Bàn về nội dung phương pháp lập, trình bày, kiểm tra và phân tích bảng cân đối kế toán trong Doanh nghiệp

Lêi nãi ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ sù xuÊt hiÖn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp cho nh÷ng ng­êi quan t©m. Muèn t×m hiÓu nh÷ng th«ng tin ®ã nh÷ng ng­êi quan t©m ph¶i sö dông c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp do ®ã c«ng t¸c lËp b¸o c¸o tµi chÝnh trë nªn hÕt søc quan träng. B¸o c¸o tµi chÝnh lµ nh÷ng b¸o c¸o tæng hîp nhÊt vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn vµ c«ng nî còng nh­ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh trong k× cña doanh nghiÖp. Nã cßn lµ c¨n cø quan träng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp cña c¸c chñ së h÷u, c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c chñ nî hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi so víi chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp tr­íc ®©y, chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn hµnh lµ mét b­íc ®ét ph¸ c¨n b¶n: hÖ thèng biÓu mÉu ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc quèc tÕ, sè l­îng b¸o c¸o tµi chÝnh ®· gi¶m ®i ®¸ng kÓ, viÖc lËp vµ xÐt duyÖt b¸o c¸o ®­îc ®¬n gi¶n, Ýt tèn kÐm vÒ c«ng søc vµ thêi gian. Tuy vËy hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn hµnh vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Trong khu«n khæ mét ®Ò ¸n m«n häc em muèn ®Ò cËp ®Õn nh÷ng tån t¹i trong viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n – b¸o c¸o tµi chÝnh quan träng nhÊt do ®ã em chän ®Ò tµi: “ Bµn vÒ néi dung ph­¬ng ph¸p lËp, tr×nh bµy, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong doanh nghiÖp”. §Ò ¸n gåm 3 phÇn PhÇn I: Vai trß vÞ trÝ cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ cña doanh nghiÖp vµ nguyªn t¾c lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n PhÇn II: Ph­¬ng ph¸p lËp, kiÓm tra, ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn néi dung, ph­¬ng ph¸p lËp, tr×nh bµy, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong doanh nghiÖp. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian, tµi liÖu vµ tr×nh ®é, ®Ò ¸n cßn cã nh÷ng thiÕu sãt mong c« gãp ý vµ söa ch÷a cho em. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Néi dung PhÇn I: Vai trß, vÞ trÝ cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong ho¹t ®éng qu¶n lÝ doanh nghiÖp vµ nguyªn t¾c lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n I.VÞ trÝ, vai trß b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ 1.Kh¸i niÖm B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ b¸o c¸o kÕ to¸n chñ yÕu ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn cña doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh d­íi h×nh th¸i tiÒn tÖ. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã kÕt cÊu theo d¹ng b¶ng c©n ®èi sè d­ cña c¸c TK kÕ to¸n víi c¸c chØ tiªu ®­îc ph©n lo¹i theo tr×nh tù phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lÝ. 2.Vai trß vÞ trÝ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n -B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cho biÕt toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n mµ doanh nghiÖp hiÖn cã vµ nguån vèn theo c¬ cÊu tµi s¶n vµ c¬ cÊu nguån vèn ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c tµi s¶n ®ã ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. -B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ tµi liÖu quan träng ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ tæng qu¸t t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tr×nh ®é sö dông vèn vµ triÓn väng kinh tÕ cña ®¬n vÞ. Tõ sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nhµ ph©n tÝch cã thÓ tÝnh to¸n ra c¸c chØ tiªu thùc tÕ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ th«ng sè tµi chÝnh kh¸c cña doanh nghiÖp nh­ x¸c ®Þnh kÕt cÊu tµi s¶n vµ nguån vèn, kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng vµ tù tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng s½n sµng thanh to¸n, t×nh h×nh nî vµ kh¶ n¨ng vay nî cña doanh nghiÖp… -B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cung cÊp c¸c th«ng tin kinh tÕ tµi chÝnh vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh doanh nghiÖp trong k× ho¹t ®éng vµ nh÷ng dù ®o¸n trong t­¬ng lai cho nhµ qu¶n lÝ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c. Nhµ qu¶n lÝ c¨n cø vµo nh÷ng th«ng tin nµy ®Ó ra quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sao cho ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nh÷ng ng­êi quan t©m kh¸c nh­ Nhµ n­íc, c¸c nhµ ®Çu t­, chñ nî, ng©n hµng… ®Òu muèn biÕt t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh­ thÕ nµo ®Ó xem xÐt cã nªn ®Çu t­ thªm cho doanh nghiÖp hay kh«ng 3.Thêi h¹n lËp vµ göi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp (kh«ng n»m trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp kh¸c) cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®Òu ph¶i lËp vµ göi b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung vµ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nãi riªng theo ®óng quy ®Þnh. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc lËp vµ göi vµo cuèi mçi quý -§èi víi b¸o c¸o quý: thêi h¹n göi b¸o c¸o tµi chÝnh lµ chËm nhÊt 20 ngµy sau khi kÕt thóc quý ®èi víi doanh nghiÖp ®éc lËp hoÆc doanh nghiÖp n»m trong c¬ cÊu cña doanh nghiÖp kh¸c hoÆc 45 ngµy sau khi kÕt thóc quý ®èi víi lo¹i h×nh tæng c«ng ty. -§èi víi b¸o c¸o n¨m: thêi h¹n nép lµ 30 ngµy sau khi n¨m kÕt thóc ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh, c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp hoÆc doanh nghiÖp n»m trong c¬ cÊu doanh nghiÖp kh¸c hoÆc 90 ngµy sau khi n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ®èi víi c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c lo¹i h×nh HTX. N¬i nhËn b¸o c¸o tµi chÝnh C¸c lo¹i h×nh DN Thêi h¹n lËp N¬i göi b¸o c¸o ThuÕ Tµi chÝnh Thèng kª §¨ng kÝ kinh doanh CÊp trªn DN Nhµ n­íc Quý, n¨m ´ ´ ´ ´ ´ DN ngoµi quèc doanh N¨m ´ ´ ´ DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi N¨m ´ ´ ´ II.Nguyªn t¾c lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. 1.Nguyªn t¾c lËp vµ tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung. a.Ho¹t ®éng liªn tôc Khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña doanh nghiÖp. B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc lËp trªn c¬ së gi¶ ®Þnh lµ doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng liªn tôc vµ sÏ tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh doanh b×nh th­êng trong t­¬ng lai gÇn, trõ khi doanh nghiÖp cã ý ®Þnh còng nh­ buéc ph¶i ngõng ho¹t ®éng, hoÆc thu hÑp ®¸ng kÓ quy m« cña m×nh. Khi ®¸nh gi¸, nÕu Gi¸m ®èc doanh nghiÖp biÕt ®­îc cã nh÷ng ®iÒu kh«ng ch¾c ch¾n liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn cã thÓ g©y nghi ngê lín vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña doanh nghiÖp th× nh÷ng ®iÒu kh«ng ch¾c ch¾n ®ã cÇn ®­îc nªu râ. NÕu b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng ®­îc lËp trªn c¬ së ho¹t ®éng liªn tôc, th× sù kiÖn nµy cÇn nªu râ, cïng víi c¬ së dïng ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ lÝ do khiÕn cho doanh nghiÖp kh«ng ®­îc coi lµ ho¹t ®éng liªn tôc. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña doanh nghiÖp, Gi¸m ®èc doanh nghiÖp cÇn ph¶i xem xÐt mäi th«ng tin cã thÓ dù ®o¸n ®­îc tèi thiÓu trßng vßng 12 th¸ng tíi kÓ tõ ngµy kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n. b.C¬ së dån tÝch. Doanh nghiÖp ph¶i lËp b¸o c¸o tµi chÝnh theo c¬ së kÕ to¸n dån tÝch, ngo¹i trõ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c luång tiÒn. Theo c¬ së kÕ to¸n dån tÝch, c¸c giao dÞch vµ sù kiÖn ®­îc ghi nhËn vµo thêi ®iÓm ph¸t sinh, kh«ng c¨n cø vµo thêi ®iÓm thùc thu, thùc chi tiÒn ®­îc ghi nhËn vµo sæ kÕ to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c k× kÕ to¸n liªn quan. C¸c kho¶n chi phÝ ®­îc ghi nhËn vµo B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh theo nguyªn t¾c phï hîp gi÷a doanh thu vµ chi phÝ. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông nguyªn t¾c phï hîp kh«ng cho phÐp ghi nhËn trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nh÷ng kho¶n môc kh«ng tho¶ m·n ®Þnh nghÜa tµi s¶n hoÆc nî ph¶i tr¶. c.NhÊt qu¸n ViÖc tr×nh bµy vµ ph©n lo¹i c¸c kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i nhÊt qu¸n tõ niªn ®é nµy sang niªn ®é kh¸c trõ khi cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ b¶n chÊt c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hoÆc khi xem xÐt l¹i viÖc tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh cho thÊy r»ng cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi ®Ó cã thÓ tr×nh bµy mét c¸ch hîp lÝ h¬n c¸c giao dÞch vµ c¸c sù kiÖn hoÆc mét chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c yªu cÇu cã yªu cÇu cã sù thay ®æi trong viÖc tr×nh bµy. Doanh nghiÖp cã thÓ tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh theo mét c¸ch kh¸c khi mua s¾m hoÆc thanh lÝ lín c¸c tµi s¶n, hoÆc khi xem xÐt l¹i c¸ch tr×nh b¸o c¸o tµi chÝnh. ViÖc thay ®æi c¸ch tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh chØ ®­îc thùc hiÖn khi cÊu tróc tr×nh bµy míi sÏ ®­îc duy tr× l©u dµi trong t­¬ng lai hoÆc nÕu lîi Ých cña c¸ch tr×nh bµy míi ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng. Khi cã sù thay ®æi, th× doanh nghiÖp ph¶i ph©n lo¹i l¹i c¸c th«ng tin mang tÝnh so s¸nh cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ ph¶i gi¶i tr×nh lÝ do vµ ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi ®ã trong phÇn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh d.Träng yÕu vµ tËp hîp Tõng kho¶n môc träng yÕu ph¶i ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt trong b¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c kho¶n môc kh«ng träng yÕu th× kh«ng ph¶i tr×nh bµy riªng rÏ mµ ®­îc tËp hîp vµo nh÷ng kho¶n môc cã cïng tÝnh chÊt hoÆc chøc n¨ng. Khi tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh, mét th«ng tin ®­îc coi lµ träng yÕu nÕu kh«ng tr×nh bµy hoÆc tr×nh bµy thiÕu chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã cã thÓ lµm sai lÖch ®¸ng kÓ b¸o c¸o tµi chÝnh, lµm ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh kinh tÕ cña ng­êi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh. TÝnh träng yÕu phô thuéc vµo quy m« vµ tÝnh chÊt c¸c kho¶n môc ®­îc ®¸nh gi¸ trong c¸c t×nh huèng cô thÓ nÕu c¸c kho¶n môc nµy kh«ng ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt. §Ó x¸c ®Þnh mét kho¶n môc hay mét tËp hîp c¸c kho¶n môc lµ träng yÕu ph¶i ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt quy m« cña nã. Tuú theo c¸c t×nh huèng cô thÓ, tÝnh chÊt hoÆc quy m« cña tõng kho¶n môc cã thÓ nh©n tè quyÕt ®Þnh tÝnh träng yÕu.Tuy nhiªn, c¸c kho¶n môc quan träng cã tÝnh chÊt hoÆc cïng chøc n¨ng kh¸c nhau ph¶i ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch riªng rÏ. NÕu mét kho¶n môc kh«ng mang tÝnh träng yÕu th× nã ®­îc tËp hîp víi c¸c kho¶n ®Çu môc kh¸c cã cïng tÝnh chÊt hoÆc chøc n¨ng trong b¸o c¸o tµi chÝnh hoÆc tr×nh bµy trong phÇn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. Tuy nhiªn, cã nh÷ng kho¶n môc kh«ng ®­îc coi lµ träng yÕu ®Ó cã thÓ ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, nh­ng l¹i ®­îc coi lµ träng yÕu ®Ó tr×nh bµy riªng biÖt trong phÇn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. Theo nguyªn t¾c träng yÕu, doanh nghiÖp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n cô thÓ nÕu c¸c th«ng tin ®ã kh«ng cã tÝnh träng yÕu. e.Bï trõ C¸c kho¶n môc tµi s¶n vµ nî ph¶i tr¶ tr×nh bµy trªn b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng ®­îc bï trõ, trõ kho mét chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c quy ®Þnh cho phÐp bï trõ. C¸c kho¶n môc doanh thu, thu nhËp kh¸c vµ chi phÝ ®­îc bï trõ khi ®­îc quy ®Þnh t¹i mét chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c hoÆc c¸c kho¶n l·i, lç vµ c¸c chi phÝ cã liªn quan ph¸t sinh tõ giao dÞch vµ c¸c sù kiÖn gièng nhau hoÆc t­¬ng tù vµ kh«ng cã tÝnh träng yÕu. C¸c tµi s¶n vµ nî ph¶i tr¶, c¸c kho¶n thu nhËp vµ chi phÝ cã tÝnh träng yÕu ph¶i ®­îc b¸o c¸o riªng biÖt. ViÖc bï trõ c¸c sè liÖu trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc b¶ng c©n ®èi kÒ to¸n, ngo¹i trõ tr­êng hîp viÖc bï trõ nµy ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña giao dÞch hoÆc sù kiÖn, sÏ kh«ng cho phÐp ng­êi sö dông hiÓu ®­îc c¸c giao dÞch hoÆc sù kiÖn ®­îc thùc hiÖn vµ dù tÝnh ®­îc c¸c luång tiÒn trong t­¬ng lai cña doanh nghiÖp. ChuÈn mùc kÕ to¸n sè 14 “Doanh thu vµ thu nhËp kh¸c” quy ®Þnh doanh thu ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ trÞ hîp lý cña nh÷ng kho¶n ®· thu hoÆc cã thÓ thu ®­îc, trõ ®i tÊt c¶ c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu. Trong ho¹t ®éng kinh doanh th«ng th­êng, doanh nghiÖp thùc hiÖn nh÷ng giao dÞch kh¸c kh«ng lµm ph¸t sinh doanh thu. KÕt qu¶ cña c¸c giao dÞch nµy sÏ ®­îc tr×nh bµy b»ng c¸ch khÊu trõ c¸c kho¶n chi phÝ cã liªn quan ph¸t sinh trong cïng mét giao dÞch vµo kho¶n thu nhËp t­¬ng øng, nÕu c¸ch tr×nh bµy nµy ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña c¸c giao dÞch hoÆc sù kiÖn ®ã. Ch¼ng h¹n nh­ l·i vµ lç ph¸t sinh trong viÖc