Những biến động trong giá dầu thô trên thị trường thế giới thời gian vừa qua và tác động của nó đến nền kinh tế thế giới

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n nµy, em ®· nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù h­íng dÉn vµ gióp ®ì rÊt tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Em xin bµy tá lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt ®Õn C« Ph¹m Song H¹nh cïng toµn thÓ c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh TÕ Ngo¹i Th­¬ng - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi. Lêi c¶m ¬n lêi më ®Çu Trong thêi gian võa qua, trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi liªn tiÕp x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ theo chiÒu h­íng t¨ng lªn. Gi¸ dÇu má Trong bµi kho¸ luËn nµy gi¸ dÇu lµ gi¸ trung b×nh cña 3 thÞ tr­êng: New York, Dubai, London. TÝnh gi¸ b»ng ®ång USD. ®· nh¶y vät tõ 13 USD/thïng vµo n¨m 1999 lªn ®Õn møc 35- 36 USD/thïng vµo ®Çu n¨m 2003. C¸c biÕn ®éng nµy chñ yÕu lµ do t×nh h×nh ë Trung §«ng c¨ng th¼ng mµ ®iÓn h×nh vµ ®Æc tr­ng nhÊt lµ cuéc chiÕn tranh do Mü ph¸t ®éng nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn cña Tæng thèng Sadam Hussen. Do lo ng¹i nh÷ng nguy c¬ chiÕn tranh lµm ¶nh h­ëng ®Õn nguån cung dÇu má mµ gi¸ mÆt hµng nµy ®· leo thang ®Õn chãng mÆt vµ g©y ra nhiÒu t¸c ®éng xÊu ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ trªn thÕ giíi. DÇu má lµ mÆt hµng quan träng, lµ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho nhiÒu ngµnh ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ thiÕt yÕu cho cuéc sèng con ng­êi mµ kh«ng lo¹i nguyªn liÖu nµo thay thÕ ®­îc; do vËy nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ dÇu, dï lín hay nhá, còng ®Òu g©y t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng con ng­êi, kh«ng ph©n biÖt giµu nghÌo, mÇu da hay ®Þa vÞ x· héi. ChÝnh v× cã ®­îc vai trß trung t©m ®èi víi nÒn kinh tÕ nh­ vËy, nªn gi¸ c¶ cña dÇu má lu«n lu«n bÞ chi phèi bëi c¸c m­u tÝnh kinh tÕ - chÝnh trÞ cña c¸c thÕ lùc chñ chèt trªn thÞ tr­êng, sau ®ã míi ®Õn sù chi phèi cña c¸c quy luËt cung - cÇu cña thÞ tr­êng. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜ cÇn ph¶i xem xÐt nh÷ng nguyªn nh©n nµo ®· ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ dÇu má, c¸c quy luËt kinh tÕ hay nh÷ng m­u tÝnh chÝnh trÞ ®· chi phèi thÞ tr­êng nµy, gi¸ dÇu t¨ng cao cã ¶nh h­ëng nh­ nµo ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ai ®­îc lîi vµ ai bÞ tæn th­¬ng, cÇn nh÷ng gi¶i ph¸p g× ®Ó h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®ã mµ t«i ®· chän ®Ò tµi "Nh÷ng biÕn ®éng trong gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi thêi gian võa qua vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi". Môc ®Ých cña luËn v¨n nµy lµ qua viÖc nghiªn cøu lÞch sö biÕn ®éng cña gi¸ dÇu, ®Æc biÖt lµ trong gian ®o¹n 2000- 2003, ®Ó hiÓu ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nÒn t¶ng cña thÞ tr­êng nµy, råi tõ ®ã nªu ra nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ - th­¬ng m¹i toµn cÇu vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia nãi riªng trong ®ã cã ViÖt Nam, ®ång thêi còng nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ nh»m gióp ViÖt Nam tËn dông ®­îc triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng ®ã. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých nµy, luËn v¨n ®­îc chia lµm ba ch­¬ng víi néi dung nh­ sau: Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña gi¸ dÇu má biÕn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ch­¬ng III: Dù ®o¸n gi¸ dÇu má trong thêi gian tíi vµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ThÞ tr­êng dÇu má vèn lµ mét thÞ tr­êng ®å sé vµ phøc t¹p trong khi viÖc s­u tËp tµi liÖu b»ng tiÕng ViÖt l¹i rÊt khã kh¨n, tµi liÖu chñ yÕu lµ b»ng tiÕng Anh, thªm vµo ®ã lµ sù h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt cña b¶n th©n t«i nªn luËn v¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai xãt, v× vËy t«i rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. ch­¬ng i: t×nh h×nh thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi I. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm dÇu má 1. Mét sè c«ng dông cña dÇu má ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng con ng­êi: DÇu th« lµ mét mÆt hµng nguyªn liÖu quan träng ®· vµ ®ang ®­îc bu«n b¸n s«i ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi h¬n 100 n¨m qua. Do nh÷ng tÝnh chÊt lý -ho¸ häc ®Æc biÖt vµ d­íi t¸c ®éng cña khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i tõ dÇu th«, con ng­êi ®· t¹o ra rÊt nhiÒu s¶n phÈm h÷u Ých phôc vô ®êi sèng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña m×nh. Nh÷ng øng dông hÕt søc phong phó, ®a d¹ng cña dÇu má ®· biÕn nã trë thµnh mét nguyªn liÖu ®Çu vµo thiÕt yÕu cho hÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt. Tõ dÇu th« qua qu¸ tr×nh tinh läc vµ chÕ biÕn, ng­êi ta thu ®­îc c¸c s¶n phÈm chÝnh sau Theo "DÇu má vµ øng dông cho ®êi sèng con ng­êi" cña PGS- TS §inh thÞ Ngä, 2000. : ChÊt propan vµ chÊt butan (gäi lµ khÝ ho¸ láng ) ChÊt naphtan (x¨ng th«), x¨ng ch¹y ®éng c¬ (x¨ng kh«ng ch×, x¨ng cao cÊp, x¨ng th­êng ) ChÊt kerosen (dÇu ph¶n lùc), dÇu ho¶ ChÊt gas- oil ( dÇu diezen ®éng c¬, diezel ®èt lß), mazut nÆng, FO ( dÇu cÆn ) DÇu nhên, mì ChÊt dÎo Bitum ( nhùa ®­êng), s¸p cèc. Nh÷ng s¶n phÈm tõ dÇu th« nµy ®· vµ ®ang héi nhËp gÇn nh­ vµo tõng ho¹t ®éng hµng ngµy cña chóng ta, vµ ®Æc biÖt lµ g¾n liÒn víi phÇn lín c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp. Chóng t¹o ra gi¸ trÞ lín cña dÇu th«, khiÕn cho dÇu th« trë thµnh mét hµng ho¸ mang tÇm chiÕn l­îc ®èi víi nhiÒu quèc gia. M¶ng øng dông quan träng cÇn ®­îc nh¾c ®Õn tr­íc tiªn cña dÇu má lµ øng dông vÒ mÆt n¨ng l­îng. Khã mµ t­ëng t­îng næi giao th«ng vËn t¶i cã thÓ ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é nh­ ngµy nay mµ l¹i kh«ng cã sù ®ãng gãp cña c¸c lo¹i nhiªn liÖu nh­ x¨ng, dÇu diezel v.v..., nh÷ng s¶n phÈm gÇn nh­ lµ lý t­ëng cho ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i ®éng c¬, tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i vµ m¸y mãc c«ng nghiÖp hÕt søc ®a d¹ng vµ phong phó nh­ ngµy nay. øng dông vÒ mÆt n¨ng l­îng cña dÇu má kh«ng chØ ë chç dÇu má lµ nhiªn liÖu cung cÊp n¨ng l­îng cho c¸c lo¹i ®éng c¬, mµ nã cßn lµ mét nguån chÊt ®èt. Nh÷ng øng dông t¹o nhiÖt l­îng cña dÇu má ®· b¾t ®Çu tõ thÕ kû 19 qua viÖc con ng­êi sö dông dÇu ho¶ trong nÊu n­íng, chÊt gas- oil dïng trong s­ëi Êm nhµ cöa vµ dÇu cÆn (FO) ®Ó cung cÊp nhiÖt l­îng cÇn thiÕt cho c¸c lß sinh h¬i n­íc, c¸c lß c«ng nghiÖp (lß nung gèm, sø, xi m¨ng, g¹ch ngãi, nÊu thuû tinh, nÊu luyÖn gang thÐp, lß h¬i nhµ m¸y ®iÖn, v.v ..). Së dÜ dÇu má nhanh chãng ®­îc ®­a vµo øng dông trong môc tiªu ®èt nãng lµ v× so víi than/cñi, tiªu dïng dÇu má s¹ch sÏ, kh«ng cã tro, xØ, dÔ dïng, dÔ thao t¸c, dÔ b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn, ngoµi ra Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng h¬n. Thªm vµo ®ã, n¨ng l­îng s¶n sinh ra tõ viÖc ®èt ch¸y dÇu má cao h¬n nhiÒu lÇn c¸c than ®¸. Tuy 80- 90% s¶n l­îng dÇu khÝ thÕ giíi khai th¸c ®­îc sö dông cho môc ®Ých n¨ng l­îng – m¶ng øng dông quan träng nhÊt cña dÇu má nh­ng øng dông phi n¨ng l­îng cña nã còng kh«ng hÒ thua kÐm nÕu xÐt vÒ tÝnh thiÕt yÕu. Chóng ta ai còng biÕt r»ng hÔ cã vËn ®éng lµ sÏ cã ma s¸t, sÏ cã mµi mßn gi÷a c¸c bé phËn tiÕp xóc víi nhau. §Ó gi¶m thiÓu vÊn ®Ò nµy, kh«ng cã c¸ch nµo hiÖu qu¶ h¬n lµ sö dông c¸c lo¹i dÇu mì b«i tr¬n. Ngoµi t¸c dông b«i tr¬n ®Ó gi¶m thiÓu tèi ®a viÖc mµi mßn do ma s¸t vµ lµm c¸c lo¹i m¸y mãc vËn hµnh tèt, dÇu mì b«i tr¬n cßn cã t¸c dông lµm m¸t m¸y, lµm kÝn vµ lµm s¹ch bÒ mÆt kim lo¹i tiÕp xóc khi lµm viÖc, gióp ®éng c¬ ho¹t ®éng ë hiÖu qu¶ tèi ­u nhÊt. ChÝnh øng dông nµy ®· më c¸nh cöa thø hai cho dÇu má vµo ngµnh vËn t¶i vµ cho phÐp nã dÇn dÇn x©m nhËp vµo tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, gÇn nh­ ë vµo tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n biÕn ®æi cña vËt chÊt. Bªn c¹nh nh÷ng øng dông kinh ®iÓn nªu trªn cña dÇu má (nhiªn liÖu, chÊt ®èt, chÊt b«i tr¬n), chóng ta cßn ph¶i kÓ ®Õn mét øng dông n÷a mµ kÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, vÞ trÝ cña nã ®ang ngµy cµng trë nªn quan träng, ®ã lµ nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. Tõ chÊt naphta cña dÇu th«, khi xö lý trong c¸c bé phËn cracking- h¬i n­íc sÏ sinh ra c¸c lo¹i olefin (nh­ etylen, propylen, butadien). Tõ nh÷ng phÇn láng trong ph¶n øng nµy, ng­êi ta rót ra nh÷ng chÊt th¬m nh­ benzen, toluen, xylen. Olefin vµ c¸c chÊt th¬m lµ nh÷ng chÊt trung gian lín, vÒ sau qua mét lo¹t c¸c ph¶n øng sÏ sinh ra nh÷ng s¶n phÈm mµ tõ nay sÏ lµ nh÷ng chÊt cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nh­ chÊt dÎo, t¬ lôa tæng hîp, cao su tæng hîp, c¸c chÊt tÈy röa tæng hîp v.v... ChÝnh nh÷ng hçn hîp dÇu má kh¸c nhau còng ®­îc dïng ®Ó s¶n xuÊt amoniac, ®Ó tõ ®©y ng­êi ta chÕ t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm ph©n bãn nit¬ vµ c¸c lo¹i ph©n bãn kh¸c cÇn thiÕt cho n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. ChØ cÇn xÐt ®Õn tÝnh ®a d¹ng cña c¸c s¶n phÈm tæng hîp vµ nh÷ng c«ng dông rÊt phong phó cña nã trong ®êi sèng hµng ngµy cña chóng ta lµ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc tÇm quan träng cña nh÷ng khèi l­îng lín dÇu má dïng trong ho¸ dÇu (3 % sè l­îng tiªu thô t¹i Mü vµ 10 % tiªu thô t¹i ch©u ¢u). Ngoµi ra dÇu má cßn hµng chôc nh÷ng øng dông thø cÊp kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¸ häc. DÇu má cung cÊp mét l­îng lín c¸c chÊt dung m«i, x¨ng tr¾ng hoÆc x¨ng ®Æc biÖt, dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c lo¹i s¬n vµ vecni c«ng nghiÖp, ®Ó lÊy nh÷ng chÊt bÐo, ®Ó hoµ tan cao su, ®Ó tÈy v¶i vãc. Parafin cã trong mét sè dÇu th« cã hµm l­îng ®¸ng kÓ ®­îc dïng lµm nÕn, giÊy vµ b×a, diªm vµ ngay c¶ chÊt næ. NhiÒu lo¹i kem ®¸nh bãng hoÆc nh÷ng chÊt b¶o d­ìng, nhiÒu lo¹i s¶n phÈm chèng nÊm mèc, thuéc diÖt trõ s©u bä còng lµ nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc tõ dÇu má. Nhê cã bitum lÊy tõ dÇu má mµ gÇn 50 n¨m nay, kü thuËt r¶i ®­êng ®· b­íc vµo nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt lín, cho phÐp chóng ta cã ®­îc hÖ thèng xa lé, giao th«ng ®« thÞ hoÆc c¸c s©n bay bÕn c¶ng hiÖn ®¹i nh­ ngµy nay. Bitum cßn dïng ®Ó b¶o vÖ c¸c m¸i nhµ, ®Ó tÈm giÊy b×a dïng lµm bao b× hoÆc ®Ó b¶o vÖ. Vµ cuèi cïng lµ cèc dÇu má, mét s¶n phÈm phô cña qu¸ tr×nh läc dÇu chñ yÕu dïng ®Ó s¶n xuÊt c¸c ®iÖn cùc ®­îc tiªu thô trong ngµnh ®iÖn, luyÖn kim vµ c«ng nghiÖp nh«m. 2. Quy luËt cung cÇu chi phèi trªn thÞ tr­êng dÇu má: Còng gièng nh­ c¸c hµng ho¸ kh¸c trªn thÞ tr­êng, dÇu má chÞu sù chi phèi bëi quy luËt cung- cÇu. Tuy nhiªn, khi nghiªn cøu vÒ dÇu má, ng­êi ta nhËn ra nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt sau ®©y ®· ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn gi¸ c¶ mÆt hµng nµy: DÇu má lµ mÆt hµng ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng víi khèi l­îng lín vµ æn ®Þnh, gi¸ trÞ giao dÞch cao. DÇu má cã tÝnh thiÕt yÕu ®èi víi ®êi sèng con ng­êi, khã cã kh¶ n¨ng thay thÕ trong ng¾n h¹n. Gi¸ cña dÇu má lu«n bÞ chi phèi bëi c¸c m­u tÝnh kinh tÕ- chÝnh trÞ cña c¸c thÕ lùc chñ chèt trªn thÞ tr­êng, sau ®ã míi lµ sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng. Do cã nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ®êi sèng