Xây dựng chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng trong công tác bảo tồn tài nguyên rừng ngập mặn Cần Giờ

ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 1 CHÖÔNG 1: GIÔÙI THIEÄU ÑEÀ TAØI 1.1 Ñaët vaán ñeà 1.2 Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi 1.3 Muïc tieâu nghieân cöùu 1.4 Noäi dung nhieân cöùu 1.5 Phöông phaùp nghieân cöùu 1.6 Ñoái töôïng nghieân cöùu 1.7 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 2 1.1 Ñaët vaán ñeà Loaøi ngöôøi ñaõ böôùc vaøo thôøi ñaïi coâng nghieäp vôùi daân soá leân ñeán hôn 6 tyû ngöôøi cuøng vôùi söï phong phuù chöa töøng coù veà ña daïng sinh hoïc (toång soá gen, loaøi vaø caùc heä sinh thaùi treân traùi ñaát). Taøi nguyeân sinh hoïc - moät boä phaän cuûa ña daïng sinh hoïc coù giaù trò söû duïng cho con ngöôøi - ñaõ töøng ñöôïc khai thaùc töï do cho quaù trình phaùt trieån cuûa loaøi ngöôøi. Vaøo ñaàu theá kyû 21, chuùng ta ñaõ nhaän thaáy taøi nguyeân sinh hoïc laø coù giôùi haïn, vaø chuùng ta ñang khai thaùc vöôït quaù nhöõng giôùi haïn naøy, do ñoù ñang laøm giaûm tính ña daïng sinh hoïc. Vì vaäy, ñaõ ñeán luùc phaûi coù söï thay ñoåi trieät ñeå trong moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø taøi nguyeân sinh hoïc maø ñôøi soáng cuûa con ngöôøi phuï thuoäc vaøo. Taïi Vieät Nam, röøng Caàn giôø ñöôïc meänh danh laø “laù phoåi xanh” cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh, röøng coù taùc duïng haáp thuï khí ñoäc haïi thaûi ra töø saûn xuaát coâng nghieäp vaø khoùi xe maùy, ñoàng thôøi traû laïi cho moâi tröôøng döôõng khí oxy caàn thieát cho quaù trình soáng cuûa con ngöôøi, loïc nöôùc thaûi töø caùc quaän noäi thaønh ñoå veà, laøm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø vuøng phuï caän. Ngöôøi daân soáng trong caùc khu döï tröõ sinh quyeån vaãn ñöôïc pheùp duy trì caùc hoaït ñoäng truyeàn thoáng cuûa hoï ñeå taïo nguoàn thu nhaäp haøng ngaøy qua vieäc söû duïng caùc bieän phaùp kyõ thuaät beàn vöõng veà moâi tröôøng vaø vaên hoaù. Tuy nhieân, do aùp löïc töø caùc hoaït ñoäng kinh teá laø phaûi ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, caùc vaán ñeà moâi tröôøng ñang trôû neân nghieâm troïng ñoái vôùi caùc nguoàn taøi nguyeân, laøm giaûm ñi troâng thaáy ña daïng soá loaøi ñoäng thöïc vaät, caûnh quan vaø caùc heä sinh thaùi. Beân caïnh ñoù, hieän nay löôïng taøu beø vaøo caûng Saøi Goøn nhieàu neân gaây xoùi lôû ven bôø, khoùi thaûi laøm aûnh höôûng ñeán moâi sinh… Nhieàu hoä daân vaãn coøn sinh ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 3 soáng, saûn xuaát trong röøng cuõng laøm aûnh höôûng ñeán doøng chaûy vaø nguoàn nöôùc, gaây ra dòch beänh cho caây. Qua thöïc teá ñoù, vieäc xaây döïng chöông trình nhaèm naêng cao nhaän thöùc cho coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân röøng Caàn Giôø laø moät vieäc raát caàn thieát trong thöïc teá hieän nay. Chöông trình seõ hoã trôï cho caùc caùn boä trong coâng taùc baûo toàn röøng Caàn Giôø, maët khaùc laø giuùp cho boä phaän daân cö sinh soáng nhôø vaøo caùc lôïi ích do röøng Caàn Giôø mang laïi hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc baûo veä moâi tröôøng vaø khai thaùc hôïp lí nguoàn taøi nguyeân ñeå baûo toàn heä sinh thaùi voán raát nhaïy caûm naøy. Ñoù laø lí do toâi thöïc hieän ñeà taøi: “Xaây döïng chöông trình naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân RNMCG”. 1.2 Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Baûo veä moâi tröôøng laø söï nghieäp cuûa toaøn xaõ hoäi, moïi ngöôøi ñeàu coù traùch nhieäm tham gia. Ñeå naâng cao nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng ñoái vôùi söï nghieäp baûo veä moâi tröôøng thì tuyeân truyeàn, giaùo duïc veà moâi tröôøng laø coâng taùc raát quan troïng. Theo Chæ thò soá 36-CT/TW trong soá 8 giaûi phaùp ñöôïc neâu ra, thì giaûi phaùp ñaàu tieân laø: "Thöôøng xuyeân giaùo duïc, tuyeân truyeàn, xaây döïng thoùi quen, neáp soáng vaø caùc phong traøo quaàn chuùng baûo veä moâi tröôøng". Hieän nay, ña soá caùc chöông trình ñaõ ñöa ra ñeå baûo toàn taøi nguyeân RNM Caàn Giôø cuõng chæ döøng laïi ôû caùc chöông trình du lòch sinh thaùi, hoaëc “Döï aùn ñaàu tö xaây döïng Khu baûo toàn thieân nhieân röøng ngaäp maën Caàn Giôø” do Uyû ban nhaân daân thaønh phoá Hoà Chí Minh pheâ duyeät naêm 2001”. Do ñoù, vieäc xaây döïng 1 chöông trình nhaèm naâng cao nhaän thöùc cho coäng ñoàng trong vieäc baûo toàn taøi nguyeân RNM Caàn Giôø laø ñieàu raát caàn thieát. Chöông trình naøy seõ giuùp ngöôøi daân soáng trong khu vöïc caàn giôøi hieåu roõ taàm quan troïng cuûa vieäc baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø giuùp naâng cao naêng löïc quaûn lí taøi nguyeân RNMCG cho caùc Caùn boä chuyeân traùch lónh vöïc naøy. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 4 1.3 Muïc tieâu nghieân cöùu Xaây döïng chöông trình naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân RNMCG. Qua ñoù, chöông trình seõ mang laïiø mang laïi nhöõng kieán thöùc moâi tröôøng cô baûn giuùp moïi ngöôøi hieåu ñöôïc taàm quan troïng cuûa RNMCG ñoái vôùi ñôøi soáng, ñoàng thôøi cuõng phaûi thieän ñöôïc ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân nôi ñaây thì chöông trình seõ ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra. 1.4 Noäi dung nghieân cöùu • • Tìm hieåu veà vai troø cuûa RNMCG ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân • • Ñieàu tra veà nhaän thöùc, thaùi ñoä vaø nguyeän voïng baûo veä taøi nguyeân RNM cuûa ngöôøi daân Caàn Giôø • • Xaây döïng chöông trình giaùo duïc moâi tröôøng 1.5 Phöông phaùp nghieân cöùu 1.5.1 Choïn ñòa ñieåm nghieân cöùu ÔÛ huyeän Caàn Giôø toång coäng coù 6 xaõ, bao goàm: Bình Khaùnh, An Thôùi Ñoâng, Lyù Nhôn, Tam Thoân Hieäp, Long Hoøa, Thaïnh An vaø moät thò traán laø Caàn Thaïnh. Nhöng ñeà taøi naøy chæ thöïc hieän treân ñòa baøn xaõ Long Hoaø. Theo soá lieäu thoáng keâ toång ñieàu tra noâng thoân 6/ 2006, xaõ Long Hoøa coù dieän tích laø 13.299 ha, phía Ñoâng giaùp thò traán Caàn Thaïnh, phía Taây giaùp xaõ Lyù Nhôn, phía Nam giaùp bieån Ñoâng vaø phía Baéc giaùp xaõ An Thôùi Ñoâng. Toång soá daân cuûa xaõ laø 10.152 ngöôøi Toaøn xaõ Long Hoøa coù 4 aáp laø: • Ñoàng Hoaø coù 431 hoä gia ñình vôùi toång soá daân laø 1789 ngöôøi • Ñoàng Tranh coù 539 hoä gia ñình vôùi toång soá daân laø 2322 ngöôøi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 5 • Long Thaïnh coù 883 hoä gia ñình vôùi toång soá daân laø 3333 ngöôøi • Hoaø Hieäp coù 664 hoä gia ñình vôùi toång soá daân laø 2708 ngöôøi Trong ñoù, aáp Long Thaïnh ñöôïc coi laø trung taâm cuûa xaõ. Moãi aáp caùch nhau töø 1-3 km (theo ñöôøng loä), ngoaøi ra coøn coù khu Daàn Xaây naèm ngay döôùi chaân caâu Daàn Xaây, nôi ñaây coù theå coi laø moät khu töï trò vì daân cö soáng taäp trung vôùi nhau vaø caùch khaù xa trung taâm xaõ ( khoaûng 13 km). Nhö ñaõ ñöôïc trình baøy ôû phaàn treân thì ñeà taøi naøy cuï theå chæ ñöôïc khaûo saùt ñoái vôùi 2 aáp laø Long Thaïnh, Hoaø Hieäp vôùi toàng soá phieåu ñieàu tra laø 100 phieáu. 1.5.2 Laäp phieáu tröng caàu yù kieán Phieáu thaêm doù yù kieán ñöôïc laäp cho ngöôøi daân ñang sinh soáng hoaëc laøm vieäc taïi 2 aáp cuûa xaõ Long Hoøa, huyeän Caàn Giôø (nhö ñaõ neâu ôû phaàn treân). Caùc caâu hoûi ñaët ra phaûi döïa treân thöïc teá cuoäc soáng cuûa ngöôøi daâng nôi ñaây vaø xoay quanh noäi dung maø ñeà taøi ñaët ra. Phieáu naøy seõ ñöôïc trình baøy cuï theå trong baûng phuï luïc. 1.5.3 Ph öông phaùp ñieàu tra thöïc teá 1.5.3.1 Boá trí caùc ñieåm ñieàu tra Choïn ngẫu nhieân 100 ngöôøi daân soáng raûi raùc taïi 2 aáp Long Thaïnh vaø Hoaø Hieäp ñeå phaùt phieáu ñieàu tra. Do daân cö ôû aáp Long Thaïnh soáng taäp trung vaø nhieàu hôn aáp Hoaø Hieäp neân soá phieáu phaùt ra ôû aáp Long Thaïnh laø 60 phieáu vaø 40 phieáu coøn laïi laø ôû aáp Hoaø Hieäp. 1.5.3.2 Phoûng vaán, troø chuyeän tröïc tieáp vôùi ngöôøi daân Toâi ñeán tröïc tieáp töøng gia ñình phaùt phieáu, höôùng daãn vaø giaûi thích cho töøng ngöôøi daân hieåu veà caùc caâu hoûi ñöôïc trình baøy trong phieáu tröng caàu maø toâi ñaõ chuaån bò tröôùc. 1.5.4 Phöông phaùp xöû lí soá lieäu Söû duïng phaàn meàm Excel ñeå veõ ñoà thò bieåu dieãn nhöõng suy nghó cuûa ngöôøi daân veà moâi tröôøng cuõng nhö laø yù thöùc baûo veä RNMCG cuûa hoï. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 6 1.5.5 Phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå • Tìm hieåu veà vai troø cuûa RNMCG ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân vaø khaûo saùtnnhaän thöùc, thaùi ñoä trong vieäc baûo veä taøi nguyeân röøng cuûa hoï thoâng qua caùc maãu phieáu ñieàu tra ñöôïc phaùt tröïc tieáp cho ngöôøi daân • Quan saùt vaø thu thaäp kieán thöùc thöïc teá taïi RNM Caàn Giôø, trong caùc khu daân cö, khu du lòch sinh thaùi… • Tìm hieåu veà hieän traïng RNMCG qua caùc taøi lieäu saùch vôû, maïng internet • Tham khaûo caùc döï aùn, chöông trình naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng ñaõ thöïc hieän coù hieäu quaû nhö “Chöông trình naâng cao nhaän thöùc baûo toàn Cuùc Phöông”, “chöông trình baûo toàn Vònh Nha Trang”…..ñeå coù theå ñeà ra moät chöông trình cho RNMCG. 1.6 Ñoái töôïng nghieân cöùu • Taøi nguyeân RNMCG • Ngöôøi daân soáng trong khu vöïc RNMCG 1.7 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi Do thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi haïn cheá neân ñeà taøi chæ döøng laïi ôû vieäc xaây döïng chöông trình, chöa ñöôïc aùp duïng trong ñieàu kieän thöïc teá neân chöa theå ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä hieäu quaû cuûa chöông trình. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 7 CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU VEÀ BAÛO TOÀN ÑA DAÏNG SINH HOÏC, DU LÒCH SINH THAÙI VAØ GIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG 2.1. Ña daïng sinh hoïc (ÑDSH) 2.2 Baûo toàn ña daïng sinh hoïc 2.3 Du lòch sinh thaùi 2.3.1 Ñònh nghóa 2.4. Giaùo duïc moâi tröôøng (GDMT) 2.5 Taâm lí cuûa ngöôøi daân noâng thoân 2.6 Moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 8 2.1. Ña daïng sinh hoïc (ÑDSH) 2.1.1 Khaùi nieäm – phaân loaïi Ña daïng sinh hoïc laø söï phong phuù veà nguoàn gen, veà gioáng, loaøi sinh vaät vaø heä sinh thaùi trong töï nhieân. Ña daïng sinh hoïc ñöôïc xem xeùt theo 3 möùc ñoä: • Ña daïng sinh hoïc ôû caáp loaøi bao goàm toaøn boä caùc sinh vaät soáng treân traùi ñaát, töø vi khuaån ñeán caùc loaøi thöïc, ñoäng vaät vaø caùc loaøi naám. • ÔÛ caáp quaàn theå ña daïng sinh hoïc bao goàm söï khaùc bieät veà gen giöõa caùc loaøi, khaùc bieät veà gen giöõa caùc quaàn theå soáng caùch ly nhau veà ñòa lyù cuõng nhö khaùc bieät giöõa caùc caù theå cuøng chung soáng trong moät quaàn theå. • Ña daïng sinh hoïc coøn bao goàm caû söï khaùc bieät giöõa caùc quaàn xaõ maø trong ñoù caùc loaøi sinh soáng vaø caùc heä sinh thaùi, nôi maø caùc loaøi cuõng nhö caùc quaàn xaõ sinh vaät toàn taïi vaø caû söï khaùc bieät cuûa caùc moái töông taùc giöõa chuùng vôùi nhau. Theo Coâng öôùc Ña daïng sinh hoïc, khaùi nieäm "Ña daïng sinh hoïc" (biodiversity, biological diversity) coù nghóa laø söï khaùc nhau giöõa caùc sinh vaät soáng ôû taát caû moïi nôi, bao goàm: caùc heä sinh thaùi treân caïn, trong ñaïi döông vaø caùc heä sinh thaùi thuyû vöïc khaùc, cuõng nhö caùc phöùc heä sinh thaùi maø caùc sinh vaät laø moät thaønh phaàn,...; thuaät ngöõ naøy bao haøm söï khaùc nhau trong moät loaøi, giöõa caùc loaøi vaø giöõa caùc heä sinh thaùi. 