Xây dựng nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong những năm đổi mới thực trạng & phương hướng

A. Lời mở đầu Qua 15 n¨m ®æi míi thùc hiÖn C­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH vµ ChiÕn l­îc æn ®Þnh ®Êt n­íc 10 n¨m ( 1991-2000) d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, toµn §¶ng vµ toµn d©n ta ®· v­ît qua mäi khã kh¨n, thö th¸ch ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ néi dung cèt lâi cña chÝnh s¸ch ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®­îc chÝnh thøc b¾t ®Çu kÓ tõ §¹i héi lÇn thø VI §¶ng Céng s¶n ViÖt nam (1986). Víi môc tiªu hµng ®Çu lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao hiÖu lùc kinh tÕ x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ph¶i lµ “ qu¸ tr×nh thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i trong mét x· héi nh©n d©n lµm chñ, nh©n ¸i, cã v¨n ho¸, cã kû c­¬ng xo¸ bá ¸p bøc, bÊt c«ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi cã cuéc sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc ”. B.Néi dung I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. 1. Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®Æc tr­ng cña nã. a. ThÕ nµo lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. VÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ®íi sèng x· héi cña nh©n lo¹i ®· vµ ®ang tr¶i qua hai kiÓu tæ chøc kinh tÕ thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· h«Þ, hai thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c h¼n nhau vÒ chÊt. §ã Alµ: thêi ®¹i kinh tÕ tù nhiªn tù cung tù cÊp vµ thêi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸ mµ giai ®o¹n cao cña nã ®­îc gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng, lµ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa t­ b¶n. §ã lµ thµnh tùu chung cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, nã ®· tõng tån t¹i vµ ph¸t triÓn qua nh÷ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸, còng ®· tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn. Giai ®o¹n thø nhÊt lµ giai ®o¹n chuyÓn tõ kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Giai ®o¹n thø hai lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do. §Æc tr­ng quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ diÔn ra theo tinh thÇn tù do Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Giai ®o¹n thø ba lµ giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. §Æc tr­ng cña giai ®o¹n nµy lµ Nhµ n­íc can thiÖp vµo kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Sù can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c h×nh thøc së h÷u Nhµ n­íc, c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ tiªu dïng, cïng víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ nh­ tµi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ, ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. Sù phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ vµ thÞ tr­êng trong mét nÒn kinh tÕ hçn hîp nh»m b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng n­íc cã møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh. MÆc dï sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ tù ph¸t sÏ “hµng ngµy, hµng giê ®Î ra chñ nghÜa t­ b¶n” ( nãi theo c¸ch nãi cña VI.Lªnin ) vµ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng trong lÞch sö diÔn ra ®ång thêi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cu¶ chñ nghÜa t­ b¶n, nh­ng tuyÖt nhiªn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ mét chÕ ®é kinh tÕ - x· héi. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p vËn hµnh kinh tÕ. C¸c quy luËt cña thÞ tr­êng chi phèi viÖc ph©n bæ c¸c tµi nguyªn, quy ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai. §©y lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Nã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ cña sù ph¸t triÓn. Sù c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng theo quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ngõng ®æi míi øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ, më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ qu¸ tr×nh më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ míi vµ øng dông chóng vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh. Sù ph¸t triªn cña kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, cña khoa häc kü thuËt, cña lùc l­îng s¶n xuÊt. NhiÒu häc gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng: giai ®o¹n kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n g¾n liÒn víi nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp vµ kü thuËt thñ c«ng; giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng tù do g»n liÒn víi nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp vµ kü thuËt c¬ khÝ; giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi nÒn v¨n minh trÝ tuÖ vµ kü thuËt vi ®iÖn tö tin häc. b. Nh÷ng ®Æc tr­ng chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Do kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ mäi yÕu tè cña s¶n xuÊt ®Òu ®­îc thÞ tr­êng ho¸ cho nªn kinh tÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu sau: Mét lµ, tÝnh tù chñ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ rÊt cao, c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù bï ®¾p nh÷ng chi phÝ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, ®­îc tù do liªn kÕt, tù do kinh doanh theo luËt ®Þnh. Kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng bao dung hµnh vi bao cÊp nã ®èi lËp víi bao cÊp vµ ®ång nghÜa víi tù chñ n¨ng ®éng. Hai lµ, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng rÊt phong phó, ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng. Ba lµ, gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh ngay trªn thÞ tr­êng, võa chÞu t¸c ®éng cña quan hÖ c¹nh tranh, quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô. Bèn la, c¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã nhiÒu h×nh thøc c¹nh tranh phong phó v× môc tiªu lîi nhuËn. N¨m lµ, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ kinh tÕ më. 2. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vµ yªu cÇu cña nã. a. ThÕ nµo lµ ®Þnh h­íng XHCN. §Þnh h­íng XHCN trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc b¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi VIII chØ râ v¬Ý c¸c néi dông sau: Mét lµ, thùc hiÖn nhÊt qu¸n l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi, c¶i thiÖn ®êi s«ng cña nh©n d©n lµ môc tiªu hµng ®Çu trong viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ h×nh thøc tæ chøc kinh doanh. Hai lµ, chñ ®éng ®æi míi ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ hîp t¸c mµ nßng cèt lµ hîp t¸c x·. Kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o cïng víi kinh tÕ hîp t¸c x· trë thµnh nÒn t¶ng. T¹o ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ ph¸p lý thuËn lîi ®Ó c¸c nhµ kinh tÕ t­ nh©n yªn t©m ®Çu t­ lµm ¨n l©u dµi. Më réng c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c c¶ ë trong vµ ngoµi n­íc. Ba lµ, x¸c lËp cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tèt h¬n. Bèn lµ, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp cña c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi. Thõa nhËn sù tån t¹i l©u dµi c¸c h×nh thøc thuª m­ín lao ®éng nh­ng kh«ng ®Ó biÕn thµnh quan hÖ thèng trÞ, dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi thµnh hai cùc ®èi lËp ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i hîp lý c¸c thu nhËp, khuyÕn khÝch lµm giÇu hîp ph¸p ®i ®«i víi xo¸ ®ãi , gi¶m nghÌo, kh«ng ®Ó diÔn ra chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ møc sèng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng, c¸c tÇng líp d©n c­. N¨m lµ, t¨ng c­êng qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc khai th¸c triÖt ®Ó vai trß tÝch cùc ®i ®«i víi kh¾c phôc vµ ng¨n ngõa h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô tr­íc ph¸p luËt cña mçi doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. S¸u lµ, gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ b¶o vÖ lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ víi bªn ngoµi. b. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cã nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau: - Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cña XHCN, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp trªn c¶ ba mÆt së h÷u, qu¶n lý, ph©n phèi. - Tiªu chuÈn c¨n b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng XHCN lµ thóc ®a¶y lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. - Cã nhiÒu h×nh thøc sì h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c. ChÕ ®é së h÷u céng céng(c«ng h÷u) vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu sÏ tõng b­íc ®­îc x¸c lËp vµ chiÕm h÷u thÕ tuyÖt ®èi khi CNXH ®­îc x©y dùng xong vÒ c¬ b¶n. - Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ nÒn kinh tÕ cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc XHCN b»ng ph¸p luËt, chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng, ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ph¸t huy mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc mÆt tiªu cùc, b¶o vÖ lîi Ých ng­êi lao ®éng. - Thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi. - T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn vµ ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tõng b­íc ph¸t triÓn. - T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, lµm cho chñ nghÜa M¸c-lª nin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh gi÷ vai trß chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n, n©ng cao d©n trÝ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o con ng­êi, x©y dùng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc. c. Nh÷ng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh¸c h¼n víi nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. Nghiªn cøu d­íi gãc ®é qu©n ®iÓm toµn diÖn chóng ta nhËn thÊy r»ng mét mÆt kinh tÕ thÞ tr­êng lµm cho c¹nh tranh kÕt thóc ®Èy khoa häc ph¸t triÓn, tiÕp thu ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ vµ bÝ quyÕt míi. Nh­ng mÆt kh¸c còng lµm cho hµng lo¹t c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n. VÒ mÆt tÝch cùc. Kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra ®­îc nh÷ng con ng­êi n¨ng ®éng, quyÕt ®o¸n cã ®­îc kinh nghiÖm sau nh÷ng lÇn c¹nh tranh th¾ng lîi hay thÊt b¹i cña m×nh nh»m. + Thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. + §Èy m¹nh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt. + §Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. + KÝch thÝch n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hµng ho¸ dÞch vô dåi dµo vµ lu«n ®­îc c¶i tiÕn. + T¨ng tÝnh n¨ng ®éng vµ ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ. + Thóc ®Èy tiªu dung ®æi míi c«ng nghÖ. + N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý. VÒ mÆt tiªu cùc vµ h¹n chÕ. + Ph©n ho¸ giÇu nghÌo- ph©n ho¸ giai cÊp. + Sù ph¸t triÓn mï qu¸ng cña c¸c doanh nghiÖp riªng lÎ tÊt yÕu dÉn ®Õn khñng ho¶ng chu kú, triÖt tiªu lÉn nhau vµ thÊt nghiÖp. + §éng c¬ s¨n ®uæi lîi nhuËn tèi ®a lu«n g¾n liÒn víi nh÷ng thñ ®o¹n kh«ng lµnh m¹nh: ®Çu c¬, bu«n lËu vµ lèi sèng duy vËt chÊt xem th­êng truyÒn thèng vµ c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi. + Gi¸ c¶ h×nh thµnh tù do trªn thÞ tr­êng tù nã kh«ng ph¶i lóc nµo còng ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ gi¸ trÞ do: ®éc quyÒn cña nh÷ng doanh nghiÖp lín vµ n­íc lín trong viÖc khèng chÕ møc l­u th«ng vµ gi¸ c¶, ®Çu c¬ n©ng cao gi¸ hoÆc b¸n ph¸ gi¸. + §¹o ®øc vµ b¶n s¾c d©n téc. 3. Vai trß cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN víi c«ng cuéc x©y dùng XHCN ë ViÖt Nam. Ph¸t triÓn trë thµnh nhiÖm vô, môc tiªu sè mét ®èi víi toµn §¶ng, toµn d©n ta trong b­íc ®­êng ®i tíi. Muèn vËy, ph¶i chuyÓn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n sang tr¹ng th¸i cña sù ph¸t triÓn lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cïng víi nã lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nµo rót cuéc còng nh»m nh÷ng môc tiªu x· héi, nh©n v¨n nhÊt ®Þnh. Ph¸t triÓn theo nghÜa ®Çy ®ñ lµ bªn c¹nh