Một số lý luận và thực tiễn của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................... Trang 5 CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ HÔÏP ÑOÀNG BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ ........................................................ Trang 7 1. Khaùi nieäm, ñaëc tröng, phaân loaïi HÑBHNT ......................................... Trang 7 2. Noäi dung cô baûn cuûa HÑBHNT ......................................................... Trang 15 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG KYÙ KEÁT, THÖÏC HIEÄN HÔÏP ÑOÀNG BAÛO HIEÅM VAØ NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP KHAÉC PHUÏC ............................... Trang 22 1. Thöïc tieãn kyù keát vaø thöïc hieän HÑBHNT …………………………….Trang 22 2. Nhöõng haïn cheá trong lónh vöïc baûo hieåm nhaân thoï ôû Vieät Nam ........ Trang 28 3. Giaûi phaùp ............................................................................................ Trang 34 4. Nhöõng kieán nghò veà höôùng phaùt trieån cuûa HÑBHNT ........................ Trang 47 KEÁT LUAÄN ................................................................................................. Trang 49 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................... Trang 51 2 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Nguoàn goác phaùt sinh cuûa hoaït ñoäng baûo hieåm chính laø söï toàn taïi cuûa caùc ruûi ro trong cuoäc soáng. Thöïc teá cuoäc soáng cuûa con ngöôøi luoân toàn taïi ruûi ro nhö moät taát yeáu khaùch quan nhö thieân tai, dòch beänh, tai naïn… Maëc duø ngaøy nay, khi maø khoa hoïc kyõ thuaät ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng ñeå cheá ngöï thieân nhieân vaø haïn cheá ruûi ro, song chính con ngöôøi ñaõ gaây ra nhöõng ruûi ro môùi vôùi tính chaát vaø möùc ñoä ruûi ro traàm troïng hôn. Noùi moät caùch khaùc, ruûi ro laø moät ngöôøi baïn ñoàng haønh ñaùng lo ngaïi trong cuoäc soáng maø duø muoán hay khoâng con ngöôøi cuõng phaûi chaáp nhaän noù. Ñôøi soáng con ngöôøi ngaøy caøng taêng leân, do ñoù hoï chæ muoán ñaûm baûo ruûi ro cho coâng vieäc kinh doanh maø coøn muoán ñaûm baûo cho baûn thaân, cho gia ñình hoï, töø ñoù, baûo hieåm nhaân thoï ra ñôøi. Vì moät trong nhöõng hình thöùc khaéc phuïc ruûi ro toát nhaát laø chuyeån giao ruûi ro cho caùc coâng ty kinh doanh baûo hieåm. Khi ruûi ro xaûy ra vôùi moät thaønh vieân thì haäu quaû cuûa noù seõ ñöôïc phaân taùn, seõ ñöôïc soá ñoâng coøn laïi cuûa coäng ñoàng cuøng gaùnh chòu. Ñoù chính laø caùch xöû lyù vaø khaéc phuïc ruûi ro toát nhaát trong xaõ hoäi vaên minh, thöïc hieän ñöôïc tính xaõ hoäi hoaù cao veà söùc maïnh cuûa con ngöôøi nhaèm choáng choïi vaø chinh phuïc thieân nhieân. Hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm khoâng chæ ñôn thuaàn veà lôïi nhuaän maø coøn mang tính xaõû hoäi saâu saéc. Tuy bieát baûo hieåm coù nhöõng lôïi ích nhaát ñònh nhöng ngöôøi daân vaãn ngaïi tham gia HÑBHNT phaûi chaêng do quy ñònh veà HÑBHNT vaãn coøn nhieàu baát caäp, khoâng taïo ñuû nieàm tin cho nhöõng ngöôøi muoán tham gia. Vaäy nguyeân nhaân cô baûn gaây ra söï ñaén ño, suy nghó cuûa ngöôøi daân khi tham gia baûo hieåm nhaân thoï laø gì? Töø ñoù tìm 3 ra nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp ñeå baûo hieåm nhaân thoï Vieät Nam ngaøy caøng pgaùt trieån hoaø nhaäp vôùi heä thoáng baûo hieåm nhaân thoï treân theá giôùi khi Vieät Nam ñaõ laø moät trong nhöõng thaønh vieân cuûa WTO. Ñoù cuõng laø lyù do chuùng toâi choïn ñeà taøi: “moät soá lyù luaän vaø thöïc tieãn cuûa HÑBHNT”. Döôùi ñaây laø noäi dung cuï theå cuûa ñeà taøi. . CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ HÔÏP ÑOÀNG BAÛO HIEÅM NHAÂN THOÏ 4 1. KHAÙI NIEÄM, ÑAËC TRÖNG, PHAÂN LOAÏI HÑBHNT: 1.1 Khaùi nieäm HÑBHNT: HÑBHNT laø söï cam keát giöõa hai beân theo ñoù beân nhaän baûo hieåm (coâng tybaûo hieåm nhaân thoï) coù traùch nhieäm vaø nghóa vuï chi traû cho beân ñöôïc baûo hieåm khi coù caùc söï kieän baûo hieåm xaûy ra, coøn beân ñöôïc baûo hieåm coù traùch nhieäm vaø nghóa vuï ñoùng phí baûo hieåm nhö ñaõ thoaû thuaän theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.  