2.2.2 Giaù trò cuûa ÑDSH Ña daïng sinh hoïc laø moät nguoàn taøi nguyeân Roõ raøng laø ña daïng sinh hoïc ôû moät möùc ñoä naøo ñoù coù vai troø quan troïng trong vieäc cung caáp cô sôû vaät chaát cho cuoäc soáng con ngöôøi, ôû möùc ñoä naøy, noù duy trì sinh quyeån nhö moät heä thoáng chöùc naêng, ôû moät möùc ñoä khaùc, noù cung caáp caùc vaät lieäu cô baûn cho noâng nghieäp vaø vaø nhu caàu thieát thöïc khaùc. • Caùc HST trong töï nhieân laø cô sôû sinh toàn cuûa söï soáng treân traùi ñaát, trong ñoù coù loaøi ngöôøi, chuùng ñaûm baûo söï chu chuyeån oxi vaø caùc nguyeân toá khaùc treân ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 9 haønh tinh. Chuùng duy trì tính oån ñònh vaø ñoä maøu môõ cuûa ñaát treân khaép theá giôùi. Neáu coù söï suy thoaù vaø ÑDSH dieãn ra maõnh lieät treân traùi ñaát seõ laø toån thöông ñeán tính oån ñònh vaø tính meàm deûo cuûa moâi tröôøng. • Caùc heä töï nhieân laøm haïn cheá söï xoùi moøn ñaát vaø bôø bieån. Röøng treân caùc söôøn doác ñieàu tieát doøng chaûy vaø thanh loïc caùc caën baõ ñeå doøng soâng trôû neân trong laønh khi ñeán ngöôøi söû duïng. Caùc RNM vaø caùc raëng san hoâ seõ luoân laø laù chaén höõu hieäu choáng laïi caùc ñôït soùng bieån, choáng xoùi moøn bôø bieån vaø ñoàng thôùi cuõng laø nôi sinh soáng cuûa nhieàu loaøi sinh vaät bieån. • Caùc caây löông thöïc ñöôïc boå sung nhöõng tính traïng di truyeàn môùi laáy töø caùc caây soáng hoang daõ baèng caùch lai gioáng. Ñoù cuõng laø nhöõng ñaëc tính di truyeàn maø ta caàn coù ñeå caûi taïo caùc gioáng caây troàng cuûa chuùng ta • Caùc loaïi döôïc phaåm coù nguoàn goác töï nhieân coù vai troø quan troïng trong coâng taùc baûo veä söùc khoeû treân phaïm vi toaøn caàu. Öôùc tính 80% daân soá cuûa caùc nöôùc keùm phaùt trieån troâng caäy vaøo caùc döôïc phaåm truyeàn thoáng trong vieäc chaêm soùc söùc khoeû. Maët khaùc, tính ña daïng töï nhieân coù theå ngaøy caøng coù giaù trò ñoái vôùi vieäc cheá taïo ra nhöõng döôïc phaåm nhaân taïo môùi. • Nhieàu heä sinh thaùi töï nhieân hoaëc baùn töï nhieân, moät soá trong ñoù coù theå coù tính ña daïng sinh hoïc cao, coù giaù trò ñaùng keå ñoái vôùi con ngöôøi, chaúng haïn nhö: Vai troø taïo nguoàn thu nhaäp töø du lòch sinh thaùi cuûa caùc heä sinh thaùi töï nhieân ñöôïc baûo veä laøm vöôøn quoác gia. Nhöng nhìn chung, nhöõng giaù trò naøy chæ coù quan heä giaùn tieáp vôùi ña daïng sinh hoïc. Do ñoù, tuy caùc heä sinh thaùi röøng ngaäp maën nhìn chung thöôøng coù tính ña daïng thaáp hôn heä sinh thaùi röøng ñaát thaáp lieàn keà nhöng xeùt veà maët taøi nguyeân thì chuùng cuõng coù giaù trò töông ñöông. 2.1.3 Nhöõng moái ñe doïa ñeán ÑDSH Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán söï giaûm suùt ñoä ña daïng sinh hoïc laø ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 10 • Khai thaùc röøng quaù möùc: vieäc khai thaùc goã quaù möùc gaây ra söï maát taùn che cho ñaát, heä thoáng reã caây bò maát gaây ra söï soùi moøn ñaát vaø öùc cheá hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät laøm taêng ñoä phì cuûa ñaát … Beân caïnh ñoù, söï ñoát röøng böøa baõi vaø naïn chaùy röøng ñaõ gaây haïn haùn, thieân tai, ñeå laïi thieät haïi to lôùn cho heä sinh thaùi vaø neàn kinh teá. Ñoàng thôøi, söï phaù huûy heä sinh thaùi röøng laøm bieán ñoåi nôi sinh soáng cuûa caùc gioáng loaøi. Qua 4 theá kyû gaàn ñaây, treân toaøn caàu coù toaøn boä hôn 700 loaøi bò tuyeät chuûng ñöôïc bieát ñeán, bao goàm moät traêm loaïi ñoäng vaät coù vuù 160 loaïi chim, taát caû ñeàu bò aûnh höôûng bôûi nhaân taïo (Fisher, 1968, Wood 1972; Soule 1983; Reid 1992). • Söï chaên thaû, saên baén quaù möùc vaø söï du nhaäp vaøo ñòa phöông nhöõng loaøi ñoäng vaät aên thòt cuõng laø nguyeân nhaân daãn ñeán söï tuyeät chuûng cuûa khoâng ít caùc loaøi sinh vaät treân traùi ñaát: Vieäc saên baén vôùi tyû leä khoâng theå chòu döïng ñöôïc laø nguyeân nhaân noãi troäi nhaát cuûa söï tuyeät chuûng hay söï nguy hieåm cuûa nhöõng chuûng loaøi coù giaù trò haøng hoùa treân thò tröôøng. • Do caïnh tranh vôùi con ngöôøi vaø beänh taät: moät vaøi tröôøng hôïp tuyeät chuûng nhaân taïo bao goàm nhöõng loaøi bò quaáy roái vaø con ngöôøi nhaän thaáy chuùng laø nhöõng keû caïnh tranh vôùi mình ñeå söû duïng moät nguoàn taøi nguyeân thoâng thöôøng naøo ñoù hay do caùc dòch beänh truyeàn nhieãm. • Maët khaùc, haäu quaû cuûa chieán tranh treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam ñaõ söû duïng nhöõng loaïi vuõ khí, phöông tieän hieän ñaïi ñaõ gaây nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng, nhieàu loaøi sinh vaät bò huyû dieät vaø toàn ñoïng laïi trong töï nhieän qua nhieàu theá heä. Toùm laïi söï soáng treân traùi ñaát naøy toàn taïi phuï thuoäc vaøo moái quan heä chaët cheõ giöõa caùc loaøi sinh vaät vôùi nhau, cöù moät loaøi treân traùi ñaát naøy maát ñi phaûi chaêng laø söï soáng treân Traùi Ñaát ñaõ böôùc theâm moät böôùc tôùi söï dieät vong. Nhöõng moái ñe doïa chính ñoái vôùi nguoàn ña daïng sinh hoïc taïi Vieät Nam laø khai thaùc röøng quaù möùc, taäp quaùn du canh du cö, dieän tích ñaát troàng caây bò thu heïp, oâ nhieãm nguoàn nöôùc, suy thoaùi caùc vuøng ven bieån, vaø nhu caàu kieám soáng cuûa ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 11 noâng daân trong quaù trình chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng. Toác ñoä taêng daân soá nhanh choùng vaø thaâm canh noâng nghieäp cuõng laø nhöõng moái ñe doïa ngaøy caøng gia taêng. Vôùi daân soá gia taêng vaø moät neàn kinh teá phaùt trieån nhanh choùng, caùc coâng trình haï taàng cô sôû quy moâ lôùn nhö ñaäp nöôùc vaø ñöôøng cao toác cuõng ñe doïa nguoàn ña daïng sinh hoïc giaøu coù cuûa Vieät Nam neáu khoâng ñöôïc quy hoaïch vaø quaûn lyù toát. Thaùch thöùc lôùn nhaát ñoái vôùi Vieät Nam laø nhìn nhaän nguoàn ña daïng sinh hoïc quyù giaù cuûa mình nhö moät taøi saûn quoác gia vaø baûo ñaûm söï haøi hoøa giöõa phaùt trieån vaø baûo toàn. 2.2 Baûo toàn ña daïng sinh hoïc 2.2.1 Khaùi nieäm Baûo toàn ña daïng sinh hoïc ôû moïi möùc ñoä veà cô baûn laø duy trì caùc quaàn theå loaøi ñang toàn taïi vaø phaùt trieån. Coâng vieäc naøy coù theå ñöôïc tieán haønh beân trong hoaëc beân ngoaøi nôi soáng töï nhieân. Moät soá chöông trình quaûn lyù toång hôïp ñaõ baét ñaàu lieân keát caùc höôùng tieáp caän cô baûn khaùc nhau naøy. Baûo toàn taïi choã (Baûo toàn In-situ) - Laø hình thöùc baûo toàn caùc heä sinh thaùi vaø nhöõng nôi cö truù töï nhieân, duy trì vaø phuïc hoài caùc quaàn theå loaøi ñang toàn taïi trong ñieàu kieän soáng töï nhieân cuûa chuùng. Trong tröôøng hôïp caùc loaøi ñöôïc thuaàn hoaù vaø canh taùc, coâng vieäc naøy ñöôïc tieán haønh taïi khu vöïc maø caùc gioáng vaät nuoâi caây troàng ñoù hình thaønh neân ñaëc tính cuûa mình. [Theo CBD] - Laø hình thöùc baûo toàn ña daïng sinh hoïc trong caùc heä sinh thaùi vaän ñoäng tieán hoaù cuûa nôi cö truù nguyeân thuûy hoaëc moâi tröôøng töï nhieân. [Theo GBA] Hieän nay, ñoái vôùi moät boä phaän lôùn cuûa ña daïng sinh hoïc treân traùi ñaát, coâng taùc baûo toàn chæ khaû thi khi caùc loaøi ñoù ñöôïc duy trì trong phaïm vi phaân boá cuõng nhö ôû traïng töï nhieân cuûa chuùng. Ñieàu naøy coøn coù nhieàu yù nghóa khaùc nhö cho pheùp loaøi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 12 tieáp tuïc quaù trình thích nghi trong tieán hoaù vaø veà nguyeân taéc ñaûm baûo cho vieäc tieáp tuïc söû duïng caùc loaøi (maëc duø ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi coù söï quaûn lyù). Baûo toàn Ex-situ - Laø hình thöùc baûo toàn caùc thaønh phaàn cuûa ña daïng sinh hoïc beân ngoaøi nhöõng nôi cö truù töï nhieân cuûa chuùng. [Theo CBD] - Laø hình thöùc duy trì caùc thaønh phaàn cuûa ña daïng sinh hoïc toàn taïi beân ngoaøi nôi cö truù nguyeân thuûy hoaëc moâi tröôøng töï nhieân cuûa chuùng. [Theo GBA] Caùc quaàn theå ñang toàn taïi cuûa nhieàu sinh vaät coù theå ñöôïc duy trì trong canh taùc hoaëc nuoâi giöõ. Thöïc vaät coù theå ñöôïc baûo toàn trong ngaân haøng haït gioáng vaø caùc boä söu taäp moâ; caùc kyõ thuaät töông töï cuõng ñöôïc phaùt trieån cho ñoäng vaät (löu giöõ phoâi, tröùng, tinh truøng), nhöng khoù giaûi quyeát hôn nhieàu. Trong moïi tröôøng hôïp, baûo toàn ex-situ hieän taïi roõ raøng chæ khaû thi ñoái vôùi moät tyû leä sinh vaät nhoû. Coâng vieäc naøy ñoøi hoûi chi phí raát lôùn ñoái vôùi phaàn lôùn caùc loaøi ñoäng vaät, vaø maëc duø theo nguyeân taéc coâng vieäc baûo toàn ex-situ coù theå tieán haønh vôùi moät tyû leä lôùn caùc loaøi thöïc vaät baäc cao, nhöng vaãn chæ chieám moät tyû leä nhoû trong soá caùc sinh vaät cuûa traùi ñaát. Coâng vieäc naøy thöôøng daãn ñeán suy giaûm ña daïng di truyeàn do nhöõng hieäu öùng xoùi moøn di truyeàn vaø do xaùc suaát lai caän huyeát cao. 2.2.2 Tình hình baûo toàn ÑDSH treân Theá giôùi vaø taïi Vieät Nam Caùc vaán ñeà trong coâng taùc baûo toàn • Laøm theá naøo huy ñoäng ñöôïc kieán thöùc khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc baûo toàn? • Laøm theá naøo quaûn lyù ñöôïc caùc quaù trình bieán ñoåi ñeå taøi nguyeân sinh hoïc coù theå ñoùng goùp toái ña cho quaù trình phaùt trieån beàn vöõng? • Caàn nhöõng thoâng tin gì ñeå phuïc vuï cho coâng taùc baûo toàn ña daïng sinh hoïc? • Vaán ñeà naøo caàn ñöôïc chuù yù tröôùc tieân? • Laøm theá naøo ñeå phoái hôïp moät caùch coù hieäu quaû nhaát caùc hoaït ñoäng baûo veä ña daïng sinh hoïc? ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 13 • Coù theå tìm ñöôïc nguoàn taøi chính töø ñaâu ñeå ñaùp öùng nhöõng vaán ñeà naøy ôû moät quy moâ töông xöùng vôùi vaán ñeà? 2.2.2.1 Theá giôùi Trong 10 naêm qua coäng ñoàng quoác teá ñaõ chi khoaûng 4 tyû ñoâ la ñeå baûo toàn söï ña daïng sinh hoïc. Khoaûn chi phí naøy ñaõ ñöôïc söû duïng cho raát nhieàu coâng vieäc höõu ích vaø chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc moät soá thaønh töïu quan troïng. Nhöng nhìn chung, chuùng ta chöa ngaên chaën ñöôïc taùc ñoäng huyû dieät cuûa naïn ngheøo khoù traàm luaân vaø daân soá khoâng ngöøng taêng leân, moät taùc ñoäng coù söùc taøn phaù caùc loaøi nhanh gaáp haøng nghìn laàn tröôùc ñaây. Chuùng ta caàn haønh ñoäng theo moät caùch khaùc ñeå ñoái phoù vôùi taùc ñoäng coù theå raát thaûm khoác cuûa nhöõng aùp löïc naøy ñoái vôùi nhöõng heä töï nhieân ñang hoã trôï cho söï soáng treân traùi ñaát. Chaâu aù vaø chaâu Phi cuõng cho ta nhöõng ví duï ñaày thuyeát phuïc veà caùch thöùc hôïp taùc vaø xaùc ñònh caùc lónh vöïc öu tieân ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng laøn soùng taøn phaù thieân nhieân. Nhöõng döï aùn coù söï hoã trôï maïnh meõ cuûa coäng ñoàng cho thaáy coù theå ñaáu tranh vôùi ngheøo ñoùi thoâng qua vieäc baûo veä nhöõng heä sinh thaùi gaén chaët vôùi caùc nguoàn nöôùc, noâng nghieäp vaø ñôøi soáng noâng thoân. 