sù gia t¨ng vÒ l­îng cßn bao hµm c¶ sù thay ®æi vÒ chÊt. Ph¸t triÓn lµ n©ng cao phóc lîi nh©n d©n, n©ng cao tiªu chuÈn sèng vµ c¶i tiÕn gi¸o dôc, søc khoÎ vµ b×nh ®¼ng vÒ x· héi lµ tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña ph¸t triÓn kinh tÕ. §¶m b¶o c¸c quyÒn chÝnh trÞ vµ c«ng d©n lµ môc tiªu ph¸t triÓn réng lín. Häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña C.M¸c lµ mét thµnh tùu cña khoa häc loµi ng­êi. Nã ph¸c ho¹ quy luËt vËn ®éng tæng qu¸t cña lÞch sö nh©n lo¹i vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi sÏ tiÕn tíi chñ nghÜa céng s¶n, mµ giai ®o¹n ph¸t triÓn thÊp lµ CNXH. CNXH kh«ng ®èi lËp víi ph¸t triÓn, víi kinh tÕ thÞ tr­êng, mµ lµ mét nÊc thang ph¸t triÓn cña sù ph¸t triÓn. Nã lµ c¸ch thøc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ x· héi v× cuéc sèng tèt ®Ñp cña ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng, cña toµn x· héi, lµ sù thiÕt lËp mét trËt tù x· héi víi môc tiªu c«ng b»ng vµ v¨n minh. Sù ph¸t triÓn chØ ®em l¹i sù giÇu cã vµ sù thèng trÞ cña t­ b¶n cña mét sè Ýt nh÷ng ng­êi trong x· héi, th× sù ph¸t triÓn ®ã mang tÝnh chÊt TBCN, lµ sù ph¸t triÓn cæ ®iÓn. Sù ph¸t triÓn ®em l¹i sù giÇu cã, phån vinh, h¹nh phóc cho ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng, cho toµn thÓ x· héi, th× sù ph¸t triÓn ®ã mang tÝnh chÊt chñ nghÜa lµ sù ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. Cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng tr­êng kú gian khæ vµ quyÕt liÖt cña nh©n d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh»m gi¶ phãng nh©n d©n lao ®éng, ®em l¹i h¹nh phóc vµ giÇu cã cho nh©n d©n lao ®éng. V× vËy sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ph¶i lµ sù ph¸t triÓn v× sù giÇu cã, n­íc m¹nh, mµ cßn bao hµm vÊn ®Ò quan träng mang tÝnh hiÖn ®¹i lµ thiÕt lËp mét tæ chøc x· héi, mét trËt tù x· héi víi néi dung c«ng b»ng vµ v¨n minh. Nhµ n­íc XHCN cña d©n do d©n vµ v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ ®iÒu quan träng ®¶m b¶o thùc hiÖn sù ®Þnh h­íng ®ã. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ sù t×m tßi, thÓ hiÖn míi c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña CNXH trong thêi ®¹i hiÖn nay. II. X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt. 1.Quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. §¶ng ta kh«ng coi c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ liÒu thuèc v¹n n¨ng vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn víi bÊt cø gi¸ nµo. NÕu tuyÖt ®èi ho¸ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× sÏ r¬i vµo mét sai lÇm nguy hiÓm tõ phÝa kh¸c. Bëi v× kinh tÕ thÞ tr­êng vèn cã nh÷ng h¹n chÕ, khuyÕt tËt, cã tÝnh tù ph¸t b­íng bØnh vµ sù c¹nh tranh quyÕt liÖt; nã lµ m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc vµ tÖ n¹n x· héi. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, viÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc chóng ta ph¶i tr¶ gi¸ kh«ng Ýt hiÖn t­îng tiªu cùc nh­: lèi lµm ¨n ch¹y theo lîi nhuËn ®¬n thuÇn ®·n ®Õn lõa ®¶o, hèi lé, chèn thuÕ, th­¬ng m¹i ho¸ trµn lan, lµm cho gi¸ trÞ ®¹o ®øc tinh thÇn ®¶o lén vµ xuçng cÊp nhanh, lèi sèng Ých kû thùc dông thÊp hÌn cã nguy c¬ t¸i ph¸t ... B¶n chÊt chÕ ®é míi kh«ng cho phÐp tån t¹i nh÷ng hiÖn t­îng nh­ vËy. §¶ng ta v¹ch râ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ chóng ta ®ang ¸p dông ph¶i lµ nÒn kinh tÕ cã sù qu¶n lý, h­íng dÉn, ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®¶m b¶o cho kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®óng ®¾n, ch¨m lo lîi Ých cña nh©n d©n, v× con ng­êi, do con ng­êi, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. §¶ng chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng kh«ng ®Ó cho nã vËn ®éng mét c¸ch tù ph¸t, mï qu¸ng, mµ ph¶i l·nh ®¹o, h­íng dÉn, ®iÒu tiÕt, ph¸t huy mÆt tÝch cùc , h¹n chÕ mÆt tiªu cùc, v× lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n lao ®éng, v× mét x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §¶ng Céng s¶n – lµ §¶ng phÊn ®Êu cho lý t­ëng XHCN vµ Céng