Beân nhaän baûo hieåm chính laø caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï. Sau khi ñaõ cam keát nhaän baûo hieåm, traùch nhieäm vaø nghóa vuï chuû yeáu cuûa coâng ty laø chi traû soá tieàn baûo hieåm khi coù caùc söï kieän baûo hieåm xaûy ra ñoái vôùi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm. Söï kieän baûo hieåm trong baûo hieåm nhaân thoï thöôøng bao goàm:  Töû vong...  Heát haïn hôïp ñoàng.  Soáng ñeán ñoä tuoåi nhaát ñònh… Beân nhaän baûo hieåm khoâng ñöôïc pheùp huyû boû hay thay ñoåi caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng vaø cuõng khoâng ñöôïc khieáu naïi ñoøi phí baûo hieåm.  Beân ñöôïc baûo hieåm trong hôïp ñồâng baûo hieåm nhaân thoï coù theå coù 3 ngöôøi sau ñaây:  Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm laø ngöôøi maø sinh maïng vaø cuoäc soáng cuûa hoï ñöôïc baûo hieåm theo caùc ñieàu kieän cuûa hôïp ñoàng. Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coù theå laø nhöõng ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh coù ñuû naêng löïc phaùp lyù ñeå töï kyù hôïp ñoàng cho chính mình vaø cuõng coù theå laø ngöøôi chöa ñuû ñoä tuoåi thaønh nieân phaûi giao teân cuûa mình cho ngöôøi khaùc ñöùng ra kyù hôïp ñoàng baûo hieåm. 5  Ngöôøi tham gia baûo hieåm laø ngöôøi ñöùng ra yeâu caàu baûo hieåm thoaû thuaän vaø kyù keát hôïp ñoàng. Ngöôøi tham gia baûo hieåm phaûi baûo ñaûm quy ñònh cuûa phaùp luaät veà naêng löïc phaùp lyù.  Ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi veà baûo hieåm laø ngöôøi ñöôïc nhaän soá tieàn baûo hieåm hoaëc caùc khoaûn trôï caáp do coâng ty baûo hieåm thanh toaùn nhö ñaõ neâu roõ trong hôïp ñoàng. Ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm do ngöôøi tham gia baûo hieåm chæ ñònh. 1.2 Ñaëc tröng cuûa HÑBHNT:  Thöù nhaát, HÑBHNT coù ñoái töôïng laø tuoåi thoï cuaû con ngöôøi. Ñaëc ñieåm naøy raát quan troïng vaø coù yù nghóa chi phoái caùc ñaëc ñieåm khaùc. Caên cöù vaøo ñoä tuoåi cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm, doanh nghieäp baûo hieåm seõ xaùc ñònh xem ngöôøi ñoù coù thuoäc nhoùm tuoåi cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm hay khoâng cuõng nhö tính toaùn möùc phí baûo hieåm. Ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa caùc beân, HÑBHNT thöôøng ñöôïc quy ñònh raát chi tieát, maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø do tính phöùc taïp cuûa ñoái töôïng baûo hieåm taïo ra.  Thöù hai, trong HÑBHNT söï kieän baûo hieån khoâng hoaøn toaøn gaén lieàn vôùi ruûi ro ñöôïc baûo hieåm.  Thöù ba, HÑBHNT thöôøng coù quy ñònh keøm theo caùc saûn phaåm boå trôï laø saûn phaåm baûo hieåm phi nhaân thoï. Thöïc teá lòch söû phaùt trieån cuûa baûo hieåm nhaân thoï cho thaáy, caùc saûn phaåm baûo hieåm nhaân thoï ñôn thuaàn thöôøng ít haáp daãn khaùch haøng, ngay caû ñoái vôùi HÑBHNT hoãn hôïp ( loaïi saûn phaåm baûo hieåm chuû yeáu treân thò tröôøng) do tyû suaát sinh lôøi thöôøng thaáp hôn laõi suaát tieát kieäm 6 ngaân haøng töông öùng, trong khi möùc ñoä baûo hieåm chuû yeáu phuï thuoäc vaøo naêng löïc taøi chính cuûa beân mua baûo hieåm.  Thöù tö, HÑBHNT laø loaïi hôïp ñoàng daøi haïn. Thôøi haïn cuûa caùc hôïp ñoàng baûo hieåm phi nhaân thoï coù theå laø ngaén haïn, trung haïn hoaëc daøi haïn tuyø theo söï thoaû thuaän cuûa caùc beân vaø tuyø thuoäc ñoái töôïng hôïp ñoàng, Thôøi haïn ngaén nhaát cuûa HÑBHNT hieän nay ñöôïc caùc doanh nghieäp baûo hieåm cung caáp laø 5 naêm. Tính daøi haïn cuûa HÑBHNT nhaèm ñaûm baûo quyeàn lôïi cho doanh nghieäp baûo hieåm trong hoaït ñoäng ñaàu tö ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc muïc ñích tieát kieäm cuûa beân mua baûo hieåm.  