2.2.2.2 Vieät Nam “Vieät Nam coù nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät raát ñoäc ñaùo maø nhieàu quoác gia treân theá giôùi khoâng coù ñöôïc, ñaõ laøm cho Vieät Nam trôû thaønh nôi toát nhaát (trong moät soá tröôøng hôïp laø nôi duy nhaát) ñeå baûo toàn ña daïng sinh hoïc”- Ñaây laø thoâng ñieäp cuûa Boä tröôûng Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng nhaân ngaøy Moâi tröôøng theá giôùi naêm nay (5/6). Hieän nay, khoaûng 25 trieäu ngöôøi Vieät Nam soáng döïa vaøo caùc heä sinh thaùi röøng vaø khoaûng 8 trieäu ngöôøi khaùc coù moät phaàn thu nhaäp töø ngö nghieäp. Caùc heä sinh thaùi vaø ña daïng sinh hoïc ñaõ goùp phaàn quan troïng caûi thieän ñieàu kieän soáng, cung caáp dinh döôõng, löông thöïc, chaát ñoát, thuoác men, baûo veä söùc khoeû vaø cung caáp nöôùc sinh hoaït cho loaøi ngöôøi. Vieät Nam laø moät trong caùc quoác gia coù tính ña ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 14 daïng sinh hoïc cao treân theá giôùi, ñöôïc coâng nhaän laø moät quoác gia öu tieân cao cho baûo toàn toaøn caàu. Caùc heä sinh thaùi cuûa Vieät Nam raát ña daïng vaø phong phuù, taïo neân moâi tröôøng soáng cho khoaûng 10% soá loaøi chim vaø thuù treân toaøn caàu. Vieät Nam coù nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät raát ñoäc ñaùo maø nhieàu quoác gia treân theá giôùi khoâng coù ñöôïc, ñaõ laøm cho Vieät Nam trôû thaønh nôi toát nhaát (trong moät soá tröôøng hôïp laø nôi duy nhaát) ñeå baûo toàn ña daïng sinh hoïc. Baûo toàn ña daïng sinh hoïc, daãn ñeán baûo toàn lôïi ích cuûa thieân nhieân, söùc khoûe, noâng nghieäp, coâng nghieäp, vaø moät soá laõnh vöïc cuûa nöôùc ngoaøi; bao goàm: • Giuùp baûo veä ñöôøng daãn nöôùc (löu vöïc soâng) ñoái vôùi nguoàn nöôùc töï nhieân vaø nöôùc sinh hoaït. • Giuùp ngaên ngöøa vaø phoøng choáng luït baõo, ñaïi hoïa cuûa thieân nhieân gaây ra. • Ñem ñeán moät nguoàn voán raát lôùn cho coâng nghieäp vaø hoaït ñoäng du lòch. • Vaø do ñoù thuùc ñaåy kinh teá trong vuøng; goùp phaàn taïo caûm giaùc deã chòu töø moät moâi tröôøng trong laønh, khoâng gian soáng vaø taïo ra nhieàu cô hoäi khaùc,; • Cung caáp nhöõng saûn phaåm töø goã ñöôïc laáy töø röøng (moät caùch hôïp phaùp vaø ñuùng tieâu chuaån) phaùt trieån kinh teá. • Baûo veä ñaát nhôø vieäc quaûn lyù noâng nghieäp vaø nguoàn taøi nguyeân. • Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc nghieân cöùu vaø giaûng daïy vaø field stations cho thaønh töïu veà khoa hoïc, vaø giaûng daïy ôû nhieàu caáp ñoä. • Duy trì nhöõng giaù trò veà truyeàn thoáng vaên hoùa nhaèm ñem laïi söùc khoûe, phuùc lôïi, nôi ngaém caûnh cho coäng ñoàng (trích töø Philips, 1998 in Cheppard, 1999) Taát caû nhöõng ñoùng goùp ñoù nhaèm vaøo chaát löôïng cuûa cuoäc soáng vaø söùc khoûe cuûa coäng ñoàng. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 15 2.3 Du lòch sinh thaùi 2.3.1 Ñònh nghóa “Du lòch sinh thaùi laø loaïi hình du lòch döïa vaøo thieân nhieân vaø vaên hoaù baûn ñòa gaén vôùi giaùo duïc moäi tröôøng coù ñoùng goùp cho noã löïc baûo toàn vaø phaùt trieån beàn vöõng vôùi söï tham gia tích cöïc cuûa coäng ñoàn ñòa phöông”. Khaùi nieäm quan troïng treân ñaây ñaõ ñöôïc ruùt ra töø cuoäc hoäi thaûo quoác teá “Xaây döïng chieán löôïc quoác gia veà phaùt trieån du lòch sinh thaùi ôû Vieät Nam” vöøa ñöôïc toå chöùc ôû Haø Noäi. • Du lòch sinh thaùi laø moät lónh vöïc môùi phaùt trieån vaøi thaäp kæ gaàn ñaây vaø ñang trôû thaønh moät xu höôùng tích cöïc ñaûm baûo söï phaùt trieån du lòch beàn vöõng gaén lieàn vôùi vieäc baûo toàn thieân nhieân vaø moâi tröôøng, caùc giaù trò nhaân vaên giaøu baûn saéc vaên hoaù cuûa moïi daân toäc, thoâng qua vieäc giaùo duïc nhaän thöùc cuûa xaõ hoäi, cuûa coäng ñoàng. • Muoán phaùt trieån du lòch sinh thaùi ñoøi hoûi phaûi coù söï phoái keát hôïp ñoàng boä theå hieän ôû ba lónh vöïc chuû yeáu laø: chuû tröông, ñöôøng loái chính saùch cuûa Nhaø nöôùc vaø söï quaûn lí, ñieàu haønh cuûa chính quyeàn caùc caáp, söï tham gia cuûa coäng ñoàng daân cö ñòa phöông. Maëc duø laø moät lónh vöïc môùi phaùt trieån song nhieàu quoác gia ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töï to lôùn trong lónh vöïc sinh thaùi, ñem laïi hieäu quaû ñaùng keå veà kinh teá xaõ hoäi, baûo veä, toân taïo caùc nguoàn taøi nguyeân du lòch vaø moâi tröôøng, phaùt trieån caân ñoái ñoàng ñeàu theo laõnh thoå, ñaëc bieät ôû nhöõng vuøng saâu vuøng xa nôi coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån du lòch sinh thaùi. Caùc kinh nghieäm phaùt trieån du lòch sinh thaùi ôû nöôùc ngoaøi ñöôïc trình baøy ôû Hoäi thaûo laø nhöõng kinh nghieäm quyù khoâng chæ ñoái vôùi Vieät Nam maø coøn coù theå ruùt kinh nghieäm cho nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån. 2.3.2 Caùc loaïi hình DLST hieän coù taïi Vieät Nam Cuøng vôùi xu theá phaát trieån du lòch sinh thaùi treân theá giôùi trong nhöõng naêm gaàn ñaây DLST ôû Vieät Nam ñaõ vaø ñang phaùt trieån vôùi moät soá loaïi hình phuø hôïp vôùi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 16 ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau, nhöõng saûn phaåm DLST ñích thöïc ôû Vieät Nam hieän chöa coù, maø môùi chæ laø nhöõng loaïi hình du lòch thieân nhieân mang maøu saéc cuûa DLST, bao goàm: Daõ ngoaïi: laø hình thöùc ñöa con ngöôøi veà vôùi thieân nhieân, saûn phaåm du lòch chuû yeáu laø tham quan thaéng caûnh, hieän khaù phoå bieán ôû Vieät Nam. Leo nuùi: leo nuùi laø loaïi hình du lòch chinh phuïc caùc ñænh cao nhö: Fansipan, Bidoup. Baïch maõ…Ngoaøi ra coøn coù theå nhöõng tour du lòch haønh höông leã hoäi ñeán caùc ñieåm di tích liïch söû vaên hoùa ôû caùc khu baûo toàn thieân nhieân nhö chuøa Höông, Yeân Töû… Ñi boä trong röøng: laø Hình thöùc DLST ñöôïc öa chuoäng ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi. ÔÛ Vieät nam ñi boä trong röøng laø keát hôïp hình thöùc tham quan caùc caûnh quan töï nhieân ôû caùc vöôøn quoâc gia vaø khu baûo toàn thieân nhieân ñang phaùt trieån. Tham quan nghieân cöùu ña daïng sinh hoïc ôû caùc VQG, khu baûo toàn thieân nhieân: laø hình thöùc DLST phoå bieán thu huùt söï quan taâm ñaët bieät cuûa khaùch du lòch ñeán töø nhöõnh thò tröôøng khaùc nhau. Tuy vaäy hieän nay ôû Vieät Nam hình thöùc naøy coøn chöa phaùt trieån. Tham quan meät vöôøn: laø hình thöùc DLST vôùi saûn phaåm chuû yeáu laø tham quan nghieân cöùu HST noâng nghieäp, ñaët bieät ôû caùc meät vöôøn ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Hình thöùc naøy maëc duø môùi phaùt trieån trong thôøi gian gaàn ñaây, song ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc. Quan saùt chim:: Caùc saân chim ôû Vieät Nam, ñaëc bieät laø ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Caàn Giôø… coù soá löôïng chim lôùn thaønh phaàn loaøi phong phuù vôùi nhieàu loaøi ñaëc höõu, quùi hieám caàn ñöôïc baûo veä, laø nôi thu huùt nhieàu nhaø khao hoïc vaø du khaùch tôùi nghieân cöùu, tham quan… Hình thöùc du lòch quan saùt chim ôû caùc saân chim, caùc VQG, khu baûo toàn thieân nhieân chöa phoå bieán nhieàu ôû Vieät Nam. Thaêm baûn laøng daân toäc: Vieäc thaêm caùc baûn laøng daân toäc trong caùc VQG, khu baûo toàn thieân nhieân ñöôïc keát hôïp toå chöùc trong caùc tour du lòch mang saéc thaùi DLST ôû Vieät Nam. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 17 Du thuyeàn: Vieät Nam coù nhieàu soâng hoà, cuøng vôùi bôø bieån daøi hôn 3200km . Ñaây laø tieàn ñeà thuaän lôïi ñeå toå chöùc loaïi hình du lòch nhö ñi ñeán Caàn Giôø baèng thuyeàn buoàm… Maïo hieåm: ÔÛ Vieät Nam moät soá loaïi hình du lòch maïo hieåm ñaõ baét ñaàu phaùt trieån nhö: du lòch laën bieån, du lòch xuyeân Vieät baèng xe Jeep… Saên baét caâu caù: caùc loaïi hình saên baét thöôøng ñöôïc thöïc hieän taïi caùc khu vöïc khoang vuøng daønh rieâng cho caùc hoaït ñoäng naøy, ñoái töôïng tham gia laø khaùch coù tuoåi trung nieân, trong noäi ñòa vaø quoác teá. Caùc loaïi hình khaùc: Toå chöùc caùc tour caáp khu vöc hay xuyeân quoác gia ñeå tham quan tìm hieåu caùc thaéng caûnh töï nhieân vaø con ngöôøi Vieät Nam. 2.3.3 Tieàm naêng phaùt trieån du lòch sinh thaùi ôû Vieät Nam Nöôùc Vieät Nam tuy nhoû beù nhöng ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi nhieàu c._.aûnh quan xinh ñeïp, ña ñaïng vaø ñoäc ñaùo, vöøa mang tính chaát vaên hoaù theá giôùi vöøa coù tính lòch söû ñaëc thuø cuûa daân toäc Vieät Nam. Vôùi xu höùôùng phaùt trieån khoa hoïc kó thuaät nhö vuõ baõo, nhu caàu thích tìm veà thieân nhieân cuûa con ngöôøi ngaøy caøng gia taêng, nhöõng caûnh thieân nhieân töôi ñeïp neân thô, khoâng khí trong laønh laø nhöõng nôi haáp daãn cuûa du khaùch theá giôùi. Do ñoù du lòch sinh thaùi giöõ vai troù quyeát ñònh söï taêng tröôûng cuûa ngaønh du lòch Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø höùa heïn nhieàu trong töông lai. Ngoaøi ra du lòch sinh thaùi coøn laø dòp ñeå giôùi thieäu veà ñaát nöôùc töôi ñeïp vaø con ngöôøi Vieät Nam anh huøng vôùi theá giôùi moät caùch höõu hieäu, ñem laïi lôïi ích treân nhieàu phöông tieän: vaên hoaù, kinh teá, xaõ hoäi vaø phaùt trieån beàn vöõng. Nöôùc Vieät Nam coù nhieàu danh lam thaéng caûnh noåi tieáng nhö vònh Haï Long di saûn cuûa theá giôùi, Caàn Giôø- khu döï tröõ sinh quyeån cuûa theá giôùi, moät soá vöôøn quoác gia coù heä sinh thaùi ña daïng nuoâi döôõng bieát bao loaøi ñoäng, thöïc vaät quyù hieám vôùi khoâng gian thoaùng ñaõng röøng xanh nguùt ngaøn, bieån caû eâm ñeàm... Beân caïnh thieân nhieân haáp daãn coøn coù nhöõng neùt tín ngöôõng ñaëc saéc, nhöõng di tích khaûo coå, di tích vaên hoaù lòch söû,... gôïi tính toø moø ham hieåu bieát cuûa con ngöøôøi. Taát ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 18 caû taïo neân moät nöôùc Vieät nam xinh ñeïp raát gaàn guõi nhöng tinh khoâi, raát ñoäc ñaùo laïi hieàn hoaø, duyeân daùng... laø ñeåm du lòch sinh thaùi ñaày haáp daãn, quyeán ruõ du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. Nhöng moãi nôi moãi veû thích hôïp cho töøng loaïi hình du lòch sinh thaùi, du khaùch coù theå ñeán nghieân cöùu, tham quan, hoïc taäp, hoäi hoïp, giaûi trí... Moät soá loaïi hình du lòch sinh thaùi phoå bieán ôû Vieät Nam nhö: • Du lòch daõ ngoaïi, tham quan, giaûi trí, nghæ ngôi, tónh döôõng • Du lòch tìm hieåu, nghieân cöùu theo chuyeân ñeà sinh thaùi, lòch söû, khaûo coå, vaên hoaù. • Du lòch hoäi nghò, hoäi thaûo • Du lòch veà thaêm chieán tröôøng xöa. Nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn veà lòch söû hình thaønh, vò trí ñòa lyù laõnh thoå vaø söï ña daïng veà caùc ñieàu kieän ñòa lyù ñaõ taïo ra söï phong phuù, ña daïng vaø coù tính chaát pha troän cuûa caùc HST vôùi tính ña daïng sinh hoïc cao ô Vieät Nam. Ñaây chính laø ñaëc ñieåm taïo neân taøi nguyeân DLST ñaëc saéc, ñaûm baûo cho phaùt trieån DLST ôû nöôùc ta. 2.4. Giaùo duïc moâi tröôøng (GDMT) 2.4.1 Ñònh nghóa GDMT laø moät quaù trình taïo döïng cho con ngöôøi nhöõng nhaän thöùc vaø moái quan taâm ñoái vôùi moâi tröôøng vaø caùc vaán ñeà moâi tröôøng, sao cho moãi ngöôøi ñeàu coù ñaày ñuû kieán thöùc, thaùi ñoä vaø kyõ naêng ñeå coù theå hoaït ñoäng moät caùch ñoäc laäp, hoaëc phoái hôïp, nhaèm tìm ra caùc giaûi phaùp cho nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng cuûa hieän taïi vaø ngaên chaën nhöõng vaán ñeà coù theå naûy sinh trong töông lai. GDMT laø moät vieäc caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân, lieân tuïc vaø laâu daøi. 2.4.2 Muïc ñích cuûa GDMT GDMT trong nhaø tröôøng nhaèm ñaït ñeán muïc ñích cuoái cuøng laø ngöôøi hoïc ñöôïc trang bò: ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 19 • Moät yù thöùc traùch nhieäm saâu saéc ñoái vôùi söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa traùi ñaát. • Moät khaû naêng caûm thuï, ñaùnh giaù veû ñeïp cuûa neàn taûn ñaïo lyù moâi tröôøng. • Moät nhaân caùch ñöôïc khaéc saâu bôûi neàn taûng ñaïo lyù moâi tröôøng. Laø moät thöïc theå mang tính xuyeân suoát trong caùc moân hoïc, GDMT mang laïi cô hoäi cho ngöôøi hoïc khaùm phaù moâi tröôøng. GDMT cuõng taïo cô hoäi ñeå hình thaønh, söû duïng caùc kyõ naêng lieân quan ñeán cuoäc soáng hoâm nay vaø ngaøy mai cuûa ngöôøi hoïc. Taát caû ñieàu naøy cho chuùng ta nieàm hy voïng ngöôøi hoïc coù nhieàu yù töôûng saùng taïo vaø tham gia tích cöïc vaøo quaù trình phaán ñaáu cho moät theá giôùi phaùt trieån laønh maïnh. Noùi caùch khaùc, GDMT nhaèm tôùi: Giaùo duïc veà moâi tröôøng, Giaùo duïc vì moâi tröôøng, giaùo duïc trong moâi tröôøng. 