s¶n chñ nghÜa, thùc sù ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp céng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. Sù l·nh ®¹o cña §¶ng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN cña kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ toµn bé sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ta. V¶ ch¨ng, trong suèt thêi gian qua chÝnh §¶ng ta chø kh«ng ai kh¸c ®· ®Ò x­íng vµ l·nh ®¹o c«ng cuéc ®æi m¬Ý ë ViÖt Nam. Tr¸ch nhiÖm cña §¶ng lµ ph¶i l·nh ®¹o thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp x©y dùng CNXH ë ViÖt Nam v× sù phån vinh cña ®Êt n­íc, v× cuéc sèng h¹nh phóc c«ng b»ng cña toµn d©n. 2. Thùc tr¹ng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN trong nh÷ng n¨m ®æi míi. a. Giai ®o¹n tõ 1986 - 1990. Tr­íc n¨m 1986 nÒn kinh tÕ n­íc ta trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm, s¶n xuÊt nhá, tù cung, tù cÊp. Tr×nh ®é trang thiÕt bÞ trong s¶n xuÊt còng nh­ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm … NÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ thÊp, khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra nhiÒu n¨m víi ®Æc tr­ng: s¶n xuÊt chËm kh«ng æn ®Þnh, l¹m ph¸t lªn ®Õn 74,7% n¨m 1986, trËt an toµn kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, tham nhòng .Tr­íc t×nh h×nh ®ã th¸ng 12-1986 §¹i héi VI ®· thõa nhËn “ §ã lµ mét sai lÇm chñ quan, duy ý trÝ, kh«ng n¾m v÷ng quy luËt kh¸ch quan vµ ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp, sö dông ®óng ®¾n quan hÖ hµng – tiÒn, nh»m gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã, khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng cña ®Êt n­íc ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt “. §©y lµ b­íc tiÕn quan träng trong t­ duy kinh tÕ cña §¶ng ta cµng kh¼ng ®Þnh r»ng: kh«ng thÓ cã th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi nÕu xa rêi t­ t­ëng c¸ch m¹ng, häc thuyÕt khoa häc cña chñ nghÜa M¸c-lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. Nh­ng dÉu sao §¹i héi VI ch­a dïng kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng, c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nãi ®Õn ph¸t triÓn hµng ho¸ cßn dÌ dÆt, ch­a bao qu¸t hÕt c¸c mÆt cña nã. Ph¶i ®Õn héi nghÞ lÇn thø 6 cña ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VI (th¸ng 3-1989) trªn c¬ së tæng kÕt thùc tiÔn vµ nhÊn m¹nh: ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã kÕ ho¹ch gåm nhiÒu thµnh phÇn ®i lªn CNXH lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa cã chiÕn l­îc l©u dµi, cã tÝnh quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn CNXH vµ thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chñ vÒ kinh tÕ c¬ chÕ thÞ tr­êng ph¶i ®­îc vËn dông nhÊt qu¸n trong kÕ ho¹ch ho¸ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. C¸c nghÞ quyÕt sau §¹i héi VI cña §¶ng, nhÊt lµ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®· ®­îc nh©n d©n h­ëng øng réng r·i vµ ®i s©u vµo cuéc sèng rÊt nhanh, gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng vµ søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n, lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®éng h¬n, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô s«i ®éng h¬n, bé mÆt thÞ tr­êng thay ®æi nhén nhÞp h¬n. Cã thÓ nãi, mét trong nh÷ng thµnh tùu næi bËt vÒ ®æi míi kinh tÕ trong nh÷ng n¨m nay lµ chóng ta ®· b­íc ®Çu chuyÓn ®­îc nÒn kinh tÕ tõ chç mang nÆng tÝnh hiÖn vËt, tù cung tù cÊp víi c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §iÒu nµy mäi ng­êi, mäi nhµ ®Òu c¶m thÊy ®­îc, b¹n bÌ trªn thÕ giíi thÊy rÊt râ. VÝ dô nh­: trong giai ®o¹n 1986 – 1990 ®Çu t­ toµn x· héi trung b×nh lµ 12,5% GDP, t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh lµ 3,9%, kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n ®¹t 1,3 tû USD/n¨m, vÒ l¹m ph¸t n¨m 1986 lµ 74,7% ®Õn n¨m 1990 gi¶m xuèng cßn 67,1% (nguån: Tæng côc thèng kª). b. Giai ®o¹n tõ 1991-2000. §¹i héi VII cña §¶ng (th¸ng 6-1991) kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ vµ døt kho¸t h¬n vÊn ®Ò kinh tÕ thÞ tr­êng. §¹i héi cho r»ng ph¸t triÓn “Kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ hoµn toµn cÇn thiÕt ®Ó gi¶i phãng vµ ph¸t huy ®­îc c¸c tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trong x· héi”. Trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Õn n¨m 2000 vµ B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi ®· nªu râ: thÞ tr­êng ë n­íc ta bao gåm c¶ thÞ tr­êng hµng ho¸ tiªu dïng, dÞch vô vµ thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (vèn, tiÒn tÖ, ngo¹i hèi …) c¶ thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng søc lao ®éng, thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. ThÞ tr­êng ®ãng vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng, mÆt hµng, quy m«, céng nghÖ vµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh. Ph¶i phÊn ®Êu ®Ó sím h×nh thµnh thÞ tr­êng hoµn chØnh th«ng suèt, g¾n hÖ thèng gi¸ néi ®Þa víi gi¸ quèc tÕ, xo¸ bá ®éc quyÒn vµ ®Æc quyÒn ë hÇu hÕt c¸c ngµng vµ lÜnh vùc kinh tÕ. Trong 5 n¨m ®Çu ( 1991-1995) tuy nÒn kinh tÕ vÉn ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch, nh­ng viÖc triÓn khai m¹nh mÏ ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng, phï hîp víi nguyÖn väng cña nh©n d©n ®· t¹o ra nhiÒu ®éng lùc ph¸t triÓn míi, hÇu hÕt c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m ®­îc hoµn thµnh v­ît møc vµ toµn diÖn mµ c¸c kÕ ho¹ch 5 n¨m tr­íc ®ã ch­a bao giê thùc hiÖn ®­îc. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 8,2% ( môc tiªu lµ 5-6,5%) trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 4,5% c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng 13,6%, dÞch vô t¨ng 8,8%, l¹m ph¸t kiÒm chÕ æn ®Þnh ë møc thÊp b×nh qu©n 23,4%/n¨m, gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng trªn thÞ tr­êng n¨m 1991 t¨ng 67,6%, n¨m 1995 t¨ng 12,7%, tiÒn ®ång æn ®Þnh, tû gi¸ hèi ®o¸i giao ®éng trªn d­íi 11000 VN§/USD, quan hÖ xuÊt nhËp khÈu ®· cã nhiÒu tiÕn bé xuÊt khÈu hµng n¨m vÉn t¨ng: n¨m 1995 xuÊt khÈu 5,2 tû USD, nhËp khÈu 7,5 tû USD, møc sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn GDP ®Çu ng­êi n¨m 1991 lµ 118 USD, n¨m 1995 lµ 273 USD … ( nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­). Nh­ vËy kÕt qu¶ ®æi míi ®¹t ®­îc trong giai ®äan nµy ®· chøng minh ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, theo h­íng më ®­îc ®Ò ra tõ §¹i héi VI lµ ®óng ®¾n. Nã còng chøng tá bµi häc kiÖn tr× con ®­êng ®æi míi víi b¶n lÜnh v÷ng vµng, xo¸ bá tËp trung ho¸ cao ®é, gi¶i phãng mäi nguån lùc, gi¶i to¶ t­ t­ëng kú thÞ khu vùc t­ nh©n ®i liÒn víi h×nh thøc së h÷u quyÒn t­ nh©n, hoµn thiÖn ph¸p luËt , c¬ chÕ chÝnh s¸ch mét c¸ch ®ång bé vµ nhÊt qu¸n … ®©y lµ nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n quan träng gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ng. KÕt thóc thêi kú kÕ ho¹ch 1991 –1995, §¹i héi VIII ®· kÕt luËn “ §Êt n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi tuy cßn mét sè mÆt ch­a v÷ng ch¾c song ®· t¹o ®­îc tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang thêi kú ph¸t triÓn míi ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”. Trong 5 n¨m (1996 – 2000) ®]îc x¸c ®Þnh lµ b­íc rÊt quan träng cña thêi kú ph¸t triÓn míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Môc tiªu vµ c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn cña kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996 –2000) ®· ®­îc x©y dùng víi møc phÊn ®Êu rÊt cao, c¶ vÒ tèc ®é, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn tõ giai ®o¹n lÊy æn ®Þnh kinh tÕ x· héi lµm träng t©m sang giai ®o¹n lÊy ph¸t triÓn lµm träng t©m ®Æt ra yªu cÇu rÊt cao, rÊt toµn diÖn theo chiÒu s©u c¶i c¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ph¶i chãng h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý ®ñ søc vËn hµnh th«ng suèt, h­íng nÒn kinh tÕ ®i vµo ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. N¨m n¨m (1996 – 2000) bªn c¹nh mét sè thuËn lîi, n­íc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc: nh÷ng yÕu