Thöù naêm, HÑBHNT coù tính tieát kieäm ñoái vôùi beân mua baûo hieåm. Tính tieát kieäm cuûa HÑBHNT theå hieän ôû choã vieäc tham gia baûo hieåm nhaân thoï cuõng gioáng nhö vieäc gôûi tieát kieäm, beân mua baûo hieåm duøng töøng khoaûn tieàn nhoû ñeå ñoùng phí baûo hieåm, khi söï kieän baûo hieåm xaûy ra, ngöôøi thuï höôûng coù theå ñöôïc khoaûn tieàn lôùn hôn. Tính tieát kieäm cuûa HÑBHNT coøn ñöôïc ñaùnh giaù cao khoâng chæ do gaén lieàn vôùi yeáu toá baûo hieåm maø coøn theå hieän ñaáy laø tieát kieäm baéc buoäc.  Thöù saùu, noäi dung cuûa HÑBHNT bao goàm caùc ñieàu khoaûn maãu. Ñaây laø nhöõng ñieàu khoaûn ñöôïc doanh nghieäp baûo hieåm soaïn thaûo saün, beân mua baûo hieåm neáu chaáp nhaän giao keát hôïp ñoàng thì phaûi chaáp nhaän toaøn boä noäi dung caùc ñieàu khoaûn maãu. 1.3. Phaân loaïi HÑBHNT: Phaân loaïi HÑBHNT coù yù nghóa quan troïng trong vieäc xaùc ñònh cô cheá ñieàu chænh phaùp luaät ñoái vôùi loaïi hôïp ñoàng naøy. HÑBHNT ñöôïc phaân loaïi theo nhieàu 7 tieâu chí khaùc nhau vaø moãi caùch phaân loaïi coù nhöõng yù nghóa xaùc ñònh trong vieäc xaùc ñònh quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân tham gia hôïp ñoàng.  HÑBHNT coù theå ñöôïc phaân loaïi theo tính chaát cuûa söï kieän baûo hieåm. Theo tieâu chí naøy HÑBHNT bao goàm: hôïp ñoàng baûo hieåm töû kyø, hôïp ñoàng baûo hieåm sinh kyø vaø hôïp ñoàng baûo hieåm hoãn hôïp.  Hôïp ñoàng baûo hieåm töû kyø laø loaïi HÑBHNT maø theo ñoù neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cheát trong thôøi haïn thoaû thuaän, doanh nghieäp baûo hieåm coù nghóa vuï traû tieàn baûo hieåm cho ngöôøi thuï höôûng.  Hôïp ñoàng baûo hieåm sinh kyø laø loaïi HÑBHNT maø theo ñoù neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm soáng tôùi thôøi ñieåm thoaû thuaän, doanh nghieäp baûo hieåm coù nghóa vuï traû tieàn baûo hieåm cho ngöôøi thuï höôûng.  Hôïp ñoàng baûo hieåm hoãn hôïp laø loaïi HÑBHNT keát hôïp caûø hai loaïi nghieäp vuï baûo hieåm laø baûo hieåm sinh kyø vaø baûo hieåm töû kyø. Ñaây laø loaïi saûn phaåm chuû yeáu treân thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï hieän nay vì noù keát hôïp ñöôïc nhieàu lôïi ích daønh cho beân mua baûo hieåm.  HÑBHNT coù theå ñöôïc phaân loaïi theo thôøi haïn thöïc hieän hôïp ñoàng. Theo ñoù HÑBHNT coù hai loaïi laø HÑBHNT coù xaùc ñònh thôøi haïn vaø HÑBHNT khoâng xaùc ñònh thôøi haïn.  HÑBHNT coù xaùc ñònh thôøi haïn laø loaïi HÑBHNT maø caùc beân thoaû thuaän tröôùc thôøi haïn cuûa hôïp ñoàng. Trong thôøi haïn ñoù hoaëc keát thuùc thôøi haïn, doanh nghieäp baûo hieåm phaûi coù nghóa vuï traû tieàn baûo hieåm neáu xaûy ra söï kieän baûo hieåm.  HÑBHNT khoâng thôøi haïn laø loaïi HÑBHNT maø traùch nhieäm baûo hieåm cuûa doanh nghieäp baûo hieåm chæ keát thuùc khi ngöøôi ñöôïc baûo hieåm cheát 8 hoaëc ngöôøi thuï höôûng ñaõ nhaän heát quyeàn lôïi baûo hieåm. Caùc nghieäp vuï baûo hieåm aùp duïng hôïp ñoàng daïng naøy laø hôïp ñoàng baûo hieåm troïn ñôøi vaø baøo hieåm traû tieàn ñònh kyø.  Hôïp ñoàng baûo hieåm troïn ñôøi laø HÑBHNT maø doanh nghieäp baûo hieåm coù traùch nhieäm traû tieàn cho ngöôøi thuï höôûng neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cheát vaøo baát cöù thôøi ñieåm naøo.  Hôïp ñoàng baûo hieåm traû tieàn ñònh kyø ( hay coøn goïi laø nieâm kim nhaân thoï) laø loaïi HÑBHNT maø doanh nghieäp baûo hieåm coù traùch nhieäm traû tieàn ñònh kyø cho ngöôøi ñöôïc thuï höôûng neáu ngöôøi ñuôïc baûo hieåm soáng ñeán moät thôøi haïn nhaát ñònh nhö ñaõ thoaû thuaän. Vieäc traû tieàn ñònh kyø naøy chæ keát thuùc khi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cheá hoaëc ngöôøi thuï höôûng ñaõ nhaän heát quyeàn lôïi baûo hieåm. Ñaây laø nghieäp vuï baûo hieåm coù noäi dung töông töï nhö cheá ñoä höu trí trong baûo hieåm xaõ hoäi. 1.4. Chuû theå cuûa HÑBHNT: Chuû theåà cuûa HÑBHNT bao goàm hai beân laø beân baûo hieåm vaø beân mua baûo hieåm. Ngoaøi ra trong HÑBHNT coù theå coù caùc chuû theå lieân quan nhö ngöôøi ñöôïc baûo hieåm vaø ngöôøi thuï höôûng. 