2.4.3 Nhöõng nguyeân taéc chung veà GDMT • GDMT phaûi coi moâi tröôøng laø moät toång theå hoaøn chænh veà maët töï nhieân hay nhaân taïo, kyõ thuaät hay xaõ hoäi (vaên hoùa, thaãm myõ, lòch söû…); • GDMT laø moät quaù trình laâu daøi vaø mang tính lieân tuïc, qua caû giaùo duïc chính quy hoaëc khoâng chính quy; • GDMT caàn mang tính lieân ngaønh nhaèm baûo ñaûm tính hoaøn chænh vaø caân baèng veà hoïc taäp moâi tröôøng; • GDMT caàn xem xeùt caùc vaán ñeà treân quan ñieåm ñòa phöông, quoác gia, khu vöïc vaø quoác teá; • GDMT caàn chuù troïng ñeán caùc vaán ñeà moâi tröôøng hieän taïi vaø töông lai; • GDMT phaûi ñeà cao giaù trò vaø söï caàn thieát cuûa vieäc hôïp taùc ñeå ngaên chaën vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng; • GDMT caàn hoã trôï ñeå xem xeùt thaáu ñaùo phöông dieän moâi tröôøng trong quaù trình hoaïch ñònh phaùt trieån; • GDMT phaûi taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi hoïc thöïc haønh vaø giuùp hoï coù cô hoäi töï ra quyeát ñònh cuõng nhö chòu traùch nhieäm vôùi caùc quyeát ñònh ñoù; giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng vaø phaân loaïi caùc giaù trò moâi tröôøng; ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 20 • GDMT caàn giuùp cho ngöôøi hoïc nhaän thöùc nhöõng hieän töôïng vaø nguyeân nhaân saâu xa cuûa caùc vaán ñeà moâi tröôøng; • GDMT caàn nhaán maïnh möùc ñoä phöùc taïp cuûa caùc vaán ñeà moâi tröôøng vaø phaûi phaùt trieån kyõ naêng suy nghó thaáu ñaùo cuõng nhö kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà moâi tröôøng; • GDMT caàn söû duïng moâi tröôøng hoïc taäp ña daïng vôùi nhieàu caùch tieáp caän ñoái vôùi vieäc daïy vaø hoïc veà moâi tröôøng, trong (thoâng qua) moâi tröôøng vaø vì moâi tröôøng; • GDMT phaûi bao goàm caùc noäi dung vaø söï nhaïy caûm moâi tröôøng, kyõ naêng. 2.4.4 Phöông phaùp thöïc thi GDMT • Ñöa GDMT vaøo taát caû caùc caáp baäc hoïc: maàm non, tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû, trung hoïc phoå thoâng vaø caùc baäc hoïc khaùc. • Keát hôïp GDMT vaøo taát caû caùc moân ôû taát caû caùc caáp, baäc tieåu hoïc. • Thöïc hieän GDMT baèng phöông phaùp hieän ñaïi ñaët troïng taâm ôû ngöôøi hoïc vaø caùch tieáp caän hoïc baèng vieäc laøm. • Cung caáp kieán thöùc veà moâi tröôøng vaø reøn luyeän kyõ naêng baûo veä moâi tröôøng. Caùc tröôøng toå chöùc vaø tích cöïc tham gia cuøng vôùi coäng ñoàng caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng. • Luoân chuù yù taïo ra thaùi ñoä ñuùng vaø tinh thaàn traùch nhieäm cao ñoái vôùi vieäc baûo veä moâi tröôøng. • GDMT khoâng chæ laø cung caáp hieåu bieát veà moâi tröôøng, maø con ñöôïc thöïc hieän trong moâi tröôøng vôùi thaùi ñoä vaø tình caûm vì moâi tröôøng. • Trong GDMT hieän nay daønh öu tieân cho ñaøo taïo giaùo vieân vaø caùc baäc tieåu hoïc, trung hoïc. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 21 2.4.5 Vai troø, nhieäm vuï vaø phöông höôùng GDMT 2.4.5.1 Vai troø cuûa giaùo duïc moâi tröôøng GDMT hieän nay raát caàn thieát ñaëc bieät trong nhaø tröôøng phoå thoâng coù moät vai troø raát lôùn laøm chuyeån bieán yù thöùc, thaùi ñoä vaø haønh vi ñoái vôùi moâi tröôøng vaø vieäc baûo veä moâi tröôøng. Vieäc GDMT phaûi ñöôïc thöïc hieän trong suoát quaù trình hoïc taäp cuûa hoïc sinh, sinh vieân ôû nhaø tröôøng. Thoâng qua heä thoáng chöông trình vaø noäi dung giaûng daïy, giaùo vieân töøng böôùc trang bò cho hoïc sinh, sinh vieân cuûa mình hieåu bieát veà moâi tröôøng, ñeå töø ñoù giuùp caùc em daàn daàn coù yù thöùc vaø töø yù thöùc seõ boäc loä qua thaùi ñoä vaø haønh vi trong cuoäc soáng. 2.4.5.2. Nhieäm vuï vaø phöông höôùng GDMT Giaùo duïc moâi tröôøng nhaèm trang bò cho hoïc sinh nhöõng hieåu bieát nhaát ñònh veà moâi tröôøng: • Nhöõng nhaän thöùc cô baûn veà moâi tröôøng: ñaëc ñieåm veà moâi tröôøng vaø nguoàn taøi nguyeân, vai troø cuûa moâi tröôøng vaø taøi nguyeân ñoái vôùi con ngöôøi, moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng… • Tình traïng moâi tröôøng ngaøy caøng bieán ñoåi xaáu ñi vaø nhöõng haäu quaû ñoù. • Noäi dung vaø bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng, caùc chuû tröông, chính saùch vaø phaùp luaät baûo veä moâi tröôøng cuûa nöôùc ta vaø traùch nhieäm cuûa moïi ngöôøi trong vieäc baûo veä moâi tröôøng. • Treân cô sôû nhöõng hieåu bieát ñoù töøng böôùc boài döôõng cho hoïc sinh, sinh vieân coù yù thöùc, thaùi ñoä vaø haønh vi ñoái vôùi moâi tröôøng vaø baûo veä moâi tröôøng. Ñieàu ñaùng chuù yù laø töø nhaän thöùc lyù thuyeát ñeán chuyeån bieán veà yù thöùc, veà thaùi ñoä vaø haønh vi laø moät böôùc ngoaët ñoøi hoûi coâng lao giaùo duïc cuûa thaày coâ giaùo. • Trang bò cho hoïc sinh moät soá kyõ naêng vaø phöông phaùp baûo veä moâi tröôøng thoâng thöôøng ñeå khi ra ñôøi caùc em coù theå thöïc hieän moät caùch coù hieäu quaû nhieäm vuï baûo veä moâi tröôøng ôû ñòa phöông hoï coâng taùc. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 22 Hieän nay, nhieàu hoïc sinh, sinh vieân coù loái soáng phi nhaân vaên moâi tröôøng. Caàn thöùc tænh nhöõng yù thöùc cuûa hoï trong vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng. Cuõng caàn phaûi nghieân cöùu ñeå soaïn thaûo moät boä giaùo trình töø sô ñaúng ñeán trung ñaúng. Töø ñoù cho hoïc sinh, sinh vieân hieåu bieát roõ hôn, hoï caàn laøm gì ñeån baûo veä moâi tröôøng, ñaëc bieät laø moâi tröôøng nhaân vaên trong hoïc ñöôøng. 2.4.6 Hieän traïng coâng taùc GDMT taïi Vieät Nam Vieäc GDMT trong tröôøng phoå thoâng môùi ñöôïc thöïc hieän vaøo thaäp nieân 80 cuøng vôùi keá hoaïch caûi caùch giaùo duïc. Ñeå thöïc hieän nhieäm vuï GDMT trong nhaø tröôøng phoå thoâng, ngay töø thôøi kyø ñoù ñaõ coù hai ñeà taøi caáp nhaø nöôùc tieán haønh nghieân cöùu veà phöông thöùc noäi dung GDMT trong nhaø tröôøng, trong ñoù taäp trung chuû yeáu laø moân sinh vaät vaø ñòa lyù. Töø naêm hoïc 1982 - 1983 khoa hoïc ñòa lyù tröôøng ÑHSP Haø Noäi ñaõ ñöa moân baûo veä töï nhieân, maø nay laø GDMT vaøo chöông trình ñaøo taïo. Hieän nay, caùc hoïat ñoäng GDMT ñöôïc tieán haønh moät caùch maïnh meõ. Ngoaøi vieäc GDMT cho quaàn chuùng nhaân daân thoâng qua phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng raát ña daïng vaø phong phuù, trong nhieàu tröôøng ñaïi hoïc ñaõ coù caùc moân hoïc veà moâi tröôøng. Töø naêm hoïc 1995 - 1996 trôû ñi, taát caû tröôøng Ñaïi Hoïc Khoa Hoïc Töï Nhieân (Haø Noäi) naêm hoïc 1993 - 1994 khoa "Moâi tröôøng hoïc" ñöôïc thaønh laäp vaø trieån khai ñaøo taïo caùc caùn boä veà khoa hoïc moâi tröôøng; ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh, khoa moâi tröôøng cuõng ñöôïc thaønh laäp ôû tröôøng Ñaïi Hoïc Khoa Hoïc Töï Nhieân Vaø Ñaïi Hoïc Kyõ Thuaät naêm 1999. Song song vôùi vieäc giaûng daïy trong nhaø tröôøng, nhieàu ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc veà GDMT caáp nhaø nöôùc vaø caùn boä quaûn lyù, nhieàu ñeà taøi luaän aùn phoù tieán só vaø thaïc só ñaõ vaø ñang ñöôïc thöïc hieän, coù taùc duïng môû roäng noäi dung vaø naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc GDMT Vaøo naêm 1999-2000, tieåu ban giaùo duïc moâi tröôøng nhaân vaên thuoäc maïng löôùi giaùo duïc moâi tröôøng vieät nam ñaõ ñöa ra moät chöông trình giaùo duïc moâi tröôøng nhaân vaên cho toøan xaõ hoäi vôùi noäi dung nhö sau: ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 23 "Chöông trình haønh ñoäng giaùo duïc moâi tröôøng nhaân vaên tröôùc heát phaûi tuaân theo khuoân khoå hoaït ñoäng vaø muïc tieâu chung cuûa maïng löôùi giaùo duïc vaø ñaøo taïo moâi tröôøng Vieät Nam, thöïc hieän noäi dung maø tieåu ban giaùo duïc moâi tröôøng nhaân vaên coù theå ñaït hieäu quaû. GDMT nhaân vaên phoái hôïp vôùi caùc ban chuyeân ñeà khaùc trong maïng löôùi quoác gia, ñaåy maïnh noäi dung hoïat ñoäng moâi tröôøng, ñoái vôùi taát caû caùc ñoái töôïng trong xaõ hoäi, treân nhöõng lónh vöïc, vuøng ngaønh khaùc nhau. Phong traøo mang yù nghóa thieát thöïc nhaát ôû nöôùc ta veà giaùo duïc moâi tröôøng laø ngay töø naêm 1962, Baùc Hoà ñaõ khai sinh "Teát troàng caây" vaø cho ñeán nay, phong traøo naøy ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ. Naêm 1991, Boä Giaùo Duïc - Ñaøo Taïo ñaõ coù chöông trình troàng caây hoã trôï phaùt trieãn giaùo duïc ñaøo taïo baûo veä moâi tröôøng (1991 -1995). Gaàn ñaây nhaát, ngaøy 7 thaùng 8 naêm 2001, thuû töôùng chính phuû ñaõ pheâ duyeät döï aùn "Ñöa caùc noäi dung baûo veä moâi tröôøng vaøo heä thoáng quoác daân". Tuy nhieân, coù nôi moâi tröôøng ñöôïc xem nhö laø "mode" vaø ai cuõng coù theå laø chuyeân gia veà moâi tröôøng, caû vaø thaäp chí hoï coøn tham gia vaøo coâng taùc ñaøo taïo vaø huaán luyeän… caàn nhôù raèng, moâi tröôøng laø ngaønh khoa hoïc ña lieân ngaønh nhöng coù giôùi haïn. Noù coù lónh vöïc rieâng, coù chöùc naêng caáu truùc rieâng cuûa noù. 2.5 Taâm lí cuûa ngöôøi daân noâng thoân Vieät Nam böôùc vaøo thôøi kyø ñoåi môùi vôùi haøng loaït khoù khaên vaø thaùch thöùc. Tuy nhieân söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá Vieät Nam ñaê goùp phaàn quan troïng trong vieäc ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa caùc taàng lôùp daân cö vaø giaûm söï leä thuoäc cuûa con ngöôøi vaøo töï nhieân (xeùt rieâng trong lónh vöïc saûn xuaát). Thay vì chæ bieát boùc loät taøi nguyeân töø giôùi töï nhieân ñeå soáng, söï tieán boä veà maët nhaän thöùc vaø trình ñoä phaùt trieån khoa hoïc kó thuaät ñaê giuùp cho ngöôøi daân Vieät Nam ngaøy nay bieát taùc ñoäng leân töï nhieân vaø bieát taïo ra caùc saûn vaät ñeå phuïc vuï nhu caàu cuûa ñôøi soáng. Taïi noâng thoân, vieäc khoâi phuïc vaø phaùt trieån caùc laøng ngheà truyeàn thoáng cuõng nhö phaùt trieån caùc laøng ngheà môùi ñaõ dem laïi nhöõng lôïi ích veà kinh teá, laøm ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 24 thay ñoåi boä maët noâng thoân. Tuy nhieân ôû khía caïnh khaùc cuõng ñaê taïo ra moät löôïng chaát thaûi khaù lôùn. Do coâng ngheä cuûa caùc cô sôû saûn xuaát ôû noâng thoân phaàn lôùn laø laïc haäu neân ñaõ gaây aûnh höôûng khoâng nhoû tôùi moâi tröôøng. Theâm nöõa, caùc nguoàn chaát thaûi ñöôïc taïo ra bôûi caùc hoaït ñoäng saûn xuaát töø noâng thoân khoâng ñöôïc quy hoaïch vaø xöû lí - phaàn lôùn ñöôïc ñoå thaúng ra moâi tröôøng. Cuõng vì lôïi ích kinh teá moät soá nhoùm daân cö ñaõ haønh ñoäng baát chaáp moïi giaù trò moâi tröôøng. Hoï coù theå mang maùy moùc hieän ñaïi vaøo chaët phaù röøng, saên baét caùc loaïi thuù quyù hieám... taïo neân söï maát caân baèng sinh thaùi. 