Kiểm soát lạm phát góp phần ổn định kinh tế vĩ mô Việt Nam giai đoạn 2006-2010

1 MỤC LUÏC MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI................................................................................ 10 2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU....................................................................... 11 3. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI..................................................... 12 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ................................................................. 13 4.1 Phöông phaùp luaän................................................................................... 13 4.2 Phöông phaùp........................................................................................... 14 5. YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI ...................................................... 15 CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 1.1. CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT – ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ............. 17 1.1.1 Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt .............................................................. 17 1.1.2 Ño löôøng laïm phaùt............................................................................. 18 1.2. CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT .............................................................................. 19 1.2.1 Laïm phaùt vöøa phaûi .............................................................................. 19 1.2.2 Laïm phaùt cao....................................................................................... 19 1.2.3 Sieâu laïm phaùt ...................................................................................... 19 1.3. NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT.................................................... 20 1.3.1 Laïm phaùt caàu keùo ............................................................................... 20 1.3.2 Laïm phaùt chi phí ñaåy .......................................................................... 21 1.4. HAÄU QUAÛ CUÛA LAÏM PHAÙT ..................................................................... 22 1.5. CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ LAÏM PHAÙT ÔÛ CAÙC NÖÔÙC.......... 25 1.5.1 Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu .............................................. 25 1.5.2 Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung .................................................... 25 CHÖÔNG II: TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 2.1 KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ NAÊM 1976 ÑEÁN NAY.............................................................................................................. 27 2 2.1.1 Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995................. 28 2.1.2 Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2000......... 30 2.1.3 Tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 6/2005 ..................... 30 2.2 TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ....... 34 2.2.1 Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá............................ 34 2.2.2 Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp................................ 38 2.2.3 Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn............................ 41 2.3 NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN TAÙC ÑOÄNG TÔÙI LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM............................................................................................................. 44 2.3.1 Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo ..................................................................... 44 2.3.2 Xeùt treân goùc ñoä chi phí ñaåy................................................................. 49 CHÖÔNG III: KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH KINH TEÁ VÓ MOÂ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006 – 2010 3.1 ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ GIAI ÑOAÏN 2006-2010 CUÛA VIEÄT NAM............................................................................................................. 55 3.2 ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN HIEÄN NAY56 3.2.1 Caùch tính laïm phaùt hieän nay ............................................................... 56 3.2.2 Ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam baèng laïm phaùt cô baûn....................... 59 3.2.3 Xaùc ñònh laïi roå thò tröôøng.................................................................... 61 3.3 CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH KINH TEÁ VÓ MOÂ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006-2010......................................... 61 3.3.1 Chính phuû kieåm soaùt laïm phaùt ............................................................ 62 3.3.2 Ngaân haøng nhaø nöôùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt .......................... 74 3.3.3 Doanh nghieäp cuõng phaûi töï choáng laïm phaùt ....................................... 82 KEÁT LUAÄN ........................................................................................................... 85 PHUÏ LUÏC .............................................................................................................. 87 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO............................................................................................. 106 3 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ADB Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ CPI Chæ soá giaù tieâu duøng CSTT Chính saùch tieàn teä DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc DTBB Döï tröõ baét buoäc ÑTNN Ñaàu tö nöôùc ngoaøi GDP Toång saûn phaåm quoác noäi NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTÖ Ngaân haøng trung öông NSNN Ngaân saùch nhaø nöôùc OTC Thò tröôøng phi taäp trung TCTD Toå chöùc tín duïng TNQD Thu nhaäp quoác daân VND Ñoàng Vieät Nam XDCB Xaây döïng cô baûn XNK Xuaát nhaäp khaåu UBND UÛy ban nhaân daân USD Ñoâla Myõ WEF Dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi 4 MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Coù theå noùi laïm phaùt luoân laø moät vaán ñeà laøm ñau ñaàu caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá. Noùi laïm phaùt laø moät vaán ñeà cuõ thì khoâng coù gì sai, bôûi vì töø xöa tôùi nay, coù raát nhieàu nhaø kinh teá ñaõ giaùn tieáp hay tröïc tieáp ñeà caäp ñeán noù, trong ñoù coù nhöõng trí tueä vó ñaïi nhö CaùcMaùc, Fisher, Friedman...Song laïm phaùt luùc naøo cuõng laø vaán ñeà môùi caû, noù noùng boûng töøng ngaøy töøng giôø, thay ñoåi lieân tuïc, coù khi taïm oån ñònh, coù khi giaûm xuoáng, coù khi leân côn soát. Cho neân baøn veà laïm phaùt trong thôøi ñieåm naøy töôûng chöøng nhö ñaõ quaù muoän nhöng laïi chöa treã tí naøo bôûi vì trong moãi thôøi kyø, giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá, laïm phaùt coù nhöõng saéc thaùi rieâng, coù söï bieán ñoäng rieâng, söï bieán ñoäng cuûa laïm phaùt coù khi ñeå laïi aâm höôûng khaù laâu trong neàn kinh teá. Vaø nhaát laø trong tình hình hieän nay, trong naêm 2004 vöøa qua, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta taêng 9,5%, coù ngöôøi noùi chuùng ta leân côn soát laïm phaùt vaø lo quyùnh lo quaùng leân, coù ngöôøi noùi chuùng ta chöa laïm phaùt maëc duø chæ soá giaù naøy ñaõ taêng vöôït quaù ngöôõng muïc tieâu ñeà ra ban ñaàu (4- 5%). Dieãn bieán tình hình thay ñoåi cuûa chæ soá giaù tieâu duøng nöôùc ta ñaõ laøm hao toán khoâng bieát bao nhieâu giaáy möïc cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh, nhaø nghieân cöùu, moät thoáng keâ cho bieát thuaät ngöõ laïm phaùt laø moät trong nhöõng thuaät ngöõ ñöôïc ñeà caäp ñeán nhieàu nhaát treân caùc trang baùo trong thôøi gian gaàn ñaây. Vaäy neàn kinh teá nöôùc ta trong naêm 2004 vaø nhöõng naêm tröôùc ñoù coù laïm phaùt hay khoâng, vaø neáu coù laø bao nhieâu, laø cao hay thaáp, möùc laïm phaùt ñoù coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán neàn kinh teá, nhöõng nguyeân nhaân naøo gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta... laø nhöõng vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû, ñeå treân cô sôû ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp thích hôïp kieåm soaùt laïm phaùt goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001-2010 maø Ñaïi hoäi IX cuûa 5 Ñaûng ñaõ ñeà ra. Vì vaäy, maëc duø laïm phaùt laø moät vaán ñeà phöùc taïp, thöôøng xuyeân bieán ñoäng, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc nhöng vôùi mong muoán baèng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñöôïc ñeå ñöa ra ñöôïc nhöõng giaûi phaùp, coù theå coù nhöõng giaûi phaùp môùi chæ döøng laïi ôû nhöõng yù töôûng, nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn goùp phaàn vaøo muïc tieâu neâu treân neân em quyeát ñònh choïn laïm phaùt laøm ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá. 2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Xuaát phaùt töø lyù do nhö treân, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà sau: Thöù nhaát, laøm roõ nhöõng quan ñieåm, lyù luaän veà laïm phaùt, töø ñoù xem xem nhöõng quan ñieåm naøo ñöôïc vaän duïng phoå bieán vaøø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá Vieät Nam. Thöù hai, khaùi quaùt laïi tình hình laïm phaùt cuûa Vieät Nam töø sau khi thoáng nhaát ñeán nay (töø 1976), ñaëc bieät laø giai ñoaïn 2001-6/2005. Thöù ba, chæ ra ñöôïc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi 3 bieán soá kinh teá vó moâ quan troïng coøn laïi trong töù giaùc kinh teá1, ñoù laø taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn (ñoái vôùi caùc bieán soá khaùc maø laïm phaùt coù moái quan heä maät thieát nhö laõi suaát, tyû giaù hoái ñoaùi...trong phaïm vi luaän vaên chöa ñi vaøo nghieân cöùu). Ñoàng thôøi, böôùc ñaàu xem xeùt moái quan heä hoài qui giöõa laïm phaùt vôùi ba bieán soá treân, vaø ñi tìm moät ngöôõng laïm phaùt maø ôû ñoù khi laïm phaùt taêng leân quaù ngöôõng ñoù thì coù aûnh höôûng khoâng toát tôùi taêng tröôûng kinh teá. 1 Tuy khoâng noùi ra, nhöng muïc tieâu chung cuûa moïi quoác gia ñeàu xoay quanh 4 con soá truï coät: taêng tröôûng kinh teá, laïm phaùt, thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn. Caùc chuyeân gia kinh teá quoác teá ñaõ moät caùch hình töôïng 4 con soá treân laø 4 ñænh cuûa töù giaùc – töù giaùc kinh teá. 6 Thöù tö, treân cô sôû dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû nöôùc ta ruùt ra ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân cô baûn naøo taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ôû nöôùc ta. Ngoaøi nhöõng nguyeân nhaân cô baûn ñöôïc phaân tích trong baøi, luaän vaên cuõng böôùc ñaàu heä thoáng caùc nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta theo nhieàu höôùng khaùc nhau. Thöù naêm, xem xeùt laïi caùch ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta hieän nay, töø ñoù ruùt ra nhöõng haïn cheá ñeå ñeà xuaát moät caùch ño löôøng toát hôn. Thöù saùu, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ giai ñoaïn 2006-2010, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010. 3. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra ôû treân, luaän vaên caàn traû lôøi ñöôïc nhöõng caâu hoûi nhö sau: Moät laø, neàn kinh teá Vieät Nam coù bò laïm phaùt hay khoâng, trong ñoù taäp trung vaøo traû lôøi cho giai ñoaïn 2001 – 2004, noåi leân laø naêm 2004, maø cho ñeán nay vaãn coøn hai luoàng yù kieán traùi ngöôïc nhau. Hai laø, laïm phaùt coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn? Phöông trình hoài qui xaùc ñònh möùc ñoä töông quan giöõa laïm phaùt vôùi caùc nhaân toá treân nhö theá naøo? Ba laø, coù toàn taïi moät ngöôõng laïm phaùt ôû nöôùc ta hay khoâng? Neáu coù thì ngöôõng ñoù laø bao nhieâu? Boán laø, nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu naøo gaây ra laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua? Naêm laø, caùch tính laïm phaùt ôû Vieät Nam hieän nay coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi ôû nöôùc ta nöõa hay khoâng? Neáu khoâng thì neân choïn caùch tính naøo khaùc (böôùc ñaàu ñoái chieáu vôùi caùch tính laïm phaùt cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi). Neáu coøn phuø hôïp thì coù phaûi ñieàu chænh gì khoâng? 7 Saùu laø, laïm phaùt ôû Vieät Nam coù chòu aûnh höôûng bôûi nhöõng bieán ñoäng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi hay khoâng? 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 4.1 Phöông phaùp luaän Do vaán ñeà laïm phaùt coù lieân quan maät thieát ñeán nhieàu vaán ñeà khaùc nhö tyû giaù, laõi suaát, taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp, caùn caân thanh toaùn...thuoäc nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö taøi chính nhaø nöôùc, tín duïng ngaân haøng...neân khi nghieân cöùu laïm phaùt phaûi ñaët trong moái quan heä töông hoã qua laïi giöõa caùc yeáu toá treân, giöõa caùc lónh vöïc treân. Do vaäy, phöông phaùp luaän chuû ñaïo cuûa luaän vaên laø vaän duïng pheùp duy vaät bieän chöùng. Tuy nhieân, trong phaïm vi moät luaän vaên ñeå ñôn giaûn vaán ñeà nghieân cöùu, luaän vaên chæ ñi vaøo nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân caùc yeáu toá khaùc, hoaëc taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñeán laïm phaùt, töùc laø nghieân cöùu söï taùc ñoäng moät chieàu, vaø trong khi nghieân cöùu yeáu toá naøo thì caùc yeáu toá khaùc ñöôïc giaû ñònh laø khoâng ñoåi theo nguyeân taéc cetribus. Tuy nhieân vaän duïng phöông phaùp nghieân cöùu nhö theá naøo ñi nöõa thì cuõng khoâng theå xa rôøi, thoaùt ly khoûi thöïc tieãn, do vaäy phaûi caên cöù vaøo tình hình thöïc tieãn kinh teá – xaõ hoäi vaø ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam cuûa Ñaûng laøm kim chæ nam cho moïi vaán ñeà khi ñoù giaûi phaùp ñöa ra môùi phuø hôïp “yù Ñaûng loøng daân” do vaäy phöông phaùp luaän cuûa luaän vaên laø vaän duïng quan ñieåm ñöôøng loái cuûa Ñaûng veà chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001- 2010. 4.2 Phöông phaùp Treân cô sôû caùc phöông phaùp luaän chuû ñaïo, tröôùc tieân luaän vaên ñi vaøo thu thaäp caùc soá lieäu veà laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá... vaø caùc soá lieäu caàn thieát khaùc 8 cho nghieân cöùu. Do vaäy, phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø phöông phaùp nghieân cöùu taïi baøn, phöông phaùp thoáng keâ, söu taàm caùc soá lieäu ñöôïc phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, ñaëc bieät laø töø caùc boä, ban, ngaønh. Coâng vieäc naøy tieán haønh qua 2 böôùc nhö sau: - Thoáng keâ caùc soá lieäu caàn thieát cho nghieân cöùu nhö tyû leä laïm phaùt, tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá...qua caùc naêm töø 1976 ñeán 6/2005 (coù theå moät soá naêm khoâng coù soá lieäu). - Tuøy vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø trích loïc soá lieäu theo töøng giai ñoaïn khaùc nhau. Döïa treân soá lieäu thoáng keâ coù ñöôïc, luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, hoài qui, ñoà thò coù söï hoã trôï cuûa maùy tính ñeå xöû lyù vaø bieåu dieãn soá lieäu coù ñöôïc theo caùc noäi dung caàn thieát. Rieâng trong phöông phaùp hoài qui taùc giaû choïn sai soá cho pheùp laø 5% (ñoä tin caäy ñaït 95% trong caùc phaân tích). Neáu phaân tích hoài qui cho keát quaû nhöng khoâng ñaûm baûo ñoä tin caäy thì keát luaän keát quaû hoài qui khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Cuõng trong phöông phaùp hoài qui, ñeå ñôn giaûn daõy soá phaân tích nhöng vaãn ñaûm baûo ñoä tin caäy, taùc giaû choïn soá lieäu trong voøng 10 naêm töø 1996 ñeán 6/2005 ñeå chaïy haøm hoài qui, tuy nhieân chuoãi soá lieäu coù theå môû roäng ra hoaëc thu heïp laïi trong töøng tình huoáng nghieân cöùu. Ñeå coù theå thaáy ñöôïc vaán ñeà nghieân cöùu thay ñoåi nhö theá naøo qua thôøi gian, luaän vaên söû duïng phöông phaùp so saùnh – ñoái chieáu nhaèm xem xeùt vaán ñeà trong moái töông quan, so saùnh ñoái chieáu giöõa nhöõng thôøi kyø khaùc nhau. Ngoaøi ra, ñeå moå xeû vaán ñeà nghieân cöùu moät caùch tæ mæ, luaän vaên söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh: xem xeùt, nghieân cöùu vaán ñeà döôùi nhieàu goùc ñoä töø nhieàu ngaønh khaùc nhau. Do baûn chaát nghieân cöùu khoa hoïc bao giôø cuõng coù tính keá thöøa, neân trong 9 luaän vaên coù vaän duïng keát quaû nghieân cöùu cuûa moät soá chuyeân gia veà caùc vaán ñeà coù lieân quan. Cuoái cuøng, moät phöông phaùp khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng laø phöông phaùp chuyeân gia: tìm hieåu vaán ñeà thoâng qua hình thöùc thu thaäp yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi coù nhieàu kinh nghieäm (ñaëc bieät laø caùc thaày coâ giaûng vieân), am töôøng treân töøng lónh vöïc ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng keát luaän xaùc thöïc. 5. YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI Trong boái caûnh khu vöïc vaø theá giôùi coù nhieàu baát oån do chieán tranh, xung ñoät, thieân tai ñaëc bieät laø naïn khuûng boá thì Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc xem laø ñieåm ñeán an toaøn nhaát, coù tình hình chính trò oån ñònh nhaát. Neáu nhö chuùng ta taïo ñöôïc moät söï oån ñònh nöõa veà maët kinh teá thì khaû naêng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø raát lôùn, nhöng tröôùc heát laø taïo ñöôïc moät taâm lyù oån ñònh trong nöôùc, khuyeán khích moïi taàng lôùp daân cö an taâm laøm aên laâu daøi vì quoác keá daân sinh töø ñoù goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån kinh teá moät caùch oån ñònh, beàn vöõng. Ñeå taïo ñöôïc moät söï oån ñònh veà kinh teá, caàn phaûi thöïc hieän nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä treân moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong ñoù, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu ñaët ra laø phaûi oån ñònh neàn taøi chính tieàn teä cuûa quoác gia maø noåi leân laø vaán ñeà kieåm soaùt laïm phaùt, oån ñònh giaù trò tieàn teä ñeå taêng tröôûng oån ñònh, beàn vöõng vaø coù hieäu quaû. Neáu nhö ñuùng theo loä trình ñaët ra thì cuoái naêm nay (2005), Vieät Nam seõ chính thöùc gia nhaäp toå chöùc thöông maïi quoác teá (WTO). Nhö vaäy, sau khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng Nam AÙ (AFTA), hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ (BTA) roài ñeán WTO, möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi cuûa nöôùc ta roäng hôn bao giôø heát, maø nhö theá thì neàn kinh teá nöôùc ta cuõng phaûi gaùnh chòu nhöõng taùc ñoäng cuûa kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi ôû moät möùc ñoä cao hôn bao giôø heát. Chæ môùi coù söï leân xuoáng cuûa giaù daàu, giaù vaøng, giaù ñoâla Myõ...trong thôøi gian qua ñaõ 10 khieán cho chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta cuõng dao ñoäng theo. Coù nhieàu bieán soá kinh teá vó moâ caàn thieát phaûi dao ñoäng leân xuoáng nhö moät ñieän taâm ñoà nhö tyû giaù chaúng haïn nhöng rieâng ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt thì neáu noù thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø dao ñoäng ôû bieân ñoä lôùn töùc laø moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi ñeàu dao ñoäng theo, tính khoâng oån ñònh gia taêng, baát oån luoân laø maàm moùng cho moïi cuoäc khuûng hoaûng töø khuûng hoaûng kinh teá cho ñeán khuûng hoaûng chính trò. Do vaäy, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu laïm phaùt vôùi mong muoán naém vöõng hôn veà dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua vaø nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ñeå töø ñoù kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn goùp phaàn taïo neân moät söï oån ñònh veà kinh teá, cuøng vôùi söï oån ñònh chính trò giuùp chuùng ta thöïc hieän thaéng lôïi caùc muïc tieâu maø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët ra. Vôùi nhöõng muïc ñích nhö treân, ñeà taøi mang yù nghóa thieát thöïc ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá hieän nay. Toaøn boä noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän trong 3 chöông: - Chöông I: Nhöõng vaán ñeà lyù luaän veà laïm phaùt. - Chöông II: Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam trong nhöõng naêm vöøa qua. - Chöông III: Kieåm soaùt laïm phaùt goùp phaàn oån ñònh kinh teá vó moâ Vieät Nam giai ñoaïn 2006 – 2010. 11 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 1.1. CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT – ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 1.1.1 Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, nhieàu nhaø kinh teá hoïc ñaõ ñöa ra caùc khaùi nieäm veà laïm phaùt, song chuùng ta vaãn chöa coù ñöôïc moät khaùi nieäm thoáng nhaát veà laïm phaùt. Coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo nhöõng nguyeân nhaân cuûa noù, coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo höôùng taäp trung vaøo nhöõng aûnh höôûng cuûa laïm phaùt. Coù theå keå ra moät soá quan ñieåm nhìn nhaän vaø ñònh nghóa laïm phaùt raát khaùc nhau nhö sau: Thöù nhaát, laïm phaùt laø söï taêng leân lieân tuïc cuûa giaù caû. Theo quan ñieåm naøy thì khoâng keå giaù caû taêng leân do nguyeân nhaân naøo ñeàu laø laïm phaùt. Thöù hai, laïm phaùt laø vieäc phaùt haønh tieàn giaáy vöôït quaù möùc ñaûm baûo vì vaäy gaây ra söï maát giaù cuûa tieàn giaáy laøm cho giaù caû haøng hoùa bò ñaåy leân cao. Thöù ba, laïm phaùt laø söï maát caân ñoái nghieâm troïng giöõa tieàn vaø haøng trong neàn kinh teá, söï maát caân ñoái vôùi tieàn lôùn hôn haøng khieán cho giaù caû taêng leân ôû moïi luùc moïi nôi. Nhö vaäy khoù coù theå ñi ñeán thoáng nhaát trong vieäc nhìn nhaän laïm phaùt. Tuy nhieân duø khaùc nhau veà quan ñieåm nhìn nhaän, nhöng chuùng ta thaáy caùc quan ñieåm ñeàu ñeà caäp ñeán moät khía caïnh ñoù laø söï taêng leân cuûa giaù caû. Söï taêng leân cuûa giaù caû laø moät trong nhöõng bieåu hieän cô baûn cuûa laïm phaùt. Do vaäy, hieän nay gaàn nhö caùc nhaø kinh teá khi xem xeùt laïm phaùt chuû yeáu thieân veà nhöõng bieåu hieän cuûa laïm phaùt, hoï xem laïm phaùt laø hieän töôïng möùc giaù caû chung taêng leân. Söï taêng giaù naøy dieãn ra vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi. 1.1.2 Ño löôøng laïm phaùt Töø quan ñieåm treân, ñeå ño löôøng laïm phaùt töùc laø ño löôøng söï thay ñoåi cuûa 12 möùc giaù caû chung (bình quaân), caùc nhaø kinh teá thöôøng söû duïng caùc chæ soá giaù. Coù nhieàu chæ soá giaù ñöôïc söû duïng tuy nhieân chæ soá ñöôïc söû duïng thoâng duïng nhaát ñoù laø chæ soá giaù tieâu duøng (CPI – Consumer Price Index). CPI ño löôøng möùc giaù bình quaân cuûa moät nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï caàn cho tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình (ñöôïc löïa choïn) cuûa moät giai ñoaïn nhö tyû leä phaàn traêm cuûa möùc giaù giai ñoaïn tröôùc ñöôïc goïi laø naêm goác. Ñeå tính chæ soá giaù bình quaân, ngöôøi ta thöôøng choïn moät roå goàm nhieàu nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng tieâu bieåu vaø xaùc ñònh tyû troïng