con ng­êi nªn quy luËt cung cÇu "The Dynamic Effects of Aggregate Demand, Supply and Oil Price Shock" cña H.C.Bjornland, Manchester School, 11/2000. chi phèi nã còng mang nh÷ng nÐt ®Æc biÖt riªng cã cña nã. Tr­íc hÕt, xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu vµ gi¸ c¶ cña dÇu má: §èi víi c¸c hµng ho¸ th«ng th­êng, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Çu tiªn cña kinh tÕ häc lµ "T¨ng gi¸ mét hµng ho¸ th× kh¸ch hµng sÏ tiªu thô hµng ho¸ ®ã Ýt h¬n vµ ng­êi tiªu dïng sÏ cè g¾ng h¹n chÕ tiªu dïng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Hay nãi c¸ch kh¸c, nÕu gi¸ t¨ng th× l­îng cÇu sÏ gi¶m vµ nÕu gi¸ gi¶m th× l­îng cÇu sÏ t¨ng lªn.". Nh­ng ®èi víi mçi lo¹i hµng ho¸ l¹i bÞ quy luËt nµy chi phèi mét c¸ch kh¸c nhau. §èi víi mÆt hµng dÇu má, sù biÕn ®éng vÒ gi¸ ¶nh h­ëng rÊt Ýt ®Õn ®é biÕn ®éng vÒ l­îng cÇu trong ng¾n h¹n. Nãi c¸ch kh¸c, trong ng¾n h¹n, ®é co gi·n cña cÇu theo gi¸ lµ rÊt Ýt, vµ ng­êi tiªu dïng sÏ ph¶n øng rÊt chËm ®èi víi nh÷ng thay ®æi cña chi phÝ n¨ng l­îng. Ta cã ph­¬ng tr×nh vÒ ®é co gi·n cña l­îng cÇu so víi gi¸ (the price elasticity of demand) nh­ sau: §Ó gi¶i thÝch cho viÖc ®é co gi·n nhá (inelasticity) cña cÇu theo gi¸ ta cã nh÷ng luËn ®iÓm sau: Khi gi¸ t¨ng ng­êi tiªu dïng cã xu h­íng h¹n chÕ tiªu dïng lµm cho l­îng cÇu gi¶m xuèng, tuy nhiªn ®èi víi dÇu má th× xu h­íng h¹n chÕ tiªu dïng nµy cã x¶y ra nh­ng trong ng¾n h¹n lµ kh«ng râ rµng v× dÇu má lµ mét hµng ho¸ thiÕt yÕu cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp, lµ nguån cung cÊp n¨ng l­îng chÝnh cho ®êi sèng con ng­êi nh­ ®· tr×nh bµy ë môc 1. §èi víi nh÷ng øng dông mang tÝnh n¨ng l­îng khi gi¸ nhiªn liÖu t¨ng ng­êi ta t×m c¸ch sö dông c¸c nguån n¨ng l­îng kh¸c thay thÕ nh­ t¨ng c­êng viÖc sö dông than ®¸, n¨ng l­îng mÆt trêi, n¨ng l­îng giã, n¨ng l­îng n­íc, n¨ng l­îng h¹t nh©n v.v..Tuy nhiªn, viÖc t×m ra c¸c nguån n¨ng l­îng thay thÕ lµ rÊt tèn kÐm vµ ®ßi hái sù ®Çu t­ l©u dµi . Thªm vµo ®ã, tõ tr­íc ®Õn nay nguån nhiªn liÖu cung cÊp n¨ng l­îng chÝnh vÉn lµ tõ dÇu má, tû träng cña dÇu má trong tæng møc n¨ng l­îng cña thÕ giíi lµ kh¸ cao vµ c¸c nhµ khoa häc dù ®o¸n tû träng nµy vÉn tiÕp tôc duy tr× ë tû lÖ cao. Theo thèng kª cña c¬ quan n¨ng l­îng Hoa K×, n¨m 2002 dÇu má chiÕm tíi h¬n 40% nhu cÇu tiªu dïng cña toµn thÕ giíi. N¨m 2003, tû lÖ nµy vÉn ®­îc duy tr× ë møc æn ®Þnh lµ 41,5%. Trong hai thËp kØ tíi dù tÝnh nhu cÇu dÇu má dïng lµm n¨ng l­îng sÏ duy tr× nh­ b¶ng 1 sau: B¶ng 1: C¬ cÊu n¨ng l­îng tiªu dïng cña thÕ giíi §¬n vÞ: % 1998 2000 2010 2020 DÇu má 41,3 41,3 40,3 39,2 KhÝ gas tù nhiªn (LPG) 22,2 22,4 24,1 26,6 Nhiªn liÖu d¹ng r¾n 26,2 26,1 26,3 25,8 N¨ng l­îng nguyªn tö 10,4 10,3 10,3 8,5 Tæng sè 100,0 100,0 100,0 100,0 Nguån: B¸o c¸o cña OWEM th¸ng 9/2002. ViÖc sö dông dÇu má lµm nhiªn liÖu ®Æc biÖt lµ ®Ó lµm chÊt ®èt vµ dïng ®Ó s­ëi Êm ®· trë thµnh mét thãi quen tõ hµng tr¨m n¨m nay nªn viÖc thay ®æi thãi quen nµy lµ rÊt khã kh«ng thÓ trong mét thêi gian ng¾n ®­îc nªn khi gi¸ dÇu má t¨ng th× ng­êi ta kh«ng dÔ g× gi¶m ®­îc l­îng cÇu xuèng nhanh b»ng c¸ch thay ®æi c¸c thãi quen tiªu dïng. ViÖc gi¶m møc tiªu thô n¨ng l­îng cßn cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch thay thÕ c¸c thiÕt bÞ tiªu thô n¨ng l­îng tèn kÐm b»ng viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng hoÆc c¸c vËt dông tiªu thô Ýt n¨ng l­îng, tuy vËy gi¶i ph¸p nµy trong ng¾n h¹n còng kh«ng kh¶ thi l¾m hoÆc cã thÓ thùc hiÖn ®­îc th× tû lÖ n¨ng l­îng tiÕt kiÖm ®­îc còng kh«ng ®¸ng kÓ mµ viÖc thay ®æi toµn bé thiÕt bÞ ®ang dïng b»ng c¸c thiÕt bÞ kh¸c lµ rÊt tèn kÐm vµ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong ng¾n h¹n. VÒ mÆt øng dông phi n¨ng l­îng vµ dïng lµm nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt th× nh­ ®· tr×nh bµy trong môc 1 gÇn nh­ kh«ng cã g× thay thÕ cho c¸c s¶n phÈm chÕ xuÊt tõ dÇu má ®­îc do cÊu t¹o lý ho¸ ®Æc biÖt cña c¸c chÊt cã trong dÇu má. Tãm l¹i gi¸ dÇu t¨ng cã thÓ lµm l­îng cÇu gi¶m ®i nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. Khi gi¸ dÇu má gi¶m th× l­îng cÇu còng kh«ng t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ ®­îc v× khi ®ã chÝnh phñ c¸c n­íc nhËp khÈu chÝnh sÏ t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®¸nh vµo mÆt hµng dÇu má vµ c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc tõ nã nh»m phôc vô chÝnh s¸ch tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n nghiªn cøu ph¸t hiÖn c¸c nguån n¨ng l­îng míi thay thÕ. Khi gi¸ dÇu t¨ng, ng­êi tiªu dïng sÏ nhanh chãng h¹n chÕ møc tiªu thô nh­ng khi gi¸ dÇu gi¶m xuèng ng­êi tiªu dïng kh«ng lµm ®iÒu ng­îc l¹i. Gi¸ dÇu gi¶m xuèng sÏ dÉn tíi viÖc sö dông c¸c nguån n¨ng l­îng kh¸c thay thÕ Ýt h¬n chø kh«ng lo¹i bá chóng hoµn toµn vµ kh«ng thÓ lµm cho ng­êi tiªu dïng thay ®æi ngay nh÷ng thiÕt bÞ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng hoÆc bá thãi quen sö dông n¨ng l­îng mét c¸ch tiÕt kiÖm. Mµ khi gi¸ dÇu thÊp l¹i ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi møc thu nhËp tõ dÇu cña c¸c n­íc xuÊt khÈu vèn ®· bÞ thÊp ®i rÊt nhiÒu do l¹m ph¸t trong n­íc vµ do sù mÊt gi¸ cña ®ång USD Mü. Nh­ vËy, gi¸ dÇu gi¶m cã thÓ lµm nhu cÇu vÒ dÇu t¨ng nh­ng t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Tãm l¹i, trong ng¾n h¹n ®é co gi·n cña cÇu theo gi¸ lµ rÊt nhá. XÐt vÒ mèi quan hÖ gi÷a l­îng cung vµ gi¸: Khi nhµ s¶n xuÊt xem xÐt mét thÞ tr­êng, nÕu thÊy gi¸ hµng ho¸ ®ã cã chiÒu h­íng t¨ng lªn th× ng­êi ta sÏ cung cÊp nhiÒu hµng ho¸ h¬n ra thÞ tr­êng, cßn khi gi¸ hµng ho¸ cã xu h­íng gi¶m xuèng nhµ cung cÊp sÏ cã xu h­íng c¾t gi¶m l­îng cung nh»m ®iÒu tiÕt kÐo gi¸ lªn vÒ møc c©n b»ng. Khi xem xÐt vÒ quan hÖ gi÷a l­îng cung vµ gi¸ cña dÇu má th× thÊy cã hiÖn t­îng: Khi gi¸ dÇu má t¨ng cao, l­îng cung kh«ng t¨ng ®¸ng kÓ Khi gi¸ dÇu má thÊp, l­îng cung kh«ng gi¶m ®¸ng kÓ Hay ta cã ph­¬ng tr×nh sau: Cã hiÖn t­îng ®é co gi·n cña cung theo gi¸ (the price elasticity of supply) nhá nh­ vËy lµ do chØ sè nµy chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè sau: Nguån cung: Nguån cung dÇu má cña thÕ giíi bÞ giíi h¹n bëi sù ph©n bè nguån tµi nguyªn nµy. ChØ ë mét sè n­íc thuéc khèi OPEC vµ mét sè n­íc kh¸c ngoµi khèi, mµ OPEC l¹i chiÕm ­u thÕ lín vÒ c¶ tr÷ l­îng lÉn s¶n l­îng nªn nguån cung cña thÕ giíi bÞ phô thuéc nhiÒu vµo tæ chøc nµy. Tõ n¨m 1986, c¸c n­íc OPEC ®· quyÕt ®Þnh duy tr× h¹n ng¹ch (quota) song song víi møc cÇu trªn thÞ tr­êng nh»m duy tr× chÝnh s¸ch gi¸ cao cña m×nh. Tõ ®ã ®Õn nay, tæ chøc nµy th­êng xuyªn cã nh÷ng ®ît c¾t gi¶m s¶n l­îng ®Ó æn ®Þnh gi¸ dÇu ë møc cao. XÐt khi gi¸ dÇu lªn cao, do quy luËt cung cÇu chi phèi, l­îng cung cµng Ýt th× gi¸ cµng leo thang, do vËy khi gi¸ t¨ng th× s¶n l­îng cña OPEC t¨ng lªn kh«ng ®¸ng kÓ. Mét nguyªn nh©n kh¸ch quan n÷a mµ ta còng cÇn xem xÐt lµ khi gi¸ t¨ng lªn cao th× møc cung cña toµn thÕ giíi nãi chung vµ cña OPEC OPEC lµ tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má, viÕt t¾t cña Organisation of Petroleum Exporting Countries, lµ mét cartel dÇu má thµnh lËp n¨m 1960. HiÖn nay cã 11 n­íc thµnh viªn gåm: Algieria, Indonesia, Iran, Iraq, Libya, Nigieria, Qatar, Saudi Arabia, UEA, Venezuela. nãi riªng còng kh«ng t¨ng lªn ®­îc nhiÒu do c«ng suÊt khai th¸c cña c¸c n­íc xuÊt khÈu ®· gÇn nh­ ®¹t møc tèi ®a vµ viÖc ph¸t hiÖn ra c¸c má míi ®ßi hái mÊt nhiÒu thêi gian vµ tiÒn cña. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë phô lôc 6 . Theo dù tÝnh cña C¬ quan n¨ng l­îng quèc tÕ (IEA) th× chØ cã Nga vµ Arab Saudi lµ cã thÓ t¨ng s¶n l­îng thªm ®¸ng kÓ, nh­ng Arab Saudi l¹i lµ thµnh viªn quan träng nhÊt trong OPEC, hä kh«ng thÓ vÞ lîi Ých tr­íc m¾t cña riªng quèc gia m×nh mµ lê ®i lîi Ých cña c¶ mét tæ chøc ®»ng sau. Cho nªn khi gi¸ cao th× l­îng cung kh«ng t¨ng ®¸ng kÓ. XÐt khi gi¸ gi¶m, l­îng cung còng kh«ng gi¶m ®i ®­îc v× khi ®ã doanh thu cña c¸c n­íc xuÊt khÈu sÏ bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m víi c¸c n­íc nµy, nã sÏ lµm cho ng©n s¸ch cña hä thiÕu hôt, thu nhËp tõ dÇu má vèn ®· thÊp do l¹m ph¸t trong n­íc vµ do sù mÊt gi¸ cña ®ång §«la Mü nay l¹i cµng trÇm träng h¬n, do ®ã dï thÕ nµo ®i n÷a hä còng kh«ng thÓ thu hÑp s¶n xuÊt vµ gi¶m bít l­îng cung. Tãm l¹i, do dÇu má lµ mét hµng ho¸ ®Æc biÖt, cã ®é co gi·n cung cÇu cña nã theo gi¸ rÊt nhá, nªn khi gi¸ dÇu t¨ng m¹nh th× l­îng cung vµ cÇu vÉn duy tr× ë møc æn ®Þnh. 3. §Æc tÝnh chÝnh trÞ x· héi vµ ¶nh h­ëng cña dÇu má ®Õn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ "The Political Economy of International Oil" cña G. Phillip, 1995 vµ "The Political Economy of World Energy: A twentieth century Perspective" cña J.G. Clark,1991. S¶n xuÊt dÇu má lµ mét ngµnh cã ®é rñi ro cao nh­ng l¹i mang l¹i lîi nhuËn lín nÕu khai th¸c thµnh c«ng. §ã lµ nguån "vµng ®en" cña quèc gia nµo cã nã. Víi chi phÝ s¶n xuÊt chØ kho¶ng 2 –3 USD/thïng ë khu vùc Trung §«ng vµ chØ kho¶ng 8- 9 USD/thïng ë khu vùc B¾c Mü trong khi gi¸ b¸n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi l¹i th­êng xuyªn ë møc cao trªn 20 USD/thïng, tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y gi¸ th­êng xuyªn ®­îc duy tr× ë møc 22 – 28 USD/thïng nªn lîi nhuËn thu ®­îc lµ khæng lå vµ lµ kh«ng t­ëng ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. XuÊt ph¸t tõ nguån lîi nhuËn khæng lå ®ã mµ c¸c c«ng ty t­ b¶n tranh nhau c¸c khu vùc s¶n xuÊt trªn thÕ giíi, c¸c quèc gia kiªn quyÕt ®Êu tranh giµnh l¹i quyÒn kiÓm so¸t nguån tµi nguyªn dÇu khÝ cña m×nh, c¸c n­íc lín lu«n lu«n t×m cí ®Ó can thiÖp vµo c¸c khu vùc cã nguån tµi nguyªn nµy. Còng tõ ®ã n¶y sinh ra c¸c vÊn ®Ò mang t×nh chÝnh trÞ ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng dÇu má nh­ c¸c vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch duy tr× gi¸ cao cña OPEC, c¸c chÝnh s¸ch cÊm vËn ®èi víi Iraq, c¸c cuéc ®×nh c«ng x¶y ra ë Vªnªzuªla, ë Nigiªria ®Çu n¨m 2003 vµ ®Æc biÖt nhÊt lµ cuéc chiÕn ë Iraq ®· g©y nªn nhiÒu sãng giã trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi. Cã hai vÊn ®Ò chÝnh trÞ râ rÖt ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng dÇu má cÇn ®Ò cËp ë ®©y lµ: ChÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ mang tÝnh chÝnh trÞ cña OPEC vµ cuéc chiÕn tranh nh»m vµo Iraq thêi gian võa qua do Mü ph¸t ®éng. Thø nhÊt, xem xÐt vÊn ®Ò ®Þnh gi¸ dÇu má cña c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má (Organisation of Petroleum Exporting Countries) gäi t¾t lµ OPEC OPEC lµ mét cartel dÇu má thµnh lËp n¨m 1960. HiÖn nay cã 11 n­íc thµnh viªn gåm: Algieria, Indonesia, Iran, Iraq, Libya, Nigieria, Qatar, Saudi Arabia, UEA, Venezuela. . §©y lµ mét chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ mang ®Ëm mµu s¾c chÝnh trÞ, Èn sau nã lµ c¸c m­u tÝnh kinh tÕ - chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia nµy. §Ó trang tr¶i cho c¸c kho¶n chi tiªu cña quèc gia mµ c¸c n­íc OPEC lu«n duy tr× møc gi¸ cao theo kiÓu: Tæng chi phÝ th­êng xuyªn cña Arab Saudi lµ: 46,9 triÖu USD; tæng chi phÝ vÒ vèn lµ 7,0 triÖu USD nªn tæng chi phÝ lµ 53,9 triÖu USD, tæng thu nhËp tõ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ dÇu má lµ 11 triÖu USD, doanh thu tõ dÇu má ­íc tÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng hiÖn t¹i lµ 30,9 triÖu USD ë møc s¶n l­îng 7,5 triÖu thïng/ngµy nh­ vËy th× th©m hôt chi tiªu lªn tíi 12 triÖu USD, ®Ó tr¸nh nh÷ng th©m hôt ®ã n­íc nµy ph¶i n©ng gi¸ lªn Ýt nhÊt ë møc 22 USD/thïng. HoÆc ®Ó tr¶ nî kho¶ng 2 triÖu USD hµng n¨m th× gi¸ ph¶i ë møc 26 