Một số vấn đề về tự do hoá thương mại ở các nước đang phát triển và thực tiễn tiến hành quá trình này ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh ®· cã lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ rÊt l©u. Ngµy nay xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i cµng thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh÷ng lîi Ých cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ cña mçi quèc gia lµ hÕt søc râ rµng, v× thÕ, tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu tÝch cùc chuÈn bÞ vµ ®· tiÕn hµnh nhiÒu b­íc ®i ®Ó tham gia vµo xu thÕ nµy. C¸c n­íc ®· thùc hiÖn c¸c viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan gi¶m bít hµng rµo phi thuÕ quan, c¶i c¸ch luËt lÖ, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña quèc gia m×nh theo h­íng thóc ®Èy h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, lµm cho xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngµy cµng ®­îc më réng. Mét trong nh÷ng khÝa c¹nh ®­îc quan t©m nhÊt cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó tù do ho¸ th­¬ng m¹i thùc sù cã hiÖu qu¶ tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ch­a cao. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, nh÷ng n­íc ®· cã mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cao th× tham gia vµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ hÕt søc cã lîi. Nh­ng cßn ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, mÆc dï cã quyÕt t©m rÊt cao, nh­ng ®Ó thu ®­îc lîi Ých thùc sù tõ tù do ho¸ th­¬ng m¹i kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n. Vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ chung ®ã. §©y chÝnh lµ lý do t¸c gi¶ chän viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “Mét sè vÊn ®Ò vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ thùc tiÔn tiÕn hµnh qu¸ tr×nh nµy ë ViÖt Nam”. Néi dung kho¸ luËn gåm ba ch­¬ng sau: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ch­¬ng II: Thùc tiÕn tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph©n tÝch, tæng hîp, ®èi chiÕu, so s¸nh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu mµ ®Ò tµi ®Æt ra. Cuèi cïng, t¸c gi¶ xin c¶m ¬n ViÖn Kinh TÕ ThÕ Giíi, Vô Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, Vô ¢u Mü – Bé Th­¬ng M¹i; c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt cã sù h­íng dÉn trùc tiÕp cña thÇy T« Träng NghiÖp, ®· gióp t¸c gi¶ hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Ng­êi thùc hiÖn Sinh viªn NguyÔn ThÞ Thu H­¬ng Ch­¬ng I Tæng quan vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Kh¸i niÖm tù do ho¸ th­¬ng m¹i, tr×nh tù tiÕn hµnh vµ nh÷ng néi dung chÝnh cña qu¸ tr×nh nµy 1. Kh¸i niÖm: Tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ mét thuËt ng÷ chung chØ ho¹t ®éng lo¹i bá c¸c c¶n trë cßn tån t¹i ®èi víi th­¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ ®¹t ®­îc chÕ ®é th­¬ng m¹i tù do. Tuy nhiªn, khã cã thÓ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c thÕ nµo lµ th­¬ng m¹i tù do bëi viÖc xo¸ bá triÖt ®Ó tÊt c¶ mäi rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i gÇn nh­ lµ bÊt kh¶ thi, hay nãi ®óng h¬n ®ã chØ lµ môc ®Ých h­íng tíi trong t­¬ng lai. Tr­íc hÕt, cã thÓ hiÓu theo nghÜa hÑp, tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ chÕ ®é mµ trong ®ã viÖc b¸n hµng trong n­íc còng nh­ xuÊt khÈu ®­îc khuyÕn khÝch nh­ nhau. Cô thÓ chÕ ®é ®ã ®­îc hoµn thiÖn b»ng c¸ch gi¶m bít thuÕ quan ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ xo¸ bá trî cÊp ®èi víi hµng xuÊt khÈu. Nh­ vËy, vÒ nguyªn t¾c ®©y lµ mét chÕ ®é kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc. Tõ ®ã, qu¸ tr×nh thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i chÝnh lµ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nh»m ®­a chÕ ®é th­¬ng m¹i cña mét n­íc tiÕn gÇn ®Õn tr¹ng th¸i trung lËp, ­u tiªn nh­ nhau ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc. Theo c¸ch hiÓu nh­ trªn th× tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ cÇn thiÕt ®èi víi bÊt kú n­íc nµo khi chÕ ®é th­¬ng m¹i cña n­íc ®ã cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng xuÊt khÈu, gi÷a ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc víi n­íc ngoµi, gi÷a n­íc nµy víi n­íc kh¸c. NÕu tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®­îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n­íc, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sÏ lµ sù ph©n bæ c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶ h¬n trong ph¹m vi néi bé mét n­íc còng nh­ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Ngoµi ra, theo c¸ch tiÕp cËn kh¸c, tù do ho¸ th­¬ng m¹i cã thÓ hiÓu lµ qu¸ tr×nh gi¶m møc b¶o hé nãi chung vµ thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ møc b¶o hé gi÷a c¸c ngµnh kh¸c nhau. Nh­ vËy, tù do ho¸ th­¬ng m¹i g¾n liÒn víi c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong mèi quan hÖ hoµ hîp víi c¶i c¸ch chÝnh s¸ch vÜ m«. Trªn thùc tÕ c¸c n­íc th­êng tiÕn hµnh song song hai chiÕn l­îc. Mét mÆt, c¸c n­íc tiÕn hµnh gi¶m thuÕ vµ c¸c rµo c¶n kh¸c ®èi víi th­¬ng m¹i, mÆt kh¸c, chÝnh phñ vÉn ¸p dông nhiÒu chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, bao gåm c¶ viÖc trî cÊp vµ cho ­u ®·i ®èi víi c¸c ngµnh cã ®Þnh h­íng xuÊt khÈu. Tõ ®ã, tù do ho¸ th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc hiÓu lµ nh÷ng c¶i c¸ch nh»m xo¸ bá dÇn dÇn mäi c¶n trë ®èi víi th­¬ng m¹i, bao gåm thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®­îc nghiªn cøu trong mèi liªn hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña chÝnh phñ. 2. Tr×nh tù tiÕn hµnh: Tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh mét n­íc héi nhËp quèc tÕ trong ®ã mét quèc gia, mét nÒn kinh tÕ gia nhËp, hoµ m×nh vµo dßng ch¶y chung cña mét xu thÕ, mét khuynh h­íng phæ biÕn cña ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ. ë ®©y, cïng mét lóc, quèc gia ph¶i thùc hiÖn hai nhiÖm vô, thø nhÊt lµ x¸c ®Þnh xu h­íng mµ quèc gia sÏ tham gia, (cã thÓ lµ mét xu h­íng mang tÝnh tÊt yÕu hoÆc tuú theo lùa chän cña quèc gia) vµ thø hai lµ ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè bªn trong cho phï hîp víi xu h­íng ®ã. Do vËy, tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cÇn ph¶i tu©n theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh: X¸c ®Þnh môc tiªu vµ bèi c¶nh cña c¶i c¸ch t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: §©y lµ b­íc ®Çu tiªn mµ mét ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ. Môc tiªu cã thÓ lµ lo¹i bá hoµn toµn mäi sù can thiÖp hay chØ nh»m gi¶m c¸c møc thuÕ ®ang hiÖn hµnh. §iÒu nµy sÏ cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh tíi néi dung vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ®­îc ®­a ra ë giai ®o¹n sau. Ngoµi ra còng cÇn x¸c ®Þnh quy m« còng nh­ bèi c¶nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch – cã thÓ tiÕn hµnh c¶i c¸ch bé phËn (qu¸ tr×nh c¶i c¸ch diÔn ra ®¬n lÎ) hoÆc tiÕn hµnh ®ång bé víi ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch trong c¸c ngµnh kh¸c hoÆc còng cã thÓ tiÕn hµnh ®ång bé víi c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc vµ quèc tÕ B­íc thø hai lµ ®­a ra tèc ®é c¶i c¸ch phï hîp tuú vµo ®Æc tr­ng cña thêi ®iÓm tiÕn hµnh c¶i c¸ch. Trªn thùc tÕ, mét ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc b¾t ®Çu vµo mäi thêi ®iÓm trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n­íc, miÔn lµ nã cã môc tiªu vµ tr×nh tù hîp lý ®Ó ®i tíi thµnh c«ng. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nãi chung th­êng b¾t ®Çu t¹i mét trong ba thêi ®iÓm sau cña nÒn kinh tÕ: khñng ho¶ng, æn ®Þnh vµ c¸c tr­êng hîp trung gian. NÕu ch­¬ng tr×nh b¾t ®Çu vµo thêi ®iÓm khñng ho¶ng kinh tÕ, nã th­êng mang tÝnh chÊt m¹nh vµ nhanh ®Ó mét mÆt c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh tÕ, mÆt kh¸c t¹o c¬ së ®Ó ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®ã cã thÓ tån t¹i l©u dµi. NÕu nÒn kinh tÕ æn ®Þnh th× ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch th­êng mang tÝnh tõ tõ, v× c¬ may thµnh c«ng cña nã lµ rÊt lín. B­íc thø ba lµ x¸c ®Þnh tr×nh tù cô thÓ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch tuú vµo ®iÒu kiÖn riªng cña mçi n­íc t¹i thêi ®iÓm ®ã. Trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn, c¸c nhµ kinh tÕ ®· t×m ra ®­îc mét tr×nh tù tù do ho¸ kinh tÕ tèi ­u, ®ã lµ kh«ng thÓ xo¸ bá kiÓm so¸t vèn tr­íc khi tù do hãa thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ tù do hãa th­¬ng m¹i. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, tr×nh tù phæ biÕn lµ ph¶i kiÓm so¸t ®­îc bªn trong tr­íc khi më cöa ra bªn ngoµi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®Ó më cöa thÞ tr­êng hµng ho¸ dÞch vô vµ tµi chÝnh trong n­íc, tr­íc hÕt ph¶i c©n ®èi tµi chÝnh cña chÝnh phñ, më cöa thÞ tr­êng vèn trong n­íc trong ®iÒu kiÖn phi tËp trung ho¸ tõng b­íc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o sù l­u th«ng tÝn dông cÇn thiÕt, tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng trªn nÒn t¶ng mét chÝnh s¸ch tù do ho¸ hèi ®o¸i céng víi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i thèng nhÊt, linh ho¹t, nh­ng vÉn duy tr× kiÓm so¸t ngo¹i tÖ ë møc ®é nhÊt ®Þnh vµ më réng tõ tõ sù tham gia cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng vèn trong n­íc. ChØ khi nµo ng©n hµng trong n­íc ®­îc tù do hoµn toµn vµ ®ñ m¹nh, kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t, míi ¸p dông chÕ ®é chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ tù do trªn tµi kho¶n vèn vµ ®ã lµ th­êng lµ b­íc ®i cuèi cïng cña mét tr×nh tù tù do ho¸ kinh tÕ tèi ­u. Ngoµi ra, cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ quan v× ®ã lµ nh©n tè cã ¶nh h­ëng lín ®èi víi møc ®é thµnh c«ng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Do tÝnh minh b¹ch cña thuÕ quan lín h¬n vµ t¸c ®éng b¶o hé cña nã thÊp h¬n c¸c h¹n ng¹ch nhËp khÈu, nªn b­íc ®Çu tiªn mµ c¸c chÝnh phñ nªn lµm lµ thay thÕ c¸c h¹n ng¹ch b»ng c¸c møc thuÕ quan t­¬ng øng, tiÕp ®ã lµ thay ®æi dÇn c¸c møc thuÕ quan, theo h­íng gi¶m dÇn sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ngµnh, tiÕn tíi gi¶m dÇn møc thuÕ quan trung b×nh nh»m tõng b­íc lo¹i bá sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a khu vùc thay thÕ nhËp khÈu víi c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu, gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc víi c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi. 3. Néi dung chÝnh cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i: Minh b¹ch, c«ng khai vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ph¸p luËt ¸p dông trong th­¬ng m¹i: Trong ®iÒu kiÖn xu thÕ toµn cÇu ho¸ cã vÞ trÝ chiÕm lÜnh nh­ hiÖn nay, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¶i ®­îc hiÓu lµ tiÕn hµnh tõng b­íc trong mäi lÜnh vùc nh­ kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc, nghÖ thuËt … Trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®ã, sù héi nhËp vÒ mÆt ph¸p lý ®ãng vai trß v« cïng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu bëi m«i tr­êng ph¸p lý cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Trong thêi ®¹i ngµy nay, mäi quèc gia ®Òu kh¼ng ®Þnh vai trß cña ph¸p luËt, mäi viÖc ®Òu tu©n theo nguyªn t¾c ph¸p trÞ, lÊy ph¸p luËt lµm c«ng cô chñ yÕu ®Ó qu¶n lý vµ ph¸t triÓn x· héi, lµm th­íc ®o cho tù do, c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong ph¹m vi quan hÖ trong n­íc vµ quèc tÕ. Do ®ã, néi dung ®Çu tiªn trong tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng chÝnh lµ héi nhËp vÒ mÆt ph¸p lý. Cô thÓ, ®ã lµ qu¸ tr×nh t¨ng c­êng tÝnh minh b¹ch, c«ng khai, vµ tÝnh quèc tÕ cña hÖ thèng luËt ph¸p mçi n­íc. Nh­ chóng ta ®· biÕt, ph¸p luËt chÝnh lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ tæng hîp thùc tiÔn cuéc sèng, vµ ph¸t triÓn cïng víi xu thÕ cña thùc tiÔn. C¸c n­íc kh¸c nhau sÏ cã ®­êng lèi, hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau, vµ sù kh¸c biÖt nµy tû lÖ thuËn víi sù c¸ch biÖt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. T×nh h×nh chung cña hÖ thèng ph¸p luËt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay cßn thiÕu nhiÒu luËt lÖ liªn quan ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i hiÖn ®¹i, vµ nh÷ng luËt lÖ hiÖn hµnh cßn tån t¹i nhiÒu mÆt ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ “luËt ch¬i chung”. §Ó gia nhËp vµo xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, c¸c n­íc nµy cÇn bæ sung, ®iÒu chØnh, söa ®æi ph¸p luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh cho phï hîp, nh­ng ®ång thêi vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn vµ lîi Ých cña ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt c¸c n­íc nµy cÇn c¶i c¸ch hÖ thèng lËp ph¸p, ®Æc biÖt hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt th­¬ng m¹i. ViÖc ®Çu tiªn khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch ®ã lµ ph¶i x©y dùng nh÷ng kh¸i niÖm ph¸p lý thèng nhÊt. §©y lµ mét c«ng viÖc kh«ng hÒ ®¬n gi¶n vµ nã lµ nÒn t¶ng thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. Môc tiªu cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nµy ®ã lµ x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng ph¸p lý ®ång bé, kh¶ thi, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i ®­îc cô thÓ ho¸ râ rµng. §ång thêi, cÇn tiÕn hµnh song song viÖc x©y dùng vµ ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n trong c¸c lÜnh vùc cßn thiÕu ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®¸p øng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra trªn ph¹m vi toµn cÇu. MÆt kh¸c, c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i kh«ng nªn ®­îc xem xÐt mét c¸ch biÖt lËp mµ ph¶i ®Æt trong khu«n khæ nh÷ng vÊn ®Ò réng lín sau ®©y: - C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tÝn dông hîp lý (võa kÝch thÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn, võa æn ®Þnh kinh tÕ vi m«). - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ ®Çu t­ th­¬ng m¹i trong c¸c ngµnh xuÊt khÈu. - T¹o thÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh vµ m«i tr­êng æn ®Þnh cho ®Çu t­ vµ kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn, phæ biÕn ph¸p luËt ë trong n­íc vµ ra n­íc ngoµi. ViÖc nµy tr­íc tiªn cã t¸c dông gióp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc hiÓu râ ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh kinh doanh. §ång thêi ph¶i th«ng b¸o chÝnh thøc, toµn diÖn vÒ hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc m×nh cho c¸c doanh nghiÖp vµ céng ®ång nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, tr¸nh t×nh tr¹ng hiÓu sai, hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n trongviÖc héi nhËp kinh tÕ nãi chung vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i nãi riªng. Gi¶m dÇn thuÕ quan ChÝnh s¸ch thuÕ lµ mét bé phËn cña hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n­íc, nã ph¶n ¸nh c¸ch thøc Nhµ n­íc sö dông c«ng cô thuÕ t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ - t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng, ph©n phèi, vµ tiªu dïng trong d©n c­ - ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ ®Æt ra cho tõng thêi k×. ChÝnh s¸ch thuÕ biÓu hiÖn ë thuÕ suÊt, nh÷ng ­u ®·i miÔn gi¶m thuÕ, ph¹m vi ¸p dông, c¸ch thøc tiÕn hµnh thu thuÕ... Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, yªu cÇu hµng ®Çu trong mäi tæ chøc kinh kÕ quèc tÕ ®Æt ra ®èi víi c¸c quèc gia thµnh viªn lµ gi¶m dÇn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé - c¶ c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan còng nh­ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan - ®Ó hµng ho¸ c¸c n­íc thµnh viªn cã thÓ c¹nh tranh tù do vµ b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng n­íc ®ã. V× vËy, chÝnh s¸ch thuÕ - ®Æc biÖt lµ thuÕ quan thu hót ®­îc sù quan t©m ®Æc biÖt khi xem xÐt ®Õn vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« trong qu¸ tr×nh héi nhËp. ChÝnh s¸ch thuÕ cã vai trß thóc ®Èy ho¹t ®éng th­¬ng m¹i còng nh­ t¸c ®éng ®Õn sù vËn ®éng cña luång vèn quèc tÕ. Ngoµi ra, nã cßn ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc khi tham gia héi nhËp. Theo quy ®Þnh cña WTO, tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ víi quy m« toµn cÇu, c¸c quèc gia chØ ®­îc phÐp b¶o hé nÒn s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng trong n­íc th«ng qua h×nh thøc thuÕ quan vµ chÊm døt c¸c biÖn ph¸p b¶o hé kh¸c. §©y chÝnh lµ biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i. C¸c n­íc muèn tham gia vµo WTO, dï cã muèn hay kh«ng ®Òu ph¶i tõng b­íc tu©n thñ theo nguyªn t¾c nµy. Néi dung chÝnh cña quy ®Þnh nµy thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh: quy t¾c chung vÒ gi¶m thuÕ vµ sù rµng buéc vÒ thuÕ quan. Quy t¾c chung vÒ gi¶m thuÕ: néi dung cña quy t¾c nµy lµ viÖc thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu ph¶i ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn c¬ së MFN vµ c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ®­îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu th«ng qua c¸c lo¹i thuÕ vµ phÝ néi ®Þa. Theo MFN, mét n­íc ph¶i ¸p dông møc thuÕ suÊt nh­ nhau cho cïng mét mÆt hµng ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO. Sù rµng buéc vÒ thuÕ quan: Sau khi nh÷ng cam kÕt vÒ gi¶m thuÕ vµ c¸c miÔn gi¶m kh¸c ®­îc ®­a ra, c¸c n­íc nµy kh«ng ®­îc ®¸nh thuÕ v­ît qu¸ møc thuÕ suÊt ®· quy ®Þnh ®èi víi s¶n phÈm ®­îc liÖt kª trong biÓu thuÕ. Cã thÓ thùc hiÖn rµng buéc ë møc thÊp h¬n, b»ng hoÆc cao h¬n møc thuÕ ®ang ¸p dông. C¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng ¸p dông møc b»ng víi møc thuÕ hiÖn hµnh ®Ó thÓ hiÖn râ ý chÝ muèn c¾t gi¶m thuÕ, cßn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× ng­îc l¹i. Nh­ vËy sau nµy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn cã thÓ t¨ng thuÕ trong ph¹m vi rµng buéc, nh»m t¹o ra sù an toµn vÒ mÆt ph¸p lý khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy h¬n lµ t¨ng c­êng më réng thÞ tr­êng. Gi¶m dÇn hµng rµo phi thuÕ quan: §ã lµ qu¸ tr×nh gi¶m bít vµ tõng b­íc ®i tíi xo¸ bá hµng rµo phi quan thuÕ, ®Æc biÖt lµ h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu. Quy ®Þnh vÒ qu¸ tr×nh nµy ë mét sè tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ nh­ sau: AFTA quy ®Þnh bá ngay h¹n ng¹ch víi c¸c mÆt hµng trong CEPT, c¸c hµng rµo phi thuÕ kh¸c sÏ bá dÇn trong 5 n¨m. APEC ®Æt môc tiªu xo¸ bá dÇn c¸c hµng rµo phi thuÕ vµ kÕt thóc chËm nhÊt vµo n¨m 2020 ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. WTO quy ®Þnh cô thÓ viÖc xo¸ bá c¸c hµng rµo phi thuÕ, xo¸ bá dÇn nh÷ng quy ®Þnh vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu vµ h¹n ng¹ch, chuyÓn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ sang thuÕ quan vµ gi¶m dÇn c¸c c¸c møc thuÕ theo lé tr×nh trong tõng lÜnh vùc. Tr­íc hÕt lµ vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu. MÆc dï kh«ng cßn ®­îc sö dông nhiÒu nh­ tr­íc ®©y, nh­ng trong mét sè lÜnh vùc, viÖc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu còng cßn nhiÒu khã kh¨n, bÊt cËp, g©y ra nhiÒu trë ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c tho¶ thuËn vÒ “thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu” yªu cÇu giÊy phÐp nhËp khÈu ph¶i ®¬n gi¶n, minh b¹ch. §ång thêi, c¸c chÝnh phñ ph¶i c«ng bè c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ cho c¸c nhµ kinh doanh biÕt quy tr×nh vµ ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh xin cÊp giÊy phÐp. Vµ c¸c n­íc còng nªn th«ng b¸o cho c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i khi thay ®æi hoÆc ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh míi vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cña n­íc m×nh. Cßn ®èi víi h¹n ng¹ch, ®Çu tiªn sÏ lµ qu¸ tr×nh “thuÕ quan ho¸”, nghÜa lµ ®­a vµo ¸p dông mét møc thuÕ h¹n chÕ nµo ®ã thay thÕ cho h¹n ng¹ch råi sau ®ã tiÕn tíi c¾t bá hµng rµo thuÕ quan ®ã. C¬ së thùc tiÔn cña xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i hiÖn nay ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 1. Toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸, trong ®ã tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ mét mòi nhän, ®· trë thµnh xu thÕ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi Khi liªn kÕt kinh tÕ b¾t ®Çu ph¸t triÓn c¸ch ®©y kho¶ng mét thÕ kû, toµn cÇu ho¸ ®· ®­îc nh¾c ®Õn nh­ mét xu h­íng chÝnh cña ®êi sèng quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi cho phÐp h×nh thµnh mét thÞ tr­êng quy m« trªn toµn thÕ giíi ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t­, mét hÖ thèng tµi chÝnh mang tÝnh chÊt toµn cÇu, sù ph¸t triÓn vµ më réng giao l­u vÒ khoa häc c«ng nghÖ vµ sù më réng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo chiÒu s©u. Nh­ vËy, toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ bã hÑp trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i quãc tÕ mµ nã bao gåm rÊt nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trong ®êi sèng kinh tÕ – x· héi. §ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ trong mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt, l­u th«ng, t­ b¶n, tµi chÝnh – tiÒn tÖ, kü thuËt, hîp t¸c kinh tÕ… d­íi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ. ChÝnh v× thÕ toµn cÇu ho¸ lµ mét xu thÕ vµ ®· trë thµnh mét thùc tiÔn trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Do ®ã, ®Ó ph¸t triÓn, mäi n­íc trªn thÕ giíi cÇn ph¶i chÊp nhËn nã vµ cè g¾ng c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ cña m×nh nh»m môc ®Ých tranh thñ tèi ®a lîi Ých mµ qu¸ tr×nh nµy mang l¹i. Trªn c¬ së nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña toµn cÇu ho¸, c¸c n­íc ®Òu t¨ng c­êng tiÕn hµnh qu¸ tr×nh nµy kÕt hîp víi qu¸ tr×nh khu vùc ho¸ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i quèc tÕ. Næi bËt trong sè ®ã lµ c¸c n­íc thµnh viªn WTO víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i theo vßng ®µm ph¸n Urugoay, chuÈn bÞ tiÕn tíi vßng ®µm ph¸n Thiªn niªn kû. Bªn c¹nh ®ã, c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i khu vùc còng ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ. NhiÒu khèi th­¬ng m¹i tù do ®· ®­îc thµnh lËp th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a bªn: Mét sè tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c n­íc thµnh viªn Tªn tæ chøc ViÕt t¾t Thµnh viªn Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng APEC Australia, Brunei, Canada, Chile, Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn quèc, Indonesia, Malaixia, Niu Dilan, Papua New Guine, Mexico, Philipin, Singapo, §µi Loan, Th¸i Lan, Mü, Nga, Peru vµ ViÖt Nam. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, Th¸i Lan, Indonexia, Malaixia, Philipin, Singapo, Brunei, Myanma Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN AFTA ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, Th¸i Lan, Indonexia, Malaixia, Philipin, Singapo, Brunei, Myanma HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü NAFTA Mü, Canada, Mexico ThÞ tr­êng chung Nam Mü MERCOSUR Achentina, Brazil, Paraguay, Uruguay Khu vùc mËu dÞch tù do Mü Latinh LAFTA Achentina, Bolivia, Brazil, Chile, Colombia, Peru, Ecuador, Mexico, Paraguay, Uruguay, Venezuela HiÖp héi kinh tÕ §«ng ¸ EAEG Brunei, Trung Quèc, Hång C«ng, Hµn Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan, Philipin, Indonexia, Malayxia, Singapo, NhËt B¶n. Nguån: “B­íc vµo thÕ kû 21 – B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn thÕ giíi” Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia. 2. Th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ Trong nh÷ng thËp kû qua, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong ph¸t triÓn kinh tÕ, nh­ mét sè n­íc xuÊt khÈu dÇu löa, mét sè n­íc Mü latinh vµ §«ng Nam ¸. Nguyªn nh©n cña sù ph¸t triÓn ®ã mét phÇn lµ do nh÷ng n­íc nµy cã nguån tµi nguyªn phong phó, nh­ng chñ yÕu lµ do hä cã mét chÕ ®é th­¬ng m¹i t­¬ng ®èi cëi më – kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ trong nhiÒu n¨m. §ã lµ nh÷ng b»ng chøng hÊp dÉn vÒ lîi Ých cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn l¹i. MÆt kh¸c, cßn cã nhiÒu yÕu tè cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i thÕ giíi ®· lµm cho th­¬ng m¹i tù do kh«ng ph¶i chØ hÊp dÉn, mµ cßn cÇn thiÕt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §ã lµ: Thø nhÊt, khèi l­îng trao ®æi mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m lu«n cao h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n l­îng thÕ giíi. §Æc biÖt lµ cuèi nh÷ng n¨m 80, tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i cña nhãm c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· v­ît nhãm c¸c n­íc ph¸t triÓn, tuy vÉn mang tÝnh kh«ng ®Òu gi÷a c¸c khu vùc. §Ó b¾t kÞp víi nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nµy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ kh«ng tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Thø hai, sù thay ®æi c¬ cÊu cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, cô thÓ lµ bu«n b¸n dÞch vô ngµy cµng chiÕm tû träng lín, còng lµ mét yÕu tè thóc ®Èy lµn sãng tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh­ chóng ta ®· biÕt, c¸c n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi (NICs), cßn ®¹i bé phËn c¸c n­íc kh¸c ®Òu cã nhu cÇu nhËp khÈu. Trong ®iÒu kiÖn cßn tån t¹i rÊt nhiÒu hµng rµo h¹n chÕ tõ phÝa c¸c n­íc nhËp khÈu, viÖc th¸o dì dÇn dÇn c¸c hµng rµo nµy lµ mét nhu cÇu cÇn thiÕt vµ tr­íc m¾t. Thø ba, vai trß cña kinh tÕ ®èi ngo¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ngµy cµng trë nªn quan träng. Nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c n­íc ®Òu muèn tham gia s©u vµo th­¬ng m¹i thÕ giíi nh»m t×m cho m×nh nh÷ng c¬ héi tèt h¬n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy mµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ th­êng t¨ng cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tæng s¶n phÈm quèc néi. Thø t­, thùc tr¹ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã møc b¶o hé cao vµ ®a sè ch­a ®¹t ®­îc sù nhÊt qu¸n gi÷a chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i víi chÝnh s¸ch vÜ m«. §iÒu ®ã dÉn tíi hËu qu¶ lµ c¸c nguån lùc kinh tÕ kh«ng ®­îc khai th¸c cã hiÖu qu¶. V× vËy, c¶i c¸ch th­¬ng m¹i theo h­íng më cöa kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn sö dông c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶ h¬n, mµ cßn mang l¹i c¬ héi tranh thñ ®­îc c¸c kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ cña c¸c n­íc ®i tr­íc. §Õn ®©y, cã thÓ ®i ®Õn nhËn ®Þnh lµ v× sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia, tù b¶n th©n c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thÊy cÇn thiÕt ph¶i tÝch cùc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cëi më h¬n. Nh­ vËy ®· cã sù hiÖn diÖn cña mét nhu cÇu néi t¹i trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÒ mét nÒn víi tr×nh ®é tù do ho¸ cao h¬n. 3. Sù thÊt b¹i cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ë mét sè n­íc – b»ng chøng hiÓn nhiªn vÒ sù cÇn thiÕt cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Tr­íc ®©y ë c¸c n­íc XHCN, nhµ n­íc can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng kinh tÕ th«ng qua kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 70, c¬ chÕ nµy ®· mang l¹i nh÷ng chuyÓn biÕn kh¸ râ rÖt cho kinh tÕ mét sè n­íc XHCN. §ång thêi, ng­êi ta còng nhËn ra nh÷ng h¹n chÕ cña c¬ chÕ nµy. §ã lµ nã mang nÆng tÝnh chñ quan do tÝnh mÖnh lÖnh trong nÒn kinh tÕ qu¸ cao, lµm cho s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña tiªu dïng, vµ cïng víi hµng lo¹t c¸c khuyÕt tËt kh¸c, khiÕn cho c¸c n­íc XHCN ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch. Trung Quèc lµ n­íc ®i ®Çu trong sù thay ®æi nµy, vµ sau ®ã nhiÒu n­íc XHCN kh¸c còng ®· thö nghiÖm vµ ¸p dông tõng b­íc c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cã thÓ nhËn thÊy xu h­íng ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc XHCN lµ do mét sè nguyªn nh©n sau: thø nhÊt, thÞ tr­êng khuyÕn khÝch ho¹t ®éng cña kinh tÕ t­ nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mét nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn; thø hai, thÞ tr­êng cã thÓ ®¸p øng tèt nhu cÇu ®a d¹ng cña tiªu dïng vµ s¶n xuÊt l¹i Ýt tèn kÐm h¬n; thø ba, thÞ tr­êng linh ho¹t h¬n vµ mÒm dÎo h¬n c¸c c¬ quan nhµ n­íc nªn nã dÔ thÝch nghi víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng trªn thùc tÕ. Tuy nhiªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, còng nh­ c¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y, ch­a thÓ tõ bá ngay sù can thiÖp cña nhµ n­íc. §èi víi nh÷ng n­íc nµy, nhiÖm vô tr­íc m¾t lµ t×m kiÕm mét sù can thiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n vµ chØ ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt. Nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch cña m×nh, vÉn gi÷ vai trß quan träng trong viÖc gióp ®ì c¸c nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn cao n©ng cÊp vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së h¹ tÇng, b¶o vÖ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ vµ hoµn thiÖn x· héi theo h­íng c«ng b»ng h¬n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nhiÖm vô chÝnh cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ hiÖn nay trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ t×m kiÕm mét sù can thiÖp cã hiÖu qu¶ cña nhµ n­íc theo h­íng thÞ tr­êng vµ v× môc tiªu ph¸t triÓn. 4. ¶nh h­ëng cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®èi víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ Ngµy nay quan hÖ trao ®æi, bu«n b¸n rÊt ph¸t triÓn . VÊn ®Ò c¹nh tranh trong th­¬ng m¹i, trong s¶n xuÊt kh«ng cßn bã hÑp trong ph¹m vi mét quèc gia n÷a, nã ®· më réng ra ph¹m vi quèc tÕ . C¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty cña c¸c quèc gia ®Ó tiªu thô hµng ho¸ trë nªn rÊt gay g¾t. Nhµ xuÊt khÈu nµo còng muèn tiªu thô hµng ho¸ ®­îc nhanh chãng, sè l­îng nhiÒu víi gi¸ c¶ mong muèn mang l¹i doanh thu lín. Do ®ã ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh , chÊp nhËn nh÷ng thö th¸ch nghiÖt ng· cña thÞ tr­êng th× c¸c h·ng s¶n xuÊt kinh doanh míi ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng vµ ph¸t triÓn ®­îc. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thÞ tr­êng hiÖn nay lµ chuyÓn tõ c¹nh tranh gi¸ sang c¹nh tranh chÊt l­îng. Nh÷ng h·ng chiÕm ­u thÕ trªn thÞ tr­êng lµ nh÷ng h·ng cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ chÊt l­îng cao, lu«n lu«n ®¸p øng yªu cÇu ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Nh©n tè quyÕt ®Þnh nhµ xuÊt khÈu nµo lµ ng­êi chiÕn th¾ng trong cuéc ®ua chÝnh lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ - nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ kh¶ n¨ng ®Ó giµnh th¾ng lîi tr­íc ®èi thñ c¹nh tranh. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ lµ kh¶ n¨ng b¸n ®­îc nhanh chãng khi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cã nhiÒu ng­êi cïng b¸n hµng ®ã. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét h·ng lµ kh¶ n¨ng h·ng ®ã b¸n ®­îc hµng nhanh tr­íc nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c trªn mét thÞ tr­êng cô thÓ vÒ mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ. Ngµy nay, trong xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, víi kÕt qu¶ lµ t¹o nªn møc t¨ng GDP cña thÕ giãi lµ 3%/ n¨m trong vßng 20 n¨m qua, yÕu tè quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cua hµng ho¸ chÝnh lµ c«ng nghÖ. Víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn nay, hµm l­îng vËt chÊt trong c¸c s¶n phÈm ngµy cµng gi¶m, hiÖn chØ cßn chiÕm tû lÖ b×nh qu©n 25-30% trong mét s¶n phÈm, phÇn cßn l¹i 70-75% lµ hµm l­îng trÝ tuÖ. §Æc ®iÓm nµy ®ång thêi nãi lªn tÝnh quèc tÕ ho¸ hay toµn cÇu ho¸ cña lao ®éng s¶n xuÊt ngµy cµng ®­îc ®Èy lªn møc cao ch­a tõng thÊy. Tr­íc ®©y, lîi thÕ trong c¹nh tranh chñ yÕu lµ nguån vèn lín, lao ®éng rÎ, tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. Nh­ng Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt ®· lµm thay ®æi vai trß cña c¸c nguån lùc t¨ng tr­ëng vµ v× thÕ, c¹nh tranh kh«ng chØ lµ c¹nh tranh gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng mµ c¹nh tranh cßn h­íng vµo tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Trong tr­êng hîp ®ã, lîi thÕ c¹nh tranh chÝnh lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ. Thµnh tùu næi bËt cña sù chuyÓn biÕn lín lao vÒ c«ng nghÖ ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao míi, nh÷ng ngµnh hiÖn nay ®ang gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ. Cô thÓ ®ã lµ ba lÜnh vùc mòi nhän chñ yÕu lµ sinh häc, th«ng tin vµ vËt liÖu míi. Trong lÜnh vùc sinh häc, nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt, ®Æc biÖt trong c«ng nghÖ sinh häc, ®­îc ¸p dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· lµm cho ngµnh nµy ph¸t triÓn rÊt nhanh trong nh÷ng thËp kû qua. Trong thêi kú 1961-1990, s¶n xuÊt l­¬ng thùc cña thÕ giíi t¨ng 101%, trong khi d©n sè chØ t¨ng 66%. Khèi l­îng l­¬ng thùc d­ thõa cña thÕ giíi kho¶ng 300 triÖu tÊn/n¨m, t­¬ng ®­¬ng víi 20% khèi l­îng s¶n xuÊt ra. Nh÷ng tiÕn bé phi th­êng trong lÜnh vùc th«ng tin, tin häc ®· ®ãng vai trß quan träng thóc ®Èy xu thÕ toµn cÇu hãa/ khu vùc ho¸. Tr­íc ®©y chóng ta kh«ng thÓ t­ëng t­îng ®­îc m×nh cã thÓ t×m hiÓu vÒ mäi n¬i trªn thÕ giíi mµ kh«ng hÒ ph¶i ra khái nhµ. Ngµy nay, víi khoa häc th«ng tin ph¸t triÓn tét bËc, ®iÒu ®ã cã thÓ hoµn toµn lµ hiÖn thùc chØ víi mét m¸y tÝnh cã kÕt nèi m¹ng internet. Mét vÝ dô n÷a ®ã lµ hÖ thèng c¸p viÔn th«ng xuyªn §¹i T©y D­¬ng gióp chóng ta cã thÓ n¾m b¾t ®­îc th«ng tin nhanh gÊp nhiÒu lÇn so víi tr­íc ®©y mµ gi¸ thµnh l¹i rÎ h¬n rÊt nhiÒu. Víi viÖc sö dông m¹ng Internet, truyÒn h×nh, m¸y fax, th­ ®iÖn tö, ®iÖn tho¹i… t¹o ra kh¶ n¨ng kÕt nèi toµn cÇu, tiÕp cËn toµn cÇu, thÞ tr­êng toµn cÇu th«ng tin ®· trë thµnh t­ liÖu s¶n xuÊt. §©y chÝnh lµ c¬ së vËt chÊt míi cña TCH kinh tÕ. Sù biÕn ®æi trong lÜnh vùc th«ng tin ®· ®ang lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ c¸c n­íc vµ thÕ giíi.: Thø nhÊt, th«ng tin ®· trë thµnh mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt vµ viÖc thu thËp, chÕ biÕn th«ng tin ®Ó mua b¸n ngµy cµng trë thµnh mét ngµnh cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. Thø hai, nhê nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ trong lÜnh vùc th«ng tin, ngµnh th­¬ng m¹i míi rÊt ®Æc biÖt lµ ngµnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö (E-commerce) ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) gåm TM§T doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp (B2B: Business to business), doanh nghiÖp víi t­ nh©n (B2C: Business to consumers), t­ nh©n víi t­ nh©n (C2C: Consumers to consumers) vµ t­ nh©n víi doanh nghiÖp (C2B: Consumers to business). Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng TM§T hiÖn ­íc tÝnh vµo kho¶ng 136 tû USD, ®Õn n¨m 2003 ­íc lªn tíi 4,4 ngµn tû. TM§T B2B chiÕm tû träng lín nhÊt, trªn 80% vµ sÏ t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt; c¸c dÞch vô B2C chiÕm kho¶ng d­íi 20%. Thø ba, sù ph¸t triÓn cña c¸c m¹ng th«ng tin ®iÖn tö toµn cÇu sÏ lµm thay ®æi m¹nh mÏ ph­¬ng thøc tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt- kinh doanh. Mét sè ph©n tÝch dù ®o¸n tr¸i ng­îc víi xu thÕ s¸p nhËp hiÖn nay, “nÒn kinh tÕ ®iÖn tö” sÏ t¹o ra ngµy cµng nhiÒu nh÷ng lo¹i c«ng ty víi quy m« nhá, ho¹t ®éng theo quy chÕ t¹m thêi. NghÜa lµ khi cÇn tiÕn hµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã, th«ng qua m¹ng ®iÖn tö nh÷ng ng­êi thÝch hîp sÏ liªn hÖ vµ tËp hîp víi nhau, xong viÖc c«ng ty sÏ gi¶i t¸n. Tãm l¹i, nh÷ng thµnh tùu to lín trong lÜnh vùc khoa häc kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin thùc sù ®· mang l¹i nh÷ng biÕn ®æi to lín trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Nã gióp më réng ph¹m vi giao dÞch trªn toµn thÕ giíi vµ ®­a tr×nh ®é céng nghÖ trë thµnh nh©n tè hµng ®Çu trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸. §ång thêi, c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ thùc sù më ra nh÷ng c¬ héi míi nÕu c¸c n­íc biÕt tËn dông hîp lý nh÷ng thµnh tùu cña nã. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong con ®­êng tiÕp thu thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y- ®Æc biÖt lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë khu vùc ch©u Phi, ch©u Mü la tinh, ch©u ¸ Cã thÓ nãi, tù do ho¸ th­¬ng m¹i, nÒn t¶ng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi lµ kÕt qu¶ cña sù liªn kÕt gi÷a c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ. Nh©n tè quyÕt ®Þnh tro._.ng sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®Þnh chÕ ®ã lµ møc ®é liªn kÕt gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Ng­êi ta nhËn thÊy møc ®é liªn kÕt nµy th­êng theo mét sè m« h×nh nh­ sau: - Khu vùc mËu dÞch tù do: giai ®o¹n thÊp nhÊt cña tiÕn tr×nh liªn kÕt, trong ®ã c¸c nÒn kinh tÕ thµnh viªn tiÕn hµnh gi¶m vµ lo¹i bá dÇn c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng trong th­¬ng m¹i néi khèi. Tuy vËy, hä vÉn ®éc lËp thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan víi c¸c n­íc ngoµi khèi. VÝ dô: NAFTA, AFTA. - Liªn minh thuÕ quan: c¸c thµnh viªn ngoµi viÖc hoµn tÊt lo¹i bá thuÕ quan vµ c¸c h¹n chÕ sè l­îng trong th­¬ng m¹i néi khèi, cßn ph¶i cïng nhau thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch thuÕ quan chung ®èi víi c¸c n­íc ngoµi khèi. VÝ dô: Liªn minh thuÕ quan gi÷a Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EC) vµ PhÇn Lan, ¸o, Thôy §iÓn ký n¨m 1994. - ThÞ tr­êng chung: lµ m« h×nh liªn minh thuÕ quan céng thªm viÖc b·i bá c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng vµ nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c kÓ c¶ víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c vµ nh©n c«ng. Trong thÞ tr­êng chung, kh«ng nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô mµ hÇu hÕt c¸c nguån lùc kh¸c (vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, nh©n c«ng…) tù do l­u chuyÓn gi÷a c¸c thµnh viªn. VÝ dô: EC tr­íc ®©y. - Liªn minh kinh tÕ: lµ m« h×nh liªn kÕt ë giai ®o¹n cao dùa trªn m« h×nh thÞ tr­êng chung céng thªm viÖc phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn. VÝ dô: EU. - Liªn minh toµn diÖn: c¸c thµnh viªn thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, bao gåm c¶ lÜnh vùc tµi chÝnh, tiÒn tÖ, thuÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi. §©y thùc chÊt lµ giai ®o¹n x©y dùng mét kiÓu Nhµ n­íc liªn bang, mét Nhµ n­íc míi. VÝ dô: qu¸ tr×nh thµnh lËp Hoa Kú tõ c¸c thuéc ®Þa cò cña Mü vµ thèng nhÊt n­íc §øc tõ c¸c tiÓu v­¬ng quèc trong Liªn minh thuÕ quan §øc-Phæ tr­íc ®©y. Ngoµi 5 h×nh thøc liªn kÕt kÓ trªn, míi ®©y c¸c häc gi¶ cßn bæ sung 2 h×nh thøc liªn kÕt kh¸c lµ: - Tho¶ thuËn th­¬ng m¹i ­u ®·i: c¸c bªn tham gia thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ë mét møc nhÊt ®Þnh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy th­¬ng m¹i gi÷a hä víi nhau. H×nh thøc nµy thÓ hiÖn sù liªn kÕt ë nÊc thÊp h¬n Khu vùc mËu dÞch tù do. VÝ dô: Tho¶ thuËn th­¬ng m¹i ­u ®·i ASEAN (PTA) ký n¨m 1977. - Tho¶ thuËn th­¬ng m¹i tù do tõng phÇn: c¸c bªn tham gia chØ thùc hiÖn c¾t gi¶m vµ lo¹i bá thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng trong mét lÜnh vùc cô thÓ. VÝ dô: Tho¶ thuËn th­¬ng m¹i tù do gi÷a Mü vµ Canada trong lÜnh vùc « t« nh÷ng n¨m 70. Ngoµi ra cã thÓ nghiªn cøu vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i