kÐm vèn cã cña nÒn kinh tÕ, nh÷ng ®ît thiªn tai lín liªn tiÕp, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸, t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc diÔn biÕn phøc t¹p. Trong hoµn c¶nh ®ã, toµn §¶ng vµ toµn d©n ta ra søc thùc iÖn NghÞ quyÕt §¹i héi VIII, ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng: tæng GDP t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 6,7%/n¨m, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 12,2%/n¨m, gi¸ trÞ c¸c hµng dÞch vô t¨ng 6,4%/n¨m, tæng kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay: kho¶ng 50 tû USD, t¨ng b×nh qu©n 18,6%/n¨m (nguån: v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX). Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu cßn nh÷ng yÕu kÐm, khuyÕt ®iÓm: nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ mÊy n¨m ®Çu chËm ( n¨m 1996 9,3%, n¨m 1999; 4,8%, s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2000; 6,2%) mét sè chØ tiªu ®Ò ra kh«ng ®¹t ( nhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 9 – 10% nh­ng chØ ®¹t 6,7%/n¨m). MÆc dï cã nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch gay g¾t, bÞ thiÖt h¹i lín do thiªn tai liªn tôc x¶y ra, nh­ng nh×n chung viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc ( 1991 – 2000) ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng: tæng s¶n phÈm trong n­íc sau 10 n¨m t¨ng gÊp ®«i, tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn n¨m 2000 ®¹t 25% GDP, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trung b×nh 7,5%/n¨m ( nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­). Tõ t×nh tr¹ng khan hiÕm, s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thiÕt yÕu nay ®· ®¶m b¶o l­¬ng thùc, thùc phÈm nhiÒu lo¹i tiªu dïng cã dù tr÷ ... kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Tõ chç bÞ bao v©y kinh tÕ, n­íc ta ®· chñ ®éng tranh thñ thêi c¬ tõng b­íc héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi kinh tÕ thÕ giíi, thu hót ®¸ng kÓ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ nguån tµi trî chÝnh thøc cña n­íc ngoµi. MÆt kh¸c tr×nh ®é d©n trÝ, chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ tÝnh n¨ng ®éng trong x· héi ®­îc n©ng cao, ®êi sèng cña tÇng líp nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn. 3. TÝnh toµn diÖn trong ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. a. TiÕp tôc t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña s¶n xuÊt hµng ho¸. S¶n xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× thÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn nghÜa lµ s¶n phÈm hµng ho¸ quyÕt ®Þnh thÞ tr­êng, song bªn c¹nh ®ã thÞ tr­êng còng t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt hµng ho¸, nã t¸c ®éng thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ khi thÞ tr­êng cµng ®­îc më réng th× quy m« s¶n xuÊt cµng ®­îc t¨ng lªn vµ sù ph©n líp trong s¶n xuÊt ngµy cµng s©u s¾c. Trong ®iÒu kiÖn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé vµ toµn diÖn cã phÇn nµo ®ã c¶n trë viÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµm cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn kh«ng ®óng b¶n chÊt. Trong thêi gian tíi viÖc cÊp thiÕt lµ x©y dùng vµ hoµn chØnh mét c¸ch toµn diÖn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng, cô thÓ lµ: Mét lµ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô. ThÞ tr­êng hµng ho¸ vµ di¹ch vô lµ tÊt yÕu nßng cèt cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Cã thÞ tr­êng hµng ho¸ ph¸t triÓn míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®a d¹ng. §Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy, mét mÆt ph¶i ra søc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ g× mµ thÞ tr­êng cÇn vµ mÆt kh¸c ph¶i n©ng cao søc mua cña thÞ tr­êng trong n­íc, c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, chó ý thÞ tr­êng c¸c vïng cã nhiÒu khã kh¨n. Më réng thªm thÞ tr­êng míi ë n­íc ngoµi. Hai lµ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng søc lao ®éng. ë n­íc ta thÞ tr­êng lao ®éng ch­a