1.4.1.Beân baûo hieåm: Beân baûo hieåm laø chuû theå chaáp nhaän ruûi ro cuûa chuû theå khaùc treân cô sôû ñöôïc nhaän phí baûo hieåm. Beân baûo hieåm trong HÑBHNT laø doanh nghieäp baûo hieåm kinh doanh trong lónh vöïc baûo hieåm nhaân thoï. Doanh nghieäp baûo hieåm khi kyù keát HÑBHNT phaûi thoaû maõn caùc ñieàu kieän sau ñaây. 9  Thöù nhaát doanh nghieäp baûo hieåm phaûi ñöôïc thaønh laäp vaø baûo hieåm hôïp phaùp ôû Vieät Nam. Ñieàu kieän naøy xaùc ñònh tö caùch chuû theå cuûa doanh nghieäp baûo hieåm. Doanh nghieäp phaûi ñöôïc boä taøi chính caáp giaáy pheùp thaønh laäp, hoaït ñoäng vaø giaáy pheùp ñoù coøn coù hieäu löïc taïi thôøi ñieåm giao keát hôïp ñoàng.  Thöù hai ngöôøi ñaïi dieän cuûa doanh nghieäp baûo hieåm phaûi coù naêng löïc haønh vi daân söï ñaày ñuû vaø coù thaåm quyeàn ñaïi dieän cho doanh nghieäp baûo hieåm. Ngöôøi ñaïi dieän cho doanh nghieäp baûo hieåm thöôøng coù hai daïng laø ngöôøi ñaïi dieän giao dòch vaø ngöôøi ñaïi dieän kyù keát. 1.4.2. Beân mua baûo hieåm: Beân mua baûo hieåm (hay coøn goïi laø beân tham gia baûo hieåm) laø chuû theå ñöùng teân trong HÑBHNT, ñoàng thôøi coù nghóa vuï noäp phí baûo hieåm. Beân mua baûo hieåm thöôøng laø caù nhaân nhöng cuõng khoâng ngoaïi leä beân mua baûo hieåm laø toå chöùc, neáu thoaû maõn ñieàu kieän vôùi beân mua baûo hieåm theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. Caùc ñieàu kieän naøy bao goàm:  Thöù nhaát beân mua baûo hieåm phaûi coù naêng löïc haønh vi daân söï ñaày ñuû. Ñieàu kieän naøy ñaûm baûo raèng beân mua baûo hieåm phaûi laø ngöôøi thöïc söï coù theå kieåm soaùt ñöôïc haønh vi giao keát vaø thöïc hieän hôïp ñoàng. Ñöôïc coi laø coù naêng löïc haønh vi daân söï ñaày ñuû khi beân mua baûo hieåm töø ñuû 18 tuoåi trôû leân, khoâng maéc caùc beänh laøm maát hoaëc haïn cheá khaû naêng nhaän thöùc,  Thöù hai beân mua baûo hieåm phaûi coù quyeàn lôïi coù theå ñöïôc baûo hieåm ( hay beân mua baûo hieåm phaûi coù lôïi ích baûo hieåm). Quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm ñöôïc hieåu laø nhöõng lôïi ích cuûa beân mua baûo hieåm veà vaät chaát hoaëc tinh thaàn ñoái vôùi ñoái töôïng ñöôïc baûo hieåm. Neáu ñoái töôïng baûo hieåm bò thieät haïi 10 thì ñoù ñöôïc coi laø toån thaát thaät söï cuûa beân mua baûo hieåm. Quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm phaûi thoaû maõn nhöõng ñieàu kieän sau ñaây:  Moät laø quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm phaûi thöïc söï toàn taïi taïi thôøi ñieåm giao keát hôïp ñoàng.  Hai laø quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm phaûi laø quyeàn lôïi hôïp phaùp. Quyeàn lôïi khoâng hôïp phaùp ñöôïc hieåu laø nhöõng lôïi ích ñöôïc hình thaønh töø nhöõng quan heä hoaëc haønh vi khoâng ñöôïc phaùp luaät thöøa nhaän. Neáu beân mua baûo hieåm vaø ngöôøi ñöôïc baûo hieåm laø quan heä thaân thuoäc gaàn guõi, thì maëc nhieân ñöôïc phaùp luaät thöøa nhaän laø coù lôïi ích baûo hieåm. Neáu khoâng chæ ñöôïc coi laø lôïi ích baûo hieåm neáu nhö beân mua baûo hieåm phaûi chòu toån thaát taøi chính thaät söï neáu ruûi ro xaûy ra. Phaùp luaät Vieät Nam chæ roõ nhöõng ngöôøi maø beân mua baûo hieåm coù quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm. Theo quy ñònh hieän haønh khoaûn 2 ñieàu 31 luaät kinh doanh baûo hieåm naêm 2000 beân mua baûo hieåm chæ coù theå mua baûo hieåm cho nhöõng ngöôøi sau ñaây:  Baûn thaân beân mua baûo hieåm;  Vôï, choàng, con, cha,meï cuûa beân mua baûo hieåm.  Anh, chò, em ruoät, ngöôøi coù quan heä nuoâi döôõng vaø caáp döôõng.  Ngöôøi khaùc neáu beân mua baûo hieåm coù quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm. Tröôøng hôïp “ ngöôøi khaùc neáu beân mua baûo hieåm coù quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm” ñöôïc hieåu laø nhöõng ngöôøi cuûa beân mua baûo hieåm coù toån thaát thaät söï khi ruûi ro xaûy ra. 1.4.3. Nhöõng chuû theå lieân quan trong HÑBHNT: 11 Nhöõng chuû theå lieân quan ñeán HÑBHNT laø ngöôøi ñöôïc baûo hieåm vaø ngöôøi thuï höôûng. Nhöõng chuû theå naøy coù quyeàn vaø nghóa vuï phaùt sinh töø quan heä HÑBHNT giöõa beân mua baûo hieåm vaø beân doanh nghieäp baûo hieåm. Nhöõng chuû theå naøy ñöôïc coi laø chuû theå lieân quan cuûa hôïp ñoàng vì:  Nhöõng chuû theå naøy khoâng phaûi laø nhöõng chuû theå kyq keát hôïp ñoàng, töùc laø nhöõng chuû theå coù haønh vi laøm phaùt sinh quan heä hôïp ñoàng.  Nhöõng chuû theå naøy ñöôïc chæ ñònh cuï theå vaø coù nhöõng quyeàn vaø nghóa vuï nhaát ñònh, nhöng nhöõng quyeàn vaø nghóa vuï aáy chæ phaùt sinh töø nhöõng thoaû thuaän cuûa caùc beân kyù keát hôïp ñoàng. Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm laø caù nhaân coù tuoåi thoï laø ñoái töôïng baûo hieåm. Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coù theå ñoàng thôøi laø beân mua baûo hieåm. Neáu ngöôøi ñöôïc baûo hieåm khoâng phaûi laø beân mua baûo hieåm thì beân mua baûo hieåm phaûi coù quyeàn lôïi coù theå ñöôïc baûo hieåm ñoái vôùi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm. Ngöôøi thuï höôûng laø toå chöùc caù nhaân ñöôïc beân mua baûo hieåm chæ ñònh ñeå nhaän tieàn baøo hieåm. Khaùi nieäm ngöôøi thuï höôûng chæ coù trong baûo hieåm con ngöôøi. Ví duï: ñoái vôùi ngöôøi ñöôïc baûo hieåm coù nghóa vuï chaáp nhaän xeùt nghieäm y khoa, nghóa vuï cung caáp thoâng tin trung thöïc veà baûn thaân theo yeâu caàu cuûa doanh nghieäp baûo hieåm, khi maéc beänh phaûi coù nghóa vuï chaáp haønh chæ daãn cuûa baùc só trong ñieàu trò…Ñoái vôùi ngöôøi thuï höôûng, phaûi coù nghóa vuï thoâng baùo veà söï kieän baûo hieåm cho doanh nghieäp baûo hieåm, nghóa vuï hôïp taùc vôùi doanh nghieäp baûo hieåm trong khi tieán haønh xaùc minh, nghóa vuï cung caáp taøi lieäu ñeå doanh nghieäp baûo hieåm xaùc minh söï kieän baûo hieåm… 2. NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA HÑBHNT: 12 2.1. Caùc ñieàu khoaûn chuû yeáu cuûa HÑBHNT: HÑBHNT phaûi coù nhöõng noäi dung chuû yeáu sau ñaây:  Teân, ñòa chæ cuûa doanh nghieäp baûo hieåm, beân mua baûo hieåm, ngöôøi ñöôïc baûo hieåm vaø ngöôøi thuï höôûng. Noäi dung naøy nhaèm xaùc ñònh tö caùch phaùp kyù cuûa caùc beân trong hôïp ñoàng.  Ñoái töôïng baûo hieåm: laø tuoåi thoï cuûa nhöõng ngöôøi ñöôïc baûo hieåm. Neáu doanh nghieäp baûo hieåm vaø beân mua baûo hieåm thoaû thuaän veà vieäc beân mua baûo hieåm tham gia caùc saûn phaåm baûo hieåm boå trôï thì söùc khoeû vaø tai naïn cuûa ngöôøi ñöôïc baûo hieåm cuõng trôû thaønh ñoái töôïng baûo hieåm.  Soá tieàn baûo hieåm: laø soá tieán maø doanh nghieäp baûo hieåm seõ phaûi traû khi xaûy ra söï kieän baûo hieåm.  Phaïm vi baûo hieåm, ñieàu kieän baûo hieåm, ñieàu khoaûn baûo hieåm.  Ñieàu khoaûn loaïi tröø traùch nhieäm baûo hieåm: ñaây laø ñieàu khoaûn quan troïng nhaèm loaïi tröø traùch nhieäm traû tieàn baûo hieåm cuûa doanh nghieäp baûo hieåm khi xaûy ra söï kieän baûo hieåm.  Thôøi haïn baûo hieåm: laø khoaûng thôøi gian doanh nghieäp baûo hieåm thöïc hieän traùch nhieäm baûo hieåm.  Möùc phí baûo hieåm, phöông thöùc ñoùng phí baûo hieåm: laø soá tieàn maø beân mua baûo hieåm phaûi noäp cho doanh nghieäp baûo hieåm theo thoaû thuaän. Caùch thöùc xaùc ñònh möùc phí baûo hieåm khaù phöùc taïp, döïa treân nhieàu caên cöù khaùc nhau nhö xaùc suaát xaûy ra ruûi ro ñoái vôùi ñoái töôïng baûo hieåm, soá löôïng chuû theå tham gia baûo hieåm…  Thôøi haïn phöông thöùc traû tieàn baûo hieåm: laø khoaûng thôøi gian doanh nghieäp baûo hieåm thöïc hieän traùch nhieäm traû tieàn baûo hieåm cho ngöôøi thuï höôûng. 13 Baèng phöông thöùc traû nhö traû moät laàn khi xaûy ra söï kieän baûo hieåm. Traû nhieàu laàn ….  Ngaøy thaùng naêm giao keát hôïp ñoàng, ñòa ñieåm giao keát hôïp ñoàng: ñaây laø caên cöù nhaèm xaùc ñònh hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng ( phaûi xaùc ñònh theo ngaøy döông lòch).