thanh lý c¸c tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t­ dµi h¹n, ®­îc tr×nh bµy b»ng c¸ch khÊu trõ gi¸ trÞ ghi sæ cña tµi s¶n vµ c¸c kho¶n chi phÝ thanh lý cã liªn quan vµo gi¸ b¸n tµi s¶n hoÆc c¸c kho¶n chi phÝ ®­îc hoµn l¹i theo tho¶ thuËn hîp ®ång víi bªn thø ba (vÝ dô hîp ®ång cho thuª l¹i hoÆc thÇu l¹i) ®­îc tr×nh bµy theo gi¸ trÞ thuÇn sau khi ®· khÊu trõ ®i kho¶n ®­îc hoµn tr¶ t­¬ng øng. C¸c kho¶n l·i vµ lç ph¸t sinh tõ mét nhãm c¸c giao dÞch t­¬ng tù sÏ ®­îc h¹ch to¸n theo gi¸ trÞ thuÇn, vÝ dô c¸c kho¶n l·i vµ lç ph¸t sinh tõ mua, b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh v× môc ®Ých th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, c¸c kho¶n l·i vµ lç nµy cÇn ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt nÕu quy m«, tÝnh chÊt hoÆc t¸c ®éng cña chóng yªu cÇu ph¶i ®­îc tr×nh bµy riªng biÖt theo quy ®Þnh cña ChuÈn mùc “L·i, lç thuÇn trong k×, c¸c sai sãt c¬ b¶n vµ c¸c thay ®æi trong chÝnh s¸ch kÕ to¸n”. f.Cã thÓ so s¸nh C¸c th«ng tin b»ng sè liÖu trong b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m ®Ó so s¸nh gi÷a c¸c k× kÕ to¸n ph¶i ®­îc tr×nh bµy t­¬ng øng víi c¸c th«ng tin b»ng sè liÖu trong b¶n b¸o c¸o tµi chÝnh cña k× tr­íc. C¸c th«ng tin so s¸nh cÇn ph¶i bao gåm c¶ c¸c th«ng tin diÔn gi¶i b»ng lêi nÕu ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt gióp cho nh÷ng ng­êi sö dông hiÓu râ ®­îc b¸o c¸o tµi chÝnh cña kú hiÖn t¹i. Khi thay ®æi c¸ch tr×nh bµy hoÆc c¸ch ph©n lo¹i c¸c kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh, th× ph¶i ph©n lo¹i l¹i c¸c sè liÖu so s¸nh (trõ khi viÖc nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc) nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng so s¸nh víi kú hiÖn t¹i, vµ ph¶i tr×nh bµy tÝnh chÊt, sè liÖu vµ lý do viÖc ph©n lo¹i l¹i. NÕu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc viÖc ph©n lo¹i l¹i c¸c sè liÖu t­¬ng øng mang tÝnh so s¸nh th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i nªu râ lý do vµ tÝnh chÊt cña nh÷ng thay ®æi nÕu ph©n lo¹i l¹i c¸c sè liÖu ®­îc thùc hiÖn . Tr­êng hîp kh«ng thÓ ph©n lo¹i c¸c th«ng tin mang tÝnh so s¸nh ®Ó so s¸nh víi kú hiÖn t¹i, nh­ tr­êng hîp mµ c¸ch thøc thu nhËp c¸c sè liÖu trong c¸c kú tr­íc ®©y kh«ng cho phÐp thùc hiÖn viÖc ph©n lo¹i l¹i ®Ó t¹o ra nh÷ng th«ng tin so s¸nh, th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i tr×nh bµy tÝnh chÊt cña c¸c ®iÒu chØnh lÏ ra cÇn ph¶i thùc hiÖn ®èi víi c¸c th«ng tin sè liÖu mang tÝnh so s¸nh. ChuÈn mùc “ L·i, lç thuÇn trong k×, c¸c sai sãt c¬ b¶n vµ c¸c thay ®æi trong chÝnh s¸ch kÕ to¸n” ®­a ra quy ®Þnh vÒ c¸c ®iÒu chØnh cÇn thùc hiÖn ®èi víi c¸c th«ng tin mang tÝnh so s¸nh trong tr­êng hîp c¸c thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch kÕ to¸n ®­îc ¸p dông cho c¸c kú tr­íc. g.KÕt cÊu vµ néi dung chñ yÕu cña b¸o c¸o tµi chÝnh Trong b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy c¸c th«ng tin sau ®©y: Tªn vµ ®Þa chØ cña doanh nghiÖp b¸o c¸o, nªu râ b¸o c¸o tµi chÝnh nµy lµ b¸o c¸o tµi chÝnh riªng cña doanh nghiÖp hay b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt cña tËp ®oµn, kú b¸o c¸o, ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, ®¬n vÞ tiÒn tÖ dïng ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh C¸c th«ng tin quy ®Þnh trªn ®­îc tr×nh bµy trªn mçi b¸o c¸o tµi chÝnh. Tuú tõng tr­êng hîp, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸ch tr×nh bµy thÝch hîp nhÊt c¸c th«ng tin nµy. Tr­êng hîp b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc tr×nh bµy trªn c¸c trang ®iÖn tö th× c¸c trang t¸ch rêi nhau ®Òu ph¶i tr×nh bµy c¸c th«ng tin kÓ trªn nh»m ®¶m b¶o cho ng­êi sö dông dÔ hiÓu c¸c th«ng tin ®­¬c cung cÊp. h.Kú b¸o c¸o B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc lËp Ýt nhÊt cho tõng thêi kú kÕ to¸n n¨m. Tr­êng hîp ®Æc biÖt, mét doanh nghiÖp cã thÓ thay ®æi ngµy kÕt thóc kú kÕ to¸n n¨m dÉn ®Õn viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh cho mét niªn ®é kÕ to¸n cã thÓ dµi h¬n hoÆc ng¾n h¬n mét n¨m d­¬ng lÞch. Tr­êng hîp nµy doanh nghiÖp cÇn ph¶i nªu râ: lý do ph¶i thay ®æi ngµy kÕt thóc kú kÕ to¸n n¨m vµ c¸c sè liÖu t­¬ng øng nh»m ®Ó so s¸nh ®­îc tr×nh bµy trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, b¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ vµ phÇn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh cã liªn quan, trong tr­êng hîp nµy lµ kh«ng thÓ so s¸nh ®­îc víi c¸c sè liÖu cña niªn ®é hiÖn ®¹i. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt, ch¼ng h¹n mét doanh nghiÖp sau khi ®­îc mua l¹i bëi mét doanh nghiÖp kh¸c cã ngµy kÕt thóc niªn ®é kh¸c, cã thÓ ®­îc yªu cÇu hoÆc quyÕt ®Þnh thay ®æi ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh cña m×nh. Tr­êng hîp nµy kh«ng thÓ so s¸nh ®­îc sè liÖu cña niªn ®é hiÖn t¹i vµ sè liÖu ®­îc tr×nh bµy nh»m môc ®Ých so s¸nh, do ®ã doanh nghiÖp ph¶i gi¶i tr×nh lý do thay ®æi ngµy thµnh lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. 2.Nguyªn t¾c lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n -Hoµn thµnh viÖc ghi sæ kÕ to¸n, cuèi k× kho¸ sæ kÕ to¸n, tÝnh ra sè d­ cuèi k× c¸c TK. §èi chiÕu sè liÖu gi÷a TK tæng hîp vµ TK ph©n tÝch, gi÷a sè liÖu thùc tÕ kiÓm kª vµ sè liÖu trªn sæ s¸ch kÕ to¸n, nÕu cã chªnh lÖch ph¶i t×m nguyªn nh©n vµ ®iÒu chØnh . -LÊy sè liÖu cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31-12 n¨m tr­íc ®Ó ghi vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n n¨m nay ë cét ®Çu n¨m vµ kh«ng ®­îc thay ®æi, nÕu cã thay ®æi ph¶i gi¶i tr×nh. -VÒ nguyªn t¾c c¸c TK d­ bªn Nî ta vµo TK bªn Tµi s¶n, nh÷ng TK cã sè d­ bªn Cã ta vµo bªn Nguån vèn trõ mét sè tr­êng hîp sau: +Nh÷ng TK dù phßng gi¶m gi¸ tµi s¶n vµ hao mßn TSC§ cã sè d­ Cã nh­ng vÉn ghi bªn Tµi s¶n nh­ng ghi ©m. +TK chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n, chªnh lÖch tû gi¸, lîi nhuËn ch­a ph©n phèi cã thÓ d­ Nî hoÆc d­ Cã. NÕu cã sè d­ Nî th× vÉn ®Ó bªn Nguån vèn nh­ng ghi ©m. -Nh÷ng TK Nî ph¶i thu, TK Nî ph¶i tr¶ kh«ng lÊy sè d­ cña TK tæng hîp ®Ó ghi vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ph¶i lÊy sè chi tiÕt c¸c TK ph©n tÝch ®Ó ghi vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. NÕu sè chi tiÕt cña TK ph©n tÝch cã sè d­ Nî th× ghi vµo bªn Tµi s¶n, nÕu cã sè d­ Cã th× ghi vµo bªn Nguån vèn. -C¨n cø vµo chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®Ó lÊy sè liÖu tõ cÊp 1, cÊp 2 hoÆc tËp hîp sè liÖu cña nhiÒu TK ®Ó vµo sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. -§èi víi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña toµn doanh nghiÖp (bao gåm nhiÒu ®¬n vÞ trùc thuéc cã b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n riªng nh­ tæng c«ng ty, liªn hiÖp xÝ nghiÖp) khi lËp cÇn tiÕn hµnh bï trõ c¸c chØ tiªu sau: +Vèn kinh doanh c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc: lÊy phÇn d­ Nî TK 1361 trªn sæ C¸i cña ®¬n vÞ chÝnh trõ ®i phÇn d­ Cã trªn TK 411 trªn sæ C¸i cña ®¬n vÞ trùc thuéc (chi tiÕt vèn cÊp trªn cÊp). Nãi c¸ch kh¸c, chØ tiªu nµy sÏ ®­îc bï trõ víi chØ tiªu “Nguån vèn kinh doanh”trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc (phÇn vèn do cÊp trªn cÊp). +Ph¶i tr¶ hoÆc ph¶i thu c¸c ®¬n vÞ néi bé: lÊy sè d­ Cã TK 336 trõ ®i d­ Nî cña TK 1368 trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña ®¬n vÞ chÝnh vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc, kÕt qu¶ chóng sÏ bï trõ cho nhau. +Nguån vèn kinh doanh: lÊy sè d­ Cã cña TK 411 cña ®¬n vÞ chÝnh céng víi sè d­ Cã TK 411 c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc (trõ vèn cÊp trªn cÊp). +C¸c chØ tiªu kh¸c cßn l¹i ®­îc tÝnh b»ng c¸ch céng sè häc t­¬ng øng sè liÖu trªn tÊt c¶ c¸c b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña c¶ ®¬n vÞ chÝnh vµ ®¬n vÞ trùc thuéc. §èi víi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n riªng cña c¸c ®¬n vÞ (chÝnh trùc thuéc) th× kh«ng ph¶i bï trõ. III.ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc vÒ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1.So s¸nh chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam víi chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vÒ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Nh×n chung chuÈn mùc ViÖt Nam vÒ lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®· cã nhiÒu thay ®æi vµ phï hîp h¬n víi ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ (ISA I) t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi.B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin minh b¹ch vµ h÷u Ých cho c¸c ®èi t­îng quan t©m. TÝnh minh b¹ch cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc ®¶m b¶o th«ng qua viÖc c«ng bè ®Çy ®ñ vµ cã thuyÕt minh râ rµng nh÷ng th«ng tin h÷u Ých, cÇn thiÕt cho viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh cña c¸c ®èi t­îng quan t©m. Tr­íc ®©y hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp, ph­¬ng ph¸p lËp vµ tr×nh bµy c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã nhiÒu ®iÓm kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong còng nh­ ngoµi n­íc. §Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi, t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ s¸t thùc víi t×nh h×nh thùc tÕ. ChØ cã hoµn thiÖn hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh míi cã thÓ cung cÊp th«ng tin minh b¹ch, ®¸ng tin cËy ®Õn nh÷ng ng­êi quan t©m, t¹o niÒm tin ®Ó hä ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp. HÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh hiÖn nay ®­îc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 167/200/Q§-BTC ngµy 25-10-2000 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vµ ®­îc söa ®æi bæ sung theo Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ngµy 9-10-2002 vµ Th«ng t­ sè 105/2003/TT-BTC ngµy 04/11/2003 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vµ míi nhÊt lµ chuÈn mùc kÕ to¸n sè 21 “Tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh” ban hµnh ngµy 30-12-2003 theo QuyÕt ®Þnh sè 234/2003/Q§-BTC ®· tu©n theo c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vÒ c¬ b¶n. C¸c nguyªn t¾c chung cña chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ nh­: ho¹t ®éng liªn tôc, c¬ së dån tÝch, phï hîp, nhÊt qu¸n, träng yÕu vµ tËp hîp, bï trõ, th«ng tin so s¸nh…còng ®· ®­îc ®­a vµo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam, thÓ hiÖn sù hoµ nhËp cña kÕ to¸n ViÖt Nam vµo kÕ to¸n quèc tÕ. Tuy nhiªn, hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc ®­îc hoµn thiÖn ®Ó võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam võa ®¶m b¶o hoµ nhËp víi th«ng lÖ quèc tÕ. 2.Kinh nghiÖm c¸c n­íc trªn thÕ giíi vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh 2.1.Kinh nghiÖm cña Mü VÒ ph­¬ng ph¸p lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña Mü còng nh­ cña ViÖt Nam ®Òu tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c chung cña chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ nh­ng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ còng nh­ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc lµ kh¸c nhau nªn yªu cÇu vÒ th«ng tin tªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh¸c nhau do ®ã c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt. -N­íc ta ®Êt ®ai lµ së h÷u nhµ n­íc, doanh nghiÖp chØ ®­îc giao quyÒn sö dông ®Êt nªn ®iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n b»ng kho¶n môc “QuyÒn sö dông ®Êt”. Trong ®ã ë Mü, ®Êt ®ai lµ tµi s¶n c¸ nh©n, ®­îc xem lµ tµi s¶n riªng cña doanh nghiÖp nªn ®­îc ph¶n ¸nh ngay trong phÇn TSC§ b»ng kho¶n môc “§Êt ®ai”. Tuy nhiªn, nÕu ®Êt ®ai nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn sau nµy nh­ng hiÖn nay ch­a sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh th× l¹i ®­îc xÕp vµo chØ tiªu “Tµi s¶n ®Çu t­”. Sù kh¸c nhau trong c¸ch ph©n lo¹i nµy lµ do quan niÖm kh¸c nhau vÒ h×nh thøc së h÷u ®èi víi ®Êt ®ai nh­ng viÖc s¾p xÕp chi tiÕt ®Êt ®ai ®· ®­a vµo sö dông vµ ch­a ®­a vµo sö dông trong kÕ to¸n Mü sÏ thuËn lîi cho viÖc qu¶n lÝ, sö dông ®Êt h¬n. ë n­íc ta, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nÕu thõa ®Êt kh«ng sö dông ph¶i tr¶ l¹i cho Nhµ n­íc cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c ph¶i cã dù ¸n ®Çu t­ míi ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt nªn ®Êt ®ai thõa ch­a sö dông Ýt x¶y ra trong thùc tÕ nªn trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng cã chØ tiªu nµy. -C¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®­îc ph©n chia trong 2 phÇn t¸ch biÖt lµ §Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n vµ §Çu t­ tµi chÝnh dµi h¹n ®èi víi kÕ to¸n ViÖt Nam nh­ng kÕ to¸n Mü chóng ®­îc xÕp chung vµo kho¶n môc Tµi s¶n ®Çu t­ mµ kh«ng cã sù ph©n biÖt ng¾n h¹n hay dµi h¹n. Th«ng th­êng, c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc s¾p xÕp theo møc ®é thanh kho¶n gi¶m dÇn mµ thùc tÕ møc ®é thanh kho¶n cña chøng kho¸n ng¾n h¹n vµ dµi h¹n lµ rÊt kh¸c nhau nªn viÖc ph©n lo¹i nh­ kÕ to¸n ViÖt Nam sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tÝnh c¸c chØ tiªu thanh to¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n dÔ dµng h¬n còng nh­ viÖc qu¶n lÝ vèn l­u ®éng vµ vèn cè ®Þnh. -KÕ to¸n ViÖt Nam coi c¸c kho¶n doanh nghiÖp øng tr­íc cho ng­êi b¸n lµ kho¶n nî ph¶i thu