2.6 Moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng Moâi tröôøng laø khoâng gian soáng cuûa con ngöôøi, laø nôi cung caáp nguoàn taøi nguyeân caàn thieát cho cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa con ngöôøi vaø laø nôi chöùa ñöïng caùc pheá thaûi do con ngöôøi taïo ra trong cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa mình. Duø hieåu veà moâi tröôøng nhö theá naøo vaø duø baát cöù ai ñoù coù vai troø, vò trí gì trong xaõ hoäi cuõng ñoàng tình vôùi suy nghó: ñoái vôùi moãi quoác gia, moãi vuøng cuûa con ngöôøi cuõng nhö muoân loaøi sinh vaät khaùc ñeàu (hoaëc coù theå) coù nhöõng ranh giôùi rieâng bieät ñeå phaân chia quyeàn söû duïng vaø kieåm soaùt cuûa mình. Nhöng ñoái vôùi moâi tröôøng thì khoâng, moâi tröôøng hoaøn toaøn khoâng coù ranh giôùi rieâng bieät, coá ñònh, hoaøn toaøn khoâng leä thuoäc vaø chòu söï "kieåm soaùt" theo ranh giôùi haønh chính cuûa moät quoác gia hay ranh giôùi cuûa moät tænh, cuûa moät vuøng naøo ñoù coù theå roäng, heïp khaùc nhau tuøy theo möùc ñoä taùc ñoäng, phaïm vi aûnh höôûng nhieàu hay ít. Coù raát nhieàu hieän töôïng moâi tröôøng xuyeân luïc ñòa, aûnh höôûng ñeán nhieàu quoác gia vaø lieân quan ñeán toaøn caàu. Caøng ngaøy nhaân loaïi caøng yù thöùc moät caùch roõ neùt hôn veà moái quan heä giöõa caùc hoaït ñoäng veà phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vôùi moâi tröôøng vaø caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân. Con ngöôøi ñaõ vaø ñang döïa vaøo moâi tröôøng ñeå soáng, khai thaùc caùc nguoàn taøi nguyeân saün coù trong thieân nhieân ñeå sinh soáng vaø tieán hoùa töø theá heä naøy sang theá heä khaùc. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 25 Ñeå ñaït ñöôïc khaùt voïng " duy trì vaø tieán hoùa" cuûa con ngöôøi, coù leõ vaø cuõng coù theå khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc laø con ngöôøi phaûi nhaän thöùc ngaøy caøng ñuùng hôn veà moâi tröôøng, hieåu raèng baûo veä moâi tröôøng chính laø baûo veä söï soáng cuûa mình, töø ñoù coù nhöõng haønh vi öùng xöû thaân thieän vôùi moâi tröôøng vaø phaûi bieát söû duïng moâi tröôøng vaøo muïc ñích sinh lôïi cho cuoäc soáng. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 26 CHÖÔNG 3: TOÅNG QUAN VEÀ CAÀN GIÔØ 3.1 Khaùi quaùt veà ñaëc ñieåm töï nhieân 3.2 Taøi nguyeân thieân nhieân – sinh vaät 3.3 Ñaëc ñieåm kinh teá - xaõ hoäi Caàn Giôø 3.4 Cô sôû haï taàng 3.5 Chaát löôïng cuoäc soáng, vieäc laøm vaø thu nhaäp của người dân Cần Giờ 3.6 Y teá - giaùo duïc 3.7 Lôïi ích kinh teá vaø moâi tröôøng cuûa RNMCG 3.8 Moät soá chöông trình GDMT ñaõ trieån khai taïi Caàn Giôø ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 27 3.1 Khaùi quaùt veà ñaëc ñieåm töï nhieân Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät trung taâm kinh teá, vaên hoaù, khoa hoïc kyõ thuaät; moät thaønh phoá lôùn vaø ñoâng daân nhaát nöôùc. Sau ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, huyeän Caàn Giôø chuyeån giao cho thaønh phoá Hoà Chí Minh (1978). Töø ñoù Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân thaønh phoá ñaõ quan taâm ñeán vieäc phuïc hoài röøng ngaäp maën Caàn Giôø vaø phaùt trieån maûng xanh thaønh phoá. Röøng ngaäp maën Caàn Giôø ñaõ trôû thaønh khu röøng phoøng hoä töø naêm 1991 theo quyeát ñònh cuûa Chính phuû. Naêm 2000 Uyû ban MAB/UNESCO coâng nhaän röøng ngaäp maën Caàn Giôø laø Khu Döï tröõ Sinh quyeån cuûa theá giôùi – Khu Döï tröõ Sinh quyeån ñaàu tieân taïi Vieät Nam. Hình 1: Khu döï tröõ sinh quyeån röøng ngaäp maën Caàn Giôø ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 28 3.1.1 Vò trí ñòa lyù Baûn ñoà 1: Ranh giôùi huyeän Caàn giôø ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 29 Caàn Giôø laø moät huyeän phía Nam thaønh phoá Hoà Chí Minh, tieáp giaùp vôùi bieån Ñoâng, naèm treân tam giaùc chaâu cuûa soâng Ñoàng Nai. Vôùi dieän tích 75.740 ha, huyeän Caàn Giôø naèm trong toïa ñoä ñòa lyù 106016’ ñeán 107000’50’’ ñoä kinh Ñoâng vaø 10022’ ñeán 10040’00’’ ñoä vó Baéc. Chieàu daøi töø Baéc xuoáng Nam: 35km, töø Ñoâng sang Taây: 30km. Ranh giôùi: • Baéc giaùp huyeän Nhaø Beø • Nam giaùp giaùp Bieån Ñoâng. • Ñoâng giaùp Long Thaønh, Baø Ròa Vuõng Taøu. • Taây giaùp tænh Tieàn Giang vaø Long An. Röøng ngaäp maën Caàn Giôø naèm troïn trong huyeän Caàn Giôø, thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ñaây laø vuøng haï löu cuûa heä thoáng soâng Ñoàng Nai – Saøi Goøn – Vaøm Coû. Röøng ngaäp maën Caàn Giôø hieän nay coù toång dieän tích gaàn 35.000 ha, chieám 50% dieän tích huyeän Caàn Giôø. Röøng ngaäp maën Caàn Giôø naèm treân tuyeán ñöôøng thuûy quan troïng baäc nhaát mieàn Nam nöôùc ta, töø bieån Ñoâng ñi vaøo Saøi Goøn - Gia Ñònh vaø toûa khaép mieàn Nam. Vò trí ñòa lyù ñaëc bieät cuûa Röøng ngaäp maën Caàn Giôø laøm cho soá phaän cuûa khu röøng naøy gaén lieàn vôùi nhieàu bieán coá lòch söû cuûa mieàn Nam nöôùc ta. 3.1.2 Ñòa hình Ñòa hình khaù baèng phaúng vaø hình thaønh khoâng theo qui luaät töø trong ra ngoaøi, töø cao xuoáng thaáp maø coù xu höôùng taïo thaønh loøng chaûo ôû trung taâm. Treân töøng khu vöïc nhoû ñòa hình thay ñoåi nhieàu nhöng ñoä cheânh leäch cao khoâng lôùn tröø khu vöïc Gioàng Chuøa, cao 10,1m. Caùc nôi khaùc cao töø 0 -2m so vôùi möïc nöôùc bieån. Ñòa hình huyeän Caàn Giôø coù theå chia laøm 5 daïng: • Daïng khoâng ngaäp trieàu coù ñoä cao töø 2m trôû leân. • Daïng ngaäp trieàu theo chu kyø nhieàu naêm, coù ñoä cao töø 1, 5 -2m. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 30 • Daïng ngaäp trieàu theo chu kyø naêm, coù ñoä cao töø 1 -1, 5m. • Daïng ngaäp trieàu theo chu kyø thaùng, cao 0.5 -1m. • Daïng ngaäp trieàu theo chu kyø ngaøy, ñoä cao < 0.5m Ñòa hình coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï phaân boá, taùi sinh vaø sinh tröôûng caây röøng ngaäp maën. 3.1.3 Khí haäu Huyeän Caàn Giôø chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä gioù muøa caän xích ñaïo. Caùc yeáu toá khaùc bieán ñoäng theo 2 muøa möa naéng roõ reät. Muøa möa baét ñaàu töø thaùng 5 ñeán thaùng 10 vôùi khoûang 10 ngaøy möa, löôïng möa bình quaân ñaït 1600-1800 mm/naêm, cao hôn so vôùi caùc vuøng laân caän nhö: Vuõng Taøu, Goø Coâng Ñoâng (1300- 1400mm/naêm) phaân boá khoâng ñeàu, thay ñoåi theo vò trí vaø thôøi gian. Löôïng möa giaûm daàn töø Baéc xuoáng Nam, taêng daàn theo höôùng Ñoâng Taây- Nam Baéc. Thôøi gian möa cuûa moät traän möa khoaûng 30’. Möa ôû ñaây baét ñaàu muoän hôn nhöng laïi chaám döùt sôùm hôn caùc phaàn phía baéc cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh, giaûm 10 -15 ngaøy so vôùi caùc huyeän phía Baéc thaønh phoá. Muøa khoâ baét ñaàu töø thaùng 11 ñeán thaùng 4 naêm sau. Nhieät ñoä • Trung bình naêm: 25,80C • Cao tuyeät ñoái 350C taïi traïm Ñoã Hoøa • Thaáp tuyeät ñoái 18,80C Bieân ñoä giao ñoäng trong ngaøy töø 3-70C cho thaáy nhieät ñoä khu vöïc huyeän Caàn Giôø khaù cao nhöng oån ñònh. Nhieät ñoä trung bình cao nhaát thöôøng xaûy ra töø thaùng 3 ñeán thaùng 5, töø thaùng 6 trôû ñi khi muøa möa ñeán thöïc söï thì nhieät ñoä giaûm daàn cho ñeán thaùng 11. Thaùng 12, 01 laø hai thaùng coù nhieät ñoä thaáp nhaát. Nhieät ñoä giaûm daàn töø Baéc xuoáng Nam nhöng khoâng ñaùng keå. Soá giôø naéng Haèng ngaøy soá giôø naéng töø 5-7 giôø, trong caùc thaùng khoâ soù giôø naéng ñaït 240 giôø/thaùng, cao nhaát 276,3 giôø trong thaùng 3. Caùc thaùng möa 170 giôø/ thaùng, thaùng thaùp nhaát laø thaùng 9: 169 giôø naéng. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 31 Cheá ñoä böùc xaï Nhìn chung löôïng böùc xaï trung bình ngaøy khoâng cheânh leäch nhieàu, thöôøng ñaït hôn 300calo/cm2/löôïng böùc xaï thaùng giaûm töø thaùng 9-12, bieån ñoäng 10-14 kcalo/cm2/ thaùng cao nhaát thaùng 3 vôùi 14,2 kcalo/cm2, thaáp nhaát laø thaùng 11: 10,2 kcalo. Ñoä aåm khoâng khí Cao hôn caùc nôi khaùc trong thaành phoá töø 4-8%. Muøa möa ñoä aåm töø 79-83%, thaùng 9 aåm nhaát: 83%. Muøa khoâ ñoä aåm 74-77% khoâ nhaát laø thaùng 4:74%. Ñoä aåm tuyeät toái ñaït ñeán 100% ñoä aåm thaáp nhaát ghi ñöôïc laø 40% (5/11/1979). Boác hôi Löôïng boác hôi 4mm/ngaøy, 120mm/thaùng; cao nhaát vaøo thaùng 6:173,2mm; thaáp nhaát vaøo thaùng 9: 83,4mm. Gioù Toác ñoä gioù bình quaân 3,7m/s. Chòu aûnh höôûng bôûi 2 höôùng gioù chính: • Gioù muøa Ñoâng Nam: xuaát hieän töø thaùng 11ñeán thaùng 4(truøng muøa khoâ) • Gioù muøa Taây Nam: xuaát hieän töø thaùng 5-10 (truøng muøa möa) thöôøng ñöa nhöõng côn möa vaøo noäi ñòa. Nôi ñaây chòu aûnh höôûng saâu saéc khí haäu bieån, khí haäu oån ñònh, ít bò baõo toá thieân tai. 3.1.4 Thuûy vaên 3.1.4.1 Maïng löôùi soâng raïch Caàn Giôø naèm trong vuøng cöûa caùc soâng lôùn laø soâng Ñoàng Nai, Saøi Goøn, Vaøm Coû laø vuøng chaân thoå thuûy trieàu coù maïng löôøi soâng ngoøi chaèng chòt vôùi maät ñoä doøng chaûy 7-11 km/km2. Caùc cöûa soâng lôùn: nöôùc thoaùt ra bieån Ñoâng qua 4 cöûa soâng lôùn laø Soaøi Raïp, Ñoàng Tranh vaø soâng Ngaõ Baûy, Caùi Meùp ra Vònh Gaønh Raùi. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 32 Ngoaøi ra, caùc soâng nhoû, keânh raïch taäp trung ôû vuøng thaáp truõng trong noäi ñoàng vaø trong röøng ngaäp maën, thöôøng ôû nhöõng nôi coù cao ñoä maët ñaát döôùi 2 m. Caùc soâng raïch trong huyeän quanh co, uoán khuùc. Ñòa hình cuûa huyeän coù daïng loøng chaûo taïo thaønh caùc khu vöïc ñaàm laày, caùc khu chöùa nöôùc saâu trong noäi ñoàng. Caùc soâng raïch coù nhöõng baõi boài roäng lôùn. Khi nöôùc lôùn caû vuøng roäng ñeàu ngaäp nöôùc meânh moâng. Chæ coù nhöõng daûi caây röøng môùi xaùc ñònh ñöôïc ñaâu laø bôø, ñaâu laø soâng. Coù nhieàu raïch ngaàm. Caùc raïch naøy chæ hieän ra khi nöôùc ñaõ ruùt coøn trô baõi soâng. Coù nhieàu soâng raïch khi roøng saùt khoâng coù nöôùc. 3.1.4.2 Ñaëc tröng doøng chaûy Soâng, raïch huyeän Caàn Giôø chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu cuûa bieån Ñoâng vôùi bieân ñoä lôùn (3 – 4 m). Trong moät ngaøy nöôùc leân hai laàn, xuoáng hai laàn taïo ra doøng chaûy hai chieàu. Caùc ñaëc tröng doøng chaûy thay ñoåi theo thuûy trieàu: nöôùc lôùn hay nöôùc roøng, löng trieàu, chaân trieàu hay ñænh trieàu trong caùc kyø trieàu khaùc nhau (trieàu cöôøng, trieàu trung hay trieàu keùm) vaø thay ñoåi theo muøa (muøa khoâ hay muøa möa) vaø mang tính chu kyø khaù roõ neùt. 3.1.4.3 Ñoä maën Laø nhaân toá quan troïng goùp phaànn hình thaønh vaø phaân boá neân caùc taäp ñoøan caây nöôùc maën, caây nöôùc lôï. Tuy nhieân nhöõng naêm gaàn ñaây söï xaâm nhaäp maën treân ñòa baøn Caàn Giôø coù thay ñoåi do vieäc ngaên doøng cuûa coâng trình thuûy ñieän Trò An. Vaøo muøa khoâ ñoä maën ôû vuøng Baéc Caàn Giôø coù giaûm ñi nhöng vaøo ñaàu vaø cuoái muøa möa (thaùng 6 - 8) do coâng trình ñoùng ñaäp ñeå tích nöôùc, löôïng nöôùc veà haï löu giaûm do ñoù nöôùc bieån truyeàn saâu vaøo ñaát lieàn, ñoä maën taêng leân. Vaøo muøa khoâ ranh giôùi ñoä maën 19% bò ñaåy luøi veà haï löu döôùi ranh giôùi hieän nay khoaûng 2-3Km theo chieåu daøi soâng, nhöng vaøo muøa möa ranh giôùi ñoä maën 3,5% vöôït leân treân ñöôøng giôùi haïn hieän nay. Nhö vaäy roõ raøng thuûy ñieän trò An khi vaän haønh vaø sau naøy laømoät soá thuûy ñieän khaùc treân thöôïng nguoàn soâng Ñoàng Nai nhö Thaùc Mô ñaõ ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 33 vaø seõ aûnh höôûng roõ reät ñeán caùc vuøng phía Baéc huyeän, nhöng vuøng phía Nam vaãn khoâng thay ñoåi vaãn chòu söï chi phoái cuûa cheá ñoä trieàu bieån ñoâng. 