Ñòa ñieåm giao keát hôïp ñoàng coù yù nghóa lôùn trong vieäc giaûi quyeát tranh chaáp HÑBHNT. 2.2. Moät soá ñieàu khoaûn ñaëc thuø cuûa HÑBHNT:  Ñieàu khoaûn veà thôøi gian caân nhaéc: ñaây laø khoaûng thôøi gian maø theo thoâng leä thöôøng ñöôïc caùc nhaø doanh nghieäp baûo hieåm quy ñònh töø 14 ñeán 21 ngaøy keå töø ngaøy hôïp ñoàng coù hieäu löïc ñeå beân mua coù thôøi gian xem xeùt caân nhaéc veà quyeát ñònh mua baûo hieåm cuûa mình.  Ñieàu khoaûn mieãn truy xeùt: nghóa laø sau moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh keå töø khi hôïp ñoàng coù hieäu löïc hoaëc phuïc hoài hieäu löïc, doanh nghieäp baûo hieåm seõ khoâng truy xeùt traùch nhieäm cuûa beân mua baûo hieåm neáu beân mua baûo hieåm voâ yù keâ khai khoâng chính xaùc khi giao keát hôïp ñoàng.  Ñieàu khoaûn gia haïn noäp phí: laø thoaû thuaän veà thôøi gian gia haïn cuûa doanh nghieäp baûo hieåm cho beân mua baûo hieåm ñeå thöïc hieän nghóa vuï noäp phí baûo hieåm.  Ñieàu khoaûn töï ñoäng noäp phí: ñaây laø thoaû thuaän thöôøng coù trong HÑBHNT hieän nay. Vì lyù do gì ñoù maø beân mua khoâng theå noäp phí ñuùng thôøi haïn thì doanh nghieäp baûo hieåm seõ töï ñoäng cho beân mua baûo hieåm vay tieàn trong phaïm vi giaù trò hoaøn laïi ñeå noäp phí baûo hieåm. 14  Ñieàu khoaûn töø boû thu phí: ñaây laø thoaû thuaän giöõa caùc beân maø theo ñoù beân mua baûo hieåm seõ khoâng phaûi tieáp tuïc noäp phí baûo hieåm trong nhöõng tröôøng hôïp nhaát ñònh nhö khi beân mua baûo hieåm cheát hoaëc thöông taät toaøn boä vaø vónh vieãn….maëc duø beân mua baûo hieåm khoâng phaûi tieáp tuïc noäp phí baûo hieåm nhöng hôïp ñoàng baûo hieåm vaãn ñöôïc duy trì vôùi soá tieàn baûo hieåm ñaõ thoaû thuaän ban ñaàu.  Ñieàu khoaûn veà giaù trò hoaøn laïi: quy ñònh veà soá tieàn maø doanh nghieäp baûo hieåm seõ traû cho beân mua baûo hieåm khi hôïp ñoàng chaám döùt hieäu löïc maø khoâng thuoäc tröôøng hôïp traû tieàn baûo hieåm, tröôøng hôïp loaïi tröø traùch nhieäm baûo hieåm hoaëc khi hôïp ñoàng heát haïn.  Ñieàu khoaûn cho vay: theo thoaû thuaän doanh nghieäp baûo hieåm seõ cho khaùch haøng vay moät soá tieàn nhaát ñònh keå töø khi hôïp ñoàng ñaõ coù giaù trò hoaøn laïi.  Ñieàu khoaûn veå baûo töùc tích luyõ: laø thoaû thuaän maø theo ñoù doanh nghieäp baûo hieåm seõ traû laõi theo soá tieàn baûo hieåm cho khaùch haøng. Ñieàu khoaûn naøy chæ coù trong nhöõng HÑBHNT maø khaùch haøng coù tham gia vaøo vieäc chia laõi. Baûo töùc tích luyõ coù hai loaïi laø baûo töùc ñaûm baûo vaø baûo töùc khoâng ñaûm baûo.  Ñieàu khoaûn chuyeån nhöôïng hôïp ñoàng: laø thoaø thuaän maø theo ñoù beân mua baûo hieåm coù theå chuyeån nhöôïng hôïp ñoàng cho ngöôøi khaùc neáu ñöôïc doanhnghieäp baûo hieåm chaáp thuaän,  Ñieàu khoaûn khoâi phuïc hieäu löïc hôïp ñoàng: laø tröôøng hôïp caùc beân thoaû thuaän tieáp tuïc thöïc hieän hôïp ñoàng sau khi hôïp ñoàng ñaõ bò doanh nghieäp baûo hieåm ñôn phöông ñình chæ, do beân mua baûo hieåm khoâng thöïc hieän ñaåy duû nghóa vuï noäp phí baûo hieåm trong thôøi gian thoaû thuaän hoaëc trong thôøi gian gia haïn ñoùng phí. 15 2.3. Ñieàu khoûan maãu trong HÑBHNT:  Hôïp ñoàng theo maãu laø hôïp ñoàng goàm nhöõng ñieàu khoaûn do moät beân ñöa ra theo maãu ñeå beân kia traû lôøi trong moät thôøi gian hôïp lyù, neáu beân ñöôïc ñeà nghò traû lôøi chaáp nhaän toaøn boä noäi dung hôïp ñoàng theo maãu maø beân ñeà nghò ñöa ra ñieàu 407 boä luaät daân söï 2005. Ñieàu khoaûn maãu cuûa HÑBHNT laø ñieàu khoaûn do doanh nghieäp baûo hieåm ñöa ra theo maãu khi giao keát hôïp ñoàng maø theo ñoù neáu beân mua baûo hieåm chaáp nhaän giao keát thì ñöôïc coi laø chaáp nhaän taát caû caùc ñieàu khoaûn maãu ñoù.  Neáu phaân loaïi theo noäi dung cuûa ñieàu khoaûn maãu thì ñieàu khoaûn maãu coù theå ñöôïc chia thaønh hai loaïi laø ñieàu khoaûn maãu moâ phoûng luaät vaø ñieàu khoaûn maãu theo yù chí cuûa ngöôøi ban haønh.  