Nghiên cứu thực trạng tiêu dùng và cầu về vải quả tươi của thị trường Hà Nội

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp 1 Phan thÞ thu hµ Nghiªn cøu thùc tr¹ng tiªu dïng vµ nhu cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i cña thÞ tr−êng hµ néi LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ Chuyªn nhµnh: kinh tÕ n«ng nghiÖp M· ngµnh: 60.31.10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGS.TS. §ç kim chung Hµ néi - 2006 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- i Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng: sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a hÒ b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc c¶m ¬n vµ th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®−îc chØ râ nguån gèc. Hµ Néi, ngµy.......th¸ng.......n¨m 2006 Ng−êi thùc hiÖn luËn v¨n Phan ThÞ Thu Hµ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- ii Lêi c¶m ¬n Trong thêi gian häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n tèt nghiÖp, t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì v« cïng tËn t×nh cña c¬ së ®µo t¹o, c¬ quan c«ng t¸c, gia ®×nh vµ b¹n bÌ. Tr−íc hÕt t«i ch©n thµnh c¶m ¬n tíi Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp 1, khoa ®µo t¹o Sau ®¹i häc, Khoa Kinh tÕ vµ PTNT, Bé m«n Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· tËn t×nh gióp ®ì trong suèt qu¸ tr×nh ®µo t¹o. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi PGS.TS. §ç Kim Chung, ng−êi thÇy h−íng dÉn hÕt lßng tËn tôy v× häc trß. T«i xin ch©n thµnh biÕt ¬n L·nh ®¹o vµ c¸c ®ång nghiÖp t¹i ViÖn ChÝnh s¸ch vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho t«i hoµn thµnh khãa häc nµy. Cuèi cïng t«i xin c¶m ¬n gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· ®éng viªn vµ cæ vò t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp. Hµ Néi, ngµy.......th¸ng.......n¨m 2006 Ng−êi thùc hiÖn luËn v¨n Phan ThÞ Thu Hµ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- iii Môc Lôc Trang Lêi cam ®oan......................................................................................................i Lêi c¶m ¬n.........................................................................................................ii Môc lôc............................................................................................................iii Danh s¸ch c¸c tõ viÕt t¾t....................................................................................v Danh s¸ch tªn c¸c biÓu.....................................................................................vi Danh s¸ch tªn c¸c ®å thÞ..................................................................................vii 1 Më §Çu………………………………………………………............1 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi……………………………………………......1 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu................................................................................2 1.3 §èi t−îng, ph¹m vi vµ ®Þa bµn nghiªn cøu..............................................2 2 c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thÞ hiÕu vµ cÇu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i…………......................................................4 2.1 Kh¸i niÖm………………………………………………………………4 2.2 §Æc ®iÓm cña cÇu vÒ n«ng s¶n phÈm ………………………………….6 2.3 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn cÇu…………………………………………7 2.4 §é co dAn cña cÇu vÒ n«ng s¶n………………………………………10 2.5 T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô v¶i qu¶ ë ViÖt Nam…………………...15 2.6 KÕt qu¶ nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi……………………………...30 3 §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu…………………………………...........................................32 3.1 §Æc ®iÓm chung cña ®Þa bµn nghiªn cøu Hµ Néi………................….32 3.1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn…………………………………………………....32 3.1.2 §iÒu kiÖn kinh tÕ-x héi……………………………………………..34 3.1.3 D©n sè vµ lao ®éng…………………………………………………..37 3.1.4 §Æc ®iÓm cña thÞ tr−êng Hµ Néi:...............................................39 3.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu......................................................................41 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- iv 3.2.1. Chän ®iÓm nghiªn cøu.................................................................41 3.2.2. Thu thËp sè liÖu...........................................................................42 3.2.3. ChØ tiªu ph©n tÝch........................................................................................45 3.2.4. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu..................................................................49 4 KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn..................................50 4.1 §Æc ®iÓm cña hé ®iÒu tra .....................................................................................50 4.1.1 T×nh h×nh c¬ b¶n vÒ chñ hé ®iÒu tra...........................................................50 4.1.2 Nh©n khÈu, lao ®éng cña hé ®iÒu tra........................................................51 4.1.3 Thu nhËp cña hé ®iÒu tra.............................................................................52 4.1.4 Ng−êi tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i.......................................................................53 4.1.5 Ng−êi kh«ng tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i............................................................54 4.2 T×nh h×nh tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i cña hé ®iÒu tra...............................................55 4.2.1 T×nh h×nh tiªu dïng qu¶ t−¬i cña hé............................................55 4.2.2 Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i b×nh qu©n hé n¨m 2005 ...................57 4.2.3 Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i b×nh qu©n khÈu ...............................59 4.2.4 Gi¸ mua v¶i qu¶ t−¬i ...................................................................................60 4.2.5. N¬i mua v¶i t−¬i ........................................................................................62 4.2.6. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i.....................64 4.3 ThÞ hiÕu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i cña hé ®iÒu tra n¨m 2005................................69 4.2.1 VÒ lo¹i v¶i t−¬i khi mua..............................................................................69 4.3.2 VÒ h×nh d¹ng, kÝch th−íc, mÇu s¾c, mïi vÞ cña v¶i qu¶ t−¬i...................69 4.3.3 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn thÞ hiÕu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i……...71 4.4 CÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi…………………………………....73 4.5 Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn v¶i qu¶ t−¬i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ng−êi tiªu dïng…...................................................................................................76 5 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ……………………………................81 Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................ 84 Phô lôc..........................................................................................................................87 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- v Danh s¸ch c¸c tõ viÕt t¾t CAQ C©y ¨n qu¶ GDP Tæng s¶n phÈm néi ®Þa HTX Hîp t¸c xA NO Néi thµnh NG Ngo¹i thµnh Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- vi Danh S¸ch Tªn c¸c biÓu BiÓu Tªn Trang 1 Lo¹i co dAn øng víi c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau vÒ ®é co dAn 12 2 C¬ cÊu diÖn tÝch gièng v¶i qu¶ chÝnh ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn 21 3 DiÔn biÕn vÒ diÖn tÝch, diÖn tÝch gieo trång, n¨ng suÊt, s¶n l−îng v¶i qu¶ mét sè n¨m cña ViÖt Nam 22 4 Tèc ®é t¨ng vµ c¬ cÊu GDP qua c¸c n¨m 35 5 Mét sè chØ tiªu chñ yÕu cña c¶ n−íc vµ thñ ®« Hµ Néi n¨m 2005 36 6 Nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn Hµ Néi 38 7 Chi tiªu cña hé n¨m 2004 41 8 MÉu ®iÒu tra hé ph©n theo néi thµnh vµ ngo¹i thµnh 44 9 Tæng hîp chØ tiªu ph©n tÝch 45 10 Th«ng tin c¬ b¶n vÒ nh÷ng ng−êi ®−îc pháng vÊn ph©n theo vïng, tuæi, giíi tÝnh, tr×nh ®é v¨n hãa 50 11 Tû lÖ sè ng−êi ®−îc pháng vÊn ph©n theo nghÒ nghiÖp 51 12 Sè khÈu, lao ®éng, b×nh qu©n n¨m 2005 ph©n theo néi thµnh vµ ngo¹i thµnh 52 13 Thu nhËp b×nh qu©n cña hé vµ b×nh qu©n khÈu ®iÒu tra ph©n theo néi thµnh vµ ngo¹i thµnh 52 14 Sè hé tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i, thu nhËp b×nh qu©n khÈu cña nhãm tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i vµ nhãm kh«ng tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i 53 15 Mét sè ®Æc ®iÓm cña hé kh«ng mua v¶i qu¶ t−¬i 54 16 Møc tiªu dïng vµ c¬ cÊu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i cña hé n¨m 2005 55 17 Gi¸ b×nh qu©n mét sè lo¹i qu¶ n¨m 2005 56 18 Sè l−îng v¶i tiªu dïng b×nh qu©n hé ph©n theo néi thµnh vµ ngo¹i thµnh vµo thêi ®iÓm ®Çu vô, gi÷a vô vµ cuèi vô 57 19 Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i nhiÒu nhÊt, Ýt nhÊt vµ b×nh qu©n hé n¨m 2005 58 20 L−îng v¶i qu¶ t−¬i tiªu dïng b×nh qu©n khÈu ë Hµ Néi 59 21 Gi¸ v¶i trung b×nh, cao nhÊt, thÊp nhÊt mµ ng−êi tiªu dïng ®A tr¶ 61 22 NhËn xÐt vÒ gi¸ v¶i qu¶ n¨m 2005 ë thÞ tr−êng Hµ Néi 62 23 §Þa ®iÓm mua v¶i qu¶ t−¬i cña ng−êi tiªu dïng ë Hµ Néi 63 24 Sè ng−êi ®−îc pháng vÊn ph©n theo nhËn xÐt vÒ gi¸ 65 25 L−îng v¶i tiªu thô ph©n theo thu nhËp 67 26 Së thÝch cña ng−êi tiªu dïng vÒ v¶i qu¶ 69 27 ThÞ hiÕu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i vÒ h×nh d¸ng, mÇu s¾c, kÝch cì vµ vÞ cña v¶i qu¶ t−¬i khi mua 71 28 Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i hiÖn t¹i cña Hµ Néi 73 29 KÕt qu¶ −íc l−îng håi quy t−¬ng quan cña hµm s¶n xuÊt Cobb- Douglas vÒ tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i ë Hµ Néi 74 30 Dù b¸o nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i trong ®iÒu kiÖn l¹c quan 75 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- vii Danh S¸ch Tªn c¸c ®å thÞ §å thÞ Tªn Trang 1 §−êng cÇu vÒ n«ng s¶n 6 2 C¸c ®−êng cÇu øng víi tõng lo¹i ®é co dAn kh¸c nhau 13 3 DiÖn tÝch gieo trång v¶i qu¶ t−¬i cña ViÖt Nam 22 4 S¶n l−îng v¶i qu¶ t−¬i mét sè n¨m 23 5 C¬ cÊu c¸c h×nh thøc tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i cña n«ng d©n 27 6 Kªnh tiªu thô v¶i qu¶ trªn ®Þa bµn trung du miÒn nói phÝa B¾c 29 7 C¬ cÊu tiªu dïng qu¶ cña hé ®iÒu tra 59 8 Tû lÖ l−îng v¶i qu¶ t−¬i tiªu dïng b×nh qu©n hé theo mïa vô 60 9 DiÔn biÕn gi¸ v¶i qu¶ t−¬i trong n¨m 2005 ë Hµ Néi 61 10 Tû lÖ ®Þa ®iÓm mua v¶i qu¶ t−¬i cña ng−êi tiªu dïng Hµ Néi n¨m 2005 64 11 DiÔn biÕn gi¸ v¶i qu¶ t−¬i mét sè ngµy trong n¨m 2005 ë Hµ Néi 65 12 DiÔn biÕn gi¸ v¶i n¨m 2005 68 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 1 1. më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh n«ng s¶n hµng ho¸ cao hay thÊp kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo hµng lo¹t t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè vÒ tù nhiªn, c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn, tæ chøc qu¶n lý... mµ cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr−êng vµ sù ®iÒu tiÕt chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc... ë ViÖt Nam ®A cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu lµm s¸ng tá môc tiªu, néi dung, h×nh thøc tæ chøc, ph−¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng s¶n nh»m n©ng cao thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cu¶ c¸c n«ng s¶n hµng ho¸ vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr−êng n«ng s¶n nãi chung. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh khoa häc chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ chñ ®¹o: lóa g¹o, cµ phª, chÌ, tiªu, ®iÒu... ch−a cã nh÷ng nghiªn cøu ®i s©u ph©n tÝch nhu cÇu tiªu dïng v¶i qu¶ (cÇu vÒ v¶i) ®Ó cã thÓ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái ®ã lµ s¶n xuÊt gièng v¶i g×? s¶n xuÊt nh− thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? C©y v¶i ®A kh¼ng ®Þnh thÕ m¹nh trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë mét sè vïng nh− Lôc Ng¹n, Thanh Hµ… song sù t¨ng lªn nhanh chãng vÒ quy m« diÖn tÝch vµ khèi l−îng v¶i qu¶ cña c¶ n−íc ®ang lµm n¶y sinh nh÷ng khã kh¨n trong tiªu thô, l−u th«ng ph©n phèi lµm gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh v¶i qu¶. Sù t¨ng lªn c¶ vÒ diÖn tÝch vµ s¶n l−îng v¶i qu¶ hiÖn nay ®ang lµ mét bÊt lîi cho c¸c hé n«ng d©n, ®Æc biÖt lµ c¸c hé míi trång v¶i trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ®ã lµ do chóng ta kh«ng n¾m ch¾c ®−îc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu tiªu dïng cña thÞ tr−êng trong n−íc còng nh− kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ë møc ®é nµo (vÒ quy m« sè l−îng, chÊt l−îng vµ c¸c lîi thÕ so s¸nh) ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh phÇn s¶n xuÊt mét c¸ch t−¬ng øng. Khi møc thu nhËp t¨ng lªn, thÞ tr−êng trao ®æi ®−îc më réng hµng ho¸ ®a d¹ng h¬n th× nhu cÇu tiªu dïng hoa qu¶ còng sÏ thay ®æi vµ phong phó h¬n. HiÖn nay, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m vµ bøc xóc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 2 hµng ho¸ lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i nhanh chãng chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt ®Ó cã nh÷ng s¶n phÈm thùc sù thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng theo nguyªn t¾c “s¶n xuÊt ®Ó b¸n ra thÞ tr−êng thø mµ thÞ tr−êng cÇn, chø kh«ng ph¶i b¸n ra thÞ tr−êng nh÷ng thø mµ m×nh s¶n xuÊt ra” cã nh− vËy míi tiªu thô nhanh vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Hµ Néi lµ thÞ tr−êng víi søc mua lín ®Ó tõ ®ã t×m ra c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng v¶i qu¶ ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã víi hy väng ®ãng gãp mét phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng c©u hái trªn, t«i chän ®Ò tµi: "Nghiªn cøu thùc tr¹ng tiªu dïng vµ cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i cña thÞ tr−êng Hµ Néi". 1.2 Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu chung: Nghiªn cøu thùc tr¹ng tiªu dïng và cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i cña thÞ tr−êng Hµ Néi. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ®Èy m¹nh tiªu thô v¶i qu¶ ë thÞ tr−êng nµy. Môc tiªu cô thÓ: - HÖ thèng ho¸ ®−îc mét sè c¬ së lý luËn vÒ tiªu dïng vµ cÇu vÒ n«ng s¶n hµng hãa nãi chung vµ v¶i qu¶ nãi riªng. - §¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng tiªu dïng, thÞ hiÕu vµ cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt v¶i t−¬i qu¶ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ë thÞ tr−êng Hµ Néi. 1.3 §èi t−îng, ph¹m vi vµ ®Þa bµn nghiªn cøu 1.3.1 §èi t−îng nghiªn cøu: Ng−êi tiªu dïng ë thÞ tr−êng Hµ Néi (bao gåm ng−êi tiªu dïng ë néi thµnh vµ ngo¹i thµnh) Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 3 1.3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu a. Ph¹m vi vÒ néi dung nghiªn cøu - PhÇn nghiªn cøu tæng quan lµm râ c¬ së lý luËn vÒ thÞ hiÕu vµ cÇu tiªu dïng n«ng s¶n, c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn cÇu tiªu dïng n«ng s¶n hµng ho¸ nãi chung vµ v¶i qu¶ nãi riªng. - PhÇn nghiªn cøu thùc tr¹ng: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng tiªu dïng, thÞ hiÕu vµ cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i cña ng−êi d©n Hµ Néi vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng. Trong ®ã, phÇn cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu cÇu theo thu nhËp. Do c©y v¶i cã tÝnh mïa vô, thêi gian thu ho¹ch ng¾n, gi¸ v¶i thay ®æi liªn tôc, bªn c¹nh ®ã do thêi gian nghiªn cøu ng¾n, kinh phÝ h¹n chÕ nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó nghiªn cøu cÇu theo gi¸, cÇu cña hµng hãa liªn quan hay ®é co dAn chÐo cña cÇu. - PhÇn nghiªn cøu ®Ò xuÊt: §Ò tµi x¸c ®Þnh c¬ së khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn thÞ tr−êng tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng ë thÞ tr−êng Hµ Néi. b. Ph¹m vi nghiªn cøu vÒ kh«ng gian §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu kh«ng gian thµnh phè Hµ Néi, trong ®ã chñ yÕu nghiªn cøu ë 4 quËn néi thµnh lµ Hoµn KiÕm, Hai Bµ Tr−ng, Thanh Xu©n, Ba §×nh vµ 3 huyÖn ngo¹i thµnh lµ Gia L©m, Tõ Liªm, Thanh Tr×. c. Ph¹m vi nghiªn cøu vÒ thêi gian: Do v¶i qu¶ t−¬i cã tÝnh mïa vô, thêi gian thu ho¹ch tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 7 hµng n¨m, nªn ®Ò tµi chØ thu thËp ®−îc sè liÖu cña mïa v¶i n¨m 2005 phôc vô nghiªn cøu. Thêi gian nghiªn cøu tõ th¸ng 5 n¨m 2005 ®Õn th¸ng 8 n¨m 2006. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 4 2. c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thÞ hiÕu vµ cÇu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i 2.1 Kh¸i niÖm 2.1.1 ThÞ hiÕu tiªu dïng ThÞ hiÕu lµ së thÝch hay sù −u tiªn cña ng−êi tiªu dïng ®èi víi hµng hãa hoÆc dÞch vô [22]. ThÞ hiÕu lµ ph¶n ¸nh møc ®é −a thÝch h¬n hay thiªn h−íng sö dông nhiÒu h¬n ®èi víi mét lo¹i hµng hãa nµo ®ã ®Ó tháa mAn nhu cÇu cô thÓ cña con ng−êi. ThÞ hiÕu tiªu dïng hµng hãa, vÒ b¶n chÊt cña nã lµ thÓ hiÖn ý thÝch hay nguyÖn väng vÒ mét lo¹i hµng hãa, nh»m ®¸p øng sù tháa mAn nhu cÇu cña mçi con ng−êi [13]. Khi xem xÐt thÞ hiÕu tiªu dïng ë khÝa c¹nh lµ ý thÝch vµ nguyÖn väng cña ng−êi tiªu dïng th× ®èi víi mét lo¹i n«ng s¶n phÈm cô thÓ vµ ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh, l−îng cÇu l¹i phô thuéc mét phÇn vµo thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng víi lo¹i n«ng s¶n ®ã. ThÞ hiÕu tiªu dïng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh hay møc thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng [13]. NÕu gi¶ ®Þnh cho r»ng c¸c yÕu tè vÒ xA héi, phong tôc tËp qu¸n vµ gi¸ c¶ lo¹i n«ng s¶n hµng hãa thay thÕ lµ æn ®Þnh ®Ó xem xÐt thÞ hiÕu nµy ë c¸c møc thu nhËp kh¸c nhau cho thÊy thÞ hiÕu tiªu dïng n«ng s¶n thay ®æi khi møc thu nhËp cña xA héi t¨ng lªn [13]. 2.1.1 CÇu tiªu dïng Nhu cÇu (hay cßn gäi lµ cÇu) lµ mét ph¹m trï dïng ®Ó m« pháng hµnh vi cña ng−êi mua vµ ng−êi mua tiÒm tµng ®èi víi mét mÆt hµng nµo ®ã [16]. Do vËy nhu cÇu cã thÓ lµ −íc muèn cña ng−êi tiªu dïng nãi chung, lµ nhu cÇu tù nhiªn hay nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. CÇu lµ sè l−îng hµng hãa hay dÞch vô mµ ng−êi mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 5 sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh [22]. Nh− vËy khi nãi ®Õn cÇu chóng ta ph¶i hiÓu hai yÕu tè c¬ b¶n lµ kh¶ n¨ng mua vµ ý muèn s½n sµng mua hµng hãa hoÆc dÞch vô cô thÓ ®ã. CÇu vÒ n«ng s¶n lµ sè l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ mµ ng−êi mua muèn mua ë møc gi¸ chÊp nhËn ®−îc [25]. Nhu cÇu vÒ n«ng s¶n hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng lµ tæng nhu cÇu cña tÊt c¶ ng−êi mua vÒ n«ng s¶n hµng ho¸ ®ã trªn thÞ tr−êng ë møc gi¸ ®ã. Khi nãi ®Õn l−îng n«ng phÈm cÇu, cÇn ph¶i l−u ý hai ®iÓm c¬ b¶n sau: Mét lµ, l−îng n«ng phÈm mµ ng−êi mua muèn mua víi gi¸ x¸c ®Þnh; Hai lµ, nhu cÇu kh«ng ph¶i lµ sè l−îng cô thÓ mµ lµ sù m« t¶ toµn diÖn vÒ sè l−îng n«ng phÈm hµng ho¸ mµ ng−êi mua cã thÓ mua ë mçi møc gi¸ kh¸c nhau hoÆc ë tÊt c¶ c¸c møc gi¸ cã thÓ ®Æt ra [10]. CÇu kh¸c víi nhu cÇu, nhu cÇu lµ nh÷ng mong muèn, nguyÖn väng v« h¹n cña con ng−êi. Sù khan hiÕm lµm cho hÇu hÕt c¸c nhu cÇu kh«ng ®−îc tháa mAn. Ngoµi ra khi nãi ®Õn cÇu ®èi víi bÊt k× hµng hãa dÞch vô nµo chóng ta còng ph¶i l−u ý ®Õn bèi c¶nh kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ, v× r»ng nh©n tè nµy cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn cÇu [22]. Mét kh¸i niÖm quan träng n÷a lµ l−îng cÇu. L−îng cÇu lµ l−îng hµng hãa hoÆc dÞch vô mµ ng−êi mua s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng mua ë møc gi¸ ®A cho trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Nh− vËy, cÇu lµ toµn bé mèi quan hÖ gi÷a l−îng cÇu vµ gi¸ [22]. Thùc tÕ cho thÊy sè l−îng cÇu sÏ t¨ng nÕu gi¸ gi¶m vµ ng−îc l¹i, tøc lµ nÕu gi¸ t¨ng th× sè l−îng cÇu sÏ gi¶m (trong ®iÒu kiÖn c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng thay ®æi). Quy luËt nµy ®−îc ph¶n ¸nh ë ®−êng cÇu D (§å thÞ 1) L−îng cÇu thÞ tr−êng lµ tæng sè l−îng cÇu cña tõng kh¸ch hµng. Nhu cÇu cña thÞ tr−êng lµ mét danh s¸ch gi¸ c¶ vµ sè l−îng t−¬ng øng mµ ng−êi tiªu dïng s½n sµng mua vµ cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ë mçi møc gi¸ trong danh s¸ch, nÕu coi yÕu tè thu nhËp, gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ cã liªn quan, thÞ hiÕu vµ môc tiªu mua s¾m vÉn gi÷ nguyªn [21]. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 6 §å thÞ 1: §−êng cÇu vÒ n«ng s¶n 2.2 §Æc ®iÓm cña cÇu vµ tiªu dïng vÒ n«ng s¶n phÈm S¶n phÈm n«ng nghiÖp ®−îc tiªu dïng trùc tiÕp qua trao ®æi trªn thÞ tr−êng, mét phÇn ®−îc dïng lµm nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh chÕ biÕn vµ mét phÇn gi÷ l¹i phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau ë n«ng tr¹i. V× thÕ cÇu vÒ n«ng s¶n bao gåm cÇu tiªu dïng trùc tiÕp, cÇu cho c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ cÇu cho s¶n xuÊt [10]. Cầu vÒ n«ng s¶n cho tiªu dïng trùc tiÕp lµ nhu cÇu tiªu dïng cã tÝnh th−êng xuyªn, hµng ngµy. Nã phô thuéc nhiÒu vµo sù ph¸t triÓn d©n sè, møc thu nhËp, quan hÖ gi÷a n«ng s¶n hµng ho¸ víi s¶n phÈm tiªu dïng c«ng nghiÖp. CÇu vÒ n«ng s¶n cho chÕ biÕn phô thuéc nhiÒu vµo c«ng suÊt cña c¸c c¬ së chÕ biÕn. CÇu vÒ n«ng s¶n cho chÕ biÕn phô thuéc nhiÒu vµo quy m« s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ ¸p dông trong n«ng nghiÖp. V× thÕ ë tÇm vÜ m«, cÇu vÒ n«ng s¶n cÇn ph¶i ®−îc tÝnh ®ñ c¸c yÕu tè trªn. NhiÒu n«ng phÈm cã thÓ thay thÕ vµ bæ trî cho nhau. Sù thay ®æi vÒ cÇu cña s¶n phÈm nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn sù thay ®æi vÒ cÇu cña s¶n phÈm kh¸c. Do ®Êy, t¸c ®éng cã tÝnh d©y chuyÒn trong tiªu dïng n«ng s¶n lµ mét ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch marketting cña tõng doanh nghiÖp, n«ng tr¹i, 0 Gi¸ s¶n phÈm L−îng n«ng s¶n cÇu D Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 7 vïng vµ mçi quèc gia. Nhu cÇu tiªu dïng n«ng s¶n cã tÝnh th−êng xuyªn hµng ngµy, phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn d©n sè, møc thu nhËp, quan hÖ gi÷a n«ng s¶n hµng ho¸ víi s¶n phÈm tiªu dïng c«ng nghiÖp. Rau qu¶ t−¬i lµ nh÷ng s¶n phÈm cã thêi h¹n sö dông ng¾n, chÊt l−îng dÔ thay ®æi d−íi t¸c ®éng cña m«i tr−êng bªn ngoµi [10]. CÇu vÒ l−¬ng thùc, thùc phÈm cã xu h−íng co dAn Ýt bëi v× sù tiªu dïng cña con ng−êi lµ cã h¹n do ®Æc tÝnh sinh häc vÒ tiªu dïng quy ®Þnh. Khi thu nhËp cña con ng−êi t¨ng lªn, hä sÏ cã xu h−íng tiªu xµi thu nhËp cña m×nh vµo n«ng s¶n cã gi¸ trÞ h¬n hoÆc s¶n phÈm c«ng nghiÖp. Ng−îc l¹i, khi gi¸ n«ng phÈm gi¶m, sù tiªu dïng vÒ l−¬ng thùc, thùc phÈm còng kh«ng t¨ng lªn nhiÒu. Sù co dAn thÊp vÒ gi¸ chøng tá r»ng ng−êi tiªu dïng Ýt nh¹y c¶m ®Õn sù thay ®æi vÒ gi¸ n«ng s¶n. 2.3 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn cÇu CÇu vÒ mét n«ng s¶n hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp phô thuéc vµo gi¸ cña chÝnh s¶n phÈm ®ã, gi¸ cña s¶n phÈm kh¸c cã liªn quan, thÞ hiÕu, tËp qu¸n tiªu dïng vµ thu nhËp, c¸c nh©n tè nµy gåm: - Gi¸ cña s¶n phÈm hµng ho¸ ®ã: th−êng th× gi¸ cña s¶n phÈm hµng ho¸ ®ã cµng cao, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm ®ã cµng Ýt [10]. - Thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng: th−êng th× thu nhËp cµng cao ng−êi tiªu dïng cµng cã nhu cÇu tiªu dïng vÒ n«ng s¶n lín. ThÝ dô, khi cã thu nhËp cao, ng−êi tiªu dïng sÏ tiªu nhiÒu thøc ¨n ®éng vËt vµ qu¶ t−¬i h¬n. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®óng cho mäi s¶n phÈm n«ng nghiÖp bëi v× n«ng s¶n tuy rÊt cÇn thiÕt cho mäi ng−êi nh−ng nhu cÇu vÒ n«ng s¶n bÞ giíi h¹n bëi ®Æc tÝnh sinh häc vÒ tiªu dïng cña con ng−êi vµ ®Æc tÝnh n«ng s¶n. Do ®Êy, sù t¨ng lªn vÒ thu nhËp cã thÓ lµm gi¶m ®i nhu cÇu vÒ n«ng s¶n [10]. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 8 - Gi¸ cña c¸c n«ng s¶n hµng ho¸ cã liªn quan: trong mét sè tr−êng hîp, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm sÏ t¨ng lªn khi gi¸ cña hµng ho¸ kh¸c t¨ng lªn (c¸c hµng ho¸ nµy cã thÓ thay thÕ cho nhau). VÝ dô, nhu cÇu vÒ c¸ t¨ng khi gi¸ thÞt lîn t¨ng v× gi÷a thÞt lîn vµ c¸c lo¹i thùc phÈm kh¸c cã thÓ thay thÕ cho nhau. Trong tr−êng hîp kh¸c, nhu cÇu vÒ mét n«ng s¶n hµng ho¸ gi¶m ®i khi gi¸ cña mét n«ng s¶n hµng ho¸ kh¸c t¨ng lªn (c¸c hµng hãa nµy bæ trî cho nhau). - ThÞ hiÕu tËp qu¸n tiªu dïng vÒ n«ng s¶n hµng ho¸ ®ã cña ng−êi tiªu dïng hay céng ®ång ng−êi tiªu dïng. Mçi céng ®ång cã tiªu chuÈn vµ tËp qu¸n riªng vÒ ¨n uèng, tiªu dïng. V× thÕ, cÇu vÒ mét s¶n phÈm n«ng nghiÖp nµo ®ã rÊt kh¸c nhau tuú theo khÈu vÞ, tËp qu¸n tiªu dïng cña ng−êi tiªu dïng. - D©n sè hay sè l−îng ng−êi tiªu thô: gi¶ sö sè l−îng cÇu trung b×nh cña mäi ng−êi tiªu thô øng víi mçi møc gi¸ lµ nh− nhau, sè l−îng ng−êi tiªu thô trªn thÞ tr−êng cµng lín th× ë mçi møc gi¸ sè l−îng cÇu cµng lín [5]. HAy so s¸nh cÇu cña Trung Quèc vµ cÇu cña ViÖt Nam ®èi víi g¹o. Trung Quèc lµ mét n−íc lín víi d©n sè h¬n 1 tû ng−êi, ViÖt Nam lµ mét n−íc cã d©n sè nhá h¬n víi h¬n 80 triÖu ng−êi. Râ rµng lµ ë mçi møc gi¸ l−îng cÇu ®èi víi g¹o ë Trung Quèc sÏ lín h¬n nhiÒu so víi l−îng cÇu g¹o ë ViÖt Nam. Cho dï thÞ hiÕu, thu nhËp vµ c¸c yÕu tè kh¸c lµ nh− nhau ®iÒu nµy vÉn sÏ ®óng, ®¬n gi¶n v× Trung Quèc cã qu¸ nhiÒu ng−êi tiªu dïng trong thÞ tr−êng g¹o. - C¸c kú väng: cÇu ®èi víi hµng hãa hoÆc dÞch vô sÏ thay ®æi phô thuéc vµo c¸c kú väng (sù mong ®îi) cña ng−êi tiªu dïng. NÕu ng−êi tiªu dïng hy väng r»ng gi¸ c¶ cña hµng hãa nµo ®ã sÏ gi¶m xuèng trong t−¬ng lai th× cÇu hiÖn t¹i ®èi víi hµng hãa cña hä sÏ gi¶m xuèng hoÆc ng−îc l¹i… C¸c kú väng còng cã thÓ vÒ thu nhËp, vÒ thÞ hiÕu, vÒ sè l−îng ng−êi tiªu dïng… ®Òu t¸c ®éng ®Õn cÇu ®èi víi hµng hãa. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 9 CÇu vÒ rau qu¶ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nh− cÇu cña mäi hµng hãa n«ng s¶n lµ chÞu sù t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè nh−: d©n sè, thu nhËp ng−êi tiªu dïng, gi¸ c¶, phong tôc tËp qu¸n, thÞ hiÕu,… ngoµi ra nã cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n kh¸c ®ã lµ [15]: - CÇu vÒ rau qu¶ chÞu ¶nh h−ëng lín bëi thãi quen tiªu dïng, viÖc tiªu dïng phô thuéc rÊt lín vµo khÈu vÞ cña ng−êi tiªu dïng, ®Æc ®iÓm nµy rÊt quan träng trong viÖc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh nhu cÇu kh¸c nhau ë mçi khu vùc. - ChÊt l−îng vµ vÖ sinh dÞch tÔ cã t¸c ®éng rÊt lín tíi nhu cÇu tiªu thô bëi mÆt hµng rau qu¶ cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi søc kháe vµ chÕ ®é dinh d−ìng cña ng−êi tiªu dïng. - CÇu vÒ rau qu¶ cã kh¶ n¨ng thay thÕ cao, khi gi¸ mét mÆt hµng rau qu¶ nµo t¨ng lªn th× ng−êi tiªu dïng cã thÓ chuyÓn sang mua mÆt hµng rau qu¶ kh¸c cã gi¸ rÎ h¬n. * C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i. - YÕu tè chÊt l−îng cña v¶i qu¶: bao gåm mïi vÞ, mÇu s¾c, hét to hoÆc nhá, ngät hay chua… ®©y lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc mua v¶i cña ng−êi tiªu dïng. - YÕu tè mïa vô: do c©y v¶i cã tÝnh mïa vô rÊt cao, mµ thêi gian thu ho¹ch chØ kÐo dµi cã h¬n 1 th¸ng trong n¨m (®Êy lµ kÓ c¶ thêi gian r¶i vô) nªn tÝnh mïa vô còng rÊt quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn nhu cÇu tiªu dïng v¶i qu¶ cña ng−êi d©n, vµo thêi gian ®Çu vô vµ cuèi vô gi¸ bao giê còng cao h¬n thêi gian gi÷a vô. - YÕu tè gi¸ c¶: ®©y lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i còng nh− l−îng tiªu dïng, bëi ng−êi tiªu dïng bao giê còng cã mong muèn mua víi gi¸ rÎ, cßn ng−êi b¸n th× l¹i muèn b¸n víi gi¸ cao. - YÕu tè thu nhËp: ®©y còng lµ yÕu tè quan träng ®Õn viÖc tiªu dïng n«ng s¶n hµng hãa nãi chung vµ v¶i qu¶ nãi riªng. Khi thu nhËp cao th× hä l¹i cã Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 10 nhu cÇu tiªu dïng nh÷ng s¶n phÈm chÊt l−îng, mÉu mA ®Ñp, nÕu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i th× hä sÏ cã xu h−íng dïng v¶i qu¶ vµo lóc ®Çu vô vµ cuèi vô nhiÒu h¬n lµ lóc gi÷a vô (chÝnh vô v¶i lµ gi÷a th¸ng 6 thêi tiÕt lóc nµy lµ nãng). - YÕu tè tiÕp thÞ qu¶ng c¸o: ®©y lµ chØ lµ yÕu tè t©m lý nh−ng rÊt quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc tiªu dïng mét lo¹i hµng hãa nµy mµ kh«ng tiªu dïng lo¹i hµng hãa kh¸c. Lµ yÕu tè t©m lý nªn chØ cÇn cã mét chót kh«ng chÝnh x¸c hay nãi ®óng h¬n lµ nh÷ng th«ng tin sai lÇm lµ sÏ ¶nh h−ëng ®Õn nhu cÇu tiªu dïng s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr−êng. VÝ dô nh− tr−êng hîp c©y v¶i vµi n¨m tr−íc ®©y, trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nãi vÒ tr−êng hîp ¨n v¶i qu¶ t−¬i bÞ viªm nAo NhËt B¶n dÉn ®Õn ng−êi tiªu dïng rÊt e ng¹i khi dïng v¶i qu¶ t−¬i cho con em hä. - YÕu tè thãi quen tiªu dïng: viÖc tiªu dïng phô thuéc rÊt lín vµo khÈu vÞ cña ng−êi tiªu dïng, ®Æc ®iÓm nµy rÊt quan träng trong viÖc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh nhu cÇu kh¸c nhau ë mçi khu vùc. - YÕu tè chÊt l−îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm: t¸c ®éng rÊt lín tíi nhu cÇu tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i bëi nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi søc kháe vµ chÕ ®é dinh d−ìng cña ng−êi tiªu dïng. - CÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i cã kh¶ n¨ng thay thÕ cao, khi gi¸ t¨ng lªn th× ng−êi tiªu dïng cã thÓ chuyÓn sang mua mÆt hµng qu¶ kh¸c. Tãm l¹i cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i, nh−ng trªn ®©y chØ nªu lªn mét sè yÕu tè ®Ó chóng ta cïng nhau nghiªn cøu vµ th¶o luËn kü h¬n ë phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy. 2.4 §é co d·n cña cÇu vÒ n«ng s¶n Nh− trªn chóng ta ®A ph©n tÝch biÕn ®éng cña cÇu lµ do gi¸ c¶, thÞ hiÕu vµ thu nhËp biÕn ®æi g©y nªn. Nh−ng quan träng lµ ph¶i xem l−îng cÇu biÕn ®æi bao nhiªu khi mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh thay ®æi. Nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ng−êi tiªu dïng nªn mua mçi lo¹i n«ng s¶n bao nhiªu víi møc gi¸ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 11 kh¸c nhau lµ quan träng nhÊt. Trong tr−êng hîp nµy, ta nªn chän mét lo¹i th−íc ®o møc ph¶n øng tr−íc sù kÝch thÝch cña thÞ tr−êng, mét chØ sè kh«ng lÖ thuéc vµo c¸c ®¬n vÞ ®o cña nh÷ng biÕn sè t−¬ng øng. Th−íc ®o ®ã gäi lµ ®é co dAn vµ khi ph©n tÝch nhu cÇu, ta cã thÓ dïng nã biÓu thÞ bÊt kú biÕn sè cã nghÜa nµo cã thÓ lµm nhu cÇu biÕn ®éng. §é co dAn bao gåm cã: ®é co dAn cña chÝnh mÆt hµng ®ã (sù nh¹y bÐn cña cÇu ®èi víi gi¸ c¶), ®é co dAn chÐo cña cÇu vµ ®é co dAn cña cÇu ®èi víi thu nhËp [10]. * Sù nh¹y bÐn cña cÇu ®èi víi gi¸ c¶. Nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ng−êi nªn mua mçi lo¹i n«ng s¶n bao nhiªu víi c¸c møc gi¸ kh¸c nhau lµ rÊt quan träng. Khi gi¸ cña n«ng s¶n thay ®æi, ng−êi tiªu dïng cã nh÷ng øng xö phï hîp víi sù thay ®æi ®ã. Th−íc ®o sù thay ®æi vÒ nhu cÇu n«ng s¶n cña ng−êi tiªu dïng víi sù thay ®æi vÒ gi¸ cña n«ng s¶n ®ã lµ ®é co dAn vÒ cÇu. §é co dn vÒ cÇu (Ep) lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a sù thay ®æi vÒ n«ng s¶n phÈm cÇu so víi sù thay ®æi phÇn tr¨m vÒ gi¸ cña n«ng s¶n hµng ho¸ ®ã. V× n«ng s¶n phÈm cÇu tû lÖ nghÞch víi gi¸ s¶n phÈm ®ã nªn ®é co dAn cña cÇu theo gi¸ mang gi¸ trÞ ©m, nã ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tr−ît däc theo ®−êng cÇu. PhÇn tr¨m thay ®æi l−îng cÇu s¶n phÈm X ∆Q/Q Ep = = PhÇn tr¨m thay ®æi vÒ gi¸ s¶n phÈm P ∆P/P Trong ®ã: Ep: §é co dAn vÒ cÇu Q: l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ cÇu P: Gi¸ cña n«ng s¶n hµng ho¸ ®ã ∆Q/Q: Møc thay ®æi vÒ l−îng cÇu n«ng s¶n ∆P/P: Møc thay ®æi vÒ gi¸ n«ng s¶n. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 12 BiÓu 1: Lo¹i co dAn øng víi c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau vÒ ®é co dAn Lo¹i co dAn Gi¸ trÞ cña Ep ý nghÜa 1. Hoµn toµn kh«ng co dAn Ep = 0 Sù thay ®æi cña gi¸ v¶i qu¶ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn cÇu cña v¶i qu¶ 2. Kh«ng co dAn t−¬ng ®èi 0< Ep <1 Sù t¨ng lªn vÒ l−îng cÇu v¶i qu¶ nhá h¬n so víi sù gi¶m vÒ gi¸ 3. Co dAn mét ®¬n vÞ Ep =1 Khi mµ sù thay ®æi vÒ cÇu v¶i qu¶ ®óng b»ng víi sù thay ®æi vÒ gi¸ s¶n phÈm 4. Co dAn t−¬ng ®èi 1< E< ∞ Sù thay ®æi vÒ l−îng cÇu v¶i qu¶ lín h¬n sù thay ®æi vÒ gi¸ 5. Hoµn toµn co dAn E = ∞ Gi¸ s¶n phÈm kh«ng ®æi mµ l−îng s¶n phÈm cÇu vÉn thay ®æi Nguån sè liÖu: [10] C¸c lo¹i co dAn trªn ®−îc thÓ hiÖn ë c¸c ®−êng cong a, b, c, d vµ e trong._. (§å thÞ 2) d−íi ®©y: h×nh a) Hoµn toµn kh«ng co dAn h×nh b) Kh«ng co dAn h×nh c) Hoµn toµn co dAn h×nh d) Co dAn (1< E< ∞ ) h×nh e) Co dAn 1 ®¬n vÞ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 13 vÞ a) bbbb b) c) d) e) Q2 Q2 Q1 Gi¸ Q1 Q2 P2 P1 Gi¸ P2 P1 Q1, Q2 Gi¸ P1, P2 Q2 Q1 S¶n phÈm Gi¸ P2 P1 S¶n phÈm Q2 Q1 S¶n phÈm S¶n phÈm Gi¸ P2 P1 D Q2 Q1 S¶n phÈm §å thÞ 2: C¸c ®−êng cÇu øng víi tõng lo¹i ®é co dAn kh¸c nhau Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 14 §é co dAn vÒ cÇu kh«ng nh÷ng chØ cho ta th−íc ®o sù tiªu dïng hµng ho¸ khi gi¸ thay ®æi, mµ nã cßn gióp cho ng−êi tiªu dïng quyÕt ®Þnh vÒ tæng møc chi tiªu. Tæng doanh thu lµ tÝch sè cña gi¸ vµ l−îng hµng ®A mua. Khi h¹ gi¸ ®i, l−îng hµng b¸n ra sÏ t¨ng lªn. NÕu nhu cÇu kh«ng co dAn, sù biÕn ®æi cña gi¸ sÏ lµm cho l−îng hµng tiªu thô cã tû lÖ phÇn tr¨m thay ®æi Ýt h¬n. Do ®ã, khi gi¸ hµng h¹ xuèng th× tæng chi tiªu sÏ tôt xuèng vµ khi gi¸ hµng t¨ng lªn th× tæng chi tiªu sÏ t¨ng. MÆt kh¸c, nÕu nhu cÇu co dAn, sù biÕn ®æi gi¸ sÏ lµm cho l−îng hµng tiªu thô cã tû lÖ phÇn tr¨m thay ®æi lín h¬n, trong tr−êng hîp nµy khi gi¸ h¹ th× tæng chi tiªu t¨ng vµ khi gi¸ lªn th× tæng chi tiªu gi¶m. * §é co d;n chÐo cña cÇu vÒ n«ng s¶n Trong n«ng nghiÖp c¸c s¶n phÈm cã quan hÖ víi nhau ë 3 tr−êng hîp: bæ trî, thay thÕ vµ trung lËp. CÇu vÒ c¸c n«ng s¶n ®−îc gäi lµ bæ trî: khi nhu cÇu vÒ s¶n phÈm nµy t¨ng kÐo theo sù t¨ng vÒ nhu cÇu s¶n phÈm kia CÇu vÒ c¸c n«ng s¶n ®−îc gäi lµ thay thÕ: khi t¨ng cÇu cña s¶n phÈm nµy kÐo theo gi¶m cÇu vÒ s¶n phÈm kia. CÇu cña c¸c n«ng phÈm ®−îc coi lµ trung lËp: khi cã sù thay ®æi vÒ cÇu cña s¶n phÈm nµy kh«ng ¶nh h−ëng g× ®Õn cÇu cña s¶n phÈm kia. §é co dAn chÐo cña cÇu (Ec) lµ phÇn tr¨m thay ®æi sè l−îng cÇu vÒ s¶n phÈm X so víi phÇn tr¨m thay ®æi vÒ gi¸ cña s¶n phÈm Y. PhÇn tr¨m thay ®æi l−îng cÇu s¶n phÈm X Ec = PhÇn tr¨m thay ®æi vÒ gi¸ s¶n phÈm Y DÊu cña Ec lµ ©m hay d−¬ng sÏ cho ta biÕt hai s¶n phÈm X vµ Y cã quan hÖ thay thÕ hay bæ trî. NÕu X vµ Y cã quan hÖ thay thÕ cho nhau mét c¸ch hoµn h¶o th× sù t¨ng nhá vÒ gi¸ cña Y còng lµm cho cÇu vÒ Y gi¶m xuèng tíi 0. Trong tr−êng hîp nµy ®é co dAn chÐo cña cÇu lµ v« cïng. Ng−îc l¹i, hai s¶n phÈm X vµ Y kh«ng thay thÕ ®−îc cho nhau th× ®é co dAn chÐo cña Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 15 chóng b»ng 0. V× thÕ, tuú theo b¶n chÊt vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c s¶n phÈm mµ ®é co dAn cña chóng giao ®éng tõ v« cïng ®Õn 0. Trong tr−êng hîp hai s¶n phÈm lµ bæ trî cho nhau, ®é co dAn chÐo mang gi¸ trÞ ©m. Sù t¨ng lªn vÒ gi¸ cña s¶n phÈm Y sÏ kh«ng chØ lµm gi¶m l−îng cÇu vÒ n«ng s¶n phÈm Y mµ cßn lµm gi¶m l−îng cÇu cña n«ng s¶n phÈm X. * §é co d;n cña cÇu ®èi víi thu nhËp. §é co dAn cña cÇu ®èi víi thu nhËp ph¶n ¸nh khi thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng thay ®æi còng kÐo theo sù thay ®æi cña l−îng n«ng s¶n cÇu. PhÇn tr¨m thay ®æi l−îng s¶n phÈm cÇu Ei = PhÇn tr¨m thay ®æi vÒ thu nhËp Ei th−êng mang gi¸ trÞ d−¬ng, nã chØ mang gi¸ trÞ ©m trong tr−êng hîp lµ s¶n phÈm ®ã Ýt cã gi¸ trÞ cao nh− g¹o, khoai, s¾n...V× hÇu hÕt n«ng phÈm ®Òu thuéc lo¹i s¶n phÈm nµy, nªn ®é co dAn cña cÇu ®èi víi thu nhËp cã gi¸ trÞ ©m ®ãng mét vai trß quan träng trong ®Þnh gi¸ n«ng phÈm. Tãm l¹i: Gi¸ c¶ cña s¶n phÈm hµng hãa, thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng vµ hµng hãa liªn quan lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh chñ yÕu ®Õn cÇu tiªu dïng n«ng s¶n hµng hãa. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ thêi gian còng nh− kinh phÝ nªn ®Ò tµi chØ nghiªn cøu cÇu v¶i qu¶ t−¬i theo thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng ë Hµ Néi. 2.5 T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô v¶i qu¶ ë ViÖt Nam 2.5.1 §Æc ®iÓm vÒ c©y v¶i qu¶ vµ qu¶ v¶i t−¬i a. §Æc ®iÓm vÒ c©y v¶i qu¶ C©y v¶i, cßn gäi lµ LÖ Chi, lµ lo¹i duy nhÊt trong chi thuéc hä Bå Hßn. Nã lµ lo¹i c©y ¨n qu¶ th©n gç vïng nhiÖt ®íi, cã nguån gèc ë miÒn nam Trung Quèc, t¹i ®ã ng−êi ta gäi nã lµ BÝnh ©m, kÐo dµi vÒ phÝa nam tíi Indonesia vµ vÒ phÝa ®«ng tíi Philippin, t¹i ®©y ng−êi ta gäi nã lµ alupag [20]. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 16 Theo c¸c tµi liÖu th− tÞch cò ë ViÖt Nam, c©y v¶i ®A ®−îc trång c¸ch ®©y 2000 n¨m [20].Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra c©y ¨n qu¶ ë rõng ë mét sè tØnh miÒn Trung vµ miÒn B¾c, c¸c t¸c gi¶ gÆp c©y v¶i rõng lµ c©y v¶i d¹i. RÊt cã thÓ miÒn B¾c ViÖt Nam cïng lµ quª h−¬ng cña mét sè gièng v¶i mµ tr−íc ®©y c¸c nhµ nghiªn cøu thùc vËt häc ch−a biÕt ®Õn [23]. ë ViÖt Nam, c¸c vïng tõ vÜ ®é 18-19 trë ra phÝa B¾c (tõ Hµ tÜnh trë ra) ®Òu cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thÝch hîp cho c©y v¶i sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn vµ tèt. §iÒu nµy cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh bëi mét sè t¸c gi¶ kh¸c còng cho r»ng “ Thêi Ph¸p thuéc, c©y v¶i vÉn th−êng gÆp ë c¸c khu rõng tØnh VÜnh Phóc, gièng hÖt nh− v¶i tr¾ng chØ kh¸c qu¶ nhá, mói máng vµ vÞ h¬i chua, do kh«ng ®−îc ch¨m sãc chän gièng [20]. b. §Æc ®iÓm cña qu¶ v¶i t−¬i Qu¶ v¶i t−¬i lµ lo¹i qu¶ h¹ch, h×nh cÇu hoÆc h¬i thu«n, dµi 3-4 cm vµ ®−êng kÝnh 3 cm. Líp vá ngoµi mµu ®á, cÊu tróc sÇn sïi kh«ng ¨n ®−îc nh−ng dÔ dµng bãc ®−îc. Bªn trong lµ líp cïi thÞt mµu tr¾ng mê, ngät vµ giµu vitamin C, víi kÕt cÊu t−¬ng tù nh− qu¶ nho. T¹i trung t©m lµ mét h¹t mÇu n©u, dµi 2cm vµ ®−êng kÝnh cì 1-1,5 cm. H¹t v¶i t−¬ng tù nh− h¹t qu¶ DÎ ngùa, cã ®éc tÝnh nhÑ vµ kh«ng nªn ¨n. Qu¶ chÝn vµo giai ®o¹n tõ th¸ng 6 (c¸c vïng gÇn xÝch ®¹o) ®Õn th¸ng 10 (c¸c vïng xa xÝch ®¹o), vµo kho¶ng 100 ngµy sau khi ra hoa [14]. Qu¶ v¶i khi chÝn cã mÇu ®á ®Ñp, cïi tr¾ng mäng n−íc, bãng tr¾ng cã mïi th¬m hÊp dÉn. Thµnh phÇn ho¸ häc cña cïi v¶i: 77 – 80% n−íc, 12,6 – 16,7% ®−êng, ngoµi ra cßn 0,7% protein, 0,3% lipit, 0,7% CHO, vitamin B1 vµ C. Thêi gian thu ho¹ch v¶i tõ gi÷a th¸ng 6 vµ th¸ng 7. Qu¶ v¶i h« hÊp rÊt m¹nh, mËt ®é tÕ bµo vi sinh vËt g©y h¹i trªn vá qu¶ tõ 9,1.103 –3,2.104 tÕ bµo/gam, trong cïi lµ 2,6.103 - 1,3.104 tÕ bµo/gam, trong ®ã ®a sè lµ nÊm Fusarium, Penicillium vµ Aspergillus. §©y lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y thèi háng qu¶ sau nµy [12]. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 17 Theo §«ng y, h¹t v¶i th¸i máng ph¬i hay sÊy kh« ®−îc dïng lµm thuèc, h¹t v¶i cã vÞ ngät ch¸t, tÝnh «n, cã t¸c dông t¸n hµn, ch÷a tiªu ch¶y ë trÎ em. PhÇn mói v¶i, còng lµ mét vÞ thuèc trong ®«ng y, vÞ ngät chua, tÝnh b×nh, cã t¸c dông d−ìng huyÕt, lµm hÕt phiÒn kh¸t, ch÷a nh÷ng bÖnh môn nhät víi liÒu 10 - 16g mói kh« [2]. Ng−êi Qu¶ng §«ng l¹i cho r»ng ¨n mét qu¶ v¶i b»ng gi÷ 3 ngän ®uèc trong ng−êi (nhÊt ®¹m lÖ chi tam b¶ ho¶). §iÒu nµy muèn nãi ®Õn thuéc tÝnh d−¬ng (nãng) cña lo¹i qu¶ nµy. ¡n qu¸ nhiÒu v¶i lµm kh« m«i vµ cã thÓ g©y ch¶y m¸u cam ë mét sè ng−êi, còng cã thÓ g©y ra môn nhät hoÆc loÐt miÖng. Ng−îc l¹i, lo¹i qu¶ tõ c©y cã quan hÖ hä hµng lµ nhAn l¹i ®−îc coi lµ cã c¸c tÝnh chÊt bæ d−ìng. 2.5.2 Sù ph¸t triÓn vÒ c©y v¶i ë ViÖt Nam C©y v¶i cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c tØnh cña miÒn B¾c ViÖt Nam. Mét sè vïng trång v¶i chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång, Trung Du miÒn nói B¾c Bé vµ mét phÇn khu 4 cò. Nh÷ng n¬i trång nhiÒu v¶i tËp trung ®ã lµ Thanh Hµ (H¶i D−¬ng), §«ng TriÒu (Qu¶ng Ninh), Thanh Oai, Quèc Oai (Hµ T©y), Phó Hé (Phó Thä). C¸c gièng v¶i ®−îc trång nhiÒu lµ v¶i thiÒu Thanh Hµ, Phó Hé, QuÕ VÞ, Hoµi Chi [26]. Sù ph¸t triÓn m¹nh cña c©y v¶i kÓ tõ khi cã NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VI cña Ban chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (1986) ®A më ra h−íng míi cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng b−íc sang giai ®o¹n míi cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn. §Æc biÖt, NghÞ quyÕt 10/CT Bé ChÝnh trÞ ra ®êi (th¸ng 4/1988) ®A ®−îc ®¸nh gi¸ nh− mét kh¸m ph¸ cã tÝnh quyÕt ®Þnh vµ ®A nhanh chãng trë thµnh ®éng lùc to lín trong s¶n xuÊt, ®êi sèng kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Thµnh c«ng lín ®¹t ®−îc tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m qua lµ sù ®æi míi cã hiÖu qu¶ tõ mét nÒn n«ng nghiÖp thuÇn n«ng, tù tóc sang nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña tiªu dïng trong n−íc vµ phôc vô xuÊt khÈu trªn c¬ së khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c lîi thÕ tiÒm n¨ng ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 18 trong c¶ n−íc. Gãp phÇn vµo thµnh c«ng nµy kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, mét sè ch−¬ng tr×nh kinh tÕ - xA héi (ch−¬ng tr×nh 327, 161, 135,…) vµ phong trµo trång c©y ¨n qu¶ (CAQ) ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong c¶ n−íc. Mét trong nh÷ng c©y trång chñ lùc cña c¸c ch−¬ng tr×nh 327, 161, 135,… còng nh− phong trµo trång CAQ ®ã lµ c©y v¶i. C©y v¶i ®A ®−îc nh©n réng kh«ng chØ ë c¸c v−ên gia ®×nh, trång ë ch©n ®Êt chuyÓn ®æi tõ ruéng 1 vô lóa bÊp bªnh ë ®ång b»ng (Thanh Hµ, Tø Kú-H¶i D−¬ng) mµ cßn ®−îc ®−a lªn c¸c vïng b¸n s¬n ®Þa nh− ChÝ Linh (H¶i D−¬ng), §«ng TriÒu (Qu¶ng Ninh) vµ c¶ c¸c v−ên ®åi, gß thuéc B¾c Giang, Th¸i Nguyªn, Hoµ B×nh,… Mét sè vïng ®A trång v¶i theo m« h×nh trang tr¹i nh− Lôc Ng¹n - B¾c Giang, Th¸i Nguyªn, §«ng TriÒu - Qu¶ng Ninh. Giai ®o¹n trång v¶i m¹nh nhÊt tõ 1992 - 1996. Mét vµi sè liÖu sau ph¶n ¸nh diÖn tÝch v¶i cña mét sè ®Þa ph−¬ng nh− Hoµ B×nh (1996) ®A trång ®−îc 1.662 ha; Lôc Ng¹n -B¾c Giang (1998) ®¹t 7.092 ha vµ Th¸i Nguyªn (1998) ®¹t 3.640 ha [26]. §ång thêi víi sù gia t¨ng vÒ diÖn tÝch trång v¶i th× diÖn tÝch v¶i cho thu ho¹ch còng gia t¨ng nªn s¶n l−îng v¶i ngµy cµng lín. MÆt kh¸c gièng v¶i ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt còng ®a d¹ng h¬n: ngoµi gièng v¶i chñ lùc lµ v¶i thiÒu Thanh Hµ, lai Thanh Hµ, v¶i U Hång, U Th©m… c¸c gièng nµy cã nguån gèc tõ c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau vµ cã thêi gian chÝn kh¸c nhau t¹o nªn thêi vô thu ho¹ch v¶i kÐo dµi tíi 50 ®Õn 60 ngµy (tr−íc ®©y thêi vô thu ho¹ch v¶i trong kho¶ng 25 ®Õn 30 ngµy) [26]. ë ViÖt Nam, ngoµi s¶n phÈm chÝnh cña c©y v¶i lµ qu¶ t−¬i cßn thu s¶n phÈm phô nh− cµnh chiÕt1 (tr−íc n¨m 1997), cµnh ghÐp2 (b¾t ®Çu tõ n¨m 1997) vµ tËn thu mËt ong tõ c¸c v−ên v¶i. Thu nhËp mang l¹i tõ s¶n phÈm phô rÊt cã ý nghÜa ®èi víi ng−êi trång v¶i, ®Æc biÖt giai ®o¹n 1990-1999, c¸c hé gia ®×nh cã nh÷ng c©y v¶i chÊt l−îng tèt ®A chiÕt cµnh, c¾t cµnh ®Ó b¸n gièng 1 Nh©n gièng b»ng c¸ch chiÕt cµnh, cµnh gièng sö dông trång hoÆc b¸n víi gi¸ 5.000 – 30.000 ®/cµnh tuú theo thêi ®iÓm vµ chÊt l−îng cµnh. 2 Dïng cµnh v¶i ®Ó lÊy m¾t ghÐp nh©n gièng, gi¸ 1 cµnh lµ 1.500 – 3.000 ®/cµnh dµi 30 - 50 cm. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 19 vµ cµnh ghÐp nh©n gièng, nh÷ng hé cã nu«i ong mËt ®A cung cÊp mËt chÊt l−îng cao cho thÞ tr−êng. VÝ dô, t¹i Thanh Hµ - H¶i D−¬ng, nh÷ng hé cã c©y v¶i trong ®é tuæi 10-15 tuæi th× cø thu 100.000 ®ång b¸n v¶i qu¶ th× còng thu ®−îc 20.000 - 25.000 ®ång tiÒn b¸n s¶n phÈm phô nh− cµnh chiÕt, cµnh ghÐp… MÆt kh¸c, ng−êi trång v¶i cßn tËn dông diÖn tÝch ®Êt trèng khi c©y v¶i ch−a giao t¸n hoÆc d−íi t¸n v¶i ®Ó trång c¸c lo¹i c©y ng¾n ngµy nh− c¸c lo¹i ®Ëu, rau c¸c lo¹i, ít, chanh, ®u ®ñ… cung cÊp thùc phÈm cÇn thiÕt cho gia ®×nh vµ gia t¨ng thu nhËp khi c©y v¶i ch−a cho n¨ng suÊt æn ®Þnh. Thu nhËp tõ phÇn nµy thËt sù cã ý nghÜa vµo nh÷ng n¨m v¶i bÞ mÊt mïa [9]. ThÞ tr−êng tiªu thô v¶i qu¶ cña ViÖt Nam: Tr−íc ®©y c¬ quan ®øng ®Çu chØ ®¹o s¶n xuÊt, l−u th«ng ph©n phèi lµ Tæng C«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, tiªu thô c¸c lo¹i qu¶ nãi chung vµ v¶i qu¶ nãi riªng chñ yÕu lµ do c¸c t− nh©n tù liªn kÕt l¹i víi nhau hÕt søc chÆt chÏ trªn ph¹m vi réng lín thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng tõ kh©u thu gom, vËn chuyÓn ®−êng dµi, ph©n phèi (b¸n bu«n, b¸n lÎ) tá ra rÊt hiÖu qu¶. Nhê cã ho¹t ®éng cña hÖ thèng t− nh©n nµy mµ s¶n phÈm sau khi thu ho¹ch v¶i ®−îc tiªu thô t¹i thÞ tr−êng trong n−íc d−íi d¹ng t−¬i ë c¸c thµnh phè, c¸c khu d©n c− ®«ng ®óc, c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn trªn toµn quèc vµ ®A xuÊt khÈu s¶n phÈm ë d¹ng t−¬i vµ chÕ biÕn sang mét sè n−íc nh− Trung Quèc, Hång K«ng, mét sè n−íc kh¸c trong khèi §«ng Nam ¸ vµ mét sè n−íc thuéc ch©u ©u. §¸nh gi¸ chung, tû lÖ v¶i qu¶ tiªu dïng néi ®Þa lín, −íc kho¶ng 70 -75%, phÇn xuÊt khÈu chiÕm tû lÖ nhá (25 - 30%) [9]. Tãm l¹i, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y v¶i ë ViÖt Nam nãi chung vµ miÒn B¾c nãi riªng rÊt lín vµ ®Æc biÖt khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng th× tiÒm n¨ng cµng ®−îc ph¸t huy, ch¼ng h¹n ng−êi s¶n xuÊt ®A n¨ng ®éng h¬n rÊt nhiÒu so víi giai ®o¹n tr−íc n¨m1986; hä ®A kÕt hîp víi nh÷ng th−¬ng gia gi¶i quyÕt ®Çu ra s¶n phÈm cho c©y v¶i rÊt tèt vµ thu nhËp tõ c©y v¶i ®A c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ cña nh÷ng ng−êi trång v¶i, c¬ së h¹ tÇng thuéc nh÷ng vïng trång v¶i nãi riªng, ®êi sèng cña tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n tham gia vµo Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 20 ngµnh hµng v¶i ®A ®−îc n©ng lªn nãi chung. Tuy nhiªn, trong vµi n¨m gÇn ®©y, gi¸ v¶i h¹ dÇn, khiÕn cho viÖc ®Çu t− cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ n¨m 2004 khi s¶n l−îng v¶i ®¹t lín nhÊt tõ tr−íc tíi nay dÉn ®Õn gi¸ v¶i thÊp ch−a tõng thÊy ¶nh h−ëng ®Õn thu nhËp cña c¸c ®èi t−îng tham gia vµo ngµnh hµng v¶i. Ng−êi chÞu thiÖt thßi tr−íc tiªn vµ nhiÒu nhÊt lµ ng−êi s¶n xuÊt mÆc dï hä vÉn ph¶i chi phÝ cho viÖc ch¨m sãc, thu ho¹ch cao h¬n do s¶n l−îng gia t¨ng. VËy lµm sao ®Ó cho ng−êi d©n trång v¶i ®−îc mïa nh−ng vÉn ®−îc gi¸ ®©y míi lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i quan t©m. 2.5.3 C¬ cÊu gièng v¶i ë ViÖt Nam Cã kh¸ nhiÒu gièng v¶i ®−îc trång ë ViÖt Nam, ®Õn nay tæng kÕt l¹i ®A cã tíi h¬n 20 gièng v¶i ®A ®−îc trång tõ vÜ ®é 18-19 trë ra phÝa b¾c. Tuy nhiªn, chØ cã mét sè gièng ®−îc trång phæ biÕn ®ã lµ [8]: - Gièng v¶i Thanh Hµ chÝnh vô: qu¶ nhá 50-60 qu¶/kg, qu¶ sai, n¨ng suÊt cao, ®é ngät kh¸ ®Ëm ®Æc, ®−îc thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc −a chuéng. Tuy nhiªn gièng nµy l¹i cã thêi gian chÝn rÊt ng¾n, chØ tËp trung trong vßng 20 ngµy (kho¶ng tõ 10/6 ®Õn 30/6). - Gièng U Hång: gièng nµy cã thêi gian chÝn dµi tõ ngµy 5 th¸ng 5 ®Õn 10 th¸ng 6. Gièng nµy qu¶ vµ h¹t to kho¶ng 40-50 qu¶/kg. N¨ng suÊt thÊp chØ b»ng 2/3 n¨ng suÊt v¶i Thanh Hµ chÝnh vô. Song −u ®iÓm cña gièng nµy lµ chÝn sím, cã thÓ thu ho¹ch vµo lóc gi¸ b¸n cao. - Gièng v¶i lai Thanh Hµ: gièng nµy chÝn vµo trung tuÇn th¸ng 6. N¨ng suÊt thÊp chØ b»ng 2/3 n¨ng suÊt v¶i chÝnh vô. Song −u ®iÓm cña gièng nµy lµ qu¶ t−¬i ®−îc trong thêi gian dµi sau khi thu ho¹ch, nªn dÔ vËn chuyÓn ®i xa. - Gièng v¶i chua (Tu Hó): lµ gièng chÝn sím, thêi gian cho thu ho¹ch tõ ngµy 5 th¸ng 5 ®Õn 25 th¸ng 5, gièng nµy qu¶ vµ h¹t to kho¶ng 40-50 qu¶/kg. N¨ng suÊt thÊp chØ b»ng 2/3 n¨ng suÊt v¶i chÝnh vô. Song −u ®iÓm cña gièng nµy lµ chÝn sím nªn b¸n ®−îc gi¸ cao. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 21 BiÓu 2: C¬ cÊu diÖn tÝch gièng v¶i qu¶ chÝnh ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn §¬n vÞ:% B¾c Giang Th¸i Nguyªn Thanh Hµ 90,64 96,51 U Hång 4,88 1,03 Lai Thanh Hµ 1,30 1,42 C¸c gièng kh¸c 3,18 1,04 100,00 100,00 Nguån sè liÖu: [8] Qua biÓu 2 cho thÊy gièng v¶i Thanh Hµ chiÕm chñ yÕu trong c¬ cÊu gièng v¶i cña 2 tØnh B¾c Giang vµ Th¸i Nguyªn kho¶ng h¬n 90% ë B¾c Giang vµ 96% c¬ cÊu gièng v¶i cña Th¸i Nguyªn. C¸c gièng v¶i nh− U Hång, U Trøng, U Th©m… cã thêi gian chÝn th−êng sím h¬n gièng v¶i chÝnh vô nh−ng diÖn tÝch chiÕm ch−a ®Õn 10%. Do vËy, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu gièng v¶i lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó võa cã thÓ kÐo dµi thêi gian thu ho¹ch cña v¶i qu¶, l¹i cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. 2.5.4 DiÔn biÕn vÒ diÖn tÝch - s¶n l−îng v¶i qu¶ t−¬i cña ViÖt Nam DiÖn tÝch s¶n l−îng v¶i qu¶ t−¬i trong 3 n¨m trë l¹i ®©y t¨ng gi¶m thÊt th−êng (Phô lôc 1), tèc ®é t¨ng b×nh qu©n vÒ diÖn tÝch gieo trång ®¹t 1,01%, diÖn tÝch cho s¶n phÈm t¨ng 1,11%, n¨ng suÊt b×nh qu©n chØ ®¹t 0,93%, s¶n l−îng ®¹t 1,04% (BiÓu 3). Gièng v¶i §Þa ph−¬ng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 22 BiÓu 3: DiÔn biÕn vÒ diÖn tÝch, diÖn tÝch gieo trång, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng v¶i qu¶ mét sè n¨m cña ViÖt Nam N¨m §.vÞ tÝnh 2003 2004 2005 Tèc ®é t¨ng BQ 1. DT gieo trång ha 86712 111260 90200 1,01 2. DT cho s¶n phÈm ha 57172 82722 70900 1,11 3. N¨ng suÊt h¹/ha 27,8 50 24,3 0,93 4. S¶n l−îng tÊn 158893 413500 172000 1,04 Nguån sè liÖu: [17] DiÖn tÝch gieo trång v¶i qu¶ cña ViÖt Nam trong 3 n¨m trë l¹i ®©y t¨ng gi¶m thÊt th−êng, riªng n¨m 2004 diÖn tÝch t¨ng 28,30% so víi n¨m 2003, nh−ng ®Õn n¨m 2005 diÖn tÝch gieo trång l¹i gi¶m xuèng cßn 81,07% so víi n¨m 2004 (§å thÞ 3). 86712 111260 90200 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 2003 2004 2005 §å thÞ 3: DiÖn tÝch gieo trång v¶i qu¶ cña ViÖt Nam N¨ng suÊt n¨m 2005 gi¶m xuèng chØ b»ng mét nöa so víi n¨m 2004, n¨m 2004 lµ n¨m ®−îc mïa nhÊt trong 3 n¨m trë l¹i ®©y, ng−îc l¹i n¨m 2005 lµ n¨m v¶i kh«ng ®−îc mïa nªn s¶n l−îng v¶i n¨m 2005 chØ ®¹t 41,59% so Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 23 víi n¨m 2004 (§å thÞ 4). §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm cho gi¸ v¶ n¨m 2005 cao nhÊt trong vßng 3 n¨m trë l¹i ®©y. 158893 413500 172000 0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000 400000 450000 S¶n l−îng2003 2004 2005 §å thÞ 4: S¶n l−îng v¶i qu¶ t−¬i cña ViÖt Nam 2.5.5 T×nh h×nh b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn v¶i qu¶ t−¬i a. B¶o qu¶n v¶i qu¶ t−¬i V¶i qu¶ lµ mÆt hµng t−¬i sèng, thêi gian thu ho¹ch l¹i ng¾n nªn kh©u b¶o qu¶n cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Môc ®Ých cña b¶o qu¶n v¶i nh»m kÐo dµi thêi gian thu ho¹ch, hoÆc thêi gian sö dông cña v¶i sau khi ®A thu ho¹ch. HiÖn nay cã c¸c c¸ch b¶o qu¶n sau [9]:
Ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n kÝn truyÒn thèng §©y lµ ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n qu¶ v¶i t−¬i ë ®iÒu kiÖn th−êng, thêi gian b¶o qu¶n chØ ®−îc 4 - 5 ngµy, hao hôt sau b¶o qu¶n kho¶ng 8 - 10% do qu¸ tr×nh bèc h¬i n−íc tù nhiªn vµ do thèi háng. Qu¶ v¶i bÞ n©u ho¸ chiÕm kho¶ng 10%. Quy tr×nh cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ: qu¶ t−¬i sau thu h¸i ®−îc nhÆt lo¹i bá nh÷ng cuèng kh«ng cÇn thiÕt, nhÆt nh÷ng qu¶ thèi, dËp n¸t, qu¶ s©u bÖnh, nh÷ng qu¶ kh«ng ®¹t quy c¸ch. Qu¶ v¶i sau khi ph©n lo¹i ®−îc xÕp theo tõng líp, líp d−íi cïng ®−îc phñ mét líp l¸ dÇy kho¶ng 3 - 4 cm råi ®Æt líp v¶i ®Çu Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 24 tiªn sau ®ã l¹i phñ tiÕp líp l¸ ®ñ ®Ó líp qu¶ trªn vµ líp qu¶ d−íi kh«ng cã g× ¶nh h−ëng tíi nhau. Cø nh− vËy khi chiÒu cao cña ®èng v¶i ®¹t ®é cao 60 - 80 cm. Khi xÕp xong th× phñ tiÕp l¸ v¶i t−¬i lªn trªn vµ xung quanh ®èng v¶i ®Ó t¹o m«i tr−êng kÝn, tr¸nh hiÖn t−îng trao ®æi khÝ víi bªn ngoµi.
Ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n kÝn c¶i tiÕn Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ b¶o qu¶n v¶i trong thêi gian dµi h¬n, kho¶ng 7 - 8 ngµy. ChÊt l−îng vµ tû lÖ hao hôt còng t−¬ng øng víi ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. Thùc chÊt, quy tr×nh nµy còng kh«ng kh¸c mÊy so víi quy tr×nh trªn. Nã chØ c¶i tiÕn mét chót trong qu¸ tr×nh thao t¸c lµ qu¶ thu ho¹ch ®em b¶o qu¶n ph¶i ®Ó cuèng dµi vµ líp v¶i Èm phÝa d−íi cïng ph¶i ®Ó tiÕp xóc trùc tiÕp víi nÒn ®Êt.
B¶o qu¶n v¶i trªn c©y Mét sè hé trång v¶i dïng thuèc kÝch ph¸t tè Thiªn N«ng ®Ó gi÷ qu¶ trªn c©y. ChÕ phÈm ®−îc phun 6 lÇn cho qu¶ v¶i trªn c©y: + LÇn 1: Lóc hoa c¸i b¾t ®Çu në + LÇn 2: Sau lÇn 1 lµ 10 ngµy + LÇn 3: Sau lÇn 2 lµ 10 ngµy + LÇn 4: Sau lÇn 3 lµ 10 ngµy + LÇn 5: Sau lÇn 4 lµ 10 ngµy + LÇn 6: Phun thuèc tr−íc thu ho¹ch 10 - 15 ngµy Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ kÐo dµi thêi gian thu ho¹ch ®−îc 20 - 25 ngµy (thuèc Thiªn N«ng pha víi nång ®é 0,5%, phun −ít vµo chïm hoa hoÆc qu¶), träng l−îng qu¶ lín h¬n (25 - 30 qu¶/kg), s¶n l−îng t¨ng 20 - 30%.
B¶o qu¶n ë nhiÖt ®é thÊp Quy tr×nh c«ng nghÖ b¶o qu¶n v¶i t−¬i trong kho l¹nh 50C ®−îc Hoµng Kim Ph−îng, ViÖn C«ng nghÖ sau thu ho¹ch tiÕn hµnh tõ n¨m 2003 t¹i xA Thanh X¸ víi c«ng suÊt b¶o qu¶n kho¶ng 10 -15 tÊn. Thêi gian b¶o qu¶n cã Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 25 thÓ kÐo dµi tíi 40 ngµy, tæng sè hao hôt kh«ng qu¸ 10% so víi thêi ®iÓm b¾t ®Çu ®−a vµo b¶o qu¶n. C¸c b−íc ®−îc tiÕn hµnh nh− sau: - Thu ho¹ch: thu h¸i v¶i qu¶ nhÑ nhµng vµo nh÷ng ngµy kh« r¸o, tr¸nh nh÷ng ngµy m−a. Thu ho¹ch v¶i khi qu¶ ®A chÝn ®á ®Òu (kho¶ng 102 – 109 ngµy sau khi hoa në). Buéc v¶i thµnh tõng chïm kho¶ng 3-5kg hoÆc ®ùng trong c¸c ræ nhùa th−a kho¶ng 10kg. Lo¹i bá nh÷ng qu¶ bÞ nøt vì, dËp n¸t, chÝn kh«ng ®Òu vµ nh÷ng qu¶ dÞ h×nh. - ChuÈn bÞ vËt liÖu: c¸c vËt liÖu, ho¸ chÊt gåm cã: A- xÝt clohydrit (HCL) hoÆc NaHSO3, bÓ nhóng, qu¹t giã, ræ nhùa… - Xö lý: nhóng tõng bã hoÆc c¶ ræ nhùa v¶i qu¶ vµo dung dÞch NaHSO3 trong thêi gian 10 phót (pha 60g NaHSO3 trong 1 lÝt n−íc s¹ch, khuÊy ®Òu cho tan hÕt). Dung dÞch NaHSO3 cã t¸c dông lµm cøng vá qu¶, h¹n chÕ mÊt n−íc, tiªu diÖt vµ chèng vi khuÈn, nÊm bÖnh x©m nhËp g©y h¹i qu¶. Vít ra nhóng tiÕp vµo dung dÞch HCl 4% kho¶ng 2-5phót. Dung dÞch HCl cã t¸c dông hAm mÇu, gi÷ cho vá qu¶ t−¬i nguyªn t¨ng thªm gi¸ trÞ th−¬ng phÈm. - §ãng gãi, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn: sau khÝ xö lý, ®Ó kh« tù nhiªn hoÆc dïng qu¹t giã ®Ó thæi kh« råi ®ãng gãi trong hép xèp ®Ó vËn chuyÓn ®Õn n¬i tiªu thô b»ng xe l¹nh hoÆc b¶o qu¶n trong kho m¸t cã ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 4-50C, ®é Èm kh«ng khÝ 90-95%. Còng cã thÓ dïng tói nhùa polyetylen ®Ó ®ùng v¶i qu¶ võa tr¸nh mÊt n−íc vµ gi÷ mµu s¾c vá qu¶ ®−îc l©u h¬n.
B¶o qu¶n b»ng n−íc oz«n Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc TS. NguyÔn V¨n Kh¶i (Trung t©m Khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia) gióp ®ì ®A tiÕn hµnh trong vô v¶i 2002 nh−ng kÕt qu¶ cßn h¹n chÕ vµ còng kh«ng thÊy triÓn khai tiÕp trong n¨m nay. VÒ bao b× b¶o qu¶n: HiÖn nay vÉn ch−a cã bao b× chuyªn dïng ®Ó b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn v¶i, ng−êi s¶n xuÊt vÉn dïng c¸c lo¹i th«ng th−êng nh− thïng xèp, sät tre ®Ó chøa ®ùng vµ chuyªn chë qu¶ t−¬i. Lo¹i bao b× nµy tuy cã rÎ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 26 nh−ng kh¶ n¨ng b¶o qu¶n thÊp. b. ChÕ biÕn ChÕ biÕn cña v¶i qu¶ ®−îc thùc hiÖn theo 2 d¹ng ®ã lµ chÕ biÕn thñ c«ng vµ chÕ biÕn c«ng nghiÖp. ChÕ biÕn thñ c«ng lµ c«ng nghÖ truyÒn thèng l©u ®êi cña ng−êi trång v¶i, quy tr×nh chÕ biÕn t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, v¶i qu¶ qu¶ t−¬i sau khi thu ho¹ch ®−îc sÊy ®Õn kh«, sau ®ã ®ãng bao b¶o qu¶n vµ xuÊt b¸n. ChÕ biÕn c«ng nghiÖp tiÕn hµnh trong c¸c doanh nghiÖp, c¬ së chÕ biÕn, s¶n phÈm cña chÕ biÕn c«ng nghiÖp lµ c¸c s¶n phÈm tinh chÕ tõ v¶i nh−: v¶i hép, n−íc v¶i vµ r−îu v¶i [8] V¶i sÊy kh« kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm thuÇn tuý kinh doanh, mµ sÊy kh« cßn lµ lµ mét biÖn ph¸p chèng rñi ro cña ng−êi s¶n xuÊt, khi gi¸ c¶ s¶n phÈm xuèng thÊp vµ khã tiªu thô. Do ®ã khèi l−îng v¶i t−¬i ®−a vµo chÕ biÕn theo ph−¬ng ph¸p sÊy kh« cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n¨m, tû lÖ nghÞch víi gi¸ b¸n v¶i t−¬i. Nh÷ng n¨m s¶n l−îng v¶i thÊp, gi¸ b¸n v¶i t−¬i cao th× c¸c hé n«ng d©n sÏ tiªu thô v¶i t−¬i nhiÒu h¬n chÕ biÕn. 2.5.6 T×nh h×nh tiªu thô v¶i qu¶ a. H×nh thøc tiªu thô Theo sè liÖu ®iÒu tra møc sèng d©n c− cña Tæng côc thèng kª n¨m 2005 th× møc tiªu thô b×nh qu©n rau qu¶ t−¬i cña mçi ng−êi d©n ViÖt Nam lµ 71 kg/ng−êi/n¨m. VÒ mÆt gi¸ trÞ, tiªu thô rau qu¶ chiÕm kho¶ng 4% tæng chi tiªu b×nh qu©n cña cña c¸c hé gia ®×nh. Møc tiªu thô rau qu¶ t−¬i theo ®Çu ng−êi còng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a c¸c vïng. NÕu nh− møc tiªu thô rau qu¶ t−¬i chØ cã 31kg/ng−êi/n¨m ë vïng nói phÝa b¾c th× ë 2 thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh møc tiªu thô lªn tíi 159 kg/ng−êi/n¨m. Møc tiªu thô ë c¸c vïng ®« thÞ nãi chung còng ë møc cao tõ 106-159 kg/ng−êi/n¨m, trong khi ®ã ng−êi d©n ë n«ng th«n chØ tiªu thô cã 31- 99kg/ng−êi/n¨m [1]. §iÒu nµy còng cho thÊy, c¸c hé gia ®×nh cã møc thu Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 27 nhËp cao h¬n th× tiªu dïng nhiÒu rau qu¶ h¬n. Møc tiªu thô rau qu¶ t−¬i cña nhãm hé giµu nhÊt (134 kg/ng−êi/n¨m) gÊp h¬n 5 lÇn so víi møc tiªu thô cña nhãm hé nghÌo nhÊt (26 kg/ng−êi/n¨m). Trong nh÷ng n¨m võa qua viÖc tiªu thô v¶i cña n«ng d©n hoµn toµn tù ph¸t, ng−êi n«ng d©n ph¶i tù lo tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh. KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm v¶i qu¶ cña ng−êi n«ng d©n ®−îc t¸c gi¶ Ng« Lª Dòng c«ng bè n¨m 2005, theo c¸c h×nh thøc sau lµ 28, 26% ®−îc b¸n t¹i v−ên, 24,98% s¶n l−îng ®−îc b¸n cho c¸c ®¹i lý tiªu thô, 29,03 % s¶n l−îng ®−îc b¸n t¹i chî, 12,60% s¶n l−îng ®−îc b¸n cho c¸c c¬ së chÕ biÕn (hÇu hÕt lµ c¬ së chÕ biÕn t− nh©n) (§å thÞ 5). 28.3% 25.0% 29.0% 5.1% 12.6% B¸n t¹i v−ên B¸n cho ®¹i lý B¸n t¹i chî B¸n cho c¬ së chÕ biÕn H×nh thøc kh¸c §å thÞ 5: C¬ cÊu c¸c h×nh thøc tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i cña n«ng d©n b) C¸c t¸c nh©n tham gia tiªu thô ViÖc ph©n phèi tiªu thô s¶n phÈm v¶i qu¶ cã nhiÒu thµnh phÇn tham gia, nh−ng ch−a cã mét tæ chøc nµo ®ñ m¹nh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Thµnh phÇn tham gia l−u th«ng tiªu thô chñ yÕu lµ t− nh©n, th−¬ng nh©n, nh÷ng ng−êi kinh doanh nhá. Mét sè ®¬n vÞ kinh doanh thuéc Nhµ N−íc cã tham gia tiªu thô vµ chÕ biÕn nh−ng khèi l−îng cßn h¹n chÕ (3-5% s¶n l−îng). Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 28 C¸c t¸c nh©n trong ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm v¶i qu¶ bao gåm : - C¸c th−¬ng nh©n (c¸c th−¬ng l¸i, t− th−¬ng, ng−êi b¸n bu«n, c¸c ®Çu nËu t¹i ®Þa ph−¬ng) lµ t¸c nh©n chÝnh trong tiªu thô v¶i ë ®Þa ph−¬ng, c¸c ®èi t−îng nµy lµ ng−êi ®Þa ph−¬ng, ng−êi ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nh− Hµ Néi, B¾c Ninh, H¶i D−¬ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh ... vµ cã c¶ th−¬ng nh©n ng−êi Trung Quèc còng ®Õn tham gia trùc tiÕp tiªu thô v¶i cho n«ng d©n. C¸c ®èi t−îng nµy mét phÇn mua trùc tiÕp cña n«ng d©n, mét phÇn th«ng qua ng−êi thu gom, ng−êi bu«n b¸n nhá. - C¸c ®¹i lý, c¸c t− th−¬ng bu«n b¸n nhá t¹i ®Þa ph−¬ng lµ ng−êi trùc tiÕp thu gom, ch¹y hµng trùc tiÕp tõ c¸c v−ên c©y vµ tõ ng−êi s¶n xuÊt v¶i tù mang hµng ®i b¸n. H×nh thøc thu mua nµy rÊt linh ho¹t, nh−ng ng−êi s¶n xuÊt th−êng bÞ thua thiÖt do bÞ Ðp gi¸. - C¸c ®¬n vÞ kinh doanh thuéc khu vùc Nhµ n−íc vµ mét sè doanh nghiÖp cã thu mua ®Ó chÕ biÕn hoÆc xuÊt khÈu s¶n phÈm t−¬i, còng th«ng qua c¸c ®¹i lý thu gom lµ chÝnh, gÇn ®©y ®A cã ký hîp ®ång víi c¸c hé trång v¶i song vÉn ch−a trë thµnh dßng vËn ®éng chñ yÕu. Do l−îng tiªu thô cña c¸c ®èi t−îng nµy rÊt Ýt, chØ chiÕm kho¶ng trªn d−íi 5% thÞ phÇn tiªu thô. §å thÞ 6 cho thÊy ng−êi s¶n xuÊt cã thÓ trùc tiÕp b¸n hµng cho tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n tiªu thô, ng−êi tiªu dïng còng cã thÓ mua ®−îc s¶n phÈm cña tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n trªn, ®Ó con ®−êng ®i tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn ng−êi tiªu dïng ng¾n nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt lµ vÊn ®Ò chóng ta cÇn quan t©m nghiªn cøu. Tuy vËy, trªn thùc tÕ cã sù ho¹t ®éng ®an xen, gi÷a c¸c kªnh tiªu thô, nh−ng sù g¾n bã hÕt søc láng lÎo. Mçi khi cã thÞ tr−êng sù c¹nh tranh mua vµ b¸n còng diÔn ra kh¸ phøc t¹p lµm ¶nh h−ëng ®Õn an ninh, trËt tù trªn ®Þa bµn vµ ng−êi s¶n xuÊt th−êng bÞ Ðp gi¸. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 29 §å thÞ 6. Kªnh tiªu thô v¶i qu¶ trªn ®Þa bµn trung du miÒn nói phÝa B¾c Nguån: [8] Ghi chó : Ng−êi tiªu dïng gåm: tiªu dïng trong n−íc (chiÕm 70-75% s¶n l−îng) vµ xuÊt khÈu (20-25% s¶n l−îng) C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i V¶i qu¶ lµ mét trong nh÷ng c©y ¨n qña quan träng phôc vô xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1999-2010 [4]. ChÝnh v× vËy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c©y v¶i ®A ®−îc ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, nã kh«ng chØ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, t¨ng thu nhËp, mµ cßn gãp phÇn phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc...Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh tiªu thô v¶i qu¶ ®ang ®øng tr−íc nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc sau: - DiÖn tÝch trång v¶i t¨ng nhanh, −íc kho¶ng 111.260 ha (n¨m 2004), khèi l−îng s¶n phÈm v¶i t−¬i hµng ho¸ lín 413.500 tÊn nªn gi¸ v¶i qu¶ gi¶m, Ng−êi s¶n xuÊt C¸c th−¬ng nh©n C¸c ®¹i lý C¸c c¬ së kinh doanh - chÕ biÕn T− nh©n bu«n b¸n nhá Ng−êi tiªu dïng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 30 tiªu thô s¶n phÈm gÆp khã kh¨n - TÝnh thêi vô cña c©y v¶i rÊt cao kho¶ng 20 –30 ngµy, ®©y chÝnh lµ thêi gian chÝnh vô v¶i qu¶ chÝn ré - Bªn c¹nh ®ã c«ng nghÖ b¶o qu¶n v¶i qu¶ t−¬i cßn chñ yÕu lµ thñ c«ng nªn chÊt l−îng cña qu¶ v¶i cßn bÞ h¹n chÕ. - ThÞ tr−êng tiªu thô kh«ng cã ®−îc më réng so víi diÖn tÝch v¶i, mÆc dï ®A cã Q§ sè 80/TTg vÒ tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ th«ng qua hîp ®ång, nh−ng ®èi víi s¶n phÈm v¶i qu¶ chÝnh s¸ch trªn vÉn ch−a ph¸t huy t¸c dông. - Mïa v¶i qu¶ còng lµ mïa nãng nhÊt trong n¨m, nªn nhu cÇu ¨n v¶i cña ng−êi d©n cßn h¹n chÕ do sî nãng - MÉu mA, bao b× ®ãng gãi b¶o qu¶n s¶n phÈm v¶i qu¶ t−¬i cßn h¹n chÕ, trong khi trªn thÞ tr−êng hiÖn nay cã rÊt nhiÒu lo¹i qu¶ ngon, mÉu mµ bao b× ®ãng gãi b¶o qu¶n tr«ng rÊt b¾t m¾t nh− quýt, nho. Tãm l¹i nh÷ng nguyªn nh©n nªu trªn lµm cho l−îng cÇu vÒ v¶i qu¶ cña ng−êi d©n lµ thÊp h¬n so víi thùc thÕ. VËy ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó kÝch cÇu cña ng−êi tiªu dïng? lµm sao ®Ó ng−êi tiªu dïng tiªu dïng nhiÒu v¶i h¬n ®Êy còng lµ vÊn ®Ò mµ kh«ng nh÷ng cña ®Ò tµi quan t©m mµ nã cßn lµ vÊn ®Ò bøc b¸ch cña c¸c cÊp c¸c ngµnh cã liªn quan. 2.6 KÕt qu¶ nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô v¶i qu¶ t−¬i ë n−íc ta hiÖn nay nh−: Dù ¸n, n¨m 2003 “Ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh v¶i qu¶ hµng hãa ë HuyÖn Lôc Ng¹n” thuéc ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu ViÖt Nam- Hµ Lan Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế ----------._.i ng−êi tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i vÉn gi÷ nguyªn 95,24%, ®é co dAn cÇu theo thu nhËp tiÕp tôc ë møc 0,517 th× viÖc dù b¸o cÇu v¶i qu¶ t−¬i ®−îc thùc hiÖn . TÝnh tæng nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi D = Σ Pop x Cap Trong ®ã: D: Tæng nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i Pop: qui m« d©n sè cña Hµ Néi Cap: Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i b×nh qu©n khÈu cña Hµ Néi BiÓu 30: Dù b¸o nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i trong ®iÒu kiÖn l¹c quan 2005 2006 2007 D©n sè dù b¸o (ngh×n ng−êi) 3235,4 3395,55 3563,63 Sè ng−êi tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i (ngh×n ng−êi) 3081,39 3233,92 3394,00 Thu nhËp b×nh qu©n khÈu (ngh×n ®ång) 10478,46 11647,86 12947,76 Møc t¨ng thu nhËp/khÈu (%) 100 111,16 123,57 Møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i/khÈu (kg/khÈu) 2,08 2,20 2,33 Tæng nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i (tÊn) 6409,30 7114,63 7908,02 Nguån: KÕt qu¶ cña ®Ò tµi Trong ®iÒu kiÖn d©n sè t¨ng 1,05%/n¨m, møc t¨ng thu nhËp lµ 11,16% vµ sÏ ®¹t 11647,86 ngh×n ®ång n¨m 2006 vµ 12947,76 ngh×n ®ång n¨m 2007, nhu cÇu v¶i qu¶ t−¬i cho thÞ tr−êng Hµ Néi sÏ lµ 7114,63 tÊn vµo n¨m 2006 vµ 7908,02 tÊn vµo n¨m 2007 (BiÓu 30). Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 76 4.5 Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn v¶i qu¶ t−¬i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng 4.5.1 Quan ®iÓm Ph¸t triÓn c©y v¶i qu¶ ®A tõng cã mét thêi kú lµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ trªn ®Êt ®åi rõng, ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, t¨ng hiÖu qu¶ thu nhËp trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch, h×nh thµnh c¸c vïng v¶i qu¶ tËp trung cã khèi l−îng hµng ho¸ lín. Tuy nhiªn, trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, gi¸ v¶i h¹ dÇn, khiÕn cho viÖc ®Çu t− cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô gÆp nhiÒu khã kh¨n, mµ ng−êi chÞu thiÖt thßi tr−íc tiªn vµ nhiÒu nhÊt lµ ng−êi s¶n xuÊt, t×nh tr¹ng ®−îc mïa nh−ng rít gi¸ vÉn th−êng xuyªn x¶y ra. VËy lµm sao ®Ó ng−êi trång v¶i ®−îc mïa nh−ng vÉn ®−îc gi¸, ®©y míi lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i quan t©m. Muèn vËy ng−êi trång v¶i ph¶i n¾m b¾t ®−îc nhu cÇu, thÞ hiÕu cña tõng thÞ tr−êng ®Ó ph¸t triÓn c©y v¶i (gièng v¶i) qu¶ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña thÞ tr−êng vµ thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng. 4.5.2 Gi¶i ph¸p a. Kü thuËt s¶n xuÊt 1) ChuyÓn ®æi c¬ cÊu gièng v¶i chÝn sím: HiÖn nay, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu lo¹i gièng v¶i kh¸c nhau, trong ®ã gièng v¶i thiÒu Thanh Hµ, gièng v¶i Hïng Long, gièng v¶i lai B×nh Khª, gièng v¶i lai Yªn H−ng, trong ®ã gièng v¶i thiÒu Thanh Hµ ®−îc ph¸t triÓn trång phæ biÕn ë c¸c tØnh miÒn B¾c n−íc ta, c¸c gièng kh¸c nh− Hïng Long (v¶i chua) hay B×nh Yªn (U Trøng) hay lai Yªn H−ng ®Òu lµ nh÷ng gièng chÝn sím (tõ 5/5- 20/5) nªn ®−îc ng−êi tiªu dïng rÊt −a chuéng. Do vËy, ng−êi trång v¶i qu¶ nªn chän c¸c gièng nµy ®Ó më réng diÖn tÝch trång v¶i, l¹i cã thÓ d¶i vô, ®Ó võa cã thÓ tiªu thô ®−îc s¶n phÈm dÔ dµng, l¹i cã thÓ b¸n ®−îc s¶n phÈm víi gi¸ cao v× ng−êi tiªu dïng ë thÞ tr−êng Hµ Néi rÊt −a thÝch lo¹i v¶i qu¶ gièng nµy víi ®Æc ®iÓm cã h×nh qu¶ trßn, mÇu ®á t−¬i, qu¶ to vµ cã vÞ ngät ®Ëm. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 77 2) N©ng cao chÊt l−îng qu¶ v¶i: S¶n phÈm v¶i qu¶ t−¬i cña ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ mÆt chÊt l−îng, mét sè ®Þa ph−¬ng khi thu ho¹ch v¶i qu¶ ®−îc mïa kÐo theo c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c lµm theo, kh«ng tÝnh ®Õn ®Çu ra lµ nguyªn nh©n gi¶m sót chÊt l−îng s¶n phÈm do s¶n xuÊt å ¹t, gi¸ gièng t¨ng vät khiÕn vèn ®Çu t− cao, sè l−îng nhiÒu lµm thÞ tr−êng bAo hßa. Do vËy, ng−êi trång v¶i nªn ®Çu t− vÒ chiÒu s©u, chø kh«ng nªn ®Çu t− më réng dµn tr¶i, ®Ó cã thÓ ch¨m sãc tèt cho phÇn diÖn tÝch ®A ®Çu t− th©m canh t¨ng n¨ng xuÊt, chÊt l−îng cña s¶n phÈm. HiÖn nay, viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt c©y v¶i cña ng−êi d©n lµ rÊt phæ biÕn, nh−ng ®ßi hái ph¶i theo ®óng quy tr×nh, kü thuËt khuyÕn c¸o ®Ó lµm sao cho s¶n phÈm khi thu ho¹ch cã mÉu mA qu¶ s¸ng kh«ng cã vÕt bÖnh, kh«ng bÞ s©u ®ôc qu¶ vµ c¸c bÖnh th¸n th−, s−¬ng mai trªn qu¶. Ngoµi ra hiÖn nay viÖc sö dông chÕ phÈm KIVIVA lµm chËm thêi gian chÝn cña qu¶ v¶i, gi¶m kh¶ n¨ng rông qu¶, träng l−îng qu¶ t¨ng, gi¶m tû lÖ n¸m vá, kÐo dµi thêi gian chÝn 5 ®Õn 7 ngµy. 3) Kü thuËt b¶o qu¶n sau thu ho¹ch: §êi sèng cña ng−êi d©n ngµy mét ®−îc n©ng lªn, do vËy thÞ hiÕu tiªu dïng s¶n phÈm ngµy mét cao, kh«ng nh÷ng ®ßi hái s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o an toµn vÒ mÆt chÊt l−îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, mµ cßn ®ßi hái c¶ vÒ h×nh thøc mÉu mA cña qu¶ v¶i t−¬i. HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu c¸ch b¶o qu¶n v¶i t−¬i l©u nh− ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n kÝn truyÒn thèng, ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n kÝn c¶i tiÕn, b¶o qu¶n v¶i trªn c©y, b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é thÊp, b¶o qu¶n b»ng n−íc ozon hay b¶o qu¶n qu¶ v¶i t−¬i b»ng mµng MA (Modified Atmosphere- khÝ quyÓn ®iÒu chØnh) kÕt hîp víi b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é l¹nh thÝch hîp kÐo dµi thêi gian b¶o qu¶n ®Õn 3-4 tuÇn vµ b¸n ë siªu thÞ vµo cuèi vô v¶i thu ®−îc kÕt qu¶ tèt. Tuy nhiªn, lùa chän c¸ch b¶o qu¶n nµo ph¶i dùa trªn c¬ së thùc tÕ cña s¶n phÈm, còng nh− lo¹i kh¸ch hµng, sao cho ph¶i ®Èm b¶o ®−îc lîi Ých cña c¶ hai bªn. §©y chÝnh lµ nguån hµng cung cÊp cho nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao, tháa Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 78 mAn ®−îc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng. H×nh ¶nh 1 : Vải ñược bảo quản bằng màng MA ở nhiệt ñộ lạnh thÝch hợp sau ba tuần (tr¸i) và vải kh«ng ñược bảo quản bằng màng MA nhưng ñược giữ ở nhiệt ñộ lạnh thÝch hợp sau ba tuÇn b. Tæ chøc tiªu thô 1) Thµnh lËp HiÖp héi: §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®èi víi chÊt l−îng qu¶ v¶i ngµy cµng kh¾t khe. Nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr−êng, ng−êi n«ng d©n Thanh Hµ muèn liªn kÕt nhau l¹i, cïng nhau ch¨m sãc v¶i theo quy tr×nh kü thuËt chung, gi¶m thiÓu rñi ro vµ ph©n phèi s¶n phÈm theo mét kªnh ®A ®−îc ký kÕt (Phô lôc 6). Do vËy “HiÖp héi s¶n xuÊt vµ tiªu thô v¶i thiÒu chÊt l−îng cao huyÖn Thanh Hµ” ®A ®−îc thµnh lËp vµ ®−îc ñy ban nh©m d©n huyÖn Thanh Hµ ra quyÕt ®Þnh ngµy 10/07/2003 víi sù t− vÊn cña Bé m«n HÖ thèng n«ng nghiÖp, ViÖn khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp ViÖt nam vµ dù ¸n DIALOGS do Céng ®ång ch©u ¢u tµi trî. 2) Tæ chøc kªnh tiªu thô s¶n phÈm: Mét ®Æc ®iÓm ®−îc h×nh thµnh tõ thãi quen cña ng−êi d©n ViÖt Nam ®ã lµ ®i chî, ng−êi ta cã thÓ mang tÊt c¶ mäi thø ®Õn chî ®Ó b¸n, còng nh− cã thÓ ®i chî ®Ó mua tÊt c¶ mäi s¶n phÈm hµng hãa, trong ®ã cã v¶i qu¶ t−¬i. Qua nghiªn cøu cho thÊy 70% sè hé ®iÒu tra mua v¶i qu¶ t−¬i khi ®i chî, bëi vËy ng−êi kinh doanh b¸n v¶i qu¶ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 79 t−¬i ë chî còng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc c©n ®ong s¶n phÈm, còng nh− bao b× ®ãng gãi ®Ñp, cã ®ãng gãi s½n ®Ó ng−êi tiªu dïng cã thÓ lùa chon s¶n phÈm khi mua. Mét ®iÒu ®¸ng quan t©m ®ã lµ ngay ng−êi b¸n hµng còng kh«ng biÕt ®−îc râ nguån gèc s¶n phÈm, bëi hä còng chØ mua ë c¸c chî ®Çu mèi, nªn viÖc cã thÓ cã tem d¸n cña s¶n phÈm nµy lµ rÊt khã kh¨n. HiÖn nay, chØ cã v¶i thiÒu Thanh Hµ lµ cã tem d¸n trªn s¶n phÈm vµ ®−îc tiªu thô theo kªnh d−íi ®©y (phô lôc 6) c) Marketing s¶n phÈm 1) X©y dùng th−¬ng hiÖu cho s¶n phÈm: Mét nguyªn nh©n quan träng ®ã lµ ng−êi n«ng d©n rÊt thiÕu th«ng tin vÒ khoa häc kü thuËt, còng nh− th«ng tin vÒ thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÕ giíi, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®−îc mïa th× mÊt gi¸, cßn mÊt mïa th× l¹i ®−îc gi¸. Do vËy, viÖc ng−êi d©n trång v¶i, còng nh− c¸c cÊp ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng nªn cïng víi ng−êi d©n quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc gi¶m tèi thiÓu chi phÝ ®Çu vµo, cung cÊp nh÷ng lo¹i s¶n phÈm v¶i qu¶ ph¶i tháa mAn ®−îc nhu cÇu tiªu dïng cña tõng lo¹i kh¸ch hµng, tõng lo¹i thÞ tr−êng. ViÖc v¶i thiÒu Thanh Hµ ®A cã mÆt trªn 200 siªu thÞ, 2000 ®¹i lý b¸n bu«n, h¬n 100 nhµ ph©n phèi phô vµ xÊp xØ 50.000 ®¹i lý b¸n lÎ trªn toµn quèc n¨m 2006, lµ mét ho¹t ®éng n»m trong ch−¬ng tr×nh x©y dùng th−¬ng hiÖu Fresh Corner cña tËp ®oµn ph©n phèi hµng tiªu dïng Phó Th¸i [18]. Theo ®¹i diÖn cña C«ng ty nµy, viÖc chÝnh thøc ®−a qu¶ v¶i thiÒu vµo hÖ thèng ph©n phèi chuyªn nghiÖp sÏ phÇn nµo g¸nh ®ì khã kh¨n cho ng−êi n«ng d©n vµ còng nh»m x©y dùng th−¬ng hiÖu cho lo¹i s¶n phÈm v¶i thiÒu Thanh Hµ. 2. ChiÕn l−îc s¶n phÈm: HiÖn nay ViÖt Nam cã 30/64 tØnh thµnh trång v¶i, ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph¸t huy c¸c lîi thÕ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ra s¶n phÈm v¶i qu¶ ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. Do vËy, trªn c¬ së rµ xÐt l¹i t×nh h×nh s¶n xuÊt v¶i qu¶ cña c¸c vïng, quy ho¹ch nh÷ng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 80 vïng nguyªn liÖu cã chÊt l−îng cao g¾n hÖ thèng tiªu thô, phôc vô cho chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, cÇn tËp trung cho c«ng t¸c nghiªn cøu lai t¹o gièng v¶i qu¶ ®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng ®ã lµ qu¶ v¶i nhá (kho¶ng 50-60 qu¶/kg), chÝn sím, vá mµu ®á vµ cã vÞ ngät ®Ëm. 3. Qu¶ng c¸o s¶n phÈm: Nh»m cñng cè uy tÝn cña s¶n phÈm, còng nh− th−¬ng hiÖu cña s¶n phÈm v¶i qu¶ rªn thÞ tr−êng. Qu¶ng c¸o cßn nh»m môc ®Ých nh¾c nhë ng−êi mua s¾p tíi hä sÏ mua s¶n phÈm nµo vµ sù cã mÆt cña c¸c s¶n phÈm tr¸i vô. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 81 5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1 KÕt luËn 1. Nghiªn cøu vÒ cÇu tiªu dïng v¶i qu¶ lµ mét vÊn ®Ò míi, nªn t−¬ng ®èi khã kh¨n trong viÖc thu thËp nh÷ng th«ng tin ®Ó cã thÓ kÕ thõa. Tuy nhiªn, qua viÖc nghiªn cøu vÒ cÇu tiªu dïng cã thÓ thÊy ®−îc vÊn ®Ò mµ ng−êi tiªu dïng ®ang quan t©m, ®Ó tõ ®ã cã thÓ khuyÕn c¸o ®èi víi ng−êi s¶n xuÊt lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tho¶ mAn nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. 2. CÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi sÏ kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m, nh−ng trong ®ã nhu cÇu vÒ v¶i qu¶ vµo thêi ®iÓm ®Çu vô t−¬ng ®èi lín. Do vËy, ng−êi s¶n xuÊt nªn më réng diÖn tÝch trång nh÷ng gièng v¶i chÝn sím ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng v¶i qña t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi nãi riªng vµ c¶ n−íc nãi chung. 3. Víi 95,24% sè ng−¬i tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i, trung b×nh mét khÈu tiªu dïng 2,08 kg/n¨m. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, mçi ng−êi tiªu dïng dµnh 0,517% thu nhËp cña hä cho tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i vµ møc tiªu dïng hiÖn t¹i cña Hµ Néi lµ 6409,30 tÊn . 4. CÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i ë thÞ tr−êng Hµ Néi, trong ®iÒu kiÖn d©n sè t¨ng 1,05%/n¨m, møc t¨ng thu nhËp lµ 11,16%, ®é co giAn cÇu theo thu nhËp tiÕp tôc ë møc 0,517, tæng nhu cÇu vÒ v¶i qu¶ t−¬i sÏ t¨ng lªn lµ tÊn 7114,63 vµo n¨m 2006 vµ 7908,02 tÊn vµo n¨m 2007. 5. Thùc tr¹ng tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i cña ng−êi d©n Hµ Néi n¨m 2005 lµ 2,08 kg/ng−êi/n¨m, ®Õn n¨m 2006 møc tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i sÏ lµ 2,20 kg/ng−êi/n¨m vµ ®Õn n¨m 2007 lµ 2,33 kg/ng−êi/n¨m. 6. Së thÝch cña ng−êi tiªu dïng ë Hµ Néi lµ lo¹i v¶i thiÒu gièng Thanh Hµ, qu¶ nhá, vÞ ngät, mÇu ®á vµ hét nhá chiÕm tíi 93%, chØ cã 7% thÝch V¶i lai chua. VÒ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 82 mÇu s¾c qu¶ v¶i t−¬i 74% thÝch mÇu ®á sÉm, 22% thÝch cã mÇu xanh nh¹t, 4% thÝch mÇu hång nh¹t. VÒ vÞ v¶i qu¶ t−¬i 97% sè ng−êi ®−îc pháng vÊn thÝch v¶i qu¶ t−¬i cã vÞ ngät, 3% thÝch vÞ chua. VÒ kÝch cì cña qu¶ v¶i t−¬i khi mua th× 41% thÝch v¶i qu¶ cã kÝch th−íc to, 59% sè ng−êi tr¶ lêi thÝch qu¶ v¶i cã kÝch th−íc nhá. 7. VÒ chÊt l−îng qu¶ v¶i khi mua, ®a sè nh÷ng ng−êi tiªu dïng thÝch v¶i qu¶ cã chÊt l−îng ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn, kh«ng cã d− l−îng thuèc trõ s©u vµ kh«ng cã bÖnh s©u ®Çu qu¶. 5. 2 KiÕn nghÞ 1. CÇn chuyÓn ®æi gièng v¶i chÝn sím, c¸c gièng nh− Hïng Long (v¶i chua) hay B×nh Yªn (U Trøng) hay lai Yªn H−ng ®Òu lµ nh÷ng gièng chÝn sím (tõ 5/5- 20/5) nªn ®−îc ng−êi tiªu dïng rÊt −a chuéng. Do vËy, ng−êi trång v¶i qu¶ nªn chän c¸c gièng nµy ®Ó më réng diÖn tÝch trång v¶i, ®Ó võa cã thÓ tiªu thô ®−îc s¶n phÈm dÔ dµng, l¹i cã thÓ b¸n ®−îc s¶n phÈm mét c¸ch thuËn lîi. 2. ThÞ hiÕu tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i cña ng−êi tiªu dïng lu«n theo h−íng t¨ng chÊt l−îng, mÉu mA vµ ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Muèn vËy, ng−êi s¶n xuÊt cÇn n©ng cao chÊt l−îng cña qu¶ v¶i t−¬i, ph¶i cã biÖn ph¸p ®Çu t− nghiªn cøu vµ triÓn khai c¸c gièng v¶i qu¶ cã n¨ng suÊt cao vµ chÊt l−îng tèt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh«ng nh÷ng ë trong n−íc mµ cßn xuÊt khÈu. 3. CÇn cã nh÷ng cuéc triÓn lAm c¸c s¶n phÈm vÒ c¸c gièng v¶i qu¶ ®Ó ng−êi tiªu dïng cã thÓ th¨m quan, th−ëng thøc ®©y chÝnh lµ c¸ch qu¶ng c¸o vµ giíi thiÖu s¶n phÈm hiÖu qu¶ nhÊt. Mét mÆt ng−êi tiªu dïng cã thÓ biÕt ®−îc râ h¬n nguån gèc xuÊt xø cña s¶n phÈm m×nh mua, mÆt kh¸c c¸c nhµ s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng th−¬ng hiÖu s¶n phÈm cho m×nh. 4. Khi møc sèng t¨ng lªn th× nhu cÇu dïng c¸c s¶n phÈm qua chÕ biÕn sÏ t¨ng, khi ®ã s¶n phÈm chÕ biÕn tõ v¶i qu¶ sÏ ®−îc tiªu thô (lµm gi¶m ¸p lùc tiªu thô s¶n phÈm v¶i Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 83 qu¶ lóc chÝnh vô), võa cã thÓ t¨ng ®−îc tiªu dïng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ v¶i, nh−ng víi ®iÒu kiÖn c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn ph¶i phong phó, ®a d¹ng ®Ó kÝch thÝch ng−êi tiªu dïng. 5. Ph¶i tæ chøc l¹i kªnh ph©n phèi s¶n phÈm sao cho kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®−îc së thÝch mua hµng cña ng−êi tiªu dïng ë ViÖt Nam, mµ cßn ®¶m b¶o ®−îc uy tÝn, chÊt l−îng cña s¶n phÈm. Do vËy, viÖc h×nh thµnh kªnh ph©n phèi s¶n phÈm nh− ë HiÖp héi v¶i thiÒu Thanh Hµ lµ cÇn thiÕt, ®¸ng ®−îc nghiªn cøu vµ nh©n réng. Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 84 tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1. NguyÔn B»ng An (2005), B¸o c¸o ngµnh hµng qu¶ cña ViÖt Nam, ViÖn Nghiªn cøu rau qu¶. 2. B¸o Søc khoÎ vµ §êi sèng (2006), Qu¶ v¶i vÞ thuèc bæ d−ìng, ngµy 21/06/2006 3. B¸o ®iÖn tö VietNamNet (2004), V¶i rít gi¸ m¹nh do thu ho¹ch å ¹t, ngµy 24/06/2004, 4. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (1999), “§Ò ¸n ph¸t triÓn rau, qu¶ vµ hoa, c©y c¶nh thêi kú 1999-2010” 5. Tr−¬ng §×nh ChiÕn - T¨ng V¨n BÕn (1998), Marketing trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi 6. §ç Kim Chung (2003) ThÞ tr−êng khoai t©y ë ViÖt Nam, NXB V¨n hãa Th«ng tin, Hµ Néi. 7. Côc Thèng kª thµnh phè Hµ Néi (2006), Niªn gi¸m thèng kª 2005 8. Ng« Lª Dòng (2005), Nghiªn cøu c¬ së khoa häc cho c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng c©y ¨n qu¶ hµng ho¸ vïng miÒn nói vµ trung du phÝa b¾c ViÖt Nam: Tr−êng hîp nghiªn cøu c©y v¶i qu¶, ViÖn Kinh tÕ n«ng nghiÖp 9. NguyÔn TiÕn §Þnh (2005) Ph©n tÝch ho¹t ®éng cña c¸c kªnh hµng v¶i thiÒu huyÖn Thanh Hµ - tØnh H¶i D−¬ng, ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam 10. Ph¹m V©n §×nh - §ç Kim Chung (1997), Kinh tÕ n«ng nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 11. Lª Quý §«n (2004), C¬ së khoa häc ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h−íng n«ng nghiÖp ®« thÞ sinh th¸i vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n Hµ Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 85 Néi, UBND thµnh phè Hµ Néi. 12. Phan ThÞ Thu Hµ (2003), Ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh v¶i qu¶ hµng ho¸ ë huyÖn Lôc Ng¹n tØnh B¾c Giang, Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu ViÖt Nam- Hµ Lan 13. Ng« V¨n H¶i (2001), §¸nh gi¸ nhu cÇu vµ thÞ hiÕu tiªu dïng g¹o, thÞt lîn vµ gç v¸n d¨m ë thÞ tr−êng trong n−íc, ViÖn Kinh tÕ N«ng nghiÖp. 14. NguyÔn ThÞ T©n Léc (1999) Nghiªn cøu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt v¶i t¹i huyÖn Thanh Hµ- H¶i D−¬ng, luËn v¨n th¹c sü kinh tÕ, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp 1- Hµ Néi. 15. NguyÔn V¨n Nam (2005), ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu rau qu¶, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi 16. T×m hiÓu thÞ tr−êng trong s¶n xuÊt kinh doanh (1993), Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 17. Tæng côc Thèng kª, Sè liÖu diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng v¶i qu¶ t−¬i n¨m 2003-2005 18. §øc Thä (2006), V¶i thiÒu Thanh Hµ sÏ cã mÆt t¹i h¬n 200 siªu thÞ trªn toµn quèc, Thêi b¸o Kinh tÕ cËp nhËt ngµy 22/05/2006, www.vneconomy.com.vn. 19. Tæng côc Thèng kª (2005), Sè liÖu ®iÒu tra møc sèng d©n c− 2004 20. TrÇn ThÕ Tôc (1995), Hái ®¸p vÒ nhn, v¶i, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 21. Hoµng ThÕ Trô (1997), Nh÷ng t− duy míi vÒ thÞ tr−êng, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 22. Tr−êng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n (1997), Kinh tÕ häc vi m«, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Hµ Néi. 23. NguyÔn ThÞ Vang (1996), Ph©n tÝch ngµnh hµng v¶i ë huyÖn Lôc Ng¹n tØnh Hµ B¾c, luËn v¨n th¹c sü khoa häc kinh tÕ, Tr−êng §¹i häc N«ng Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 86 nghiÖp 1- Hµ Néi. 24. ViÖn Nghiªn cøu rau qu¶ (2001), KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc vÒ rau qu¶ (1998-2000), NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. TiÕng Anh 25. Bruc Herrick and Charkc P. Kindleberger, (1988). Economic development, Fourth edition, Mc Graw- Hill international Edition 26. Nguyen Thi Tan Loc (2006), The participation of the poor in the litchi value chain to Hanoi, RIFAV Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 87 Phô Lôc Phô lôc 1: DiÖn tÝch, diÖn tÝch cho s¶n phÈm, n¨ng suÊt, s¶n l−îng v¶i qu¶ n¨m 2003 ChØ tiªu DiÖn tÝch gieo trång (ha) DiÖn tÝch cho s¶n phÈm (ha) N¨ng suÊt (t¹/ha) S¶n l−îng (tÊn) C¶ n−íc 86712 57172 27,8 158893 §ång b»ng s«ng Hång 21546 15788 39,2 61813 Hµ Néi 300 139 86,4 1201 H¶i Phßng 710 546 87,8 4793 VÜnh Phóc 2810 892 83,5 7444 Hµ T©y 1722 1117 54,6 6097 B¾c Ninh 89 72 71,9 518 H¶i D−¬ng 13915 11401 26,3 29942 Hng Yªn 464 430 106,0 4556 Hµ Nam 467 380 40,2 1528 Nam §Þnh 108 92 90,3 831 Th¸i B×nh 468 306 120,5 3687 Ninh B×nh 493 413 29,4 1216 §«ng B¾c 60653 39240 22,7 89119 Cao B»ng 133 86 29,1 250 Lµo Cai 751 244 28,0 682 B¾c K¹n 179 75 26,7 200 L¹ng S¬n 7269 3623 15,6 5662 Tuyªn Quang 1127 350 40,2 1406 Yªn B¸i 324 209 19,5 407 Th¸i Nguyªn 6942 4028 14,8 5943 Phó Thä 1696 1256 67,2 8435 B¾c Giang 34892 25361 22,6 57296 Qu¶ng Ninh 6321 3681 22,1 8130 T©y B¾c 1978 958 30,2 2897 §iÖn Biªn Lai Ch©u S¬n La 607 137 22,5 308 Hoµ B×nh 1332 810 31,5 2550 B¾c Trung bé 2535 1186 42,7 5064 Thanh Ho¸ 1704 915 39,2 3587 NghÖ An 510 160 53,8 860 Hµ TÜnh 109 51 