vµ ®­îc xÕp vµo chØ tiªu “Tr¶ tr­íc cho ng­êi b¸n” môc Nî ph¶i thu cña phÇn TSL§ bªn Tµi s¶n trong khi ®ã kÕ to¸n Mü l¹i ®­a vµo “Thu nhËp øng tr­íc” trong môc Nî hiÖn hµnh cña bªn Nguån vèn. -B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ViÖt Nam cßn ph¶n ¸nh chØ tiªu “ Chi sù nghiÖp” bao gåm chi sù nghiÖp n¨m tr­íc vµ chi sù nghiÖp n¨m nay. Chi sù nghiÖp n¨m tr­íc lµ tæng sè chi b»ng nguån vèn kinh phÝ sù nghiÖp, kinh phÝ dù ¸n ®­îc cÊp n¨m tr­íc nh­ng ch­a ®­îc quyÕt to¸n t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o. Chi sù nghiÖp n¨m nay ph¶n ¸nh tæng sè chi b»ng nguån vèn kinh phÝ sù nghiÖp, kinh phÝ dù ¸n ®­îc cÊp n¨m b¸o c¸o ch­a ®­îc duyÖt t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o. C¸c chØ tiªu nµy chØ tån t¹i trong trong thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc, Nhµ n­íc cÊp kinh phÝ cho doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh do vËy trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña Mü vµ Ph¸p ®Òu kh«ng cã chØ tiªu nµy. 2.2.Kinh nghiÖm cña Ph¸p Kh¸c víi kÕ to¸n ViÖt Nam, c¸c kho¶n môc cña kÕ to¸n Ph¸p s¾p xÕp theo thø tù t¨ng dÇn cña tÝnh thanh kho¶n nªn bÊt ®éng s¶n ®­îc xÕp tr­íc Tµi s¶n l­u ®éng, vèn riªng ®­îc s¾p xÕp tr­íc c¸c kho¶n Nî ph¶i thu trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Còng nh­ kÕ to¸n Mü, kÕ to¸n Ph¸p còng coi ®Êt ®ai lµ tµi s¶n riªng nªn nã còng ®­îc xÕp vµo chØ tiªu “BÊt ®éng s¶n h÷u h×nh” nh­ng kÕ to¸n Ph¸p còng kh«ng chia thµnh ®Êt dai ®· sö vµ ®Êt ®ai ch­a sö dông dïng cho môc ®Ých ph¸t triÓn sau nµy. Trong c¸ch tr×nh bµy b¶ng biÓu th× gi¸ trÞ hao mßn vµ dù phßng kh«ng ®­îc ®­a vµo chØ tiªu dßng mµ ®­îc ®­a lªn cét nªn ë bªn Tµi s¶n gåm 4 cét lµ: chØ tiªu, trÞ gi¸ gép, trõ khÊu hao vµ dù phßng, trÞ gi¸ thuÇn. Ngoµi lËp dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n, ph¶i thu khã ®ßi, hµng tån kho vµ dÞch vô dë dang kÕ to¸n Ph¸p cßn lËp dù phßng gi¶m gi¸ bÊt ®éng s¶n h÷u h×nh, bÊt ®éng s¶n v« h×nh, rñi ro vµ tæn phÝ. Do ®ã trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n c¸c chØ tiªu “ BÊt ®éng s¶n v« h×nh” vµ “BÊt ®éng s¶n h÷u h×nh” ®Òu cã gi¸ trÞ cña kho¶n dù phßng (nÕu ®· ®­îc lËp) vµ chØ tiªu “Dù phßng” ë phÇn Vèn riªng bªn Nguån tµi trî ph¶n ¸nh møc dù phßng ®· lËp theo quy ®Þnh vµ dù phßng rñi ro vµ tæn phÝ. PhÇn II: Ph­¬ng ph¸p lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n I.Ph­¬ng ph¸p lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1.C¬ së sè liÖu ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. §Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo c¸c tµi liÖu chñ yÕu sau -B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31-12 n¨m tr­íc -Sæ C¸i TK tæng hîp vµ TK ph©n tÝch . -B¶ng ®èi chiÕu sè ph¸t sinh vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan. 2.Ph­¬ng ph¸p lËp vµ tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Cét sè ®Çu n¨m c¨n cø vµo sè liÖu ë cét sè cuèi k× trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31-12 n¨m tr­íc. Cét sè cuèi n¨m ®­îc lËp nh­ sau; a.PhÇn Tµi s¶n A.Tµi s¶n l­u ®éng vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ tµi s¶n l­u ®éng (TSL§) vµ c¸c kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n cã ®Õn thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o. §©y lµ nh÷ng lo¹i tµi s¶n cã thêi gian lu©n chuyÓn ng¾n, th­êng lµ trong vßng 1 n¨m hoÆc mét chu k× kinh doanh. TSL§ vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n bao gåm: vèn b»ng tiÒn, ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n, c¸c kho¶n ph¶i thu, gi¸ trÞ tµi s¶n dù tr÷ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, chi phÝ sù nghiÖp ®· chi nh­ng ch­a ®­îc quyÕt to¸n vµ TSL§ kh¸c. I.TiÒn: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé tiÒn hiÖn cã cña doanh nghiÖp bao gåm tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn. Sè liÖu ghi vµo phÇn nµy c¨n cø vµo sè d­ Nî cuèi k× TK 111, 112, 113. II.C¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n (sau khi ®· trõ dù phßng gi¶m gi¸) bao gåm ®Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n vµ ®Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n kh¸c. C¸c kho¶n ®Çu t­ ng¾n h¹n ®­îc ph¶n ¸nh trong phÇn nµy lµ c¸c kho¶n ®Çu t­ cã thêi h¹n thu håi vèn d­íi 1 n¨m hoÆc trong mét chu k× kinh doanh. Sè liÖu ®Ó vµo chØ tiªu nµy lµ sè d­ Nî TK 121, 128 vµ sè d­ Cã cuèi k× cña TK 129. III.C¸c kho¶n ph¶i thu: lµ nh÷ng kho¶n kh¸ch hµng cßn nî doanh nghiÖp vµ c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c. §©y lµ nh÷ng kho¶n mµ doanh nghiÖp thùc sù cã kh¶ n¨ng thu ®­îc vµ ®­îc tÝnh b»ng tæng sè d­ Nî cuèi k× cña c¸c TK 131 “Ph¶i thu kh¸ch hµng”, TK 133 “ ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc khÊu trõ”, TK136 “Ph¶i thu néi bé”, TK1388 “Ph¶i thu kh¸c”, TK 337 “Ph¶i thu theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch hîp ®ång x©y dùng”, TK331 “øng tr­íc cho nhµ cung cÊp”, trõ ®i sè d­ Cã trªn TK 139 “ Dù phßng ph¶i thu khã ®ßi”. IV.Hµng tån kho: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh gi¸ vèn cña c¸c lo¹i vËt t­, hµng ho¸ hµng tån kho dù tr÷ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp (gi¸ trÞ sau khi ®· trõ dù phßng gi¶m gi¸ ë thêi ®iÓm b¸o c¸o) Sè liÖu ®Ó tÝnh chØ tiªu nµy c¨n cø vµo sè d­ Nî cuèi k× cña c¸c TK151 “Hµng mua ®ang ®i ®­êng”, TK 152 “ Nguyªn vËt liÖu”, TK 153 “ C«ng cô dông cô”, TK 154 “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”, TK155 “Thµnh phÈm”, TK 156 “Hµng ho¸”, TK 157 “Hµng göi b¸n” trõ ®i sè d­ Cã trªn TK 159 “Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho” V.TSL§ kh¸c: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh c¸c lo¹i TSL§ kh¸c ch­a ®­îc ph¶n ¸nh trong c¸c chØ tiªu trªn. Sè liÖu ®Ó tÝnh chØ tiªu nµy c¨n cø vµo sè d­ Nî trªn TK 141 “T¹m øng”, TK1421 “Chi phÝ tr¶ tr­íc”, TK 1422 “Chi phÝ chê kÕt chuyÓn”, TK 1381 “ Tµi s¶n thiÕu chê xö lÝ” vµ TK 144 “CÇm cè, kÝ quü, kÝ c­îc ng¾n h¹n”. VI.Chi sù nghiÖp: ph¶n ¸nh c¸c chØ tiªu thuéc nguån kinh phÝ ch­a ®­îc duyÖt bao gåm c¶ chi n¨m tr­íc vµ chi n¨m nay. Sè liÖu c¨n cø vµo sè d­ Nî TK 161 mµ chi tiÕt lµ TK 1611 vµ TK 1612. B.TSC§ vµ ®Çu t­ dµi h¹n: lµ chØ tiªu tæng qu¸t ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§, c¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh dµi h¹n, chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang, c¸c kho¶n kÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n vµ chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o. I.TSC§: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ cßn l¹i cña toµn bé TSC§ h÷u h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh vµ TSC§ v« h×nh ®­îc ph¶n ¸nh theo c¶ nguyªn gi¸ vµ gi¸ trÞ hao mßn. Sè liÖu ghi trªn c¸c chØ tiªu nµy ë phÇn nguyªn gi¸ lµ sè d­ Nî cuèi k× trªn sæ C¸i TK 211, TK212, TK 213 cßn phÇn hao mßn lµ sè d­ Cã trªn sæ C¸i TK 214 ®­îc chi tiÕt theo c¸c TK cÊp 2 lµ TK 2141, TK 2142, TK 2143. II.C¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh dµi h¹n: bao gåm c¸c kho¶n ®Çu t­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu dµi h¹n, ®Çu t­ liªn doanh, thuª TSC§ dµi h¹n cã thêi gian thu håi trªn 1 n¨m. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña c¸c kho¶n ®Çu t­ dµi h¹n. Sè liÖu ®Ó ghi vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ tæng sè d­ Nî cuèi k× cña c¸c TK 221 “§Çu t­ chøng kho¸n dµi h¹n”, TK 222 “ Gãp vèn liªn doanh”, TK 228 “§Çu t­ dµi h¹n kh¸c” trõ ®i sè d­ Cã cuèi k× TK 229 “Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t­ dµi h¹n” III.Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang: chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ TSC§ ®ang mua s¾m, chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, chi phÝ söa ch÷a lín TSC§ dë dang hoÆc ®· hoµn thµnh nh­ng ch­a bµn giao hoÆc ch­a quyÕt to¸n. Sè liÖu ghi vµo chØ tiªu x©y dùng c¬ b¶n dë dang lµ sè d­ Nî cuèi k× trªn sæ C¸i Tk 241 “ X©y dùng c¬ b¶n dë dang” IV.C¸c kho¶n kÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n: ph¶n ¸nh c¸c kho¶n tiÒn doanh nghiÖp ®em kÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o. Sè liÖu ghi trªn chØ tiªu nµy lµ sè d­ Nî trªn sæ C¸i TK 244 “ KÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n”. V.Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n: ph¶n ¸nh sè chi phÝ ®· thùc sù chi ra nh­ng cã quy m« lín vµ liªn quan ®Õn nhiÒu k× kinh doanh nªn ch­a ®­îc tÝnh hÕt vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong k× b¸o c¸o mµ ph¶i ph©n bæ trong nhiÒu k×. Sè liÖu ghi vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ sè d­ Nî trªn sæ C¸i TK242 “ Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n”. Tæng céng phÇn Tµi s¶n: ph¶n ¸nh tæng gi¸ trÞ thuÇn hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o, bao gåm TSC§,TSL§ vµ c¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n, dµi h¹n. b.PhÇn Nguån vèn A.Nî ph¶i tr¶: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé nî ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm b¸o c¸o, gåm nî ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n. I.Nî ng¾n h¹n: lµ nh÷ng kho¶n nî mµ doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ph¶i thanh to¸n trong vßng mét n¨m hay mét chu k× kinh doanh. Sè liÖu ®Ó ghi vµo c¸c chØ tiªu nµy ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy sè d­ Cã cuèi k× cña c¸c tµi kho¶n: TK 311 “Vay ng¾n h¹n”, TK 315 “Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶”, T K 331 “Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n”, TK 131 “Ng­êi mua øng tr­íc tiÒn”, TK 333 “ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ n­íc”, TK 334 “Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn”, TK 336 “Ph¶i tr¶ néi bé”, TK 337 “Ph¶i tr¶ theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch hîp ®ång x©y dùng”, TK 338 “Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c”. II.Nî dµi h¹n: lµ nh÷ng kho¶n nî cã thêi gian thanh to¸n trªn mét n¨m gåm vay dµi h¹n, nî dµi h¹n. Sè liÖu ghi vµo chØ tiªu trªn lµ sè d­ Cã cña TK341 “Vay dµi h¹n”, TK 342 “Nî dµi h¹n” vµ TK 343 “Tr¸i phiÕu ph¸t hµnh” trªn sæ C¸i. III.Nî kh¸c: lµ chØ tiªu tæng h._.îp ph¶n ¸nh c¸c kho¶n nhËn ký quü, ký c­îc dµi h¹n.Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu nµy lµ sè d­ Cã cuèi k× trªn sæ c¸i cña c¸c TK 335 “Chi phÝ ph¶i tr¶”, TK3381 “Tµi s¶n thõa chê xö lý”, TK 344 “NhËn ký quü, ký c­îc dµi h¹n”. B.Nguån vèn chñ së h÷u: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé nguån vèn thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp, c¸c quü cña doanh nghiÖp vµ phÇn kinh phÝ sù nghiÖp ®­îc ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp, kinh phÝ qu¶n lý do c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc nép cÊp trªn. I.Nguån vèn- quü: Ph¶n ¸nh toµn bé nguån vèn thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp, bao gåm nguån vèn kinh doanh, quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. Sè liÖu ®Ó ghi vµo chØ tiªu trªn lµ sè d­ Cã cuèi k× cña c¸c tµi kho¶n:TK 411 “Nguån vèn kinh doanh”, TK 412 “Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n”, TK 413 “Chªnh lÖch tû gi¸”, TK 414 “Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn”, TK 415 “Quü dù phßng tµi chÝnh”, TK 421 “L·i ch­a ph©n phèi”,TK 441 “Nguån vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n”. Tr­êng hîp c¸c TK 412, 413, 421 cã sè d­ Nî cuèi k× th× ®­îc ghi b»ng bót to¸n ®á hoÆc ghi sè tiÒn cña chØ tiªu trong dÊu ®¬n( xxx) II. Nguån kinh phÝ: lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh tæng sè kinh phÝ ®­îc cÊp ®Ó chi tiªu cho c¸c ho¹t ®éng ngoµi kinh doanh nh­ kinh phÝ sù nghiÖp ®­îc ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp hoÆc kinh phÝ qu¶n lý do c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc nép lªn ®· chi tiªu nh­ng ch­a ®­îc duyÖt quyÕt to¸n hoÆc ch­a sö dông. Sè liÖu dùa vµo d­ Cã cuèi k× trªn sæ c¸i cña c¸c tµi kho¶n: TK 431 “Quü khen th­ëng vµ phóc lîi”, TK 451 “Quü qu¶n lý cña cÊp trªn”, TK 461 “Nguån kinh phÝ sù nghiÖp”, TK 466 “Nguån kinh phÝ ®· h×nh thµnh TSC§”. Tæng céng nguån vèn: Ph¶n ¸nh tæng sè c¸c nguån h×nh thµnh tµi s¶n cña doanh nghiÖp. Ngoµi c¸c chØ tiªu ®­îc lËp trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nh­ trªn cßn cã mét sè chØ tiªu ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. C¸c chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh nh÷ng tµi s¶n kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp nh­ng doanh nghiÖp ®ang qu¶n lý hoÆc sö dông vµ mét sè chØ tiªu bæ sung kh«ng thÓ ph¶n ¸nh trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. §Æc ®iÓm cña nh÷ng tµi kho¶n nµy lµ ghi ®¬n, t¨ng ghi bªn Nî, gi¶m ghi bªn Cã. Thuéc lo¹i nµy bao gåm: -TK 001-Tµi s¶n thuª ngoµi. -TK 002-VËt t­, hµng ho¸ nhËn gi÷ hé, nhËn gia c«ng. -TK 003-Hµng ho¸ nhËn b¸n hé, kÝ göi. -TK 004-Nî khã ®ßi ®· xö lý. -TK 007-Ngo¹i tÖ c¸c lo¹i. -TK 008-H¹n møc kinh phÝ. -TK009-Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n MÉu b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hiÖn hµnh lµ MÉu sè B01-DN ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 167/2000/Q§-BTC ngµy 25/10/2000, bæ sung theo Th«ng t­ sè 89/2002/TT-BTC ngµy 09/10/2002 vµ Th«ng t­ sè 105/2003/TT-BTC ngµy 04/11/2003 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh Bé, tæng c«ng ty §¬n vÞ… b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Tõ ngµy…th¸ng…n¨m §¬n vÞ tÝnh Tµi s¶n M· sè Sè ®Çu n¨m Sè cuèi n¨m 1 2 3 4 A.Tµi s¶n l­u ®éng vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n 100 I.TiÒn 110 1.TiÒn mÆt t¹i quü(gåm c¶ ng©n phiÕu) 111 2.TiÒn göi ng©n hµng 112 3.TiÒn ®ang chuyÓn. 