cuûa töøng nhoùm haøng hoùa dòch vuï trong roå tuøy vaøo möùc ñoä quan troïng cuûa töøng nhoùm haøng trong toång chi tieâu ñeå laøm cô sôû tính chæ soá giaù bình quaân. Vaøo ñaàu kyø tính CPI, caùc soá lieäu veà giaù caû caùc haøng hoùa, dòch vuï caàn thieát ñöôïc thu thaäp. CPI sau ñoù seõ ñöôïc tính baèng caùch so saùnh giaù trò hieän taïi vaø giaù trò goác cuûa roå haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc löïa choïn. Treân cô sôû xaùc ñònh ñöôïc chæ soá giaù tieâu duøng bình quaân, tyû leä laïm phaùt phaûn aùnh söï thay ñoåi möùc giaù bình quaân cuûa giai ñoaïn naøy so vôùi giai ñoaïn tröôùc ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: Möùc giaù hieän taïi – Möùc giaù naêm tröôùc Tyû leä laïm phaùt = Möùc giaù naêm tröôùc x 100% Nhö vaäy, chuùng ta taïm thoáng nhaát raèng laïm phaùt laø söï taêng leân (lieân tuïc) cuûa giaù caû vaø ñöôïc tính baèng tyû leä phaàn traêm. Tuøy vaøo söï taêng leân cuûa möùc giaù caû maø caùc nhaø kinh teá chia laïm phaùt thaønh nhieàu caáp ñoä khaùc nhau. 1.2. CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT Caên cöù vaøo toác ñoä laïm phaùt, laïm phaùt ñöôïc chia thaønh 3 loaïi nhö sau: - Laïm phaùt vöøa phaûi - Laïm phaùt cao - Sieâu laïm phaùt 13 1.2.1 Laïm phaùt vöøa phaûi (Reasonable Inflation) Laïm phaùt vöøa phaûi laø laïm phaùt ôû möùc 1 con soá nguyeân (tyû leä taêng giaù caû haøng hoùa trong khoaûng 10% trôû laïi). ÔÛ möùc ñoä laïm phaùt vöøa phaûi, giaù caû taêng chaäm dao ñoäng xung quanh möùc taêng tieàn löông, trong ñieàu kieän nhö theá giaù trò tieàn teä khoâng bieán ñoäng nhieàu taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho kinh teá phaùt trieån. Khi giaù caû taêng vöôït ra khoûi möùc ñoä hôïp lyù treân, ngöôøi ta noùi laïm phaùt ñang böôùc vaøo giai ñoaïn taêng cao. 1.2.2 Laïm phaùt cao Laïm phaùt cao laø laïm phaùt ôû möùc ñoä 2 con soá (döôùi 100% naêm). Ngöôøi ta coøn goïi laïm phaùt loaïi naøy laø laïm phaùt phi maõ ñeå cho thaáy möùc ñoä taêng cuûa giaù caû haøng hoùa luùc naøy cuõng gioáng nhö “moät con ngöïa baát kham ñang tung voù ñeå chaïy”. Khi laïm phaùt phi maõ xaûy ra, saûn xuaát bò ñình treä, neàn taøi chính bò phaù hoaïi, vaø neáu khoâng coù bieän phaùp thích hôïp ñeå “ghìm chaân chuù ngöïa” thì neàn kinh teá seõ deã daøng rôi vaøo tình traïng sieâu laïm phaùt. 1.2.3 Sieâu laïm phaùt (Hyperinflation) Sieâu laïm phaùt laø laïm phaùt xaûy ra ôû möùc ñoä lôùn hôn laïm phaùt phi maõ. Sieâu laïm phaùt thöôøng xaûy ra do caùc bieán coá lôùn daãn ñeán ñaûo loän traät töï xaõ hoäi nhö chieán tranh, khuûng hoaûng chính trò. Khi nhöõng bieán coá lôùn xaûy ra, söï thaâm huït ngaân saùch khieán chính phuû phaûi phaùt haønh tieàn giaáy ñeå buø ñaép daãn ñeán sieâu laïm phaùt. Sieâu laïm phaùt coù söùc phaù huûy toaøn boä hoaït ñoäng kinh teá vaø neàn kinh teá bò suy thoaùi nghieâm troïng. Coù theå ví sieâu laïm phaùt nhö côn soùng thaàn trong kinh teá. Nhö vaäy, phaân loaïi laïm phaùt theo möùc ñoä ñeå coù nhöõng bieän phaùp “ñieàu trò” thích hôïp song bieän phaùp “phoøng choáng” hay “chöõa trò” cuõng coøn phaûi caên cöù vaøo nguyeân nhaân gaây “beänh”. 1.3. NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, song nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát 14 kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc (laïm phaùt do caàu keùo) hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân (laïm phaùt chi phí ñaåy). 1.3.1 Laïm phaùt caàu keùo (Demand Pull Inflaton) Laïm phaùt caàu keùo hay laïm phaùt nhu caàu laø laïm phaùt xaûy ra do toång caàu taêng vöôït quaù möùc cung haøng hoùa cuûa xaõ hoäi daãn ñeán aùp löïc laøm taêng giaù caû. Khi nghieân cöùu veà laïm phaùt, Bentet Hanxen1 ñaõ vieát “Bôûi vì nhu caàu quaù möùc coù theå coi laø nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt cho neân chuùng ta coù theå coâng nhaän raèng laïm phaùt, ñoù laø tình huoáng ôû ñoù toàn taïi caàu quaù möùc roäng khaép ñoái vôùi nhieàu maët haøng treân thò tröôøng”. Vaäy nguyeân nhaân naøo laøm cho toång caàu taêng leân. Coù theå chæ ra moät soá nguyeân nhaân cô baûn nhö sau: − Chi tieâu cuûa chính phuû taêng leân. − Thaâm huït ngaân saùch keùo daøi vaø ñöôïc ñaøi thoï baèng caùch vay möôïn ôû trong nöôùc, ngoaøi nöôùc hoaëc NHTÖ. − Chi tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình taêng leân do möùc thu nhaäp taêng hoaëc laõi suaát giaûm. − Taâm lyù thích tieâu duøng hay tieát kieäm cuûa daân chuùng ñöa ñeán söï gia taêng toác ñoä löu thoâng tieàn teä. Neáu daân chuùng coù khuynh höôùng thích tieâu duøng, toác ñoä löu thoâng tieàn teä gia taêng. − Ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp taêng leân do döï ñoaùn veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá trong nöôùc vaø caû ngoaøi nöôùc hay do laõi suaát giaûm. − Do chính saùch tieàn teä môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp, ngöôøi daân deã tieáp caän nguoàn voán, coù theå vay deã daøng hôn, vay nhieàu hôn daãn 1 Nhaø kinh teá hoïc Thuïy Ñieån. 15 ñeán nhu caàu chi tieâu nhieàu hôn. − Caùc yeáu toá lieân quan ñeán nhu caàu nöôùc ngoaøi nhö tyû giaù hoái ñoaùi, möùc thu nhaäp cuûa cö daân nöôùc ngoaøi…laøm gia taêng nhu caàu haøng hoùa xuaát khaåu keùo theo toång caàu gia taêng. Trong caùc phaân tích ôû treân, toång caàu taêng gaây aùp löïc taêng giaù, laøm xaûy ra tình traïng laïm phaùt trong ngaén haïn. Song neáu neàn kinh teá chöa ñaït ñöôïc möùc saûn löôïng tieàm naêng thì vieäc taêng toång caàu trong tröôøng hôïp naøy trôû thaønh moät chính saùch laïm phaùt coù hieäu quaû ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát xaõ hoäi laøm cho kinh teá taêng tröôûng, khi ñoù ñöôøng toång cung cuõng seõ dòch chuyeån xuoáng phía döôùi, saûn löôïng cuûa neàn kinh teá taêng leân. Ngöôïc laïi vôùi laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía caàu laø laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía cung, goïi laø laïm phaùt chi phí ñaåy. 1.3.2 Laïm phaùt chi phí ñaåy (Cost Push Inflation) Trong hoaøn caûnh saûn xuaát khoâng taêng hoaëc taêng ít trong khi chi phí taêng leân (chi phí saûn xuaát taêng vöôït quaù möùc taêng cuûa naêng suaát lao ñoäng) thì seõ sinh ra laïm chi phí ñaåy. Chi phí saûn xuaát taêng leân taïo aùp löïc “ñaåy” giaù baùn saûn phaåm taêng leân hay coù theå laøm giaûm möùc cung öùng haøng hoùa cuûa xaõ hoäi. Chi phí taêng leân coù theå xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau: − Möùc taêng tieàn löông vöôït quaù möùc taêng naêng suaát lao ñoäng: caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng thöôøng phaûi chòu raát nhieàu aùp löïc veà vaán ñeà löông boång. Trong ngaén haïn chi phí nhaân coâng oån ñònh do bò haïn cheá bôûi hôïp ñoàng lao ñoäng nhöng trong daøi haïn do aùp löïc cuûa coâng ñoaøn, do thueá thu nhaäp vaø caùc yeáu toá khaùc laøm cho nhaân vieân taïo söùc eùp naâng giaù tieàn löông leân. − Do giaù nhaäp khaåu taêng leân taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi giaù caû trong nöôùc (neáu laø haøng tieâu duøng tröïc tieáp) hoaëc taùc ñoäng giaùn tieáp thoâng qua vieäc laøm taêng chi phí saûn xuaát (neáu laø ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát). Giaù haøng nhaäp khaåu taêng 16 leân coù theå do laïm phaùt cuûa nöôùc ngoaøi cao hay do ñoàng noäi teä bò maát giaù so vôùi ñoàng tieàn cuûa nhöõng nöôùc coù quan heä maäu dòch…. − Do thueá suaát taêng leân laøm aûnh höôûng tôùi möùc sinh lôøi cuûa nhaø ñaàu tö do vaäy giaù caû taêng leân ñeå duy trì möùc sinh lôøi mong muoán. Nhö vaäy, moät laàn nöõa khi phaân tích veà laïm phaùt caàu keùo vaø laïm phaùt chi phí ñaåy ñeàu cho thaáy khi laïm phaùt xaûy ra seõ laøm cho giaù caû haøng hoaù taêng leân. Trong khi phaân tích veà caùc loaïi laïm phaùt, nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt, caùc nhaø kinh teá thöøa nhaän raèng khoâng phaûi laïm phaùt luùc naøo cuõng gaây ra haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt taùc ñoäng tích cöïc hay tieâu cöïc ñeán neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo möùc ñoä nghieâm troïng cuûa noù, song nhìn chung khi laïm phaùt xaûy ra noù thöôøng ñeå laïi, khoâng nhieàu thì ít, nhöõng haäu quaû cho neàn kinh teá. 1.4. HAÄU QUAÛ CUÛA LAÏM PHAÙT Khi laïm phaùt xaûy ra ngoaøi döï tính, noù taïo neân söï bieán ñoäng baát thöôøng veà giaù trò tieàn teä vaø laøm sai leäch toaøn boä thöôùc ño caùc quan heä giaù trò, aûnh höôûng ñeán moïi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Coù theå keå ra moät soá haäu quaû cuûa laïm phaùt nhö sau: Moät laø, laïm phaùt kìm haõm taêng tröôûng kinh teá, aûnh höôûng ñeán moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt laøm cho thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi lao ñoäng bò giaûm suùt, coù theå keùo theo caùc cuoäc ñình coâng ñoøi taêng löông vôùi qui moâ lôùn, daøi ngaøy laøm ngöøng treä söï taêng tröôûng kinh teá. Laïm phaùt coøn laøm cho laõi suaát danh nghóa taêng leân bôûi tyû leä laïm phaùt döï tính taêng leân, ne._.áu laïm phaùt döï tính khoâng phuø hôïp vôùi laïm phaùt thöïc teá noù seõ laøm aûnh höôûng ñeán möùc laõi suaát thöïc. Keát quaû laø aûnh höôûng ñeán tieát kieäm vaø ñaàu tö, cuoái cuøng laø aûnh höôûng ñeán möùc taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh, do laïm phaùt, giaù caû vaät tö haøng hoaù, 17 nguyeân lieäu taêng, laøm cho vieäc saûn xuaát kinh doanh vaø keát quaû cuoái cuøng ngaøy caøng giaûm suùt vaø khoâng chính xaùc, caùc ngaønh saûn xuaát kinh doanh bò laïm phaùt laøm cho ñieâu ñöùng. Trong lónh vöïc ñaàu tö, söï bieán ñoäng baát thöôøng cuûa laïm phaùt gaây khoù khaên cho vieäc xaùc ñònh möùc sinh lôøi chính xaùc cuûa caùc khoaûn ñaàu tö, khieán cho caùc nhaø ñaàu tö ngaàn ngaïi khi tieán haønh ñaàu tö, nhaát laø ñaàu tö vaøo caùc döï aùn daøi haïn, laøm aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng kinh teá. Trong lónh vöïc löu thoâng phaân phoái, giaù caû haøng hoùa taêng ñaõ gaây neân tình traïng ñaàu cô tích tröõ haøng hoùa vì theá laøm maát caân ñoái giaû taïo quan heä cung caàu laøm cho lónh vöïc löu thoâng bò roái loaïn. Hai laø, laïm phaùt laøm phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân vaø cuûa caûi xaõ hoäi Khi laïm phaùt taêng leân, toång thu nhaäp danh nghóa taêng leân, nhöng trong ñoù chöùa ñöïng söï phaân phoái laïi giöõa caùc nhoùm daân cö vôùi nhau; giöõa giôùi chuû vaø ngöôøi laøm coâng, giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay, giöõa Chính phuû vaø ngöôøi ñoùng thueá. Trong lónh vöïc taøi chính nhaø nöôùc, tuy luùc ñaàu laïm phaùt mang laïi thu nhaäp cho ngaân saùch nhaø nöôùc qua cô cheá phaân phoái laïi toång saûn phaåm vaø thu nhaäp quoác daân, nhöng do aûnh höôûng naëng neà cuûa laïm phaùt maø nhöõng nguoàn thu cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc maø chuû yeáu laø thueá ngaøy caøng bò giaûm. Ba laø, laïm phaùt laøm roái loaïn heä thoáng tieàn teä Trong lónh vöïc tieàn teä tín duïng, laïm phaùt laøm cho söùc mua ñoàng tieàn giaûm, löu thoâng tieàn teä dieãn bieán khaùc thöôøng, toác ñoä löu thoâng cuûa tieàn teä taêng leân moät caùch ñoät bieán caøng laøm cho söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm xuoáng nhanh choùng hôn. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng tín duïng ngaân haøng rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, do nguoàn tieàn göûi trong xaõ hoäi bò suït giaûm nhanh choùng, nhieàu ngaân haøng bò phaù saûn do maát khaû naêng thanh toaùn vaø thua loã trong kinh doanh. Tình hình ñoù laøm 18 cho heä thoáng tieàn teä bò roái loaïn vaø khoâng kieåm soaùt noåi. Boán laø, laïm phaùt laøm xaáu ñi tình traïng cuûa caùn caân thanh toaùn quoác teá Neáu tyû leä laïm phaùt trong nöôùc cao hôn tyû leä laïm phaùt nöôùc ngoaøi (coù quan heä maäu dòch) thì giaù caû haøng hoùa trong nöôùc trôû neân maéc hôn so vôùi giaù caû haøng hoaù nöôùc ngoaøi, do ñoù laøm giaûm xuaát khaåu, taêng nhaäp khaåu, laøm xaáu ñi tình traïng cuûa taøi khoaûn vaõng lai. Tyû leä laïm phaùt cao cuøng vôùi boäi chi taøi khoaûn vaõng lai coù theå taïo neân taâm lyù troâng ñôïi moät söï giaûm giaù cuûa ñoàng noäi teä so vôùi ngoaïi teä taïo neân aùp löïc taêng tyû giaù, tyû giaù taêng caøng ñaåy möùc giaù caû chung taêng leân. Naêm laø, laïm phaùt laøm gia taêng tyû leä thaát nghieäp Möùc giaù chung taêng leân coù theå gaây neân söï giaûm suùt cuûa toång caàu vaø coâng aên vieäc laøm, do ñoù gia taêng tyû leä thaát nghieäp Nhö vaäy, coù theå thaáy ngoaïi tröø tröôøng hôïp laïm phaùt vöøa phaûi coøn coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá coøn laïi noùi chung laïm phaùt ñeàu gaây aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, vieäc tìm ra giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieàm cheá laïm phaùt laø moät vaán ñeà caàn thieát. 1.5. CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ LAÏM PHAÙT ÔÛ CAÙC NÖÔÙC Vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp choáng laïm phaùt thöôøng xuaát phaùt töø söï phaân tích ñuùng ñaén nguyeân nhaân gaây neân laïm phaùt, bao goàm nguyeân nhaân saâu xa vaø nguyeân nhaân tröïc tieáp. Ñeå giaûi quyeát caùc nguyeân nhaân saâu xa caàn phaûi coù thôøi gian vaø ñi keøm vôùi caùc cuoäc caûi caùch lôùn. Coøn nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân. Thoâng thöôøng ñeå taùc ñoäng vaøo caùc nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa laïm phaùt vaø kieàm cheá laïm phaùt ôû tyû leä mong muoán, chính phuû caùc nöôùc söû duïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu hoaëc toång cung nhaèm laøm giaûm söï gia taêng cuûa toång caàu hoaëc khaéc phuïc caùc nguyeân nhaân laøm gia taêng chi phí. 19 1.5.1 Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu Veà phía chính phuû: chính phuû caùc nöôùc coù laïm phaùt thöôøng tìm caùch ngaên chaën caùc nguyeân nhaân daãn ñeán gia taêng khoái tieàn, ñoàng thôøi taêng thu cho ngaân saùch nhaèm ruùt ngaén caùch bieät giöõa thu vaø chi daàn daàn tieán ñeán caân baèng thu chi ngaân saùch. Veà phía NHTÖ: NHTÖ caùc nöôùc thoâng qua vieäc quaûn lyù vaø söû duïng caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä ñeå taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm khoái tieàn trong löu thoâng, töùc laø thöïc hieän moät chính saùch tieàn teä thaét chaët vöøa thu huùt bôùt tieàn töø löu thoâng vöøa haïn cheá cung öùng tieàn ra löu thoâng. 1.5.2 Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung Veà giaûi phaùp haïn cheá söï gia taêng cuûa chi phí: giaûi phaùp cô baûn laø taùc ñoäng vaøo moái quan heä giöõa möùc taêng tieàn löông vaø möùc taêng cuûa naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi. Neáu thaønh coâng, giaûi phaùp naøy seõ haïn cheá nhöõng ñoøi hoûi taêng tieàn löông baát hôïp lyù daãn ñeán voøng luaån quaån löông – tieàn – giaù. Ñi keøm vôùi cô cheá tieàn löông, caùc nöôùc tieán haønh chính saùch kieåm soaùt giaù caû nhaèm haïn cheá söï bieán ñoäng cuûa tieàn löông thöïc teá, traùnh rôi vaøo voøng xoaùy laïm phaùt löông – giaù – tieàn. Veà giaûi phaùp nhaèm môû roäng khaû naêng cung öùng haøng hoùa: nhaèm chaën ñöùng nhanh choùng vaø hieäu quaû côn soát giaù caû vì khan hieám haøng hoaù, caùc nöôùc thöôøng cho nhaäp khaåu caùc maët haøng ñang thieáu vaø leân giaù. Tuy nhieân giaûi phaùp naøy chöùa ñöïng nguy cô tieàm taøng nhö laøm caïn kieät döï tröõ ngoaïi hoái, taïo thoùi quen tieâu duøng haøng ngoaïi, laøm suy giaûm söùc saûn xuaát trong nöôùc. Do vaäy veà laâu daøi caùc quoác gia bò laïm phaùt ñeàu tìm caùch gia taêng khaû naêng saûn xuaát haøng hoaù trong nöôùc. Ngoaøi hai nhoùm bieän phaùp taùc ñoäng vaøo cung caàu nhö ôû treân caùc nöôùc coøn 20 aùp duïng nhieàu bieän phaùp khaùc nhö: keàm giöõ giaù caû, caûi caùch tieàn teä...Moãi bieän phaùp ñeàu coù maët tích cöïc vaø tieâu cöïc nhaát ñònh, vaán ñeà laø phaûi bieát keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc bieän phaùp nhaèm ñaït muïc tieâu tröôùc maét laãn laâu daøi. Keát luaän chöông I: Chöông I cho thaáy cho ñeán nay laïm phaùt vaãn laø moät ñeà taøi ñöôïc tranh luaän soâi noåi, song ña phaàn caùc nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù khi laïm phaùt xaûy ra seõ keùo theo tình traïng leo thang cuûa giaù caû, do vaäy ñeå ño löôøng laïm phaùt ngöôøi ta söû duïng caùc chæ soá giaù trong ñoù thoâng duïng nhaát laø CPI. Laïm phaùt taùc ñoäng xaáu hay toát ñoái vôùi neàn kinh teá coøn tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä cuûa noù, song ña phaàn khi nhaéc ñeán laïm phaùt ngöôøi ta ñeàu hình dung ñeán nhöõng haäu quaû maø noù ñeå laïi cho neàn kinh teá, vì vaäy caùc quoác gia coù laïm phaùt ñeàu tìm caùch kieåm soaùt laïm phaùt. Döïa treân hai nguyeân nhaân cô baûn gaây ra laïm phaùt laø caàu keùo vaø chi phí ñaåy maø caùc quoác gia ñöa ra caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu vaø taùc ñoäng vaøo cung cuøng vôùi moät heä thoáng ñoàng boä caùc giaûi phaùp khaùc. 21 Chöông II TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 2.1 KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT VIEÄT NAM TÖØ 1976 ÑEÁN NAY Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 6/2005 coù theå chia thaønh 3 giai ñoaïn nhö sau: - Giai ñoaïn 1976 – 1995: giai ñoaïn naøy ñaùnh daáu coâng cuoäc choáng laïm phaùt cuûa nöôùc ta, baét ñaàu töø laïm phaùt phi maõ vaø ñi ñeán kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt vaøo nhöõng naêm cuoái giai ñoaïn. - Giai ñoaïn töø 1996 ñeán 2000: giai ñoaïn naøy ñöôïc ñaùnh daáu baèng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ; tyû leä laïm phaùt ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy giaûm daàn qua caùc naêm, Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, thuaät ngöõ “kích caàu” laàn ñaàu tieân xuaát hieän trong caùc chính saùch ñieàu haønh kinh teá cuûa chính phuû. - Giai ñoaïn 2001 – 6/2005: giai ñoaïn naøy ñaùnh daáu chaëng ñaàu tieân trong vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010. Trong giai ñoaïn naøy, tyû leä laïm phaùt cuûa Vieät Nam sau moät thôøi gian “haï nhieät” vaø coù khi chuyeån sang thieåu phaùt ñaõ baét ñaàu “aám” daàn leân vaø chuyeån sang “soát” vaøo cuoái naêm 2004 vaø coøn tieáp dieãn trong naêm 2005. 2.1.1 Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 Sau chieán tranh, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, nhaân daân ta baét tay vaøo coâng cuoäc taùi thieát ñaát nöôùc, xaây döïng neàn kinh teá XHCN. Nhaø nöôùc beân caïnh vai troø laø boä maùy quyeàn löïc toái cao coøn ñaûm nhieäm vai troø quaûn lyù kinh teá, neàn kinh teá ñöôïc keá hoaïch hoaù taäp trung ôû möùc cao ñoä. 22 Trong lónh vöïc löu thoâng phaân phoái, töø naêm 1976 ñeán naêm 1980, chính phuû Vieät Nam thöïc thi chính saùch kieàm cheá giaù caû, cô cheá ñoù laøm chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng coù toå chöùc taêng khoâng nhieàu, nhöng chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng töï do laïi taêng khaù cao, do vaäy laïm phaùt ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy laø laïm phaùt “ngaàm”. Baûng 2.1: Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1976 121,9 99,1 150,3 1977 118,6 101,0 138,0 1978 120,9 104,3 139,0 1979 125,2 103,3 140,0 1980 169,6 109,8 143,8 Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû1. Tuy nhieân, vieäc phaùt haønh tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch lieân tuïc vôùi soá löôïng ngaøy caøng lôùn nhaèm buø loã, buø giaù vaø thöïc hieän caùc döï aùn phaùt trieån sau chieán tranh ñaõ laøm cho möùc giaù chung thôøi kyø 1976 – 1980 taêng leân tôùi 2,62 laàn trong khi toång giaù trò saûn löôïng thöïc teá taêng 5,7%, thu nhaäp quoác daân (TNQD) saûn xuaát taêng 1,7%. Baûng 2.2: Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 (%) Naêm Möùc taêng GDP Möùc taêng TNQD 1977 4,4 2,8 1978 4,0 2,3 1979 -1,7 -2,0 1980 -1,0 -1,4 Coäng 5,7 1,7 Nguoàn: Toång cuïc Thoáng keâ. 1 Ban Vaät giaù chính phuû nay nhaäp vaøo Cuïc quaûn lyù giaù thuoäc Boä Taøi chính. 23 Böôùc sang giai ñoaïn 1981 – 1988, chæ soá giaù caû thöôøng xuyeân ôû möùc 2 ñeán 3 con soá, ñaùnh daáu thôøi kyø laïm phaùt phi maõ; ñænh cao laø naêm 1986, toác ñoä taêng giaù leân tôùi 587,2%. Nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt thôøi kyø naøy xuaát phaùt töø nhöõng yeáu keùm noäi taïi cuûa neàn kinh teá, tình traïng phaùt haønh tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch, cô cheá quaûn lyù kinh teá quan lieâu, bao caáp... Baûng 2.3: Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 (naêm tröôùc baèng 100%) Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc Thò tröôøng töï do 1981 169,6 202 147,4 1982 195,4 242 165 1983 149,5 142,8 157,5 1984 164,9 155,8 176,3 1985 191,6 209 151,7 1986 587,2 557,4 682,3 1987 416,7 443,3 429,2 1988 410,9 - - Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû. Tröôùc tình hình ñoù, baét ñaàu töø naêm 1989, chính saùch taøi khoùa thu heïp, chính saùch tieàn teä thaét chaët cuøng nhieàu bieän phaùp ñoàng boä khaùc ñöôïc aùp duïng ñaõ böôùc ñaàu kieàm cheá vaø ñaåy luøi laïm phaùt, chæ soá taêng giaù lieân tuïc giaûm xuoáng vaø chæ coøn 12,7% vaøo naêm 1995. Baûng 2.4: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1989 – 1995 (%): Naêm >>> 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Toác ñoä taêng giaù 76,0 67,1 67,5 17,5 5,2 14,4 12,7 Nguoàn:Ban vaät giaù Chính phuû. Nhö vaäy, laïm phaùt Vieät Nam thôøi kyø 1976 - 1995 töø choå “aâm æ chaùy” trong giai ñoaïn 1976 – 1980 ñaõ “buøng leân thaønh moät ngoïn löûa chaùy cao” trong nhöõng naêm töø 1980 ñeán 1988, nhöõng naêm sau ñoù chính phuû Vieät Nam ñaõ phaûi ra söùc daäp 24 taét ngoïn löûa naøy vaø böôùc ñaàu ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khích leä. 2.1.2 Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2000 Trong giai ñoaïn naøy, caùc bieän phaùp hôïp lyù nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän laø cô sôû ñeå duy trì möùc laïm phaùt vöøa phaûi trong nhieàu naêm. Tuy nhieân, chính saùch tieàn teä chöa thaät söï phaùt huy hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thaáp, söùc mua chung cuûa xaõ hoäi giaûm, coäng vôùi vieäc bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc...ñaõ laøm cho neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt. Toång saûn phaåm trong nöôùc nhöõng naêm 1992-1997 thöôøng ñaït möùc taêng tröôûng 8-9% ñaõ ñoät ngoät giaûm xuoáng chæ coøn 5,8% vaøo naêm 1998 vaø 4,8% vaøo naêm 1999. Naêm 2000, Vieät Nam chaën ñöôïc söï giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, trong naêm naøy neàn kinh teá vaãn coøn rôi vaøo traïng thaùi thieåu phaùt. Baûng 2.5: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 (%) Naêm >>> 1996 1997 1998 1999 2000 Toác ñoä taêng giaù 4,5 3,6 9,2 0,1 -0,6 Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû. 2.1.3 Tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 6/2005 Naêm 2001, “taûn baêng” thieåu phaùt baét ñaàu tan töø töø (CPI taêng 0,8%), neàn kinh teá coù khôûi saét ñoâi chuùt, toång saûn phaåm trong nöôùc ñaõ taêng 6,89%, nhích hôn moät chuùt so vôùi naêm 2000 (6,79%). Tröôùc tình traïng giaûm phaùt cuûa neàn kinh teá, chính phuû ñaõ coù nhöõng bieän phaùp kích caàu ñaàu tö vaø tieâu duøng. Nhôø chính saùch khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc, quan taâm taïo ñieàu kieän cho khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån ñaõ khôi thoâng nguoàn löïc ñaàu tö trong daân: toång voán ñaàu tö phaùt trieån naêm 2002 taêng treân 12% so vôùi naêm 2001, rieâng voán ñaàu tö trong daân taêng tôùi 20,7% chieám 25,3% trong toång voán ñaàu tö phaùt trieån. 25 Baûng 2.6 - Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá: so saùnh qua hai naêm 2001 vaø 2002. Naêm >> 2001 2002 Taêng giaûm Toång soá (tyû ñoàng) 163.543 183.800 20.257 - Khu vöïc nhaø nöôùc 95.020 103.300 8.280 - Khu vöïc ngoaøi quoác doanh 38.512 46.500 7.988 - Khu vöïc coù voán ÑTNN 30.011 34.000 3.989 Cô caáu (%) 100 100 - Khu vöïc nhaø nöôùc 58,1 56,2 8,7 - Khu vöïc ngoaøi quoác doanh 23,5 25,3 20,7 - Khu vöïc coù voán ÑTNN 18,4 18,5 13,3 Nguoàn: Kinh teá Vieät Nam vaø theá giôùi 2001 – 2002. Nhôø chính saùch kích caàu tieâu duøng cuûa chính phuû ñaõ laøm cho toång möùc baùn leû haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng xaõ hoäi naêm 2002 ñaït treân 272 nghìn tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi möùc 10,2% cuûa naêm 2001 vaø 9,2% cuûa naêm 2000, laø möùc taêng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Baûng 2.7: Toång möùc baùn leû haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002. Naêm Toång möùc (tyû ñoàng) Toác ñoä taêng (%) 1996 145.874,0 1997 161.899,7 11,0 1998 185.598,7 14,6 1999 200.923,7 8,3 2000 219.400,0 9,2 2001 241.837,8 10,2 2002 272.793,0 12,8 Nguoàn: Toång cuïc Thoáng keâ. Vôùi nhöõng bieän phaùp kích caàu nhö treân, moät chuyeån bieán quan troïng ñöôïc ghi nhaän trong naêm 2002 laø neàn kinh teá ñaõ chuyeån töø thieåu phaùt lieân tuïc vaø keùo daøi sang laïm phaùt nheï (CPI taêng 4%)1, vöøa ñuû ñeå kích thích ñaàu tö, taêng tröôûng, laøm cho neàn kinh teá aám leân (taêng tröôûng kinh teá ñaït 7,04% hoaøn thaønh muïc tieâu 1 Phuï luïc 2: Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002. 26 7 – 7,3% maø Quoác hoäi ñeà ra cho naêm 2002). Vôùi vieäc aám trôû laïi cuûa tyû leä laïm phaùt, vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cuõng ñaït thaønh tích ñaùng keå: tyû leä thaát nghieäp cuûa lao ñoäng trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò ñaõ giaûm coøn 6,01%, tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân ñaõ taêng leân ñaït 75,41%. Böôùc sang naêm 2003, laïm phaùt ñöôïc tieáp tuïc giöõ ôû möùc thaáp, chæ soá giaù tieâu duøng taêng 3%1; taêng tröôûng GDP naêm 2003 vaãn tieáp tuïc ñaø cuûa naêm 2002, ñaït 7,24%. Cuøng vôùi ñoù, tyû leä thaát nghieäp cuûa löïc löôïng lao ñoäng trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò giaûm töø 6,01% naêm 2002 xuoáng coøn 5,8% naêm 2003; so vôùi naêm 2002, tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân taêng 2,29%, ñaït 77,7%. Qua 3 naêm 2001, 2002, 2003 laïm phaùt daàn ñi vaøo oån ñònh song naêm 2004 laïm phaùt laïi baát ngôø leân côn soát. Ñaëc bieät, söï thay ñoåi giaù caû khoâng theo quy luaät voán coù laø thöôøng taêng vaøo quyù cuoái naêm vaø quyù moät naêm sau, taêng ít hoaëc giaûm vaøo quyù II vaø quyù III maø taêng lieân tuïc qua caùc quyù. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho CPI cuûa Vieät Nam naêm 2004 so vôùi naêm 2003 taêng 9,5%2. Baûng 2.8: Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quyù giai ñoaïn 1996 - 2004 Quyù 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 I 4,2% 2,1% 3,0% 2,9% 0,9% 0,0% 2,5% 2,5% 4,9% II -1,0% -1,0% 3,0% -1,3% -1,8% -0,7% 0,4% -0,4% 2,2% III 0,8% 0,9% 1,6% -1,4% -0,7% 0,3% 0,2% -0,3% 1,4% IV 2,0% 1,6% 1,2% -0,1% 1,1% 1,2% 0,9% 1,2% 0,8% Nguoàn: Toång hôïp töø soá lieäu cuûa Toång cuïc Thoáng keâ. Naêm 2004 kheùp laïi vôùi tyû leä laïm phaùt xaáp xæ 10%, vöôït xa so vôùi keá hoaïch maø Quoác hoäi ñaët ra laø 4-5%. Song caùc chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi coøn laïi ñeàu hoaøn thaønh so vôùi keá hoaïch ñaët ra. Baûng 2.9 : Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá-xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2004. 1 Phuï luïc 3: Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003. 2 Phuï luïc 4: Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004. 27 Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän Toång saûn phaåm trong nöôùc 7,5 –8% 7,7% Kim ngaïch xuaát khaåu 12% 29% Toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám trong GDP 36% 36,3% Taïo vieäc laøm môùi (trieäu ngöôøi) 1,55 1,555 Boäi chi ngaân saùch (%GDP) 5% 5% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. Tröôùc tình hình laïm phaùt taêng cao nhö theá, Quoác hoäi phaán ñaáu tyû leä laïm phaùt naêm 2005 thaáp hôn toác ñoä taêng tröôûng kinh teá (6,5% so vôùi 8-8,5%), giaûm tyû leä thaát nghieäp thaønh thò xuoáng coøn 5,5%, toång kim ngaïch XNK taêng 14-16%... Tuy nhieân, gioáng nhö moät caùnh dieàu no gioù, chæ soá giaù tieâu duøng nhöõng thaùng ñaàu naêm 2005 vaãn tieáp tuïc taêng, tính ñeán heát quyù I naêm 2005, chæ soá giaù tieâu duøng ñaõ taêng 3,7%; tính ñeán heát quyù II naêm 2005, chæ soá giaù tieâu duøng taêng 5,2%1 (ñaït 80% so vôùi keá hoaïch). Theo döï baùo cuûa Toå ñieàu haønh thò tröôøng trong nöôùc, chæ soá giaù tieâu duøng nhieàu khaû naêng seõ taêng cao hôn möùc 6,5% maø Quoác hoäi ñeà ra. Baûng 2.10: Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005 (%). Quyù >>> I II Thaùng >>> 1 2 3 4 5 6 Chæ soá chung 1,1 2,5 0,1 0,6 0,5 0,4 Coäng 3,7 1,5 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 1 Phuï luïc 5: Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005. 28 Hình 2.1: Chæ soá giaù tieâu duøng 6 thaùng ñaàu naêm 2005 chöa cho thaáy daáu hieäu seõ döøng laïi. 2.2. TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ Khi laïm phaùt xaûy ra, noù taùc ñoäng tôùi moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, phaïm vi taùc ñoäng cuûa laïm phaùt laø raát roäng. Song trong phaïm vi luaän vaên, chæ ñeà caäp taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi 3 truï coät coøn laïi cuûa neàn kinh teá trong töù giaùc kinh teá, ñoù laø: taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn. 2.2.1 Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá Ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo, oån ñònh giaù caû vaø taêng tröôûng kinh teá laø hai trong soá nhöõng muïc tieâu cuoái cuøng cuûa chính saùch kinh teá vó moâ. Giöõa hai muïc tieâu naøy coù moái quan heä qua laïi vôùi nhau, taêng tröôûng kinh teá taïo tieàn ñeà ñeå oån ñònh giaù caû choáng laïm phaùt, ngöôïc laïi kieåm soaùt laïm phaùt toát coù taùc duïng taïo ñieàu kieän cho taêng tröôûng kinh teá oån ñònh vaø beàn vöõng. Soá lieäu veà laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2004 ñöôïc thu thaäp trong baûng 2.11 vaø theå hieän treân hình 2.2 29 Baûng 2.11: Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996 – 2004 (%) Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1996 4,5 9,34 1997 3,6 8,15 1998 9,2 5,76 1999 0,1 4,77 2000 -0,6 6,79 2001 0,8 6,84 2002 4,0 7,04 2003 3,0 7,24 2004 9,5 7,67 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. -3% -1% 2% 5% 7% 10% 12% 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Taêng tröôûng kinh teá Laïm phaùt Hình 2.2: Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam 1996-2004 Qua phaân tích soá lieäu cho thaáy, vieäc kieåm soaùt laïm phaùt cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm 90 coù keát quaû toát, laïm phaùt töø choå hai chöõ soá trong nhöõng naêm 1994, 1995 ñaõ giaûm xuoáng vaøo caùc naêm 1996, 1997. Laïm phaùt giaûm xuoáng song tyû leä taêng tröôûng kinh teá cuõng giaûm xuoáng sau moät thôøi gian taêng tröôûng cao. Sang naêm 1998, laïm phaùt taêng cao trôû laïi leân tôùi 9,2% do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ naêm 1997. Sau naêm ñoù, do haäu quaû cuûa cuoäc khuûng hoaûng laøm suy giaûm toác ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa khu vöïc vaø do aûnh höôûng cuûa chu kyø suy thoaùi kinh teá toaøn caàu laøm cho neàn kinh teá Vieät Nam 30 rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, tyû leä laïm phaùt giaûm coøn 0,1% vaøo naêm 1999, tyû leä taêng tröôûng kinh teá rôi xuoáng möùc thaáp nhaát keå töø naêm 1990, ñaït 4,77%. Trong naêm 2000, neàn kinh teá chuyeån sang thieåu phaùt vôùi tyû leä –0,1% nhöng kinh teá baét ñaàu coù daáu hieäu hoài phuïc trôû laïi vôùi tyû leä taêng tröôûng 6,79%. Nhöõng naêm tieáp theo, vôùi vieäc “aám” daàn cuûa tyû leä laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá naêm sau cao hôn naêm tröôùc, laïm phaùt taêng ñi cuøng taêng tröôûng kinh teá, ñænh ñieåm laø laïm phaùt taêng cao vaøo naêm 2004 ñaït 9,5% cuøng vôùi toác ñoä taêng tröôûng cao nhaát (7,7%) keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Nhö vaäy, qua phaân tích sô boä cho thaáy, coù khi laïm phaùt bieán ñoäng cuøng chieàu vôùi laïm phaùt, coù khi laïi bieán ñoäng ngöôïc chieàu, tyû leä laïm phaùt coù khi ñaït möùc vöøa phaûi song taùc duïng kích thích taêng tröôûng kinh teá khoâng theå hieän, coù khi tyû leä laïm phaùt ñaït cao thì taêng tröôûng kinh teá môùi ñaït cao. Ñieàu naøy daãn ñeán vaán ñeà phaûi nghieân cöùu moái quan heä ñònh löôïng giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá. Neáu chæ söû duïng daõy soá lieäu töø 1996 ñeán 2004, keát quaû phaân tích hoài qui khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Thöû môû roäng chuoãi soá lieäu so vôùi ban ñaàu, laáy töø naêm 19921 laø naêm maø tyû leä laïm phaùt baét ñaàu giaûm xuoáng sau nhöõng chính saùch kinh teá cuûa nhaø nöôùc vaø möùc taêng tröôûng kinh teá ñaït ôû möùc cao, keát quaû phaân tích môùi coù yù nghóa veà maët thoáng keâ vôùi ñoä tin caäy 96%2. Phaân tích cho thaáy coù khoaûng 32% bieán thieân trong taêng tröôûng kinh teá coù theå ñöôïc giaûi thích töø söï bieán thieân cuûa tyû leä laïm phaùt. Con soá naøy coù theå chaáp nhaän ñöôïc vì taêng tröôûng kinh teá coøn chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt. Khi ñoù phöông trình hoài qui bieåu dieãn moái quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø laïm phaùt laø Y = 0,1375X + 0,0671. Phöông trình naøy cho thaáy, khi laïm phaùt 1 Phuï luïc 6: Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø 1986 ñeán 2004 2 Phuï luïc 7: Keát quaû phaân tích hoài qui quan heä giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá. 31 taêng 1% thì kinh teá taêng tröôûng 13,75%. Con soá naøy cho thaáy coù hai vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû: - Thöù nhaát, con soá naøy xem ra coù veû maâu thuaãn vì taêng tröôûng kinh teá coù moái quan heä tyû leä nghòch vôùi tyû leä laïm phaùt. Tuy nhieân, neáu chæ tính cho giai ñoaïn ñang xeùt thì nhìn chung khi laïm phaùt taêng leân vaø laïm phaùt ôû trong möùc vöøa phaûi thì coù taùc duïng kích thích kinh teá taêng tröôûng. - Thöù hai, möùc ñoä 13,75% coù quaù cao hay khoâng vì trong giai ñoaïn ñang xeùt khoâng coù naêm naøo taêng tröôûng kinh teá ñaït quaù 10%. Ñieàu naøy cuõng coù theå ñöôïc giaûi thích nhö sau: coù theå nhaân toá laïm phaùt laøm kinh teá taêng tröôûng song coù nhöõng nhaân toá khaùc kìm haõm hoaëc laøm suy giaûm möùc ñoä taêng tröôûng. Nhö vaäy soá lieäu thoáng keâ cho thaáy aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân taêng tröôûng kinh teá qua caùc naêm chöa theå hieän roõ tính qui luaät voán coù. Tuy nhieân, tính trung bình cho caùc giai ñoaïn chuùng ta coù theå keát luaän laïm phaùt quaù cao vaø quaù thaáp thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi taêng tröôûng kinh teá thaáp, trong khi taêng tröôûng kinh teá nhanh thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi möùc laïm phaùt vöøa phaûi (baûng 2.12 vaø hình 2.3) Baûng 2.12: Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá trung bình caùc giai ñoaïn (%) 1986-1988 1989-1991 1992-1997 1998-2000 2001-2004 Taêng tröôûng Laïm phaùt 4,15 402,66 3,6 56,14 8,77 9,52 5,76 2,81 7,14 4,32 Nguoàn: Toång hôïp töø soá lieäu cuûa Toång cuïc Thoáng keâ. Vaäy vaán ñeà ñaët ra laø ñoái vôùi Vieät Nam chuùng ta, laïm phaùt bao nhieâu laø vöøa phaûi: laø 3% hay 5% hay 7%...Vieäc xaùc ñònh ñöôïc con soá naøy raát quan troïng, bôûi vì khi laïm phaùt vöôït qua con soá ñoù, noù seõ coù taùc duïng tieâu cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá, ngöôïc laïi khi laïm phaùt ôû döôùi möùc ñoù chuùng ta caàn coù chính saùch laïm phaùt ñeå giuùp “boâi trôn” neàn kinh teá. 32 1% 10% 100% 1000% Taêng tröôûng kinh teá (%) Laïm phaùt (%) Hình 2.3: Moái quan heä giöõa tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá trung bình qua caùc giai ñoaïn Theo nghieân cöùu cuûa caùc chuyeân gia trong Vuï chính saùch tieàn teä thuoäc NHNN Vieät Nam, keát quaû phaân tích quan heä giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (söû duïng phaàn meàm Eview31). Keát quaû naøy cuõng gioáng keát quaû phaân tích hoài qui ñaõ ñeà caäp ôû treân. Tuy nhieân, nghieân cöùu vaãn khaúng ñònh taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi taêng tröôûng kinh teá thoâng qua vieäc taùc ñoäng tôùi taêng tröôûng saûn löôïng coâng nghieäp. Ñieåm ngöôõng trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc xaùc ñònh laø 4,5%/quyù. Döôùi ñieåm ngöôõng naøy khi laïm phaùt taêng 1% thì saûn löôïng coâng nghieäp taêng 1,7%, ngoaøi ñieåm ngöôõng naøy khi laïm phaùt taêng 1% thì saûn löôïng coâng nghieäp giaûm 0,54%. Qua ñoù coù theå phaàn naøo lyù giaûi taïi sao laïm phaùt cuûa Vieät Nam naêm qua ôû möùc cao nhöng kinh teá vaãn taêng tröôûng cao. 2.2.2 Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp Ñöôøng cong Phillips mang teân nhaø kinh teá hoïc ngöôøi New Zealand, A.W. Phillips, phaûn aùnh moái quan heä nghòch bieán giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp vôùi moät möùc laïm phaùt döï tính vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cho tröôùc. Ñöôøng cong Phillips chæ ra giaù phaûi traû cho 1% giaûm tyû leä laïm phaùt: söï giaûm suùt coâng aên vieäc laøm. Nhö vaäy, moät laàn nöõa cho thaáy, caùc Chính phuû caøng khoâng neân trieät tieâu 33 laïm phaùt maø neân duy trì laïm phaùt, laïm phaùt baèng 0 vaø chuyeån ñoäng theo höôùng ngöôïc laïi töùc laø giaûm phaùt seõ khieán kinh teá bò trò treä do vaäy khoâng taïo theâm ñöôïc vieäc laøm môùi maø coâng aên vieäc laøm hieän coù cuõng bò maát, aûnh höôûng lan truyeàn ñeán caùc vaán ñeà xaõ hoäi nhö an ninh, traät töï, toäi phaïm... Soá lieäu thoáng keâ tình hình thaát nghieäp (tyû leä thaát nghieäp thaønh thò vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân) qua caùc naêm theå hieän ôû baûng 2.13 vaø ñöôïc bieåu dieãn treân hình 2.4 Baûng 2.13: Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996-2004 (%) Laïm phaùt Tyû leä thaát nghieäp (%) Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng noâng thoân (%) Naêm (%) 1996 4,5 5,88 72,11 1997 3,6 6,01 73,14 1998 9,2 6,85 71,13 1999 0,1 6,70 73,49 2000 -0,6 6,44 73,86 2001 0,8 6,28 74,37 2002 4,0 6,01 75,41 2003 3,0 5,8 77,70 2004 9,5 5,6 79,40 Nguoàn: Toång cuïc Thoáng keâ. -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 1999 2000 2001 2002 2003 2004La ïm p ha ùt v aø ty û le ä th aát n gh ie äp 70% 72% 74% 76% 78% 80% Ty û le ä s öû du ïng th ôøi g ia n la o ño äng ô û n oân g th oân Laïm phaùt Tyû leä thaát nghieäp (%) Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng noâng t Ñeå coù moät caùi nhìn ñaày ñuû veà aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi tyû leä thaát nghieäp, ta xeùt moái quan heä hoài qui giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp. Hì h 2.4: Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996 – 2004 34 Qua phaân tích hoài qui cho thaáy neáu ñeå nguyeân daõy soá töø 1996 ñeán 2004 vieäc phaân tích khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ do trong 3 naêm 1996, 1997, 1998 tyû leä laïm phaùt bieán ñoäng thaát thöôøng, khoâng theo qui luaät voán coù coù theå do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng khu vöïc. Neáu chæ phaân tích hoài qui treân daõy soá coøn laïi töø naêm 1999 ñeán nay, soá lieäu cho thaáy coù 75% bieán thieân trong tyû leä thaát nghieäp coù theå ñöôïc giaûi thích töø söï bieán thieân cuûa tyû leä laïm phaùt (vôùi ñoä tin caäy 97,5%)1. Khi ñoù phöông trình hoài qui xaùc ñònh moái töông quan giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp nhö sau: Y = -9,61%X + 6,41% Phöông trình treân cho thaáy khi laïm phaùt taêng leân._.ù duø coù keát quaû xaáu cuõng trôû thaønh caùi coù theå döï tính ñöôïc, maø döï tính ñöôïc thì haäu quaû khoâng ñeán noãi. Baûy laø, ñieàu haønh chính saùch tieàn teä theo muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt. Ñoái vôùi NHTÖ cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, 6 muïc tieâu caên baûn thöôøng ñöôïc nhaéc tôùi khi noùi veà muïc tieâu cuûa CSTT laø: tyû leä vieäc laøm cao, taêng töôûng kinh teá, oån ñònh giaù caû, oån ñònh laõi suaát, oån ñònh caùc thò tröôøng taøi chính, oån ñònh treân thò tröôøng ngoaïi hoái. Khoaûng hai thaäp kyû gaàn ñaây, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñaõ trôû neân yù thöùc hôn veà nhöõng thieät haïi kinh teá xaõ hoäi do laïm phaùt gaây ra. Hoï ñaõ quan taâm nhieàu hôn veà vaán ñeà oån ñònh giaù caû nhö laø moät trong caùc muïc tieâu cuûa chính saùch kinh teá. ÔÛ Vieät Nam, “Chính saùch tieàn teä quoác gia laø moät boä phaän cuûa chính saùch kinh teá – taøi chính cuûa Nhaø nöôùc nhaèm oån ñònh giaù trò ñoàng tieàn, kieàm cheá laïm phaùt, goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, baûo ñaûm quoác phoøng an ninh vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa nhaân daân”1. Nhö vaäy, NHNN Vieät Nam caàn xaùc ñònh muïc tieâu theo ñuoåi laâu daøi cuûa mình laø kieåm soaùt laïm phaùt töø ñoù oån ñònh vaø thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån. Ñaây chæ laø moät bieän phaùp mang tính tö töôûng, tuy nhieân ñöôøng loái tö töôûng seõ aûnh höôûng ñeán caùc bieän phaùp haønh ñoäng. Bieän phaùp naøy cuõng nhaát quaùn vôùi tö töôûng khoâng duøng laïm phaùt ñeå kích thích kinh teá nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân. 3.3.3 Doanh nghieäp, ngöôøi daân cuõng phaûi töï choáng laïm phaùt Nhö ñaõ noùi, kieåm soaùt laïm phaùt khoâng chæ laø nhieäm vuï cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh, ñieàu haønh chính saùch nöõa, noù ñaõ trôû thaønh ñieàu thöôøng tröïc trong saûn xuaát kinh doanh vaø cuoäc soáng haøng ngaøy. “Boùng ma” laïm phaùt khoâng bao giôø tan 1 Ñieàu 2 Luaät NHNN Vieät Nam, 75 bieán ñi, noù lôûn vôûn xung quanh chôø cô hoäi ñeå xuaát hieän. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp vaø baûn thaân moãi ngöôøi daân cuõng phaûi coù yù thöùc choáng laïm phaùt, phuï moät tay vôùi Chính phuû, NHNN ñeå caùc bieän phaùp kieåm soaùt laïm phaùt coù hieäu quaû hôn. Moät laø, trieät ñeå caét giaûm chi phí. Trong tình hình laïm phaùt xaûy ra coù phaàn do chi phí ñaåy, ñeå choáng laïi löïc ñaåy cuûa chi phí, löïc taùc duïng ngöôïc trôû laïi laø caét giaûm chi phí. Caùc doanh nghieäp caàn raø soaùt laïi moïi khaâu, moïi boä phaän, trieät ñeå caét giaûm chi phí, vieäc caét giaûm chi phí khoâng chæ ñaët ra trong tình hình laïm phaùt taêng cao maø laø moät trong nhöõng bieän phaùp laâu daøi, aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp trong thôøi buoåi hoäi nhaäp. Ñeå caét giaûm chi phí bieän phaùp cô baûn laâu daøi laø caùc doanh nghieäp phaûi öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi qua ñoù vöøa laøm giaûm chi phí saûn xuaát vöøa laøm taêng naêng suaát lao ñoäng. Coâng ngheä hieän ñaïi khoâng chæ laø vieäc söû duïng caùc thieát bò, maùy moùc tieân tieán vaøo saûn xuaát maø caùc doanh nghieäp coøn phaûi nghieân cöùu söû duïng caùc moâ hình quaûn trò thích hôïp. Trong quaù trình vaän haønh, caàn phaûi quan taâm ñeán vieäc thöôøng xuyeân caûi tieán qui trình saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän môùi phaùt sinh. Hai laø, xaây döïng keá hoaïch kinh doanh. Hieän nay, vaán ñeà xaây döïng keá hoaïch ñang laø moät ñieåm yeáu cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam, caùc doanh nghieäp vaãn chöa chuù troïng tôùi vieäc hoaïch ñònh moät chieán löôïc vaø chính saùch kinh doanh trong xu theá môû cöûa hoäi nhaäp, caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét, kieåu laøm truyeàn thoáng vaãn laø “noùng ñaâu phuûi ñoù”. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp caàn xaây döïng cho mình chieán löôïc kinh doanh hôïp lyù trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Coù chieán löôïc kinh doanh ñuùng ñaén laø doanh nghieäp ñaõ thaønh coâng moät nöûa trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa mình. Vieäc hoaïch ñònh giuùp caùc doanh nghieäp coù theå tieân lieäu tröôùc nhöõng 76 ruûi ro coù khaû naêng xaûy ra vaø döï phoøng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro, laøm giaûm ñaùng keå thieät haïi do ruûi ro gaây ra. Ví duï, trong tröôøng hôïp giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng thì doanh nghieäp caàn tính tröôùc khaû naêng chòu ñöïng cuûa mình laø bao nhieâu, tröôøng hôïp vöôït quaù khaû naêng chòu ñöïng thì doanh nghieäp coù theå chòu ñöïng theâm trong bao laâu, cuoái cuøng phaûi taêng giaù ñaàu ra, khi ñoù aûnh höôûng ñeán tieâu thuï nhö theá naøo...löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà treân laø ñaõ thaønh coâng phaàn naøo trong thöông tröôøng. Ba laø, tìm hieåu vaø söû duïng caùc coâng cuï phoøng ngöøa ruûi ro. Moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc nhaéc ñeán thöôøng tröïc trong tình hình giaù caû taêng cao laø caét giaûm chi phí, song caét giaûm chi phí cuõng coù giôùi haïn cuûa noù, vaán ñeà laø doanh nghieäp phaûi coù bieän phaùp phoøng ngöøa ruûi ro taêng giaûm baát thöôøng cuûa giaù caû. Nhöõng naêm tröôùc ñaây, möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam chöa saâu laém, Vieät Nam vaãn coøn luaån quaån ôû saân chôi khu vöïc vaø moät soá caùc nöôùc baïn haøng truyeàn thoáng, môùi chæ coù hoäi nhaäp baáy nhieâu thoâi, neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ ít nhieàu bò aûnh höôûng bôûi nhöõng bieán ñoäng kinh teá trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Ñaëc bieät laø töø naêm 2001 trôû laïi ñaây, nhöõng bieán ñoäng kinh teá dieãn ra thöôøng xuyeân hôn, möùc ñoä thöôøng xuyeân coøn cao hôn nöõa neáu nhö ñuùng nhö döï ñoaùn cuoái naêm nay con thuyeàn Vieät Nam laàn ñaàu tieân ñi ra khôi xa chöù khoâng coøn luaån quaån quanh bôø nöõa. Roài ñaây caùc doanh nghieäp seõ phaûi tröïc dieän vôùi söï thay ñoåi giaù caû cuûa taát caû caùc maët haøng chöù khoâng chæ rieâng gì giaù xaêng daàu, ñoâla, vaøng, saét theùp, phaân boùn...söï thay ñoåi giaù caû gioáng nhö moät ñieän taâm ñoà leân xuoáng haøng ngaøy. Ñeán moät luùc naøo ñoù coù leõ khoâng xa laém, nhaø nöôùc seõ khoâng coøn giöõ giaù naêng löôïng nöõa, chi phí ñaàu vaøo taêng cao thì laøm sao?...Vaø coøn raát raát nhieàu thay ñoåi khaùc nöõa khi chuùng ta böôùc ta “ñaïi döông”. Nhöõng ñieàu thay ñoåi ôû treân tröôùc heát seõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán caùc doanh nghieäp coù hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu haøng hoaù. Coøn nhöõng doanh nghieäp quanh 77 naêm an phaän trong