Ñieàu khoaûn maãu moâ phoûng luaät laø ñieàu khoaûn maãu ghi nhaän nhöõng thoaû thuaän gioáng nhö quy ñònh cuûa phaùp luaät. Neáu doanh nghieäp baûo hieåm khoâng ñöa ra ñieàu khoaûn maãu naøy thì quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân vaãn thöïc hieän theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.  Ñieàu khoaûn maãu theo yù chí cuûa ngöôøi ban haønh ghi nhaän nhöõng thoaû thuaän maø nhöõng thoaû thuaän ñoù do chính yù chí ngöôøi ban haønh ñöa ra maø phaùp luaät khoâng caám. Neáu doanh nghieäp baûo hieåm khoâng ñöa ra ñieàu khoaûn naøy thì khoâng theå laøm phaùt sinh quyeàn vaø nghóa vuï cho caùc beân. Loaïi ñieàu khoaûn maãu thöù hai coù yù nghóa thöïc söï quan troïng ñoái vôùi beân mua baûo hieåm.  Do tính chaát phöùc taïp cuûa quan heä HÑBHNT maø HÑBHNT do nhieàu boä phaän hôïp thaønh goàm hoà sô yeâu caàu baûo hieåm, taäp ñieàu khoaûn baûo hieåm vaø 16 giaáy chöùng nhaän baûo hieåm. Ngoaøi giaáy chöùng nhaän baûo hieåm vôùi tö caùch laø baèng chöùng giao keát hôïp ñoàng, caùc boä phaân coøn laïi cuûa HÑBHNT ñeàu chöùa ñöïng caùc ñieàu khoaûn maãu.  Hoà sô yeâu caàu baûo hieåm: laø vaên baûn do doanh nghieäp baûo hieåm cung caáp cho khaùch haøng keâ khai nhöõng noäi dung theo yeàu caàu cuûa doanh nghieäp baûo hieåm. Veà baûn chaát, khi khaùch haøng tieán haønh keâ khai vaø gôûi cho doanh nghieäp baûo hieåm hoà sô yeâu caàu baûo hieåm ñoù chính laø ñeà nghò giao keát hôïp ñoàng cuûa khaùch haøng. Sau khi ñöôïc doanh nghieäp baûo hieåm chaáp nhaän baûo hieåm, hoà sô yeâu caàu baûo hieåm laø moät phaàn cuûa HÑBHNT.  Taäp ñieàu khoaûn baûo hieåm chính: laø vaên baûn ghi nhaän chi tieát caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân trong HÑBHNT. Taäp ñieàu khoaûn chính phaûi coù ñaày ñuû nhöõng noäi dung chuû yeáu cuûa hôïp ñoàng baûo hieåm theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.  Taäp ñieàu khoaûn baûo hieåm rieâng chæ coù trong HÑBHNT neáu beân mua baûo hieåm mua theâm saûn phaåm baûo hieåm phuï ñeå gia taêng yeáu toá baûo hieåm. 2.4. Moät soá quy ñònh khi kyù keát HÑBHNT:  Hieäu löïc hôïp ñoàng: thöôøng ñöôïc tính töø ngaøy noäp phí baûo hieåm ñaàu tieân. Neáu noäp phí theo naêm thì ñoù laø soá phí cuûa naêm ñaàu tieân; neáu theo thaùng thì ñoù laø soá phí cuûa thaùng ñaàu tieân. Ngaøy noäp phí baûo hieåm ñaàu tieân phaûi ñöôïc ghi cheùp thoáng nhaát vaø chính xaùc trong caû hoaù ñôn thu phí vaø caû giaáy yeâu caàu baûo hieåm… ñoàng thôøi hôïp ñoàng phaûi döôïc kyù keát vôùi nhöõng ngöôøi coù ñuû 17 naêng löïc phaùp lyù. Muïc ñích noäi dung hình thöùc hôïp ñoàng phaûi tuaân theo nhöõng quy ñònh cuûa phaùp luaät.  Tuoåi cuûa ngöôøi döôïc baûo hieåm hay ngöôøi tham gia baûo hieåm caên cöù vaøo tuoåi trong giaáy khai sinh, chöùng minh thö, hoä chieáu hay soå hoä khaåu. Caên cöù vaøo ngaøy sinh trong caùc loaïi giaáy tôø naøy ñeå tính ñoä tuoåi ñöôïc nhaän baûo hieåm, caùc coâng ty baûo hieåm vaän duïng hai caùch tính tuoåi:  Tính tuoåi theo ngaøy sinh nhaät ngay sau ngaøy ñöôïc nhaän baûo hieåm.  Tính tuoåi saùt vôùi ngaøy sinh nhaät.  Nhöõng ñieåm loaïi tröø: luaät vaø nhöõng vaên baûn döôùi luaät veà baûo hieåm thöôøng quy ñònh loaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp sau ñaây trong baûo hieåm töû vong, coâng ty baûo hieåm nhaân thoï khoâng chòu traùch nhieäm chi traû:  Ngöôøi ñöôïc baûo hieåm töï töû.  Ngöôøi döôïc baûo hieåm bò keát aùn töû hình.  Ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm coá yù gaây ra töû vong cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm. Tuy nhieân neáu coù nhieàu ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm thì nhöõng ngöôøi khaùc khoâng phaûi laø toäi phaïm hay toøng phaïm vaãn ñöôïc höôûng soá tieân baûo hieåm maø coâng ty chi traû.  Chieán tranh, noäi chieán gaây ra caùi cheát cho ngöôøi ñöôïc baûo hieåm ( ruûi ro naøy thöôøng coù nhöõng thoaû thuaän rieâng).  