80,6 411 Qu¶ng B×nh 76 33 39,7 131 Qu¶ng TrÞ 21 2 50,0 10 Thõa Thiªn - HuÕ 115 25 26,0 65 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 88 Phô lôc: DiÖn tÝch, diÖn tÝch cho s¶n phÈm, n¨ng suÊt, s¶n l−îng v¶i qu¶ n¨m 2004 ChØ tiªu DiÖn tÝch gieo trång (ha) DiÖn tÝch cho s¶n phÈm (ha) N¨ng suÊt (t¹/ha) S¶n l−îng (tÊn) C¶ n−íc 111260 82722 50,0 413500 §ång b»ng s«ng Hång 21900 17160 41,9 71913 Hµ Néi 308 150 99,4 1491 H¶i Phßng 741 588 90,1 5298 VÜnh Phóc 2961 1014 89,3 9056 Hµ T©y 1708 1158 55,0 6370 B¾c Ninh 98 83 72,9 605 H¶i D−¬ng 14018 12457 29,2 36340 H−ng Yªn 520 460 110,0 5060 Hµ Nam 469 420 42,9 1800 Nam §Þnh 108 95 92,1 875 Th¸i B×nh 476 322 118,1 3802 Ninh B×nh 493 413 29,4 1216 §«ng B¾c 61060 46641 34,5 160837 Hµ Giang 1070 417 21,0 874 Cao B»ng 174 86 30,2 260 Lµo Cai 762 289 38,3 1108 B¾c K¹n 210 110 26,8 295 L¹ng S¬n 7290 5414 16,9 9141 Tuyªn Quang 1168 538 40,6 2183 Yªn B¸i 353 242 20,0 484 Th¸i Nguyªn 6873 4580 19,1 8757 Phó Thä 1696 1256 67,2 8435 B¾c Giang 35143 30028 40,0 120100 Qu¶ng Ninh 6321 3681 25,0 9200 T©y B¾c 2050 703 33,0 2323 Lai Ch©u (cò) §iÖn Biªn 35 10 35,0 35 Lai Ch©u S¬n La 683 163 22,0 358 Hoµ B×nh 1332 530 36,4 1930 B¾c Trung bé 2670 1278 43,4 5549 Thanh Ho¸ 1709 950 40,0 3800 NghÖ An 620 200 55,0 1100 Hµ TÜnh 109 51 76,9 392 Qu¶ng B×nh 94 45 38,4 173 Qu¶ng TrÞ 21 2 50,0 10 Thõa Thiªn - HuÕ 117 30 24,7 74 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 89 Phô lôc: DiÖn tÝch, diÖn tÝch cho s¶n phÈm, n¨ng suÊt, s¶n l−îng v¶i qu¶ n¨m 2005 ChØ tiªu DiÖn tÝch gieo trång (1000 ha) DT cho s¶n phÈm (1000 ha) N¨ng suÊt (t¹/ha) S¶n l−îng (1000 tÊn) C¶ n−íc 90.2 70.9 24.3 172.0 §B s«ng Hång 22.0 17.3 32.7 56.5 Hµ Néi 0.3 0.1 140.0 1.4 H¶i Phßng 0.7 0.6 73.3 4.4 VÜnh Phóc 3.0 1.4 89.3 12.5 Hµ T©y 1.5 0.8 61.3 4.9 B¾c Ninh 0.1 0.1 60.0 0.6 H¶i D−¬ng 14.2 12.4 16.1 20.0 H−ng Yªn 0.6 0.5 110.0 5.5 Hµ Nam 0.5 0.5 36.0 1.8 Nam §Þnh 0.1 0.1 100.0 1.0 Th¸i B×nh 0.5 0.3 106.7 3.2 Ninh B×nh 0.5 0.4 32.5 1.3 §«ng B¾c 63.2 51.0 20.9 106.6 Hµ Giang 0.9 0.5 20.0 1.0 Cao B»ng 0.2 0.1 20.0 0.2 Lµo Cai 0.8 0.4 30.0 1.2 B¾c K¹n 0.2 0.1 40.0 0.4 L¹ng S¬n 7.5 5.6 15.9 8.9 Tuyªn Quang 1.2 0.9 41.1 3.7 Yªn B¸i 0.3 0.2 20.0 0.4 Th¸i Nguyªn 6.9 4.9 15.5 7.6 Phó Thä 1.6 1.3 62.3 8.1 B¾c Giang 38.5 33.1 20.7 68.5 Qu¶ng Ninh 5.2 3.9 16.7 6.5 T©y B¾c 2.2 1.0 23.0 2.3 Lai Ch©u §iÖn Biªn 0.1 0.1 S¬n La 0.7 0.2 25.0 0.5 Hoµ B×nh 1.4 0.8 20.0 1.6 B¾c Trung Bé 2.8 1.5 44.0 6.6 Thanh Ho¸ 1.7 1.0 40.0 4.0 NghÖ An 0.7 0.4 47.5 1.9 Hµ TÜnh 0.1 0.1 40.0 0.4 Qu¶ng B×nh 0.1 0.2 Qu¶ng TrÞ Thõa Thiªn - HuÕ 0.1 0.1 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 90 Phô lôc 2: Thêi tiÕt khÝ hËu cña Hµ Néi n¨m 2005 ChØ tiªu NhiÖt ®é (0C) L−îng m−a c¸c th¸ng trong n¨m (mm) Sè giê n¾ng c¸c th¸ng trong n¨m (giê) §é Èm trung b×nh trong n¨m (%) C¶ n¨m 24,2 1764,3 1285,2 79 Th¸ng 1 16,2 11,4 40,5 79 Th¸ng 2 17,8 35,6 21,2 85 Th¸ng 3 19,2 27,4 35,0 83 Th¸ng 4 24,3 32,9 86,7 83 Th¸ng 5 29,2 221,4 190,9 78 Th¸ng 6 30,3 278,0 122,9 77 Th¸ng 7 29,7 277,9 187,0 79 Th¸ng 8 28,8 377,2 135,9 83 Th¸ng 9 28,7 366,0 162,4 78 Th¸ng 10 26,3 17,8 102,6 76 Th¸ng 11 22,7 91,9 130,6 79 Th¸ng 12 17,4 26,8 69,5 69 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 91 Phô lôc 3: DiÖn tÝch d©n sè cña ®Þa bµn nghiªn cøu QuËn, huyÖn D©n sè (1000 ng−êi) DiÖn tÝch (km2) MËt ®é d©n sè (ng/ km2) Toµn thµnh 3235,4 920,97 3513 Néi thµnh 2022,7 178,78 11314 Ba §×nh 232,6 9,25 25146 Hoµn KiÕm 179,1 5,29 33856 T©y Hå 109,2 24,0 4550 Long Biªn 190,8 59,53 3205 CÇu GiÊy 175,8 12,04 14601 §èng §a 374,8 9,96 37631 Hai Bµ Tr−ng 315,6 10,09 31278 Hoµng Mai 244,9 39,51 6198 Thanh Xu©n 199,9 9,11 21943 Ngo¹i thµnh 1212,7 742,19 1634 Sãc S¬n 268,1 306,51 875 §«ng Anh 292,8 182,30 1606 Gia L©m 215,2 114,79 1875 Tõ Liªm 268,8 75,32 3569 Thanh Tr× 167,8 63,27 2652 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 92 Phô lôc 4 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp 1 ----------------------------- PhiÕu thu thËp th«ng tin ng−êi tiªu dïng v¶i qu¶ Hä vµ tªn ng−êi ®−îc pháng vÊn _________________________________ Giíi tÝnh: Nam N÷ Tuæi:__________________ XA/ph−êng__________________________________________________ HuyÖn/quËn:_______________________________________________ Thµnh phè:___Hµ Néi Hµ néi, th¸ng 8 n¨m 2005 BiÓu sè: Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 93 I. Th«ng tin c¬ b¶n cña hé gia ®×nh 1. Sè khÈu:..........................ng−êi, nam: .....…. n÷: .......... 2. Sè lao ®éng: .........…… ng−êi, nam: .....….. n÷: ......…. 3. BQ thu nhËp cña gia ®×nh 1 n¨m:..........................ngµn ®ång 4. Xin cho biÕt ¤ng (bµ) lµm nghÒ g× - C«ng chøc Nhµ n−íc [ ] Sinh viªn [ ] - Bu«n b¸n [ ] C«ng nh©n viªn chøc [ ] - VÒ h−u [ ] NghÒ kh¸c: ghi cô thÓ II. Tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i 5. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) cã tiªu dïng v¶i qu¶ t−¬i kh«ng? Cã [ ] Kh«ng [ ] 6. Thêi gian mua v¶i qu¶? Sè lÇn mua v¶i/vô: N¨m 2005 Sím nhÊt: ngµy th¸ng Muén nhÊt: ngµy th¸ng n¨m 2005 7. L−îng v¶i qu¶ gia ®×nh ¤ng (Bµ) tiªu thô trong vô võa qua? ChØ tiªu L−îng v¶i qu¶ tiªu thô (kg) Gi¸ mua (§ång/kg) Ghi chó Tæng sè Chia theo thêi gian - §Çu vô - Gi÷a vô - Cuèi vô Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 94 8. Gia ®×nh mua v¶i ë ®©u? - Siªu thÞ [ ] - Chî [ ] - Hµng b¸n rong [ ] - Kh¸c: [ ] 9. Môc ®Ých mua v¶i? - ¨n [ ] chiÕm % - BiÕu, tÆng [ ] chiÕm % - Kh¸c [ ] chiÕm % 10. ¤ng (Bµ) nh©n ®Þnh thÕ nµo vÒ gi¸ v¶i qu¶ t−¬i vô võa qua? §Çu vô: ChÝnh vô: Cuèi vô: - Qu¸ ®¾t [ ] - §¾t [ ] - Võa ph¶i [ ] - RÎ [ ] - Qua rÎ [ ] - Qu¸ ®¾t [ ] - §¾t [ ] - Võa ph¶i [ ] - RÎ [ ] - Qua rÎ [ ] - Qu¸ ®¾t [ ] - §¾t [ ] - Võa ph¶i [ ] - RÎ [ ] - Qua rÎ [ ] 11. ¤ng (Bµ) cho biÕt gi¸ mua v¶i qu¶ t−¬i cña gia ®×nh trong mÊy n¨m võa qua; Gi¸ mua (§ång/kg) N¨m Cao nhÊt ThÊp nhÊt Trung b×nh 2003 2004 2005 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 95 12. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) th−êng mua lo¹i v¶i nµo? - V¶i lai [ ] - V¶i thiÒu [ ] - Lo¹i kh¸c [ ] 13. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) th−¬ng ¨n v¶i qu¶ h×nh d¸ng nh− thÕ nµo? Qu¶ trßn [ ] Hét nhá [ ] Qu¶ dµi [ ] Hét to [ ] 14. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) thÝch v¶i qu¶ cã mµu s¾c nh− thÕ nµo? Mµu xanh nh¹t [ ] Mµu ®á t−¬i [ ] Mçu hång nh¹t [ ] 15. Gia ®×nh thÝch ¨n v¶i qu¶ cã vÞ nh− thÕ nµo? VÞ ngät [ ] VÞ chua [ ] 16. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) thÝch ¨n qu¶ v¶i cã kÝch th−íc nh− thÕ nµo? - Qu¶ to [ ] - Qu¶ nhá [ ] 17. ¤ng (Bµ) nhËn xÐt nh− thÕ nµo vÒ chÊt l−îng v¶i qu¶? ............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ......................................................................................................................... III. Tiªu dïng lo¹i qu¶ thay thÕ v¶i 18 Gia ®×nh ¤ng (Bµ) cã ¨n lo¹i qu¶ kh¸c trong mïa v¶i kh«ng? Cã [ ] kh«ng [ ] Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 96 19. NÕu cã th× c¸c lo¹i qu¶ nµo? - NhAn [ ] - Ch«m ch«m [ ] - Kh¸c: [ ] 20. Gia ®×nh ¤ng (Bµ) ¨n lo¹i qu¶ kh¸c trong tr−êng hîp nµo? - Gi¸ v¶i qu¸ ®¾t vµo ®Çu vô vµ cuèi vô [ ] - Kh«ng cã v¶i chÊt l−îng ngon [ ] - Kh«ng t×m mua ®−îc v¶i [ ] - ¨n nhiÒu v¶i qu¸ [ ] - Thay ®æi khÈu vÞ [ ] - Kh¸c: [ ] 21. L−îng s¶n phÈm ngoµi v¶i gia ®×nh ¤ng (Bµ) tiªu thô vµo mïa v¶i qu¶. S¶n phÈm thay thÕ Sè l−îng (kg) Gi¸ BQ (®ång/kg) So víi ¨n v¶i - NhAn - Ch«m ch«m - Qu¶ kh¸c IV. Tiªu dïng v¶i qu¶ trong t−¬ng lai 22. Nh÷ng n¨m tíi gia ®×nh cã nhu cÇu tiªu thô v¶i nhiÒu h¬n kh«ng? Cã [ ] kh«ng [ ] 23. NÕu cã th× tiªu dïng d−íi h×nh thøc nµo? - V¶i t−¬i [ ] - V¶i sÊy kh« [ ] - V¶i ®ãng hép n−íc qu¶ [ ] - Kh¸c [ ] Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 97 24. NÕu gi¸ v¶i qu¶ t¨ng/hay gi¶m ®i, gia ®×nh ¤ng (Bµ) sÏ tiªu thô v¶i t¨ng hay gi¶m? t¹i sao? a) NÕu gi¸ t¨ng lªn L−îng v¶i tiªu thô - Gi÷ nguyªn [ ] - T¨ng lªn [ ] - Gi¶m xuèng [ ] b) NÕu gi¸ gi¶m xuèng L−îng v¶i tiªu thô - Gi÷ nguyªn [ ] - T¨ng lªn [ ] - Gi¶m xuèng [ ] Lý do: Gi¸ qu¸ ®¾t [ ] Thêi vô ng¾n [ ] L−îng tiªu thô Ýt [ ] Lý do kh¸c [ ] Lý do: - Gi¸ rÎ [ ] - Thêi vô ng¾n [ ] - L−îng tiªu thô Ýt [ ] - Lý do kh¸c [ ] Xin c¸m ¬n ¤ng (Bµ) Tr ườ n g ð ại họ c N ôn g n gh iệ p 1 - Lu ận Vă n Th ạc sỹ kh o a họ c K in h tế - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 98 P h ô lô c 5 S U M M A R Y O U T PU T R eg re ss io n S ta ti st ic s M ul tip le R 0. 79 27 21 R S qu ar e 0. 62 84 06 A dj us te d R S qu ar e 0. 62 46 14 St an da rd E rr or 0. 19 75 36 O bs er va ti on s 10 0 A N O V A df SS M S F Si gn if ic an ce F R eg re ss io n 1 6. 46 67 8 6. 46 67 8 16 5. 72 86 36 4 8. 64 84 3E -2 3 R es id ua l 98 3. 82 39 89 0. 03 90 2 T ot al 99 10 .2 90 77 C oe ff ic ie nt s St a nd ar d E rr or t St at P -v al ue L o w er 9 5 % U pp er 95 % L ow er 95 .0 % U pp er 9 5. 0% In te rc ep t -4 .0 42 07 0. 36 69 35 -1 1. 01 58 7. 67 19 7E -1 9 -4 .7 70 24 16 74 -3 .3 13 9 -4 .7 70 24 -3 .3 13 9 ln (x ) 0. 51 70 25 0. 04 01 62 12 .8 73 56 8. 64 84 3E -2 3 0. 43 73 25 32 7 0. 59 67 25 0. 43 73 25 0. 59 67 25 Tr ườ n g ð ại họ c N ôn g n gh iệ p 1 - Lu ận Vă n Th ạc sỹ kh o a họ c K in h tế - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 99 Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận Văn Thạc sỹ khoa học Kinh tế -------------------------------------- 99 Phô lôc 6: Kªnh ph©n phèi v¶i thiÒu Thanh hµ cò vµ míi ®Õn Hµ Néi S¬ ®å kªnh ph©n phèi cò S¬ ®å kªnh ph©n phèi míi Nguån: NguyÔn TiÕn §Þnh- ViÖn khoa häc n«ng nghiÖp ViÖt Nam - Kh«ng ®−îc ph©n lo¹i - Kh«ng bao b×, nhAn m¸c - Kh«ng ph©n lo¹i - §ùng sät tre, kh«ng nhAn m¸c - Cã thÓ bÞ pha trén - Kh«ng ph©n biÖt ®−îc víi v¶i c¸c vïng kh¸c - Ph©n lo¹i bëi t¸c nh©n b¸n lÎ Ng−êi thu gom Ng−êi b¸n lÎ (Hµng chän) Ng−¬i b¸n lÎ (Hµng x«) Ng−êi b¸n rong (Hµng lo¹i) Ng−êi tiªu dïng (Kh«ng biÕt nguån gèc xuÊt xø kh«ng ®−îc ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng) Chî ®Çu mèi ë HN M¹ng l−íi cöa hµng b¸n lÎ thuéc khu thu nhËp cao Ng−êi tiªu dïng (§−îc ghi râ nguån gèc xuÊt xø vµ ®−îc ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng) Ng−êi thu gom Cöa hµng cña HiÖp héi - §−îc ph©n lo¹i - §ãng gãi, d¸n nhAn mAc, ghi râ ®Þa chØ ng−êi s¶n xuÊt vµ ngµy thu ho¹ch - S¶n phÈm kh«ng bÞ pha trén ._.