USD/thïng. §ã lµ c¸ch ®Þnh gi¸ cña OPEC trong khi gi¸ tÝnh theo chi phÝ (B¶ng chi phi s¶n xuÊt vµ gi¸ b¸n d­íi ®©y) nÕu ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng c¹nh tranh tù do chØ lµ 5- 6 USD/thïng. Nh­ vËy gi¸ dÇu kh«ng do quy luËt cung cÇu chi phèi mµ l¹i do chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia cã nã quy ®Þnh theo h­íng phi thÞ tr­êng. H×nh 1: Tæng chi phÝ cung cÊp dÇu má cña c¸c n­íc Trung §«ng Nguån: World Energy Outlook, 2001, Insights. Mét vÝ dô kh¸c rÊt ®iÓn h×nh vµ ®Æc tr­ng ®ã lµ cuéc chiÕn tranh Mü ®­a ra lêi ®e do¹ tÊn c«ng Iraq vµo th¸ng 10/2002. Th¸ng 11/2002, c¸c thanh s¸t viªn vò khÝ cña Liªn Hîp Quèc quay l¹i Iraq lµm thÞ tr­êng dÇu má leo thang chãng mÆt. do Mü ph¸t ®éng nh»m vµo Iraq trong thêi gian cuèi 2002 – ®Çu 2003. Gi¸ dÇu ®· leo thang khñng khiÕp tõ 22 USD/thïng lªn 35 – 36 USD v× lo sî nguy c¬ nguån cung cña thÕ giíi gi¸n ®o¹n do chiÕn tranh. Nh­ng vÊn ®Ò cÇn nãi ë ®©y lµ viÖc Mü dïng chiªu bµi chÝnh trÞ ®Ó can thiÖp vµo khu vùc vïng VÞnh nh»m kiÓm so¸t nguån cung dÇu cña thÕ giíi. ViÖn cí Iraq tµng tr÷ vµ ph¸t triÓn vò khÝ giÕt ng­êi hµng lo¹t mµ Mü, Anh ®· tÊn c«ng B¸t®a. Thùc chÊt lµ nh»m lËt ®æ chÝnh quyÒn cña Tæng thèng Sadam Hussein, x©y dùng nªn mét chÝnh quyÒn míi th©n Mü do Mü hËu thuÉn nh»m më ®­êng cho nh÷ng tËp ®oµn dÇu má hµng ®Çu Theo "The Oil Companies in the International System" cña L.Tuner trªn Bussiness Week, 23/9/2002. cña Mü gåm: ExxonMobil, Chevron-Texaco, Amoco-Phillips, Arco tiÕp cËn c¸c hîp ®ång dÇu má bÐo bë mµ tr­íc ®©y kh«ng dµnh cho Mü. ChÝnh c¸c c«ng ty nµy ®· ®øng ®»ng sau tµi trî cho chÝnh quyÒn Bush tÊn c«ng Iraq vµ hiÖn nay ®ang t×m cí g©y ¸p lùc víi Iran. Khi Mü tÊn c«ng vµo Iraq, ®iÒu ®Çu tiªn hä b¶o vÖ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi d©n v« téi mµ lµ nh÷ng giÕng dÇu. ¢m m­u muèn th«n tÝnh vµ n¾m quyÒn b¸ chñ nguån cung dÇu má cña thÕ giíi cña c¸c c«ng ty dÇu má cña Mü ®· rÊt râ rµng, chÝnh hä ®· lµ c¸c thÕ lùc ®Ó dùng nªn tæng thèng Bush vµ chÝnh hä còng ®· kh«ng tiÕc tiÒn cña ®Ó tµi trî cho cuéc chiÕn tranh phi nghÜa nµy. LiÖu c¸c tû phó dÇu má cßn ®ang ©m m­u g× ®èi víi Iran khi mµ Iran vµ Iraq ®Òu bÞ xÕp vµo tam gi¸c ma quû cña Mü, l¹i mét m­u tÝnh kinh tÕ Èn d­íi chiªu bµi chÝnh trÞ cña c¸c thÕ lùc chñ chèt trªn thÞ tr­êng dÇu má ch¨ng? DÇu má lµ nh©n tè kh«ng nhá ¶nh h­ëng ®Õn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.Tr­íc hÕt, dÇu má lµ sîi d©y nèi c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má OPEC thµnh mét tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ hïng m¹nh nhÊt vµ thµnh c«ng nhÊt trªn thÕ giíi tõ tr­íc ®Õn nay. Môc ®Ých cña tæ chøc nµy lµ phèi hîp vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh viªn ®Ó ®¶m b¶o gi¸ dÇu c«ng b»ng vµ æn ®Þnh cung cÊp dÇu ®Çy ®ñ. Do cã chung lîi Ých tõ nguån dÇu má mµ 11 n­íc gåm Iran, Iraq, Arab Saudi, Indonesia, Vªnªzuªla, Kuwait, Nigiªria, Liby, Quata, Algieria, vµ C¸c tiÓu v­¬ng quèc Arab (UEA) ®· liªn kÕt nhau l¹i ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña tæ chøc ®­îc tèi ­u nhÊt. Tuy nhiªn, chÝnh lîi Ých tõ dÇu má l¹i lµm cho nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ bÞ r¹n nøt vµ ®æ vì. Ch¼ng h¹n c¸c cuéc chiÕn tranh Iran - Iraq nh÷ng n¨m 1980, hay cuéc chiÕn tranh Iraq- Kuwait vµo nh÷ng n¨m 1990. GÇn ®©y nhÊt lµ cuéc chiÕn tranh ë Iraq ®· lµm cho c¸c mèi quan hÖ Nga - Mü, Ph¸p - Mü cã nhiÒu r¹n nøt. Tãm l¹i, dÇu má lµ mét mÆt hµng cã tÝnh chÝnh trÞ s©u s¾c, nã bÞ chi phèi m¹nh mÏ bëi c¸c chÝnh s¸ch ®èi néi còng nh­ ®èi ngo¹i cña c¸c quèc gia, nã võa lµ sîi d©y liªn kÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ bÒn v÷ng l¹i võa lµ ngßi næ cho c¸c cuéc xung ®ét, c¸c cuéc nh»m kiÓm so¸t vµ lòng ®o¹n thÞ tr­êng nµy. II.ThÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi 1. §Æc ®iÓm vÒ nhu cÇu dÇu má trªn thÕ giíi 1.1 C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc tiªu thô dÇu má trªn thÕ giíi: DÇu má lµ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho ngµnh c«ng nghiÖp läc dÇu. Tuy nhiªn, ë quy m« thÕ giíi, tæng nhu cÇu tiªu thô vÒ dÇu má lu«n biÕn ®éng cïng nhÞp víi tæng nhu cÇu tiªu thô c¸c s¶n phÈm dÇu. ChÝnh v× vËy mµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tæng cÇu vÒ dÇu má chÝnh lµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc tiªu thô c¸c s¶n phÈm dÇu. C¸c yÕu tè ®ã gåm Theo "Forecasting Crude Oil Spot Price, Demand and Using OECD Petroleum Inventory Levels" cña Michael YE, John Zyren, Joanne Shore, 11/2002. : T×nh h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ: Lµ mét yÕu tè gÇn nh­ mang tÝnh quyÕt ®Þnh tíi nhu cÇu vÒ dÇu má.Víi c¸c n­íc míi b­íc vµo hoÆc ®ang trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ th× nhu cÇu vÒ dÇu má cho c¸c ngµnh nh­ giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp, x©y dùng, vµ c¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng víi tèc ®é cao. Cßn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× vÊn ®Ò tù ®éng ho¸ cao trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh­ trong sinh ho¹t x· héi ®ßi hái ph¶i tiªu thô rÊt nhiÒu n¨ng l­îng. Mµ nh­ phÇn tr­íc chóng ta ®· biÕt, dÇu má vµ c¸c s¶n phÈm tõ nã tham gia s©u réng vµo ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña con ng­êi, do ®ã nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng t¨ng th× tÊt yÕu nhu cÇu vÒ dÇu má t¨ng. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao cã hiÖn t­îng nhu cÇu dÇu má cña c¸c n­íc OECD l¹i cao nh­ vËy, t¹i sao nã l¹i trë thµnh mét thÞ tr­êng tiªu thô truyÒn thèng còng nh­ xu h­íng thÞ tr­êng tiªu thô chÝnh vÒ dÇu má sang c¸c n­íc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng nh­ hiÖn nay. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë t×nh h×nh tiªu thô dÇu má theo hai nhãm n­íc OCED vµ Non-OECD C¸c n­íc kh«ng thuéc tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ. d­íi ®©y: B¶ng 2: Nhu cÇu tiªu thô cña c¸c nhãm n­íc §¬n vÞ: triÖu thïng/ngµy Nhu cÇu 2001 2002 Q1/02 Q2/02 Q3/02 Q4/02 OECD OECD lµ c¸c n­íc trong tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ, hiÖn nay bao gåm c¶ Hµn Quèc, Mexico, Balan vµ céng hoµ SÐc. 47,7 47,7 48,0 46,4 47,8 48,7 Non-OECD 28,3 29,3 28,7 29,4 29,3 29,9 Tæng 76,0 76,4 76,3 75,1 76,4 77,7 Nguån: EIA vµ CGES D©n sè: Lµ yÕu tè c¬ b¶n thø hai quyÕt ®Þnh l­îng cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm dÇu theo mét n­íc. Mét n­íc cã thÓ tiªu thô dÇu tÝnh theo ®Çu ng­êi nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c nh­ng tæng l­îng tiªu thô hµng n¨m cña nã vÉn cã thÓ lín h¬n nÕu nã cã quy m« d©n sè lín vÝ dô nh­ tr­êng hîp cña Trung Quèc vµ Ên §é. Gi¸ dÇu còng lµ yÕu tè g©y nh÷ng ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc tiªu thô dÇu má. Nh×n chung, khi gi¸ dÇu má t¨ng vµ/hoÆc gi¸ c¸c s¶n phÈm dÇu t¨ng cao sÏ dÉn tíi xu h­íng c¸c quèc gia h¹n chÕ møc tiªu dïng cña m×nh b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ chuyÓn h­íng sang tiªu thô c¸c s¶n phÈm kh¸c thay thÕ cho dÇu má nh­ than ®¸, n¨ng l­îng giã, n¨ng l­îng mÆt trêi, n¨ng l­îng tõ n­íc, n¨ng l­îng nguyªn tö. §iÒu nµy ®· ®­îc minh chøng trong lÞch sö nh÷ng n¨m 1973 – 1974 hay nh÷ng n¨m 1979- 1980. KÕt qu¶ lµ l­îng dÇu tiªu thô ®· gi¶m h¼n, hay lµm gi¸ dÇu h¹ xuèng nh­ n¨m 1986. Tuy vËy trong ng¾n h¹n th× gi¸ dÇu t¨ng hay gi¶m m¹nh th× nhu cÇu vÉn t­¬ng ®èi æn ®Þnh v× dÇu má lµ mÆt hµng thiÕt yÕu vµ khã thay thÕ. Møc tiªu thô cßn bÞ ¶nh h­ëng bëi chÝnh s¸ch n¨ng l­îng cña c¸c n­íc. ChÝnh s¸ch nµy th­êng ®­îc cô thÓ ho¸ qua chÝnh s¸ch thuÕ quan ®¸nh vµo mÆt hµng dÇu má vµ/hoÆc c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc dÇu má hoÆc qua viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¸c nguån n¨ng l­îng kh¸c, hay nh÷ng ph¸t minh ra c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc tiÕt kiÖm n¨ng l­îng v.v. Ngoµi ra còng ph¶i kÓ tíi mét yÕu tè kh¸ch quan t¸c ®éng ®Õn møc tiªu thô dÇu má lµ t×nh h×nh thêi tiÕt. Vµo mïa ®«ng, møc tiªu thô dÇu ë c¸c n­íc nãi chung ®Òu t¨ng ®Ó phôc vô nhu cÇu s­ëi Êm. Nh÷ng ®ît rÐt kÐo dµi vµ bÊt th­êng trªn thÕ giíi lu«n ®­îc xem lµ "®ång minh" cña c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu v× khi ®ã nhu cÇu lªn cao. T×nh h×nh biÕn ®éng trong møc dù tr÷ chiÕn l­îc cña c¸c n­íc lín (xem phô lôc 13) nh­ Mü, NhËt B¶n, Nga còng ¶nh h­ëng ®Õn nhu cÇu vÒ dÇu má. Ch¼ng h¹n nh­ hiÖn nay c¸c kho dù tr÷ chiÕn l­îc cña Mü ®ang ë møc thÊp nhÊt trong lÞch sö nh­ vËy nhu cÇu lµm ®Çy c¸c kho nµy lµ rÊt cao do ®ã nhu cÇu s¾p tíi cho dÇu th« lµ rÊt lín. 1.2 Nhu cÇu dÇu má thÕ giíi §èi víi ®êi sèng con ng­êi, dÇu má lµ mét trong 5 lo¹i n¨ng l­îng thiÕt yÕu bªn c¹nh than ®¸, khÝ thiªn nhiªn, n¨ng l­îng nguyªn tö vµ thuû ®iÖn. NÕu nh­ trong suèt thÕ kû 19, than ®¸ chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n trong c¸n c©n n¨ng l­îng thÕ giíi th× sang thÕ kû 20, vÞ trÝ nµy ®· ph¶i nh­êng cho dÇu má lªn ng«i (Xem b¶ng 1). TØ träng cña dÇu má ®· kh«ng ngõng gia t¨ng trong c¸n c©n n¨ng l­îng cña tõng quèc gia còng nh­ toµn thÕ giíi. Tõ chç chØ chiÕm ch­a tíi 5% tæng tiªu thô n¨ng l­îng thÕ giíi vµo n¨m 1900, th× ®Õn thËp kû 60 nã ®· lªn tíi 65%, n¨m 1974 lµ 57,5%, n¨m 1988 lµ 56% vµ tõ ®ã ®Õn nay tû träng nµy th­êng xuyªn duy tr× ë møc 40%; trong khi ®ã tû träng cña than trong c¸n c©n n¨ng l­îng gi¶m ®i tõ 90 - 95% xuèng cßn 32% råi cßn 28,5% trong cïng thêi gian ®ã. §iÒu ®ã còng thÓ hiÖn møc t¨ng nhanh vµ ®Òu ®Æn møc tiªu thô dÇu má trªn thÕ giíi. N¨m 1900 nhu cÇu tiªu thô cña toµn thÕ giíi chØ kho¶ng 20 triÖu tÊn th× sau 70 n¨m con sè nµy ®· lªn tíi 1851 triÖu tÊn gÊp h¬n 90 lÇn; n¨m 1983 lµ 2764,9 triÖu tÊn; n¨m 1993 lµ 3121,4 triÖu tÊn vµ n¨m 2003 dù tÝnh møc tiªu thô trªn toµn thÕ giíi sÏ ®¹t tíi 3827,1 triÖu tÊn. Theo tÝnh to¸n cña Ban th«ng tin cña C¬ Quan N¨ng L­îng Quèc TÕ (Energy Information Administration/ International Energy Agency) th× nhu cÇu dÇu má cña thÕ giíi t¨ng hµng n¨m lµ 2,2%. TÝnh møc tiªu thô theo thïng (barrel) th× vµo n¨m 1999 thÕ giíi tiªu thô 74,9 triÖu thïng mét ngµy; vµo n¨m 2000 møc nµy ë con sè 76,03 triÖu thïng, n¨m 2001 lµ 75,55 triÖu thïng, n¨m 2003 dù tÝnh con sè nµy lµ 75,63 triÖu thïng/ngµy. T×nh h×nh tiªu thô cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®­îc thÓ hiÖn ë phô lôc 7. Nhu cÇu dÇu má t¨ng cao nhÊt lµ ë khu vùc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸, kho¶ng 3,7% hµng n¨m vµ chiÕm tíi 35% trong tæng møc tiªu thô t¨ng cña thÕ giíi. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn do nhu cÇu dÇu má cho c¸c ngµnh phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nªn nhu cÇu t¨ng cao (Xem phô lôc 7). Nhu cÇu dÇu má thÕ giíi t¨ng kh¸ khiªm tèn trong n¨m 2001, chØ t¨ng thªm kho¶ng 100.000 thïng/ ngµy. N¨m 2002 vµ 2003 l­îng t¨ng nµy còng kh¸ nhiÒu kho¶ng 900.000 thïng/ ngµy do gi¸ dÇu cao. XÐt vÒ khu vùc tiªu thô th× ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã nhu cÇu dÇu má cao nhÊt, tiªu thô kho¶ng 40% tæng nhu cÇu cña c¶ thÕ giíi vµ theo dù tÝnh th× tû lÖ nµy cßn cã xu h­íng cao lªn tíi 55% vµo n¨m 2010. XÐt theo nhu cÇu cña c¸c khu vùc trªn thÕ giíi th× t×nh h×nh nh­ sau: Theo "World Energy Outlook, 2002" vµ theo sè liÖu trong b¸o c¸o hµng n¨m cña C¬ quan n¨ng l­îng quèc tÕ ((EIA) th¸ng 1/2003.._. Khu vùc B¾c Mü: Nhu cÇu dÇu má cña khu vùc nµy t¨ng ®Òu ®Æn hµng n¨m kho¶ng 1,03 triÖu thïng/ngµy. §©y lµ khu vùc cã nhu cÇu t¨ng lín nhÊt trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi Mü n­íc tiªu thô dÇu má lín nhÊt thÕ giíi th× nhu cÇu hµng n¨m t¨ng lµ 1,5% trong nh÷ng n¨m 1999 – 2003, vµ tû träng dÇu má trong c¸n c©n n¨ng l­îng cña Mü t¨ng tõ 39,4 % n¨m 1999 lªn kho¶ng 39,7 vµo n¨m 2004 theo dù ®o¸n cña C¬ quan N¨ng L­îng nguyªn tö quèc tÕ. Møc tiªu thô dÇu th« cña Mü n¨m 2002 lµ 19,7 triÖu thïng/ngµy. L­îng dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm tõ dÇu th« ph¶i nhËp khÈu vµo n¨m 2002 lµ 11,4 triÖu thïng/ngµy t­¬ng ®­¬ng 58% nhu cÇu. N¨m 2003 nhu cÇu nµy sÏ t¨ng thªm kho¶ng 500.000 thïng/ngµy ®¹t con sè 20,22 triÖu thïng/ngµy. §èi víi Canada nhu cÇu dÇu th« t¨ng 0,5 triÖu thïng/ngµy trong n¨m 1999 –2003, vµ chñ yÕu lµ phôc vô ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Cßn ë Mªhic«, nhu cÇu hµng n¨m t¨ng 4.1%. Nhu cÇu tiªu thô cña c­íc nµy hiÖn nay lµ 2,0- 2,6 triÖu thïng/ngµy. Khu vùc c¸c n­íc T©y ¢u: DÇu má lµ nguån n¨ng l­îng chñ yÕu ë c¸c n­íc nµy, tuy nhiªn tèc ®é gia t¨ng cña nhu cÇu vÒ mÆt hµng nµy l¹i lµ thÊp nhÊt chØ kho¶ng 0,6% n¨m. N¨m 1999 nhu cÇu dÇu má cña c¸c n­íc trong khu vùc nµy lµ 13,9 triÖu thïng/ngµy, n¨m 2001 con sè nµy 14,8 triÖu thïng/ngµy, n¨m 2002 lµ 15,01 triÖu thïng/ngµy, n¨m 2003 dù tÝnh nhu cÇu lµ h¬n 15 triÖu thïng/ngµy. Khu vùc c¸c n­íc c«ng nghiÖp Ch©u ¸: C¸c n­íc c«ng nghiÖp ë Ch©u ¸ gåm: NhËt B¶n, New Zealand vµ Australia. NhËt B¶n lµ n­íc cã nhu cÇu tiªu thô dÇu má lín nhÊt khu vùc chiÕm tíi 80% tæng nhu cÇu trong vïng. Nhu cÇu cña c¸c n­íc nµy n¨m 1999 lµ 6,9 triÖu thïng/ngµy, n¨m 2000 lµ 7,2 triÖu thïng/ngµy, n¨m 2002 con sè nµy lµ 7,12 triÖu thïng/ngµy vµ dù tÝnh vµo n¨m 2003 nhu cÇu cña khu vùc sÏ lµ 7,52 triÖu thïng (theo sè liÖu cña IEA –3/2003). C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸: Trung Quèc lµ n­íc tiªu thô nhiÒu nhÊt trong khu vùc, v­ît qua c¶ NhËt B¶n trë thµnh n­íc tiªu thô lín thø hai thÕ giíi chØ sau Mü. Víi nhu cÇu cho ngµnh giao th«ng vËn t¶i t¨ng nhanh nhu cÇu dÇu má n­íc nµy t¨ng hµng n¨m 4,3% t¨ng tõ 4,3 triÖu thïng n¨m 1999 lªn 6,5 triÖu thïng/ngµy n¨m 2002 vµ nhu cÇu nµy cßn t¨ng lªn kho¶ng 10,5 triÖu thïng/ngµy vµo n¨m 2020. Sau Trung Quèc lµ ®Õn Ên §é n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu kho¶ng 1,3 triÖu thïng/ngµy kho¶ng 1/3 nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. Khu vùc c¸c n­íc thuéc Liªn X« tr­íc ®©y (the Former Soviet Union): Sau khi Liªn Bang X« ViÕt sôp ®æ vµo n¨m 1991, nhu cÇu dÇu má cña khu vùc nµy gi¶m tõ 8,3 triÖu thïng/ngµy cßn 3,7 triÖu thïng/ ngµy vµo n¨m 1999. Tuy nhiªn tõ sau khi phôc håi nÒn kinh tÕ sau n¨m 2000 nhu cÇu vÒ dÇu má cña c¸c n­íc nµy ®· t¨ng m¹nh ë møc ®é 3,7% hµng n¨m. Nhu cÇu hiÖn nay vµo kho¶ng 6,5 triÖu thïng/ngµy. 2.§Æc ®iÓm vÒ nguån cung dÇu má trªn thÞ tr­êng thÕ giíi 2.1 C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn nguån cung dÇu má Theo "The Political Economy of International Oil" cña G..Phillip, 1994, trÝch ch­¬ng 10 " Oil Money and Oil-Exporting countries" : Nh­ ch­¬ng I ta thÊy, nguån cung dÇu má cã nh÷ng nÐt ®Æc biÖt riªng cã nªn nã th­êng xuyªn bÞ biÕn ®éng. Nguån cung chÞu t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè sau: Nh©n tè chÝnh trÞ: Tõ tr­íc ®Õn nay chÝnh trÞ lu«n lu«n lµ nh©n tè cã t¸c ®éng c¬ b¶n nhÊt vµ s©u s¾c nhÊt tíi møc cung dÇu má. §ã cã thÓ lµ chÝnh s¸ch t¨ng gi¶m h¹n møc s¶n xuÊt cña OPEC, chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cña OPEC, chÝnh s¸ch h¹n chÕ n¨ng l­îng cña c¸c n­íc nhËp khÈu th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ quan hay c¸c chÝnh s¸ch cÊm vËn, t×nh tr¹ng chiÕn tranh v.v. Gi¸ dÇu: Gi¸ dÇu lµ ®éng c¬ cho c¸c nhµ s¶n xuÊt. NÕu gi¸ dÇu gi¶m th× kh«ng khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t­ vµo th¨m dß khai th¸c míi chø kh«ng lµm gi¶m cung m¹nh mÏ. Do ®ã gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng kh«ng t¸c ®éng nhiÒu ®Õn møc cung trong ng¾n h¹n. Kü thuËt vµ chi phÝ: Trong s¶n xuÊt vµ khai th¸c dÇu má yÕu tè kü thuËt lµ mét yÕu tè quan träng. ViÖc ph¸t hiÖn ra c¸c kü thuËt míi tiÕt kiÖm chi phÝ sÏ lµm cho s¶n l­îng khai th¸c t¨ng lªn. Tuy nhiªn do chi phÝ ®Çu t­ cao nªn ®é rñi ro trong khai th¸c sÏ t¨ng cao lµm nhiÒu má ph¶i ®ãng cöa ngõng khai th¸c g©y ra t×nh tr¹ng nguån cung bÞ gi¶m xuèng. 2.2 T×nh h×nh cung cÊp dÇu cña mét sè n­íc vµ tæ chøc chÝnh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ chÝnh s¸ch gi¸ cña OPEC "Managing the Oil Wealth: OPEC's windfalls and pitfalls" cña J. Amuzegar, 1999 trÝch ch­¬ng 4 "Windfall Allocation and Adjustment Policies" trang 48-115. : DÇu má ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trªn tr¸i ®Êt. VÒ ®iÓm nµy thiªn nhiªn ®· ­u ®·i mét sè vïng cña lôc ®Þa ch©u Mü, phøc hÖ Nga – Sibia, vïng Trung ®«ng vµ mét sè vïng ë ch©u Phi, T©y - B¾c ¢u vµ §«ng Nam ¸. Trong ®ã khu vùc Trung §«ng lµ n¬i cã tr÷ l­îng cao nhÊt, kho¶ng 75% s¶n l­îng khai th¸c cña vïng ®­îc dµnh cho viÖc xuÊt khÈu, nh×n chung l­îng dÇu th« cña vïng nµy chiÕm 40 - 45% tæng l­îng dÇu th« xuÊt khÈu thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng s¶n l­îng cña khu vùc nµy còng rÊt ®¸ng quan t©m, ®­a vïng nµy lªn hµng thø nhÊt thÕ giíi vÒ møc s¶n l­îng kÓ tõ n¨m 1988. VÒ t×nh h×nh cung cÊp dÇu th« cho thÕ giíi t­¬ng øng víi l­îng cÇu theo c¸c n¨m diÔn biÕn xem phô lôc 1. Nãi chung lµ l­îng cung t¨ng chËm vµ kh¸ s¸t víi l­îng cÇu. Së dÜ cã hiÖn t­îng nh­ vËy lµ do sù cã mÆt cña mét sè thÕ lùc chñ ch«t trªn thÞ tr­êng. T¸c nh©n lín nhÊt t¸c ®éng ®Õn l­îng cung cña thÞ tr­êng dÇu má lµ sù ra ®êi cña tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má – tªn viÕt t¾t lµ OPEC. Ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy g¾n bã hÕt søc mËt thiÕt víi diÔn biÕn cña thÞ tr­êng dÇu thÕ giíi. Ng­êi ta thËm chÝ cã thÓ nãi r»ng nh÷ng ®éng th¸i cña thÞ tr­êng dÇu hÇu nh­ lµ kÕt qu¶ cña viÖc ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ x¸c ®Þnh gi¸, vÒ qu¶n lý s¶n xuÊt (quota) cña OPEC ®èi víi c¸c thµnh viªn. Trong lÞch sö OPEC ®· ®­a ra 3 chÝnh s¸ch gi¸ c¶ – ®ã lµ: hÖ thèng ®Þnh gi¸ thèng nhÊt, hÖ thèng "netback", vµ hÖ thèng "basket". Th«ng qua c¸c hÖ thèng gi¸ nµy mµ OPEC ®· duy tr× tèt tæ chøc cña m×nh nh­ mét C¸c-ten hïng m¹nh nhÊt vµ thµnh c«ng nhÊt trong lÞch sö thÕ giíi tõ tr­íc ®Õn nay. Tõ n¨m 1960, n¨m tæ chøc OPEC ra ®êi thÞ côc diÖn thÞ tr­êng ®· cã nhiÒu thay ®æi, C¸c-ten c¸c c«ng ty dÇu má quèc tÕ kh«ng cßn cã thÓ tù ý ®Ò ra nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, tuú ý n©ng gi¸ hay h¹ gi¸. Mµ giê ®©y ®· xuÊt hiÖn mét C¸c-ten c¸c nhµ n­íc khæng lå víi môc tiªu tr­íc m¾t lµ n©ng gi¸ dÇu lªn, l©u dµi lµ giµnh l¹i vÒ tay m×nh quyÒn kiÓm so¸t ®èi víi nguån dÇu má cña hä. Sau ®©y chóng ta sÏ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch gi¸ cña OPEC "OPEC: Instrument of change" cña I. Seymour,1999. nh»m lòng ®o¹n thÞ tr­êng dÇu má trong suèt nh÷ng n¨m qua: Trong thêi gian 1970 – 1985 : ChÝnh s¸ch hÖ thèng gi¸ chÝnh thøc (Official Pricing System) ®­îc ®­a ra dùa trªn hÖ thèng gi¸ niªm yÕt l­u hµnh bëi c¸c c«ng ty dÇu thÕ giíi, nh­ng cã ®iÒu chØnh vµ söa ®æi. Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng nµy lµ ®Þnh gi¸ dÇu nhÑ A RËp sau ®ã lÊy nã lµm chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i dÇu kh¸c. Tuy nhiªn khi ®­a ra chÝnh s¸ch gi¸ nµy th× OPEC l¹i vÊp ph¶i mét vÊn ®Ò lµ khã thèng nhÊt møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ cña c¸c lo¹i dÇu. KÓ tõ n¨m 70, OPEC ®· n©ng gi¸ dÇu lªn cao ®Ó tËn dông møc tiªu thô cao, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc thµnh viªn thu ®­îc mét nguån lîi lín tõ viÖc b¸n dÇu. Tuy vËy, møc gi¸ cao còng mang l¹i cho OPEC mét kÕt côc kh«ng mong ®îi ®ã lµ viÖc thÞ phÇn cña tæ chøc nµy thôt gi¶m nhanh chãng tõ 56% n¨m 73 xuèng cßn 29% n¨m 85. §iÒu nµy lµm cho doanh thu còng gi¶m xuèng tõ 131 tû USD cßn 15,5 tû trong cïng thêi gian. Vµo n¨m 82, ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh nµy lÇn ®Çu tiªn OPEC ®· quyÕt ®Þnh ®­a ra h¹n ng¹ch xuÊt khÈu (quota) cho mçi n­íc thµnh viªn, ®ång thêi mét lÇn n÷a ®Èy gi¸ lªn møc 34 USD/thïng.C¸c nhµ l·nh ®¹o OPEC lËp luËn r»ng: §é co gi·n cña cÇu ®èi víi gi¸ lµ rÊt nhá, nªn gi¸ cã lªn cao mét chót th× l­îng cÇu còng kh«ng gi¶m ®¸ng kÓ; h¬n n÷a, b»ng viÖc lµm cho l­îng cung trªn thÞ tr­êng thiÕu hôt ®i chót Ýt th× thu nhËp cña c¸c n­íc thµnh viªn sÏ t¨ng tíi møc tèi ®a, vµ ngoµi ra sÏ vÉn gi÷ nguyªn ®­îc gi¸ ë møc cao mµ OPEC võa ®­a ra. Víi quyÕt ®Þnh nµy OPEC ®· tù ý c¾t gi¶m s¶n l­îng cßn 18 triÖu thïng/ngµy trong khi vµo n¨m 79 s¶n l­îng lµ 30 triÖu thïng ngµy. Tuy nhiªn viÖc ®­a ra h¹n ng¹ch ®· kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ nh­ ý muèn, gi¸ dÇu ®· gi¶m vµ thÞ phÇn cña OPEC thÞ vÉn bÞ sãi mßn. Giai ®o¹n 1985 – 1986: Nh»m n©ng cao thÞ phÇn trªn thÕ giíi OPEC ®· ¸p dông hÖ thèng gi¸ "netback". Gi¸ dÇu th« ®­îc tÝnh theo gi¸ b¸n c¸c s¶n phÈm läc dÇu trõ ®i c¸c chi phÝ vÒ vèn, vËn chuyÓn, chi phÝ b¶o hiÓm, chi phÝ ®iÒu hµnh v.v. vµ lîi nhuËn biªn cña c¸c c«ng ty läc dÇu. OPEC ®­a ra hÖ thèng gi¸ nµy víi ý muèn khuyÕn khÝch c¸c nhµ m¸y läc dÇu mua nhiÒu dÇu th« h¬n n÷a v× víi c¸ch tÝnh gi¸ nµy th× c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i chÞu mäi ¶nh h­ëng do gi¸ biÕn ®éng. Cïng víi chÝnh s¸ch nµy, OPEC n©ng s¶n l­îng khai th¸c lªn tõ møc 15,7 triÖu thïng/ngµy lªn 18,45 triÖu thïng/ngµy vµ tÝnh r»ng bÊt cø sù th©m hôt nµo vÒ doanh thu cña c¸c n­íc thµnh viªn do gi¸ dÇu h¹ g©y ra sÏ ®­îc bï ®¾p b»ng thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng t¨ng. Tuy nhiªn, vµo 1986 gi¸ dÇu ®· sôt gi¶m m¹nh g©y nªn sù thÊt b¹i hoµn toµn cña hÖ thèng gi¸ nµy. Giai ®o¹n 12/1986 ®Õn nay: HÖ thèng gi¸ "basket" ®­îc ®­a ra trong Héi nghÞ cña OPEC häp t¹i Gi¬nev¬ th¸ng 12/1986. §©y lµ mét hÖ thèng gi¸ míi ®­îc x©y dùng dùa vµo 7 lo¹i dÇu má lµm chuÈn trªn nh÷ng thÞ tr­êng chÝnh – trong ®ã cã 6 lo¹i cña OPEC, 1 lo¹i ngoµi OPEC. HÖ thèng nµy ph¶i ®­îc hç trî bëi viÖc c¾t gi¶m møc s¶n l­îng. §ã còng chÝnh lµ hÖ thèng gi¸ ®­îc OPEC tiÕp tôc sö dông ®Õn h«m nay víi møc gi¸ tõ 22 – 28 USD/ thïng. §©y lµ mét hÖ thèng gi¸ cè ®Þnh song l¹i rÊt linh ho¹t v×: dùa trªn nhiÒu lo¹i dÇu chuÈn ®¹i diÖn cho c¸c thÞ tr­êng chÝnh do ®ã gi¸ dÇu lµ do c¸c n­íc tù thiÕt lËp, gi¸ bµn tÝnh b»ng gi¸ CIF nªn ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi mua, thÞ tr­êng ®­îc ph©n chia theo khu vùc tiªu thô chÝnh. HÖ thèng gi¸ nµy ®· ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc h¬n 10 n¨m nh­ng ng­êi ta ch­a thÓ nhËn ®Þnh ®­îc nã lµ thµnh c«ng hay thÊt b¹i v× ch­a cã b»ng chøng thùc tÕ ®Ó minh ho¹. Qua thùc tÕ tån t¹i cña OPEC cïng víi c¸c chÝnh s¸ch gi¸ cña nã, t«i cã vµi nhËn ®Þnh sau: KÓ tõ khi OPEC ra ®êi cho ®Õn nay, côc diÖn thÞ tr­êng dÇu ®· cã nhiÒu thay ®æi. OPEC ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß quyÕt ®Þnh cña nã nh­ mét nhµ cung cÊp khæng lå cã ¶nh h­ëng m¹nh mÏ nhÊt trªn thÞ tr­êng. Sù ra ®êi cña nã ®¸nh dÊu sù suy yÕu hoµn toµn cña c¸c c«ng ty dÇu má quèc tÕ tr­íc ®©y vèn lòng ®o¹n thÞ tr­êng. §©y lµ mét c¸c- ten c¸c nhµ n­íc hïng m¹nh nhÊt vµ thµnh c«ng nhÊt trong lÞch sö víi viÖc kiÓm so¸t tíi 33% thÞ phÇn hiÖn nay vµ cã l­îng dù tr÷ chiÕm tíi 70% l­îng dù tr÷ cña toµn thÕ giíi. Víi môc tiªu tr­íc m¾t lµ n©ng cao gi¸ dÇu vµ l©u dµi lµ kiÓm so¸t nguån cung cña toµn thÕ giíi, OPEC ®· tõng b­íc n©ng gi¸ dÇu tõ møc 8- 9 USD/thïng lªn møc 22- 28 USD/thïng vµ thiÕt lËp mét hÖ thèng thÞ tr­êng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng trªn th× OPEC ®· vµ ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu víi c¸c nh­îc ®iÓm lín tõ c¸c chÝnh s¸ch ®ã.Thø nhÊt, mÆc dï ®­îc coi lµ mét c¸c-ten thµnh c«ng nh­ng nhiÒu nhµ kinh tÕ häc l¹i cho r»ng ®ã chØ lµ mét sù may m¾n Theo nhËn ®Þnh trÝch trong "OPEC & the Oil Markets" cña Trung t©m nghiªn cøu n¨ng l­îng toµn cÇu (Centre for Global Energy Studies – CGES ), 23/9/2002 trªn ®Þa chØ www.cges.co.uk . Hä lËp luËn r»ng mét c¸c-ten ®­îc coi lµ thµnh c«ng cÇn cã 1 trong 2 ®iÒu kiÒn kiªn quyÕt: hoÆc lµ nã cã møc ®é tËp trung lín (HH HH – The Herfindahl Hershman index lµ chØ sè chØ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t thÞ tr­êng cña mét cac-ten.HH cña OPEC chØ lµ 1095 n¨m 1970 vµ hiÖn nay lµ 581. > 2000); hoÆc nã ph¶i cã thÞ phÇn ThÞ phÇn cña OPEC n¨m 1970 lµ 51%,n¨m 2001 lµ 37%, hiÖn nay lµ 33%. cao th«ng qua s¶n l­îng hoÆc doanh thu lín. Trong khi ®ã OPEC ®Òu kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn nµo.Thªm vµo ®ã, chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cao th«ng qua viÖc c¾t gi¶m h¹n ng¹ch s¶n xuÊt l¹i vÊp ph¶i 2 vÊn ®Ò khã kh¨n: OPEC buéc ph¶i c¾t gi¶m s¶n l­îng ®Ó duy tr× gi¸ cao ®iÒu nµy lµm doanh thu vµ thÞ phÇn cña nã gi¶m m¹nh trªn thÞ tr­êng. Trong 2 thËp kû qua, doanh thu xuÊt khÈu dÇu cña tæ chøc nµy gi¶m m¹nh do s¶n l­îng xuÊt khÈu gi¶m m¹nh céng thªm tû lÖ l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ ®ång USD mÊt gi¸. Tû träng tham gia thÞ tr­êng tõ 51% n¨m 1970 tôt xuèng th¶m h¹i chØ cßn 33% hiÖn nay. T×nh h×nh ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua biÓu sau. B¶ng 4: T×nh h×nh doanh thu xuÊt khÈu dÇu gi¶m cña OPEC Giai ®o¹n Gi¸ dÇu OPECb Gi¸ dÇu th­c tÕ tÝnh trung b×nh trong c¶ giai ®oan, gi¸ cña OPEC (OPEC basket price).§¬n vÞ: USD/ thïng trung b×nh OPEC Doanh thu xuÊt khÈu dÇu má (Tû USD) S¶n l­îng (mbpd) tiªu thô (mbpd)a §¬n vÞ triÖu thïng/ngµy XuÊt khÈu (mbpd) 1973-1980 42 30 2 28 422 1981-1986 48 18 3 15 265 1987-2001 22 24 4 20 162 Nguån: BP, OPEC & CGES §Ó duy tr× møc gi¸ cao ®ã còng lµ mét vÊn ®Ò khã ®èi víi OPEC khi mµ nã gÆp ph¶i nh÷ng trë ng¹i c¶ trong néi bé tæ chøc lÉn ë bªn ngoµi. Trong néi bé OPEC do gi¸ dÇu t¨ng cao mµ h¹n ng¹ch l¹i ë møc thÊp so víi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nªn th­êng xuyªn cã hiÖn t­îng vi ph¹m h¹n ng¹ch C¸c n­íc thµnh viªn cè t×nh gi¶i thÝch c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n ng¹ch theo h­íng cã lîi cho m×nh hoÆc tù ý ph¸ vì quy ®Þnh cña OPEC. ®Ó tËn thu cho ®Êt n­íc hä. Khã kh¨n tõ bªn ngoµi mµ OPEC vÊp ph¶i lµ l­îng cung tõ c¸c n­íc ngoµi OPEC nh­ tõ Nga, Mªxico, hay Nauy t¨ng vät. Do ®ã s¶n l­îng mµ OPEC gi¶m ®i nh»m gi÷ gi¸ cao l¹i ®­îc bï l¹i dÔ dµng bëi c¸c n­íc ngoµi khèi.§Æc biÖt lµ t×nh h×nh t¨ng s¶n l­îng liªn tôc cña Nga trong nh÷ng n¨m qua ®· c¶n trë OPEC rÊt nhiÒu trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch n©ng gi¸ cña m×nh. Sau ®©y lµ t×nh h×nh s¶n xuÊt cña Nga trong thêi gian qua: H×nh 2 L­îng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña Nga: Nguån:Bé c«ng nghiÖp Nga, th¸ng 10/2002. Nh×n trªn h×nh vÏ ta thÊy, l­îng s¶n xuÊt cña Nga ngµy cµng t¨ng, trong khi l­îng tiªu dïng ngµy cµng gi¶m, kÐo theo l­îng cung ra thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Trªn thùc tÕ, ®ã ®· lµ trë ng¹i lín nhÊt khi OPEC thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch n©ng gi¸ cña m×nh. Tõ ®ã lµm cho OPEC r¬i vµo vßng luÈn quÈn sau: ë s¶n l­¬ng 7,5 triÖu thïng/ngµy, Saudi Arabia cÇn duy tr× gi¸ ë møc 25USD/thïng ë S¶n l­îng cña OPEC bÞ h¹n chÕ vµ gi¸ dÇu má t¨ng Gi¸ dÇu t¨ng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu doanh thu t¨ng v× s¶n l­îng gi¶m OPEC mÊt thÞ phÇn vµ doanh thu gi¶m Tèc ®é t¨ng cña nhu cÇu gi¶m vµ s¶n l­îng cña c¸c n­íc ngoµi OPEC t¨ng Gi¸ dÇu gi¶m xuèng §é chªnh lÖch doanh thu theo gi¸ = 1 – [w/b] Trong ®ã w: thÞ phÇn cña OPEC trªn thÕ giíi b : ®é co gi·n cña cÇu dÇu má theo gi¸ Vµ c¸c nhµ kinh tÕ c¶nh b¸o r»ng chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cao th«ng qua viÖc c¾t gi¶m s¶n l­îng cña OPEC chØ cã hiÖu qu¶ trong ng¾n h¹n vµ gi¶i thÝch hiÖn t­îng nµy b»ng ph­¬ng tr×nh sau: TrÝch dÉn trong "OPEC & the Oil markets" cña CGES , 23/9/2002. Trong ng¾n h¹n, b cã thÓ nhá h¬n w nh­ng trong dµi h¹n b tiÕn tíi 1 nªn ph­¬ng tr×nh trªn lu«n nhËn gi¸ trÞ d­¬ng; nªn bÊt cø mét sù c¾t gi¶m nµo vÒ s¶n l­îng còng dÉn tíi viÖc doanh thu gi¶m. Do ®ã nÕu OPEC vÉn tiÕp tôc chÝnh s¸ch nµy th× sÏ dÉn ®Õn hai hËu qu¶ kh«ng mong muèn lµ: tæng cÇu thÊp ®i, vµ nguån cung tõ ngoµi khèi sÏ t¨ng lªn. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi nguy c¬ d¹n nøt trong mèi liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh viªn lµm cho C¸c-ten suy yÕu dÇn tiÕp tay cho mét sè thµnh viªn ®ßi t¸ch ra vµ kÕt côc lµ C¸c-ten bÞ sôp ®æ nhanh chãng. Cuèi 1994, Héi nghÞ th­îng ®Ønh OPEC häp t¹i Indonesia ®· hoµn chØnh thªm nhËn thøc cña tæ chøc nµy vÒ thÞ tr­êng dÇu thÕ giíi hiÖn nay. Ng­êi ta nhËn ra r»ng gi¸ dÇu gi¶m kh«ng lµm cho tiªu thô t¨ng lªn ®¸ng kÓ v× chÝnh phñ c¸c n­íc nhËp khÈu chÝnh sÏ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao. Mµ gi¸ dÇu gi¶m l¹i ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc thu nhËp tõ dÇu cña c¸c n­íc xuÊt khÈu vèn ®· bÞ thÊp ®i rÊt nhiÒu so víi tr­íc ®©y do l¹m ph¸t trong n­íc vµ do ®ång §«la Mü mÊt gi¸. MÆt kh¸c, c¸c khu vùc Trung ¸, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Ch©u Phi vµ Mü La Tinh ®ang ®Èy nhanh tiÕn ®é khai th¸c lµm cho nguån cung ngoµi OPEC t¨ng m¹nh mÏ ®Æt OPEC tr­íc mét sù c¹nh tranh. Trong bèi c¶nh ®ã OPEC ®· dÇn dÇn mÊt ®i vÞ thÕ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng. OPEC quyÕt ®Þnh t¹m thêi tõ nay sÏ ho¹t ®éng theo sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng, viÖc x¸c ®Þnh h¹n møc s¶n xuÊt cho c¸c n­íc thµnh viªn trong tæ chøc sÏ ®iÒu chØnh theo tõng n¨m sao cho s¸t víi thùc tÕ thÞ tr­êng, gi¶m bít sù m©u thuÉn gi÷a lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých chung cña toµn khèi ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn. 2.3 T×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ dÇu má trªn thÞ tr­êng Gi¸ c¶ vèn dÜ lµ mét yÕu tè lu«n ®­îc quan t©m trªn thÞ tr­êng mäi lo¹i hµng ho¸, nh­ng ®èi víi dÇu má ý nghÜa cña gi¸ cµng ®Æc biÖt quan träng v× nã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®êi sèng chÝnh trÞ – kinh tÕ thÕ giíi. Trong lÞch sö, nh÷ng có sèc gi¸ dÇu x¶y ra trong giai ®o¹n 1973 – 1980 ®Èy c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng, hay sù sôt gi¸ xuèng møc qu¸ thÊp n¨m 1986 ®· gi¸ng mét ®ßn chÝ m¹ng vµo OPEC ®· lµm cho thÞ tr­êng nµy cµng ®­îc chó ý nhiÒu h¬n. Sau ®©y chóng ta cïng ®i vµo xem xÐt t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ dÇu qua c¸c giai ®o¹n sau: 1.Giai ®o¹n tr­íc n¨m 2000: Trong giai ®o¹n nµy thÕ giíi chøng kiÕn 2 có sèc lín g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ThËp kû 70 thÕ giíi víi hµng lo¹t c¸c sù kiÖn chÝnh trÞ ë Trung §«ng ®· lµm cho gi¸ dÇu t¨ng vät tõ 3 USD/thïng n¨m 1972 lªn 12 USD/thïng cuèi n¨m 1974. L­îng cung trªn thÞ tr­êng gi¶m m¹nh 5 triÖu thïng/ngµy. Nguyªn nh©n lµ do cuéc chiÕn tranh Yom Kippur ChiÕn tranh Yom Kippur x¶y ra vµo n¨m 1973 ch©m ngßi cho cuéc khñng ho¶ng dÇu má ®Çu tiªn trong lÞch sö hiÖn ®¹i giai ®o¹n 1973-1974. . Gi¸ dÇu dao ®éng ë møc 12-14 USD/thïng vµo c¸c n¨m 1974 – 1978. B­íc vµo n¨m 1979 ®Õn n¨m 1981, gi¸ dÇu má t¨ng vät tõ 13 USD/thïng lªn 34 USD/thïng ®· g©y ra có sèc dÇu má lÇn thø nhÊt. Nguyªn nh©n lµ do mét lo¹t c¸c biÕn cè chÝnh trÞ C¸c biÕn cè chÝnh trÞ x¶y ra vµo giai ®o¹n nµy gåm cã: Cuéc chiÕn tranh Iran- Iraq ®Çu nh÷ng n¨m 80, OPEC b¾t ®Çu thùc hiÖn h¹n ng¹ch (quota) 1982. x¶y ra vµo giai ®o¹n nµy lµm l­îng cung gi¶m m¹nh vÝ dô s¶n l­îng Iraq gi¶m 2,7 triÖu thïng/ngµy, cña Iran gi¶m 600.000 thïng/ngµy. §Ó duy tr× møc gi¸ cao th× lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö cña m×nh OPEC ®· ®­a ra h¹n ng¹ch. Nh­ng ®Õn 20/1/1986 th× gi¸ dÇu Brent Gi¸ dÇu chÝnh trªn thÞ tr­êng London ®­îc chän lµm mét trong nh÷ng gi¸ chuÈn cña quèc tÕ. gi¶m xuèng cßn 20 USD/thïng, vµ chØ 3 ngµy sau ®ã cßn 17 USD/thïng. Sù kiÖn Iran c«ng bè nh÷ng ph¸t hiÖn míi vÒ dÇu vµ ®ßi t¨ng h¹n ng¹ch lªn 6 triÖu thïng/ngµy vµ ®ang cã vÎ th¾ng thÕ trong cuéc chiÕn tranh víi Iraq cµng t¨ng thªm khã kh¨n cho OPEC trong viÖc duy tr× gi¸ cao. HËu qu¶ lµ th¸ng 2/1986, gi¸ dÇu sôt gi¶m nhanh chãng xuèng cßn 12,7 USD/thïng. Trong thêi gian ®ã c¸c nhµ l·nh ®¹o OPEC ®· liªn tôc gÆp nhau nh»m t×m gi¶i ph¸p ®Ó quay l¹i thùc hiÖn quota nh­ tr­íc ®©y nh­ng thùc tÕ hä kh«ng ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã. Cã thÓ nãi vµo th¸ng 3/1986 chiÕn l­îc phôc håi thÞ tr­êng coi nh­ ®· thÊt b¹i hoµn toµn, lµm gi¸ dÇu gi¶m xuèng møc 11 råi 9,8 USD/thïng. Cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5/1986 l¹i x¶y ra hµng lo¹t c¸c sù kiÖn kh¸c nh­: Mü nÐm bom Liby, th¶m ho¹ nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö Chernobyl, Phã tæng thèng Mü G.Bush tuyªn bè ý ®Þnh thuyÕt phôc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má c¾t gi¶m s¶n l­îng vµ æn ®Þnh gi¸ trong chuyÕn th¨m Trung §«ng, nhiÒu c«ng ty dÇu ë BiÓn B¾c vµ B¾c Mü tuyªn bè c¾t gi¶m ng©n s¸ch th¨m dß t×m kiÕm v× t×nh tr¹ng d­ thõa dÇu. MÆc dï nh÷ng sù kiÖn kÓ trªn lµ nh÷ng nh©n tè tÝch cùc ®èi víi thÞ tr­êng nµy nh­ng t¸c ®éng cña nã chØ kÐo dµi trong mét thêi gian ng¾n. B»ng chøng lµ cuéc häp cña OPEC cuèi th¸ng 4/86 kh«ng thµnh c«ng vµ gi¸ dÇu th¸ng 7/86 ®· gi¶m xuèng møc kû lôc 8 USD/thïng, møc v« cïng thÊp so víi c¸c nguyªn liÖu thay thÕ kh¸c nh­ than ®¸, khÝ thiªn nhiªn v.v. B­íc vµo ®Çu thËp kû 90 víi hai sù kiÖn chÝnh trÞ næi bËt t¸c ®éng ®Õn gi¸ dÇu lµ: Cuéc chiÕn tranh Vïng VÞnh vµ sù sôp ®æ cña nhµ n­íc Liªn Bang X« ViÕt lµm l­îng cung trªn thÞ tr­êng gi¶m m¹nh n©ng gi¸ dÇu t¨ng vät tõ 18 usd lªn 25 USD/thïng. Sau chiÕn tranh vïng VÞnh gi¸ dÇu vÉn dao ®éng ë møc 15 – 23 USD/thïng. Vµo n¨m 1997 –1998, trªn thÕ giíi l¹i x¶y ra 5 sù kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ ®iÓn h×nh Trong giai ®o¹n nµy cã 5 sù kiÖn chÝnh sau: Qatar trë thµnh n­íc xuÊt khÈu khÝ ho¸ láng nhiÒu nhÊt thÕ giíi (1997), HiÖp ®Þnh c¾t gi¶m khÝ th¶i c«ng nghiÖp Kyoto (1997), Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ (1997-1998), TËp ®oµn dÇu khÝ lín nhÊt Anh quèc BP mua l¹i Amoco cña Mü víi gi¸ 48,2 tû USD (5/1998), TËp ®oµn Exxon mua l¹i Mobil trÞ gi¸ 75,4 tû USD vµ s¸t nhËp thµnh ExxonMobil, tËp ®oµn dÇu khÝ hïng m¹nh nhÊt toµn cÇu (1998). ¶nh h­ëng ®Õn møc tiªu thô dÇu gi¶m m¹nh.Gi¸ dÇu tôt xuèng d­íi 12 USD/thïng vµo th¸ng 11/1998. Trong mét nç lùc nh»m kÐo gi¸ dÇu cao trë l¹i th× 12/1998 c¸c nhµ l·nh ®¹o OPEC ®· nhÊt trÝ c¾t gi¶m s¶n l­îng trë l¹i vµ ®Çu n¨m 1999 OPEC ®· kÝ ®­îc hiÖp ®Þnh song ph­¬ng víi 2 n­íc xuÊt khÈu dÇu lín ngoµi OPEC lµ Mªxico vµ Nauy nh»m phèi hîp thùc hiÖn chÝnh s¸ch duy tr× gi¸ cao. Vµo quý 2/1999 s¶n l­îng cña c¸c n­íc nµy ®· gi¶m ®ång lo¹t kÐo gi¸ dÇu lªn gÊp ®«i so víi cïng k× n¨m tøc n»m ë møc 24 – 25 USD/thïng. Tæng kÕt t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ dÇu ®i kÌm víi c¸c biÕn cè chÝnh trÞ x· héi trªn thÕ giíi tr­íc n¨m 2000 ë biÓu ®å sau: Gi¸ dÇu vµ c¸c sù kiÖn chÝnh trÞ trªn thÕ giíi 2. Giai ®o¹n 2000- 2003 : Gi¸ dÇu má giai ®o¹n 2000 – 2003 lµ mét nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y nªn