Soá tieàn baûo hieåm giaûm ñi: khi hôïp ñoàng coù hieäu löïc trong moät thôøi gian naøo ñoù ngöôøi tham gia baûo hieåm coù theå duy trì hôïp ñoàng mieãn phí vôùi soá tieàn baûo hieåm giaûm ñi. Soá tieàn baûo hieåm bò giaûm do ngöôøi tham gia khoâng noäp phí ñuùng thôøi haïn hoaëc khoâng coù khaû naêng ñoùng phí tieáp neân yeâu caàu duy trì hôïp ñoàng mieãn phí. 18  Nhöõng quy ñònh veà noäp phí baûo hieåm: trong baûo hieåm nhaân thoï phí baûo hieåm coù theå noäp theo thaùng, quyù, naêm hoaëc ñoùng moät laàn. Phí ñoùng moät laàn, ñoùng theo naêm thaáp hôn so vôùi ñoùng theo thaùng, hieäu quaû ñaàu tö phí laïi cao hôn. Vieäc ña daïng hoaù thôøi gian noäp phí ñaõ taïo ñieàu kieän cho ngöôøi tham gia baûo hieåm nhaân thoï coù keá hoaïch söû duïng ngaân saùch gia ñình hôïp lyù. Ñaïi lí coù theå ñeán taän nhaø hoaëc cô quan cuûa ngöôøi tham gia baûo hieåm ñeå thu phí. Caùc quy ñònh noäp phí coøn phaûi ñeà caäp ñeán tình hình nôï phí, laõi khi nôï phí, chaám döùt hôïp ñoàng… nhöõng vaán ñeà naøy do caùc coâng ty baûo hieåm cuï theå hoaù thaønh caùc quy ñònh rieâng.  Thuû tuïc traû tieàn baûo hieåm: khi coù caùc söï kieän baûo hieåm xaûy ra nhö ñaõ quy ñònh trong hôïp ñoàng, ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm phaûi thoâng baùo cho coâng ty baûo hieåm bieát veà tình traïng cuûa ngöôøi döôïc baûo hieåm, ñòa chæ vaø nhöõng thoâng tin caàn thieát khaùc, sau ñoù hoaøn taát hoà sô khieáu naïi vaø noäp cho coâng ty hoaëc ngöôøi ñaïi dieän cuûa coâng ty. Sau moät thôøi gian quy ñònh, coâng ty baûo hieåm nhaân thoï traû tieàn baûo hieåm vaø tieàn laõi, tieàn thöôûng neáu coù cho ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm. Moïi söï thay ñoåi hay sai soùt coù lieân quan ñeán hôïp ñoàng baûo hieåm vaø khaâu thanh toaùn, ngöôøi tham gia hay ngöôøi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi baûo hieåm phaûi coù yeâu caàu baèng vaên baûn gôûi cho coâng ty ñeå giaûi quyeát. 19 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG KYÙ KEÁT, THÖÏC HIEÄN HÔÏP ÑOÀNG BAÛO HIEÅM VAØ NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP KHAÉC PHUÏC 1/ THÖÏC TIEÃN KYÙ KEÁT VAØ THÖÏC HIEÄN HÑBHNT: Maëc duø treân theá giôùi, baûo hieåm nhaân thoï ñaõ coù lòch söû phaùt trieån laâu dôøi haøng traêm naêm. ÔÛ Vieät Nam vôùi söï taêng tröôûng khaù nhanh veà doanh thu vaø soá löôïng hôïp ñoàng cho thaáy thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï Vieät Nam ñaõ coù söï phaùt trieån maïnh meõ vôùi söï tham gia cuûa nhieàu doanh nghieäp baûo hieåm. Ñaëc bieät ñaõ coù söï goùp maët cuûa nhieàu doanh nghieäp baûo hieåm coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. 1.1 Giai ñoaïn tieàn hôïp ñoàng: Ñaây laø giai ñoaïn caùc beân tieán haønh caùc hoaït ñoäng tieáp xuùc nhaèm tieán tôùi vieäc giao keát hôïp ñoàng. Ñoái vôùi beân mua baûo hieåm, giai ñoaïn tieàn hôïp ñoàng laø luùc hoï tìm hieåu veà saûn phaåm baûo hieåm keå töø ñoù quyeát ñònh giao dòch hay khoâng giao dòch moät HÑBHNT cuï theå. Coøn ñoái vôùi doanh nghieäp baûo hieåm, giai ñoaïn tieàn hôïp ñoàng raát döôïc chuù troïng, bôûi muïc ñích chính cuûa giai ñoaïn naøy laø thuyeát phuïc khaùch haøng giao keát hôïp ñoàng baèng nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau. Caùc doanh nghieäp ñeàu coù yù thöùc raèng, vôùi moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay, giai ñoaïn tieàn hôïp ñoàng laø yeáu toá quan troïng ñeå giaønh ñöôïc khaùch haøng. Moät soá vaán ñeà phaùt sinh trong giai ñoaïn naøy ñaõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng HÑBHNT: 20  Thöù nhaát, trong quaûng baù doanh nghieäp vaø saûn phaåm baûo hieåm coøn nhieàu tieâu cöïc: thoâng tin veà saûn phaåm khoâng chính xaùc vaø coøn nhieàu mô hoà, deã gaây cho ngöôøi mua hieåu khoâng ñuùng veà saûn phaåm mình ñang coù nhu caàu mua, nhöõng thoâng tin veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï._.