n viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i b»ng biÖn ph¸p quy ho¹ch c¸c khu ch¨n nu«i tËp trung lµ vÉn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ chÝnh viÖc x©y dùng c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i tËp trung cã thÓ ®Èy m¹nh ®Ó trë thµnh ch¨n nu«i quy m« lín, t¹o ra s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngoµi ra cã thÓ thùc hiÖn biÖn ph¸p "cÊy nghÒ" ®Ó trë thµnh ®Þa ph­¬ng cã s¶n xuÊt ngµnh nghÒ vµ ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h­íng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ. Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n tr­íc hÕt lµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ víi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ngµy cµng cao, ®ång thêi ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp n«ng th«n, ph¸t triÓn dÞch vô n«ng th«n ®Ó tõng b­íc gi¶m tû träng n«ng nghiÖp, t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng tiÕn bé, ph©n c«ng l¹i lao ®éng, ph¸t triÓn n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 2.1.3.2. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ bé mÆt n«ng th«n Néi dung tiÕp theo cÇn thiÕt cho mét ®Þa ph­¬ng x©y dùng n«ng th«n míi lµ cã mét bé mÆt n«ng th«n ®æi míi, trong ®ã x©y dùng c¬ së h¹ tÇng lµ yÕu tè thiÕt yÕu. C¬ së h¹ tÇng kh«ng nh÷ng lµ nh©n tè ®¶m b¶o thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n. §èi víi c¬ së h¹ tÇng, ®­êng giao th«ng (liªn th«n, liªn x·, ®­êng nèi c¸c côm d©n c­ víi hÖ thèng trôc giao thèng), hÖ thèng thuû lîi, c¸c c«ng tr×nh ch¨m sãc y tÕ, tr­êng häc, c«ng tr×nh v¨n ho¸...®­îc xÕp thø tù lµ c¸c h¹ng môc ­u tiªn cÇn ®­îc ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu thiÕt yÕu cña ®êi sèng vµ s¶n xuÊt. Nh÷ng c«ng tr×nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt (hÖ thèng thuû lîi, hÖ thèng chuång tr¹i ch¨n nu«i tËp trung ®Ó thay ®æi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i nhá lÎ trong khu d©n c­, c¸c hé cã kh¶ n¨ng ch¨n nu«i lín cã thÓ më réng ch¨n nu«i ë khu tËp trung nµy) th­êng ®­îc quan t©m vµ ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó nhanh chãng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ t¹o ra c¸c ®éng lùc cho viÖc ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng kh¸c phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng. ViÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ cßn cã thÓ lµ viÖc ®­a c¸c ngµnh nghÒ míi vµo ®Þa ph­¬ng hoÆc trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ míi nh÷ng biÖn ph¸p s¶n xuÊt míi g¾n liÒn víi t×m kiÕm vµ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. X©y dùng n«ng th«n míi kh«ng chØ tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ cßn ®¶m b¶o c¸c vÊn ®Ò an sinh x· héi kh¸c, trong ®ã c¸c c«ng tr×nh y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸ còng cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quy m« vµ møc ®é phôc vô cña c¸c c«ng tr×nh an sinh x· héi ®Ó ®¶m b¶o c¸c c«ng tr×nh ®ã cã quy m« phï hîp víi nhu cÇu thùc sù cña x· héi vµ céng ®ång. 2.1.3.3. Ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ n©ng cao d©n trÝ ViÖc n©ng cao d©n trÝ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ sÏ lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc ®Ó gi¶i phãng søc lao ®éng, gi¶i phãng søc t­ duy s¸ng t¹o trong viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt cho chÝnh hä vµ cho céng ®ång. Gi¶i phãng t­ duy trÝ tuÖ ®­îc xem lµ søc m¹nh néi sinh cña céng ®ång c­ d©n n«ng th«n trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nãi chung vµ x©y dùng n«ng th«n míi nãi riªng. Ng­êi n«ng d©n cã kinh tÕ æn ®Þnh, cã tr×nh ®é v¨n ho¸ khoa häc cao, cã phong c¸ch sèng v¨n minh hiÖn ®¹i lµ mÉu ng­êi n«ng d©n míi trong n«ng th«n ®æi míi kh«ng nh÷ng lµ môc tiªu tr­íc m¾t mµ cßn lµ môc tiªu l©u dµi cña c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng th«n ë n­íc ta. §Ó thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu nµy, viÖc x©y dùng c¸c c¬ së v¨n ho¸ x· héi tèt h¬n, khang trang h¬n... chØ lµ mét trong nhiÒu yÕu tè mang tÝnh h×nh thøc. CÇn cã nh÷ng néi dung thiÕt thùc trong viÖc x©y dùng con ng­êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ chuyªn m«n l¹i võa cã v¨n ho¸ lµ mét nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ vµ cã tÝnh l©u dµi. Trong x©y dùng n«ng th«n míi, kh«ng chØ t¹o ra c¸c nhµ v¨n ho¸, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng mµ ®iÒu cèt yÕu lµ ph¶i x©y dùng c¸c phong trµo ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao, ph¸t triÓn d©n trÝ cã tÝnh thiÕt thùc vµ ®­îc c¶ céng ®ång tham gia. Do ®ã x©y dùng c¸c h¹ tÇng v¨n ho¸ x· héi lu«n lu«n ph¶i ®i ®«i víi nh÷ng néi dung cña nh÷ng ho¹t ®éng nµy §Þa ph­¬ng x©y dùng n«ng th«n míi cÇn ph¶i lµ ®Þa ph­¬ng cã phong trµo v¨n ho¸ míi, v× v¨n ho¸ míi lµ tiªu chÝ cÇn thiÕt trong x©y dùng con ng­êi míi, ph¸t huy nÒn d©n chñ nh©n d©n, x©y dùng mét cuéc sèng v¨n ho¸ tinh thÇn lµnh m¹nh. 2.1.3.4. Cã d©n chñ thùc chÊt ë n«ng th«n Sù tham gia cña ng­êi d©n, cña céng ®ång trong x©y dùng n«ng th«n míi (trong ®ã tÊt c¶ nh÷ng néi dung cña ch­¬ng tr×nh x©y dùng nµy ®Òu cÇn cã sù tham gia gãp ý kiÕn còng nh­ sù ®ång thuËn cña céng ®ång) lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó n©ng cao tÝnh d©n chñ ë n«ng th«n vµ tõ ®ã më réng h¬n n÷a vÊn ®Ò d©n chñ ë n«ng th«n trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c kÓ c¶ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Tõ ®ã céng ®ång d©n c­ sÏ ®­îc tham gia vµo mäi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh còng nh­ thùc hiÖn c¸c quyÕt s¸ch cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ë ®Þa ph­¬ng mµ môc tiªu cuèi cïng còng lµ ®Ó d©n giµu, n­íc m¹nh, v¨n minh vµ hiÖn ®¹i. 2.1.3.5. Ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n, yªu cÇu cÊp thiÕt lµ n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt h¬n. Ng­êi n«ng d©n giê ®©y ®ang tù chñ v­¬n lªn, n¾m b¾t thÞ tr­êng, chuyÓn ®æi môc ®Ých, ph­¬ng ph¸p canh t¸c ®Ó lµm giµu trªn m¶nh ®Êt cña m×nh. §Ó n«ng d©n cã thÓ lµm ®­îc nh­ vËy, Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ vµ gióp ®ì nhiÒu h¬n, cô thÓ h¬n cho n«ng d©n ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò n©ng cao tr×nh ®é c¸c mÆt vÒ s¶n xuÊt, thÞ tr­êng, qu¶n lý..... Trong x©y dùng n«ng th«n míi, c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, khuyÕn c«ng, khuyÕn th­¬ng cÇn ®­îc ®Èy m¹nh th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ ngµnh nghÒ. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c khuyÕn n«ng khuyÕn l©m, khuyÕn ng­ ®· ®­îc triÓn khai m¹nh mÏ vµ thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶, nh­ng c«ng t¸c khuyÕn c«ng ®Æc vµ biÖt lµ khuyÕn th­¬ng cßn lµ nh÷ng lÜnh vùc t­¬ng ®èi míi mÎ, ch­a ®­îc triÓn khai nhiÒu trªn ®Þa bµn n«ng th«n. Cã ®iÒu nµy lµ do b¶n th©n ngµnh nghÒ n«ng th«n, ho¹t ®éng kinh doanh trªn ®Þa bµn n«ng th«n nãi chung cßn rÊt h¹n chÕ. §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh khuyÕn c«ng th× c¸c ®Þa ph­¬ng ph¶i cã ngµnh nghÒ vµ nhiÒu ng­êi ho¹t ®éng ngµnh nghÒ (c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp...), do ®ã viÖc "cÊy nghÒ" kh«ng nh÷ng lµ b­íc ®i ban ®Çu mµ cßn lµ yªu cÇu cÊp thiÕt trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë mçi ®Þa ph­¬ng vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó khuyÕn c«ng ph¸t huy hiÖu qu¶ cña m×nh. Th«ng qua ho¹t ®éng khuyÕn c«ng, c¸c x· x©y dùng n«ng th«n míi cã thÓ ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi ®Ó tõ ®ã kh«ng nh÷ng n©ng cao tr×nh ®é nhiÒu mÆt nhÊt lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ míi, kh«i phôc c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng cã sù kÕt hîp bæ xung c¸c c«ng nghÖ míi phï hîp víi tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 2.1.3.6. B¶o vÖ m«i tr­êng vµ tµi nguyªn T¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó ph¸t triÓn n«ng th«n, song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ph¸t