nöôùc thì sao, cuõng phaûi tính toaùn ngay töø baây giôø. Moät khi ñaõ hoäi nhaäp vaøo saân chôi chung thì cöûa ñaõ môû ñeå caùc baïn vaøo, khi aáy caùc thöôïng ñeá môùi thöïc söï ñöôïc laøm vua, traêm vaïn ngöôøi baùn, Anh hay Myõ, Phaùp hay Ñöùc, noäi hay ngoaïi ñeàu nhö nhau, ai cung caáp saûn phaåm reû, coù chaát löôïng thì mua. Coù leõ hôn bao giôø heát, thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï vaø phi nhaân thoï ôû Vieät Nam laïi soâi ñoäng nhö hieän nay, song thò tröôøng baûo hieåm taøi chính vaãn coøn traàm laéng vaø buoàn teû, coù nhieàu nguyeân nhaân trong ñoù coù nguyeân nhaân laø caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn coøn chöa maën maø laém vôùi caùc saûn phaåm naøy, caùc doanh nghieäp vaãn quen vôùi kieåu laøm aên truyeàn thoáng, ñaõ ñeán luùc caùc doanh nghieäp phaûi töï baûo hieåm, phoøng choáng ruûi ro cho mình baèng caùch söû duïng caùc coâng cuï taøi chính phaùi sinh. Caùc doanh nghieäp phaûi chuû ñoäng tìm hieåu, coù theå ngay baây giôø chöa caàn duøng nhöng cuøng môùi möùc ñoä hoaø nhaäp, môû cöûa lónh vöïc dòch vuï taøi chính, doanh nghieäp naøo quay löng, thôø ô vôùi caùc coâng cuï baûo hieåm doanh nghieäp ñoù seõ bò lao ñao. 78 KEÁT LUAÄN Qua 3 chöông, luaän vaên ñaõ toùm löôïc moät soá vaán ñeà lyù luaän veà laïm phaùt vaø khaùi quaùt laïi dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán nay, trong ñoù nhaán maïnh ñeán tình hình laïm phaùt nhöõng naêm gaàn ñaây. Qua ñoù cho thaáy Chính phuû cuõng nhö NHNN vaãn chöa theå kieåm soaùt laïm phaùt toát nhö mong muoán vaø ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp chöa thaät söï quan taâm laém ñeán laïm phaùt. Laïm phaùt ôû Vieät Nam phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá, ñaëc bieät laø caùc nhaân toá khaùch quan, nhaân toá laây nhieãm töø nguoàn beân ngoaøi. Khaû naêng öùng phoù vôùi caùc thay ñoåi cuûa chuùng ta laø raát thuï ñoäng, chaäm chaïp, caùc giaûi phaùp ñöa ra coù phaàn treã so vôùi tình hình vaø khoâng löôøng tröôùc heát ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa giaûi phaùp, coù khi ñi ngöôïc laïi so vôùi mong muoán. Chæ soá giaù tieâu duøng seõ laø bao nhieâu vaøo cuoái naêm nay laø bao nhieâu, ñoù thaät söï laø aån soá cuûa neàn kinh teá. Cho duø chæ soá giaù tieâu duøng cuoái naêm nay coù laø bao nhieâu ñi nöõa, coù ñaït keá hoaïch hay thaáp hôn naêm tröôùc, thaäm chí cao hôn naêm tröôùc thì vaán ñeà laïm phaùt luoân luoân laø vaán ñeà thöôøng tröïc trong caùc chính saùch kinh teá bôûi vì oån ñònh laïm phaùt, oån ñònh giaù caû, oån ñònh tieàn teä quoác gia laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå kinh teá phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng. Treân cô phaân tích tình hình laïm phaùt Vieät Nam, vaän duïng lyù luaän veà laïm phaùt vaøo thöïc tieãn tình hình kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam, luaän vaên böôùc ñaàu ñaõ ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp vôùi hy voïng goùp phaàn kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn ñeå oån ñònh kinh teá. Vôùi yeâu caàu cuûa moät luaän vaên cao hoïc, vaø vôùi trình ñoä cuûa moät hoïc vieân cao hoïc, ñaëc bieät laïm phaùt laø vaán ñeà heát söùc phöùc taïp, nhaïy caûm, thöôøng xuyeân bieán ñoäng neân coù nhieàu vaán ñeà luaän vaên chöa ñi saâu vaøo phaân tích, nhieàu vaán ñeà chöa theå ñeà caäp tôùi nhö moái lieân heä giöõa laïm phaùt vaø tyû giaù, laõi suaát...cho ñeán söï taùc ñoäng qua laïi theo moät voøng troøn kheùp kín giöõa caùc nhaân toá. Trong töông lai, hy voïng vôùi söï goùp yù vaø giuùp ñôõ cuûa caùc thaày coâ, taùc giaû seõ coá gaéng ñi vaøo nghieân cöùu saâu hôn nöõa ñeå luaän vaên khaéc phuïc ñöôïc nhöõng thieáu soùt vaø khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng vaán ñeà ñaõ ñeà caäp maø coøn môû roäng ra nhieàu vaán ñeà khaùc. Vaø bôûi vì laïm phaùt laø “boùng ma” khoâng bao giôø phai neân nghieân cöùu veà laïm phaùt luoân laø vaán ñeà khoù khaên vaø phöùc taïp nhöng khoâng bao giôø ñöôïc nghôi nghæ. Tp.HCM ngaøy 03 thaùng 7 naêm 2005 79 PHUÏ LUÏC 1 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2001 (%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 0,3 0,1 0,5 0,1 2 0,4 0,6 -1,1 1,3 3 -0,7 -1,2 -1,3 -1,6 4 -0,5 -0,7 -2,0 -0,3 5 -0,2 -0,3 -1,2 0,3 6 0 -0,1 -0,8 0,4 7 -0,2 -0,3 -0,6 -0,3 8 0 0,4 1,2 0,3 9 0,5 0,6 2,3 0 10 0 -0,1 0,4 -0,4 11 0,2 0,8 2,8 0 12 1,0 1,9 5,9 0,5 Bình quaân caû naêm 0,8 Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. 80 PHUÏ LUÏC 2 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002 (%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 1,1 1,9 4,0 1,1 2 2,2 4,0 2,7 4,6 3 -0,8 -1,1 -1,1 -0,7 4 0 0 -1,8 0,8 5 0,3 0,7 -0,5 1,3 6 0,1 0,2 -2,5 1,4 7 -0,1 -0,4 -1,4 0,1 8 0,1 0 -0,1 0 9 0,2 0,3 0,6 0,1 10 0,3 -0,2 0,2 -0,4 11 0,3 0 1,1 -0,5 12 0,3 0,3 1,6 -0,2 Bình quaân caû naêm 4,0 Nguoàn:Toång cuïc thoáng keâ. 81 PHUÏ LUÏC 3 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003 (%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 0,9 1,3 1,6 1,3 2 2,2 3,4 1,2 4,4 3 -0,6 -1,9 -0,9 -2,4 4 0 -0,3 -0,6 -0,2 5 -0,1 -0,3 -0,9 -0,1 6 -0,3 -0,5 -1,6 -0,1 7 -0,3 -0,5 -1,2 0 8 -0,1 -0,2 0,1 -0,4 9 0,1 -0,1 0 -0,2 10 -0,2 0 0,5 -0,3 11 0,6 0,9 2,8 0,3 12 0,8 1,1 2,0 0,9 Bình quaân caû naêm 3,0 Nguoàn:Toång cuïc thoáng keâ. 82 PHUÏ LUÏC 4 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004 (%) Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc phaåm Löông thöïc Thöïc phaåm 1 1,1 1,6 2,1 1,6 2 3,0 5,1 1,5 6,8 3 0,8 1,6 2,8 1,3 4 0,5 0,9 1,8 0,6 5 0,9 1,8 2,3 1,8 6 0,8 1,5 0,5 1,8 7 0,5 0,4 -0,3 0,7 8 0,6 0,7 0,8 0,8 9 0,3 0,4 0,4 0,4 10 0 -0,2 -0,2 -0,2 11 0,2 0 0,7 -0,3 12 0,6 0,7 1,1 0,7 Bình quaân caû naêm 9,5 Nguoàn:Toång cuïc thoáng keâ. 83 PHUÏ LUÏC 5 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu naêm 2005 (%) Thaùng >>> 1 2 3 4 5 6 Chæ soá chung 1,1 2,5 0,1 0,6 0,5 0,4 Löông thöïc, thöïc phaåm 1,7 4,1 0,2 0,5 0,6 0,5 Trong ñoù: Löông thöïc 1,4 2,5 1,0 - 0,2 -0,5 Thöïc phaåm 1,9 4,3 0 - 0,8 0,9 Ñoà uoáng vaø thuoác laù 0,8 1,7 -0,2 - 0,8 -0,2 May maëc, giaøy deùp vaø muõ noùn 0,7 0,5 -0,2 - 0,4 0,3 Nhaø ôû vaø vaät lieäu xaây döïng 0,3 0,4 0,4 1,1 0,8 0 Thieát bò vaø ñoà duøng gia ñình 0,8 0,4 0,2 - 0,3 0,3 Döôïc phaåm vaø y teá 0,4 0,4 0,3 0,6 0,4 0,5 Phöông tieän ñi laïi vaø böu ñieän 0,3 0,8 -0,3 1,5 0,4 0,1 Giaùo duïc 0,1 0 0,1 - 0,1 0,7 Vaên hoaù, theå thao, giaûi trí 0,3 1,7 -0,6 -0,1 0,2 0,5 Ñoà duøng vaø dòch vuï khaùc 0,9 1,6 -0,5 - 0,4 0,3 84 PHUÏ LUÏC 6 TYÛ LEÄ LAÏM PHAÙT VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ VIEÄT NAM TÖØ 1986 ÑEÁN 2004 Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1986 557% 2,84% 1987 389% 3,63% 1988 400% 6,01% 1989 35% 4,68% 1990 67,10% 5,09% 1991 67,40% 5,81% 1992 17,50% 8,70% 1993 5,20% 8,08% 1994 14,40% 8,83% 1995 12,70% 9,54% 1996 4,50% 9,34% 1997 3,60% 8,15% 1998 9,20% 5,76% 1999 0,10% 4,77% 2000 -0,60% 6,79% 2001 0,80% 6,84% 2002 4,00% 7,04% 2003 3,00% 7,24% 2004 9,50% 7,67% 85 PHUÏ LUÏC 7 Keát quaû phaân tích hoài qui quan heä giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Regression Statistics Multiple R 0,568 R Square 32,25% Adjusted R Square 0,261 Standard Error 0,012 Observations 13 ANOVA df SS MS F Significance F Regreession 1 0,000745631 0,000745631 5,235235758 0,042923539 Residual 11 0,00156668 0,000142425 Total 12 0,002312311 Coefficients Standard Error t Stat P-value Lower 95% Upper 95% Intercept 6,71% 0,0050981 13,15973141 13,15973141 4,48233E-08 0,055868778 X Variable 1 0,078310474 13,75% 0,06008008 2,288063757 0,005231622 0,269702484 RESIDUAL OUTPUT Observation Predicted Y Residuals 1 9,11% -0,41% 2 7,42% 0,66% 3 8,69% 0,14% 4 8,45% 1,09% 5 7,33% 2,01% 6 7,20% 0,95% 7 7,97% -2,21% 8 6,72% -1,95% 9 6,63% 0,16% 10 6,82% 0,02% 11 7,26% -0,22% 12 7,12% 0,12% 13 8,01% -0,34% 86 PHUÏ LUÏC 8 Keát quaû phaân tích hoài qui quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp Regression Statistics Multiple R 0,869 R Square 75% Adjusted R Square 0,694 Standard Error 0,002 Observations 6 ANOVA df SS MS F Significance F Regreession 1 0,000064 0,000064 12,322 0,0247 Residual 4 0,0000208 0,0000052 Total 5 0,000085 Coefficients Standard Error t Stat P-value Lower 95% Upper 95% Intercept 6,41% 0,001206 53,153624 0,00000075 0,060728 0,067422 X Variable 1 -9,61% 2,74% -3,510229 2,5% -0,172160 -0,020090 RESIDUAL OUTPUT Observation Predicted Y Residuals 1 6,40% 0,30% 2 6,47% -0,03% 3 6,33% -0,05% 4 6,02% -0,01% 5 6,12% -0,32% 6 5,49% 5,49% 87 PHUÏ LUÏC 9 Keát quaû phaân tích hoài qui quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân Regression Statistics Multiple R 0,9054 R Square 75% Adjusted R Square 0,7746 Standard Error 0,0112 Observations 6 ANOVA df SS MS F Significance F Regreession 1 0,002280 0,002280 18,1854 0,013008 Residual 4 0,000501 0,000125 Total 5 0,002781 Coefficients Standard Error t Stat P-value Lower 95% Upper 95% Intercept 74% 0,005924 125,082371 2,5E-08 0,724533 0,757428 X Variable 1 57% 13,46% 4,264429 1,3% 0,200248 0,947542 RESIDUAL OUTPUT Observation Predicted Y Residuals 1 74,16% -0,67% 2 73,75% 0,11% 3 74,56% -0,19% 4 76,39% -0,98% 5 75,82% 1,88% 6 79,55% -0,15% 88 PHUÏ LUÏC 10 NHÖÕNG ÑÒA CHÆ THAÁT THOAÙT, LAÕNG PHÍ Khu vui chơi bỏ hoang! Toàn tỉnh Tiền Giang hiện có 11 khu vui chơi trẻ em ở cấp xã và tám khu do huyện quản lý. Kinh phí xây dựng một khu vui chơi cấp xã là 100 triệu đồng, khu vui chơi cấp huyện lên đến vài trăm triệu đồng. Các địa phương gửi công văn xin bằng được với hàng tá lý do “chính đáng”. Xét thấy việc đề nghị của các địa phương hợp lý, Ủy ban dân số gia đình và trẻ em (UBDSGĐ&TE) đã đề nghị UBND tỉnh cấp kinh phí xây dựng các khu vui chơi trẻ em. Có điều chỉ thấy hoạt động đâu năm ba ngày, có nơi hoạt động được chừng tháng rồi... cho nghỉ luôn. Bà Nguyễn Thị Nguyệt, phó chủ nhiệm UBDSGĐ&TE Tiền Giang, bức xúc: “Khi xin đầu tư thì các địa phương cố gắng xin bằng được, nhưng đầu tư rồi thì không tổ chức quản lý, vận hành, cứ bỏ đó không hư sao được. Rồi địa phương không đầu tư thêm các loại hình trò chơi nên trẻ con cũng chán...”