3.1.5 Thoå nhöôõng Röøng ngaäp maën Caàn Giôø ñöôïc hình thaønh treân lôùp traàm tích ñaàm laày bieån coù nguoàn goác töø nhöõng vuõng vònh, nhöõng vuøng bieån caïn ven theàm luïc ñòabò vuøi laáp maø thaønh. Khi bieån ruùt (haøng ngaøn naêm tröôùc ñaây) röøng ngaäp maën do ñaëc tính thích nghi laø chuyeån hoùa ñöôïc löu huøynh trong nöôùc bieån thaønh caùc hôïp chaát höõu cô söû duïng cho quaù trình sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa chuùng ñaõ toàn tai vaø phaùt trieån. Khi bieån tieán daûi röøng ngaäp maën nguyeân sinh naøy bò vuøi laáp, quaù trình naøy hieän nay coù theå tìm ra qua daáu veát nhieàu caây to tìm thaáy choân vuøi ôû ñoä saâu vaøi meùt ôû Caàn Giôø, löu huøynh ñöôïc phoùng thích ra duôùi daïng khoùang. Trong moâi tröôøng nöôùc lôï coù chöùa saét, nhoâm döôùi caùc lôùp traàm tích, keát hôïp vôùi löu huøynh taïo thaønh taàng buøn giaøu pyrite. Ñaây chính laø vaät lieäu sinh pheøn. Taàng coù chöùa vaät lieäu sinh pheøn goïi laø taàng sinh pheøn. ÔÛ Caàn Giôø haàu heát ñaát ñai (tröø caùc gioàng ven bieån) ñeàu coù taàng seùt chöùa pyrite naèm ôû ñoä saâu khaùc nhau, phoå bieán laø töø 20-80cm caùch maët ñaát, haøm löôïng SO32- trong taàng naøy thöôøng vaøo khoûang 3-8% (Töï, 1996). Söï hình thaønh taàng sinh pheøn laø ñaëc ñieåm cô baûn cuûa quaù trình hình thaønh ñaát vuøng cöûa soâng ven bieån, nôi toàn taïi caùc ñaàm laày ngaäp maën. Theo L.V.Töï (1996) khoâng keå dieän tích soâng raïch, moät ít ñaát gioàng caùt ven bieån, ñaát phuø sa treân neàn pheøn, nhieãm maën muøa khoâ… daønh cho saûn xuaát coâng nghieäp troàng caây aên traùi, thì toøan boä röøng ngaäp maën Caàn Giôø phaùt trieån treân caùc loaïi ñaát pheøn maën, dieän tích 42,945 ha chieám 22,42% quyõ ñaát noâng nghieäp ngoaïi thaønh thaønh phoá Hoà Chí Minh cuï theå: • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn saâu, ngaäp maën theo con nöôùc :370 ha. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 34 • ðaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn saâu, ngaäp maën theo con nöôùc: 2.570ha • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn noâng, ngaäp maën theo con nöôùc 2.390 ha. • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn noâng, nhieàu baõ höõu cô, ngaäp maën theo con nöôùc 4.870 ha. • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn saâu, ngaäp maën thöôøng xuyeân 3.995 ha. • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn saâu, nhieàu baõ höõu cô, ngaäp maën thöôøng xuyeân nöôùc 1.470 ha. • Ñaát maën, pheøn tieàm taøng, taàng sinh pheøn noâng nhieàu baõ höõu cô, ngaäp maën thöôøng xuyeân 27.2800 ha 3.2 Taøi nguyeân thieân nhieân – sinh vaät Hình 2: Söï phaân taàng cuûa röøng ngaäp maën Caàn Giôø Haàu heát röøng ngaäp maën ñaõ bò huyû dieät trong chieán tranh, hieän ñang ñöôïc khoâi phuïc vaø baûo veä raát toát vaø ñang trôû thaønh moät trong nhöõng khu röøng ngaäp maën ñeïp nhaát Ñoâng Nam AÙ. Vieäc thieát laäp Khu döï tröõ sinh quyeån Caàn Giôø laø yeâu ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 35 caàu caáp thieát ñeå baûo toàn moät loaïi heä sinh thaùi ñaëc bieät veà khaû naêng chòu ñöïng vaø phuïc hoài cuûa ña daïng sinh vaät sau khi bò taùc ñoäng naëng neà trong chieán tranh. Trong Khu döï tröõ sinh quyeån Caàn Giôø coù tôùi 440 loaøi ñoäng vaät goàm 63 loaøi phieâu sinh, 45 loaøi caù, 37 loaøi chim, 8 loaøi boø saùt, löôõngtheâ, thuù trong ñoù coù moät soá loaïi quyù hieám nhö: Saáu hoa caø, raùi caù loâng möôït, boà noâng chaân xaùm, choàn, caùo, raén, traên... Hoa Traùi Hình 3, 4, 5: Veït duø boâng ñoû (Bruguiera gymnorrhiza L) vôùi hoa vaø traùi cuûa caây Thöïc vaät ôû ñaây coù khoaûng 72 loaøi thöïc vaät ngaäp maën ._.aün saøng thöû nhöõng yù töôûng môùi vaø phaûi coù tinh thaàn traùch nhieäm cao. Tuy nhieân moät ngöôøi thì khoâng theå lo heát taát caû moï chuyeân maø caàn phaûi coù toái thieåu 2 ngöôøi trong nhoùm laõnh ñaïo ñeå coù theå ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng CLB ñöôïc toát hôn vaø caàn phaûi coù söï hieåu nhau vaø söï phaân coâng nhieäm vuï roõ raøng cho töøng thaønh vieân trong nhoùm. Thaønh vieân Ñeå moïi ngöôøi bieát vaø tham gia vaøo CLB thì nhöõng thaønh vieân trong nhoùm laõnh ñaïo neân ñeán caùc tröôøng hoïc xin Ban giaùm hieäu moät buoåi noùi chuyeän vôùi toaøn tröôøng veà lyù do thaønh laäp cuõng nhö caùc keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa CLB, hoaëc cuõng coù theå tröng baøy caùc tranh aûnh, aùp phích do nhoùm töï laøm xung quanh tröôøng ñeå thu huùt söï quan taâm tham gia cuûa caùc em. Neáu buoåi sinh hoaït ñaàu tieân chæ coù vaøi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 81 ngöôøi tham gia vaøo CLB thì cuõng ñöøng lo vì neáu caùc hoaït ñoäng cuûa CLB laøm caùc em thaáy thích thuù thì caùc em seõ noùi vôùi baïn beø vaø soá löôïng thaønh vieân seõ taêng daàn vaøo caùc buoåi sau. Thôøi gian CLB neân sinh hoaït ñònh kì khoaûng 2 tuaàn/ laàn vì neáu thôøi gian cuûa caùc buoåi caùch nhau qua laâu thì caùc hoïc sinh seõ deã queân nhöõng ñieàu ñaõ hoïc ñöôïc cuûa laàn sinh hoaït tröôøc, ngoaøi ra ñeå toå chöùc ñöôïc moät buoåi sinh hoaït thì caàn coù nhieàu thôøi gian ñeå chuaån bò neân neáu caùc buoåi sinh hoaït gaàn nhau quùa thì seõ coù raát nhieàu vieäc vaø chaát löôïng cuûa caùc buoåi sinh hoaït cuõng khoâng ñöôïc baûo ñaûm. Neân traùnh nhöõng thôøi gian maø caùc em baän giuùp ñôõ boá meï, vì neáu nhö theá thì seõ coù moät soá em muoán tham gia nhöng khoâng ñeán ñöôïc, coù theå laø buoåi saùng cuûa moät ngaøy trong tuaàn maø taát caû caùc em ñeàu nghæ hoïc nhö chuû nhaät chaúng haïn. Ñòa ñieåm Caùc buoåi sinh hoaït cuûa CLB neân ñöôïc toå chöùc ngoaøi trôøi ñeå caùc hoaït ñoäng dieãn ra seõ taïo ñöôïc söï thoaûi maùi cho caùc em sau nhöõng giôø hoïc caêng thaúng. Tuy nhieân caàn choïn nôi naøo ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán hoa maøu, caây coái cuûa ñòa phöông ñeå toå chöùc caùc buoåi sinh hoaït vì neá khoâng chuù yù ñeán ñieàu naøy thì ngöôøi daân seõ coù aán töôïng khoâng toát ñeán CLB. Moät soá ñieåm caàn löu yù khí toå chöùc caùc buoåi sinh hoaït cuûa CLB - Neân choïn moät chuû ñeà nhaát ñònh cho moãi buoåi sinh hoaït vì neáu nhö vaäy thì kieán thöùc maø caùc em thu nhaän ñöôïc sau moãi buoåi seõ giuùp caùc em heä thoáng laïi deã daøng hôn - Toå chöùc moät buoåi sinh hoaït goàm moät chuoãi caùc hoaït doäng vöøa vui veû, nhöng coù tính sö phaïm, deã hieåu, vöøa coù söï thaùch thöùc, khôi daäy ñöôïc söï tìm toøi saùng taïo cuûa caùc em, vöøa soáng ñoäng, vöøa yeân tónh. - Ñeå keát thuùc buoåi sinh hoaït neân coù moät troø chôi nhanh hoaëc moät baøi haùt thì caùc em seõ veà nhaø vôùi moät taâm traïng vui veû vaø taát nhieân seõ muoán tham gia buoåi sinh hoaït keá tieáp. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 82 - Haõy khuyeán khích taát caû caùc thaønh vieân tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa buoåi sinh hoaït, ñaëc bieät laø caùc em nhuùt nhaùt neáu khoâng caùc em seõ coù caûm giaùc bò boû rôi vaø seõ buoàn chaùn khoâng muoán tham gia caùc buoåi tieáp theo khi ta chæ taäp trung vaøo moät vaøi ñoái töôïng. - Haõy nhôø caùc em giuùp mình laøm caùc vaät duïng caàn thieát cho buoåi sinh hoaït tieáp theo trong khaû naêng cuûa caùc em vì nhö theá caùc em seõ caûm thaáy töï haøo vaø seõ hoïc ñöôïc nhieàu hôn qua vieäc tham gia caùc hoaït ñoäng hôn laø chæ laéng nghe. - Neân coù phaàn thöôûng nhoû cho caùc em khi laøm toát nhöõng vieäc ñöôïc giao, ñaây cuõng laø caùch khuyeán khích caùc em khaùc tích cöïc hôn - Haàu heát caùc em ñeàu raát thích chôi troø chôi vaø maëc duø khoâng phaûi caùc troø chôi luoân luoân coù yù nghóa giaùo duïc maø chæ nhaèm muïc ñích chuû yeáu laø giuùp caùc thaønh vieân thích thuù tham gia sinh hoaït. Caùc troø chôi ñeàu laø nhöõng troø chôi thoâng thöoøng nhöng phaûi ñöôïc caûi bieán phuø hôïp vôùi chuû ñeà veà moâi tröôøng ñeå vöøa giuùp thö giaõn vöøa mang laïi kieán thöùc cho caùc em tham gia. Ví duï 1: Troø chôi caây, chim vaø rìu Thôøi gian: 15 phuùt Ñòa ñieåm: Saân ñaát troáng Duïng cuï: Caùc maûnh giaáy hoaëc hoøn ñaù hay baât cöù vaät gì saün coù ñeå giaû laøm caây cho töøng em tham gia chôi Muïc tieâu: Khôûi ñoäng, taïo nieàm vui Caùch chôi: • Ñeå caùc caây leân maët ñaát, caøng xa caøng toát • Taát caû caùc em nhoû chaïy xung quanh giaû laøm chim ñang bay • Khi ngöôøi quaûn troø (seõ ñoùng vai caùi rìu) hoâ to “bay veà nhaø” thì caùc em phaûi chaïy ñeán vaø ñöùng leân moät caùi caây (moãi em chæ coù theå ñöùng treân 1 caây) • Sau ñoù caùc em seõ “bay ” laïi vaø ngöôøi quan troø seõ “ñoán” moät caây vaø mang noù ñi ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 83 • Tieáp tuïc chôi cho ñeán khi taát caû caùc caây ñeàu bò “ñoán truïi”. Em cuoái cuøng chôi seõ laø ngöôøi thaéng cuoäc Thoâng ñieäp: Haàu heát chim ñeàu soáng treân caây, neáu caây bò ñoán truïi thì chim seõ khoâng coøn nôi naøo ñeå soáng. Vì theá neáu caây bò taøn phaù thì chim choùc seõ bay ñi nôi khaùc. Ví duï 2: Troø chôi “Gaén ñuoâi cho caùc con thuù” Thôøi gian: 15 phuùt Ñòa ñieåm: Baát cöù nôi naøo Duïng cuï: _ Khaên bòt maét _ Caùc böùc tranh veõ hình caùc con thuù vaø ñieàu quan troïng laø khoâng ñöôïc veõ ñuoâi cho caùc con vaät naøy, caøng to caøng ñeïp thì caùc toát _ Laøm ñuoâi cho caùc con vaät naøy baèng giaáy hay daây thöøng, moät ñaàu coù baêng dính hoaëc ñinh ghim sao cho coù theå dính ñöôïc vaøo böùc tranh Caùch chôi: • Treo böùc tranh sao cho taát caû moïi ngöôøi cuøng thaáy vaø cao vöøa taàm vôùi caùc em • Chia nhoùm cho caùc em, moãi nhoùm choïn hoaëc moät em tình nguyeän leân chôi ñeå thi vôùi caùc nhoùm coøn laïi • Bòt maét caùc em ñoù vaø ñöa caùc em maáy caùi ñuoâi roåi daét caùc em ñi voøng quanh 3 laàn • Sau ñoù caùc em phaûi gaén caùi ñuoâi ñoù vaøo choã chính xaùc (hoaëc caùc em chôi döôùi söï höôùng daãn cuûa moät baïn trong nhoùm, vaø chæ giôùi haïn trong 3 laàn höôùng daãn) • Chôi nhieàu laàn ñeå caùc em trong nhoùm ñeàu coù theå tham gia • Nhoùm naøo coù soá laàn gaén chính xaùc nhieàu hôn seõ thaéng ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 84 Nhöõng hoïat ñoäng ngoaøi giôø sinh hoaït cuûa CLB Nhöõng hoïat ñoäng trong phaàn naøy nhaèm giuùp caùc em sinh hoïat trong CLB hoïc vaø hieåu theâm veà röøng, seõ coù nhieàu thaùch thöùc vaø maát thôøi gian nhieàu hôn caùc hoïat ñoäng trong buoåi sinh hoïat. Nhöng coù theå coi ñaây laø nhöõng baøi taäp veà nhaø, vôùi muïc ñích giuùp caùc em tìm hieåu theâm veà röøng, veà thieân nhieân ngoøai phaïm vi nhöõng ñieàu maø caùc em ñaõ hoïc ñöôïc trong caùc buoåi sinh hoïat, ñeå caùc em thaáy ñöôïc söï muoân hình vaïn traïng cuûa thieân nhieân, hình thaønh söï yeâu thích vaø yù thöùc baûo toàn thieân nhieân trong caùc em. Hoaït ñoäng 1: Soå tay thieân nhieân CLB seõ coù moät cuoán soå tay rieâng cuûa mình vaø phaùt cho caùc thaønh vieân cuûa CLB ngay ngaøy ñaàu tham gia. Soå tay naøy seõ ñöôïc söû duïng trong suoát quaù trình caùc em tham gia vaøo CLB, neân