113 II.C¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n 120 1.§Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n 121 2.§Çu t­ ng¾n h¹n kh¸c 128 3.Dù phßng gi¶m gi¸®Çu t­ ng¾n h¹n(*) 129 III.C¸c kho¶n ph¶i thu 130 1.Ph¶i thu cña kh¸ch hµng 131 2.Tr¶ tr­íc cho ng­êi b¸n 132 3.ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc khÊu trõ 133 4.Ph¶i thu néi bé 134 -Vèn kinh doanh ë c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc 135 -Ph¶i thu néi bé kh¸c 136 5.Ph¶i thu theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch hîp ®ång x©y dùng 137 6.C¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c 138 7.Dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi (*) 139 IV.Hµng tån kho 140 1.Hµng mua ®ang ®i ®­êng 141 2.Nguyªn liÖu, vËt liÖu tån kho 142 3.C«ng cô, dông cô trong kho 143 4.Chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh 144 5.Thµnh phÈm tån kho 145 6.Hµng ho¸ tån kho 146 7.Hµng göi ®i b¸n 147 8.Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho (*) 149 V.Tµi s¶n l­u ®éng kh¸c 150 1.T¹m øng 151 2.Chi phÝ tr¶ tr­íc 152 3.Chi phÝ chê kÕt chuyÓn 153 4.Tµi s¶n thiÕu chê xö lý 154 5.C¸c kho¶n cÇm cè, kÝ c­îc, kÝ quü ng¾n h¹n 155 VI.Chi sù nghiÖp 160 1.Chi sù nghiÖp n¨m tr­íc 161 2.Chi sù nghiÖp n¨m nay 162 B.TSC§ vµ ®Çu t­ dµi h¹n 200 I.Tµi s¶n cè ®Þnh 210 1.TSC§ h÷u h×nh 211 -Nguyªn gi¸ 212 -Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*) 213 2.TSC§ v« h×nh 214 -Nguyªn gi¸ 215 -Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*) 216 3TSC§ thuª tµi chÝnh 217 -Nguyªn gi¸ 218 -Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*) 219 II.C¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh dµi h¹n 220 1.§Çu t­ chøng kho¸n dµi h¹n 221 2.Gãp vèn liªn doanh 222 3.§Çu t­ dµi h¹n kh¸c 228 4.Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t­ dµi h¹n (*) 229 III.ChÝ phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang 230 IV.C¸c kho¶n kÝ quü, kÝ c­îc ng¾n dµi h¹n 240 V.Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n 241 Tæng céng tµi s¶n 250 1 2 3 4 Nguån vèn M· sè Sè ®Çu n¨m Sè cuèi n¨m A.Nî ph¶i tr¶ 300 I.Nî ng¾n h¹n 310 1.Vay ng¾n h¹n 311 2.Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶ 312 3.Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n 313 4.Ng­êi mua tr¶ tiÒn tr­íc 314 5.ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ n­íc 315 6.Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn 316 7.Ph¶i tr¶ cho c¸c ®¬n vÞ néi bé 317 8.C¸c kho¶n ph¶i tr¶ ph¶i, nép kh¸c 318 9.Ph¶i tr¶ thep tiÕn ®é kÕ ho¹ch hîp ®ång x©y dùng 319 II.Nî dµi h¹n 320 1.Vay dµi h¹n 321 2.Nî dµi h¹n 322 3.Tr¸i phiÕu ph¸t hµnh 323 III.Nî kh¸c 330 1.Chi phÝ ph¶i tr¶ 331 2.Tµi s¶n thõa chê xö lÝ 332 3.NhËn kÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n 333 B.Nguån vèn chñ së h÷u 400 I.Nguån vèn vµ quü 410 1.Nguån vèn kinh doanh 411 2.Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n 412 3.Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i 413 4.Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn 414 5.Quü dù phßng tµi chÝnh 415 6.Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi 416 7.Nguån vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n 417 II.Nguån kinh phÝ vµ quü kh¸c 420 1.Quü khen th­ëng vµ phóc lîi 411 2.Quü qu¶n lÝ cÊp trªn 423 3.Nguån kinh phÝ sù nghiÖp 424 -Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m tr­íc 425 -Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m nay 426 4.Nguån kinh phÝ ®· h×nh thµnh TSC§ 427 Tæng céng nguån vèn 430 Ghi chó: Sè liÖu trong c¸c chØ tiªu cã dÊu (*) ®­îc ghi b»ng sè ©m d­íi h×nh thøc ghi trong ngoÆc ®¬n ( ) Ng­êi lËp biÓu KÕ to¸n tr­ëng Gi¸m ®èc (KÝ hä tªn) (KÝ hä tªn) (KÝ hä tªn) II.KiÓm tra b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n C«ng t¸c kiÓm tra ®­îc thùc hiÖn bëi bé phËn kiÓm to¸n néi bé hoÆc c¸c kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o th«ng tin b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ trung thùc, hîp lÝ. Tuy nhiªn, th«ng tin do c¸c kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp cung cÊp sÏ chÝnh x¸c h¬n do hä kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp tõ phÝa doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt vµ gian lËn trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn sÏ sö dông ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ, c¸c kiÓm to¸n viªn th­êng kiÓm tra c¸c mèi quan hÖ vµ c¸c kho¶n môc sau. 1.KiÓm tra tÝnh c©n b»ng vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu néi bé trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n TÝnh c©n b»ng vÒ mÆt l­îng gi÷a gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån vèn trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua ph­¬ng tr×nh kÕ to¸n c¬ b¶n Tµi s¶n = Nguån vèn Tµi s¶n = Vèn chñ së h÷u + Nî ph¶i tr¶ Sè liÖu tæng céng cña tµi s¶n lu«n b»ng sè liÖu tæng céng cña nguån vèn t¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m hay cuèi n¨m. Bªn c¹nh tÝnh c©n ®èi, cÇn kiÓm tra viÖc tÝnh to¸n sè häc c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c. Mçi chØ tiªu tæng hîp gåm nhiÒu chØ tiªu chi tiÕt cÊu thµnh = TSL§ vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n + TSC§ vµ ®Çu t­ dµi h¹n = Nî ph¶i tr¶ + Nguån vèn chñ së h÷u trong ®ã TSL§ = TiÒn + §Çu t­ ng¾n h¹n + Nî ph¶i thu + Hµng tån kho + TSL§ kh¸c + Chi sù nghiÖp +TiÒn= TiÒn mÆt + TiÒn göi ng©n hµng + TiÒn ®ang chuyÓn +§Çu t­ ng¾n h¹n = §Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n + §Çu t­ ng¾n h¹n kh¸c – Dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n ng¾n h¹n +Nî ph¶i thu = Ph¶i thu kh¸ch hµng + øng tr­íc cho ng­êi b¸n + ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc khÊu trõ + Ph¶i thu néi bé + Ph¶i thu theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch hîp ®ång x©y dùng + Ph¶i thu kh¸c – Dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi. +Hµng tån kho = Hµng mua ®ang ®i ®­êng + Nguyªn vËt liÖu + C«ng cô dông cô + Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang + Hµng ho¸ + Hµng göi b¸n – Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho. +TSL§ kh¸c = T¹m øng + Chi phÝ tr¶ tr­íc +Chi phÝ chê kÕt chuyÓn + Tµi s¶n thiÕu chê xö lÝ + CÇm cè kÝ quü, kÝ c­îc ng¾n h¹n TSC§ vµ ®Çu t­ dµi h¹n = TSC§ + §Çu t­ dµi h¹n + Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang + KÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n + Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n. +TSC§ = TSC§ h÷u h×nh + TSC§ v« h×nh + TSC§ thuÕ tµi chÝnh. +§Çu t­ dµi h¹n = §Çu t­ chøng kho¸n dµi h¹n + Gãp vèn liªn doanh + §Çu t­ dµi h¹n kh¸c – Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t­ dµi h¹n Nî ph¶i tr¶ = Nî ng¾n h¹n + Nî dµi h¹n + Nî kh¸c. +Nî ng¾n h¹n = Vay ng¾n h¹n + Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶ + Ph¶i tr¶ ng­êi b¸n + Kh¸ch hµng øng tr­íc + ThuÕ, lÖ phÝ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ Nhµ n­íc + Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn + Ph¶i tr¶ néi bé + Ph¶i tr¶ kh¸c + Ph¶i tr¶ theo tiÕn ®é kÕ ho¹ch ho¹t ®éng x©y dùng. +Nî dµi h¹n = Vay dµi h¹n + Nî dµi h¹n + Tr¸i phiÕu ph¸t hµnh +Nî kh¸c = Tµi s¶n thõa chê xö lÝ + Chi phÝ ph¶i tr¶ + NhËn kÝ quü, kÝ c­îc dµi h¹n Nguån vèn chñ së h÷u = Nguån vèn vµ quü + Nguån vèn vµ quü kh¸c +Nguån vèn vµ quü = Nguån vèn s¶n xuÊt kinh doanh + Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n + chªnh lÖch tû gi¸ + Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn + Quü dù phßng tµi chÝnh +Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi + Nguån vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n +Nguån vèn vµ quü kh¸c = Quü khen th­ëng + Quü phóc lîi + Quü qu¶n lÝ cÊp trªn + Nguån kinh phÝ + Nguån kinh phÝ h×nh thµnh TSC§ 2.KiÓm tra mèi quan hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c. HÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh ViÖt Nam bao gåm b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, b¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ, thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh ®Òu ®­îc lËp vµo cuèi quý ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp nªn sè liÖu c¸c chØ tiªu ph¶i thèng nhÊt víi nhau do ®ã cã thÓ kiÓm tra b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n th«ng qua c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c. Nguyªn t¾c kiÓm tra -T¹i cïng mét thêi ®iÓm trÞ sè c¸c chØ tiªu ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ph¶i b»ng trÞ sè cña cïng chØ tiªu ®ã nªu nã ®­îc ph¶n ¸nh ë b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c. -Cïng mét chØ tiªu, trÞ sè cuèi k× quý tr­íc ph¶i thèng nhÊt víi trÞ sè ®Çu k× cña b¸o c¸o tµi chÝnh quý nµy -TrÞ sè cuèi k× cña c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lu«n lu«n b»ng trÞ sè ®Çu k× céng víi sè t¨ng trong k× trõ ®i sè gi¶m trong k×. -Cïng mét chØ tiªu ®­îc ph¶n ¸nh ë b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm ph¶i thèng nhÊt víi nhau cho dï chØ tiªu ®ã ®­îc tÝnh to¸n mét c¸ch kh¸c nhau Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra ph¶i chó ý ®Õn ®Õn c¸c chØ tiªu nh­: tiÒn, c¸c kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh ng¾n h¹n, nî ph¶i tr¶, thuÕ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ n­íc…®©y lµ c¸c chØ tiªu hay x¶y ra sai sãt mµ nguyªn nh©n cã thÓ do kÕ to¸n nhÇm lÉn nh­ng còng cã thÓ do cè t×nh ®iÒu chØnh theo dông ý riªng cña ng­êi qu¶n lÝ. Nh÷ng sai sãt do nguyªn nh©n nhÇm lÉn th­êng dÔ ph¸t hiÖn nh­ng nh÷ng gian lËn do kÕ to¸n cè t×nh thùc hiÖn th× khã ph¸t hiÖn h¬n nhiÒu do ®· cã sù chuÈn bÞ cÈn thËn. Muèn ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng gian lËn nay ph¶i cã sù kiÓm tra cña ®éi ngò kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp. 3.KiÓm tra nguån sè liÖu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 3.1.Nguyªn gi¸ TSC§ Nguyªn gi¸ TSC§ lµ mét trong nh÷ng c¨n cø vµ lµ c¬ së quan träng x¸c ®Þnh møc khÊu hao ph¶i trÝch v× vËy nã cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ vµ ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép. Do vËy nguyªn gi¸ còng lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu cÇn ph¶i kiÓm tra xem cã thùc sù hîp lÝ hay kh«ng. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 03 “Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh” nguyªn gi¸ TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau -NÕu doanh nghiÖp mua TSC§ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ¸p dông theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th× gi¸ mua lµ gi¸ ch­a tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. -NÕu doanh nghiÖp mua TSC§ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ¸p dông theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc TSC§ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hoÆc sö dông cho phóc lîi, sù nghiÖp th× gi¸ mua lµ gi¸ cã tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. -Mua TSC§ theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm, tr¶ gãp: nguyªn gi¸ b»ng gi¸ mua tr¶ ngay, sè chªnh lÖch gi÷a tæng tiÒn thanh to¸n víi gi¸ mua tr¶ ngay ®­îc tÝnh vµo chi phÝ theo k× h¹n thanh to¸n. -TSC§ mua d­íi h×nh thøc trao ®æi +Trao ®æi t­¬ng tù: nguyªn gi¸ TSC§ lµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®em di trao ®æi +Trao ®æi kh«ng t­¬ng tù: nguyªn gi¸ TSC§ lµ gi¸ trÞ hîp lÝ cña tµi s¶n nhËn vÒ hoÆc tµi s¶n ®em ®i trao ®æi vµ kho¶n chªnh lÖch (nÕu cã) -TSC§ do Nhµ n­íc cÊp: nguyªn gi¸ TSC§ lµ gi¸ trÞ tµi s¶n ghi trªn biªn b¶n bµn giao céng víi c¸c chi phÝ (nÕu cã) -TSC§ do cÊp trªn cÊp: nguyªn gi¸ lµ gi¸ trÞ cßn l¹i ghi trªn sæ cña ®¬n vÞ giao céng víi sè khÊu hao c¬ b¶n ®· trÝch. NÕu ph¸t sinh c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c th× nã kh«ng ®­îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ mµ tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh trong k×. -TSC§ do x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh bµn giao +TSC§ do x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh bµn giao theo ph­¬ng thøc giao thÇu: nguyªn gi¸ lµ gi¸ trÞ quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®­îc duyÖt céng víi chi phÝ trùc tiÕp (nÕu cã) +TSC§ do x©y dùng tù lµm, tù chÕ th× nguyªn gi¸ lµ gi¸ thµnh cña c«ng tr×nh hoµn thµnh hoÆc chi phÝ s¶n xuÊt ra c«ng tr×nh ®ã céng chi phÝ trùc tiÕp -TSC§ do c¸c c¸ nh©n cæ ®«ng, c¸c bªn gãp vèn kinh doanh: nguyªn gi¸ lµ do héi ®ång ®Þnh gi¸ x¸c ®Þnh céng c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c (nÕu cã) -TSC§ ®­îc tÆng, th­ëng, biÕu…nguyªn gi¸ lµ gi¸ trÞ tµi s¶n ®­îc biÕu tÆng hoÆc tham kh¶o t­¬ng ®­¬ng trªn thÞ tr­êng. Trªn thùc tÕ, cã nhiªu doanh nghiÖp cè t×nh h¹ch to¸n sai nguyªn gi¸ TSC§ do ®ã ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra chÆt chÏ theo c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. 