triÓn kinh tÕ víi bÊt cø gi¸ nµo. Trong ph¸t triÓn kinh tÕ, viÖc gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¨ng tr­ëng mét c¸ch bÒn v÷ng. Bªn c¹nh ®ã, viÖc gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng còng lµ mét trong nh÷ng néi dung ®¶m b¶o cho cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n, h¬n n÷a nÕu cã ®iÒu kiÖn cã thÓ kÕt hîp gi÷a b¶o vÖ m«i tr­êng víi ph¸t triÓn c¸c c¶nh quan thiªn nhiªn ë khu vùc n«ng th«n cßn cã thÓ t¹o ®Òu kiÖn lín cho môc tiªu khai th¸c tiÒm n¨ng du lÞch sinh th¸i. Trong néi dung gi÷ g×n vµ b¶o vÖ m«i tr­êng cña x©y dùng n«ng th«n míi, tr­íc m¾t ®ã lµ cuéc vËn ®éng vÒ mét n«ng th«n míi xanh - s¹ch - ®Ñp, kh«ng cã r¸c th¶i vøt bõa b·i, kh«ng cã phÕ th¶i cña s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th¶i th¼ng ra c¸c c¸nh ®ång, hÖ thèng ao hå... mµ kh«ng ®­îc xö lý. TiÕp theo lµ viÖc c¶ céng ®ång cïng tham gia ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng cèng r·nh trong c¸c th«n lµng, x©y dùng hÖ thèng xö lý n­íc th¶i vµ thu gom r¸c th¶i. VÒ l©u dµi, n«ng th«n ph¶i ®óng lµ n¬i c¶nh quan vµ m«i tr­êng thùc sù lý t­ëng cho cuéc sèng vµ lµ l¸ phæi xanh trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc. Nh­ vËy s¸u néi dung chñ yÕu cña x©y dùng n«ng th«n míi bao gåm ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi, ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së, ph¸t triÓn nguån lùc vµ b¶o vÖ m«i tr­êng n«ng th«n lµ s¸u yªu cÇu c¬ b¶n ph¶i lu«n ®­îc g¾n kÕt víi nhau. Trong qóa tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi còng ph¶i ®¸nh gi¸ xem mét ®Þa ph­¬ng cã kh¶ n¨ng x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi hoÆc ®· trë thµnh mét m« h×nh n«ng th«n míi hay ch­a? Tuy nhiªn ®©y lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, h¬n n÷a trong hoµn c¶nh n«ng th«n n­íc ta cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu th× yªu cÇu ®ång thêi ph¶i ®¹t tÊt c¶ c¸c c¸c néi dung sÏ trë nªn khã kh¶ thi. Tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi ®Þa ph­¬ng mµ thø tù ­u tiªn cña mçi néi dung sÏ ®­îc thay ®æi cho phï hîp vµ ®¶m b¶o ®Ó c«ng cuéc x©y dùng n«ng th«n míi thu ®­îc th¾ng lîi. 2.1.4. Sù tham gia Mét yÕu tè chñ yÕu trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn céng ®ång lµ "sù tham gia cña quÇn chóng". Nã ®· chøng tá lµ mét trong nh÷ng thµnh tè chÝnh cña ph¸t triÓn trong thêi gian gÇn ®©y v× nhiÒu lý do. Mét lµ, sù tham gia cña quÇn chóng lµ ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó huy ®éng tµi nguyªn ®Þa ph­¬ng, tæ chøc vµ tËn dông n¨ng lùc sù kh«n ngoan, tÝnh s¸ng t¹o cña quÇn chóng vµo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn. Hai lµ, nã gióp x¸c ®Þnh nhu cÇu tiªn khëi cña céng ®ång vµ gióp tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu nµy. Quan träng h¬n c¶ lµ sù tham gia cña quÇn chóng cho dù ¸n hay ho¹t ®éng ®­îc c«ng nhËn, khuyÕn khÝch ng­êi d©n tham gia thùc hiÖn vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng bÒn v÷ng. Kinh nghiÖm gÇn ®©y trong nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn cho thÊy r»ng cã mét mèi liªn hÖ quan träng gi÷a møc ®é vµ c­êng ®é tham gia cña ng­êi d©n víi sù thµnh c«ng cña nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn. Sù tham gia tÝch cùc cña ng­êi d©n mÆc dï ®­îc xem lµ mét thµnh tè chñ yÕu trong ph¸t triÓn, vÉn bÞ chi phèi bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña bèi c¶nh diÔn ra ho¹t ®éng ph¸t triÓn. H¬n n÷a, møc ®é tham gia kh¸c nhau tuú theo tÝnh chÊt cña dù ¸n ph¸t triÓn. ë hÇu hÕt c¸c n­íc, sù tham gia cña ng­êi d©n vµo ph¸t triÓn diÔn ra tõ møc ®é cao cho tíi chç chØ tham gia mét c¸ch h×nh thøc. Møc ®é tham gia kh¸c nhau tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ m« h×nh ph¸t triÓn, phong c¸ch qu¶n lý, møc ®é n©ng cao quyÒn lùc vµ bèi c¶nh v¨n ho¸ x· héi cña ®Êt n­íc hay céng ®ång. Kh¶ n¨ng vËn ®éng ng­êi d©n tham gia vµ n¨ng lùc ®Ó tham gia cña nhãm ®èi t­îng còng lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh. 2.1.4.1. C¸c h×nh thøc tham gia Ng­êi d©n tham gia vµo c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ph¸t triÓn cã nghÜa lµ hä ®ang thùc thi d©n chñ c¬ së qua mét sè c¸c h×nh thøc: - Cã quyÒn ®­îc biÕt mét c¸ch t­êng tËn, râ rµng nh÷ng g× cã liªn quan mËt thiÕt vµ trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña hä. - §­îc tham dù c¸c buæi häp, tù do ph¸t biÓu, tr×nh bµy ý kiÕn, quan ®iÓm vµ th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò cña céng ®ång. - §­îc cïng quyÕt ®Þnh, chän lùa c¸c gi¶i ph¸p hay x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn cña céng ®ång. - Cã tr¸ch nhiÖm cïng mäi ng­êi ®ãng gãp c«ng søc, tiÒn cña ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh lîi Ých chung. - Ng­êi d©n tù lËp kÕ ho¹ch dù ¸n vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh, kiÓm tra gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ph¸t triÓn céng ®ång. Sù quyÕt ®Þnh vµ tù qu¶n cña ng­êi d©n ®­îc ®¸nh gi¸ ë møc ®é cao bëi lÏ nã thÓ hiÖn t¨ng n¨ng lùc, quyÒn lùc cña ng­êi d©n. Mang tÝnh bÒn v÷ng v× ng­êi d©n thÓ hiÖn vai trß lµm chñ víi tr¸ch nhiÖm cao cña m×nh. 2.1.4.2. Møc ®é tham gia Cã nhiÒu h×nh thøc ®Ó ng­êi d©n tham gia nh­: a. Kh«ng cã sù tham gia - C¸n bé ®iÒu khiÓn: ng­êi d©n lµm vµ thùc hiÖn theo ý cña c¸n bé, kh«ng ®­îc hiÓu râ. Nh­ ng­êi d©n bÞ gäi ®i lµm c«ng Ých, ®ãng gãp tiÒn cho mét ho¹t ®éng nµo ®ã mµ kh«ng ®­îc biÕt, kh«ng ®­îc th¶o luËn. - Tham gia mang tÝnh h×nh thøc: c¸n bé còng cã gäi d©n ®Õn, cho d©n ph¸t biÓu ý kiÕn nh­ng chØ cã lÖ, mäi viÖc c¸n bé quyÕt theo ý m×nh. b. Tham gia Ýt - Ng­êi d©n ®­îc th«ng b¸o vµ giao nhiÖm vô: ng­êi d©n ®­îc th«ng b¸o, hiÓu râ nh÷ng viÖc mµ c¸n bé muèn hä tham gia, sau ®ã ng­êi d©n ®ãng gãp c«ng søc hay tiÒn cña theo kh¶ n¨ng cña m×nh. - Ng­êi d©n ®­îc hái ý kiÕn: kÕ ho¹ch c«ng t¸c do c¸n bé thiÕt kÕ vµ qu¶n lý, ng­êi d©n ®­îc mêi tham gia th¶o luËn, hái lÊy ý kiÕn, c¸n bé l¾ng nghe nghiªm tóc, sau ®ã c¸n bé ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch (nÕu cÇn thiÕt) cho phï hîp víi d©n råi cïng thùc hiÖn. c. Tham gia thùc sù - C¸n bé khëi x­íng, ng­êi d©n cïng tham gia lÊy quyÕt ®Þnh: c¸n bé lµ ng­êi khëi x­íng, cã ý t­ëng. Ng­êi d©n chñ ®éng tham gia cïng c¸n bé trong c¸c kh©u lËp kÕ ho¹ch, quyÕt ®Þnh chän c¸c ph­¬ng ¸n vµ tæ chøc thùc hiÖn. - Ng­êi d©n khëi x­íng vµ cïng c¸n bé ra quyÕt ®Þnh: ng­êi d©n khëi x­íng, lËp kÕ ho¹ch, c¸n bé cïng d©n quyÕt ®Þnh chän c¸c ph­¬ng ¸n vµ tæ chøc thùc hiÖn. - Ng­êi d©n khëi x­íng, quyÕt ®Þnh chän c¸c ph­¬ng ¸n vµ cã sù hç trî cña c¸n bé: ng­êi d©n khëi x­íng, lËp kÕ ho¹ch, quyÕt ®Þnh chän c¸c ph­¬ng ¸n vµ tæ chøc thùc hiÖn, kiÓm tra gi¸m s¸t. C¸n bé ®ãng vai trß khi ng­êi d©n cÇn. - Ng­êi d©n tù lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc thùc hiÖn, c¸n bé hç trî khi cÇn thiÕt. C¸c møc ®é tham gia nµy cã thÓ minh ho¹ ph­¬ng thøc "Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm" víi c¸c b­íc d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra céng thªm b­íc xuÊt ph¸t lµ d©n nhËn tõ nhµ n­íc vµ b­íc cuèi cïng lµ d©n tù quyÕt nªn chän nhËn nh÷ng g×. 2.1.5. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ vai trß cña ng­êi d©n trong ph¸t triÓn n«ng th«n giai ®o¹n hiÖn nay 2.1.5.1. Mét sè ®Æc ®iÓm cña n«ng d©n ViÖt Nam B¶n chÊt cÇn cï, th«ng minh vµ s¸ng t¹o lµ truyÒn thèng l©u ®êi cña ng­êi d©n n«ng th«n; sau khi cã §¶ng l·nh ®¹o th× tinh thÇn Êy ®­îc thÓ hiÖn vµ ph¸t huy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vÒ mäi mÆt. Ngµy nay ng­êi d©n n«ng th«n ViÖt Nam mét lßng theo §¶ng, lu«n t¸n thµnh chñ tr­¬ng ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, thÓ hiÖn tõ tinh thÇn h¨ng say lao ®éng, d¸m ®­¬ng ®Çu víi khã kh¨n vµ th¸ch thøc ®Ó v­¬n lªn; cïng nhau gãp søc víi c¸c tÇng líp kh¸c ®Ó hoµ chung víi ®Êt n­íc trong c«ng cuéc ®æi míi, vai trß cña ng­êi d©n n«ng th«n ®ang ®­îc ph¸t huy trªn nhiÒu lÜnh vùc; chñ tr­¬ng d©n chñ cÊp c¬ së ngµy mét hoµn thiÖn, n«ng d©n tham gia ngµy mét nhiÒu h¬n trong c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi th«n, b¶n. Trong nh÷ng n¨m qua ng­êi d©n n«ng th«n ®· ®­îc tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn, víi nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong s¶n xuÊt th©m canh, còng nh­ tiÕp cËn ®­îc th«ng tin trong n­íc vµ trªn thÕ giíi mét c¸ch nhanh chãng; ng­êi d©n n«ng th«n ®· tù lùc trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng thu nhËp cho chÝnh hä, §¶ng vµ Nhµ n­íc rÊt khuyÕn khÝch ng­êi d©n n«ng th«n lµm giÇu mét c¸ch chÝnh ®¸ng ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch thu nhËp gi÷a c¸c vïng, miÒn. Tuy nhiªn, ng­êi d©n n«ng th«n cã nh÷ng h¹n chÕ vµ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i nh­: tÝnh cam chÞu, Ýt cã ®éng lùc vµ ý chÝ v­¬n lªn, tÝnh b¶o thñ, Ýt t­ duy s¸ng t¹o vµ cßn û l¹i, tr«ng chê vµo Nhµ n­íc vµ sù hç trî tõ bªn ngoµi; tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, ®éi ngò c¸n bé ®Þa ph­¬ng, nhÊt lµ ë cÊp th«n, b¶n cßn h¹n chÕ vµ yÕu kÐm, vèn, m¸y mãc l¹c hËu, c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm,.... Tõ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ®· lµm h¹n chÕ vai trß cña ng­êi d©n n«ng th«n. 2.1.5.2. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ vai trß cña ng­êi d©n vµ trong ph¸t triÓn n«ng th«n giai ®o¹n hiÖn nay Nh÷ng n¨m gÇn ®©y trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc rÊt quan t©m ®Õn vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia ph¸t triÓn n«ng th«n. §¹i héi ®¹i ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng cã mét sè quan ®iÓm lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ: §¶ng ta vÉn x¸c ®Þnh vai trß quan träng cña khèi liªn minh c«ng, n«ng vµ tri thøc lµ lùc l­îng quyÕt ®Þnh mäi th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. NhiÖm vô ®Æt ra lµ ®­a ng­êi d©n ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng ph¸t huy néi lùc, b»ng vai trß cña m×nh hoµ cïng søc m¹nh cña c¶ n­íc; V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc ®· chØ râ “MÆt trËn Tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c héi quÇn chóng cÇn ®æi míi m¹nh mÏ vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng, kh¾c phôc cho ®­îc t×nh tr¹ng hµnh chÝnh ho¸, ph« tr­¬ng, h×nh thøc; lµm tèt c«ng t¸c d©n vËn theo phong c¸ch träng d©n, gÇn d©n, hiÓu d©n, häc d©n vµ cã tr¸ch nhiÖm víi d©n, nghe d©n nãi, nãi d©n hiÓu, lµm d©n tin”. [14] D©n chñ x· héi chñ nghÜa võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña c«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thÓ hiÖn mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. Nhµ n­íc lµ ®¹i diÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, ®ång thêi lµ ng­êi tæ chøc vµ thùc hiÖn ®­êng lèi chÝnh trÞ cña §¶ng. Mäi ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Òu ph¶n ¸nh lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n. Nh©n d©n kh«ng chØ cã quyÒn mµ cßn cã tr¸ch nhiÖm tham gia ho¹ch ®Þnh vµ thi hµnh c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Chóng ta chñ tr­¬ng x©y dùng mét x· héi d©n chñ, trong ®ã c¸n bé, ®¶ng viªn vµ c«ng chøc ph¶i thùc sù lµ c«ng béc cña nh©n d©n, chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n. Chó träng d¹y nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho n«ng d©n, tr­íc hÕt ë c¸c vïng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, dÞch vô, giao th«ng, c¸c khu ®« thÞ míi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng ë n«ng th«n theo h­íng gi¶m nhanh tû träng lao ®éng lµm n«ng nghiÖp, t¨ng tû träng lao ®éng lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lao ®éng n«ng th«n cã viÖc lµm trong vµ ngoµi khu vùc n«ng th«n, kÓ c¶ ë n­íc ngoµi. §Çu t­ m¹nh h¬n cho c¸c ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, nhÊt lµ ë vïng s©u, vïng xa, biªn giíi, h¶i ®¶o, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. [14] Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña n«ng d©n ph¶i dùa trªn c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng, tõng lÜnh vùc, ®Ó gi¶i phãng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc x· héi, tr­íc hÕt lµ lao ®éng, ®Êt ®ai, rõng vµ biÓn; khai th¸c tèt c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cho ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n; ph¸t huy cao néi lùc; ®ång thêi t¨ng m¹nh ®Çu t­ cña Nhµ n­íc vµ x· héi, øng dông nhanh c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, n©ng cao d©n trÝ n«ng d©n. [15] Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n lµ nhiÖm vô cña c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ vµ toµn x· héi; tr­íc hÕt ph¶i kh¬i dËy tinh thÇn yªu n­íc, tù chñ, tù lùc, tù c­êng v­¬n lªn cña n«ng d©n. X©y dùng x· héi n«ng th«n æn ®Þnh, hoµ thuËn, d©n chñ, cã ®êi sèng v¨n ho¸ phong phó, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, t¹o ®éng lùc cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi, n©ng cao ®êi sèng n«ng d©n. [15] NghÞ ®Þnh 29/1998/N§-CP ngµy 11 th¸ng 5 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ ban hµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ®Õn nay ®· ®­îc ®æi thµnh NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 07 th¸ng 7 n¨m 2003 lµ c¸ch tiÕp cËn, ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh ë c¬ së, thÓ chÕ ho¸, ph¸p quy ho¸ nh÷ng néi dung, nguyªn t¾c, ph­¬ng ch©m cho sinh ho¹t d©n chñ ë n«ng th«n; Quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së lµ kh©u ®ét ph¸ ®­a sinh ho¹t chÝnh trÞ ë n­íc ta lªn mét tÇm cao míi, cñng cè vµ kiÕn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cã tÝnh nÒn t¶ng cho sù nghiÖp d©n chñ ho¸ ë ®Þa bµn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Nh­ vËy, quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi d©n n«ng th«n tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, lµ diÔn ®µn lín cho n«ng d©n ph¸t huy quyÒn tù chñ cña m×nh trong ph¸t triÓn n«ng th«n vµ nh­ vËy vai trß cña hä ®­îc cñng cè vµ n©ng cao. 2.2. C¬ së thùc tiÔn 2.2.1. Kinh nghiÖm/bµi häc cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi vÒ sù tham gia cña ng­êi d©n trong viÖc x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi Ph¸t triÓn n«ng th«n víi viÖc n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng n«ng th«n lµ môc tiªu quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, b×nh æn x· héi, nh»m ®¹t ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho mçi quèc gia. Tuy nhiªn mçi quèc gia cã mét quèc s¸ch ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cña ®Êt n­íc m×nh. 2.2.1.1. Hµn Quèc ph¸t triÓn n«ng th«n tõ viÖc n©ng cao vai trß cña n«ng d©n th«ng qua m« h×nh “lµng míi” (Saemaul Undong) [22] Hµn Quèc vµo nh÷ng n¨m ®Çu 60 vÉn lµ mét n­íc chËm ph¸t triÓn, n«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh víi kho¶ng 2/3 d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n. N«ng d©n quen víi sèng trong c¶nh nghÌo nµn, an phËn thñ th­êng, hä cho r»ng nghÌo lµ sè phËn, lµ do kÕt qu¶ lao ®éng cña cha «ng ®Ó l¹i, do l·nh ®¹o ®Êt n­íc thiÕu n¨ng lùc, n«ng d©n thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vÒ b¶n th©n m×nh mµ chØ ®æ t¹i cho kh¸ch quan bªn ngoµi. Nh÷ng suy nghÜ cßn mang tÝnh thô ®éng vµ û l¹i ë phÇn ®«ng n«ng d©n cÇn ®­îc thay ®æi; do vËy, c¸c chÝnh s¸ch míi ph¶i kh¬i dËy ®­îc niÒm tin vµ tÝnh tÝch cùc ®èi víi viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n, kh¬i dËy tÝnh ®éc lËp, h¨ng say lao ®éng cña ®éi ngò n«ng d©n ë khu vùc n«ng th«n lµ lµm thay ®æi nh÷ng suy nghÜ thô ®éng vµ û l¹i ë phÇn lín nh©n d©n sèng trong khu vùc n«ng th«n vµ n©ng cao vai trß cña hä trong cuéc sèng. Môc tiªu chÝnh cña chÝnh s¸ch míi lµ lµm cho ng­êi d©n cã niÒm tin vµ trë nªn tÝch cùc ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n, lµm viÖc ch¨m chØ, cÇn cï, s¸ng t¹o, ®éc lËp vµ céng ®ång. Tæng thèng Hµn Quèc ph¸t biÓu: ”NÕu chóng ta cã thÓ t¹o ra hay khai th¸c ®­îc tinh thÇn ch¨m chØ, tù v­ît khã kh¨n vµ hîp t¸c tiÒm Èn trong mçi thµnh viªn sèng trong khu vùc n«ng