. Trong 11 khu vui chơi cấp xã hiện chỉ còn một hai khu hoạt động cầm chừng và... cũng sắp chết! Mặc dù mấy tỉ đồng đầu tư vào khu vui chơi trẻ em đã trở thành... rác công nghiệp như vậy, nhưng thời gian qua các địa phương vẫn tiếp tục gửi công văn về UBDSGĐ&TE Tiền Giang xin đầu tư nữa. Trên 56 tỉ đồng… phơi nắng! Công trình thủy lợi 3-2 với tổng vốn đầu tư trên 56,97 tỉ đồng từ ngân sách trung ương và ngân sách tỉnh nhằm phục vụ tưới tiêu 2.000ha đất canh tác chủ yếu ở xã An Cư, một phần của hai xã Vĩnh Trung, Văn Giáo (huyện Tịnh Biên, An Giang) được đưa vào hoạt động từ năm 2000. Công trình này nhằm phục vụ sản xuất, góp phần tăng hệ số sử dụng đất, nâng cao thu nhập cho vùng có 95% đồng bào Khơme sinh sống, nhưng mục tiêu này chưa thực hiện được vì không đảm bảo việc tưới tiêu. Lại một nhà máy “trùm mền” Sau gần hai năm xây dựng với kinh phí gần 10 tỉ đồng, Nhà máy ươm tơ tự động Yên Lạc (Vĩnh Phúc) được coi là nhà máy ươm tơ hiện đại nhất miền Bắc, chính thức đi vào hoạt động ngày 1-7-2003. Nhà máy nằm giữa vùng trồng dâu nổi tiếng nhất tỉnh Vĩnh Phúc với sản lượng kén hằng năm tới gần 1.000 tấn. Thế nhưng nếu tính thời gian sản xuất liên tục thì từ đầu năm đến nay nhà máy chỉ hoạt động được gần bốn tháng, còn thì “trùm mền”. Vì sao? Ông Nguyễn Văn Bình - phó giám đốc nhà máy - trả lời ngao ngán: do chi phí hành chính, quản lý của nhà máy quá lớn nên giá thu mua kén của nhà máy không cạnh tranh được với tư thương, vì vậy: “Từ đầu năm đến nay, chúng tôi mới chỉ thu 89 mua và sản xuất được 50 tấn kén. Trong khi đó, công suất của nhà máy là sản xuất 1 tấn kén/ ngày”. Lãng phí hàng trăm tỉ đồng từ 9 cảng cá! Bắt đầu từ tháng ba vừa qua, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra chín cảng cá gồm: Cà Mau (Cà Mau), Trần Đề (Sóc Trăng), Tắc Cậu (Kiên Giang), Côn Đảo, cảng Cát Lở (Bà Rịa - Vũng Tàu), Phan Thiết (Bình Thuận), Thuận Phước (Đà Nẵng), Sông Gianh (Quảng Bình), Thuận An (Thừa Thiên-Huế). Kết quả thanh tra đã phát hiện nhiều sai phạm trong việc đầu tư xây dựng, gây lãng phí hàng chục tỉ đồng. Cảng cá Thuận An được đầu tư xây mới với tổng giá trị 24,094 tỉ đồng. Cảng cá Cát Lở có tổng mức đầu tư trên 13 triệu USD (tương đương 145 tỉ đồng). Tổng mức đầu tư bảy cảng cá còn lại là 71,4 triệu USD, trong đó vốn vay ADB là 57 triệu USD, vốn đối ứng trong nước là 14,4 triệu USD. Với những khoản đầu tư khổng lồ như vậy nhưng kết quả thanh tra đã xác định việc tư vấn thiết kế và quyết định đầu tư xây dựng một số cảng cá chưa hợp lý về vị trí, qui mô công trình và đầu tư mua sắm thiết bị chưa phù hợp với nhu cầu thực tế đã gây lãng phí trên 52 tỉ đồng. Vaø thaát thoaùt...do ruùt ruoät coâng trình Keát quaû thanh tra 103 coâng trình XDCB ôû mieàn nuùi treân ñòa baøn tænh Thanh Hoùa vaø 6 döï aùn cho thaáy toång soá tieàn bò chieám ñoaït, thaát thoaùt, laõng phí leân tôùi 9,66 tyû ñoàng. Tình traïng ruùt ruoät caùc coâng trình phoå bieán ñeán möùc trong soá 86 coâng trình thuoäc chöông trình 135 vaø Trung taâm cuïm thò xaõ thì coù 82 coâng trình sai phaïm vôùi soá tieàn gaàn 35 tyû ñoàng; 17 coâng trình thuûy lôïi thì 2 khoâng phaùt huy hieäu quaû, 5 môùi ñöa vaøo söû duïng ñaõ hö hoûng, 11 haïng muïc thi coâng thieáu khoái löôïng; 6 döï aùn giao thoâng thì 5 döï aùn ñaõ aên ñöùt 5,9 tyû ñoàng. Tính ra 77% coâng trình xaây döïng mieàn nuùi sai phaïm laø moät tyû leä quaù lôùn. Toùm taét moät soá baøi ñaêng treân Baùo Tuoåi treû online 90 PHUÏ LUÏC 11 TOÁC ÑOÄ TAÊNG GIAÙ TIEÂU DUØNG, GIAÙ LÖÔNG THÖÏC, THÖÏC PHAÅM TÖØ 1990 ÑEÁN 2004 Giaù tieâu duøng Naêm Chæ soá chung Löông thöïc Thöïc phaåm 1990 67,10% 18,10% 50,10% 1991 67,50% 54,20% 83,50% 1992 17,50% -14,70% 18,20% 1993 5,20% 6,30% 7,80% 1994 14,40% 39% 16,30% 1995 12,70% -20,30% 19,30% 1996 4,50% 0,20% 6,30% 1997 3,60% 0,40% 2,10% 1998 9,20% 23,10% 8,60% 1999 0,10% -7,80% 0,50% 2000 -0,60% -7,90% -0,70% 2001 0,80% 6% 0,20% 2002 4,0% 2,60% 7,90% 2003 3,0% 2,90% 2,90% 2004 9,50% 14,30% 17,10% 91 PHUÏ LUÏC 12 XAÙC ÑÒNH LAÏM PHAÙT CÔ BAÛN BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHÆNH TRUNG BÌNH Tính laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình (Trimmed mean): tính cho haøng thaùng. Böôc 1: Tính phaàn traêm thay ñoåi veà giaù haøng thaùng cuûa caùc nhaân toá trong roå haøng hoaù (x). Böôùc 2: Saép xeáp phaàn traêm thay ñoåi naøy töø thaáp ñeán cao vaø öùng vôùi töøng quyeàn soá (w) cuûa nhaân toá ñoù. x1 x2 .... xn w1 w2 .... wn Böôùc 3: Coäng doàn quyeàn soá cho moãi giaù trò x. x1 x2 .... xn w1 w1 + w2 .... w1 + w2 + ... + wn - Xaùc ñònh phaàn traêm loaïi boû (ôû nghieân cöùu cuûa mình, Bryan vaø Cecchetti duøng 15% loaïi boû (7% caän döôùi vaø 8% caän treân). Böôùc 4: Loaïi boû söï thay ñoåi giaù caû cuûa nhaân toá coù quyeàn soá tích luõy nhoû hôn 8% vaø lôùn hôn 92%. Böôùc 5: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù thaáp nhaát vaø coù quyeàn soá tích luõy ≥ 8% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá tích luõy. Böôùc 5: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù lôùn nhaát vaø coù quyeàn soá tích luõy ≤ 92% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá ban ñaàu coäng quyeàn soá cuûa caùc nhaân toá ñaõ bò loaïi boû phía sau noù. 92 ∑ ∑ = ==Δ y xi i y xi ii t w xw Böôùc 7: Tính laïm phaùt haøng thaùng theo coâng thöùc: Neáu muoán tính laïm phaùt haøng quyù hay haøng naêm thì ta aùp duïng coâng thöùc tính tyû leä laïm phaùt ñeán thaùng thöù t seõ baèng: ( ) 1111 0i 1t −⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡ Δ+∏ = − 93 PHUÏ LUÏC 13 THÖÔNG PHIEÁU – HAØNH TRÌNH GIAN NAN TÖØ NÔI KHAI SINH * Taïi caùc nöôùc, thöông phieáu laø coâng cuï huy ñoäng voán ngaén haïn quan troïng cuûa khu vöïc coâng ty. Tuy nhieân, hình thöùc thöông phieáu haàu nhö chöa ñöôïc söû duïng taïi Vieät Nam do ñeán nay khung phaùp lyù veà coâng cuï naøy chöa hoaøn thieän. Ngoaøi Phaùp leänh thöông phieáu soá 17/1999/PL-UBTVQH10 ngaøy 24/12/1999 vaø Nghò ñònh soá 32/2001/NÑ-CP ngaøy 05/7/2001 cuûa Chính phuû höôùng daãn thi haønh Phaùp leänh thöông phieáu, NHNN chöa ban haønh caùc vaên baûn, thoâng tö höôùng daãn Nghò ñònh naøy nhö qui ñònh veà chieát khaáu, taùi chieát khaáu, cho vay treân cô sôû caàm coá thöông phieáu, quy ñònh veà maãu thöông phieáu, quy ñònh veà ñieàu kieän tham gia quan heä thöông phieáu cuûa caùc ngaân haøng... Hôn nöõa, taïi chính nhöõng vaên baûn phaùp lyù hieän haønh lieân quan ñeán thöông phieáu cuõng coøn raát nhieàu baát caäp, chöùa ñöïng nhieàu maâu thuaãn, choàng cheùo. Trong khi Phaùp leänh cho pheùp caù nhaân tham gia vaøo quan heä thöông phieáu vôùi tö caùch laø ngöôøi thuï höôûng, ngöôøi chuyeån nhöôïng thì Nghò ñònh soá 32 laïi khoâng cho pheùp caù nhaân tham gia quan heä thöông phieáu. Nhieàu qui ñònh cuûa Phaùp leänh, Nghò ñònh khoâng phuø hôïp thöïc tieãn neàn kinh teá, chöa thöïc söï xuaát phaùt töø lôïi ích cuûa caùc doanh nghieäp, caùc ngaân haøng vaø neàn kinh teá, daãn ñeán caùc qui ñònh naøy khoù ñi vaøo cuoäc soáng. Beân caïnh ñoù, nhöõng baát caäp, maâu thuaãn veà chuû theå ñöôïc quyeàn phaùt haønh thöông phieáu, chuyeån nhöôïng thöông phieáu, ñoái töôïng cho pheùp tham gia quan heä thöông phieáu...cuõng ñang gaây trôû ngaïi cho vieäc söû duïng thöông phieáu taïi Vieät Nam. Nguyeãn Ñoàng Tieán Vuï chính saùch tieàn teä, NHNN * Töïa do taùc giaû ñaët PHUÏ LUÏC 14 HEÄ THOÁNG MUÏC TIEÂU CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC Nöôùc Coâng cuï CSTT Muïc tieâu hoaït ñoäng Muïc tieâu trung gian Muïc tieâu chính saùch - M3Phaùp - Tín duïng theo laõi suaát bieán ñoåi. Laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng (TTLNH) OÅn ñònh giaù caû - DTBB Ñöùc - Taùi chieát khaáu Laõi suaát TTLNH M OÅn ñònh giaù caû 3 - Thò tröôøng môû - DTBB Anh Thò tröôøng môû Laõi suaát TTLNH OÅn ñònh giaù caû Myõ - Thò tröôøng môû Laõi suaát TTLNH M - DTBB 2, M Ñuû vieäc laøm 3 OÅn ñònh giaù caû OÅn ñònh caùc laõi suaát daøi haïn Nhaät Thò tröôøng môû Laõi suaát TTLNH M OÅn ñònh giaù caû 2 Chính saùch chieát khaáu Taêng tröôûng kinh teá 94 DTBB Caân baèng caùn caân thanh toaùn Vieät Nam Laõi suaát Döï tröõ cuûa caùc NHTM M OÅn ñònh giaù caû 2 Chính saùch taùi caáp voán Taêng tröôûng kinh teá Tyû giaù OÅn ñònh heä thoáng TCTD DTBB Haïn möùc tín duïng 95 96 PHUÏ LUÏC 15 TOÁC ÑOÄ TAÊNG GIAÙ TIEÂU DUØNG QUA CAÙC THAÙNG TRONG NAÊM (TÖØ 1991 ÑEÁN 6/2005) (ÑVT: %) Thaùng 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 1 3,2 4,4 1,7 1,8 3,8 0,9 0,8 1,6 1,7 0,4 0,3 1,1 0,9 1,1 1,1 2 8,7 5,5 1,9 3,7 3,4 2,5 1,8 2,2 1,9 1,6 0,4 2,2 2,2 3,0 2,5 3 0,5 0,5 -0,5 -0,4 0,2 0,8 -0,5 -0,8 -0,7 -1,1 -0,7 -0,8 -0,6 0,8 0,1 4 2,2 0,9 -0,2 0,3 1,0 0,1 -0,6 1,6 -0,6 0,7 -0,5 0 0 0,5 0,6 5 3,0 1,3 1,5 0,6 1,8 -0,5 -0,5 1,4 -0,4 0,6 -0,2 0,3 -0,1 0,9 0,5 6 1,7 0,1 -0,3 0,9 0,8 -0,5 0,1 0 -0,3 0,5 0 0,1 -0,3 0,8 0,4 7 2,5 0,3 -0,2 0,2 0 -0,7 0,2 -0,5 -0,4 0,6 -0,2 -0,1 -0,3 0,5 - 8 3,4 0,3 0,5 0,9 0,3 -0,4 0,1 1,1 -0,4 0,1 0 0,1 -0,1 0,6 - 9 3,7 0 -0,1 1,6 0,5 0,3 0,6 1,0 -0,6 -0,2 0,5 0,2 0,1 0,3 - 10 2,8 -0,2 -0,3 1,3 0,1 0,1 0,3 0,3 -1,0 0,1 0 0,3 -0,2 0 - 11 5,6 2,0 0 1,7 0,1 0,9 0,3 0,1 0,4 0,9 0,2 0,3 0,6 0,2 - 12 6,1 1,4 1,2 1,1 0,3 1,0 1,0 0,8 0,5 0,1 1,0 0,3 0,8 0,6 - Coäng 67,5 17,4 5,2 14,4 12,7 4,5 3,6 9,2 0,1 -0,6 0,8 4,0 2,8 9,5 - 105 97 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät 1. Ban Vaät Giaù Chính Phuû (2000), 15 naêm ñoåi môùi chính saùch cô cheá quaûn lyù giaù ôû Vieät Nam 1986 – 2000. 2. PGS.TS Nguyeãn Ñaêng Dôøn, TS Hoaøng Ñöùc, TS Traàn Huy Hoaøng, Th.S Traàm Xuaân Höông (2004), Tieàn teä ngaân haøng, NXB Thoáng keâ. 3. Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam (2003): Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 4. Hoïc vieän ngaân haøng (2004), Giaùo trình lyù thuyeát tieàn teä – ngaân haøng, NXB Thoáng keâ. 5. PGS.TS Ngoâ Höôùng (2004), “Laïm phaùt hieän nay – nguyeân nhaân vaø giaûi phaùp kieàm cheá”, taïp chí Ngaân haøng (11/2004). 6. Khoa TCDN Tröôøng ÑH Kinh teá T.HCM & NHTM CP SG Thöông Tín (2004): Kyû yeáu hoäi thaûo taøi chính quoác teá “Kyõ thuaät döï baùo tyû giaù tröïc tuyeán. Giaûi nobel kinh teá naêm 2003 veà kieåm ñònh moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû giaù”. 7. TS Nguyeãn Ninh Kieàu (2005), Taøi lieäu giaûng daïy cao hoïc moân nghieäp vuï ngaân haøng. 8. PGS.TS Nguyeãn Vaên Luaân, TS Traàn Vieát Hoaøng, Th.S Cung Traàn Vieät (2004), Caùc nguyeân lyù tieàn teä ngaân haøng vaø thò tröôøng taøi chính, NXB ÑH Quoác gia Tp.HCM. 9. Luaät NHNN Vieät Nam 10. PGS.TS Leâ Hoaøng Nga (2004), Thò tröôøng tieàn teä Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp, NXB Chính trò quoác gia. 11. TS Buøi Ñöôøng Nghieâu (2004); “Nhaän daïng vaø döï baùo laïm phaùt ôû Vieät Nam 98 naêm 2004”; Nghieân cöùu kinh teá (318). 12. Phaùp leänh giaù 13. TS Hoaøng Xuaân Queá (2004), “Laïm phaùt ôû Vieät Nam – nguyeân nhaân vaø giaûi phaùp”, Nghieân cöùu kinh teá (319). 14. PGS.TS Traàn Ngoïc Thô (2005), Kinh teá Vieät Nam treân ñöôøng hoäi nhaäp – Quaûn lyù quaù trình töï do hoaù taøi chính, NXB Thoáng keâ. 15. Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam, Kinh teá Vieät Nam vaø theá giôùi caùc naêm 2001, 2002, 2003, 2004. 16. GS.TS Nguyeãn Vaên Thöôøng, GS.TS Nguyeãn Keá Tuaán (ñoàng chuû bieân) (2005), Kinh teá Vieät Nam naêm 2004 nhöõng vaán ñeà noåi baät, NXB Lyù luaän chính trò. 17. GS.TS Nguyeãn Vaên Thöôøng (chuû bieân) (2005), Taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam: nhöõng raøo caûn caàn phaûi vöôït qua, NXB Lyù luaän chính trò. 18. Nguyeãn Ñoàng Tieán, Nguyeãn Thò Höông (2005), “Keát hôïp caùc chính saùch kinh teá vó moâ trong vieäc giaûi quyeát moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá taïi Vieät Nam giai ñoaïn 1986 – 2004”, taïp chí Ngaân haøng (2/2005). 19. Toång cuïc thoáng keâ (2004), Soá lieäu thoáng keâ kinh teá xaõ hoäi Vieät Nam theá kyû XX, quyeån I, II, III. 20. Vieän nghieân cöùu khoa hoïc ngaân haøng (2003), Hoaøn thieän cô cheá chính saùch nhaèm ñoåi môùi hoaït ñoäng ngaân haøng trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá (kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc), NXB Thoáng keâ. 21. Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá trung öông, Kinh teá Vieät Nam 2001, 2002, 2003, NXB Chính trò quoác gia. 22. Caùc baùo vaø taïp chí khaùc: taïp chí Taøi chính, thôøi baùo taøi chính, thôøi baùo kinh teá Vieät Nam, baùo Kinh teá Saøi goøn, baùo Thanh nieân. 99 Tieáng Anh 1. N. Gregory Mankiw, Nguyeân lyù kinh teá hoïc, taäp I vaø II, NXB Thoáng keâ 2003. 2. Friedman (1963), Inflation: Causes and Consequences. 3. Friedmand (1977), Inflation and Unemployment. 4. Dr. Sam Vaknin, The Merits of inflation, United Press International. Caùc website: Vieät Nam 1. Website cuûa Boä taøi chính: www.mof.gov.vn 2. Website cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam: www.sbv.gov.vn 3. Website cuûa Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam: www.vneconomy.com.vn 4. Website cuûa Toång cuïc thoáng keâ: www.gso.gov.vn 5. Website cuûa baùo Tuoåi treû: www.tuoitre.com.vn Nöôùc ngoaøi 1. Website cuûa Bureau of Labor Statistics: www.bls.gov 2. www.inflationdata.com ._.