3.2.Gi¸ thùc tÕ hµng tån kho Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ thùc tÕ hµng tån kho lµ gi¸ thùc tÕ nh­ng do ý ®å cña nhµ qu¶n lÝ nªn th­êng cã sù ®iÒu chØnh t¨ng hoÆc gi¶m gi¸ trÞ hµng tån kho, lµm gi¶m hoÆc t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch gi¶ t¹o, ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn doanh nghiÖp.Khi kiÓm tra trÞ gi¸ hµng tån kho cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau a.KiÓm tra c¸ch x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸ thu mua. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, gi¸ thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸ thu mua ®­îc tÝnh nh­ sau = + thuÕ nhËp khÈu ++ -Gi¸ mua ®­îc x¸c ®Þnh +NÕu doanh nghiÖp mua vµo dïng ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th× gi¸ mua lµ gi¸ ch­a thuÕ. +NÕu doanh nghiÖp mua vµo dïng ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc sö dông cho phóc lîi, sù nghiÖp th× gi¸ mua lµ gi¸ cã tÝnh thuÕ. -Chi phÝ thu mua gåm chi phÝ vËn chuyÓn tõ n¬i mua vÒ kho, chi phÝ b¶o qu¶n thuª kho b·i, chi phÝ b¶o hiÓm, hao hôt trong ®Þnh møc khi mua, c«ng t¸c phÝ cña ng­êi thu mua. -C¸c kho¶n gi¶m trõ gåm chiÕt khÊu th­¬ng m¹i khi doanh nghiÖp mua hµng víi sè l­îng lín, gi¶m gi¸ hµng b¸n khi hµng b¸n kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng theo quy ®Þnh. b.KiÓm tra c¸ch thøc ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng b¸n ra vµ cßn l¹i trong k× Chi phÝ thu mua hµng ho¸ cã liªn quan ®Õn c¶ hµng cßn l¹i vµ hµng tiªu thô trong k×. ViÖc ph©n bæ chi phÝ thu mua kh«ng chÝnh x¸c sÏ lµm sai lÖch gi¸ trÞ hµng cßn l¹i vµ gi¸ vèn hµng b¸n ra tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn. Do ®ã, cÇn xem xÐt néi dung ph©n bæ vµ tiªu thøc ph©n bæ mµ doanh nghiÖp lùa chän cã thèng nhÊt hay kh«ng C«ng thøc ph©n bæ = =+- c.KiÓm tra ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸, s¶n phÈm xuÊt kho. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ vËt t­, hµng ho¸, s¶n phÈm xuÊt kho nh­: nhËp tr­íc xuÊt tr­íc, nhËp sau xuÊt tr­íc, gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n, gi¸ thùc tÕ ®Ých danh, gi¸ h¹ch to¸n…Mçi ph­¬ng ph¸p sÏ cho mét kÕt qu¶ kh¸c nhau tuú thuéc vµo t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, dï sö dông ph­¬ng ph¸p nµo th× c¸ch tÝnh còng ph¶i thèng nhÊt trong c¸c th¸ng, c¸c quý, c¸c n¨m vµ khi thay ®æi ph¶i cã sù gi¶i thÝch râ rµng. d.KiÓm tra ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ s¶n phÈm dë dang Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cã qua hÖ mËt thiÕt ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh trong k× tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ vèn hµng b¸n vµ lîi nhuËn v× vËy ®¸nh gi¸ hµng tån kho ph¶i chÝnh x¸c, phï hîp víi gi¸ trÞ thùc tÕ. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang nh­: ­íc l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh t­¬ng ®­¬ng, tÝnh gi¸ theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu hoÆc nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, tÝnh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ kÕ ho¹ch hoÆc ®Þnh møc…Lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh nµo tuú thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ ë doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm nh­ng ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a c¸c k× kÕ to¸n, khi cã thay dæi ph¶i gi¶i tr×nh cô thÓ. e.KiÓm tra viÖc xuÊt dïng vµ ph©n bæ c«ng cô dông cô §èi víi c«ng cô, dông cô nhá, cÇn c¨n cø vµo môc ®Ých xuÊt dïng vµ thêi gian ph¸t huy t¸c dông cña c«ng cô, dông cô ®Ó x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p ph©n bæ cho phï hîp ( ph©n bæ 1 lÇn, 2 lÇn hay nhiÒu lÇn) NÕu c«ng cô xuÊt dïng cã quy m« lín, gi¸ trÞ cao nh»m môc ®Ých thay thÕ, trang bÞ míi hµng lo¹t th× ph¶i ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph©n bæ nhiÒu lÇn, nÕu ph©n bæ Ýt lÇn sÏ lµm chi phÝ t¨ng cao, lîi nhuËn gi¶m nªn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp còng gi¶m. C¸c doanh nghiÖp th­êng muèn ph©n bæ Ýt lÇn ®Ó nhanh chãng bï ®¾p ®­îc chi phÝ bá ra, l¹i lµm gi¶m sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép do ®ã cÇn ph¶i cã sù kiÓm tra nghiªm ngÆt, tr¸nh viÖc chi phÝ bÞ ®Èy lªn qu¸ cao. 3.3.KiÓm tra c¸c lo¹i vèn b»ng tiÒn Tr­íc hÕt vÒ tiÒn mÆt, ®©y lµ kho¶n môc hay x¶y ra c¸c hµnh vi sai ph¹m nhÊt do ®ã hµng ngµy kÕ to¸n ph¶i kiÓm tra sù phï hîp gi÷a tiÒn mÆt trªn sæ s¸ch vµ trªn thùc tÕ. Khi kiÓm tra ph¶i chó ý ®Õn c¸c bót to¸n thu, chi tiÒn mÆt cã ®­îc vµo sæ s¸ch kÞp thêi vµ ®ång thêi cã ghi ë sæ quü vµ sæ kh¸c cã liªn quan kh«ng, viÖc ghi chÐp cã chång chÐo, m©u thuÉn, lÖch l¹c vÒ thêi gian, sè liÖu, chøng tõ, quy m« c¸c nghiÖp vô nµy hay kh«ng. C¸c gian lËn vÒ tiÒn mÆt th­êng x¶y ra d­íi h×nh thøc biÓn thñ hoÆc Èn lËu tiÒn mÆt. BiÓn thñ lµ thñ ®o¹n rót tiÒn c«ng quü chi tiªu riªng råi ngôy t¹o b»ng c¸c bót to¸n gi¶ t¹o nh­ bÞa ra c¸c kho¶n chi gi¶ t¹o hoÆc ®Ó ngoµi sæ s¸ch kho¶n ph¶i thu. C¸c kho¶n chi gi¶ ®­îc t¹o lËp b»ng chøng tõ gi¶ hoÆc söa ch÷a l¹i chøng tõ cò ®Ó sö dông l¹i. C¸c kho¶n thu ®Ó ngoµi sæ s¸ch ®­îc kÕ to¸n gi÷ l¹i tiªu riªng mµ kh«ng ghi t¨ng TK111, ®Ó gi÷ ®­îc tÝnh c©n b»ng vÒ sè d­ c¸c tµi kho¶n liªn quan kÕ to¸n th­êng sö dông c¸c c¸ch sau: bá sãt kh«ng ghi bªn Cã tµi kho¶n ®èi øng liªn quan, thùc hiÖn thñ ®o¹n céng sai hoÆc mang trang sai, tiÕn hµnh ®Þnh kho¶n sai, che dÊu b»ng c¸ch tÝnh sai c¶ ë TK TiÒn mÆt vµ ë mét tµi kho¶n kh¸c. Èn lËu tiÒn mÆt lµ hµnh vi che dÊu tiÒn mÆt nh»m môc ®Ých che dÊu bít lîi nhuËn hoÆc doanh thu chÞu thuÕ. Th«ng th­êng kÕ to¸n tiÕn hµnh bá bít doanh thu b»ng tiÒn mÆt nhÊt lµ trong c¸c tr­êng hîp b¸n lÎ, ng­êi mua kh«ng ®ßi hái chøng tõ, mÆt kh¸c kÕ to¸n t×m c¸ch thæi phång chi phÝ b»ng c¸ch lËp chøng tõ gi¶, chøng tõ khèng, söa ch÷a chøng tõ, dïng c¸c chøng tõ kh«ng hîp lÖ. ViÖc Èn lËu tiÒn mÆt th­êng cã sù ®ång ý cña nh÷ng ng­êi qu¶n lÝ doanh nghiÖp, cã sù chuÈn bÞ tr­íc do ®ã ®Ó ph¸t hiÖn lµ kh«ng dÔ dµng. §èi víi tiÒn göi ng©n hµng sù gian lËn th­êng khã x¶y ra h¬n do cã sù kiÓm tra ®èi chiÕu ®Þnh k× gi÷a doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. Tuy nhiªn, nh÷ng gian lËn vÉn cã thÓ x¶y ra do ®ã cÇn theo dâi c¸c tê sÐc do kh¸ch nî giao tr¶ cho ®¬n vÞ tõ lóc nhËn ®Õn khi thu tiÒn xong. §èi víi sÐc do doanh nghiÖp ph¸t hµnh th× cÇn h¹n chÕ quyÒn kÝ sÐc. 3.4.Chi phÝ tr¶ tr­íc Chi phÝ tr¶ tr­íc lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra nh­ng víi quy m« lín cã liªn quan ®Õn nhiÒu k× kinh doanh. Do vËy ®Ó x¸c ®Þnh ®óng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong k× ph¶i t«n träng nguyªn t¾c phï hîp gi÷a doanh thu vµ chi phÝ. KÕ to¸n cÇn ph©n bæ chi phÝ tr¶ tr­íc cho c¸c k× liªn quan mét c¸ch chÝnh x¸c, tr¸nh viÖc ghi t¨ng chi phÝ tr¶ tr­íc ®Ó lµm t¨ng l·i gi¶ t¹o, t¨ng uy tÝn cho doanh nghiÖp hay ghi gi¶m chi phÝ tr¶ tr­íc, t¨ng chi phÝ kinh doanh ®Ó lµm gi¶m lîi nhuËn dÉn ®Õn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Chi phÝ tr¶ tr­íc ph¶i lµ c¸c chi phÝ hîp lÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp tr¸nh tr­êng hîp doanh nghiÖp tËp hîp c¸c chi phÝ kh«ng hîp lÝ vµo chi phÝ tr¶ tr­íc ®Ó ph©n bæ cho nhiÒu k×, ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh thùc sù cña doanh nghiÖp. 3.5.KiÓm tra chi phÝ chê kÕt chuyÓn Chi phÝ chê kÕt chuyÓn trong doanh nghiÖp lµ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lÝ doanh nghiÖp. Thùc chÊt hai chi phÝ nµy lµ chi phÝ thêi k× lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong k× mµ chóng ph¸t sinh. Tuy nhiªn, ®Ó phï hîp víi nguyªn t¾c doanh thu phï hîp vãi chi phÝ, ë nh÷ng k× mµ doanh thu thu ®­îc kh«ng ®¸ng kÓ mµ chi phÝ nµy l¹i qu¸ lín, kÕ to¸n cÇn x¸c ®Þnh l­îng chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lÝ phï hîp víi doanh thu trong k× ®Ó trõ vµo chi phÝ, phÇn cßn l¹i ®­îc coi lµ chi phÝ chê kÕt chuyÓn, sÏ ®­îc trõ vµo c¸c k× sau. §©y còng lµ chØ tiªu mµ doanh nghiÖp hay tËp hîp vµo nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng hîp lÝ cña m×nh do vËy khi kiÓm tra cÇn xem xÐt ph­¬ng thøc vµ tiªu thøc kÕt chuyÓn. 3.6.KiÓm tra chi phÝ ph¶i tr¶ Chi phÝ ph¶i tr¶ lµ nh÷ng chi phÝ thùc tÕ ch­a ph¸t sinh nh­ng ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ cña k× h¹ch to¸n. §©y lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ trong kÕ ho¹ch cña ®¬n vÞ mµ do tÝnh chÊt hoÆc yªu cÇu cña qu¶n lÝ nªn ®­îc tÝnh tr­íc vµo chi phÝ kinh doanh cho c¸c ®èi t­îng chÞu chi phÝ nh»m ®¶m b¶o cho gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lÝ doanh nghiÖp khái ®ét biÕn t¨ng khi nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy ph¸t sinh. Chi phÝ ph¶i tr¶ bao gåm: chi phÝ söa ch÷a lín TSC§ trong kÕ ho¹ch, thiÖt h¹i ngõng s¶n xuÊt trong kÕ ho¹ch, tiÒn l­¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt mang tÝnh thêi vô, tiÒn l·i vay ch­a ®Õn h¹n tr¶. Theo quy ®Þnh TK 335 “Chi phÝ ph¶i tr¶” chØ sö dông vµo ®óng niªn ®é kÕ to¸n ph¸t sinh nghÜa lµ tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d­ cuèi n¨m trõ mét sè tr­êng hîp ®­îc c¬ quan thuÕ chÊp nhËn. Tuy nhiªn, nhiÒu doanh nghiÖp cè ý bá qua kh«ng ghi hoÆc ghi Ýt ®i c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh vÒ chi phÝ tr¶ tr­íc nh»m ®­a nhiÒu chi phÝ cña n¨m sau cho n¨m nay g¸nh chÞu ®Ó lµm gi¶m lîi nhuËn doanh nghiÖp. Khi kiÓm tra ph¶i xem xÐt xem c¸c chi phÝ ®ã ®ã cã thùc sù hîp lÝ hay kh«ng ®Ó ph¶n ¸nh ®óng chi phÝ doanh nghiÖp bá ra trong k×. III.Ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1.Ph©n tÝch c¸c chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n. C¸c chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi quan t©m nh­ c¸c nhµ ®Çu t­, ng­êi cho vay, nhµ cung cÊp…Hä quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp trªn nhiÒu gãc ®é nh­ng chó ý nhÊt vÉn lµ kh¶ n¨ng thanh to¸n: LiÖu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tr¶ c¸c mãn nî hay kh«ng? C¸c mãn nî ®ã cã thÓ lµ nî ng¾n h¹n, nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶, ph¶i tr¶ nhµ cung cÊp, ph¶i tr¶ ph¶i nép kh¸c.§Ó ®¸nh gi¸ ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp cÇn ph©n tÝch c¸c chØ tiªu sau +HÖ sè thanh to¸n ng¾n h¹n hay hÖ sè thanh to¸n hiÖn hµnh cho thÊy kh¶ n¨ng cã thÓ tr¶ nî trong k× cña doanh nghiÖp ®ång thêi chØ ra ph¹m vÞ, quy m« mµ c¸c yªu cÇu cña c¸c chñ nî ®­îc trang tr¶i b»ng nh÷ng tµi s¶n cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn phï hîp víi thêi h¹n tr¶ nî HÖ sè thanh to¸n nî ng¾n h¹n = HÖ sè nµy lín h¬n hoÆc b»ng 1 chøng tá sù b×nh th­êng trong ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp nh­ng nÕu nhá h¬n 1 th× kc thanh to¸n nî ng¾n h¹n cña doanh nghiÖp thÊp. Doanh nghiÖp sÏ gÆp khã kh¨n nÕu c¸c chñ nî ®Òu muèn thanh to¸n ngay, cã thÓ doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®i vay ë n¬i kh¸c ®Ó tr¶ nî. Ta cã thÓ xem xÐt vÝ dô cô thÓ cña c«ng ty Bibica trong n¨m 2002 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n n¨m 2002 chØ tiªu Mã số Số đầu năm Số cuối kỳ A - TÀI SẢN LƯU ĐỘNG VÀ ĐTƯ NGẮN HẠN 100 106.701.529.931 96.743.897.787 I. TIỀN 110 13.439.515.561 12.505.513.684 1. Tiền mặt tại quỹ ( gồm cả ngân phiếu ) 111 2.259.278.988 1.445.429.960 2. Tiền gửi Ngân Hàng 112 11.180.236.573 9.610.083.724 3. Tiền đang chuyển 113 - 1.450.000.000 II. ĐẦU TƯ NGẮN HẠN 120 - - 1. Đầu tư chứng khoán ngắn hạn 121 - - 2. Đầu tư ngắn hạn khác 128 - - 3. Dự phòng giảm giá đầu tư ngắn hạn 129 - - III. CÁC KHOẢN PHẢI THU 130 28.018.597.846 29.347.833.091 1. Phải thu của khách hàng 131 22.358.026.819 21.666.920.938 2. Trả trước cho người bán 132 4.695.387.856 1.919.007.622 3. Thuế GTGT được khấu trừ 133 594.238.261 42.366.517 4. Phải thu nội bộ 134 - - 5. Các khoản phải thu khác 138 370.944.910 5.719.538.014 6. Dự phòng các khoản phải thu khó đòi 139 - - IV. HÀNG TỒN KHO 140 51.316.826.487 52.946.667.115 1. Hàng mua đang đi trên đường 141 2.971.391.631 - 2. Nguyên liệu. vật liệu tồn kho 142 24.864.014.853 32.293.917.717 3. Công cụ. dụng cụ trong kho 143 972.718.577 972.718.577 4. Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang 144 4.318.509.067 1.943.883.897 5.Thµnh phÈm tån kho 145 18.110.052.681 15.337.145.896 6.Hµng tån kho 146 37.016.000 - 7.Hµng göi b¸n 147 43.123.678 42.052.843 8.Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho 149 - - V.TSL§ kh¸c 150 13.926.590.037 1.943.883.897 1. Tạm ứng 151 108.120.000 197.930.526 2. Chi phí trả trước 152 1.266.192.332 1.581.866.371 3. Chi phí chờ kết chuyển 153 - - 4. Tài sản thiếu chờ xử lý 154 - - 5. Các khoản thế chấp. ký quỹ ngắn hạn 155 12.552.277.705 164.087.000 VI. Chi sự nghiệp 160 - - 1. Chi sự nghiệp năm trước 161 - - 2. Chi sự nghiệp năm nay 162 - - B. TÀI SẢN CỐ ĐỊNH VÀ ĐTƯ DÀI HẠN 200 56.166.769.908 80.455.418.457 I. TÀI SẢN CỐ ĐỊNH 210 49.257.674.662 60.153.021.732 1. Tài sản cố định hữu hình 211 48.636.381.901 59.944.635.002 - Nguyên giá 212 114.427.104.192 130.534.854.166 - Giá trị hao mòn luỹ kế 213 (65.790.722.291) (70.590.219.164) 2. Tài sản cố định thuê tài chính 214 - - - Nguyên giá 215 - - - Giá trị hao mòn luỹ kế 216 - - 3. Tài sản cố định vô hình 217 621.292.761 208.386.730 - Nguyên giá 218 659.062.853 256.080.000 - Giá trị hao mòn luỹ kế 219 (37.770.092) (47.693.270) II.CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH DÀI HẠN 220 - - 1. Đầu tư chứng khoán dài hạn 221 - - 2. Góp vốn liên doanh 222 - - 3. Các khoản đầu tư tài chính dài hạn khác 228 - - 4. Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn 229 - - III. CHI PHÍ XÂY DỰNG CƠ BẢN DỞ DANG 230 6.909.095.246 16.323.928.977 IV. CÁC KHOẢN KÝ CƯỢC, KÝ QUỸ DÀI HẠN 240 - 3.978.467.748 V. CHI PHÍ TRẢ TRƯỚC DÀI HẠN 241 - - TỔNG CỘNG TÀI SẢN 250 162.868.299.839 177.199.316.244 A - NỢ PHẢI TRẢ 300 80.295.147.248 101.384.614.253 I. NỢ NGẮN HẠN 310 73.082.666.394 95.857.739.828 1. Vay ngắn hạn 311 38.549.438.709 53.681.327.280 2. Nợ dài hạn đến hạn trả 312 1.560.000.000 1.560.000.000 3. Phải trả cho người bán 313 27.644.785.910 35.689.652.872 4. Người mua trả tiền trước 314 1.452.882.128 229.445.705 5. Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước 315 1.304.760.730 1.079.277.177 6. Phải trả công nhân viên 316 132.791.699 196.166.658 7. Phải trả các đơn vị nội bộ 317 - - 8. Các khoản phải trả phải nộp khác 318 2.438.007.218 3.421.870.136 II. NỢ DÀI HẠN 320 4.361.359.046 4.117.452.925 1. Vay dài hạn 321 4.361.359.046 4.117.452.925 2. Nợ dài hạn 322 - - III. NỢ KHÁC 330 2.851.121.808 1.409.421.500 1. Chi phí phải trả 331 1.623.954.308 - 2. Tài sản thừa chờ xử lý 332 - 331.254.000 3. Nhận ký quỹ. ký cược dài hạn 333 1.227.167.500 1.078.167.500 B. NGUỒN VỐN CHỦ SỞ HỮU 400 82.573.152.591 75.814.701.991 I. NGUỒN VỐN QUỸ 410 82.561.595.367 76.181.196.816 1. Nguồn vốn kinh doanh 411 87.972.000.000 86.997.474.000 Cổ phiếu ngân quỹ 418 (8.831.020.000) (6.588.010.602) 2. Chênh lệch đánh giá lại tài sản 412 - (22.814.764) 3. Chênh lệch tỷ giá 413 (224.234.977) - 4. Quỹ đầu tư phát triển 414 - - 5. Quỹ dự phòng tài chánh 415 1.216.832.956 1.216.832.956 6. Lãi chưa phân phối 416 2.428.017.388 (5.422.284.774) 7. Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản 417 - - II. NGUỒN KINH PHÍ 420 11.557.224 (366.494.825) 1. Quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm 421 - - 4. Nguồn kinh phí sự nghiệp 424 - - - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm trước 425 - - - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm nay 426 - - 3. Chênh lệch do hợp nhất báo cáo 428 - - C. PHẦN HÙN THIỂU SỐ 500 - - TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN 430 162.868.299.839 177.199.316.244 HÖ sè thanh to¸n nî hiÖn hµnh n¨m 2001 = = 1,46 HÖ sè thanh to¸n hiÖn hµnh n¨m 2002 = =1,01 MÆc dï hÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn hµnh cña c«ng ty Bibica vÉn lín h¬n 1 nh­ng kn¨m 2002 gi¶m so víi n¨m 2001 mµ cô thÓ lµ gi¶m 0,46 tøc 30,08%, ®iÒu nµy chøng tá c«ng ty ®ang gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nguy c¬ rñi ro trong tÝn dông ng¾n h¹n t¨ng cao. +HÖ sè thanh to¸n nhanh ®o l­êng møc ®¸p øng nhanh cña vèn l­u ®éng tr­íc c¸c kho¶n nî ng¾n h¹n HÖ sè thanh to¸n nhanh = HÖ sè nµy lín thÓ hiÖn kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh cµng cao. Thùc tÕ cho thÊy hÖ sè thanh to¸n nhanh nÕu lín h¬n hoÆc b»ng 0,5 th× t×nh h×nh t­¬ng ®èi kh¶ quan, cßn nÕu nhá h¬n 0,5 th× doanh nghiÖp cã thÓ gÆp khã kh¨n trong viÖc thanh to¸n c¸c c«ng nî, thËm chÝ ph¶i b¸n gÊp hµng ho¸ ®Ó tr¶ nî. Tuy nhiªn nÕu hÖ sè thanh to¸n nhanh qu¸ cao l¹i g©y mÊt c©n ®èi cña vèn l­u ®éng, tËp trung qu¸ nhiÒu vµo vèn b»ng tiÒn vµ chøng kho¸n ng¾n h¹n sÏ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao thËm chÝ nÕu vèn b»ng tiÒn nhiÒu thÓ hiÖn hiÖu qu¶ sö dông vèn kÐm, vßng quay vèn chËm. Theo sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña c«ng ty Bibica ta tÝnh ®­îc HÖ sè thanh to¸n nhanh n¨m 2001 = = 0,76 HÖ sè thanh to¸n nhanh n¨m 2002 = = 0,46 N¨m 2001 kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Bibica cßn ë møc ®é kh¶ quan nh­ng sang n¨m 2002, hÖ sè thanh to¸n nhanh gi¶m m¹nh tõ 0,76 cßn 0,46 (gi¶m 39,71%). Nguyªn nh©n cña viÖc hÖ sè thanh to¸n hiÖn hµnh còng nh­ hÖ sè thanh to¸n gi¶m m¹nh lµ do trong n¨m 2001 c«ng ty ®· tiÕn hµnh më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b»ng c¸ch ®Çu t­ x©y dùng nhµ m¸y b¸nh kÑo II t¹i Hµ Néi còng nh­ nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi vµ ®· ®­a vµo sö dông n¨m 2002 nªn nhu cÇu vÒ vèn l­u ®éng tµi trî cho viÖc gia t¨ng m¹nh nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt t¨ng cao. §Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nµy, Bibica ®· ph¶i huy ®éng nguån vèn tÝn dông th­¬ng m¹i vµ tÝn dông ng©n hµng lµm cho vay ng¾n h¹n gia t¨ng 15,13 tû; ph¶i tr¶ ng­êi b¸n t¨ng 8,05 tû vµ kÕt qu¶ lµ nî ng¾n h¹n t¨ng 22,78 tû. Nh­ vËy nî ng¾n h¹n t¨ng nh­ng TSL§ l¹i gi¶m ®· lµm cho hÖ sè thanh to¸n hiÖn hµnh vµ hÖ sè thanh to¸n nhanh gi¶m m¹nh. +HÖ sè thanh to¸._., vèn gãp nhá h¬n mÖnh gi¸ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn cã thÓ ph¸t hµnh víi gi¸ cao h¬n hoÆc thÊp h¬n so víi mÖnh gi¸. Theo ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ISA I “…c¸c lo¹i vèn gãp, vèn gãp tréi h¬n mÖnh gi¸ ph¶i ®­îc tr×nh bµy riªng rÏ v× th«ng tin nµy thÝch hîp víi nhu cÇu ra quyÕt ®Þnh cña nhµ ®Çu t­”. MÆt kh¸c chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam còng quy ®Þnh “Vèn chñ së h÷u gåm: vèn cña nhµ ®Çu t­, thÆng d­ vèn cæ phÇn, lîi nhuËn gi÷ l¹i, c¸c quü, lîi nhuËn ch­a ph©n phèi, chªnh lÖch tû gi¸, chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n”. HiÖn nay, th«ng tin vÒ nguån vèn doanh nghiÖp chØ ®­îc thÓ hiÖn duy nhÊt ë 1 dßng “Nguån vèn kinh doanh”, do vËy ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ nguån vèn kinh doanh trong c«ng ty cæ phÇn cÇn chi tiÕt thµnh c¸c chi tiÕt nhá nh­: + “Vèn gãp cña cæ ®«ng”: ph¶n ¸nh sè vèn gãp cña cæ ®«ng mua cæ phÇn theo tæng mÖnh gi¸ cæ phiÕu, cæ phÇn l­u hµnh trªn thÞ tr­êng. + “ThÆng d­ vèn cæ phÇn”: ph¶n ¸nh thÆng d­ vèn cã ®­îc do chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh vµ mÖnh gi¸ cæ phiÕu. ChØ tiªu nµy cã thÓ lµm t¨ng hoÆc lµm gi¶m vèn chñ së h÷u nªn cã thÓ tr×nh bµy trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n b»ng c¸ch ghi ©m nÕu thÆng d­ vèn lµm gi¶m vèn chñ së h÷u. + “Vèn bæ sung tõ kÕt qu¶ kinh doanh” ph¶n ¸nh lîi nhuËn sau thuÕ ®­îc tÝch luü l¹i ®Ó bæ sung vèn. -Bæ sung chØ tiªu “Cæ tøc b»ng cæ phiÕu – ch­a ph¸t hµnh” C¸c c«ng ty cæ phÇn niªm yÕt tr­êng tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu v× h×nh thøc nµy cã nhiÒu ­u ®iÓm. Khi tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu, tµi s¶n cña doanh nghiÖp kh«ng bÞ ¶nh h­ëng vµ phÇn cæ tøc nµy sÏ chuyÓn sang t¨ng vèn c«ng ty, ®©y lµ c¸ch ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu mµ c«ng ty cæ phÇn kh«ng ph¶i tèn thªm chi phÝ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, th«ng tin vÒ vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng t¨ng khi tr¶ sè cæ tøc b»ng cæ phiÕu chØ ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n khi cæ phiÕu míi chÝnh thøc ®­îc ph¸t hµnh. Do vËy, nã ch­a ®Ò cËp ®Õn tr­êng hîp tr×nh bµy th«ng tin liªn quan ®Õn tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu ®· c«ng bè nh­ng cæ phiÕu míi ch­a ph¸t hµnh khi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña c«ng ty cæ phÇn ®­îc lËp vµo gi÷a ngµy c«ng bè tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu vµ ngµy cæ phiÕu míi ®­îc chÝnh thøc ph¸t hµnh vµ giao dÞch. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, nÕu b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc lËp vµo gi÷a ngµy c«ng bè tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu vµ ngµy cæ phiÕu míi ®­îc chÝnh thøc ph¸t hµnh, cæ tøc tr¶ b»ng cæ phiÕu ®· c«ng bè ®­îc tr×nh bµy nh­ mét phÇn cña vèn gãp v× ®· lµm t¨ng vèn gãp cña cæ ®«ng, kh«ng lµm gi¶m tµi s¶n. Cho nªn ®Ó th«ng tin trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ph¶n ¸nh trung thùc t×nh h×nh t¨ng, gi¶m vèn chñ së h÷u cña c«ng ty cæ phÇn cÇn bæ sung chØ tiªu “Cæ phiÕu tr¶ b»ng cæ phiÕu – ch­a ph¸t hµnh” vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. -Bæ sung chØ tiªu “Cæ phiÕu ng©n quü” Cæ phiÕu ng©n quü lµ cæ phiÕu ®· ph¸t hµnh vµ ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng bëi chÝnh c«ng ty ph¸t hµnh. Khi c«ng ty cæ phÇn mua l¹i cæ phiÕu ng©n quü th× sè cæ phiÕu l­u hµnh trªn thÞ tr­êng gi¶m ®i vµ ®ång thêi vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng còng gi¶m. Theo ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ISA 1 vµ ISA 36 h­íng dÉn “…chi phÝ ph¸t sinh do c«ng ty mua l¹i cæ phiÕu do chÝnh c«ng ty ph¸t hµnh lµ mét kho¶n lµm gi¶m vèn chñ së h÷u vµ c«ng ty cæ phÇn ph¶i tr×nh bµy th«ng tin trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hay thuyÕt minh bæ sung nh­ mét dßng ®iÒu chØnh cña vèn chñ së h÷u”. §Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ vèn chñ së h÷u trªn b¸o c¸o tµi chÝnh cÇn thiÕt ph¶i bæ sung th«ng tin vÒ “Cæ phiÕu ng©n quü” trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ph¶n ¸nh chi phÝ bá ra mua cæ phiÕu lµ mét kho¶n gi¶m vèn vµ tr×nh bµy b»ng c¸ch ghi ©m ®Æt ngay trªn chØ tiªu “Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi” nh­ mét dßng ®iÒu chØnh cña vèn chñ së h÷u. -Bæ sung chØ tiªu “Vèn gäi ch­a gãp” Thùc tÕ chøng minh viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu th«ng qua h×nh thøc ®Æt mua lµ mét nhu cÇu cÊp b¸ch. §èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn khi cã nhu gäi vèn ®Ó gia t¨ng nguån vèn kinh doanh còng ®ång nghÜa víi g¸nh nÆng tr¶ cæ tøc nh­ng nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho tõng giai ®o¹n kh¸c nhau lµ kh¸c nhau nªn cã nh÷ng lóc c«ng ty thõa vèn. §iÓn h×nh lµ c«ng ty Bibica trong th¸ng 7 –2002 mua l¹i 250000 cæ phiÕu cña m×nh ®Ó lµm cæ phiÕu quü ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty trªn thÞ tr­êng, viÖc mua l¹i nµy lµ do tiÒn thanh to¸n cho dù ¸n x©y dùng nhµ m¸y Bibica II t¹i Hµ Néi ph¶i theo tiÕn ®é lµm cho nguån thÆng d­ tiÒn mÆt cña c«ng ty lín, ch­a ®­îc sö dông vµ c«ng ty quyÕt ®Þnh mua l¹i cæ phiÕu quü nh­ mét kho¶n ®Çu t­ tµi chÝnh. VÊn ®Ò nµy sÏ dÔ dµng nÕu c«ng ty sö dông h×nh thøc ®Æt mua, c«ng ty sÏ cã ®­îc nh÷ng kho¶n vèn t­¬ng øng víi tõng giai ®o¹n ®Çu t­. Nh­ vËy, ®Ó phï hîp víi thùc tr¹ng khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, h×nh thøc ®Æt mua ph¸t sinh nh»m c¶i thiÖn mét kho¶n nguån vèn ®­îc h×nh thµnh qua viÖc gãp vèn ë tõng giai ®o¹n trong t­¬ng lai, do ®ã cÇn bæ sung chØ tiªu “Vèn gäi ch­a gãp” vµo b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. -Bæ sung chØ tiªu “Lîi nhuËn gi÷ l¹i” Trong c«ng ty cæ phÇn khi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, tuú vµo môc ®Ých cña c«ng ty trong tõng giai ®o¹n, lîi nhuËn sau khi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng, ph©n phèi c¸c quü cßn gi÷ l¹i mét phÇn ®Ó thanh to¸n nî hoÆc më réng s¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng nguån vèn thÝch hîp cho nh÷ng c¬ héi t¨ng tr­ëng néi t¹i vµ bªn ngoµi c«ng ty. Do ®ã lîi nhuËn gi÷ l¹i còng lµ mét bé phËn cña nguån vèn chñ së h÷u cña c«ng ty. Nh»m ph¶n ¸nh t×nh h×nh lîi nhuËn gi÷ l¹i sö dông cho môc ®Ých riªng cña c«ng ty cÇn bæ sung chØ tiªu “Lîi nhuËn gi÷ l¹i”. -Bæ sung chØ tiªu “Ph¶i thu vèn gäi ch­a gãp cña cæ ®«ng” Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn khi thÞ tr­êng chøng kho¸n viÖc gäi vèn th«ng qua hîp ®ång ®Æt mua tÊt yÕu ph¸t sinh vµ sÏ rÊt ph¸t triÓn. Khi kÝ hîp ®ång kÝ kÕt ph¸t sinh mét kho¶n nî trong t­¬ng lai. Theo ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 24 c¸c kho¶n ph¶i thu ®­îc chi tiÕt thµnh c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng, c¸c kho¶n ph¶i thu néi bé, cac kho¶n ph¶i thu c¸c kho¶n øng tr­íc cho ng­êi b¸n, c¸c kho¶n ph¶i thu cña c¸c bªn cã liªn quan, c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c. Do vËy kho¶n nî ph¶i thu vèn gäi ch­a gãp cña cæ ®«ng ch­a ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n v× vËy cã thÓ ®­a vµo chØ tiªu “C¸c kho¶n ph¶i thu” thªm mét chi tiÕt lµ “Ph¶i thu vèn gäi ch­a gãp cña cæ ®«ng” -Bæ sung chØ tiªu “Ph¶i tr¶ cæ ®«ng” Theo ISA I trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh phÇn cæ tøc ®· ®­îc ®Ò xuÊt hoÆc c«ng bè sau ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nh­ng tr­íc khi b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc ph¸t hµnh. Nh­ vËy, nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin cã ®é tin cËy cao vÒ c¸c kho¶n thanh to¸n cña c«ng ty, cÇn bæ sung chØ tiªu “Ph¶i tr¶ cæ ®«ng” vµ ®­îc chi tiÕt theo hai néi dung lµ cæ tøc tr¶ b»ng tiÒn hay hoµn tr¶ vèn gãp cæ ®«ng. VÒ lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt trong c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, ®©y lµ b¶n b¸o c¸o tæng hîp vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, nguån h×nh thµnh tµi s¶n cña c¶ tËp ®oµn nh­ mét thùc thÓ doanh nghiÖp duy nhÊt. Khi lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau: -Ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc c¬ së vµ ph­¬ng ph¸p hîp nhÊt §©y lµ b­íc quan träng nhÊt, ®ãng vai trß ®Þnh h­íng trong viÖc lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt, gióp ng­êi lËp x¸c ®Þnh ®­îc c¸c b­íc vµ tr×nh tù thùc hiÖn hîp nhÊt. Khi lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt cÇn chó ý hai tr­êng hîp: +Tr­êng hîp c«ng ty mÑ mua toµn bé nguån vèn cæ phÇn th­êng cña c«ng ty con Khi lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cÇn l­u ý ·Nguån vèn cæ phÇn th­êng lu«n lµ nguån vèn cña c«ng ty mÑ ·C¸c kho¶n dù tr÷ hîp nhÊt lµ kho¶n dù tr÷ cña c«ng ty mÑ céng víi kho¶n dù tr÷ cña tËp ®oµn sau khi mua cæ phÇn c«ng ty con. ·C¸c kho¶n ®Çu t­ vµo c«ng ty con vµ nc cæ phÇn th­êng cña c«ng ty con ®­îc xo¸ bá trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt +Tr­êng hîp c«ng ty mÑ mua mét phÇn cæ phÇn th­êng cña c«ng ty con Cã thÓ lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo 2 ph­¬ng ph¸p ·Ph­¬ng ph¸p tØ lÖ: c¨n cø vµo phÇn tham gia cña tËp ®oµn trong c«ng ty con nh­ mét kho¶n lîi nhuËn vµ tµi s¶n. Do ®ã c¨n cø vµo sè % nguån vèn cæ phÇn th­êng mµ c«ng ty mÑ mua cña c«ng ty con ®Ó tÝnh ra c¸c kho¶n môc cÇn hîp nhÊt ·Ph­¬ng ph¸p cæ ®«ng tèi thiÓu: theo ph­¬ng ph¸p nµy cÇn tÝnh phÇn nguån vèn cßn l¹i cña c«ng ty con sau khi ®· trõ ®i phÇn c«ng ty mÑ mua cho mét ®ång së h÷u sè cæ phÇn cßn l¹i (nhá h¬n) vµ gäi lµ cæ ®«ng thiÓu sè. TËp ®oµn ph¶i tr×nh bµy râ lÝ do vµ viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p hîp nhÊt ®Ó gióp ng­êi ®äc hiÓu ®­îc b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt ®­îc lËp trªn c¬ së vµ theo ph­¬ng ph¸p nµo tõ ®ã t×m hiÓu th«ng tin trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n dÔ dµng h¬n. -§ång hãa c¸c sè liÖu kÕ to¸n Muèn ph¶n ¸nh ®­îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña tËp ®oµn mét c¸ch trung thùc, hîp lÝ th× b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hîp nhÊt ph¶i ®­îc lËp trªn c¬ së cïng sö dông mét hÖ thèng tµi kho¶n, cïng mét chÝnh s¸ch kÕ to¸n vµ ph¶i tu©n theo ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam còng nh­ ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ. NÕu c¸c c«ng ty trong tËp ®oµn n»m ë c¸c n­íc cã chÝnh s¸ch kÕ to¸n vµ thuÕ kh¸c nhau th× c¸c c«ng ty ®a quèc gia cÇn dïng bót to¸n ®iÒu chØnh lo¹i trõ ®èi víi ®èi víi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña c«ng ty con nh»m ®ång nhÊt ho¸ c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n trong tËp ®oµn. C¸c bót to¸n ®iÒu chØnh nµy kh«ng ®­îc ghi vµo sæ kÕ to¸n cña c¸c c«ng ty mµ ®­îc theo dâi b»ng hÖ thèng sæ kÕ to¸n riªng. Tr­êng hîp kh«ng thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n, doanh nghiÖp ph¶i c«ng bè ®iÒu nµy trªn b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt vµ nªu râ lÝ do, còng nh­ tØ lÖ c¸c kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt mµ c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n kh«ng ¸p dông nhÊt qu¸n ®­îc. B¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con sö dông ®Ó hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc lËp cho cïng mét k× kÕ to¸n. NÕu ngµy kÕt thóc k× kÕ to¸n lµ kh¸c nhau, c«ng ty con ph¶i lËp thªm mét b¸o c¸o tµi chÝnh cho môc ®Ých hîp nhÊt cã k× kÕ to¸n trïng víi k× kÕ to¸n cña tËp ®oµn. Trong tr­êng hîp ®iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cã thÓ ®­îc lËp vµo thêi ®iÓm kh¸c nhau cã thÓ sö dông miÔn lµ thêi gian chªnh lÖch ®ã kh«ng v­ît qu¸ 3 th¸ng. Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n b¾t buéc ®é dµi cña k× b¸o c¸o vµ sù kh¸c nhau vÒ thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i thèng nhÊt qua c¸c k×. Khi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc sö dông ®Ó hîp nhÊt cho c¸c k× kÕt thóc t¹i c¸c ngµy kh¸c nhau, ph¶i thùc hiÖn ®iÒu chØnh cho nh÷ng giao dÞch quan träng hay nh÷ng sù kiÖn quan träng x¶y ra trong c¸c k× gi÷a ngµy lËp c¸c b¸o c¸o ®ã vµ ngµy lËp b¸o c¸o c«ng ty mÑ. Trong bÊt k× tr­êng hîp nµo, sù kh¸c biÖt vÒ ngµy kÕt thóc k× kÕ to¸n kh«ng v­ît qu¸ 3 th¸ng. Bªn c¹nh ®ã ®Ó hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh cña tËp ®oµn, ®ång tiÒn h¹ch to¸n cña cac b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i thèng nhÊt. Tr­êng hîp b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty con sö dông nhiÒu ®ång tiÒn h¹ch to¸n kh¸c nhau th× tr­íc khi hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i chuyÓn ®æi vÒ mét ®ång tiÒn thèng nhÊt vµ xö lÝ c¸c kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ ph¸t sinh ®ång thêi ph¶i ghi chó râ trong b¸o c¸o tµi chÝnh. -Xem xÐt c¸c kho¶n ®Çu t­: cÇn thu thËp c¸c th«ng tin vµ tµi liÖu vÒ c¸c kho¶n ®Çu t­ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp nh­ vèn, tæng sè cæ phiÕu ph¸t hµnh, sè cæ phiÕu do tËp ®oµn n¾m gi÷ ®Ó xem møc ®é kiÓm so¸t ®èi víi tõng c«ng ty phô thuéc nh»m x¸c ®Þnh xem cã ph¶i lËp b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt kh«ng. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo môc ®Ých ®Æc biÖt ph¶i tham gia hîp nhÊt b¸o c¸o tµi chÝnh khi cã ®ñ dÊu hiÖu cho thÊy doanh nghiÖp nµy do c«ng ty lËp b¸o c¸o tµi chÝnh kiÓm so¸t. Ngoµi ra cÇn xem xÐt bï trõ c¸c sè d­ vµ c¸c nghiÖp vô vay vèn bªn ngoµi vµ lu©n chuyÓn lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn ®ång thêi triÖt tiªu c¸c sè d­ vµ c¸c nghiÖp vô c«ng nî, ph¶i thu, ph¶i tr¶ néi bé. 2.VÒ c«ng t¸c kiÓm tra Bªn c¹nh nh÷ng chØ tiªu ®· ®­îc kiÓm tra, c¸c kiÓm to¸n viªn cÇn chó ý ®Õn chØ tiªu “Hao mßn TSC§”.Trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn khÊu hao nhanh ®Ó nhanh chãng bï ®¾p ®­îc chi phÝ bá ra mua TSC§ do ®ã lµm chi phÝ t¨ng cao, gi¶m lîi nhuËn vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã thÓ chän c¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao nh­ -KhÊu hao ®­êng th¼ng (khÊu hao ®Òu) sè khÊu hao h»ng n¨m kh«ng thay ®æi trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ h÷u h×nh. §©y ph­¬ng ph¸p khÊu hao phæ biÕn nhÊt ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay v× nã kh¸ ®¬n gi¶n, dÔ ®­îc chÊp nhËn. -KhÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn: sè khÊu hao h»ng n¨m gi¶m dÇn trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ h÷u h×nh. Doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy ph¶i cã l·i vµ tû lÖ khÊu hao kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 1,5 so víi tû lÖ khÊu hao cña ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­êng th¼ng. -KhÊu hao theo sè l­îng s¶n phÈm dùa trªn tæng sè ®¬n vÞ s¶n phÈm ­íc tÝnh mµ TSC§ cã thÓ t¹o ra. Ph¶i kiÓm tra xem doanh nghiÖp cã ¸p dông nhÊt qu¸n ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®· chän Ýt nhÊt trong mét niªn ®é kÕ to¸n hay kh«ng, møc khÊu hao x¸c ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p ®ã cã chÝnh x¸c hay kh«ng. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng chi phÝ khÊu hao sÏ gãp phÇn ph¶n ¸nh ®óng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o cho b¸o c¸o tµi chÝnh trung thùc, chÝnh x¸c. 3.VÒ c«ng t¸c ph©n tÝch VÒ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, bªn c¹nh sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p so s¸nh vµ tû lÖ nªn sö dông thªm ph­¬ng ph¸p Dupont. Nã sÏ gãp phÇn ph©n tÝch kÕt hîp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n tÝch tµi chÝnh, gióp ng­êi sö dông hiÓu râ h¬n nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn trong doanh nghiÖp. Ph­¬ng tr×nh Dupont: = trong ®ã = Ta cã c«ng thøc : = §èi víi k× b¸o c¸o : §èi víi k× gèc : -Khi lîi nhuËn thay ®æi : -Khi doanh thu thay ®æi : -Khi tµi s¶n thay ®æi : -Khi vèn chñ së h÷u thay ®æi: Nh­ vËy, ph­¬ng tr×nh Dupont cho thÊy mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè lµ c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n, khi mçi yÕu tè thay ®æi sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi cña tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn chñ së h÷u. C¨n cø vµo ph©n tÝch ph­¬ng tr×nh Dupont nhµ qu¶n lÝ cã thÓ thÊy sù thay ®æi lµ do nguyªn nh©n nµo, thay ®æi bao nhiªu vµ thay ®æi ®ã lµ tèt hay xÊu ®Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh phï hîp vµ hiÖu qu¶ c¨n cø trªn møc ®é t¸c ®éng kh¸c nhau cña c¸c nh©n tè kh¸c nhau ®Ó t¨ng tØ suÊt lîi nhuËn. VÒ néi dung ph©n tÝch, bªn c¹nh ph©n tÝch vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n, c¬ cÊu tµi s¶n ,nguån vèn doanh nghiÖp cÇn xem xÐt ph©n tÝch vÒ vèn l­u ®éng còng nh­ nhu cÇu vÒ vèn l­u ®éng. §Ó ph©n tÝch vèn l­u ®éng ph¶i ph©n tÝch c¸c chØ tiªu sau: -Vßng quay vèn l­u ®éng: ®©y lµ chØ tiªu ®o l­êng hiÖu qu¶ sö dông vèn l­u ®éng trong k×, nã ph¶n ¸nh 1 ®ång vèn l­u ®éng ®em l¹i mÊy ®ång doanh thu ChØ tiªu nµy lín sÏ biÓu hiÖn vèn l­u ®éng ®­îc sö dông hiÖu qu¶ trong doanh nghiÖp, nÕu nhá th× doanh nghiÖp sö dông kh«ng hiÖu qu¶ vèn l­u ®éng mµ m×nh hiÖn cã. Bªn c¹nh ®ã cã thÓ tÝnh thªm chØ tiªu vßng quay tµi s¶n, vßng quay vèn cè ®Þnh ®Ó thÊy râ h¬n hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n nãi chung vµ cña vèn l­u ®éng, vèn cè ®Þnh nãi riªng XÐt vÝ dô cña c«ng ty Bibica ta thÊy n¨m 2002 Vßng quay tµi s¶n = = 1,20 Vßng quay vèn l­u ®éng = = 2,20 Vßng quay vèn cè ®Þnh = = 2,64 Năm 2002, Công ty tiếp tục thực hiện đầu tư vào các dự án trong kế hoạch mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh của mình thể hiện qua những biến đổi tăng trong 02 khoản mục chính của tài sản cố định và đầu tư dài hạn là tài sản cố định hữu hình và chi phí xây dựng cơ bản dở dang. Nguyên giá tài sản cố định tăng 16,11 tỷ và chi phí xây dựng cơ bản dở dang (hầu hết là chi phí mua sắm, lắp đặt các dây chuyền sản xuất các sản phẩm mới) tăng 9,41 tỷ. Sự thay đổi trong 2 khoản mục chính này đã tác động mạnh làm tài sản cố định và đầu tư dài hạn tăng 24,29 tỷ tương đương tăng 43,24% so với năm 2001 (từ 56,17 tỷ lên 80,46 tỷ). Sự gia tăng đầu tư vào tài sản cố định ở năm 2002 đã làm giá trị còn lại của tài sản cố định hữu hình trong năm đạt 59,94 tỷ tương đương tăng 11,31 tỷ tức tăng 23,25% so với 48,63 tỷ của năm 2001. Tiếp đến, giá trị còn lại của tài sản cố định vô hình giảm 0,41 tỷ đã đưa đến tài sản cố định tăng 10,90 tỷ tương đương tăng 22,12% so với năm trước. Chi phí xây dựng cơ bản dở dang tăng 9,41 tỷ tương đương tăng 136,27% từ 6,91 tỷ lên 16,32 tỷ. Trong đó có 5,57 tỷ chi phí xây dựng cơ bản dở dang chưa xác định được đối tượng sử dụng. Việc đầu tư 5,57 tỷ tương đương 9,95% vốn cổ phần thường không mục đích đã làm cho chúng ta có quyền nghi ngờ về năng lực của các nhà quản trị tài chính của BBC. Điều này cho thấy sự tuỳ tiện trong đầu tư đồng thời một lần nữa phản ánh việc sử dụng vốn bất hợp lý của Công ty như đã được phân tích ở phần trước. Sâu xa hơn, việc sử dụng vốn bất hợp lý này đã góp phần làm gia tăng mức độ trầm trọng trong rủi ro tài chính của BBC. Doanh thu năm 2002 đạt 212,36 tỷ, tăng 29,11 tỷ tương đương tăng 15,88% so với doanh thu 183,25 tỷ đạt được ở năm trước. Nếu chỉ đơn thuần nhìn vào kết quả tốc độ tăng trưởng doanh thu đạt được trong năm 2002, ta có thể đánh giá hiệu quả tiêu thụ cũng như thị phần của Công ty đã có sự phát triển tích cực. Nhưng nếu xem xét thực tế là Công ty đã tiến hành mở rộng mạnh mẽ hoạt động sản xuất kinh doanh từ năm 2001 và trong đó có nhiều dự án đã được đưa vào hoạt động trong năm 2002 như dự án Nhà máy Bánh kẹo Biên Hòa II tại Hà Nội, dây chuyền sản xuất bánh chocolate, bánh snack thì với tốc độ tăng trưởng 15,88% doanh thu ở năm 2002 chúng ta không thể đánh giá BBC đã có sự phát triển tích cực trong hoạt động tiêu thụ và thị phần nếu không muốn nói rằng dường như thị phần của Công ty đối với một số sản phẩm cũ đã bị thu hẹp. Đánh giá này có lẽ sẽ có cơ sở hơn nếu chúng ta so sánh kết quả tăng 15,88% với chỉ tiêu kế hoạch mà Công ty đề ra khi thực hiện mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh là doanh thu năm 2002 tăng tưởng 35%. Hoạt động tín dụng thương mại: trong bối cảnh doanh thu tăng 15,88% thì các khoản phải thu chỉ tăng 4,74% trong đó đặc biệt phải thu khách hàng lại giảm 3,09% đồng thời các khoản phải trả thương mại tăng 23,18% trong đó phải trả người bán tăng đến 29,10% đã nâng cao được hiệu quả quản trị tín dụng thương mại của Công ty trong năm 2002 so với năm 2001. Như vậy, năm 2002 tài sản lưu động giảm 9,33%; tài sản cố định tăng 43,24% đã đưa đến tổng tài sản tăng 8,80%. Tiếp đến tồn kho tăng 3,18%; các khoản phải thu thương mại tăng 4,74% và các khoản phải trả thương mại tăng 23,18% kết hợp với tốc độ tăng trưởng 15,88% doanh thu đã làm hiệu quả sử dụng tài sản tăng 6,51% từ 1,13 lên 1,20; hiệu quả sử dụng tài sản lưu động tăng 27,81% từ 1,72 lên 2,20; hiệu quả sử dụng hàng tồn kho tăng 12,32% từ 3,57 lên 4,01 và cán cân tín dụng thương mại tăng 13,55% từ 1,55 lên 1,76. Nhưng hiệu quả sử dụng tài sản cố định lại giảm 19,10% từ 3,26 xuống còn 2,64. Nhìn chung hầu hết các hệ số phản ánnh hiệu quả hoạt động của Công ty năm 2002 đều biến động theo xu hướng tích cực. Chỉ có duy nhất một hệ số sụt giảm là hệ số vòng quay tài sản cố định. Nhưng thật đáng báo động khi đây chính là là hệ số quan trọng nhất đối với một doanh nghiệp sản xuất như BBC khi xem xét đến hiệu quả hoạt động. Dẫu biết rằng, BBC chỉ mới thực hiện đầu tư vào các dự án để mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh từ năm 2001 nên các dự án này chưa thể đóng góp nhiều vào tổng doanh thu của năm do công suất vận hành trong năm đầu chưa thể cao được. Đồng thời việc mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh này đã đưa đến tài sản cố