th«n, t«i tin t­ëng r»ng tÊt c¶ c¸c lµng x· n«ng th«n sÏ trë thµnh n¬i thÞnh v­îng ®Ó sèng. Chóng ta cã thÓ gäi lµ ph­¬ng h­íng hµnh ®éng cña m« h×nh Saemaul Undong ®ã lµ lêi tuyªn ng«n cña phong trµo lµng míi” [22]. Nh­ vËy, phong trµo lµng míi nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè quan träng nhÊt t¹o ®éng lùc cho ph¸t triÓn lµ “ph¸t triÓn tinh thÇn cña ng­êi n«ng d©n”, lÊy kÝch thÝch vËt chÊt nhá ®Ó kÝch thÝch tinh thÇn vµ qua ®ã ph¸t huy néi lùc tiÒm tµng to lín cña n«ng d©n. Mét sè ho¹t ®éng cña m« h×nh “lµng míi” trong viÖc n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong viÖc tham gia x©y dùng m« h×nh. - Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, tæ chøc tõ c¬ së ®Õn Trung ­¬ng CÊp ®­îc coi träng nhÊt vÉn lµ cÊp c¬ së, viÖc ®Çu tiªn ®­îc tiÕn hµnh lµ bÇu ra mét tæ chøc ë cÊp c¬ së ®­îc gäi lµ “Uû ban Ph¸t triÓn Lµng míi”; Uû ban nµy cã kho¶ng 5 - 10 ng­êi, nh÷ng ng­êi nµy lµ ®¹i diÖn cho céng ®ång ë lµng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch, thùc thi c¸c tiÓu dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n cho lµng m×nh. Ngoµi ra ë cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn, thÞ còng ®­îc thµnh lËp Uû ban nµy nh»m gióp, h­íng dÉn, t­ vÊn mäi ho¹t ®éng cho Uû ban Ph¸t triÓn lµng míi vµ gióp hä trong vÊn ®Ò huy ®éng vËt lùc. Kh¸c víi c¸c n­íc kh¸c, ch­¬ng tr×nh nµy do tæng thèng ®øng ra trùc tiÕp l·nh ®¹o. Bé tr­ëng Bé Néi vô ®øng ®Çu Uû ban ®iÒu phèi Trung ­¬ng víi 12 ®iÒu phèi viªn lµ c¸c Bé tr­ëng cña c¸c bé. - §éi ngò l·nh ®¹o th«n lµm nßng cèt cho ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Cuéc häp toµn d©n mçi lµng bÇu ra hai l·nh ®¹o, mét nam vµ mét n÷ ®Ó l·nh ®¹o cho phong trµo cña m×nh. Nh÷ng ng­êi nµy ®éc lËp víi hÖ thèng chÝnh trÞ vµ hµnh chÝnh ë n«ng th«n vµ kh«ng ®­îc h­ëng mét kho¶n trî cÊp nµo. Nguån tinh thÇn chÝnh cho nh÷ng ng­êi nµy lµ sù kÝnh träng cña céng ®ång vµ sù vËn ®éng tinh thÇn kÞp thêi tõ ChÝnh phñ, nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o tinh thÇn nµy kh«ng bÞ mét søc Ðp nµo vÒ chÝnh trÞ hay ¶nh h­ëng vÒ kinh tÕ, mµ chØ chÞu sù ph¸n xÐt cña n«ng d©n vµ ®­îc céng ®ång tin yªu. - §µo t¹o c¸n bé c¸c cÊp theo c¸c m« h×nh, g¾n c¶ n­íc víi phong trµo ph¸t triÓn n«ng th«n §Ó gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a d©n th­êng vµ quan chøc ChÝnh phñ, cÇn g¾n bã thùc sù c¸n bé nhµ n­íc víi nh©n d©n. C¸c quan chøc Trung ­¬ng ®­îc ®­a vÒ vµ sèng cïng víi n«ng d©n, l·nh ®¹o c¸c cÊp chÝnh quyÒn sèng víi l·nh ®¹o n«ng d©n; ChÝnh phñ më c¸c kho¸ ®µo t¹o ng¾n ngµy kho¶ng tõ mét ®Õn hai tuÇn, néi dung tuú theo nhu cÇu tõng giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn, ®µo t¹o chñ yÕu lµ häc theo c¸c m« h×nh, rót kinh nghiÖm tõ c¸c m« h×nh. - Ph¸t huy d©n chñ, ®­a n«ng d©n tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh N«ng d©n ®Òu tù ra quyÕt ®Þnh lùa chän thø tù ­u tiªn cho mçi ho¹t ®éng, trong ®ã ho¹t ®éng nµo ®­îc tiÕn hµnh tr­íc vµ ho¹t ®éng nµo tiÕn hµnh sau; hä tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc lùa chän, thùc thi vµ qu¶n lý, gi¸m s¸t c«ng tr×nh. §Ó tËp hîp hay huy ®éng nhanh, thuËn lîi trong sinh ho¹t céng ®ång, c¸c lµng ®· x©y dùng héi tr­êng lµng cña m×nh. §©y lµ ®iÒu kiÖn cho d©n lµng gÇn gòi nhau h¬n, cã tinh thÇn ®oµn kÕt h¬n khi tham gia sinh ho¹t céng ®ång. - T¹o ra mét kh«ng khÝ thi ®ua, tinh thÇn h¨ng h¸i trong lµng, x· §©y lµ nÐt næi bËt trong phong trµo “Lµng míi” cña Hµn Quèc. Hµng n¨m cã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tham gia ch­¬ng tr×nh vµ ®­îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch nghiªm tóc, c«ng khai. N¬i nµo thùc hiÖn thµnh c«ng tõng giai ®o¹n cña dù ¸n míi ®­îc hç trî ch­¬ng tr×nh kh¸c. Chñ tr­¬ng nµy ®­îc Tæng thèng c«ng bè chÝnh thøc cho toµn d©n. §Þa ph­¬ng nµo còng muèn v­¬n lªn thµnh ®iÓn h×nh tèt, hä tù hµo vÒ sù thay ®æi vµ giµu cã cña lµng m×nh, t×nh tr¹ng kª khai x· nghÌo ®Ó ®­îc h­ëng sù hç trî, ®Çu t­ cña nhµ n­íc còng tù nã mÊt ®i trong c¸c lµng. - Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm Nhµ n­íc hç trî vËt t­, nh©n d©n ®ãng gãp c«ng, cña; sù gióp ®ì vµ hç trî cña Nhµ n­íc ®­îc gi¶m dÇn khi quy m« cña ®Þa ph­¬ng vµ sù tham gia cña d©n gia t¨ng. N«ng d©n chñ ®éng trong vÊn ®Ò ra quyÕt ®Þnh thø tù ­u tiªn tr­íc, sau, hä tù quyÕt ®Þnh c¸c lo¹i thiÕt kÕ, chØ ®¹o thi c«ng, x©y l¾p, nghiÖm thu, gi¸m s¸t c«ng tr×nh. Hµng n¨m nhµ n­íc tæ chøc c¸c cuéc häp toµn quèc cho l·nh ®¹o céng ®ång lµng, x· tham dù; t¹i cuéc häp nµy, ng­êi cã c«ng ®­îc tuyªn d­¬ng, ph¸t phÇn th­ëng, kÓ c¶ tuyªn d­¬ng anh hïng lao ®éng. §Æc biÖt Tæng thèng lµ ng­êi s¸ng t¸c bµi h¸t cña phong trµo, ®iÒu nµy ®· cæ ®éng réng r·i h¬n cho phong trµo x©y dùng m« h×nh “lµng míi”, ng­êi d©n cµng tù hµo vµ tù tinh h¬n. - Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc tõ phong trµo “Lµng míi” Bé mÆt n«ng th«n thay ®æi mét c¸ch nhanh chãng, sau t¸m n¨m c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n c¬ b¶n ®­îc hoµn thµnh, trong vßng 20 n¨m rõng ®· ®­îc che phñ kh¾p n­íc vµ kho¶ng 84% c©y rõng cña Hµn Quèc hiÖn nay lµ c©y rõng ®· ®­îc trång trong nh÷ng n¨m lµm m« h×nh. Trong vßng s¸u n¨m thu nhËp b×nh qu©n c¸c n«ng hé t¨ng gÊp 3 lÇn, tÝnh th­¬ng m¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng; viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®­êng lµng, nhµ x­ëng, hÖ thèng cung cÊp n­íc, ®iÖn, chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ, tÝch luü vèn, ®µo t¹o nh©n lùc, b¶o vÖ m«i tr­êng, t¹o quü tiÕt kiÖm trong gia ®×nh,.... Phong trµo Saemaul lµ mét m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n cho phÐp h¹n chÕ tèi ®a thêi gian chuyÓn ho¸ n«ng th«n truyÒn thèng thµnh mét n«ng th«n hiÖn ®¹i. Sau h¬n 30 n¨m thùc hiÖn phong trµo Lµng míi, m«i tr­êng sèng vµ cuéc sèng vËt chÊt cña ng­êi d©n n«ng th«n ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ; s¶n xuÊt mang tÝnh th­¬ng m¹i. C¸i ®­îc lín nhÊt lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n nghÌo ®ãi b¾t ®Çu trë nªn tù tin h¬n, khu vùc n«ng th«n trë thµnh x· héi n¨ng ®éng, cã kh¶ n¨ng tÝch luü, tù ®Çu t­ vµ nhê ®ã mµ cã kh¶ n¨ng tù ph¸t triÓn. Th«ng qua phong trµo lao ®éng n«ng th«n ®· ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n, ®iÒu quan träng lµ hä cã t¸c phong c«ng nghiÖp, ®iÒu nµy ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu sö dông lao ®éng cho ngµnh c«ng nghiÖp ®ßi hái kü thuËt cao h¬n. §Çu t­ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh l©u dµi vµ tèn kÐm, ®Ó t×m ra biÖn ph¸p ph¸t triÓn rót ng¾n ®­îc kho¶ng c¸ch thêi gian, ®ång thêi h¹n chÕ nguån kinh phÝ h¹n hÑp th× m« h×nh phong trµo Lµng míi Saemaul lµ mét trong sè nh÷ng m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ ¸p dông mét c¸ch cã chän läc, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ t¹i n­íc ta. [22] 2.2.1.