daønh ra 10-15 phuùt trong moãi buoåi sinh hoïat ñeå caùc thaønh vieân trong CLB coù theå trao ñoåi vôùi nhau veà nhöõng gì caùc em ghi, veõ trong soå tay. Muïc tieâu: Khuyeán khích caùc em tìm hieåu nhieàu hôn veà moâi tröôøng thieân nhieân xung quanh mình thoâng qua vieäc quan saùt vaø ghi laïi nhöõng ñieàu caùc em thaáy ñöôïc. Caùc em coù theå ghi nhaän laïi nhöõng gì mình thaáy theo baát kì hình thöùc naøo maø caùc em thích nhö veõ caùc hình aûnh nhöõng ñieàu thaáy ñöôïc, vieát laïi nhöõng ñaëc ñieåm, hoaëc cuõng coù theå laøm thô veà söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng. Neân khuyeân khích taát caû caùc em cuøng tham gia hoïat ñoäng naøy vaø chia seû thoâng tin mình thu thaäp ñöôïc vôùi caùc thaønh vieân khaùc. CLB neân coù moät vaät kæ nieäm nhoû nhö huy hieäu, côø maøu… ñeå laøm phaàn thöôûng cho thaønh vieân naøo coù nhöõng thoâng tin toát nhaát, vöøa ñeå khuyeán khích caùc thaønh vieân khaùc tham gia tích cöïc hôn. Sau moãi 3 thaùng thì thaønh vieân naøo coù nhieàu huy hieäu, côø maøu nhaát seõ ñöôïc phaàn thöôûng xöùng ñaùng. Hoaït ñoäng 2: Traïm truyeàn tin mini Thôøi gian: Khoâng xaùc ñònh ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 85 Ñòa ñieåm: ÔÛ caùc tröôøng hoïc hoaëc nhöõng nôi khaùc trong ñòa phöông Muïc tieâu: Hoaït ñoäng naøy nhaèm muïc ñích khuyeán khích caùc thaønh vieân cuûa CLB chia seû thoâng tin ñaõ hoïc ñöôïc töø caùc buoåi sinh hoaït vôùi caùc hoïc sinh khaùc ôû trong tröôøng vaø nhöõng ngöôøi khaùc soáng trong coäng ñoàng. Coù theå seõ coù nhieàu cô hoäi ñeå CLB phoå bieán nhöõng kieán thöùc vaø nhöõng thoâng tin coù ñöôïc veà moâi tröôøng vôùi coäng ñoàng thoâng qua nhöõng thoâng ñieäp, nhöõng cuoäc thi veà moâi tröôøng…, tuy nhieân nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo cuûa CLB neân quyeát ñònh choïn hình thöùc naøo ñeå vieäc tuyeân truyeàn thoâng tin ñöôïc toát nhaát vaø seõ ñaït ñeán keát quaû nhö mong ñôïi. Ví duï: • Neáu CLB muoán chaéc chaén raèng taát caû moïi ngöôøi bieát veà CLB vaø nhöõng hoaït ñoäng trong CLB thì ngöôøi laõnh ñaïo CLB coù theå xin moät buoåi noùi chuyeän vôùi hoïc sinh toaøn tröôøng (neân choïn buoåi chaøo côø ñaàu tuaàn), hoaëc moät khoaûng thôøi gian ngaén khoaûng 10 phuùt trong buoåi hoïp khu phoá ñeå noùi veà CLB. Caùc thaønh vieân cuûa CLB cuõng coù theå trình dieãn moät buoåi vaên ngheä hoaëc moät vaøi tieåu phaåm cho moïi ngöôøi xem, hoaëc tröng baøy caùc aùp phích, tranh veõ do caùc thaønh vieân CLB laøm, hoaëc cuõng coù theå phaït haønh moät aán phaåm, taïp chí veà nhöõng hoaït ñoäng ñaõ laøm vaø phaùt giôùi haïn cho caùc caùn boä hoäi, ñoaøn cuûa ñòa phöông , caùc doanh nghieäp, vaø caùc em hoïc sinh (coù theå tham khaûo aán phaåm “Röøng Xanh” cuûa Trung taâm Giaùo duïc thieân nhieân - ENV). • Caàn chuù yù khi noùi chuyeän vôùi ngöôøi lôùn trong ñòa phöông, phaûi taäp trung vaøo caùc thoâng tin caàn thieát ñoái vôùi ñoái töôïng baïn ñang noùi chuyeän, caøng ngaén goïn, caøng deã hieåu caøng toát nhöng phaûi baûo ñaûm ñöôïc khoái löôïng kieán thöùc caàn truyeàn ñaït cho hoï. Hoaït ñoäng 3: Nhaø moâi tröôøng töông lai Thôøi gian: 1 tuaàn Ñòa ñieåm: ÔÛ tröôøng hoaëc ôû nhaø ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 86 Muïc tieâu: Giuùp caùc thaønh vieân cuûa CLB hieåu taàm quan troïng cuûa röøng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng ñòa phöông. Yeâu caàu: Hoaït ñoäng naøy ñoøi hoûi caùc thaønh vieân cuûa CLB nhö nhöõng nhaø ñieàu tra, thu löôïm thoâng tin, caùc thaønh vieân phaûi chæ ra ñöôïc nhöõng ngöôøi trong coäng ñoàng soáng döïa vaøo RNM baèng caùch naøo. Caùc thoâng tin naøy seõ raát caàn thieát cho caùc Ban, ngaønh khi ñöa ra giaûi phaùp trong vieäc naâng cao ñôøi soáng cho ngöôøi daân. Caùc tieán haønh: • Yeâu caàu caùc thaønh vieân lieät keâ taát caû caùc hoïat ñoäng soáng haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân ñòa phöông maø coù lieân quan ñeán RNM nhö buoân baùn, ñaùnh baét thuûy haûi saûn, laøm ñaàm nuoâi toâm… vaø nhöõng caùc caàn cho cuoäc soáng haøng ngaøy coù nguoàn goác töø röøng, ví duï nhö cuûi ñoát, caây thuoác, thöùc aên cho ñoäng vaät nuoâi… • Sau ñoù ñeå caùc em mang baûng lieät keâ ñoù veà nhaø ñeå hoûi moïi ngöôøi thaân trong gia ñình xem coù hoïat ñoäng gì lieân quan ñeán röøng hoaëc baát cöù thöù gì coù trong baûng lieät keâ maø moät trong caùc thaønh vieân trong gia ñình khoâng duøng ñeán hoaëc boå sung theâm nhöõng ñieàu chöa coù trong baûng lieät keâ. • Khi ñaõ coù ñöôùc taát caû caùc thoâng tin töø caùc thaønh vieân, neân toång hôïp laïi, vaø nhoùm laõnh ñaïo cuûa CLB phaûi nghó ra ñöôïc caùch toát nhaát, thuù vò nhaát ñeå trình baøy cho moïi ngöôøi hieåu ñöôïc cuoäc soáng cuûa hoï phuï thuoäc vaøo RNM nhö theá naøo, vaø röøng coù moät vai troø heát söùc quan troïng laø baûo veä ñaát vaø nguoàn nöôùc saïch cho coäng ñoàng ñòa phöông. Do ñoù phaûi laøm cho hoï nhaän ra ñöôïc taàm quan troïng cuûa röøng vaø neáu röøng bò phaù hoaïi thì cuoäc soáng cuûa hoï cuõng seõ bò aûnh höôûng. 5.6.3 Chöông trình 3: Taïo nguoàn thu nhaäp thay theá cho ngöôøi daân Chöông trình ñöôïc xaây döïng vöøa nhaèm muïc ñích baûo toàn taøi nguyeân RNM, vöøa phaùt trieån neàn kinh teá cho khu vöïc noùi chung vaø ngöôøi daân Caàn Giôø noùi rieâng, cuõng nhö tìm ra caùc giaûi phaùp toái öu ñeå baûo veä RNM – khu döï tröõ sinh quyeån theá giôùi. Ñeå thöïc hieän muïc tieâu naøy thì caàn phaûi coù söï caân baèng giöõa baûo toàn vaø phaùt ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 87 trieån, tröôùc ñaây khi noùi ñeán caùc döï aùn baûo toàn thì khoâng bao goàm nhöõng ngöôøi daân soáng trong khu vöïc bôûi vì hoï cuõng laø moät phaàn cuûa nhöõng nguyeân nhaân gaây caïn kieät nguoàn taøi nguyeân. Tuy nhieân, qua caùc chöông trình naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng ñaõ ñöôïc thöïc hieän thì ngöôøi ta nhaän thaáy raèng ngöôøi daân soáng trong caùc khu vöïc naøy laø moät phaàn trong caùc giaûi phaùp quaûn lí vaø thöïc hieän caùc chöông trình coù hieäu quaû. Vì vaäy, muïc tieâu chính cuûa chöông trình naøy laø laøm cho coäng ñoàng daân cö soáng phuï thuoäc vaøo nguoàn taøi nguyeân röøng naâng cao sinh keá vaø phoái hôïp vôùi caùc caù nhaân, toå chöùc, caùc ban ngaønh coù lieân quan khaùc baûo veä vaø quaûn lí taøi nguyeân RNMCG. Tröôùc ñaây, ngöôøi daân Caàn Giôø khai thaùc taøi nguyeân ñeå phuïc vuï cho ñôøi soáng maø khoâng quan taâm ñeán haäu quaû seõ nhö theá naøo. Töø khi ñöôïc phoå bieán caùc chæ thò cuûa Chính phuû veà vieäc baûo veä röøng thì hoï ñaõ hieåu ñöôïc traùch nhieäm cuûa mình trong vieäc baûo toàn taøi nguyeân nhöng ñoâi luùc vì cuoäc soáng maø hoï boû qua nhöõng ñieàu ñoù. Do ñoù, beân caïnh vieäc tuyeân truyeàn, giaùo duïc nhaèm naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân, caàn phaûi khuyeán khích, vaän ñoäng ngöôøi daân chuyeån sang laøm nhöõng ngaønh ngheà coù tính beàn vöõng vaø laâu daøi, khoâng ngaây aûnh höôûng ñeán nguoàn taøi nguyeân nhö nuoâi troàng thuyû haûi saûn, cho ngöôøi daân vay voán, taïo thu nhaäp thay theá cho hoï (cheá bieán thuyû saûn, laøm ra caùc saûn phaåm töø voû oác…). Caàn phoái hôïp vôùi caùc Trung taâm Chuyeån giao coâng ngheä ñeå tieán haønh khaûo saùt, höông daãn kó thuaät cuõng nhö tìm thò tröông tieâu thuï caùc saûn phaåm do ngöôøi daân laøm ra. Coù nhö vaäy ngöôøi daân môùi tin töôûng vaøo chöông trình, vaø seõ tham gia tích cöïc trong coâng taùc baûo toàn röøng. Muïc tieâu: Caûi thieän ñôøi soáng cho ngöôøi daân qua vieäc taïo ñieàu kieän cho ngöôøi daân coù thu nhaäp thay theá, coù ñieàu kieän chuyeån ngheà. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 88 Thöïc hieän: • Keát hôïp vôùi Ngaân haøng Chính saùch vaø Xaõ hoäi laäp quyõ tín duïng, cho caùc gia ñình coù nhu caàu vay voán ñeå chuyeån ñoåi ngaønh ngheà vay. Caàn giôùi haïn möùc voán toái ña maø moãi hoä ñöôïc vay ôû khoaûng töø 5 – 7 trieäu ñoàng/ hoä, vaø thaáp nhaát laø 4 trieäu ñoàng/ hoä. Sau khi ñöôïc vay voán, hoï ñaõ coù ñieåu kieän ñeå chuyeån ñoåi ngheà nghieäp vaø taïo ñöôïc nguoàn thu nhaäp cho gia ñình. • Môû caùc lôùp daïy ngheà mieãn phí cho ngöôøi daân laø caùc maët haøng thuû coâng myõ ngheä nhö laøm maønh oác, ñan löôùi, laøm gioû maây… giuùp hoï coù vieäc laøm oån ñònh vaø taïo thu nhaäp, goùp phaàn naâng cao möùc soáng cho ngöôøi daân. • Tham khaûo, xaây döïng caùc moâ hình nuoâi troàng thuûy saûn sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân taïi Caàn Giôø, sau ñoù höôùng daãn cho ngöôøi daân thöïc hieän. Ví duï: Moâ hình nuoâi troàng thuyû saûn ñaàu tieân trong Döï aùn baûo toàn Hoøn Mun, Nha Trang laø moâ hình nuoâi haûi saâm caùt vaø rong bieån, tieáp ñeán laø nuoâi caù muù, caù baát…, sau ñoù seõ ñöôïc nhaân roäng ra cho caù ñaûo trong vònh. Tình öu vieät cuûa moâ hình laø ngöôøi daân cuøng tham gia thöïc hieän vaø ñeán khi thu hoaïch thì 50% saûn löôïng seõ ñöôïc cung caáp cho ngöôøi nuoâi tröïc tieáp, 25% seõ ñöôïc boå sung cho Quyõ phaùt trieån coäng ñoàng vaø 25% coøn laïi duøng ñeå taùi taïo laïi nguoàn lôïi töï nhieân. 5.6.4 Chöông trình 4: Toå chöùc caùc lôùp chuyeân ñeà nhaèm naâng cao söï hieåu bieát cuûa ngöôøi daân Khi ñaõ thöïc hieän ñöôïc toát coâng taùc baûo toàn vaø ñôûi soáng cuûa ngöôøi daân ñöôïc naâng cao thì coù moät soá vaán ñeà ta caàn quan taâm laø chuùng ta caàn phaûi döïa vaøo caùc tieàm naêng saün coù ñeå phaùt trieån caùc hoaït ñoäng DLST, bôûi vì DLST seõ döïa vaøo chính tieàm naêng saün coù cuûa khu vöïc, ngöôøi daân seõ döïa vaøo ñoù ñeå taïo thu nhaäp thay theá vaø ñaây cuõng laø höôùng phaùt trieån beàn vöõng cho sau naøy. Khi thu nhaäp taêng thì ngöôøi daân seõ vui veû hôn vaø coù traùch nhieäm hôn trong vieäc baûo veä ngöôïc laïi nguoàn taøi nguyeân mang laïi lôïi ích cho hoï. Maët khaùc, ta khoâng theå phuû nhaän laø DLST vöøa taïo ñöôïc kinh teá, maø vöøa baûo toàn ñöôïc nguoàn taøi nguyeân. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 89 Chính vì lí do ñoù neân ta caàn phaûi coù nhöõng khoùa huaán luyeän ñeå hoã trôï nhaèm phaùt huy kó naêng giao tieáp cho ngöôøi daân khi hoï muoán tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng DLST vaø ñeå ngaønh DLST ñöôïc phaùt trieån toát hôn. Muïc ñích: Loâi cuoán ngöôøi daân tham gia vaøo hoaït ñoäng DLST ñeå taêng thu nhaäp, taïo vieäc laøm oån ñònh cho hoï, vöøa döïa vaøo tieàm naêng DLST ñeå phaùt trieån vaøo söû duïng nguoàn taøi nguyeân moät caùch beàn vöõng. Thöïc hieän: • Môû caùc lôùp chuyeân ñeà vôùi muïc ñích giuùp cho ngöôøi daân hieåu söï ÑDSH cuûa RNMCG, vaø trang bò cho caùc kieán thöùc cô baûn veà DLST, du lòch beàn vöõng cho hoï • Trieån khai noäi dung STT Noäi dung Yeâu caàu veà noäi dung Yeâu caàu veà kyõ thuaät 1 Khaùi nieäm cô baûn veà ña daïng sinh hoïc - Khaùi nieäm - Vai troø cuûa ÑDSH - Nhöõng moái ñe doaï ñeán ÑDSH 2 Giaù trò cuûa ÑDSH - Giaù trò kinh teá tröïc tieáp - Giaù trò kinh teá giaùn tieáp - Giaù trò veà maët moâi tröôøng - Giaù trò nhaân vaên 3 ÑDSH cuûa RNMCG - Söï ña daïng cuûa caùc loaøi sinh vaät cuûa RNMCG - Vai troø cuûa RNMCG - Caùc hoaït ñoäng aûnh höôûng ñeá ÑDSH cuûa RNM - Hieän traïng taøi nguyeân -Buoåi noùi chuyeän chuyeân ñeà - Söû duïng hình aûnh, hình veõ minh hoïa - Ñaët caâu hoûi-traû lôøi - Giôùi thieäu moät soá hoaït ñoäng/phong traøo baûo toàn ÑDSH ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 90 RNMCG 4 Du lòch beàn vöõng - Khaùi nieäm - Taàm quan troïng veà maët kinh teá cuõng nhö trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân cuûa caùc hoaït ñoäng du lòch sinh thaùi beàn vöõng - Tieàm naêng phaùt trieån du lòch cuûa RNMCG • Môû caùc lôùp daïy naáu aên cho caùc phuï nöõ trong khu vöïc ñeå hoï coù theå phuïc vuï cho löôïng khaùch tham quan, du lòch Caàn Giôø ngaøy caøng ñoâng. • Môû caùc lôùp daïy tieáng Anh cô baûn cho nhöõng nguôøi daân maø coâng vieäc cuûa hoï coù lieân quan ñeán ngaønh du lòch, sau caùc khoaù hoïc, ngöôøi daân coù theå giao tieáp ñöôïc tieáng Anh cô baûn vôùi khaùch, coù theå tieáp xuùc ñeå giôùi thieäu vôùi du khaùch caùc veû ñeïp vaø veà vai troø quan troïng cuûa RNMCG. Sau khoaù hoïc, ngöôøi daân seõ phaùt huy ñöôïc khaû naêng cuûa mình vaø trình ñoä nhaän thöùc, cuõng nhö taàm hieåu bieát cuûa hoï seõ ñöôïc naâng cao hôn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc trieån khai caùc hoaït ñoäng baûo veä taøi nguyeân sau naøy. 5.7 Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân RNMCG 5.7.1 Ñoái vôùi Chính quyeàn ñòa phöông • Caàn coù chính saùch luaân phieân moãi 2 naêm trong coâng taùc giao röøng cho daân quaûn lí, nghóa laø baûo ñaûm cho moïi ngöôøi ñeàu coù theå tham gia vaøo coâng taùc giöõ vaø baûo veä röøng khoâng phaân bieät giaøu ngheøo, vöøa giuùp ngöôøi daân caûi thieän ñôøi soáng, vöøa naâng cao ñöôïc yù thöùc baûo toàn röøng cuûa hoï. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 91 • Khi muoán giaùo duïc ñeå naâng cao nhaän thöùc baûo toàn röøng cho ngöôøi daân thì seõ gaëp moät soá raøo caûn nhö trình ñoä hoïc vaán, thôøi gian… neân ta khoâng theå baét ngöôøi daân ngoài laéng nghe caùc vaán ñeà, caùc giaûi phaùp baûo toàn röøng , do ñoù Chính quyeàn ñòa phöông cuõng nhö caùc toå chöùc hoäi, ñoaøn caàn phoái hôïp toå chöùc caùc buoåi vaên ngheä quaàn chuùng (coù loàng gheùp caùc chuû ñeà veà moâi tröôøng) bao goàm nhieàu theå loaïi nhö dieãn kòch, vaên ngheä, tieåu phaåm vui… seõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm tham gia cuûa ngöôøi daân. • Chính quyeàn ñòa phöông caàn minh baïch trong vaán ñeà taøi chính thì seõ taïo ñöôïc nieàm tin töø ngöôøi daân, töø ñoù ngöôøi daân seõ thích thuù vaø töï nguyeän tham gia caùc hoaït ñoäng cuûa ñòa phöông phaùt ñoäng. • Thaønh laäp caùc ban laøm coâng taùc baûo toàn taøn nguyeân RNM taïi caùc xaõ vôùi muïc ñích taêng cöôøng tuyeân truyeàn, giaùo duïc coäng ñoàng veà lôïi ích cuûa vieäc baûo veä nguoàn taøi nguyeân RNMCG, trieån khai ñeán ngöôøi daân nhöõng hoaït ñoäng caàn thieát ñeå baûo toàn ÑDSH cuûa RNM. • Caàn coù xöû phaït thaät nghieâm minh caùc haønh vi gaây haïi cho RNM • Khuyeán khích ngöôøi daân goùp yù töôûng trong coâng taùc baûo toàn RNMCG vì ngöôøi daân bieát ñöôïc hoï caàn nhöõng gì vaø laøm nhöõng gì ñeå vöøa baûo veä röøng, vöøa mang laïi lôïi ích cho cuoäc soáng cuûa hoï • Toå chöùc caùc buoåi giao löu vaên hoùa, vaên ngheä giöõa caùc xaõ, taïo söï ñoaøn keát giöõa caùc xaõ • Keâu goïi söï taøi trôï töø caùc doanh nghieäp ñang ñaàu tö taïi ñòa phöông trong caùc hoaït ñoäng coù tính chaát moâi tröôøng, vöøa giuùp hoï quaûng baù hình aûnh cuûa chính hoï. • Caùc toå chöùc hoäi, ñoaøn neân toå chöùc caùc cuoäc thi nhö veõ tranh, laøm thieáp baèng caùc vaät lieäu saün coù töø thieân nhieân cho caùc em hoïc sinh, taïo san chôi laønh maïnh cho caùc em ngoaøi giôø leân lôùp ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 92 5.7.2 Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp • Caàn löu yù ñeán caùc vaán ñeà moâi tröôøng cuõng nhö baûo toàn taøi nguyeân röøng trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình nhaèm khai thaùc vaø söû duïng nguoàn taøi nguyeân naøy moät caùch beàn vöõng • Caàn coù keá hoaïch ñeå ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån veà moâi tröôøng, vöøa baûo ñaûm ñöôïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình vöøa taïo ñöôïc aán töôïng toát ñoái vôùi khaùch haøng trong vaø ngoaøi nöôùc. 5.7.3 Ñoái vôùi coäng ñoàng • Caàn quan taâm vaø tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng baûo veä röøng khoâng chæ vì lôïi ích hieän taïi maø cho caû theá heä töông lai • Coù theå goùp yù kieán maø baûn thaân thaáy caàn thieát cho coâng taùc baûo toàn röøng 5.8 Lôïi ích cuûa chöông trình • Mang laïi cho moïi ngöôøi caùc kieán thöùc veà taàm quan troïng cuûa RNM vaø baûo toàn nguoàn taøi nguyeân naøy • Khuyeán khích ngöôøi daân tham gia coâng taùc giöõ röøng, vöøa baûo veä röøng, vöøa coù theå caûi thieän ñôøi soáng. • Khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñaàu tö vaøo Caàn Giôø, taïo ñöôïc nhieàu vieäc laøm cho ngöôøi daân taïi ñaây. Caùc coäng ñoàng ñòa phöông seõ coù nhöõng lôïi ích laâu daøi coù giaù trò nhö: • Caûnh quan haáp daãn vaø khí haäu trong laønh • Röøng ñeå khai thaùc cuûi vaø caùc laâm saûn khaùc • Nguoàn nöôùc saïch vaø an toaøn • Quaàn theå caù phong phuù ñeå khai thaùc • Khaû naêng coâng aên vieäc laøm • Caùc ngaønh coâng nghieäp phuï (höôùng daãn du lòch, nhaø nghæ, cung öùng thöïc phaåm, ñoà löu nieäm, v.v...) • Khaû naêng baûo quaûn nhöõng truyeàn thoáng toát ñeïp. ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 93 1 Keát luaän Qua quaù trình khaûo saùt thöïc teá veà vai troø cuûa RNMCG ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân cuõng nhö nhaän thöùc, yù thöùc cuûa hoï trong vieäc baûo toàn nguoàn taøi nguyeân naøy thì ta thaáy raèng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân taïi ñaây coøn phuï thuoäc raát nhieàu vaøo RNM. Tuy nhieân, thoâng qua caùc hoaït ñoäng GDMT maø Ban quan lyù RNMCG ñaõ trieån khai nhö toå chöùc ngaøy chuû nhaät xanh, caùc cuoäc thi veõ tranh cho caùc em hoïc sinh,… thì hoï ñaõ nhaän thöùc ñöôïc phaàn naøo veà taàm quan troïng cuûa vieäc baûo toàn RNMCG nhöng vaãn chöa coù moät chöông trình giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng cuï theå naøo ñöôïc xaây döïng maø caùc hoaït ñoäng chæ thöïc hieän ôû daïng loàng gheùp vôùi caùc chöông trình khaùc. Baûo veä moâi tröôøng noùi chung vaø baûo toàn taøi nguyeân RNMCG noùi rieâng hieän nay khoâng phaûi laø nhieäm vuï cuûa baát kyø caù nhaân hay toå chöùc naøo maø noù caàn coù söï quan taâm ñuùng möùc cuûa toaøn xaõ hoäi. Töø thöïc teá ñoù, caùc chöông trình ñöôïc xaây döïng ôû treân khoâng chæ nhaèm muïc ñích baûo toàn taøi nguyeân RNMCG maø noù coøn hoã trôï cho ngöôøi daân caûi thieän ñöôïc cuoäc soáng, khi ñoù hoï seõ coù trach nheäm baûo veä ngöôïc laïi nguoàn taøi nguyeân ñaõ mang thu nhaäp cho hoï. Ñeà taøi "Xaây döïng chöông trình naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân RNMCG" ñaõ thu ñöôïc moät soá keát quaû nhö sau: • • Ñieàu tra ñöôïc vai troø cuûa RNMCG ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân, nhaän thöùc cuõng nhö yù thöùc baûo toàn taøi nguyeân röøng cuûa hoï vaø söï quan taâm cuûa hoï ñeán caùc chöông trình GDMT ñang trieån khai taïi ñòa phöông, cuï theå laø:
Ñôøi soáng cuûa hoï chuû yeáu döïa vaøo vieäc nuoâi troàng vaø ñaùnh baét thuûy saûn; vaøo DLST, ngoøai ra coøn coù moät soá hoä nhaän giöõ röøng neân ñôøi soáng cuõng khaù oån ñònh.
Ngöôøi daân ñaõ nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa RNMCG vaø cuõng raát quan taâm ñeáncaùc chöông trình baûo toàn nguoàn taøi nguyeân naøy ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 94
Ngöôøi daân cuõng quan taâm ñeán caùc chöông trình hoã trôï hoï taïo nguoàn thu nhaäp thay theá, caûi thieän ñôøi soáng. • • Xaây döïng caùc chöông trình vöøa vôùi muïc ñích naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng, vöøa nhaèm muïc ñích taïo nguoàn thu nhaäp thay theá cho ngöôøi daân vaø ñònh höôùng phaùt trieån beàn vöõng cho nguoàn taøi nguyeân laø DLST goàm 4 chöông trình:
Chöông trình 1: Môû caùc lôùp taäp huaán veà moâi tröôøng cho caùc caùn boä taïi ñòa phöông vaø trong caùc doanh nghieäp ñang ñaàu tö taïi Caàn Giôø nhaèm mang laïi cho hoï caùc kieán thöùc cô baûn veà moâi tröôøng, caùc kó naêng truyeàn thoâng, toå chöùc caùc troø chôi taäp theå,... cho coäng ñoàng theo caùc chuû ñeà coù lieân quan ñeán baûo toàn taøi nguyeân RNMCG
Chöông trình 2: GDMT cho hoïc sinh ngoaøi giôø leân lôùp thoâng qua vieäc laäp moät CLB moâi tröôøng toå chöùc caùc buoåi sinh hoïat, caùc baøi taäp veà moâi tröôøng sau caùc buoåi sinh hoïat ñeå caùc em töï tìm hieåu veà söï ña daïng cuûa taøi nguyeân RNMCG ñeå caùc em, ñoàng thôøi CLB naøy coøn laø moät hình thöùc ñeå giuùp naâng cao kieán thöùc vaø nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân soáng gaàn RNMCG vaø coù nhu caàu baûo veä röøng. Chöông trình 3: Taïo nguoàn thu nhaäp thay theá cho ngöôøi daân nghóa laø chöông trình ñöa ra caùc bieän phaùp caûi thieän ñôøi soáng cho ngöôøi daân .
Chöông trình 4: Toå chöùc caùc lôùp huaán luyeän naâng cao kyõ naêng cho ngöôøi daân, loâi cuoán ngöôøi daân tham gia vaøo hoaït ñoäng DLST ñeå taêng thu nhaäp, taïo vieäc laøm oån ñònh cho hoï, vöøa döïa vaøo tieàm naêng DLST ñeå phaùt trieån vaøo söû duïng nguoàn taøi nguyeân moät caùch beàn vöõng • • Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp giuùp coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân RNMCG ñöôïc hieäu quaû hôn ðồ án tốt nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SV: Lê ðào Trúc Linh – MSSV: 02ÑMT134 95 2 Kieán nghò Sau khi thöïc hieän ñeà taøi naøy, chuùng toâi xin coù moät soá ñeà xuaát nhö sau: • •Ñeå chöông trình thöïc hieän coù hieäu qua thì ta caàn phoái hôïp vôùi caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö tivi, ñaøi phaùt thanh… ñeå tuyeân truyeàn cho ngöôøi daân bieát vaø tham gia. (vì keát quaû khaûo saùt ñaõ cho thaáy ngöôøi daân bieát caùc thoâng tin ñaïi chuùng thoâng qua tivi laø phoå bieán nhaát) • Neân coù caùc chuyeán ñi tham quan ngoaøi thöïc teá (hoïc ngoaøi trôøi) cho caùc em hoïc sinh ñeå caùc em caûm nhaän ñöôïc thieân nhieân, taàm quan troïng cuûa moâi tröôøng vaø moái quan heä höõu cô giöõa ñoäng vaät vôùi thöïc vaät, giöõa ñoäng thöïc vaät vôùi caùc thaønh phaàn voâ cô vaø giöõa chuùng vôùi nhau. • Thöôøng xuyeân toå chöùc caùc cuoäc thi veà moâi tröôøng nhö: em yeâu moâi tröôøng; nhöõng vieäc neân laøm vaø khoâng neân laøm; keå chuyeän veà moät vieäc laøm toát nhaèm baûo veä moâi tröôøng; laøm ñoà chôi vôùi caùc chuû ñeà nhö söû duïng caùc loaïi pheá thaûi ôû ñòa phöông ñeå laép ñoà chôi maø em thích ñeå gaây aán töôïng vaø giuùp cho caùc em coù yù thöùc baûo veä moâi tröôøng hôn qua caùc cuoäc thi naøy. • Chieáu caùc ñoaïn phim (trong phoøng hoaëc ngoaøi trôøi) veà thieân nhieân, taùc haïi cuûa vieäc oâ nhieãm, nhöõng coâng vieäc maø coäng ñoàng caàn laøm nhaèm baûo veä moâi tröôøng röøng • Xaây döïng khu vöôøn thieân nhieân (coù caùc loaøi caây, con vaät) ñeå caùc em coù theå töï chaêm soùc ñöôïc caùc loaïi caây hay caùc con vaät maø caùc em yeâu thích. • Chuù troïng vieäc naâng cao ñôøi soáng cho daân ngheøo thoâng qua caùc chöông trình, döï aùn baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân. • Khuyeán khích caùc doanh nghieäp tham gia cuøng coäng ñoàng trong coâng taùc baûo toàn RNMCG. ._.