theo c¸ch nh×n nhËn trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ khu vùc nh­ sau: Trªn ph¹m vi toµn cÇu, trong khu«n khæ Liªn hîp quèc (ra ®êi 24/10/1945), cã nh÷ng tæ chøc kinh tÕ nh­ Uû ban Kinh tÕ X· héi (ECOSOC), Héi nghÞ Th­¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc (UNCTAD, ra ®êi n¨m 1964), Tæ chøc N«ng l­¬ng thÕ giíi (FAO, 1945), Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp (UNIDO, 1965)…N¨m 1945, sau nhiÒu cè g¾ng kh«ng thµnh ®Ó lËp ra mét Tæ chøc Th­¬ng m¹i quèc tÕ (ITO), c¸c n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh chung vÒ Th­¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT) nh»m ®iÒu chØnh th­¬ng m¹i quèc tÕ. VÒ tµi chÝnh, hÖ thèng tiÒn tÖ quèc tÕ Bretton Woods víi ®ång USD lµm trô cét ra ®êi thay thÕ hÖ thèng tiÒn tÖ quèc tÕ tr­íc ®©y dùa trªn b¶n vÞ vµng ®· ph¸ s¶n trong nh÷ng n¨m 30. Bªn c¹nh ®ã, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB) (ra ®êi n¨m 1944) vµ mét lo¹t ng©n hµng ph¸t triÓn khu vùc còng ®­îc thµnh lËp nh»m hç trî hÖ thèng TC-TT thÕ giíi míi. Trong ph¹m vi khu vùc, tõ cuèi thËp niªn 40 ®Õn cuèi thËp niªn 80, gÇn 90 thÓ chÕ hîp t¸c khu vùc ®· ra ®êi. ë Ch©u ¢u, ®ã lµ Liªn minh thuÕ quan Benelux (1948), Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV) (1948), Céng ®ång Than ThÐp Ch©u ¢u (1950), Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u- EEC (1958), HiÖp héi mËu dÞch tù do- EFTA (1960)…; ë Ch©u ¸, HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸- ASEAN (1967), HiÖp héi hîp t¸c khu vùc Nam ¸ (SAARC)…; ë Ch©u Mü, ThÞ tr­êng chung Trung Mü- CACM (1962), Céng ®ång Caribª vµ thÞ tr­êng chung (CARICOM) (1973), Khu vùc mËu dÞch tù do Mü Latinh (LAFTA), HiÖp héi liªn kÕt Mü Latinh LAIA (1981), Nhãm ANDEAN (1987), HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tù do Mü-Canada CUFTA (1988); ë Ch©u Phi, Céng ®ång kinh tÕ T©y Phi- WAEC (1966), Liªn minh s«ng Man« (1973), Céng ®ång kinh tÕ c¸c n­íc T©y Phi- ECOWAS (1975), Liªn minh kinh tÕ vµ thuÕ quan Trung Phi UDEAC (1966), Céng ®ång kinh tÕ c¸c n­íc Trung Phi (1963), ThÞ tr­êng chung ArËp (AMC, 1965), Khèi thÞ tr­êng chung c¸c n­íc T©y vµ Nam Phi (COMESA)… GATT vµ hÇu hÕt c¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ khu vùc ®Òu ®Æt môc tiªu thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau gi÷a c¸c thµnh viªn cña khèi vµ ®­a ra ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m, tiÕn tíi b·i bá thuÕ quan, c¸c h¹n chÕ sè l­îng còng nh­ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c ®èi víi th­¬ng m¹i néi khèi. NhiÒu tæ chøc ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vÒ thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i, ®Çu t­, thóc ®Èy hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c vµ ë c¶ nh÷ng lÜnh vùc phi kinh tÕ. D­íi ®©y, chóng ta sÏ t×m hiÓu thªm qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë c¸c n­íc ch©u Phi, ch©u Mü la tinh, vµ ch©u ¸, ®¹i diÖn cho nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn toµn thÕ giíi. 1. Khu vùc ch©u Phi Nãi ®Õn tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë khu vùc ch©u Phi kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn Khèi thÞ tr­êng chung c¸c n­íc T©y vµ Nam Phi (COMESA: common market for Eastern and Southern Africa). Tæ chøc nµy h×nh thµnh vµo th¸ng 12/ 1994 mµ tiÒn th©n cña nã lµ Khu vùc th­¬ng m¹i ­u ®·i PTA (Preferential Trade Area) ra ®êi tõ n¨m 1981. COMESA ®­îc h×nh thµnh nh»m ®oµn kÕt c¸c n­íc thµnh viªn trong lÜnh vùc tµi nguyªn vµ con ng­êi v× lîi Ých ph¸t triÓn chung. Tuy nhiªn môc ®Ých chÝnh cña nã lµ x©y dùng mét tæ chøc th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ tiÕn tíi xo¸ bá c¸c rµo c¶n g©y trë ng¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn. Víi môc tiªu ®ã, chiÕn l­îc cña COMESA hiÖn nay lµ “t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua hîp t¸c trong khu vùc”. Víi 20 n­íc thµnh viªn, d©n sè trªn 385 triÖu ng­êi vµ doanh sè nhËp khÈu hµng n¨m ®¹t 32 tû USD, COMESA lµ mét thÞ tr­êng lín. §Æc biÖt lµ khu vùc tù do ho¸ th­¬ng m¹i FTA (Free Trade Area) ra ®êi 31/10/2000 víi sù tham gia cña 9 n­íc lµ Djibouti, Ai cËp, Kenya, Madagascar, Malawi, Mauritius, Sudan, Zambia vµ Zimbabuª. Trong khu«n khæ cña FTA, c¸c n­íc thµnh viªn lo¹i bá toµn bé c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thuÕ vµ h¹n ng¹ch ®èi víi hµng ho¸ xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. Nhê ®ã, thÞ tr­êng ®­îc më réng, s¶n xuÊt ®­îc cñng cè vµ t¨ng tr­ëng. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng FTA lu«n chó ý tíi sù ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ th«ng qua khuyÕn khÝch c¹nh tranh. Nã t¹o c¬ héi cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c nguån nguyªn liÖu s½n cã mét c¸ch hiÖu qu¶ nh»m t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh toµn cÇu cña hµng ho¸. §ång thêi khu vùc mËu dÞch tù do FTA lu«n chó ý khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, thµnh lËp c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn, ®¹i lý vµ c«ng ty liªn doanh ë n­íc ngoµi. ViÖc nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng c­êng chuyÓn giao c«ng nghÖ, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ®Ó phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua thu nhËp GDP vµ GDP/ng­êi cña c¸c n­íc tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do FTA: D©n sè 340 triÖu ng­êi GDP 170 triÖu USD GDP/ ng­êi 690 USD Nh÷ng n­íc thµnh viªn cña COMESA cßn ch­a tham gia vµo FTA vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i. Th­êng møc thuÕ ¸p dông cho hµng ho¸ c¸c n­íc thµnh viªn gi¶m kho¶ng 60 – 80%. Møc thuÕ ­u ®·i ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nh­ sau:  Tªn n­íc ThuÕ suÊt ¸pdông ®èi víi hµng ho¸ cã nguån gèc tõ c¸c n­íc thµnh viªn COMESA Djibouti, Egypt, Kenya, Madagascar, Malawi, Mauritius, Sudan, Zambia and Zimbabwe Hoµn toµn miÔn thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cã nguån gèc tõ 9 n­íc thµnh viªn FTA Comoros, Eritrea, Rwanda and Uganda 20% møc thuÕ suÊt phæ th«ng (MFN) Burundi 40% møc thuÕ suÊt phæ th«ng (MFN) Ethiopia 90% møc thuÕ suÊt phæ th«ng (MFN) Angola, DR Congo and Seychelles B»ng møc thuÕ suÊt phæ th«ng (MFN) Namibia and Swaziland B»ng møc thuÕ suÊt phæ th«ng (MFN) Nguån: Thèng kª chän läc vÒ c¸c n­íc ch©u Phi – Danh b¹ thèng kª th­¬ng m¹i cña Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ADB. Mét sè th«ng sè thèng kª vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn chung cña c¸c n­íc Ch©u Phi: Tªn n­íc Tæng diÖn tÝch (km2) D©n sè (triÖu ng­êi) Tuæi thä TB 2000 MËt ®éd©n sè 2001 GDP Doanh sè xuÊt khÈu 2001 Doanh sè nhËp khÈu 2001 Doanh sè XK trong khu vùc 2001 Doanh sè NK trong khu vùc 2001 2000 2001 2000 2001 TriÖu USD 1 Angola 1,246,700 11.6 11.9 47 9 7,785 8,050 3,496 2,289 - 23 2 Comoros 2,171 0.7 0.7 56 322 206 202 12 174 - 22 3 Congo (D.R) 2,345,409 48.0 49.4 49 20 6,101 6,266 998 1,239 33 125 4 Djibouti 22,000 0.6 0.6 48 27 510 527 149 436 60 29 5 Egypt 1,001,450 64.5 65.8 62 64 77,676 84,978 4,937 19,862 42 152 6 Eritrea 121,144 3.8 3.9 48 31 716 702 130 680 - 0 7 Ethiopia 1,130,138 60.1 61.9 49 53 6,339 6,117 585 1,371 33 132 8 Kenya 582,646 29.9 30.6 58 51 9,652 9,980 2,386 3,578 817 77 9 Madagascar 587,041 15.8 16.3 52 27 3,758 3,905 679 875 48 68 10 Malawi 118,484 11.7 12.0 43 99 2,326 2,482 684 890 48 234 11 Mauritius 2,045 1.1 1.1 71 538 4,136 4,401 1,701 2,217 100 59 12 Namibia 825,418 1.6 1.6 59 2 3,159 3,320 364 213 16 48 13 Rwanda 26,338 8.4 8.7 63 319 1,626 1,649 83 328 1 128 14 Sudan 2,505,813 29.7 30.4 54 12 4,372 4,534 521 2,025 36 102 15 Tanzania 945,087 31.5 32.4 51 33 5,358 5,647 651 2,124 129 300 16 Uganda 236,036 22.6 23.3 42 96 6,373 6,864 414 867 19 286 17 Zambia 752,614 9.9 10.1 46 13 5,115 5,463 1,263 1,177 228 155 18 Zimbabwe 390,580 11.7 11.9 57 30 7,905 8,118 2,531 3,035 436 120 Total 12,886,591 370.7 380.4 155,708 165,850 23,134 44,976 2,100 2,100 Nguån: Thèng kª chän läc vÒ c¸c n­íc ch©u Phi – Danh b¹ thèng kª th­¬ng m¹i cña Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ADB. 2. Khu vùc ch©u Mü la tinh Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng s©u s¾c. MÆt kh¸c, quan hÖ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c n­íc trong liªn minh ch©u ¢u, gi÷a NhËt B¶n víi c¸c n­íc l¸ng giÒng ë ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng víi viÖc nhÊn m¹nh tíi ­u tiªn hîp t¸c néi bé khu vùc ®· buéc c¸c n­íc B¾c Mü ph¶i t×m ®Õn mét h×nh thøc hîp t¸c chÆt chÏ, toµn diÖn h¬n. Víi nh÷ng lý do ®ã, ngµy 17 th¸ng 12 n¨m 1992 Tæng thèng Mü Bush, Tæng thèng Mehico Salinas vµ Thñ t­íng Canada Mulroney chÝnh thøc kÝ v¨n b¶n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü. HiÖp ®Þnh b¾t ®Çu cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 1994 sau khi ®­îc Quèc héi 3 n­íc lÇn l­ît th«ng qua. Víi sù ra ®êi cña NAFTA trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét khèi khu vùc cã tiÒm n¨ng hïng hËu nhÊt thÕ giíi víi c¸c sè liÖu c¬ b¶n nh­ sau: DiÖn tÝch D©n sè GDP (1995) Tû träng trong GDP thÕ giíi 19.522 ngh×n km2 378 triÖu ng­êi 8.500 tû ®« la 24% Nguån: Sè liÖu thèng kª, Vô ¢u-Mü, Bé Th­¬ng M¹i. Sù ra ®êi cña NAFTA n»m trong mét xu h­íng næi bËt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong thËp kØ cuèi cïng cña thÕ kØ XX, ®ã lµ sù ra ®êi cña mét lo¹t khèi kinh tÕ khu vùc. Trong ®ã cã thÞ tr­êng chung Nam Mü (Mercosur), DiÔn ®µn kinh tÕ ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), song NAFTA chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt. §©ylµ mét sù liªn kÕt cña nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn chªnh lÖch nhau rÊt lín: N­íc Mü-c­êng quèc kinh tÕ hµng ®Çu thÕ giíi, Canada-mét n­íc trong nhãm G7 vµ Mehico-mét n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sù liªn kÕt nµy t¹o nªn mét NAFTA cã tiÒm n¨ng hïng hËu nhÊt thÕ giíi. Môc ®Ých cña NAFTA lµ t¹o ra mét khu vùc tù do th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo trong bu«n b¸n lÉn nhau gi÷a ba n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh c«ng b»ng, t¨ng c¬ héi ®Çu t­, thùc hiÖn b¶o hé ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, thiÕt lËp thñ tôc trong viÖc thùc hiÖn vµ ¸p dông hiÖp ®Þnh mét c¸ch hiÖu qu¶, trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vµ ®Èy m¹nh hîp t¸c ba bªn, hîp t¸c khu vùc vµ hîp t¸c nhiÒu bªn. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých trªn, c¸c n­íc NAFTA ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vµ thÓ lÖ ®­îc nªu trong HiÖp ®Þnh nh­ nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia, nguyªn t¾c tèi huÖ quèc vµ thñ tôc trong s¸ng râ rµng, nguyªn t¾c xuÊt xø... TiÕn tíi h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü, NAFTA quy ®Þnh lo¹i bá hoµn toµn thuÕ quan trong bu«n b¸n gi÷a c¸c thµnh viªn trong vßng 15 n¨m. Vµo ngµy hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc (1/1/1994) thuÕ quan ®èi víi 50% cña 9000 s¶n phÈm ®­îc lo¹i bá hoµn toµn. ThuÕ quan ®èi víi 15% s¶n phÈm sÏ ®­îc lo¹i bá trong 5 n¨m tiÕp theo. Nh÷ng s¶n phÈm nh¹y c¶m sÏ ®­îc b¶o hé dµi h¬n, vµ thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm nµy sÏ ®­îc lo¹i bá hoµn toµn sau 15 n¨m kÓ tõ ngµy hiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. C¸c mÆt hµng nh¹y c¶m bao gåm giµy v¶i, ngãi gèm, ®å thuû tinh dïng trong gia ®×nh, mét sè hµng n«ng s¶n. C¸c hµng rµo phi thuÕ quan nh­ h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊp phÐp nhËp khÈu sÏ ®­îc lo¹i bá, trõ nh÷ng ngµnh mang tÝnh nh¹y c¶m. NAFTA ®­a ra quyÕt ®Þnh hÕt søc nghiªm ngÆt vÒ hµm l­îng khu vùc ®Ó hµng ho¸ ®­îc h­ëng ­u ®·i mËu dÞch. Tû lÖ nµy lµ tõ 50% ®Õn 62,5% tuú theo lo¹i s¶n phÈm. Còng gièng nh­ c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i kh¸c, NAFTA ®­a ra mét lo¹t nh÷ng ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn nh÷ng ngµnh nghÒ cô thÓ nh­ chÕ t¹o « t«, dÖt may, hµng n«ng s¶n, ®Çu t­, tµi chÝnh ng©n hµng, m«i tr­êng… Theo néi dung hiÖp ®Þnh, sau 11 n¨m thÞ tr­êng «t« sÏ ®­îc më cöa hoµn toµn t¹i Mªhico. Mªhico sÏ kh«ng yªu cÇu c¸c c«ng ty chÕ t¹o n­íc ngoµi ph¶i c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu khi th©m nhËp thÞ tr­êng Mehico. Trong trao ®æi néi bé NAFTA, «t« cña B¾c Mü ®­îc miÔn thuÕ 50% ë thêi k× ®Çu. Sau 8 n¨m ®­îc miÔn thuÕ 62,5%. §èi víi «t« ®­îc l¾p r¸p t¹i Mehico cã dïng c¸c chi tiÕt vµ phô tïng n­íc ngoµi, ®iÒu kho¶n vÒ xuÊt xø ®­îc ®Æt ra nh»m tr¸nh viÖc c¸c n­íc kh¸c sö dông Mehico lµm n¬i trung chuyÓn hµng ho¸ vµo Mü. VÒ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh dÖt may, hiÖp ®Þnh ®· ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh ®Æc biÖt vÒ xuÊt xø ®èi víi s¶n phÈm dÖt may. Theo ®ã, ®Ó ®­îc h­ëng ­u ®·i tù do mËu dÞch sîi, v¶i dïng ®Ó dÖt may ph¶i cã xuÊt xø tõ c¸c n­íc thuéc NAFTA. Khi NAFTA cã hiÖu lùc, Mehico cã thÓ tr¸nh ®­îc thuÕ cao khi xuÊt hµng dÖt sang Mü vµ Canada. VÒ phÝa m×nh, Mehico còng lo¹i bá dÇn c¸c biÓu thuÕ ®èi víi hµng dÖt vµ quÇn ¸o cña Mü vµ Canada trong vßng 5 n¨m. Theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh, ng­êi gieo trång ngò cèc cña Mü cã thÓ ®­îc tù do chuyªn chë hµng n«ng s¶n sang Mehico, nh­ng víi sè l­îng h¹n chÕ vµ sÏ t¨ng dÇn trong 15 n¨m. Canada vµ Mehico còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n bæ sung riªng trong mét hiÖp ®Þnh chung víi nhau vÒ xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n gi÷a hai n­íc. Mü vµ Mehico sÏ lo¹i bá ngay 57%, sau 10 n¨m lµ 94% vµ sau 15 n¨m lµ 100% thuÕ quan ®èi víi mËu dÞch hµng n«ng s¶n. Mehico vµ Canada còng sÏ lo¹i bá dÇn c¸c biÓu thuÕ theo thÓ thøc t­¬ng tù. Víi viÖc ®­a vµo trong HiÖp ®Þnh nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia, c¸c c«ng ty Mü vµ Canada khi ho¹t ®éng ë Mehico sÏ ®­îc h­ëng c¸c quyÒn kinh doanh vµ lîi Ých gièng nh­ c¸c c«ng ty Mehico. Nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ sÏ ®­îc Mehico gi¶m nhÑ yªu cÇu. Bªn c¹nh ®ã còng cã nh÷ng hµng rµo c¶n trë trong lÜnh vùc tµi chÝnh – ng©n hµng còng dÇn ®­îc lo¹i bá. Tr­íc khi cã HiÖp ®Þnh, c¸c ng©n hµng vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña Mü, Canada kh«ng ®­îc phÐp triÓn khai ë Mehico. KÓ tõ sau 01/01/1994 c¸c ng©n hµng, c«ng ty m«i giíi, c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm cña Mü vµ Canada ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë Mehico vµ sau 6 n¨m qu¸ ®é, ®Õn 01/01/2000 mäi h¹n chÕ ®èi víi chóng bÞ lo¹i bá. Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña hiÖp ®Þnh chÝnh lµ vÒ tù do ho¸ vÒ vËn t¶i « t« xuyªn B¾c Mü. Theo c¸c ®iÒu kho¶n ghi trong HiÖp ®Þnh, ®Õn n¨m 2000 c¸c c«ng ty vËn t¶i cña Mü, Mehico vµ Canada ®­îc ho¹t ®éng chuyªn chë hµng ho¸ qua biªn giíi vµ trong néi ®Þa cña nhau mµ kh«ng cã bÊt cø h¹n chÕ g×. Ngoµi ra, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng ®­îc ®Ò cËp trong 4 ch­¬ng riªng biÖt cña NAFTA. Quan träng nhÊt lµ hai ch­¬ng vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh vµ vÖ sinh thùc vËt. C¸c ®iÒu kho¶n tËp trung chñ yÕu b¶o vÖ m«i tr­êng biªn giíi Mü-Mehico vµ trªn ®Þa phËn Mehico, nh»m tr¸nh sö dông khu vùc nµy cho c¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §Æc biÖt, trong ch­¬ng vÒ §Çu t­, HiÖp ®Þnh quy ®Þnh c¸c n­íc kh«ng ®­îc gi¶m bít c¸c tiªu chuÈn nh»m thu hót hoÆc duy tr× ®Çu t­. Tãm l¹i, kh«ng gièng nh­ c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tù do th«ng th­êng, NAFTA bao gåm rÊt nhiÒu ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. Víi viÖc kÝ kÕt NAFTA ë B¾c Mü ®·, ®ang vµ sÏ h×nh thµnh mét khèi kinh tÕ khu vùc víi c¸c ho¹t ®éng t­¬ng ®èi toµn diÖn. Bªn c¹nh NAFTA, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ch©u Mü cßn g¾n liÒn víi sù ra ®êi cña c¸c hiÖp ®Þnh, tæ chøc hîp t¸c kh¸c. N¨m 1991, HiÖp ­íc thµnh lËp ThÞ tr­êng chung Nam Mü (MERCOSUR) ®­îc ký gi÷a 4 n­íc Achentina, Braxin, Uruguay, Paraguay; thÞ tr­êng chung nµy ®­îc hoµn tÊt vµo n¨m 95 víi viÖc thùc hiÖn giao l­u tù do c¸c luång hµng ho¸, dÞch vô, t­ b¶n, nh©n c«ng, thùc hiÖn thuÕ quan chung víi bªn ngoµi vµ phèi hîp chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Míi ®©y, ngµy 1/9/2000, MERCOSUR cïng CAN (Céng ®ång c¸c quèc gia vïng An®Ðt, bao gåm Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru, Venezuela) tho¶ thuËn thµnh lËp Khu vùc tù do bu«n b¸n toµn Ch©u Mü (ALCA) vµo n¨m 2005. NÕu thµnh c«ng, ®©y sÏ lµ thÞ tr­êng chung víi 313 triÖu d©n, GDP 1.112 tû USD vµ kim ng¹ch th­¬ng m¹i 231 tû USD. 3. Khu vùc ch©u ¸ nãi chung vµ ASEAN nãi riªng N¨m 1996 ®¸nh dÊu b­íc khëi ®Çu quan träng trong qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ gi÷a Ch©u ¸ víi Ch©u ¢u th«ng qua viÖc thµnh lËp DiÔn ®µn ¸- ¢u (ASEM) víi sù tham gia cña 15 n­íc EU, 9 n­íc ASEAN, Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Hµn Quèc. DiÔn ®µn hiÖn ®ang chuyÓn m¹nh theo h­íng h×nh thµnh mét tæ chøc nh»m thùc hiÖn môc tiªu tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thuéc hai ch©u lôc. Th¸ng 11/89, DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) ra ®êi víi môc ®Ých t¨ng c­êng hîp t¸c, ®Æc biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc hai bªn bê Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng. HiÖn APEC cã 21 n­íc thµnh viªn vµ vïng l·nh thæ, 8 n­íc ®ang xin gia nhËp, lµ mét khu vùc s¶n xuÊt vµ tiªu thô réng lín víi 2 tû ng­êi tiªu dïng, chiÕm 44% d©n sè thÕ giíi, 56% GDP vµ h¬n 46% tæng gi¸ trÞ th­¬ng m¹i hµng ho¸ cña thÕ giíi. Tr¶i qua 8 kú Héi nghÞ cÊp cao, tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ hîp t¸c kü thuËt kh«ng ngõng më réng gi÷a c¸c thµnh viªn APEC. Tuyªn bè Bogor t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh APEC lÇn thø hai ngµy 15/11/99 ®· x¸c ®Þnh môc tiªu l©u dµi lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ chËm nhÊt vµo n¨m 2010 vµ n¨m 2020. ë khu vùc §«ng Nam ¸, trong nh÷ng n¨m qua cßn næi lªn hiÖn t­îng héi nhËp liªn vïng kh¸ phæ biÕn d­íi d¹ng c¸c tam, tø gi¸c. M« h×nh ®Çu tiªn kh¸ thµnh c«ng ®­îc thùc hiÖn tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 lµ tam gi¸c ph¸t triÓn SiJoRi, liªn kÕt Singapore víi vïng Johor (Malaysia) vµ Riau (Indonesia). TiÕp ®ã, hµng lo¹t “vïng t¨ng tr­ëng kinh tÕ tiÓu khu vùc- Subregional Growth Zone) ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng nh­ Tam gi¸c t¨ng tr­ëng Nam ASEAN gåm Singapore- Malaysia- Indonesia; Tam gi¸c t¨ng tr­ëng §«ng ASEAN gåm Philippine- Indonesia- Malaysia; Dù ¸n ph¸t triÓn tiÓu vïng s«ng Mekong gåm Lµo, Campuchia, Myanmar, ViÖt Nam vµ tØnh V©n Nam Trung Quèc. Mét sù kiÖn lín kh«ng thÓ bá qua ë khu vùc §«ng Nam ¸ : t¹i Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø t­ häp t¹i Singapore ngµy 27-28/1/92, ASEAN ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi viÖc ký HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung (CEPT). Néi dung chÝnh cña CEPT lµ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN trong vßng 10 n¨m sÏ tiÕn hµng gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®¸nh vµo ®a sè hµng ho¸ nhËp khÈu trong néi bé khèi xuèng 0-5%, ®ång thêi lo¹i bá dÇn c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng vµ hµng rµo phi thuÕ quan, thùc hiÖn th«ng tho¸ng h¶i quan. Ngµy 7/10/98, ASEAN ký tiÕp HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) víi môc ®Ých ®Èy m¹nh ®Çu t­ vµo HiÖp héi. XuÊt ph¸t tõ tæng thÓ c¸c nh©n tè bªn trong vµ bªn ngoµi t¸c ®éng, AFTA ra ®êi ®· trë thµnh mét bé phËn hîp thµnh cña xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i réng lín h¬n ë khu vùc ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng vµ toµn cÇu. Do ®ã, t¹o lËp AFTA cho ASEAN còng chÝnh lµ t¹o lËp khu vùc më, mét sù thÝch øng míi cho sù ph¸t triÓn cña ASEAN trong xu thÕ khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸. AFTA ra ®êi nh»m c¸c môc tiªu chÝnh lµ lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc b»ng viÖc t¹o dùng mét khèi thÞ tr­êng thèng nhÊt, vµ t¹o cho ASEAN thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ quèc tÕ ®ang thay ®æi - Thø nhÊt: Tù do ho¸ th­¬ng m¹i néi bé ASEAN b»ng c¸ch lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. §©y lµ môc tiªu ®Çu tiªn, sÏ mang l¹i cho c¸c quèc gia ASEAN mét thÞ tr­êng réng më h¬n so víi thÞ tr­êng nhá hÑp cña tõng n­íc. H¬n n÷a, do ®Æc tÝnh h­íng ngo¹i cña c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN víi tØ träng ngo¹i th­¬ng trong GNP chiÕm 96,4% trong khi c¸c khu vùc kh¸c nh­ NAFTA chØ chiÕm 19,1% vµ EU: 46%, c¸c nÒn kinh tÕ nµy sÏ thuËn lîi trong viÖc tiÕn tíi tù do ho¸. §iÒu nµy gióp c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng, thay ®æi c¬ cÊu bæ sung lÉn nhau theo h­íng trë thµnh mét thÕ lùc c¹nh tranh cã ­u thÕ so víi c¸c thÞ tr­êng khu vùc kh¸c. - Thø hai: Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc b»ng viÖc t¹o dùng mét khèi thÞ tr­êng thèng nhÊt. §©y lµ môc tiªu trung t©m cña AFTA, AFTA sÏ t¹o dùng mét thÞ tr­êng thèng nhÊt trong ASEAN, ®iÒu ®ã cho phÐp thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, chuyªn m«n ho¸ trong néi bé khu vùc vµ khai th¸c c¸c thÕ m¹nh cña c¸c nÒn kinh tÕ thµnh viªn kh¸c nhau. Th«ng qua AFTA, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®­îc h­ëng c¸c quy chÕ ­u ®·i ®Çu t­ ë tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn, kh«ng lo¹i trõ n­íc c¸ biÖt nµo. Trao ®æi mËu dÞch gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ t¨ng theo AFTA vµ do ®ã, sÏ kÝch thÝch c¸c c«ng ty NhËt B¶n, Mü, EU vµ NICs ®Çu t­ nhiÒu h¬n n÷a ®Ó gi÷ thÞ tr­êng nµy thay v× tr­íc ®©y hä th­êng nhËn cung øng tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt ngoµi ASEAN. Theo ®ã sÏ ngµy cµng cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp nh»m cung cÊp s¶n phÈm cho c¸c thÞ tr­êng nµy. DÜ nhiªn, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ASEAN kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn t­îng míi, song nh÷ng t¸c ®éng cña tiÕn tr×nh AFTA sÏ n©ng cao vµ thóc ®Èy chóng khëi s¾c. Víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ra ngoµi khu vùc trªn c¬ së liªn kÕt thÞ tr­êng bªn trong AFTA, ASEAN hoµn toµn cã thÓ kú väng tíi kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh thÕ th­¬ng l­îng c¹nh tranh vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. - Thø ba: Môc tiªu quan träng cña AFTA lµ t¹o cho ASEAN thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ quèc tÕ ®ang thay ®æi, ®Æc biÖt lµ trong sù ph¸t triÓn cña xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i thÕ giíi. Theo xu thÕ toµn cÇu ho¸, AFTA lµ nÊc thang ®Çu tiªn trong xu thÕ tiÕn tíi thùc hiÖn sù hîp t¸c toµn diÖn. Tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña bèi c¶nh quèc tÕ, AFTA buéc ph¶i ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn vµ cã thÓ sÏ kh«ng dõng l¹i ë mét khu vùc mËu dÞch hay liªn minh thuÕ quan, mµ trong t­¬ng lai nã sÏ ®­îc tiÕp tôc ph¸t triÓn thµnh mét liªn minh tiÒn tÖ, mét liªn minh kinh tÕ. Nhê t¨ng bu«n b¸n trong vµ ngoµi khu vùc, AFTA sÏ trî gióp cho c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN thÝch øng víi chÕ ®é th­¬ng m¹i ®a biªn ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Sù h×nh thµnh AFTA- CEPT lµ nh»m t¹o ra mét m«i tr­êng th­¬ng m¹i-®Çu t­ ­u ®·i trong khu vùc, trªn c¬ së lo¹i bá c¸c hµng rµo ch¾n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. NÕu kh«ng tÝnh ViÖt Nam, c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN ph¶i tù do ho¸ th­¬ng m¹i hoµn toµn víi møc thuÕ quan gi¶m tõ 0-5% vµ ph¶i ®¹t trªn 95% sè l­îng danh môc hµng ho¸ gi¶m thuÕ vµo n¨m 2003. Theo tiÕn tr×nh chung cña CEPT ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh th¸ng 12-1994 t¹i ChiÒng Mai, Th¸i Lan, trong sè 44952 danh môc thuéc CEPT cña toµn bé c¸c n­íc ASEAN, cã 42678 danh môc gi¶m thuÕ thuéc kªnh gi¶m nhanh vµ th«ng th­êng. TØ lÖ thuÕ quan b×nh qu©n toµn ASEAN vÒ danh môc nµy sÏ rót dÇn tõ 12,76% vµo n¨m 1993 xuèng cßn 3,68% vµo n¨m 2000 vµ 2,7% vµo n¨m 2003-gÇn b»ng tØ suÊt tù do ho¸ hoµn toµn. G¾n liÒn víi biÖn ph¸p gi¶m tØ suÊt thuÕ quan, AFTA cßn thùc hiÖn hµng lo¹t biÖn ph¸p kh¸c nh»m t¹o thuËn lîi cho sù chu chuyÓn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, nh­ c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êng sù thèng nhÊt vÒ hÖ thèng ®iÒu hoµ thuÕ quan (Harmonised System-HS), thèng nhÊt vÒ biÓu mÉu kª khai h¶i quan chung, chuÈn ho¸ vÒ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, x©y dùng “ luång xanh” cho hµng ho¸ ASEAN ra vµo c¸c cöa khÈu trong khu vùc kÓ tõ ngµy 01/01/1996. §ång thêi, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan (Non Tariff Barriers-NTB), thiÕt lËp mét thÓ chÕ phèi hîp AFTA gi÷a ban th­ ký ASEAN vµ c¸c uû ban ASEAN cña tõng quèc gia, xóc tiÕn qu¸ tr×nh t­ nh©n ho¸ nh»m t¨ng kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c tæ chøc kinh tÕ t­ nh©n vµo lé tr×nh AFTA. NÕu xÐt vÒ lé tr×nh kinh tÕ theo chiÒu däc, AFTA lµ chiÕc cÇu nèi ®Ó c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ, nh­ Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). Hay nãi kh¸c ®i AFTA lµ chiÕc cÇu nèi ®­a ASEAN ®Õn toµn cÇu ho¸. NÕu xÐt vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®èi t¸c chñ yÕu cña c¸c n­íc trong HiÖp héi nµy vÉn h­íng vµo c¸c n­íc lín trªn thÕ giíi. Do vËy, môc tiªu chñ yÕu cña c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ph¶i lµ AFTA, mµ th«ng qua tæ chøc nµy, t¹o ra ®­îc nh÷ng lîi thÕ míi ®Ó tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. MÆc dï nÒn kinh tÕ ASEAN ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn nhÊt ®Þnh, nh­ng vÉn phô thuéc nÆng nÒ vµo thÞ tr­êng, vèn, c«ng nghÖ cña Mü, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc NIC Ch©u ¸. MÆt kh¸c, dï c¸c n­íc ASEAN cã thùc hiÖn xong AFTA vµo n¨m 2003, nh­ng t¸c ®éng cña nã ®èi víi th­¬ng m¹i néi bé khu vùc vÉn cßn h¹n chÕ. Th«ng qua AFTA, tû lÖ bu«n b¸n vµ ®Çu t­ néi bé cã ®­îc c¶i thiÖn, nh­ng so víi tiÒm n¨ng cña tõng n­íc, tû lÖ nµy cßn thÊp. Trong ba n¨m (1994-1997), tû lÖ bu«n b¸n néi bé khu vùc trung b×nh lµ 20%, trong khi tû lÖ nµy cña EU lµ 50%. §iÒu ®ã cho thÊy, quan hÖ th­¬ng m¹i cña ASEAN víi bªn ngoµi vÉn lµ chñ yÕu. Tuy nhiªn, viÖc cñng cè liªn kÕt néi bé khu vùc th«ng qua AFTA sÏ t¹o ra nh÷ng lîi thÕ míi cho ASEAN trong quan hÖ víi c¸c miÒn lín vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ EU, NAFTA, APEC, WTO. C¸c n­íc ASEAN ®· lîi dông m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc lín ®Ó duy tr× sù c©n b»ng trong khu vùc. ChÝnh s¸ch ngo¹i giao “c©n b»ng gi÷a c¸c n­íc lín” ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn cã thÓ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc lín, song kh«ng ®Ó cho bÊt k× n­íc nµo cã thÓ chi phèi tõng quèc gia còng nh­ toµn khu vùc. Së dÜ c¸c n­íc ASEAN thùc hiÖn ®­îc chÝnh s¸ch nµy lµ v×, mét lµ, xu thÕ héi nhËp hay ®a cùc ho¸ cña c¸c n­íc thµnh viªn ®· t¹o nªn thÕ c©n b»ng trong khu vùc. Hai lµ, sù liªn kÕt kinh tÕ ®· khiÕn cho lîi Ých cña c¸c n­íc nµy rµng buéc víi nhau, dÉn ®Õn h×nh thµnh mét céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN cßn tiÕp tôc ®­îc më réng víi EU. Sau khi AFTA vËn hµnh ®­îc mét n¨m, c¸c n­íc ASEAN ®· tham gia cuéc Héi th¶o cña Uû ban ch©u ¢u tæ chøc t¹i ChiÒng Mai, Th¸i Lan. §Æc biÖt ASEAN còng ®· tham dù Héi nghÞ cÊp cao ¸-¢u (ASEM) lÇn ®Çu tiªn häp ë B¨ngkok vµo th¸ng 3 n¨m 1996, nh»m thóc ®Èy liªn kÕt kinh tÕ gi÷a hai lôc ®Þa chiÕm gÇn 3/4 d©n sè thÕ giíi nµy. C¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ gi÷a ASEAN vµ NIC §«ng ¸ còng t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn qu¸ tr×nh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN. Kh«ng kÓ Mü, sau khi thùc hiÖn AFTA, c¸c dßng FDI cña Hång K«ng, Hµn Quèc, §µi Loan vµo khu vùc ngµy cµng gia t¨ng. MÆc dï AFTA chØ lµ mét tæ chøc ®¬n gi¶n, nh­ng th«ng qua nã, c¸c n­íc ASEAN ®· t¹o ®­îc nh÷ng tiªu chÝ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ dÔ dµng tham gia vµo Céng ®ång kinh tÕ ch©u ¸-th¸i B×nh D­¬ng vµ WTO. Tõ sù ph©n tÝch trªn ta nhËn thÊy, môc ®Ých cuèi cïng cña AFTA lµ thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc ®Ó cã thÓ nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. VÊn ®Ò nµy kh«ng chØ ®ßi hái nç lùc tËp thÓ cña c¸c n­íc ASEAN, mµ cßn lµ yªu cÇu bøc thiÕt ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ x· héi cña tõng n­íc thµnh viªn, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc míi tham gia. ViÖc më réng kh«ng gian ho¹t ®éng cña ASEAN lµ cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ coi viÖc më réng ASEAN nh­ mét phÐp tÝnh sè häc ®¬n thuÇn, cã nghÜa lµ ASEAN 10 sÏ lín h¬n vµ m¹nh h¬n ASEAN 7. §iÒu chñ yÕu cÇn ®¹t ®­îc lµ chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c¸c mèi liªn kÕt, lîi thÕ c¹nh tranh míi trong qu¸ tr×nh toµn cÇu hiÖn nay. Ch­¬ng II Thùc tiÔn tiÕn hµnh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y TÇm quan träng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ViÖt Nam, víi t­ c¸ch thµnh viªn cña ASEAN vµ APEC, cã nghÜa vô tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ cña c¸c tæ chøc nµy trong ®ã bao gåm ch­¬ng tr×nh x©y dùng Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) vµ c¸c ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ cña APEC. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· tham gia tÝch cùc vµo c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong ph¹m vi ASEAN vµ ®· thÓ hiÖn râ thiÖn chÝ vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c¸c lÜnh vùc quèc tÕ bëi chóng ta nhËn thøc râ vai trß to lín cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. D­íi ®©y, xin tr×nh bµy vai trß cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong ba lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ - tù do ho¸ hiÖn nay: ®ã lµ lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, ®Çu t­ quèc tÕ vµ khoa häc – c«ng nghÖ. Trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng: §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é còng nh­ nh÷ng nh©n tè dÉn ®Õn thµnh c«ng cña mét n­íc sau h¬n mét thËp kû “®æi míi”, c¸c nhµ nghiªn cøu lu«n ®¸nh gi¸ cao vai trß cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖt Nam còng kh«ng lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Chóng ta lu«n chó träng më réng quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ hiÖn nay ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i th­¬ng víi h¬n 120 quèc gia vµ l·nh thæ. Song song víi qu¸ tr×nh nµy lµ nh÷ng c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch, cô thÓ lµ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. KÕt qu¶ lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu giai ®o¹n 1986 – 2000 ®¹t kho¶ng 20%/n¨m lµm cho tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng gia t¨ng ®¸ng kÓ – tr­íc ®©y chØ b»ng 20% GDP, nay ®· t¨ng lªn b»ng 80% GDP. HiÖn nay, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã vai trß cã ý nghÜa then chèt trong mét sè ngµnh nh­ dÇu khÝ, dÖt vµ may mÆc. Ngoµi ra, mét sè ngµnh tr­íc ®©y ._.¸c c¬ héi. §iÒu nµy lµ mét th¸ch thøc lín, nhÊt lµ t¹i thêi ®iÓm khi mµ xu h­íng chung ®Èy nhanh tù do ho¸, víi quy m« réng h¬n vµ møc ®é ngµy cµng s©u h¬n ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. BÊt chÊp nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc kÓ trªn, chóng ta ph¶i quyÕt t©m héi nhËp, v× ®ã lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong bèi c¶nh TCH kinh tÕ. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®Èy nhanh tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam C¸c biÖn ph¸p vÜ m«: D­íi ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò Nhµ n­íc ta cÇn thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ ®¹t ®­îc môc tiªu cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i: T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ: C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, khi tham gia vµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i, kh«ng thÓ tr¸nh khái t×nh tr¹ng bÞ c¸c n­íc ph¸t triÓn chÌn Ðp vµ ph¶i chÞu nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÖt. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam cÇn tËp hîp cïng c¸c nhãm n­íc nhá nh­ ASEAN, c¸c n­íc trong khu vùc vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vèn bÞ thua thiÖt bëi luËt lÖ tù do ho¸ thµnh lËp tæ chøc tÇm cì thÕ giíi ®Ó ®µm ph¸n trªn c¸c diÔn ®µn lín ®ßi hái mét trËt tù c«ng b»ng víi tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ßi hái cã luËt lÖ phßng chèng n¹n ®Çu c¬ tiÒn tÖ vµ thóc ®Èy thµnh lËp mét tæ chøc quèc tÕ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c n­íc trong tiÕn tr×nh héi nhËp. §iÒu ®ã gióp cho ViÖt Nam vµ c¸c n­íc nhá kh¸c cã thÓ ph¸t triÓn lµnh m¹nh, kh«ng trë thµnh nh÷ng ®èi t­îng lîi dông, chÌn Ðp cña c¸c n­íc lín. C¸c n­íc nhá còng cÇn tËp hîp nhau l¹i t¹o thµnh søc m¹nh, cã tiÕng nãi riªng trong c¸c cuéc ®µm ph¸n quèc tÕ. Chóng ta kh«ng nªn chØ h¹n chÕ trong viÖc gÇn gòi víi c¸c c­êng quèc nh­ Mü, Liªn minh Ch©u ¢u, mµ cÇn thiÕt ph¶i hîp t¸c gÇn gòi víi c¸c n­íc trong khu vùc, l«i kÐo nh÷ng n­íc lín trong khu vùc Ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é hîp t¸c cïng ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c cã cïng lîi Ých. ChØ b»ng c¸ch t¨ng c­êng sù hîp t¸c ë quy m« khu vùc vµ víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ngang b»ng, c¸c nhãm n­íc míi t¹o ®­îc søc m¹nh mÆc c¶ víi c¸c n­íc lín trong ®iÒu kiÖn luËt lÖ quèc tÕ kh«ng c«ng b»ng. §iÒu quan träng nhÊt lµ, hiÖn nay ®ang lµ thêi ®iÓm chiÕn l­îc cña ViÖt Nam, n­íc ta ph¶i tranh thñ chuÈn bÞ trong nh÷ng n¨m cßn l¹i tr­íc khi thùc hiÖn tù do ho¸ theo ®iÒu kiÖn cña AFTA, cña APEC. C¸c n­íc ph¸t triÓn trong APEC sÏ tù do ho¸ vµo n¨m 2010 vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tù do ho¸ vµo n¨m 2020. ViÖt Nam ph¶i khÈn tr­¬ng t¹o ra c¸c luËt lÖ ®Ó mÆc c¶ víi c¸c c­êng quèc trªn c¬ së buéc ph¶i x©y dùng c¬ së kinh tÕ cã thÓ tù lùc tù c­êng khi tù do ho¸; t¹o ra c¬ chÕ b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n, kh«ng ®Ó hä bÞ thiÖt thßi C¶i thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i: C¶i thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cã nghÜa lµ gi¶m bít nh÷ng bÊt cËp trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn hÖ thèng thuÕ quan, c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn vµ sÏ ®­îc x©y dùng nh­ lµ mét c«ng cô më cöa thÞ tr­êng quèc tÕ. Môc tiªu chÝnh cña viÖc c¶i thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ ®­a c¹nh tranh lµnh m¹nh vµo thÞ tr­êng trong n­íc nh­ lµ mét nh©n tè kÝch thÝch n¨ng lùc qu¶n lý, tÝn nhiÖm kinh doanh vµ chÊt l­îng hµng ho¸ th«ng qua chÊp nhËn tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng trong n­íc cho c¹nh tranh quèc tÕ vµ th«ng qua nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng yªu cÇu x©y dùng chÝnh s¸ch lµ t¹o ra c«ng cô hç trî c¸c doanh nghiÖp, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Nh÷ng néi dung chñ yÕu cÇn thùc hiÖn trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i bao gåm: Níi láng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu; KhuyÕn khÝch viÖc tham gia c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu; C¶i c¸ch trong qu¶n lý ngo¹i hèi. Thø nhÊt, níi láng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. Dï ®· ®­îc tù do h¬n trong viÖc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nh­ng c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn bÞ rµng buéc vÒ nh÷ng lo¹i hµng ho¸ ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu. Ph¹m vi c¸c hµng ho¸ cã thÓ kinh doanh ®­îc quyÕt ®Þnh bëi b¶n chÊt cña ho¹t ®éng ®­¬c quy ®Þnh trong giÊy ®¨ng ký kinh doanh, v× thÕ, sè l­îng mÆt hµng ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cßn ®¬n ®iÖu. Thªm vµo ®ã, ChÝnh phñ th­êng cã kÕ ho¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m víi nh÷ng chØ tiªu, ®Þnh h­íng kh¸c nhau, khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp kh¸ lóng tóng trong viÖc t¹o dùng mét thÞ tr­êng æn ®Þnh. Do vËy, cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p níi láng h¬n n÷a ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu theo c¸c h­íng sau: Danh s¸ch hµng ho¸ cÊm xuÊt nhËp khÈu chØ nªn bao gåm c¸c mÆt hµng cã liªn quan ®Õn an ninh quèc phßng, chÝnh trÞ, x· héi. Cßn c¸c mÆt hµng kh¸c cã thÓ cho phÐp tù do xuÊt nhËp khÈu. ChÝnh phñ nªn gi¶m dÇn h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu. §èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu, sÏ thay thÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c, ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, sÏ ¸p dông biÖn ph¸p thuÕ quan ho¸ (®¸nh thuÕ cao ®èi víi c¸c s¶n phÈm th«, s¬ chÕ, ®¸nh thuÕ thÊp ®èi víi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cã hµm l­îng chÕ biÕn cao) vµ biÖn ph¸p khen th­ëng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. ChÝnh phñ còng nªn xo¸ bá kÕ ho¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m v× nã lµm cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lu«n lóng tóng, bÞ ®éng. Thø hai, ®ång thêi víi viÖc níi láng kiÓm so¸t ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch viÖc tham gia c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu còng cÇn ®­îc tiÕn hµnh song song. N¨m 1988, nh÷ng h¹n chÕ vÒ quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng ®­îc níi láng, chÕ ®é ®éc quyÒn kinh doanh ngo¹i th­¬ng bÞ xo¸ bá. C¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vÒ mÆt ph¸p lý ®Òu ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®­îc phÐp b¸n s¶n phÈm cho bÊt kú mét doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nµo ®­îc cÊp giÊy phÐp, kh«ng b¾t buéc ph¶i th«ng qua c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc chØ ®Þnh. Tuy vËy, chóng ta vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc thóc ®Èy h¬n n÷a c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy tÝch cùc tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Chóng ta cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, cô thÓ nh­ sau: Cñng cè vai trß, vÞ trÝ cña kinh tÕ Nhµ n­íc, n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý trªn tÇm vÜ m«. T¹o thuËn lîi vµ cã h×nh thøc thÝch hîp h­íng dÉn, qu¶n lý c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gia t¨ng xuÊt khÈu, ®ång thêi chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn cam kÕt quèc tÕ theo quy ®Þnh cña WTO vÒ më cöa thÞ tr­êng, giµnh quyÒn kinh doanh b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi trong c¶ khÈu xuÊt nhËp khÈu lÉn l­u th«ng ph©n phèi trong n­íc. H×nh thµnh sù liªn doanh, liªn kÕt ®an xen gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi víi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c nhau, tuú theo kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu cña tõng ngµnh hµng. Thø ba, trong lÜnh vùc qu¶n lý ngo¹i hèi, Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p c¶i c¸ch nh­ sau: Trao quyÒn quyÕt ®Þnh cã b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp hay kh«ng thay v× c¬ chÕ lµm ®¬n xin mua ngo¹i tÖ t¹i mét ng©n hµng ngo¹i hèi. - Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp chuyÓn ®æi b¶n tÖ sang ngo¹i tÖ theo nh÷ng h×nh thøc hîp ph¸p chø kh«ng ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp nµy tù c©n ®èi nguån ngo¹i tÖ cña chÝnh m×nh. B·i bá chÕ ®é b¾t buéc ph¶i b¸n sè ngo¹i tÖ v­ît qu¸ møc cÇn thiÕt dù kiÕn hµng th¸ng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã tµi kho¶n ngo¹i tÖ. Trong tr­êng hîp muèn ¸p dông chÕ ®é nµy ®Ó gi¶m th©m hôt trªn tµi kho¶n v·ng lai th× Nhµ n­íc cÇn ¸p dông tû gi¸ mua b¸n phï hîp ®Ó tr¸nh thiÖt thßi cho c¸c doanh nghiÖp. Riªng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn ph¶i ®­îc ®Æc biÖt coi träng v× nã lµ mét bé phËn quan träng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. Tr­íc m¾t cÇn nhanh chãng ®­a ra mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý, gÇn s¸t víi møc tû gi¸ hèi ®o¸i c©n b»ng môc tiªu, tr¸nh viÖc ®Æt gi¸ ®ång b¶n tÖ qu¸ cao lµm ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. CÇn l­u ý r»ng chØ cã viÖc gi¶m gi¸ trÞ thùc cña ®ång b¶n tÖ míi lµ trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu cña bÊt kú mét ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i nµo vµ ®iÒu ®ã sÏ x¶y ra khi ®ång b¶n tÖ ®­îc gi¶m gi¸ víi møc ®é lín h¬n møc l¹m ph¸t trong thêi ®iÓm t­¬ng øng. Mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t sÏ gióp ®iÒu chØnh ®­îc gi¸ trÞ cña ®ång b¶n tÖ theo møc ®é l¹m ph¸t, hoÆc ®¶m b¶o gi¶m gi¸ thùc ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu. Cã thÓ dùa trªn hai yÕu tè chÝnh lµ møc l¹m ph¸t vµ tÝnh c©n ®èi cña c¸n c©n th­¬ng m¹i ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i c©n b»ng môc tiªu. Trong t­¬ng lai, ®Ó h¹n chÕ th©m hôt ë møc an toµn (b»ng hoÆc thÊp h¬n 5% GDP), viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu nhËp khÈu ph¶i g¾n liÒn víi xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh mµ tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®· ®Ò ra vµ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ nhËp khÈu sao cho khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu, ®ång thêi h¹n chÕ nhËp khÈu thµnh phÈm. C¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ ViÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ trong thêi gian tíi ph¶i nh»m c¸c ®Þnh h­íng nh­ sau: Thø nhÊt, ®iÒu chØnh hîp lý c¬ cÊu c¸c s¾c thuÕ trong tæng thu ng©n s¸ch. Yªu cÇu ®¶m b¶o ngµy cµng t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®ßi hái viÖc ®¶m b¶o mét tû lÖ hîp lý gi÷a thuÕ gi¸n thu vµ thuÕ trùc thu trong tæng thu ng©n s¸ch. §èi víi n­íc ta, qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ®· ®­îc thùc hiÖn trong nhiÒu n¨m vµ cÇn ph¶i tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m tíi. §èi víi thuÕ gi¸n thu: trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ, tû träng thuÕ gi¸n thu sÏ cã xu h­íng gi¶m trong c¬ cÊu thu ng©n s¸ch - thùc tÕ nµy ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i cã b­íc chuyÓn tÝch cùc cho phï hîp. ViÖc gi¶m hµng rµo thuÕ nhËp khÈu trong khu«n khæ CEPT/AFTA, c¸c cam kÕt tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña WTO, APEC ®ßi hái mét c¸ch ®iÒu chØnh toµn bé hÖ thèng thuÕ gi¸n thu bøc xóc h¬n lóc nµo hÕt. Kinh nghiÖp c¸c n­íc ®i tr­íc nh­ c¸c n­íc ASEAN, c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi cho thÊy, sè thu thuÕ nhËp khÈu gi¶m sÏ ®­îc bï ®¾p mét phÇn tõ viÖc gia t¨ng sè thu tõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Nh­ vËy, trong toµn bé c¸c s¾c thuÕ gi¸n thu còng cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh, ®ång thêi víi viÖc gi¶m sè thu tõ thuÕ nhËp khÈu lµ sù t¨ng tû träng cña c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu néi ®Þa. §©y lµ h­íng mµ ViÖt Nam cÇn ph¸t huy. §èi víi thuÕ trùc thu: trong mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× vai trß cña thuÕ trùc thu ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh, tuy ®· t¨ng dÇn tû lÖ trong tæng thu ng©n s¸ch nh­ ®· chØ ra ë b¶ng 21, tû träng thuÕ trùc thu trong tæng thu ng©n s¸ch ë n­íc ta vÉn cßn ch­a phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. ViÖc t¨ng tû lÖ thuÕ trùc thu lµ tÊt yÕu, còng lµ gi¶i ph¸p cho ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch quèc gia trong ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu h×nh th­c thu nhËp kh¸c nhau. Møc huy ®éng cña thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh ë møc hîp lý, kh«ng ®­îc qu¸ cao ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tÝch tô vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, nh­ng còng kh«ng ®­îc qu¸ thÊp, lµm gi¶m møc huy ®éng thuÕ. ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n ph¶i ®­îc më réng diÖn thu h¬n n÷a, ph¶it tÝnh ®Õn c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ , bu«n b¸n chøng kho¸n....khi mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng ë n­íc ta tõ th¸ng 07/2000. Thø hai, cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ ph¹m vi ®iÒu tiÕt còng nh­ thuÕ suÊt cña c¸c s¾c thuÕ. Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i kiÓm so¸t ®­îc nh÷ng nguån thu ph¸t sinh ngµy cµng nhiÒu, cho phï hîp víi sù chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Më réng ®èi t­îng nép thuÕ sÏ ®¶m b¶o ®éng viªn mét c¸ch kÞp thêi nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. H¬n n÷a, cÇn ph¶i thèng nhÊt vÒ mÆt nghÜa vô thuÕ gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. HiÖn nay trong c¸c s¾c thuÕ cßn quy ®Þnh nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau mµ mçi ®èi t­îng cã nghÜa vô nép thuÕ theo møc thuÕ suÊt kh¸c nhau, chÕ ®é miÔn gi¶m kh¸c nhau, t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong nghÜa vô nép thuÕ vµ m«i tr­êng c¹nh tranh kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ®èi t­îng nép thuÕ - mµ ®iÓn h×nh lµ tr­êng hîp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi vµ LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn nay. ViÖc thèng nhÊt nghÜa vô nép thuÕ nµy còng sÏ gãp phÇn gi¶m bít sè l­îng thuÕ suÊt trong mçi s¾c thuÕ. Thùc hiÖn c¶i c¸ch nµy sÏ lµm ®¬n gi¶n ho¸, còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh thu, h¹n chÕ thÊt thu, trèn lËu thuÕ, vµ còng gi¶m ®­îc chi phÝ qu¶n lý thu thuÕ. Thø ba, nh÷ng c¶i c¸ch thuÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi ph¶i phï hîp víi yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ phï hîp víi c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i mµ ViÖt Nam ®· vµ sÏ ký kÕt víi CEPT/AFTA, APEC, HiÖp ®Þnh ViÖt- Mü, WTO.... Cam kÕt nµy yªu cÇu chóng ta ph¶i xo¸ bá sù ph©n biÖt vÒ thuÕ gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ViÖc b¶o hé, hay miÔn gi¶m ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã chän läc vµ hiÖu qu¶. Nh÷ng kho¶n ­u ®·i miÔn gi¶m chØ nªn ¸p dông víi mét sè ngµnh mòi nhän, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ trong giai ®o¹n nµy cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng nh÷ng ­u ®·i, b¶o hé nµy chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi, nã sÏ dÇn dÇn ®­îc h¹n chÕ vµ lo¹i bávíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t huy néi lùc kinh tÕ trong n­íc Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng. VÒ nguån nh©n lùc th× lao ®éng ViÖt Nam tuy rÎ nh­ng chÊt l­îng kh«ng cao. Theo chØ sè ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (HDI), ViÖt Nam ®øng thø 116 trong khi ®ã Philipin ®øng thø 99; In®onesia : 105; Th¸i Lan, Singapor : 53. ChÊt l­îng lùc l­îng lao ®éng cña ViÖt Nam thùc sù ®¸ng ph¶i l­u ý vÒ mÆt h×nh thµnh vèn con ng­êi. Theo sè liÖu thèng kª cña Bé Lao ®éng, sè ng­êi thuéc lùc l­îng lao ®éng trong toµn quèc kh«ng cã kü thuËt lµ 87,81%, sè cã chuyªn m«n chØ chiÕm cã 12,19%. Tõ 1996 ®Õn nay tû lÖ nµy hÇu nh­ kh«ng thay ®æi. ë c¸c thµnh phè lín tû lÖ nµy lµ gÊp ®«i, h¬n 29,37% cßn ë n«ng th«n tû lÖ nµy chØ lµ 9,3%, ®iÒu ®¸ng chó ý lµ møc chªnh lªch vÒ lao ®éng cã kü thuËt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng lªn. Cã thÓ nãi lao ®éng cã kü thuËt, nhÊt lµ trong khu vùc xuÊt khÈu, lµ yÕu tè quan träng cho viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, do ®ã lµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã cßn cÇn ph¶i kÓ ®Õn bé m¸y qu¶n lý hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vµ kü n¨ng th©m nhËp, ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ViÖc t¹o ra mét thÕ hÖ míi c¸c nhµ qu¶n lý ë møc tr×nh ®é quèc tÕ lµ rÊt then chèt trong viÖc x©y dùng nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam trong khung c¶nh cña héi nhËp th­¬ng m¹i quèc tÕ. Sù thiÕu nguån lùc qu¶n lý vµ c«ng nh©n kü thuËt lµ mét nh©n tè chñ yÕu ®ãng gãp cho sù kÐm hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi lÉn tèc ®é gi¶i ng©n thÊp cña tÊt c¶ c¸c dù ¸n sö dông vèn n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. ë ViÖt Nam hiÖn nay cßn cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a ®µo t¹o ®¹i häc vµ d¹y nghÒ. Quan niÖm cæ x­a cña Nho gi¸o lµm mäi ng­êi chØ chó ý ®Õn sù ®ç ®¹t, b»ng cÊp mµ Ýt chó ý ®Õn häc nghÒ. Sè ng­êi häc nghÒ Ýt, c¸c tr­êng d¹y nghÒ còng qu¸ Ýt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu c«ng nh©n cã tay nghÒ cao. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, gi¸o dôc ®ãng vai trß quan träng hµng ®Çu.VÊn ®Ò gi¸o dôc ®· ®­îc thÓ hiªn râ trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Kho¸ VIII: “ Thùc sù coi gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. NhËn thøc s©u s¾c gi¸o dôc - ®µo t¹o cïng víi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi, ®Çu t­ cho gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ­u ®·i víi gi¸o dôc - ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ vµ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. Cã c¸c gi¶i ph¸p m¹nh mÏ ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc. Gi¸o dôc- ®µo t¹o lµ sù nghiÖp cña toµn §¶ng, cña Nhµ n­íc vµ cña toµn d©n.” (Trang 29 – 30 V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø hai ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VIII) §Ó thùc hiÖn ®Þnh h­íng trªn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt cËp tr­íc m¾t vÒ t×nh tr¹ng lao ®éng, nh÷ng gi¶i ph¸p sau cÇn ®­îc tiÕn hµnh: T¨ng c­êng c¸c nguån lùc cho gi¸o dôc - ®µo t¹o. T¨ng dÇn tØ träng chi ng©n s¸ch cho gi¸o dôc, ®ång thêi huy ®éng mäi nguån lùc cã thÓ cho gi¸o dôc. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc gióp ®ì ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o ViÖt Nam . PhÇn tµi trî cho gi¸o dôc - ®µo t¹o d­íi mäi h×nh thøc sÏ ®­îc khÊu trõ tr­íc khi tÝnh thuÕ thu nhËp. TiÕp tôc ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt c¸c tr­êng häc. §æi míi m¹nh mÏ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc - ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t­ duy s¸ng t¹o cña ng­êi häc. Tõng b­íc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y – häc, b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vµ thêi gian tù häc,tù nghiªn cøu cho häc sinh, nhÊt lµ sinh viªn ®¹i häc. §Çu t­ x©y dùng c¸c tr­êng d¹y nghÒ, ®i ®«i víi n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc ®· cã. §Þnh h­íng cho ng­êi häc b»ng c¸ch khuyÕn khÝch theo häc c¸c ngµnh mµ ®Êt n­íc ®ang cÇn. PhÊn ®Êu ®¹t tØ lÖ hîp lý gi÷a ®µo t¹o ®¹i häc vµ d¹y nghÒ, cã thÓ phÊn ®Êu ®¹t tØ lÖ 1/ 9 trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc th× n©ng cao c«ng nghÖ lµ yªu cÇu tÊt yÕu. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng hµng ho¸, vµ do ®ã lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. §Þnh h­íng vÒ ph¸t triÓn khoa häc – c«ng nghÖ ®· ®­îc thÓ hiÖn trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ toµn quèc lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng: “ Cïng víi gi¸o dôc - ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ph¶i b»ng vµ dùa vao khoa häc, c«ng nghÖ. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ khuyÕn khÝch, hç trî ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ .Khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ néi dung then chèt trong mäi ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, lµ nh©n tè chñ yÕu ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ cñng cè quèc phßng, an ninh.” §Ó n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p sau: T¹o lËp thÞ tr­êng cho khoa häc vµ c«ng nghÖ . Dïng c¸c c«ng cô vÒ thuÕ, tÝn dông ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, phï hîp víi c¸c h­íng ­u tiªn cña Nhµ n­íc. ¸p dông chÕ ®é thuÕ nhËp khÈu thÊp ®èi víi c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. MiÔn mäi lo¹i thuÕ cho c¸c s¶n phÈm ®ang trong thêi kú s¶n xuÊt thö b»ng c«ng nghÖ míi. Gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong vßng mét sè n¨m ®èi víi c¸c s¶n phÈm lµm ra b»ng c«ng nghÖ míi lÇn ®Çu tiªn ®­îc ¸p dông t¹i ViÖt Nam, cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi viÖc ¸p dông c«ng nghÖ do trong n­íc s¸ng t¹o ra. KhuyÕn khÝch s¸ng t¹o c¸c c«ng nghÖ néi ®Þa, phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh n­íc nhµ. Cã chÕ ®é th­ëng cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n vÒ s¸ng chÕ, ph¸t minh, c¶i tiÕn kü thuËt vµ øng dông c«ng nghÖ míi. Hoµn thiÖn hÖ th«ng ph¸p luËt vÒ b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ vµ khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng nghÖ . Hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ . Më réng hîp t¸c quèc tÕ, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ , thu hót c¸c chuyªn gia giái cña thÕ giíi ®Õn n­íc ta hîp t¸c më tr­êng, líp ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé, c«ng nh©n kü thuËt, lËp c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sö dông hiÖu qu¶ vèn vay vµ viÖn trî n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ. KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nhÊt lµ c¸n bé trÎ ®i häc tËp ë n­íc ngoµi. KhuyÕn khÝch c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ: thuÕ nhËp khÈu , thuÕ thu nhËp,… T¨ng ®Çu t­ cho ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ nhiÒu nguån: T¨ng dÇn tØ lÖ ng©n s¸ch chi cho khoa häc vµ c«ng nghÖ. §ång thêi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Ó dµnh mét phÇn vèn cho nghiªn cøu ®æi míi, c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nh©n lùc, phÇn vèn nµy kh«ng chÞu thuÕ. Mét biÖn ph¸p rÊt quan träng lµ t¨ng c­êng hç trî vÒ nghiªn cøu khoa häc ®Ó ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ trong n­íc. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, rÊt Ýt doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc mét c¸ch cã quy m«.V× vËy hç trî cña Nhµ n­íc vÒ nghiªn cøu khoa häc lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó gióp cho doanh nghiÖp cã c¬ héi tiÕp xóc víi c¸c thµnh tùu khoa häc míi. C¸c viÖn nghiªn cøu trong ®· cã nhiÒu ®ãng gãp trong viÖc ®­a c¸c thµnh tùu khoa häc míi vµo s¶n xuÊt, vÝ dô nh­ ViÖn khoa häc n«ng nghiÖp ®· ®­a ra mét sè gièng lóa míi cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng g¹o tèt h¬n, ®ãng gãp mét phÇn lín vµo thµnh tÝch kú diÖu vÒ n«ng nghiÖp trong thêi gian qua. Tuy nhiªn cã thÓ thÊy rÊt nhiÒu nghiªn cøu vÉn ch­a thùc sù s¸t víi yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n xuÊt,mang nhiÒu tÝnh chÊt kinh viÖn, Ýt mang l¹i hiÖu qña thùc tiÔn. Trong t­¬ng lai, ch¾c ch¾n c¸c viÖn nghiªn cøu lu«n ®ãng vai trß rÊt lín trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, hay cô thÓ h¬n lµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nh­ng ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cao h¬n n÷a, nh÷ng nghiªn cøu ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thùc tiÔn, trùc tiÕp phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. H¬n n÷a, cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô khoa häc cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó hä cã ®iÒu kiÖn tËn dông c¸c thµnh tùu míi cña khoa häc. 2. C¸c biÖn ph¸p vi m« vÒ ho¹t ®éng ë c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i hiÖn nay Tr­íc hÕt, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nhËn thøc râ rµng vÒ vai trß héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña chÝnh doanh nghiÖp trong t­¬ng lai bëi ®ã lµ xu h­íng tÊt yÕu. Trªn c¬ së nhËn thøc Êy, c¸c doanh nghiÖp, c¶ t­ nh©n lÉn nhµ n­íc, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ con ®­êng cÇn ph¶i tiÕn ®Õn. Trong xu thÕ hiÖn nay, t­ t­ëng dùa dÉm vµo sù hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc kh«ng thÓ tiÕp tôc tån t¹i n÷a. Mçi mét doanh nghiÖp cÇn ph¶i chuÈn bÞ ®ñ tiÒm lùc ®Ó s½n sµng ®ãn nhËn vµ chÊp nhËn c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ n­íc ngoµi m¹nh h¬n vÒ nhiÒu mÆt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, doanh nghiÖp cÇn tiÕn hµnh ®æi míi ho¹t ®éng cña m×nh mét c¸ch toµn diÖn. Cô thÓ: Thø nhÊt, ®µo t¹o nguån nh©n lùc thÝch øng víi c«ng nghÖ míi. VÊn ®Ò con ng­êi bao giê còng cã tÇm quan träng hµng ®Çu bëi ®æi míi cã thµnh c«ng hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo ý thøc vµ tr×nh ®é cña con ng­êi. Trong nh÷ng b­íc ®Çu tiªn c¶i tæ l¹i doanh nghiÖp, cã thÓ nhËp khÈu, bæ sung thªm nh©n lùc cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng bªn ngoµi. Tõ ®ã n©ng cao tr×nh ®é lao ®éng nãi chung trong doanh nghiÖp do cã thÓ häc hái nh÷ng kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi. Thø hai, môc tiªu ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp kh«ng thÓ t¸ch rêi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm do doanh nghiÖp cung cÊp trªn thÞ tr­êng. Do ®ã ®iÒu tÊt yÕu lµ doanh nghiÖp cÇn ®æi míi c«ng nghÖ thÝch øng víi nhu cÇu thÞ tr­êng bªn ngoµi. Trong ®ã ®iÓm quan träng cÇn ®Æc biÖt chó ý lµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Mçi doanh nghiÖp cÇn triÓn khai m¹nh mÏ c¸c bé tiªu chuÈn vÒ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm nh­ ISO 9000, TQM, tiÕn tíi ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu kü thuËt vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ®èi t¸c n­íc ngoµi nh­ GMP (quy ph¹m thùc hµnh s¶n xuÊt tèt), SSCP (quy ph¹m lµm vÖ sinh chuÈn) vµ HACCP (x¸c ®Þnh c¸c mèi nguy hiÓm vÒ an toµn vÖ sinh vµ thùc hiÖn kiÓm so¸t t¹i mèi nguy ®¸ng kÓ). Cã nh­ vËy míi hy väng s¶n phÈm cña chóng ta cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thùc tÕ trªn thÞ tr­êng quèc tª, mµ nhê tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®· më réng ra rÊt nhiÒu. Thø ba, c¸c doanh nghiÖp cÇn tiÕn hµnh ®æi míi tæ chøc kinh doanh, khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty hîp t¸c quèc tÕ, chuyªn lo t×m kiÕm thÞ tr­êng, ®èi t¸c, c«ng nghÖ míi, nguån vèn…vµ cung cÊp c¸c th«ng tin nµy cho c¸c c«ng ty kh¸c. Nh­ vËy sÏ t¹o nªn mét m¹ng l­íi th«ng tin chÆt chÏ vµ cã thÓ t¹o nªn mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c c«ng ty, ®ång thêi t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶. Thø t­, viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a doanh nghiÖp víi Nhµ n­íc còng lµ mét néi dung hÕt søc quan träng. Nã doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc nh÷ng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi héi nhËp cô thÓ cña Nhµ n­íc trong tõng thêi kú, nh÷ng ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tµi chÝnh, thuÕ xuÊt nhËp khÈu…phôc vô môc tiªu héi nhËp ®Ó kÞp thêi thÝch øng. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp cÇn m¹nh d¹n trao ®æi ý kiÕn ®Ò xuÊt, nguyÖn väng lªn c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn mét khi gÆp khã kh¨n, c¶n trë trong s¶n xuÊt do c¸c ®iÒu chØnh trªn mang l¹i. Cuèi cïng, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng theo h­íng xuyªn quèc gia. Muèn tham gia héi nhËp quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta kh«ng chØ ho¹t ®éng ë trong n­íc, mµ ph¶i më réng ho¹t ®éng ra n­íc ngoµi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong t­¬ng lai ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng c«ng ty xuyªn quèc gia cña m×nh. Nh÷ng c«ng ty nµy cã thÓ h×nh thµnh theo c¸c h­íng sau: - Doanh nghiÖp më chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc kh¸c ®Ó t×m hiÓu thÞ tr­êng, ®èi t¸c, c¸c nguån vèn, c«ng nghÖ vµ mäi th«ng tin thÞ tr­êng cÇn thiÕt…Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh h­íng kinh doanh trong n­íc phôc vô cho thÞ tr­êng n­íc ngoµi; - Nh÷ng doanh nghiÖp nµo kh«ng cã kh¶ n¨ng trùc tiÕp tiÕp cËn víi thÞ tr­êng bªn ngoµi, ph¶i liªn kÕt víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®Ó g¾n vµ h­íng ho¹t ®éng cña m×nh cho phï hîp. - Chóng ta còng cã thÓ thu hót c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia n­íc ngoµi vµo ho¹t ®éng ë n­íc ta. §ång thêi cã chÝnh s¸ch g¾n chÆt lîi Ých c¸c c«ng ty nµy víi c¸c c«ng ty ViÖt Nam, phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña c¶ n­íc. Tãm l¹i, vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp lµ t×m mäi gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bao gåm c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ trong c¸c lÜnh vùc quy tr×nh c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch ®µo t¹o, nghiªn cøu më réng thÞ tr­êng. Ngoµi ra, viÖc lùa chän chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp còng cã vai trß rÊt quan träng. ChiÕn l­îc ®ã ph¶i cã tÇm nh×n dµi, ®ãn ®Çu ®­îc xu h­íng thay ®æi cña nhu cÇu thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Trªn c¬ së ®ã thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, nghiªn cøu, thiÕt kÕ s¶n phÈm, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. CÇn ®Çu t­ tho¶ ®¸ng vµ cã hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ triÓn khai. §ång thêi, doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng vµ dÞch vô, lµm c«ng cô h÷u hiÖu nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ViÖc ®¹t ®­îc chøng chØ ISO lµ giÊy th«ng hµnh cÇn thiÕt ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam héi nhËp tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc. Muèn vËy doanh nghiÖp cÇn t¹o dùng vµ duy tr× ®­îc nÒ nÕp qu¶n lý kÜ thuËt, huÊn luyÖn vµ n©ng cao kü n¨ng, t¸c phong, kû c­¬ng c«ng nghiÖp cho lùc l­îng c«ng nh©n vµ kÜ thuËt viªn. Mét sè kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt Thø nhÊt, khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña chóng ta lu«n ®ãng vai trß to lín trong viÖc t¹o dùng bé mÆt kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë khu vùc nµy l¹i ch­a cao. Do ®ã biÖn ph¸p tr­íc hÕt lµ Nhµ n­íc cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­, ®Æc biÖt víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, sö dông nhiÒu lao ®éng, ¸p dông c«ng nghÖ míi. Ngoµi ra, chóng ta còng cÇn x©y dùng mét danh môc cô thÓ c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc c«ng nghiÖp cÇn ®­îc ­u tiªn khuyÕn khÝch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Thø hai, , Nhµ n­íc cÇn quy ho¹ch vµ h×nh thµnh hÖ thèng tr­êng ®µo t¹o phôc vô cho tõng ngµnh nghÒ, ®µo t¹o c¶ kü n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n lý kü thuËt, qu¶n lý chÊt l­îng, marketing... nh»m ®¸p øng cho nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ. Thø ba, c¸c thñ tôc phiÒn hµ cho c¸c Doanh nghiÖp ®i t×m kiÕm thÞ tr­êng, ®µm ph¸n th­¬ng m¹i, tham dù héi trî th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi cÇn tÝch cùc gi¶m thiÓu. Quü hç trî xuÊt khÈu ngoµi viÖc khen th­ëng c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch xuÊt khÈu cÇn h­íng vµo khuyÕn khÝch doanh nghiÖp më thÞ tr­êng míi, hç trî tham gia c¸c héi trî, chuÈn bÞ c¸c tµi liÖu. Thø t­, kh«ng nªn tù do ho¸ l·i suÊt nãng véi trong thêi ®iÓm hiÖn nay, cÇn duy tr× l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn cÇn xö lý sao cho cã quan hÖ h÷u c¬, tr¸nh tån t¹i ®éc lËp. MÆt kh¸c, chóng ta cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng ngo¹i hèi ph¸t triÓn ®Ó sím xo¸ bá l·i suÊt c¬ b¶n cho vay ngo¹i tÖ mµ chØ thùc hiÖn cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam. Thø n¨m, vÒ hoµn thiÖn c«ng cô thÞ tr­êng më cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cÇn c¶i tiÕn viÖc ®Êu thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c ®Ó sím cho ra ®êi thÞ tr­êng thø cÊp tÝn phiÕu Kho b¹c./. KÕt luËn Tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ mét xu thÕ tÊt yÕu mµ tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi dï lín hay nhá, dï giµu hay nghÌo, dï lµ ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn ®Òu kh«ng thÓ kh«ng tham gia. Tuy nhiªn, lîi Ých thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh nµy kh«ng gièng nhau ®èi víi c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. §Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, chóng ta cÇn c©n nh¾c rÊt nhiÒu vÊn ®Ò khi tham gia vµo xu thÕ chung nµy. Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ViÖt Nam ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thêi c¬ còng nh­ th¸ch thøc lín mµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ cã thÓ mang l¹i. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh ®©y lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan cña viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi kú míi. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh nµy, ViÖt Nam rÊt cÇn mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp cã hiÖu qu¶, thiÕt thùc cho tõng lÜnh vùc, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ, phï hîp víi c¸c cam kÕt, c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ quèc tÕ m×nh tham gia. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta còng cÇn gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò quan träng kh¸c nh­ mèi quan hÖ gi÷a më cöa víi ®Þnh h­íng XHCN, an ninh quèc phßng, æn ®Þnh x· héi, ®iÒu chØnh vµ bæ sung hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¸c thiÕt chÕ kinh tÕ- chÝnh trÞ - x· héi, x©y dùng bé m¸y vµ ®µo t¹o nh©n lùc phôc vô c«ng t¸c héi nhËp, th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ héi nhËp... nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hoµ nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc trong khi vÉn ®¶m b¶o hµi hoµ c¸c läi Ých x· héi. §©y thùc sù lµ mét ®Ò tµi cã tÝnh bao qu¸t réng vµ phøc t¹p cÇn cã sù quan t©m cña rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ chÝnh phñ còng nh­ mçi doanh nghiÖp. Víi kiÕn thøc cã h¹n, thêi gian kh«ng nhiÒu, vµ tµi liÖu còng ch­a thËt ®Çy ®ñ, kho¸ luËn nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ s¬ suÊt. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c«, c¸c b¹n vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. ._.