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn n«ng th«n Trung Quèc - XÝ nghiÖp H­¬ng TrÊn [16] Trong lÜnh vùc n«ng th«n, Trung Quèc ®· h×nh thµnh XÝ nghiÖp H­¬ng TrÊn tõ n¨m 1950, trªn c¬ së c¸c xÝ nghiÖp, ®éi s¶n xuÊt cña c«ng x· nh©n d©n tr­íc ®©y. KÓ tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®Ò ra nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn xÝ nghiÖp H­¬ng TrÊn. §Çu n¨m 1997 toµn quèc cã kho¶ng 20 triÖu xÝ nghiÖp H­¬ng TrÊn, víi sè lao ®éng lµ 130 triÖu ._.ng cÊp lµ néi dung quan träng nhÊt vµ cÇn ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi. Tuú vµo mçi ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ kh¶ n¨ng cña mçi ®Þa ph­¬ng, nh÷ng néi dung x©y dùng n«ng th«n míi sÏ ®­îc céng ®ång d©n c­ vµ c¸c cÊp l·nh ®¹o bµn b¹c thèng nhÊt lùa chän. Trªn khÝa c¹nh tæng thÓ, nh÷ng gi¶i ph¸p sau ®©y cÇn ®­îc xem xÐt trong x©y dùng n«ng th«n míi: 4.5.1. §Þnh h­íng n©ng cao vai trß cho ng­êi d©n - N©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong c¸c m« h×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi tr­íc hÕt g¾n liÒn víi lîi Ých cña ng­êi d©n, thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ chñ tr­¬ng d©n chñ cÊp c¬ së vµ thùc thi cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña m« h×nh. ChØ thÞ 30 CT/TW ngµy 12 th¸ng 8 n¨m 1998 cña Trung ­¬ng §¶ng vÒ thùc hiÖn d©n chñ cÊp c¬ së, NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 07 th¸ng 7 n¨m 2003 cña ChÝnh phñ lµ c¸ch tiÕp cËn, ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh ë c¬ së, thÓ chÕ ho¸, ph¸p quy ho¸ nh÷ng néi dung, nguyªn t¾c, ph­¬ng ch©m cho sinh ho¹t d©n chñ ë n«ng th«n, QuyÕt ®Þnh sè 81/2005/Q§-TTg ngµy 18/4/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ danh s¸ch hç trî d¹y nghÒ ng¾n h¹n cho lao ®éng n«ng th«n. §©y lµ c¸ch tiÕp cËn, lµ sù ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh ë c¬ së. §©y lµ hµnh lang ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn n«ng th«n, n©ng cao d©n chñ cÊp c¬ së, nhÊt lµ n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong tham gia x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. - ViÖc n©ng cao vai trß cña ng­êi d©n trong c¸c m« h×nh dùa trªn nguyªn t¾c: m« h×nh x©y dùng n«ng th«n míi cÊp th«n, b¶n ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m dùa vµo néi løc vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng. Nhµ n­íc chØ hç trî mét phÇn lµm ®éng lùc ®Ó ph¸t huy sù ®ãng gãp cña ng­êi d©n vµ céng ®ång; c¸c ho¹t ®éng cô thÓ ë tõng m« h×nh thÝ ®iÓm do chÝnh ng­êi d©n cña th«n, b¶n tù ®Ò xuÊt vµ thiÕt kÕ trªn c¬ së bµn b¹c d©n chñ, c«ng khai vµ quyÕt ®Þnh th«ng qua céng ®ång. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp chØ ®ãng vai trß h­íng dÉn kü thuËt, tæng hîp c¸c ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ, phª duyÖt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi d©n thùc hiÖn vai trß lµm chñ th«ng qua céng ®ång; c¸c m« h×nh thÝ ®iÓm ®­îc triÓn khai ph¶i ®¶m b¶o ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng, hµi hßa víi m«i tr­êng, gãp phÇn b¶o tån gi¸ trÞ truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng. [2] - Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn s©u réng vÒ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ó vËn ®éng ng­êi d©n tham gia ch­¬ng tr×nh. - T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn víi nhiÒu h×nh thøc phong phó nh­ th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (ph¸t thanh, truyÒn h×nh...) ph¸t hµnh c¸c tê r¬i, hoÆc c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ x©y dùng thµnh c¸c néi dung sinh ho¹t trong c¸c c©u l¹c bé... - Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn t¸c ®éng vµ lµm thay ®æi nhËn thøc, tr¸ch nhiÖm cña mçi ng­êi d©n vµ céng ®ång ®èi víi ph¸t triÓn n«ng th«n nh»m kh¬i dËy phong trµo tù vËn ®éng ph¸t triÓn trong céng ®ång d©n c­ n«ng th«n. 4.5.2. Gi¶i ph¸p vÒ ®Èy m¹nh vai trß cña ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc x· héi trong x©y dùng n«ng th«n míi §Ó c«ng t¸c x©y dùng n«ng th«n míi thµnh c«ng, c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng ph¶i hÕt søc tinh tÕ vµ toµn diÖn. Trong c«ng t¸c ®ã, ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc, cã tr×nh ®é vµ nhiÖt t×nh víi c«ng t¸c ®ång thêi biÕt kÕt hîp víi søc m¹nh cña c¸c ®oµn thÓ trong c«ng cuéc vËn ®éng quÇn chóng nµy. Cã thÓ nãi, vai trß cña ®éi ngò c¸n bé c¬ së cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc x©y dùng n«ng th«n míi; ®ång thêi c¸c tæ chøc x· héi (Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn, Héi N«ng d©n, MÆt trËn tæ quèc, Héi Cùu chiÕn binh...) cã vai trß quan träng bæ xung vµ trî gióp cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn vÒ tæ chøc thùc hiÖn vµ vËn ®éng nh©n d©n trong ph¸t triÓn n«ng th«n vµ x©y dùng n«ng th«n míi. Bªn c¹nh chÝnh quyÒn cÊp c¬ së, c¸c ®oµn thÓ ë ®Þa ph­¬ng cã chøc n¨ng vËn ®éng tuyªn truyÒn cho nh©n d©n vµ céng ®ång tham gia thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nãi chung, tham gia thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi nãi riªng. Ngoµi c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng, c¸c tæ chøc vµ ®oµn thÓ cßn trùc tiÕp tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý ch­¬ng tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, tõ kh©u x¸c ®Þnh quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch, ®Ò xuÊt c¸c vÊn ®Ò vµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cho ®Õn qu¶n lý gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn do c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi ®Ò xuÊt thùc chÊt lµ nh÷ng ý kiÕn cña c¸c héi viªn, ng­êi d©n tham gia c¸c ®oµn thÓ nµy; lµ mét trong nh÷ng kªnh th«ng tin trong vai trß tham gia cña quÇn chóng vµo c«ng t¸c x©y dùng n«ng th«n míi. 4.5.3. Gi¶i ph¸p vÒ t¨ng c­êng sù tham gia cña ng­êi d©n trong x©y dùng n«ng th«n míi X©y dùng n«ng th«n míi lµ biÖn ph¸p tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn ph¶i lµ phong trµo quÇn chóng. Sù tham gia cña ng­êi d©n vµ céng ®ång ®ãng vai trß quan träng ®Ó viÖc x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ®i ®óng träng t©m, träng ®iÓm; gi¶i quyÕt tèt nh÷ng khã kh¨n bøc xóc cña ng­êi d©n trong s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña hä. Trªn thùc tÕ ng­êi d©n trªn ®Þa bµn c¸c th«n ®ang thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cña m« h×nh ®Òu cã nh÷ng ®ãng gãp vµ tham gia nhÊt ®Þnh nh­ ®­îc häp ®Ó th¶o luËn vÒ môc tiªu, c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh; tham gia gãp ý cho c¸c ho¹t ®éng cña ch­¬ng tr×nh dù ¸n vµ ®Æc biÖt ®Òu ®­îc vËn ®éng ®Ó ®ãng gãp bæ sung cho nguån kinh phÝ hç trî cña Nhµ n­íc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh. Thùc chÊt sù ®ãng gãp vµ tham gia nµy cßn ë møc ®é thÊp víi nh÷ng lý do sau: - C¸c h¹ng môc c«ng tr×nh chñ yÕu ®· ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc (do c¸c cÊp l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng hoÆc nhê c¸c ®¬n vÞ t­ vÊn thùc hiÖn) ng­êi d©n chØ ®­îc th«ng b¸o vµ th¶o luËn xem khi thùc hiÖn th× sÏ cã nh÷ng khã kh¨n g×, cã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng vµ ®Òn bï ®Êt ®ai, nhµ cöa hay kh«ng. - Nguyªn t¾c chñ ®¹o trong x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lµ Nhµ n­íc chØ hç trî, céng ®ång ®ãng gãp do ®ã ng­êi d©n lu«n ®­îc qu¸n triÖt trong c¸c buæi héi häp th¶o luËn ®Ó c©n nh¾c vÒ viÖc ®ãng gãp ë møc ®é nµo, thêi gian vµ tr×nh tù cho viÖc ®ãng gãp. HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh trong x©y dùng n«ng th«n míi ®Òu yªu cÇu sù ®ãng gãp b»ng tiÒn cña c¸c n«ng hé mµ th­êng Ýt ®Ò cËp ®Õn ®ãng gãp b»ng hiÖn vËt hoÆc b»ng søc lao ®éng mµ n«ng d©n th­êng d­ thõa, trong khi c¸c n«ng hé rÊt thiÕu tiÒn do thu nhËp cßn thÊp. - C¸c n«ng hé hÇu nh­ kh«ng ®­îc tham gia c«ng t¸c gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c c«ng tr×nh do th­êng bÞ ®¸nh gi¸ lµ Ýt hoÆc kh«ng am hiÓu vÒ x©y dùng c¬ b¶n còng nh­ c¸c vÊn ®Ò khoa häc c«ng nghÖ liªn quan. NÕu cã ý kiÕn gãp ý vÒ vÊn ®Ò nµy th× còng bÞ bá qua hoÆc kh«ng ®­îc gi¶i thÝch mét c¸ch tháa ®¸ng. §Ó ng­êi d©n thùc sù tham gia vµo ch­¬ng tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, sù tham gia cña hä ph¶i ®­îc tham gia thùc hiÖn ngay tõ viÖc lùa chän nh÷ng néi dung, nh÷ng c«ng tr×nh ®­îc céng ®ång cho lµ bøc xóc nhÊt liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 4.5.4. Ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng v¨n ho¸, ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ë n«ng th«n trong x©y dùng n«ng th«n míi X©y dùng lµng v¨n hãa g¾n víi x©y dùng gia ®×nh v¨n hãa, quy ­íc v¨n hãa ë c¸c khu vùc n«ng th«n, ®· mau chãng ®i vµo cuéc sèng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ x· héi rÊt tÝch cùc. Xu h­íng x· héi hãa ho¹t ®éng v¨n hãa ë c¬ së ®­îc ®Èy m¹nh. Nh©n d©n tù nguyÖn ®ãng gãp tiÒn cña, c¶i t¹o, n©ng cÊp, x©y dùng ®­êng giao th«ng liªn x·, th«n, Êp, b¶n ®ãng gãp x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi vÒ y tÕ, gi¸o dôc, v¨n hãa vµ tham gia s«i næi c¸c héi thi, héi diÔn v¨n nghÖ thÓ thao quÇn chóng. NhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng d©n téc ë c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc b¶o vÖ, gi÷ g×n ph¸t huy. NÕp sèng, lµm viÖc theo ph¸p luËt ®­îc h×nh thµnh lµm thay ®æi nh÷ng tËp qu¸n l¹c hËu vèn ¨n s©u, b¸m rÔ l©u ®êi trong ®êi sèng. TÖ n¹n x· héi vµ c¸c hñ tôc mª tÝn ®· ®­îc lo¹i bá dÇn, an ninh trËt tù ®­îc gi÷ v÷ng, ®êi sèng kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, vÖ sinh m«i tr­êng s¹ch ®Ñp. Tõ ®©y cã thÓ nãi phong trµo lµng v¨n hãa cã nhiÒu néi dung t­¬ng ®ång víi x©y dùng n«ng th«n míi vµ cÇn ®­îc phèi hîp víi nhau ®Ó cã thÓ lång nghÐp thµnh nh÷ng néi dung cô thÓ cho hai phong trµo nµy cïng thóc ®Èy lÉn nhau trong c«ng cuéc x©y dùng mét n«ng th«n ngµy mét v¨n minh giµu ®Ñp. 4.5.5. Gi¶i ph¸p g¾n qu¶n lý tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr­êng ë n«ng th«n trong x©y dùng n«ng th«n míi VÊn ®Ò b¶o vÖ nguån tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr­êng tõ viÖc qu¶n lý nguån cÊp n­íc, tho¸t n­íc ®Õn qu¶n lý thu gom r¸c th¶i ë n«ng th«n còng ®· trë nªn ®¸ng b¸o ®éng. Cho ®Õn nay, hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c khu d©n c­ n«ng th«n ®Òu kh«ng tæ chøc hÖ thèng thu gom r¸c th¶i nªn r¸c c¸c lo¹i ®­îc vøt bõa b·i c¹nh c¸c tuyÕn ®­êng, c¹nh c¸c ao ®Çm bá hoang hoÆc c¹nh c¸c khu ruéng gÇn nhµ ë, l©u ngµy ®· trë thµnh nh÷ng "nói r¸c" bèc mïi xó uÕ cïng víi hµng triÖu bao tói ni l«ng lÈn khuÊt ë kh¾p n¬i kÓ c¶ ®­êng lµng, ngâ xãm. §· ®Õn lóc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch m¹nh mÏ vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ë n«ng th«n còng nh­ ph¶i x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng ë khu vùc nµy mét c¸ch chÆt chÏ, ®Ó nh÷ng vÊn n¹n m«i tr­êng hiÖn ®ang hoµnh hµnh ë c¸c thµnh thÞ kh«ng tiÕp tôc trë thµnh vÊn n¹n ë khu vùc n«ng th«n. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i c¶i thiÖn c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý tµi nguyªn n­íc, tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn rõng, c¸c ®Çm lÇy vµ l­u vùc thñy sinh. ViÖc më réng ®Êt canh t¸c theo kiÓu khai hoang mµ kh«ng kÌm theo c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ còng nh­ c¸c tËp qu¸n canh t¸c kh«ng phï hîp cÇn ®­îc ®iÒu chØnh, th× vÒ l©u dµi sÏ lµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn cho viÖc suy tho¸i m«i tr­êng sèng vµ m«i tr­êng s¶n xuÊt ngay trong t­¬ng lai gÇn, chø kh«ng cÇn ph¶i chê ®Õn t­¬ng lai l©u dµi. 5. KÕT LUËN Vµ KIÕN NGHÞ 5.1. KÕt luËn X©y dùng n«ng th«n míi lµ biÖn ph¸p tæng hîp ph¸t triÓn n«ng th«n ë mét ®Þa ph­¬ng cô thÓ. Do lµ biÖn ph¸p tæng hîp nªn rÊt nhiÒu néi dung liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cÇn ®­îc thùc hiÖn. Tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay ë mét sè m« h×nh thÝ ®iÓm n«ng th«n míi ë nh÷ng ®iÓm nghiªn cøu, t«i rót ra nh÷ng kÕt luËn sau ®©y trong x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi: 1. X©y dùng n«ng th«n míi trong khu«n khæ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn theo c¸ch tiÕp cËn tõ d­íi lªn, cïng víi sù tham gia hoµn toµn, trùc tiÕp vµ chñ ®éng cña céng ®ång th«n cã thÓ ®­a ®Õn thµnh c«ng. §iÒu ®ã tr¸i ng­îc víi c¸ch tiÕp cËn lËp kÕ ho¹ch tõ trªn xuèng theo c¸c quy tr×nh quy ph¹m, tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh trong thiÕt kÕ, tæ chøc thùc hiÖn vµ vËn hµnh, trong ®ã th­êng cã rÊt Ýt sù tham gia cña ng­êi d©n trong céng ®ång th«n. 2. Sù tham gia cña ng­êi d©n sÏ cã hiÖu qu¶ nÕu céng ®ång th«n cã ®­îc sù ®ång thuËn trong lùa chän ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ hä ®­îc h­ëng lîi tõ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®ã. Trong c¸c tr­êng hîp céng ®ång th«n ®­îc lµm chñ nhiÒu h¬n th× møc ®é biÕn ®éng còng nh­ ®a d¹ng hãa sù tham gia cña ng­êi d©n lµ nhiÒu h¬n. 3. Lu«n cÇn cã sù tham gia cña ng­êi d©n, kÓ c¶ trong tr­êng hîp c¸c ®Þnh h­íng, quyÕt ®Þnh hay thiÕt kÕ do cÊp trªn hay c¸c tæ chøc bªn ngoµi céng ®ång thùc hiÖn. Khi ®ã ph¶i lÊy ý kiÕn cña ng­êi d©n ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña céng ®ång th«n. 4. ViÖc thö nghiÖm c¬ chÕ tæ chøc trong céng ®ång th«n th«ng qua viÖc h×nh thµnh BPTT cã nhiÖm vô chuÈn bÞ vµ vËn ®éng ng­êi d©n tham gia x©y dùng n«ng th«n míi lµ t­¬ng ®èi phï hîp, cã nhiÒu kh¶ n¨ng ¸p dông ®­îc khi nh©n réng x©y dùng m« h×nh sau nµy. C¸c BPTT khi ®­îc båi d­ìng, n©ng cao n¨ng lùc hoµn toµn cã thÓ ®¶m ®­¬ng c¸c yªu cÇu ®Æt ra trong x©y dùng n«ng th«n míi. 5. C¸n bé th«n vµ BPTT ®ãng vai trß quan träng trong x©y dùng n«ng th«n míi. Hä ®øng ra huy ®éng c¸c nguån lùc kh¸c nhau trong céng ®ång th«n ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch còng nh­ tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn th«n mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tËp hîp mäi ng­êi h­íng ®Õn mét ®Ých chung cña c¶ th«n. Cã ®­îc ®iÒu ®ã lµ do hä cã uy tÝn vµ mèi quan hÖ x· héi réng h¬n (víi c¶ trong vµ ngoµi céng ®ång) so víi ng­êi d©n th«ng th­êng. 6. Ng­êi d©n lµm chñ vµ dùa vµo néi lùc cña b¶n th©n th«n lµ chÝnh; c¸c hç trî cña bªn ngoµi lµ cÇn thiÕt nh­ng chØ mang tÝnh chÊt xóc t¸c cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®­îc lùa chän ­u tiªn trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn hµng n¨m cña th«n. Thùc tÕ sù chuyÓn biÕn nhËn thøc cña c¶ ng­êi d©n vµ ®éi ngò c¸n bé ®Þa ph­êng ®èi víi c¸c vÊn ®Ò míi trong x©y dùng n«ng th«n míi cßn chËm. PhÇn lín mäi ng­êi vÉn coi nguån hç trî lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn, t©m lý tr«ng chê vµo sù trî gióp cña nhµ n­íc vÉn cßn phæ biÕn. Ng­êi d©n tham gia th«ng qua ®ãng gãp b»ng lao ®éng, tiÒn mÆt vµ vËt liÖu x©y dùng cã thÓ khai th¸c t¹i ®Þa ph­¬ng lµ chñ yÕu, dï cßn rÊt khiªm tèn. Sù tham gia th«ng qua ph¸t biÓu ý kiÕn, t¸c ®éng ®Õn x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n cßn rÊt h¹n chÕ. 7. Céng ®ång th«n chØ muèn lµm chñ vµ huy ®éng ®­îc nguån lùc cña b¶n th©n nÕu hä ®­îc thùc sù lµm chñ trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, gi¶m thiÓu sù can thiÖp t¸c ®éng cña bªn ngoµi, nhê ®ã c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®­îc lªn kÕ ho¹ch thùc sù lµ nhu cÇu cña hä. 8. C¸c ®iÓm x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång víi môc tiªu bao trïm lµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n sèng trong céng ®ång ®Þa ph­¬ng (bao gåm c¶ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn) ®­îc x©y dùng trªn c¬ së cã sù tham gia cña ng­êi d©n theo ph­¬ng ch©m: d©n biÕt , d©n bµn, d©n ®ãng gãp, d©n lµm, d©n kiÓm tra, d©n h­ëng lîi vµ d©n qu¶n lý. 5.2. KiÕn nghÞ Ch­¬ng tr×nh x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi cÇn ®­îc triÓn khai vµ më réng trªn tÊt c¶ c¸c tØnh cña c¶ n­íc thµnh mét ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia ®Ó sao cho sau 5 - 10 n¨m tíi n«ng th«n n­íc ta cã kho¶ng vµi chôc ®Õn vµi tr¨m x· ®¹t tiªu chÝ lµ x· n«ng th«n míi, lµ nh÷ng ®iÓn h×nh vÒ ph¸t triÓn n«ng th«n toµn diÖn cho t­¬ng lai kh«ng xa. §Ó ch­¬ng tr×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay c¸c b­íc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nªn thùc hiÖn nh­ sau: - ThiÕt lËp ch­¬ng tr×nh x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi lµ mét ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia. - X©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi ph¶i ®­a ra ®­îc h×nh thøc tæ chøc thùc hiÖn cã sù tham gia cña céng ®ång vµ ng­êi d©n tõ kh©u ®Ò xuÊt ®Õn gi¸m s¸t vµ nghiÖm thu c«ng tr×nh. §èi víi viÖc tham gia ®ãng gãp, ®Ò xuÊt ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc biÖn ph¸p tæ chøc vµ thi c«ng trong ®ã ng­êi d©n vµ céng ®ång cã thÓ ®ãng gãp chñ yÕu b»ng søc lao ®éng vµ hiÖn vËt s½n cã t¹i ®Þa ph­¬ng, gi¶m sù ®ãng gãp b»ng tiÒn. - Hµng n¨m c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc ®¸nh gi¸ vÒ tiÕn ®é hoµn thµnh c¸c c«ng tr×nh nÕu ®Þa ph­¬ng nµo hoµn thµnh døt ®iÓm c¸c c«ng tr×nh ®· ®­îc ®Çu t­ hç trî th× míi tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c c«ng tr×nh dù kiÕn cña c¸c n¨m sau; nÕu kh«ng hoµn thµnh ®óng tiÕn ®é sÏ bÞ lo¹i ra khái danh s¸ch tham gia ch­¬ng tr×nh. - Ch­¬ng tr×nh cã thêi gian kho¶ng 10 n¨m, sau giai ®o¹n 5 n¨m sÏ ®­îc tæng kÕt vµ rót kinh nghiÖm cho giai ®o¹n kÕ tiÕp. - Ch­¬ng tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi sÏ giao cho Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT chñ tr× phèi hîp víi c¸c tØnh trong viÖc xem xÐt lùa chän còng nh­ qu¶n lý c¸c mÆt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. TµI LIÖU THAM KH¶O TiÕng ViÖt Hoµng ChÝ B¶o (2002) “Vai trß cña c¬ së vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së”, T¹p chÝ Céng s¶n th¸ng 3/2002, tr.22-26 Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT - QuyÕt ®Þnh sè 2614/Q§-BNN-HTX ngµy 08/9/2006 cña Bé tr­ëng Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT vÒ viÖc phª duyÖt §Ò ¸n thÝ ®iÓm x©y dùng m« h×nh n«ng th«n míi Bé NN & PTNT, “Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n lµng x· míi giai ®o¹n 2006 - 2010”, Hµ Néi 9/2005 §ç Kim Chung (2000), Ph­¬ng ph¸p logic cho kÕ ho¹ch ho¸ dù ¸n ph¸t triÓn, Trung t©m ViÖn C«ng nghÖ Ch©u ¸ t¹i ViÖt Nam Côc Hîp t¸c x· vµ PTNT “B¸o c¸o ®iÒu tra kh¶o s¸t mét sè m« h×nh n«ng th«n ph¸t triÓn kh¸ vµ x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, hîp t¸c ho¸, d©n chñ ho¸”, Hµ Néi, 2005 Côc Kinh tÕ hîp t¸c vµ PTNT “B¸o c¸o tiÕn ®é vµ kÕt qu¶ triÓn khai Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n míi n¨m 2007 vµ kÕ ho¹ch triÓn khai nhiÖm vô n¨m 2008”, Hµ Néi, 2008 Côc Thèng kª tØnh H­ng Yªn (2007), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn Kim §éng 2006, Côc Thèng kª H­ng Yªn. Côc Thèng kª tØnh H­ng Yªn (2007), Niªn gi¸m thèng kª tØnh H­ng Yªn 2006, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ néi. Côc Thèng kª tØnh Nam §Þnh (2007), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn H¶i HËu 2006, Côc Thèng kª Nam §Þnh. Côc Thèng kª tØnh Nam §Þnh (2007), Niªn gi¸m thèng kª tØnh Nam §Þnh 2006, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ néi. Côc Thèng kª tØnh VÜnh Phóc (2007), Niªn gi¸m thèng kª huyÖn LËp Th¹ch 2006, Côc Thèng kª VÜnh Phóc. Côc Thèng kª tØnh VÜnh Phóc (2007), Niªn gi¸m thèng kª tØnh VÜnh Phóc 2006, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ néi. Hoµng V¨n C­êng (2002), Mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn kinh tÕ vµ biÕn d©n sè trong ph¸t triÓn c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ Kinh tÕ, tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Hµ Néi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2006), V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (sè 26-NQ/TW ngµy 5/8/2008), NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø bÈy Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng Kho¸ X vÒ n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n. Ph¹m V©n §×nh (1998), Ph¸t triÓn XÝ nghiÖp H­¬ng TrÊn ë Trung Quèc, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi Héi nghÞ toµn quèc s¬ kÕt thùc hiÖn ChØ thÞ 30 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ngµy 4/3/2002, tr.6-8 Hoµng Hïng (2000), mét sè vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña x©y dùng, sö dông vµ qu¶n lý c«ng tr×nh thñy lîi nhá cã sù tham gia cña ng­êi d©n ë ViÖt Nam, chuyªn ®Ò tiÕn sü khoa häc kinh tÕ, tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi Vò Träng Kh¶i, §ç Th¸i §ång, Ph¹m BÝch Hîp - Tæng kÕt vµ x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n míi, kÕt hîp truyÒn thèng lµng x· ViÖt Nam víi v¨n minh thêi ®¹i, TP. Hå ChÝ Minh - th¸ng 10/2003 Gi¸o tr×nh KTCT M¸c - Lªnin - Dïng cho khèi ngµnh kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh trong c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi Hå V¨n Th«ng (chñ biªn): thÓ chÕ d©n chñ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - Hµ Néi, 2005 Trung t©m th«ng tin NN&PTNT - Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT (2002), ph¸t triÓn n«ng nghiÖp b»ng phong trµo n«ng th«n míi (Saemaul) ë Hµn Quèc, Hµ Néi. ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp “B¸o c¸o tæng hîp §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, nghiªn cøu hÖ thèng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn m« h×nh n«ng th«n míi”, Hµ Néi, 12 - 2007 ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp “B¸o c¸o tæng hîp vÒ ®iÒu tra, nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt x©y dùng m« h×nh PTNT cÊp huyÖn ë tõng vïng”, Hµ Néi, 2007 ViÖn Quy ho¹ch vµ TKNN - Dù ¸n “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ®iÓm d©n c­ n«ng th«n tíi n¨m 2020”, Hµ Néi, 3/2007 TiÕng Anh Mobilization Management Unit - Khushhalibank, Handbook of Social Mobilization Tools for KB Operations Manual Khan, Sahibzada Muhammad Shoaib 2000, Capacity Building Document IV - Social - Economical Mobilization) Robert Chamber - 1991 PHô LôC Phô lôc 1.1 HÖ Sè §A D¹NG HãA THU NHËP CñA NG¦êI D¢N M¤ H×NH TH¤N H¹ TR¦íC Vµ SAU KHI Cã M¤ H×NH N¤NG TH¤N MíI §¬n vÞ tÝnh: ®ång C¸c ngµnh nghÒ (Yi) Tr­íc khi cã m« h×nh (2006) Sau khi cã m« h×nh (2007) Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 1. Trång trät 6.957.000 0,2595 0,06734 7.587.000 0,2461 0,06057 2. Ch¨n nu«i 16.354.000 0,6101 0,37222 18.940.000 0,6144 0,37748 3. DÞch vô 1.150.000 0,0429 0,00184 1.600.000 0,0519 0,00269 4. Thñy s¶n 5. Thu nhËp kh¸c 2.345.000 0,0875 0,00776 2.700.000 0,0876 0,00767 Tæng céng 26.806.000 0,44906 30.827.000 0,44842 DI = 2,226 DI = 2,230 Phô lôc 1.2 HÖ Sè §A D¹NG HãA THU NHËP CñA NG¦êI D¢N M¤ H×NH TH¤N THANH SÇM TR¦íC Vµ SAU KHI Cã M¤ H×NH N¤NG TH¤N MíI §¬n vÞ tÝnh: ®ång C¸c ngµnh nghÒ (Yi) Tr­íc khi cã m« h×nh Sau khi cã m« h×nh Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 1. Trång trät 21.325.000 0,6130 0,37581 24.078.000 0,6014 0,36173 2. Ch¨n nu«i 1.826.000 0,0525 0,00276 2.240.000 0,0560 0,00313 3. DÞch vô 4.650.000 0,1337 0,01787 5.133.000 0,1282 0,01644 4. Thñy s¶n 5. Thu nhËp kh¸c 6.985.000 0,2008 0,04032 8.583.000 0,2144 0,04596 Tæng céng 34.786.000 0,43676 40.034.000 0,42726 DI = 2,289 DI = 2,340 Phô lôc 1.3 HÖ Sè §A D¹NG HãA THU NHËP CñA NG¦êI D¢N M¤ H×NH TH¤N HOµNH §åN TR¦íC Vµ SAU KHI Cã M¤ H×NH N¤NG TH¤N MíI §¬n vÞ tÝnh: ®ång C¸c ngµnh nghÒ (Yi) Tr­íc khi cã m« h×nh Sau khi cã m« h×nh Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 Yi Yi/∑Yi (Yi/∑Yi)2 1. Trång trät 8.542.000 0,2998 0,09887 10.106.000 0,3032 0,09191 2. Ch¨n nu«i 13.594.000 0,4771 0,22761 15.250.000 0,4575 0,20930 3. DÞch vô 1.350.000 0,0474 0,00224 1.710.000 0,0513 0,00263 4. Thñy s¶n 1.958.000 0,0687 0,00472 2.183.000 0,0655 0,00429 5. Thu nhËp kh¸c 3.050.000 0,1070 0,01146 4.085.000 0,1225 0,01502 Tæng céng 28.494.000 0,33590 33.334.000 0,32315 DI = 2,977 DI = 3,095 PHIẾU ĐIỀU TRA SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN VÀO VIỆC XÂY DỰNG MÔ HÌNH NÔNG THÔN MỚI PHẦN I: Thông tin về hộ điều tra Hä vµ tªn ng­êi ®iÒu tra: .................................................... Thêi gian ®iÒu tra: ........ ngµy ...... th¸ng ........ n¨m 2008 I. Th«ng tin chung vÒ chñ hé 1. Hä tªn chñ hé: ....................................................................................... 2. Tuæi: ............. Giíi tÝnh: Nam: N÷: 3. N¬i ë: Th«n: ......................................................... X·: ............................. HuyÖn: .................................................................... TØnh: ................................. 4. Lo¹i hé: Giµu: Kh¸: Trung b×nh: NghÌo: 6. Tr×nh ®é v¨n hãa cña chñ hé: Líp: ....../10 Líp: ....../12 7. Tr×nh ®é chuyªn m«n: Trung cÊp: Cao ®¼ng: §¹i häc: II. PhÇn kinh tÕ cña hé 2.1 NghÒ nghiÖp cña hé 8. Hé thuÇn n«ng Ch¨n nu«i thuÇn: Ch¨n nu«i + trång trät: Ch¨n nu«i + Trång trät + L©m nghiÖp: Ch¨n nu«i + Trång trät + Nu«i, trång thñy s¶n: 9 Hé n«ng nghiÖp kÕt hîp víi TTCN vµ dÞch vô: 10. Ngµnh nghÒ kh¸c (xin ghi râ): ..................................................................... 