ph¸t triÓn tuy nhiªn theo quan ®iÓm toµn diÖn lao ®éng lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy, ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc, viÖc më réng thÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc cÇn cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña nhµ n­íc b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt chÝnh s¸ch ®Ó t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng vÒ viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tù t×m viÖc lµm, n©ng cao tr×nh ®é, ®µo t¹o l¹i häc nghÒ míi. Ba lµ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn. Ph¸t triÓn nhanh thÞ tr­êng vèn, nhÊt lµ thÞ tr]êng vèn dµi h¹n vµ trung h¹n lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ cã t¨ng tr­ëng cao. H×nh thµnh ®ång bé thÞ tr­êng tiÒn tÖ: t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt Nam. Tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n an toµn hiÖu qu¶. Bèn lµ, tæ chøc qu¶n lý tèt thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n. §Êt ®ai lµ thuéc quyÒn së h÷u cña toµn d©n, kh«ng ph¶i cña t­ nh©n, kh«ng cho phÐp viÖc mua b¸n ®Êt ®ai, thùc hiÖn tèt ®óng luËt ®Êt ®ai, x¸c ®Þnh ®óng gi¸ c¸c lo¹i ®Êt ®ai ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶. Ch¨m lo gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhµ ë cho nh©n d©n ë nh÷ng vïng ®« thÞ ph¸t triÓn, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia x©y dùng vµ kinh doanh nhµ ë theo sù h­íng dÉn vµ qu¶n lý cña nhµ n­íc. b. Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX kh¼ng ®Þnh: c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh; trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cô thÓ §¶ng ta cã nh÷ng chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nh­ sau: Mét lµ, kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt chÊt l­îng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. Hai lµ, kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. Ph¸t triÓn hîp t¸c x· hé kinh doanh tæng hîp ®a ngµnh hoÆc chuyªn ngµnh. Nhµ n­íc gióp hîp t¸c x· ®µo t¹o c¸n bé, øng dông khoa häc kü thuËt, trong khi më réng thÞ tr­êng, x©y dùng c¸c quü hé trî ph¸t triÓn hîp t¸c x·, gi¶i quyÕt nî tån ®äng. KhuyÕn khÝch tÝch luü vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vèn tËp thÓ trong hîp t¸c x·. Ba lµ, kinh tÕ c¸ nh©n tiÓu thñ c¶ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ®Ó ph¸t triÓn: khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn, lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp hoÆc ph¸t triÓn lín h¬n. Bèn lµ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn réng r·i trong nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. T¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lý ®Ó kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn trªn nh÷ng ®Þnh h­íng ­u tiªn cña nhµ n­íc, kÓ c¶ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi; chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn, b¸n cæ phÇn cho ng­¬­× lao ®éng; liªn doanh liªn kÕt víi nhau, víi kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ nhµ n­íc. X©y dùng quan hÖ tèt gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. N¨m lµ, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc ph¸t triÓn ®a d¹ng d­íi c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c bªn ®Çu t­ liªn doanh. S¸u lµ, kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thuËn lîi, h­íng vµo xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm. C¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. c. TiÕp tôc ®æi míi c¸c céng cô qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN võa lµ mét ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN võa lµ mét ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cÇn ph¶i cã ®Ó vËn hµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN kh«ng thÓ thiÕu vai trß bµ ®ì, khëi x­íng, nu«i d­ìng cña nhµ n­íc. H¬n thÕ n÷a vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc cµng trë nªn cùc kú quan träng víi c¸c chøc n¨ng cñ._.