định năm 2001 tăng đến 24,32 tỷ tương đương tăng 97,51% so với năm 2002 và tiếp tục tăng 10,90 tỷ tương đương tăng 22,12% vào năm 2002. Chính vì những lý do đó, hiệu quả sử dụng tài sản cố định của Công ty có sự sụt giảm ở 2 năm 2001 và 2002 là điều dễ hiểu. Nhưng với tính chất các dự án mà Công ty đầu tư chỉ có thời gian xây dựng cơ bản dở dang từ 1 – 2 năm mà hiệu quả sử dụng tài sản cố định lại giảm từ 7,39 ở năm 2000 xuống chỉ còn 2,64 tức giảm đến 64,28% qua 2 năm đã cho chúng ta thấy 2 vấn đề mà có thể BBC đang gặp phải: + Tính khả thi về mặt thị trường tiêu thụ của các sản phẩm do các dự án mới được đầu tư tạo ra. Dường như BBC chưa đi sâu nghiên cứa kỹ nhu cầu cũng như tiềm năng phát triển của thị trường đối với các sản phẩm này để từ đó có thể đưa ra được các chiến lược phát triển hiệu quả. + Công ty đang gặp phải sức ép cạnh tranh cực kỳ lớn trên thị trường và đã đánh mất thị phần đối với các sản phẩm cũ. Từ đó bắt buộc phải đi tìm thị trường mới cũng như phải tạo ra các sản phẩm mới. -Vßng quay hµng tån kho trong ®ã: Nh×n chung vßng quay hµng tån kho cµng cao th× s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v× ®ßi hái vèn ®Çu t­ cho hµng tån kho thÊp, hµng tiªu thô ®­îc nhiÒu. Tuy nhiªn, hµng tån kho lµ lo¹i tµi s¶n dù tr÷ víi môc ®Ých ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt ®­îc tiÕn hµnh b×nh th­êng vµ ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng v× vËy mµ doanh nghiÖp ph¶i cã mét møc tån kho hîp lÝ, møc tån kho qu¸ thÊp cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nhu cÇu s¶n xuÊt hay c¸c hîp ®ång tiªu thô cña doanh nghiÖp ë k× sau. Bªn c¹nh ph©n tÝch vÒ vèn l­u ®éng, doanh nghiÖp cÇn tÝnh ra ®­îc nhu cÇu vèn l­u ®éng. Nhu cÇu vèn l­u ®éng lµ l­îng vèn l­u ®éng cÇn thiÕt trong thêi gian tr­íc m¾t. Trªn c¬ së tÝnh ®­îc chØ tiªu nµy doanh nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc vèn lín h¬n hay nhá h¬n nhu cÇu sö dông vèn ®Ó cã kÕ ho¹ch sö dông l­îng vèn thõa hîp lÝ hay ph¶i cã biÖn ph¸p huy ®éng vèn kÞp thêi, cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi chñ ®éng vÒ vèn trong kinh doanh. Trong ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n , doanh nghiÖp ph¶i kÕt hîp ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kh¸c nh­ b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, b¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu cã ý nghÜa h¬n trong c«ng t¸c qu¶n lÝ nh­ c¸c chØ tiªu thÓ hiÖn hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n, nguån vèn lµ suÊt sinh lêi cña tµi s¶n vµ suÊt sinh lêi cña nguån vèn chñ së h÷u. -SuÊt sinh lêi cña tµi s¶n (ROA) thÓ hiÖn ý nghÜa: mét ®ång tµi s¶n t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn rßng ROA = HÖ sè cµng cao thÓ hiÖn hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cµng cao, chøng tá sù s¾p xÕp, ph©n bæ vµ qu¶n lÝ tµi s¶n cµng hîp lÝ, hiÖu qu¶. SuÊt sinh lêi tµi s¶n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp tõ hÖ sè l·i rßng vµ sè vßng quay tµi s¶n ROA = HÖ sè l·i rßng Sè vßng quay tµi s¶n = SuÊt sinh lêi cña tµi s¶n cµng cao khi sè vßng quay tµi s¶n cµng cao vµ hÖ sè lîi nhuËn cµng lín do ®ã doanh nghiÖp muèn t¨ng suÊt sinh lêi cña tµi s¶n ph¶i cã biÖn ph¸p t¨ng sè vßng quay tµi s¶n hay t¨ng hÖ sè lîi nhuËn. -SuÊt sinh lêi cña vèn chñ së h÷u SuÊt sinh lêi cña vèn chñ së h÷u = HÖ sè nµy cho biÕt mét ®ång vèn chñ së h÷u t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Vèn chñ së h÷u lµ mét bé phËn quan träng cña nguån vèn, ®¶m b¶o sù ®éc lËp vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Do ®ã, suÊt sinh lêi cña vèn chñ së h÷u hÕt søc quan träng, nã thÓ hiÖn hiÖu qu¶ sö dông vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp. Theo sè liÖu cña c«ng ty Bibica chóng ta tÝnh ®­îc SuÊt sinh lêi tµi s¶n n¨m 2002 = SuÊt sinh lêi vèn chñ së h÷u n¨m 2002 = N¨m 2002 c«ng ty bÞ lç lµ do tèc ®é t¨ng doanh thu (15,88%) kh«ng kÞp so víi tèc ®é t¨ng cña gi¸ vèn hµng b¸n (22,26%), chi phÝ b¸n hµng (24,03%), chi phÝ qu¶n lÝ doanh nghiÖp (13,18%), nh­ vËy lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty n¨m 2002 ®¹t –1,83 tû kÕt hîp víi møc th©m hôt 3,59 tû tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th­êng trong n¨m ®· ®­a ®Õn kÕt qu¶ lîi nhuËn tr­íc thuÕ lç 5,42 tû. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn vµ tõ hai chØ tiªu vÒ suÊt sinh lêi chóng ta dÔ dµng thÊy viÖc sö dông tµi s¶n còng nh­ nguån vèn chñ së h÷u n¨m 2002 cña c«ng ty lµ kh«ng hiÖu qu¶ mÆc dï c¸c tµi s¶n míi ®­îc ®­a vµo sö dông cã thÓ ch­a ®¹t ®­îc c«ng suÊt mong muèn. Qua ®ã ta còng thÊy việc mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh trong khi công ty chưa tÝch tụ đủ lực cả về tài chính cũng như khả năng quản trị đã phát sinh nhiều gánh nặng chi phí cho hoạt động. Từ đó làm công ty mất khả năng kiểm soát chi phí hoạt động kinh doanh của mình. Tiếp đến làm gia tăng rủi ro tài chính, đồng thời làm giảm hiệu quả sử dụng vốn. Việc mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh đã làm phát sinh gánh nặng chi phí rất lớn cho công ty và đến năm 2003, gánh nặng chi phí này tiếp tục sẽ tạo ra một sức ép nặng nề đối với doanh thu của công ty. Nh­ vËy, ®Ó viÖc ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n thùc sù cã ý nghÜa, gióp nhµ qu¶n lÝ trong thùc tiÔn, cÇn ph¶i ph©n tÝch kÕt hîp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh víi ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch phï hîp, ®a d¹ng ®Ó thÊy ®­îc thËt râ bøc tranh toµn c¶nh vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp. III.§iÒu kiÖn thùc hiÖn 1.VÒ phÝa Nhµ n­íc HÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn v× vËy vai trß cña Nhµ n­íc lµ hÕt søc quan träng. HÖ thèng ChuÈn mùc kÕ to¸n ®Õn nay ®· x©y dùng ®­îc 16 chuÈn mùc trong ®ã 6 chuÈn mùc míi nhÊt ban hµnh ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 2003 ®· cã chuÈn mùc vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh lµ ChuÈn mùc sè 24 “Tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh” vµ ChuÈn mùc sè 25 “B¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt vµ kÕ to¸n c¸c kho¶n ®Çu t­ vµo c«ng ty con”. Nhµ n­íc ®· cã Th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn 10 chuÈn mùc kÕ to¸n ®Çu tiªn, do vËy cÇn nhanh chãng ®­a ra Th«ng t­ h­íng dÉn cho 6 chuÈn mùc míi nµy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n trong c«ng t¸c lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung vµ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nãi riªng. §Æc biÖt vÒ viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cßn míi mÎ víi n­íc ta nªn ngoµi chuÈn mùc sè 25, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÕ ®é tµi chÝnh cã liªn quan ®Õn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ. CÇn ®­a vµo c¸c bé luËt nh÷ng quy ph¹m ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a tËp ®oµn kinh tÕ vµ c¸c chñ thÓ trong tËp ®oµn kinh tÕ, nªu râ mèi quan hÖ gi÷a tËp ®oµn kinh tÕ, c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con. HiÖn nay, c¸c thñ tôc giao vèn trong c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc ta cßn qu¸ nÆng vÒ h×nh thøc, cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh, kÐm hiÖu qu¶ nªn cÇn ®æi míi tõ ph­¬ng thøc hµnh chÝnh sang ph­¬ng thøc tµi chÝnh. Trong mét tËp ®oµn kinh tÕ, c«ng ty mÑ lµ mét c«ng ty kinh doanh tµi chÝnh, kiÓm so¸t c¸c c«ng ty con th«ng qua vèn ®Çu t­ vµo mçi thµnh viªn. Tuy nhiªn, c«ng ty mÑ còng cã thÓ cã c¸c ho¹t ®éng kh¸c riªng víi b¶n th©n nã nh­ng ®Ó cÊu tróc c«ng ty mÑ – con ®­îc h×nh thµnh theo ®óng b¶n chÊt kinh tÕ th× c«ng ty mÑ ph¶i thùc sù ®Çu t­ vèn vµo c«ng ty con. C«ng ty mÑ ph¶i thùc sù n¾m quyÒn së h÷u vÒ vèn ë møc ®é ®ñ ®Ó chi phèi c¸c c«ng ty con. Nhµ n­íc còng cÇn xem xÐt, bè trÝ l¹i c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cho phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn thùc tiÔn ®Ó võa ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ th«ng tin cho nhµ qu¶n lÝ còng nh­ nh÷ng ng­êi quan t©m võa ®¶m b¶o nh÷ng bÝ mËt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.VÒ phÝa doanh nghiÖp Doanh nghiÖp ph¶i c¶i thiÖn t×nh h×nh ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®Ó sù ph©n tÝch cã ý nghÜa thùc tiÔn h¬n, muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i cã sù c¶i thiÖn trong c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n nh­ vÒ tµi liÖu ph©n tÝch, nh©n sù ph©n tÝch… -VÒ tµi liÖu ph©n tÝch, doanh nghiÖp kh«ng chØ th«ng qua tµi liÖu ®Çu n¨m vµ cuèi n¨m ®Ó nhËn xÐt ®¸nh gi¸ v× sè liÖu ®ã kh«ng thÓ ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña doanh nghiÖp qua mét thêi gian dµi còng nh­ xu h­íng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Do ®ã ®Ó cã c¬ së ®­a ra quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c vµ hîp lÝ, doanh nghiÖp ph¶i ph©n tÝch sè liÖu cña nhiÒu n¨m ®Ó thÊy ®­îc xu h­íng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, tõ ®ã míi ®­a ra ®­îc kÕt luËn chÝnh x¸c lµm c¬ së cho nh÷ng quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n lÝ. Bªn c¹nh ®ã khi tiÕn hµnh ph©n tÝch doanh nghiÖp ph¶i so s¸nh c¸c chØ tiªu cÇn tÝnh víi c¸c chØ tiªu chung cña ngµnh ®Ó thÊy ®­îc vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trong ngµnh, cã c¬ së nhËn xÐt vÒ t×nh h×nh cña m×nh so víi ngµnh ®ang ho¹t ®éng. -VÒ nh©n sù thùc hiÖn ph©n tÝch hiÖn nay ë c¸c doanh nghiÖp hÇu ch­a cã bé phËn chuyªn tr¸ch viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung vµ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nãi riªng mµ chñ yÕu vÉn do c¸c kÕ to¸n tæng hîp thùc hiÖn. Tuy nhiªn, tr×nh ®é kÕ to¸n ë c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt kh¸ nhau, cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp tr×nh ®é kÕ to¸n cßn h¹n chÕ nªn c«ng t¸c ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n còng bÞ h¹n chÕ. V× vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã sù ®µo t¹o, n©ng cao thªm vÒ kÜ n¨ng ph©n tÝch cho c¸c c¸n bé ph©n tÝch ®Ó ®¶m b¶o viÖc ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã kÕt qu¶. H¬n n÷a, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, hÖ thèng kÕ to¸n ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn söa ®æi nªn c¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn cËp nhËt th«ng tin ®Ó n©ng cao tr×nh ®é b¶n th©n, ®¸p øng kÞp thêi víi nh÷ng thay ®æi th­êng xuyªn cña chÝnh s¸ch vÒ kÕ to¸n, tµi chÝnh. §Æc biÖt trong c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, cÇn x©y dùng hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin kÕ to¸n thÝch øng víi cÊu tróc tæ chøc vµ hÖ thèng qu¶n lÝ cña tËp ®oµn. Trong hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp ®éc lËp chØ cÇn thu thËp th«ng tin cña néi bé doanh nghiÖp ®ã nh­ng ®Ó thùc hiÖn tèt kÕ to¸n hîp nhÊt cña tËp ®oµn kinh tÕ th× ph¶i cã nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. Do ®ã chÊt l­îng ho¹t ®éng cña hÖ thèng th«ng tin kÕ to¸n sÏ ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kÕ to¸n hîp nhÊt. C¸c Tæng c«ng ty cÇn ®Çu t­ nhiÒu h¬n trÝ tuÖ còng nh­ ng©n s¸ch cho viÖc x©y dùng hÖ thèng th«ng tin kÕ to¸n néi bé trong ®ã chñ yÕu dùa trªn hÖ thèng th«ng tin qu¶n lÝ ®­îc m¸y tÝnh ho¸, cã nh­ vËy míi cã thÓ xö lÝ ®­îc khèi l­îng th«ng tin lín vµ phøc t¹p cña tËp ®oµn t¹o ®iÒu kiÖn lËp b¸o c¸o tµi chÝnh chÝnh x¸c. Nh­ vËy, vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i cã nh÷ng thay ®æi c¶i thiÖn nhÊt ®Þnh ®Ó b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc lËp thùc sù ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi sö dông trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®i lªn. KÕt luËn Trªn ®©y lµ mét sè ý kiÕn cña em ph­¬ng ph¸p lËp, tr×nh bµy, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, em hi väng nh÷ng ý kiÕn nµy sÏ gãp ®­îc phÇn nµo vµo viÖc c¶i thiÖn c¸c th«ng tin trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ®Ó b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n thùc sù lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh trung thùc, ®¸ng tin cËy ®èi víi nhµ qu¶n lÝ vµ nh÷ng ng­êi quan t©m. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh lËp vµ ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong doanh nghiÖp. §Ò ¸n ®· gióp em hiÓu h¬n vÒ ph­¬ng ph¸p lËp, tr×nh bµy, kiÓm tra, ph©n tÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n còng nh­ phÇn nµo thùc tr¹ng ¸p dông b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nãi riªng vµ b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ thêi gian, nguån tµi liÖu còng nh­ vÒ tr×nh ®é, ®Ò ¸n cßn s¬ sµi, ý kiÕn ®­a ra cßn nhiÒu chñ quan, mong c¸c thÇy c« gãp ý. Em xin c¶m ¬n PGS – TS §Æng ThÞ Loan ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy! Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh kÕ to¸n tµi chÝnh 2.Gi¸o tr×nh kÕ to¸n quèc tÕ 3.LËp, ®äc, kiÓm tra vµ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh 4.Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trong doanh nghiÖp 5.KÕ to¸n tµi chÝnh Mü 6.Nguyªn t¾c kÕ to¸n Mü 7.ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ 8.ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 9.T¹p chÝ kÕ to¸n 10.Kinh tÕ ph¸t triÓn môc lôc ._.