2.2 Nh©n khÈu vµ lao ®éng 11 Sè lao ®éng trong gia ®×nh ChØ tiªu Tæng Trong ®ã n÷ Ghi chó Sè khÈu trong gia ®×nh Sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng Sè ng­êi trªn ®é tuæi lao ®éng Sè ng­êi d­íi ®é tuæi lao ®éng (Lao ®éng trong ®é tuæi: Nam tõ 15-60, n÷ tõ 15 - 55) 12 Sè lao ®éng ®i lµm ngoµi: Trong tØnh: Ngoµi tØnh: XuÊt khÈu lao ®éng n­íc ngoµi 13 Hé cã khã kh¨n vÒ lao ®éng kh«ng? Kh«ng: Cã: NÕu cã th×: Tr×nh ®é lao ®éng thÊp: Hay èm ®au: ThiÕu lao ®éng: 2.3 T×nh h×nh ®Êt ®ai 14. T×nh h×nh ®Êt ®ai DiÔn gi¶i DiÖn tÝch (m2) Tæng diÖn tÝch Trong ®ã: 1. §Êt thæ c­ 2. §Êt dïng cho s¶n xuÊt NN - §Êt trång c©y hµng n¨m + Lóa + C¸c lo¹i c©y mµu l­¬ng thùc - §Êt trång c©y l©u n¨m + §Êt trång c©y ¨n qu¶ (c©y c«ng nghiÖp) + §Êt rõng - §Êt kh¸c 2.4 T×nh h×nh vèn 15. Vốn và tài sản của hộ a.Tài sản Tên tài sản ĐV tính Số lượng Giá trị hiện tại (1.000 đồng) Ghi chú * Tài sản phục vụ SX Chiếc - Máy kéo Chiếc - Máy tuốt lúa Chiếc - Máy bơm nước Chiếc - Bình thuốc sâu Chiếc - Xe đạp thồ Chiếc - Xe bò kéo Chiếc - Xe công nông Chiếc - Ô tô vận tải Chiếc - Trâu cày kéo Con - Bò cày kéo Con -…. - … *Tài sản phục vụ sinh hoạt - Đài Chiếc - Ti vi Chiếc - Tủ lạnh Chiếc - Điện thoại cố định Chiếc - Xe đạp Chiếc - Xe máy Chiếc - Giường Chiếc - Tủ Chiếc -… -… b. Vốn phục vụ sản xuất Loại vốn Giá trị (1.000 đ ) Lãi suất (%/ tháng ) Ghi chú *Tổng số vốn cố định phục vụ SX - Vốn tự có - Vốn đi vay * Tổng số vốn lưu động phục vụ SX - Vốn tự có - Vốn đi vay c. Tình hình vốn vay Diễn giải Số vốn đã vay (1.000 đ ) Nhu cầu vay (1.000 d) Ng. hạn r(%) Tr.hạn r(%) Dài hạn r(%) Ng.hạn Tr.hạn Dài hạn Vay NH Vay tập thể Vay họ hàng Vay bạn bè Vay lãi Vay… Ghi chú: r- lãi suất/ tháng 2.5 T×nh h×nh thu nhËp 16. Thu nhËp vµ c¬ cÊu thu nhËp(TN) cña hé n¨m 2007 Nguån TN TN chÝnh DT(sµo) NS(kg/sµo) SL(kg) §¬n gi¸ (1000®) Thµnh tiÒn (1000®) 1. Trång trät - Lóa + 1 vô lóa + 2 vô lóa - S¾n - Ng« - L¹c - Khoai lang - §ç t­¬ng - Rau mµu kh¸c - C©y ¨n qu¶ + Nh·n + V¶i + Kh¸c - C©y c«ng nghiÖp - 2. Ch¨n nu«i Con 1000® 1000® - Gia sóc - Gia cÇm - …. 3. L©m nghiÖp ha 1000® 1000® - Rõng trång - Rõng tù nhiªn - SP phô tõ rõng 4. Thñy s¶n 5. Phi NN 1000® 1000® - DÞch vô - Ngµnh nghÒ lµm thuª (®i lµm ngoµi) 6. Thu kh¸c - TiÒn l­¬ng, h­u trÝ - BiÕu, tÆng - B¸n tµi s¶n - L·i tiÕt kiÖm… - ……. Tæng thu (Nguån thu nhËp chÝnh ®­îc s¾p xÕp theo møc ®é quan träng tõ 1, 2, 3 ..., trong ®ã 1 lµ quan träng nhÊt) 17. Thu nhËp cña hé n¨m nay so víi n¨m tr­íc nh­ thÕ nµo? Kh¸ h¬n: XÊp xØ: KÐm h¬n: Phần II. Sự tham gia của người dân vào xây dựng mô hình nông thôn mới 18. Ông (bà) đã được biết chủ trương chính sách của nhà nước về xây dựng mô hình nông mới ở thôn ta chưa? Có Không Có nghe nhưng chưa rõ 19. Nếu có, ông (bà) đã biết qua kênh thông tin nào: Huyện, thôn Tập huấn Các phương tiện thông tin đại chúng 20.Những công việc ông (bà) đã tham gia vào xây dựng mô hình nông mới a. Bầu Ban Phát triển thôn b. Giám sát thi công công trình c. Tập huấn khuyến nông, khuyến lâm d. Đóng góp ý kiến vào việc lựa chọn nội dung thực hiện e. Xây dựng kế hoạch f. Trực tiếp thi công, thực hiện các công trình g. ………. 21. Lý do ông (bà) tham gia vào xây dựng mô hình nông mới là? a. Được người dân trong thôn lựa chọn b. Lãnh đạo thôn cử đi c. Tự nguyện tham gia d. Vì mục tiêu cá nhân e. Vì sự phát triển chung của cộng đồng f. ……….. 22. Lý do tại sao ông (bà) không tham gia vào xây dựng mô hình nông thôn mới? a. Không quan tâm b. Không được lựa chọn c. Không có thời gian d. Không được hỗ trợ kinh phí e. ……….. 23. Ông (bà) cho biết thôn có thường tổ chức họp về chương trình xây dựng mô hình nông thôn mới? Có Không 24. Nếu có, thì trong thời gian bao lâu thôn tổ chức họp ……….ngày ……….tuần ……… tháng 25. Trong các cuộc họp về chương trình xây dựng mô hình nông thôn mới có khoảng ………..% số hộ tham gia? Và ông (bà) có tham gia đóng góp ý kiến không? Có Không Nếu có, ý kiến của ông (bà) được đưa vào thực hiện khoảng bao nhiêu ............% 26. Ông (bà) tham gia thảo luận như thế nào? - Thảo luận nhiệt tình. - Lặng yên quan sát - Thụ động nghe theo những người khác 27. Ông ( bà) cho biết, có bao nhiêu % người trong cuộc họp thôn quyết định thống nhất với nội dung trong cuộc họp?.................................. 28. Ông ( bà) cho biết Ban phát triển thôn được thành lập là do? a. Người dân bầu lên, xã quyết định b. Họ tự nguyện tham gia, thôn xã chấp thuận e. Không biết 29. Vai trò của ban phát triển thôn trong việc lập kế hoạch phát triển thôn, bản là: a. Rất quan trọng b. Quan trọng c. Bình thường d. Không quan trọng e. Không quan tâm 30. Ban phát triển thôn làm việc như thế nào trong việc lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động cho mục tiêu phát triển? a. Rất tốt b. Tốt c. Bình thường d. Yếu kém e. Không quan tâm 31. Sau một thời gian hoạt động, theo ông (bà) có cần thay đổi BPTT không? Có Không 32. Gia đình tham gia đóng góp như thế nào vào từng hoạt động? Hoạt động Tiền mặt Lao động Số người tham gia Số ngày công lao động Đơn giá bq (1000đ/ngày) Thành tiền (1000đ) Bê tông hoá đường …………………. ………………….. Làm sân vận động ………………….. ………………..... Hoạt động khác ………………… ………………… ……………….. …………….... ……………….. ………………. ………………... ……………..... 33. Đóng góp của gia đình ông (bà) cho chương trình được huy động từ các nguồn nào? a. Thu nhập của gia đình b. Khai thác nguồn tài nguyên sẵn có c. Công lao động của gia đình d. Nguyên liệu sẵn có của gia đình e. Đi vay ngân hàng, bạn bè… f. Khác 34. Hỗ trợ bên ngoài từ mô hình nông thôn mới cho gia đình về PTSX? Nội dung Đơn vị tính Khối lượng Giá trị (1000đ) Giống Thuốc bảo vệ thực vật Phân bón Thuỷ lợi phí ………. 35. Theo ông (bà) từ khi thôn là mô hình thí điểm xây dựng nông thôn mới, gia đình đã được hưởng lợi những gì? 35.1. Về phát triển kinh tế tăng thu nhập …………………………………………. ……………………………………………………………………………………… 35.2. Về đời sống văn hoá, tinh thần ……………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 35.3. Về những vấn đề khác………………………………………………………… 36.Tác động của mô hình đến thu nhập của người dân (có thể chọn nhiều đáp án)? a. Năng suất lúa tăng b. Năng suất màu tăng c. Chăn nuôi tăng d. Thu nhập từ dịch vụ tăng e. Không có tác động gì 37. Tác động của mô hình đền môi trường? ( có thể chọn nhiều đáp án) a. Giảm ô nhiễm môi trường b. Số hộ dùng nước sạch tăng c. Tăng ô nhiễm môi trường d. Không ảnh hưởng gì 38. Lý do nào khiến gia đình ta lựa chọn giống mới để sản xuất?(Hãy sắp xếp thứ tự theo mức độ quan trọng, đánh số 1 cho hoạt động quan trọng nhất)? a. Tăng thu nhập cho hộ b. Tăng năng suất cây trồng c. Do nhiều người dùng d. Tăng mức độ tham gia của người dân e.Tăng độ phì nhiêu của đất g. Do phù hợp với điều kiện tự nhiên h. Do được hỗ trợ vốn, vật tư 39. Lý do gia đình xây dựng hầm biogas? a. Bị động làm theo mọi người b. Bảo vệ môi trường xung quanh c. Tiết kiệm chất đốt d. Tăng thu nhập cho hộ 42. Lý do gia đình tham gia làm đường bê tông ngõ xóm? (Hãy sắp xếp thứ tự theo mức độ quan trọng, đánh số 1 cho hoạt động quan trọng nhất) a. Có việc làm, tăng thu nhập cho hộ b. Làm đẹp cho thôn, bản d. Tăng mức độ tham gia của người dân f. Bị động làm theo mọi người g. Giúp người dân đi lại thuận tiện trong mùa mưa 43. Tình hình sử dụng nước sinh hoạt ở thôn bản (hộ)? Loại nguồn nước hộ sử dụng Khi chưa có dự án Hiện tại Nước máy công cộng Giếng khoan có bơm Nước mua Giếng khơi, giếng xây Nước suối có lọc Sông, ao, hồ Nước mưa Nước khác 44.Theo Ông (bà), để thực hiện các hoạt động trên một cách tốt nhất thì cần? Dân tự làm Thuê bên ngoài Nhờ các ban ngành giúp đỡ Kết hợp giữa dân và hỗ trợ bên ngoài 45.Mức huy động nội lực để thực hiện các hoạt động trên như thế nào đối với gia đình? Ngoài khả năng b. Trong khả năng của gia đình 46.Cách thực hiện như hiện nay của mô hình đã thực sự phù hợp với điều kiện của gia đình, địa phương không? Phù hợp Chưa phù hợp Lý do: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 47. Theo ông (bà) để XD nông thôn mới được phát triển bền vững và lâu dài tại địa phương cần phải làm gì? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 48. Ông (bà) có đề xuất hay kiến nghị gì không? Hội chữ thập đỏ Hội người cao tuổi ._.