sù suy gi¶m kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, ®ång thêi nã ®· g©y nªn mét sè x¸o ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Tæng kÕt t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ dÇu má trong thêi gian nµy ë b¶ng d­íi ®©y: B¶ng 5: DiÔn biÕn gi¸ dÇu WTI WTI – West Texas Intermediate: lµ gi¸ dÇu chuÈn trªn thÞ tr­êng Mü. giao ngay n¨m 2000-2003 §¬n vÞ: USD/thïng 2000 2001 2002 2003 Th¸ng 1 27,18 29,58 19,67 32,94 Th¸ng 2 29,35 29,61 20,74 35,87 Th¸ng 3 29,89 27,41 24,42 33,55 Th¸ng 4 25,74 28,64 26,27 28,50 Th¸ng 5 28,78 27,60 27,02 28,14 Th¸ng 6 31,83 26,45 25,52 30,72 Th¸ng 7 29,77 27,47 29,40 30,76 Th¸ng 8 31,22 27,45 28,38 31,59 Th¸ng 9 33,88 25,88 29,67 28,29 Th¸ng 10 33,08 22,21 28,85 Th¸ng 11 34,40 19,67 26,27 Th¸ng 12 28,46 19,33 29,42 Nguån: the Dow Jones Energy Service B¾t ®Çu n¨m 2000, ®Ó lµm dÞu ®i c¸c ¸p lùc vÒ gi¸, OPEC ®· dÇn dÇn t¨ng s¶n l­îng cña m×nh lªn. Th¸ng 3/2000, OPEC t¨ng s¶n l­îng lªn thªm 1,7 triÖu thïng/ngµy t­¬ng ®­¬ng víi 2% s¶n l­îng thÕ giíi. Thªm vµo ®ã mét phÇn ®Ó chÊn an tinh thÇn ®èi víi c¸c lo ng¹i cña mét vµi thµnh viªn OPEC vÒ t¸c h¹i cña chÝnh s¸ch gi¸ cao trong dµi h¹n, c¸c quan chøc OPEC ®· kh«ng chÝnh thøc ®iÒu chØnh møc gi¸ khung 22 – 28 USD/thïng vµ quy ®Þnh t¨ng hoÆc gi¶m s¶n l­îng kho¶ng 500.000 thïng/ngµy ®Ó ®iÒu chØnh møc gi¸ trë vÒ khung gi¸ nÕu gi¸ thùc tÕ dao ®éng ngoµi møc khung nµy trong vßng 20 ngµy liªn tôc. KÕt qu¶ lµ OPEC ®· t¨ng s¶n l­îng lªn 1,5 triÖu thïng/ngµy vµo gi÷a 21/6 vµ ®Çu th¸ng 9. Tuy nhiªn, trong n¨m 2000, gi¸ dÇu t¨ng rÊt nhanh lªn 35 USD/thïng vµo tuÇn ®Çu tiªn cña th¸ng 9 do nhu cÇu t¨ng m¹nh. Nguyªn nh©n cña l­îng cÇu t¨ng m¹nh lµ do nÒn kinh tÕ toµn cÇu phôc håi víi tèc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt trong vßng 3 n¨m gÇn ®©y ë møc 4,7% (so víi møc 2,6% n¨m 1998 vµ 3,4% n¨m 1999). Vµo ngµy 6/3/2000, gi¸ dÇu th« cña c¸c hîp ®ång giao k× h¹n th¸ng 4 trªn thÞ tr­êng New York ®· ®¹t møc cao nhÊt trong vßng 9 n¨m qua lµ 34,13 USD. Vµo 20/9/2000 gi¸ nµy ®· nh¶y lªn ®Õn møc 37,2 USD/thïng, vµ ngay trong phiªn giao dÞch sau gi¸ nh¶y lªn 37,8 USD/thïng møc kû lôc trong vßng 10 n¨m. Nguyªn nh©n cña ®ît leo thang nµy lµ do nh÷ng c¨ng th¼ng trong quan hÖ Iraq vµ C«-et. §Çu th¸ng 10/2000 gi¸ dÇu cã gi¶m nhÑ nh­ng vÉn duy tr× ë møc gi¸ cao 36 USD/thïng. Gi¸ dÇu giao th¸ng 11 ë NYMEX New York Exchange Merchandise lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng giao dÞch lín nhÊt cña mÆt hµng dÇu má trªn thÕ giíi. vÉn æn ®Þnh ë møc gi¸ cao. Tuy nhiªn, th¸ng 11 gi¸ dÇu ®· sôp gi¶m nhanh chãng do kinh tÕ Mü suy tho¸i vµ l­îng cung cña OPEC trªn thÞ tr­êng qu¸ nhiÒu. ë Mü, c¬ quan n¨ng l­îng n­íc nµy th«ng b¸o møc dù tr÷ chiÕn l­îc cña n­íc nµy ®· xuèng møc thÊp nhÊt kÓ tõ n¨m 1976 nªn thÞ tr­êng nµy rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng cña nguån cung trong ng¾n h¹n. Trong khi ®ã, ngµy 26/6 t¹i Viªn, c¸c bé tr­ëng OPEC ®· nhÊt trÝ t¨ng h¹n ng¹ch lªn møc 25,4 triÖu thïng/ngµy vµo ngµy 01/7/2000. Vµ sau ®ã cßn thèng nhÊt t¨ng thªm 800.000 thïng/ngµy vµo ngµy 1/10 (tøc lµ lªn møc 26,2 triÖu thïng/ngµy) ®Ó kÐo møc gi¸ xuèng 28 USD/thïng. Vµ 500.000 thïng/ngµy n÷a ®­îc t¨ng thªm vµo ngµy 1/11. Vµo 31/12 OPEC l¹i quyÕt ®Þnh c¾t gi¶m s¶n l­îng vµo 17/1/2001 v× gi¸ thùc tÕ b©y giê chØ cßn 21,5 USD/thïng, tøc gi¶m 1/3 so víi gi¸ th¸ng 10. MÆc dï vµo cuèi n¨m gi¸ dÇu ®· gi¶m nhÑ nh­ng nh×n chung gi¸ dÇu trong n¨m 2000 ®· t¨ng lªn møc cao nhÊt trong vßng 17 n¨m qua. Vµo ®Çu n¨m 2001, t×nh h×nh thÞ tr­êng nµy vÉn kh¸ c¨ng th¼ng. Gi¸ vÉn duy tr× ë møc cao do lo ng¹i nguån cung tõ OPEC gi¶m ®i. Trong héi nghÞ t¹i Viªn h«m 17/1 c¸c bé tr­ëng cña OPEC ®· nhÊt trÝ gi¶m s¶n l­îng ®i 1,5 triÖu thïng/ngµy do lo ng¹i gi¸ dÇu cã xu h­íng gi¶m. Sau ®ã, ngµy 17/3 OPEC l¹i c¾t gi¶m s¶n l­îng ®i 4% tøc lµ 1 triÖu thïng/ngµy cã hiÖu lùc vµo 1/4 ®Ó kÐo gi¸ lªn 25 USD/thïng. Nh­ng sau quyÕt ®Þnh nµy gi¸ dÇu ®· t¨ng lªn møc 26,78 USD/thïng. Sau sù kiÖn 11/9, gi¸ dÇu ®· gi¶m nhanh xuèng møc thÊp nhÊt trong 2 n¨m võa qua ë møc 22,01 USD/thïng. Cã 3 nguyªn nh©n lµm gi¸ dÇu xuèng dèc nh­ vËy ®ã lµ: Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang suy gi¶m m¹nh lµm l­îng cÇu dÇu má thÊp ®i. Thø hai lµ kh«ng cã tÝn hiÖu nµo OPEC sÏ c¾t gi¶m s¶n l­îng. Thø ba, c¸c n­íc ngoµi OPEC còng kh«ng cã ý ®Þnh gi¶m s¶n l­îng. Do ®ã gi¸ dÇu ®· liªn tôc gi¶m tõ 21,31 USD/thïng xuèng 20,36 råi cßn 19,92 USD/thïng vµo ngµy 5/11/2001. Vµo 26/12 th× gi¸ dÇu l¹i t¨ng lªn 20,27 USD/thïng khi OPEC c¾t gi¶m s¶n l­îng, tøc lµ t¨ng thªm 1,65 USD hay 8,4% so víi gi¸ ngµy 21/12/2001. Gi¸ dÇu l¹i tiÕp tôc t¨ng nhanh vµo ®Çu n¨m 2002. Trªn thÞ tr­êng New York h«m 7/3, gi¸ dÇu nhÑ giao ngay ë møc 23,72 USD/thïng - møc cao nhÊt kÓ tõ sau vô khñng bè 11/9. Gi¸ dÇu cã chiÒu h­íng t¨ng lªn do OPEC vµ c¸c n­íc ngoµi OPEC gi¶m s¶n l­îng, nÒn kinh tÕ Mü cã dÊu hiÖu phôc håi vµ nh÷ng c¨ng th¼ng mµ Mü h­íng vÒ Iraq. Trong khi ®ã h«m 1/1, OPEC ®· c¾t gi¶m 1,5 triÖu thïng/ngµy (sè l­îng mµ OPEC ®· chÝnh thøc ®­a ra h«m 29/12/2001). Vµ s¶n l­îng dÇu th« cña 5 n­íc ngoµi OPEC còng ®· gi¶m ®i 462,500 thïng/ngµy. Thªm vµo ®ã trong héi nghÞ c¸c bé tr­ëng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu ngoµi khèi th× hai n­íc Mªxico vµ Nauy ®· tuyªn bè tiÕp tôc c¾t gi¶m s¶n l­îng trong suèt quý 2/2002. Còng trong buæi häp ®ã, Oman tuyªn bè c¾t sÏ duy tr× s¶n l­îng ë møc thÊp nhÊt. Nh­ng ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ viÖc Nga – n­íc xuÊt khÈu dÇu má lín nhÊt ngoµi OPEC ®· tù nguyÖn c¾t gi¶m 150.000 thïng/ngµy vµo cuèi quý 2/2002 nh­ mét ®éng th¸i quan träng thÓ hiÖn sù hîp t¸c ®Çy thiÖn ý víi c¸c n­íc trong khèi OPEC. Nh÷ng c¨ng th¼ng trong t×nh h×nh Iraq Th¸ng 10/2002, Tæng thèng Bush ®­a ra lêi ®e do¹ tÊn c«ng Iraq ®Ó ng¨n chÆn viÖc ph¸t triÓn vò khÝ giÕt ng­êi hµng lo¹t (Weapons of Mass Destruction) còng lµm cho gi¸ dÇu t¨ng cao do ®©y lµ mét trong nh÷ng rèn dÇu quan träng cña thÕ giíi. Kinh tÕ thÕ giíi quý II/2002 ®· phôc håi rÊt kh¶ quan lµm nhu cÇu dÇu má t¨ng 1% so víi quý I. Vµo hai quý cuèi n¨m 2002, gi¸ dÇu tiÕp tôc leo thang do cuéc ®×nh c«ng ë Vªnªzuela Cuéc ®×nh c«ng ë Vªnezuela b¾t ®Çu næ ra vµo 12/2002. vµ nguy c¬ x¶y ra chiÕn sù ë Iraq. Trong suèt 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002, s¶n l­îng cña Vªnªzuªla gi¶m 170.000 thïng/ngµy dõng l¹i ë con sè 2,9 triÖu thïng/ngµy. Mµ trong sè 2,9 triÖu thïng ®ã th× ®· tiªu dïng mÊt 466.000 thïng chØ cßn kho¶ng 2,4 triÖu thïng ®Ó xuÊt khÈu. Trong khi ®ã t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi ë n­íc nµy vÉn tiÕp tôc rèi ren. KÕt qu¶ lµ gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng New York nh¶y lªn møc 30 USD/thïng - møc gi¸ cao nhÊt kÓ tõ th¸ng 1/2002. C¸c vÊn ®Ò xung quanh viÖc Iraq ph¸t triÓn vò khÝ h¹t nh©n giÕt ng­êi hµng lo¹t vµ nghÞ quyÕt 1441 cña Liªn hîp quèc NghÞ quyÕt 1441 cña Liªn Hîp Quèc buéc Iraq ph¶i lµm b¸o c¸o ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh vò khÝ h¹t nh©n cña m×nh trong vßng 3 th¸ng ®Ó ®Ö tr×nh lªn c¬ quan n¨ng l­îng quèc tÕ xem xÐt. ®èi víi n­íc nµy lµm thÞ tr­êng dÇu má cµng nãng lªn. Mét cuéc chiÕn cã thÓ x¶y ra ë Iraq ®· lµm gi¸ dÇu t¨ng thªm 40% so víi møc gi¸ ®Çu n¨m 2002. Gi÷a th¸ng 8/2002, gi¸ dÇu gi¶m nhÑ tõ 28,47 xuèng cßn 28,35 USD/thïng vµ trong suèt tuÇn tiÕp theo gi¶m cßn 27,93 USD sau khi c¸c thanh s¸t viªn cña Liªn hîp quèc tíi Iraq. Vµ gi¸ tiÕp tôc gi¶m cßn 25,91 USD/thïng vµo 26/10 vµ cßn 23,55 USD/thïng vµo ®Çu th¸ng 11 khi vÊn ®Ò cña Iraq t¹m thêi l¾ng xuèng. Kh«ng l©u sau ®ã gi¸ dÇu l¹i t¨ng lªn khi c¸c thanh tra cña Liªn hîp quèc quay trë l¹i Iraq céng thªm t×nh h×nh c¨ng th¼ng ë d¶i Gara gi÷a Israel vµ Palestin lµm gi¸n ®o¹n nguån cung. Ngµy 14/12/2002 gi¸ dÇu nhay tõ møc 25,92 USD/thïng lªn 27,79 USD/thïng v× c¸c n­íc OPEC c¾t gi¶m s¶n l­îng xuèng cßn 21,7 triÖu thïng/ngµy ®Ó ph¶n ®èi cuéc Mü tÊn c«ng vµo Iraq. Sau ®ã còng trong th¸ng nµy h«m 27, gi¸ dÇu th« l¹i t¨ng lªn 32,72 USD/thïng – møc cao nhÊt kÓ tõ th¸ng 11 v× cuéc ®×nh c«ng ë Vªnªzuela ®· b­íc sang th¸ng thø 2 vµ nguy c¬ cuéc chiÕn do Mü cÇm ®Çu nh»m vµo Iraq ®ang ®Õn nhanh. Sang ®Çu n¨m 2003, thÕ giíi ®· chøng kiÕn t×nh h×nh rèi lo¹n trªn thÞ tr­êng dÇu má víi viÖc gi¸ leo thang nhanh chãng. H«m 3/1 gi¸ ë møc 33,06 th× h«m 21/1 ®· nh¶y lªn 34,61 USD/thïng. Gi¸ dÇu th¸ng 1/2003 ®· nh¶y lªn cao h¬n møc dù tÝnh do nguy c¬ chiÕn tranh ë Iraq, t×nh h×nh dù tr÷ chiÕn l­îc cña Mü xuèng thÊp nhÊt vµ cuéc ®×nh c«ng ch­a døt ë Vªnªzuªla. Gi¸ dÇu WTI WTI- West Texas Intermediate lµ Gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng Mü giao sau vµo th¸ng 1 ®· nh¶y lªn 36 USD/thïng. Gi¸ th¸ng 2 cao h¬n th¸ng 1 lµ 3 USD/thïng. Gi¸ WTi giao ngay lµ 35,83 USD/thïng sau ®ã nh¶y lªn 36,04 USD/thïng. Gi¸ dÇu Brent giao ngay còng t¨ng tõ 1,3- 1,6 USD/thïng vµo th¸ng 2. H«m 28/2, gi¸ dÇu th« nhÑ cña Mü ®· nh¶y vät lªn møc 38,74 USD/thïng do nguy c¬ chiÕn tranh Iraq ®Õn rÊt gÇn. §Çu th¸ng 3, gi¸ dÇu vÉn duy tr× ë møc cao nh­ng cã xu h­íng gi¶m xuèng mÆc dï Mü chuÈn bÞ tÊn c«ng Iraq vµ cã x¶y ra ®×nh c«ng ë Nigiªria.Tr­íc chiÕn tranh Iraq, gi¸ dÇu l¹i gi¶m ®i 10% - v× dù ®o¸n r»ng chiÕn tranh sÏ kÕt thóc nhanh chãng vµ Iraq l¹i cã thÓ xuÊt khÈu ®­îc dÇu má ngay sau ®ã. Gi¸ dÇu Brent giao th¸ng 5 ®· gi¶m 3,08 USD/thïng xuèng cßn 29,88 USD/thïng trªn thÞ tr­êng London – tøc lµ gi¶m 13% - møc gi¶m cao nhÊt kÓ tõ th¸ng 12._.Morgan Stanley, 1/2003 T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn Trung Quèc Theo t¹p chÝ "ThÞ tr­êng_ gi¸ c¶ vËt t­" cña Trung t©m th«ng tin, Bé Th­¬ng m¹i sè 35 ra ngµy 3/3/2003 vµ sè 29 ra ngµy 20/2/2003. : Gi¸ dÇu t¨ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cã nh÷ng ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ chi phÝ nhËp khÈu dÇu nãi riªng. Chi phÝ nhËp khÈu dÇu má cña n­íc nµy t¨ng cao kÐo theo c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt. ChØ tÝnh riªng th¸ng 1/2003, th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i ®· lªn tíi h¬n 1,2 tû USD. Theo ­íc tÝnh cña IMF, gi¸ dÇu t¨ng riªng trong n¨m 2002, ®· lµm l¹m ph¸t t¨ng 0,4%, c¸n c©n v·ng lai th©m hôt kho¶ng 0,4%, tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¶m 0,2%. Trong n¨m 2003, gi¸ dÇu vÉn tiÕp tôc duy tr× ë møc cao tuy cã gi¶m xuèng nh­ng dù tÝnh c¶ n¨m nay, chi phÝ nhËp khÈu dÇu má cña n­íc nµy sÏ t¨ng thªm 35 tû USD vµ cßn tiÕp tôc lµm c¸n c©n v·ng lai th©m hôt thªm 0,1% n÷a. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh nµy, Trung Quèc ®ang t¨ng c­êng mua dÇu cña c¸c n­íc nh­ Nga, Kazakhstan, Sudan vµ Nigiªria víi môc tiªu gi¶m bít sù phô thuéc dÇu vµo khu vùc Trung §«ng.Vµ ®Ó ®¶m b¶o nguån cung l©u dµi, Trung Quèc cho biÕt hä sÏ b¾t tay vµo viÖc dù tr÷ chiÕn l­îc 20 triÖu tÊn dÇu th« ngay trong n¨m nay, chÝnh phñ n­íc nµy còng ®· th«ng qua kÕ ho¹ch chiÕn l­îc n¨ng l­îng dµi h¹n ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu cña biÕn ®éng gi¸ dÇu. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Òn nÒn kinh tÕ Hµn Quèc Theo t¹p chÝ "ThÞ tr­êng_ gi¸ c¶ VËt t­ " cña Trung t©m th«ng tin, Bé Th­¬ng m¹i ra, sè 35 ngµy 3/3/2003 vµ sè 29 ra ngµy 3/3/2003. : Hµn Quèc lµ nguån nhËp khÈu dÇu má lín thø 4 thÕ giíi, hµng n¨m n­íc nµy ph¶i nhËp khÈu 90% nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. Theo ­íc tÝnh cña Bé Tµi chÝnh n­íc nµy th× gi¸ dÇu cø t¨ng lªn 1 USD l¹i lµm tèn cña Hµn Quèc 750 triÖu USD/n¨m, gi¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ 0,1% ®iÓm vµ t¨ng l¹m ph¸t tiªu dïng 0,15% ®iÓm. Trong bèi c¶nh gi¸ dÇu leo thang trong 3 n¨m qua vµ hiÖn vÉn duy tr× ë møc cao khiÕn cho Hµn Quèc ®ang vÊp ph¶i mét lo¹t vÊn ®Ò Theo tuÇn tin"C«ng nghiÖp & Th­¬ng m¹i ViÖt Nam" cña Bé C«ng nghiÖp, sè 27 th¸ng 7/2003. cã thÓ dÉn tíi suy gi¶m kinh tÕ trong n­íc ë møc ®é lín nhÊt kÓ tõ sau khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 1997. Gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng cao lµm cho c¸n c©n thanh to¸n cña n­íc nµy th©m hôt, t×nh h×nh nhu cÇu néi ®Þa gi¶m sót m¹nh, ®Æc biÖt lµ c¸c vô bª bèi liªn quan ®Õn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c tËp ®oµn lín- tÊt c¶ c¸c ®iÒu nµy ®ang g©y mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ Hµn Quèc. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh gi¸ dÇu th« t¨ng cao, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m h¹n chÕ t¸c h¹i. Håi ®Çu th¸ng 2/2003, ChÝnh phñ n­íc nµy ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p thËn träng th«ng qua viÖc th«ng b¸o gi¶m thuÕ nhËp khÈu dÇu 50% cßn 4 won (0,3cent/lÝt) tõ th¸ng 4/2003, gi¶m thuÕ nhËp khÈu dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm dÇu 2% ®iÓm cßn 3% vµ 5%. Sau ®ã ChÝnh phñ n­íc nµy l¹i tiÕp tôc gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm dÇu nhËp khÈu vµo trong n­íc cßn 0%. Ngoµi ra ChÝnh phñ n­íc nµy cßn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p cøng r¾n buéc c«ng d©n ph¶i gi¶m tiªu thô, trong ®ã cã viÖc cÊm c¸c quan chøc chÝnh phñ vµ nh©n viªn nhµ n­íc l¸i xe trong mét sè ngµy nhÊt ®Þnh, h¹n chÕ viÖc sö dông ®iÖn cña c¸c ngµnh gi¶i trÝ, vµ h¹n chÕ ®Ó ®iÖn ®ªm. Nh÷ng biÖn ph¸p giai ®o¹n I tËp trung vµo viÖc gi¸m s¸t cña ChÝnh phñ vµ tù nguyÖn b¶o qu¶n n¨ng l­îng, nh÷ng biÖn ph¸p giai ®o¹n II, IIi lµ nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh h¬n nh»m kiÒm chÕ nhu cÇu tiªu thô n¨ng l­îng. ChÝnh phñ n­íc nµy cßn cã kÕ ho¹ch sÏ ®­a ra nguån dù tr÷ chiÕn l­îc (møc ®¶m b¶o an toµn cho nÒn kinh tÕ trong 90 ngµy, kÓ c¶ cña khu vùc t­ nh©n th× cã kho¶ng 147 triÖu thïng - ®ñ cho 101 ngµy nhËp khÈu) nÕu nh­ gi¸ dÇu th« Dubai v­ît qua møc 33USD/thïng vµ sÏ ®­a thªm nÕu gi¸ ch¹m møc 35USD. 4.T¸c ®éng cña gi¸ dÇu cao ®Õn tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má- OPEC OPEC lµ tæ chøc cña c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má gåm 11 n­íc kiÓm so¸t kho¶ng 40% s¶n l­îng vµ kho¶ng 70% l­îng dù tr÷ cã thÓ chøng minh ®­îc cña thÕ giíi. Víi ph­¬ng ch©m tõ khi ra ®êi lµ duy tr× thÞ tr­êng dÇu má æn ®Þnh vµ ®em l¹i lîi Ých tèi ®a cho c¸c n­íc thµnh viªn, OPEC ®· lu«n ®iÒu chØnh s¶n l­îng ®Ó theo ®uæi chÝnh s¸ch gi¸ cao. T×nh tr¹ng gi¸ dÇu liªn tôc leo thang trªn thÞ tr­êng thêi gian qua cã sù ®ãng gãp lín cña tæ chøc nµy. Trong khi hÇu hÕt c¸c n­íc ph¶i ®au ®Çu ®Ó ®èi phã víi c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt hay t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi gia t¨ng th× c¸c n­íc OPEC l¹i thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ viÖc ®ã. Doanh thu cña hÇu hÕt c¸c n­íc trong tæ chøc nµy nµy ®Òu t¨ng vät trong khi s¶n l­îng thËm chÝ cßn th­êng xuyªn gi¶m xuèng. Gi¸ dÇu cao lµ ®ång minh cña c¸c n­íc nµy trong viÖc c¶i c¸ch kinh tÕ, thóc ®Èy tèc ®é kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao, lµm cho ng©n s¸ch chÝnh phñ béi thu vµ c¸n c©n thanh to¸n víi n­íc ngoµi thÆng d­. Nh×n chung, doanh thu tõ mÆt hµng nµy cña c¸c n­íc ®Òu t¨ng thªm 4-5% trong n¨m 2003 so víi n¨m 2002. VÒ t×nh h×nh doanh thu cña c¸c n­íc trong khèi OPEC Nguån "OPEC Revenues Fact Sheet" cña EIA c«ng bè th¸ng 12/2002. nãi chung vµ tõng n­íc nãi riªng trong n¨m 2002 vµ dù tÝnh n¨m 2003 ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: B¶ng 19: Doanh thu xuÊt khÈu dÇu cña OPEC TÝnh theo danh nghÜa (tû USD) Theo gi¸ n¨m 2000 (tû USD) 2002 2003E Thay ®æi 1972 1980 1986 2003E Algiªria 11,8 13,1 11 5,5 27,5 7,2 12,3 Indonesia 2,7 2,4 - 13 3,7 31,8 7,7 2,2 Iran 18,0 18,7 4 17,1 28,0 9,1 17,5 Iraq 12,3 15,5 26 6,0 57,8 10,5 14,6 C« -Ðt 11,5 11,8 3 11,5 40,1 10,0 11,1 Libya 11,0 11,4 4 12,2 47,6 7,4 10,7 Nigiªria 17,2 18,0 5 8,7 51,0 10,2 16,9 Qatar 6,7 7,1 6 1,8 11,4 2,3 6,6 Saudi Arabia 52,6 53,8 2 19,3 223,2 31,2 50,4 UAE 17,3 17,7 2 4,3 40,3 10,5 16,5 Vªnªzuªla 18,5 21,9 18 12,7 38,9 11,1 20,5 Tæng sè 179,6 191,5 7 102,8 579,5 117,2 179,6 Nguån: OPEC Fact Sheet, 12/2002. NÕu nh­ vµo n¨m 1972, trong ®ît khñng ho¶ng dÇu má ®Çu tiªn cña thÕ giíi doanh thu cña tæ chøc nµy lµ 102,8 tû USD, hay n¨m 1986 doanh thu lµ 117,2 tûUSD th× trong n¨m 2002 doanh thu cña tæ chøc nµy ®· lªn tíi 179,6 tûUSD, dù tÝnh n¨m 2003 doanh thu cña toµn OPEC sÏ lµ 195,5 tû USD. So víi n¨m 2001, doanh thu toµn khèi nµy cã gi¶m ®i 5% nh­ng lµ do t×nh tr¹ng nguån cung ë Vªnªzuªla, vµ Nigiªra bÞ gi¸n ®o¹n, chø kh«ng ph¶i do gi¸ t¨ng. N¨m 2003, dù tÝnh doanh thu toµn khèi sÏ t¨ng 7% so víi n¨m 2002, vµ 2% so víi n¨m 2001. Trong nh÷ng n¨m qua, doanh thu danh nghÜa cña c¸c n­íc OPEC rÊt æn ®Þnh, trong khi s¶n l­îng vÉn duy tr× ë møc thÊp, nh­ng v× tû lÖ l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ hiÖn t­îng ®ång USD mÊt gi¸ ®· lµm doanh thu thùc tÕ gi¶m ®¸ng kÓ. Doanh thu ®­îc ®iÓu chØnh theo l¹m ph¸t, lÊy mèc tÝnh n¨m 2000, th× n¨m 2002 doanh thu cña tæ chøc nµy ®¹t 117.2 tû USD, n¨m 2003 dù tÝnh thu ®­îc 179,3 tû USD trong khi n¨m 1980 doanh thu lªn tíi 597,5 tû USD. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y doanh thu cña OPEC rÊt æn ®Þnh, dï gi¸ t¨ng hay gi¶m th× còng lµm cho doanh thu thay ®æi rÊt chËm do tæ chøc nµy th­êng xuyªn ®iÒu chØnh s¶n l­îng vµ duy tr× chÝnh s¸ch gi¸ cao. MÆc dï gi¸ dÇu trong giai ®o¹n 2000-2003, cã thêi ®iÓm nh¶y lªn møc 40 USD/thïng nh­ng tÝnh doanh thu thu nhËp tõ dÇu trªn ®Çu ng­êi th× vÉn kh«ng ë møc cao. N¨m 2003, ­íc tÝnh GDP lµ 338 USD/ng­êi, t¨ng 2% so víi n¨m 2002, nh­ng chØ b»ng 1/10 cña n¨m 1980 – lóc ®ã chØ sè nµy ë møc 1.816 USD. Do tû träng s¶n l­îng cña mçi n­íc trong OPEC kh¸c nhau nªn doanh thu tõ thu xuÊt khÈu cña c¸c n­íc còng cã sù kh¸c biÖt lín, lµm cho tèc ®é t¨ng doanh thu do gi¸ t¨ng cña c¸c n­íc nµy còng kh¸c nhau. Xem xÐt ®å thÞ doanh thu tõ dÇu má cña c¸c n­íc OPEC d­íi ®©y, ta thÊy Saudi Arabia lµ n­íc næi lªn víi doanh thu lín nhÊt, chiÕm tíi 29% tæng doanh thu cña c¶ khèi trong khi ®ã c¸c n­íc kh¸c l¹i cã tû träng nhá h¬n rÊt nhiÒu. Vµ t¸c ®éng Nguån "OPEC revenues: Country Details" cña EIA c«ng bè th¸ng12/2002 vµ phiªn b¶n míi nhÊt c«ng bè th¸ng 6/2003. cña gi¸ dÇu má t¨ng ®Õn tõng n­íc trong khèi OPEC nh­ sau: Tr­íc hÕt, ta xem xÐt t¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn Saudi Arabia. §©y lµ n­íc cã vai trß quan träng nhÊt trong tæ chøc OPEC víi s¶n l­îng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ 9-10 triÖu thïng/ngµy, chiÕm 29% s¶n l­îng cña OPEC. Trong suèt n¨m 2002, n­íc nµy th­êng xuyªn ph¶i gi¶m s¶n l­îng ®Ó æn ®Þnh gi¸ cao trªn thÞ tr­êng nªn s¶n l­îng trung b×nh chØ ë møc 6,7 triÖu thïng/ngµy. N¨m 2003, do t×nh h×nh c¨ng th¼ng ë Vªnªzuªla, ë Nigiªria, vµ chiÕn tranh Iraq nªn n­íc nµy ®· n©ng s¶n l­îng lªn 9 triÖu thïng/ngµy. Doanh thu n¨m 2002 cña Saudi Arabia lµ 52,6 tû USD, n¨m 2003 dù tÝnh doanh thu t¨ng lªn møc 53,8 tû USD- tøc t¨ng 2%. Gi¸ dÇu t¨ng ®· mang vÒ cho n­íc nµy hµng tû USD vµ lµm ®ßn bÈy cho nÒn kinh tÕ vèn dùa chñ yÕu vµo dÇu má nµy. N¨m 2002, tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 2%. Nh­ng n¨m 2003, tèc ®é t¨ng tr­ëng dù b¸o lµ sÏ t¨ng thªm 2% n÷a do gi¸ dÇu tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. C¸n c©n thanh to¸n cña n­íc nµy tiÕp tôc thÆng d­, c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ- x· héi ®­îc hç trî tÝch cùc tõ gi¸ dÇu cao. Tuy vËy ®êi sèng nh©n d©n kh«ng c¶i thiÖn ®­îc nhiÒu v× tû lÖ l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ ®ång USD ®ang ngµy cµng mÊt gi¸. GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi gi¶m xuèng chØ b»ng 1/10 n¨m 1980. Tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn tiÕp tôc t¨ng kho¶ng 10-15%, møc cao nhÊt cña thÕ giíi. Algiªria cã doanh thu xuÊt khÈu dÇu má vµ khÝ ga chiÕm tíi 95% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ møc ®ãng gãp chiÕm 3/4 ng©n s¸ch quèc gia. Trong thêi gian qua gi¸ dÇu leo thang ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh thu tõ mÆt hµng nµy t¨ng cao. N¨m 2002, n­íc nµy thu ®­îc 11,8 tû USD tõ xuÊt khÈu dÇu, dù tÝnh n¨m 2003 sÏ thu t¨ng thªm ®­îc 11%, t­¬ng ®­¬ng møc thu lµ 13,1 tû USD. Doanh thu tõ dÇu má cña Algieria ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua: NÕu nh­ n¨m 1999, doanh thu tõ mÆt hµng nµy lµ 8,0 tû USD – cao gÇn gÊp ®«i doanh thu n¨m 1998 (4,9 tû USD) th× n¨m 2002 møc nµy t¨ng thªm 58%. Doanh thu t¨ng lµm cho bé mÆt kinh tÕ x· héi cña n­íc nµy thay ®æi ®¸ng kÓ. Ng©n s¸ch chÝnh phñ ®· t¨ng thªm 4,9% trong n¨m 2002, dù tÝnh n¨m 2003 t¨ng thªm 5% do gi¸ dÇu cao. Ng©n s¸ch t¨ng gióp chÝnh phñ m¹nh d¹n trong viÖc c¶i c¸ch kinh tÕ, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt doanh thu tõ dÇu má t¨ng ®· gióp n­íc nµy thanh to¸n ®­îc kho¶n nî nuíc ngoµi trÞ gi¸ 45 tû USD vµo n¨m 2002. Kinh tÕ Iran lµ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu má, mçi 1 USD t¨ng thªm/thïng còng lµm doanh thu xuÊt khÈu dÇu n­íc nµy t¨ng thªm 800 triÖu USD. Víi ®ãng gãp kho¶ng 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 40-50% ng©n s¸ch chÝnh phñ, trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ n­íc nµy ®­îc hç trî tÝch cùc tõ viÖc gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi leo thang. Gi¸ dÇu t¨ng m¹nh ®· gióp kinh tÕ n­íc nµy t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao.Trong khi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi cßn ®ang ph¶i ®au ®Çu vÒ bµi to¸n t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× n¨m 2002, tèc ®é t¨ng GDP cña Iran lµ 4%, vµ n¨m 2003 nÒn kinh tÕ nµy cßn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng tèt ë møc dù tÝnh lµ 4,4%. Doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu trong n¨m 2003 dù tÝnh lµ 23,1 tû USD - tøc lµ t¨ng thªm 23% so víi n¨m 2002 – ë møc 18,7 tû USD. C«-et thu ®­îc tõ xuÊt khÈu dÇu n¨m 2002 lµ 9,7 tû USD, n¨m 2003 n­íc nµy dù tÝnh thu thªm ®­îc 5,7 tû USD n÷a do gi¸ dÇu tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. Tæng thu tõ dÇu má n¨m 2003 ­íc ®¹t 15,4 tû USD. Gi¸ dÇu t¨ng lµm doanh thu xuÊt khÈu t¨ng vät lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan trong gióp tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n­íc nµy kh¸ æn ®Þnh trong 3 n¨m qua. Sau cuéc suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng n¨m 1997-1998 do gi¸ dÇu gi¶m m¹nh, n¨m 2002 tèc ®é t¨ng GDP ®· phôc håi trë l¹i ë møc 1,8% vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn tèt ë møc t¨ng tr­ëng 2,7% n¨m 2003. Lybia ­íc tÝnh n¨m 2003 sÏ thu ®­îc 12,9 tû USD tøc lµ t¨ng 20% so víi n¨m 2002. MÆc dï vÉn bÞ ¶nh h­ëng bëi lÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc LÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc ®èi víi Lybia lµ do n­íc nµy ®· ®Æt bom ph¸ chiÕc m¸y bay Pan Am 103 khi chiÕc m¸y bay nµy bay qua Läckerbie, Scotland lµm 270 hµnh kh¸ch bÞ thiÖt mang. Ngµy 27/7/2001, Th­îng viÖn Mü ®· bá phiÓu th«ng qua viÖc Mü b·i bá cÊm vËn víi n­íc nµy. tõ mÊy n¨m tr­íc, nh­ng nÒn kinh tÕ dùa chñ yÕu vµo dÇu má nµy vÉn thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ viÖc dÇu má t¨ng gi¸. Gi¸ dÇu t¨ng ®· kÝch thÝch nÒn kinh tÕ vèn ph¸t triÓn rÊt khiªm tèn nµy t¨ng thªm 0,6% so víi n¨m 2001 vµ ®¹t 1,2% n¨m 2002. N¨m 2003, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i tiÕp tôc ®­îc hç trî tèt bëi gi¸ dÇu t¨ng víi tèc ®é 3%. §Æc biÖt trong 2 n¨m 2001 – 2002, nguån thu tõ dÇu má t¨ng lªn ®· gióp n­íc nµy thùc hiÖn mét dù ¸n n­íc s¹ch trÞ gi¸ 25 tû USD. Tuy nhiªn do vÉn chÞu h¹n chÕ tõ lÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc nªn t×nh h×nh kinh tÕ n­íc nµy vÉn cßn khã kh¨n do l­îng dÇu xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ. Doanh thu cña Qatar dù tÝnh n¨m 2003 sÏ t¨ng thªm 19% so víi n¨m tr­íc. N¨m 2002, n­íc nµy thu ®­îc 7,1 tû USD tõ xuÊt khÈu dÇu má. N¨m 2003 sÏ thu ®­îc kho¶ng 8,4 tû USD. Nguån thu tõ dÇu má t¨ng gióp kinh tÕ n­íc nµy t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi kh¸ - n¨m 2002 tèc ®é t¨ng GDP thùc tÕ lµ 3,8%, cßn n¨m 2003 dù tÝnh con sè nµy sÏ lµ 4,2%. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi nãi chung lµ æn ®Þnh, c¸n c©n thanh to¸n thÆng d­, nî n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua ®· gi¶m ®­îc 10 tû USD. C¸c tiÓu v­¬ng quèc Arab: Víi møc xuÊt khÈu dÇu n¨m 2003 t¨ng 11% so víi n¨m tr­íc, l­îng xuÊt khÈu hµng ngµy cña n­íc nµy lµ 2,3 triÖu thïng/ngµy ®em l¹i kho¶ng 23,1 tû USD. Gi¸ dÇu t¨ng céng víi s¶n l­îng t¨ng 11% ®· lµm cho doanh thu 2003 dù tÝnh sÏ t¨ng thªm tíi 23% so víi 2002. NÒn kinh tÕ 2003 ®­îc kÝch thÝch víi møc t¨ng tr­ëng 3,4%- t¨ng 0,8% so víi 2002 vµ t¨ng 2,4% so víi n¨m 2001. Ng©n s¸ch quèc gia còng t¨ng ®¸ng kÓ, chi tiªu tõ ng©n s¸ch dù ®o¸n sÏ t¨ng thªm 3% trong n¨m 2003 – tøc chiÕm kho¶ng 3% tæng doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu. Nigiªria, tuy vµo ®Çu 2003 ë n­íc nµy cã cuéc ®×nh c«ng cña c«ng nh©n ngµnh dÇu khÝ nh­ng nh×n chung t×nh h×nh ®· l¨ng xuèng vµ ®i vµo æn ®Þnh. N¨m 2002, doanh thu tõ dÇu má cña n­íc nµy ®¹t 17,1 tû USD - chiÕm 90-95% tæng sè ngo¹i tÖ thu vÒ tõ xuÊt khÈu, ®· ®ãng gãp 80% ng©n s¸ch quèc gia. Dù tÝnh n¨m 2003 sÏ thu ®­îc 20,4 tû USD– tøc lµ t¨ng 19% so víi n¨m tr­íc. Do cuéc ®×nh c«ng vµo th¸ng 3/2003 võa qua ®· lµm ¶nh h­ëng lín ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ – tµi chÝnh cña n­íc nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch÷ng l¹i gi¶m cßn 2,5% so víi n¨m 2002 lµ 3,2%. C¸c n­íc kh¸c thuéc khèi OPEC ®Òu thu ®­îc lîi Ých lín tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng. §èi víi Iraq, do t×nh h×nh chiÕn sù vÉn tiÕp diÔn nªn doanh thu cã gi¶m ®i nh­ng lµ do s¶n l­îng cña n­íc nµy thÊp ®i. Hay lµ tr­êng hîp t­¬ng tù cña Venezuela gi¶m 2% doanh thu trong n¨m 2003 v× håi ®Çu n¨m n­íc nµy cã cuéc ®×nh c«ng cña c«ng nh©n ngµnh dÇu khÝ lµm gi¸n ®o¹n c«ng viÖc khai th¸c. Tuy vËy, theo c¸c nhµ kinh tÕ th× c¸c n­íc nµy còng ®· thu vÒ nh÷ng nguån lîi khæng lå tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng, vµ trong n¨m 2004 khi c¸c n­íc nµy phôc håi l¹i ®­îc tèc ®é s¶n xuÊt b×nh th­êng th× doanh thu cña hä sÏ t¨ng ®¸ng kÓ v× gi¸ dÇu sÏ tiÕp tôc ®­îc c¸c n­íc kh¸c trong khèi duy tr× ë møc cao b»ng c¸ch gi¶m s¶n l­îng cña hä ®óng b»ng s¶n l­îng mµ hai n­íc nµy cung cÊp ra thÞ tr­êng. 5. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má ngoµi OPEC Trong khi gi¸ dÇu trªn thÕ giíi t¨ng ®· g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ®¹i bé phËn c¸c quèc gia nãi riªng th× mét bé phËn nhá c¸c quèc gia cã dÇu th« xuÊt khÈu ngoµi khèi OPEC l¹i thu ®­îc nhiÒu lîi Ých. C¸c n­íc nµy gåm cã: Nga, Nauy, Mªhico vµ mét sè n­íc kh¸c. Gi¸ dÇu th« t¨ng cao lµm cho doanh thu xuÊt khÈu mÆt hµng nµy t¨ng vät, gióp c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c ChÝnh phñ nµy c¶i c¸ch kinh tÕ, nhiÒu mãn nî kÕch xï n­íc ngoµi ®­îc thanh to¸n, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®Èy nhanh. §Ó thÊy ®­îc t¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng cô thÓ ®Õn tõng n­íc, ta theo dâi b¶ng doanh thu cña c¸c n­íc nµy d­íi ®©y: B¶ng 20: Doanh thu xuÊt khÈu dÇu má cña c¸c n­íc xuÊt khÈu ngoµi OPEC TÝnh theo gi¸ danh nghÜa (tû USD) TÝnh theo gi¸ n¨m 2000 (tû USD) 2002 2003E ¦íc tÝnh doanh thu2,0 ë møc gi¸ 28 USD/thïng. Thay ®æi(%) 1980 1986 2003E Angola 6,9 7,2 5 3,0 1,9 6,8 Colombia 2,0 1,7 - 15 - 0,5 0,9 1,6 Ai CËp 1,5 1,3 - 13 7,4 3,0 1,2 Mªhico 13,0 14,0 9 22,1 9,9 13,1 Nauy 29,6 29,7 1 10,0 6,0 27,8 Oman 8,7 9,4 9 6,7 4,3 8,8 Nga 44,7 51,2 15 126,6 41,7 48,0 Sudan 1,8 2,0 14 - 0,5 - 0,2 1,9 Syria 1,8 1,8 0 1,4 0,2 1,7 Anh 8,7 9,0 4 -0,5 9,8 8,5 Nguån: Non-OPEC Fact Sheet, 12/2002. Tr­íc hÕt chóng ta xem xÐt tr­êng hîp cña Mªhico, víi s¶n l­îng cung ra thÕ giíi c¸c n¨m qua æn ®Þnh ë møc 2,39 triÖu thïng/ngµy, n­íc nµy ®· thu vÒ nh÷ng kho¶n lîi lín do gi¸ dÇu leo thang trong thêi gian qua. Doanh thu cña n¨m 2003 ­íc tÝnh lµ 14 tû USD, n¨m 2002 lµ 13 tû USD. Nh­ vËy chØ trong 1 n¨m, gi¸ dÇu t¨ng lµm cho thu nhËp tõ xuÊt khÈu dÇu má t¨ng thªm 1 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 9% so víi n¨m tr­íc (Xem b¶ng trªn). MÆc dï dÇu th« chØ chiÕm 7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ng nã l¹i ®ãng gãp 1/3 ng©n s¸ch chÝnh phñ, hay nãi mét c¸ch kh¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu má cã vai trß lín trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Khi gi¸ dÇu th« t¨ng cã xu h­íng ®Èy l¹m ph¸t vµ l·i suÊt lªn cao nh­ng l¹i lµm gi¶m c¸c ¸p lùc ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ. Vµo th¸ng 3/2002, Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh Mªhic« tuyªn bè chÝnh s¸ch th¾t l­ng buéc bông cña n­íc nµy sÏ phô thuéc vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu quý 2/2002. Vµo 11/2001 gi¸ dÇu cã gi¶m ®«i chót ®· lµm cho ng©n s¸ch cña Mªhico th©m hôt, theo ­íc tÝnh gi¸ dÇu cø gi¶m 1USD th× l¹i lµm cho ng©n s¸ch chÝnh phñ thÊt thu 10 triÖu pesos. Nh­ng do gi¸ dÇu t¨ng gi¸ liªn tôc, nÒn kinh tÕ cña Mªhico ph¸t triÓn tèt víi møc t¨ng tr­ëng n¨m 2003 lµ 2,5% cao h¬n rÊt nhiÒu so víi dù ®o¸n 1,2% tõ n¨m 2002 khi gi¸ dÇu ­íc tÝnh chØ lµ 17,5 USD/thïng. Nga lµ n­íc xuÊt khÈu dÇu lín thø hai trªn thÕ giíi víi s¶n l­îng lªn tíi 7,75 triÖu thïng/ngµy chØ ®øng sau Saudi Arabia. Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ Nga cã nhiÒu khëi s¾c, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh, c¸c kho¶n nî n­íc ngoµi kÕch xï lÇn l­ît ®­îc thanh to¸n. Cã ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã chñ yÕu lµ do Nga thu ®­îc nhiÓu doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu má. §èi víi n­íc nµy, thu nhËp tõ dÇu má chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®ång thêi còng lµ kho¶n ®ãng gãp lín nhÊt vµo ng©n s¸ch quèc gia. TÝnh tõ n¨m 2001 ®Õn 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, nguån thu tõ dÇu má ®· gióp cho Nga tr¶ ®­îc 154 tû USD tiÒn nî n­íc ngoµi. §Æc biÖt sau khi tr¶i qua nhiÒu khã kh¨n vµo c¸c n¨m 1998-1999, ®Õn n¨m 2000 ®Õn nay gi¸ dÇu leo thang ®· lµm cho ngµnh dÇu khÝ nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ Nga nãi chung cã mét bé mÆt hoµn toµn míi. NÕu nh­ gi¸ dÇu leo thang tõng ngµy lµm c¸c n­íc kh¸c ph¶i ®au ®Çu ®èi phã th× ®èi víi Nga ®©y thùc sù lµ mét tin tèt lµnh. Nh÷ng kho¶n tiÒn "trêi cho" khæng lå tõ gi¸ dÇu t¨ng ®· lµm ng©n s¸ch n­íc nµy t¨ng thªm c¶ tû USD tõ tiÒn thuÕ ®¸nh vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu. Gi¸ dÇu t¨ng céng thªm víi s¶n l­îng khai th¸c t¨ng liªn tôc (Tõ n¨m 2000 s¶n l­îng khai th¸c t¨ng 31% so víi n¨m 1998, vµ duy tr× suèt ®Õn nay) ®· kÝch thÝch kinh tÕ Nga t¨ng tr­ëng m¹nh víi tèc ®é lªn tíi 8% n¨m 2000. N¨m 2001, tèc ®é t¨ng tr­ëng cã gi¶m ®«i chót cßn 5,1% do gi¸ dÇu cuèi n¨m nµy gi¶m m¹nh sau cuéc khñng bè ë Mü h«m 11/9. N¨m 2002, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ 4,1% cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc nhãm G-7. Doanh thu tõ dÇu má t¨ng gióp Nga thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t­ tèi ­u h¬n, g¸nh nÆng nî n­íc ngoµi gi¶m bít. Trong 3 n¨m gÇn ®©y, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña Nga lu«n lu«n thÆng d­. N¨m 2002, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña n­íc nµy thÆng d­ 43 tû USD, trong khi c¸n c©n v·ng lai thÆng d­ 27 tû USD. Doanh thu do dÇu má mang l¹i n¨m 2002 lªn tíi 44,7 tû USD, ­íc tÝnh n¨m 2003 Nga sÏ thu ®­îc 51,2 tû USD, Nh­ vËy doanh thu tõ mÆt hµng nµy sÏ t¨ng 15% so víi n¨m tr­íc, toµn bé phÇn t¨ng thªm nµy lµ do gi¸ dÇu t¨ng. MÆc dï thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn tõ gi¸ dÇu t¨ng nh­ng c¸c nhµ kinh tÕ ®· c¶nh b¸o r»ng hiÖn nay n­íc Nga ®ang dùa qu¸ nhiÒu vµo viÖc xuÊt khÈu dÇu, t¨ng tr­ëng kinh tÕ chñ yÕu cã ®­îc lµ do gi¸ dÇu t¨ng, nh­ vËy khi gi¸ dÇu "tôt dèc" th× sÏ rÊt tai h¹i cho n­íc nµy, hä còng khuyÕn c¸o Nga nªn tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ s©u réng h¬n , ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ ®Ó tr¸ch nh÷ng t¸c ®éng xÊu khi gi¸ dÇu tôt xuèng. Nauy víi s¶n l­îng dÇu cung cÊp ra thÞ tr­êng thÕ giíi kho¶ng 3,2 triÖu thïng/ngµy còng lµ n­íc thu ®­îc lîi tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng. Trong n¨m 2002, n­íc nµy ®· thu ®­îc gÇn 30 tû USD tõ dÇu má, cao gÊp h¬n 2 lÇn so víi doanh thu n¨m 1998 – 14 tû USD, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do gi¸ dÇu t¨ng m¹nh trong 3 n¨m qua. Trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu ®· lªn tíi 21,58 tû USD, ­íc tÝnh c¶ n¨m lµ 29,76 tû USD, cao h¬n n¨m tr­íc lµ 1%. Nhê doanh thu tõ dÇu má t¨ng mµ chÝnh phñ n­íc nµy ®· th«ng qua ng©n s¸ch t¨ng tiÒn ®Çu t­ cho y tÕ, gi¸o dôc, c¸c dÞch vô x· héi kh¸c, thùc hiÖn viÖc c¾t gi¶m thuÕ vµ t¨ng tiÒn trong Quü b×nh æn dÇu má quèc gia lªn con sè 80 tû USD. Cßn mét sè c¸c quèc gia kh¸c xuÊt khÈu dÇu má ngoµi OPEC còng ®­îc lîi tõ viÖc gi¸ dÇu leo thang nh­: Angola t¨ng thu thªm 0,3 tû USD, Oman thu t¨ng ®­îc 0,7 tû USD tøc lµ t¨ng thªm 9%. Cßn c¸c n­íc kh¸c ngoµi OPEC kh«ng thu ®­îc g× tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng mang cßn bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ nh­ tr­êng hîp cña Colombia, Ai CËp do nhu cÇu trong n­íc t¨ng. §Ó thÊy râ ®iÒu nµy, h·y theo dâi b¶ng sè liÖu trªn. Tãm l¹i, khi gi¸ dÇu t¨ng thÞ chØ cã mét bé phËn nhá c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung vµ c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu ngoµi OPEC nãi riªng lµ thu ®­îc lîi nhuËn. Tuy nhiªn, viÖc ®ã còng kh«ng h¼n ®· hoµn toµn lµ tèt v× nh÷ng kho¶n thu tõ dÇu má t¨ng thªm ®ã c¸c n­íc nµy l¹i ph¶i bá ra ®Ó nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c, nªn cã thuËt ng÷ "petroldollars". Khi gi¸ dÇu má t¨ng cao kÐo theo sù t¨ng gi¸ ®ång lo¹t cña c¸c hµng ho¸ kh¸c, ®ång thêi lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c cña n­íc ngoµi gi¶m ®i, nh­ vËy mét mÆt chi phÝ nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c t¨ng lªn, mÆt kh¸c viÖc xuÊt khÈu c¸c hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ dÇu má l¹i gÆp khã kh¨n. Nªn xÐt vÒ ng¾n h¹n, viÖc gi¸ dÇu t¨ng lµ cã lîi cho nhãm n­íc nµy, cßn vÒ l©u dµi th× kh«ng h¼n thÕ v× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy kh«ng phô thuéc chñ yÕu vµo dÇu má nh­ c¸c n­íc OPEC. 6. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu má t¨ng ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Trong vßng 3 n¨m qua, gi¸ x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lu«n cã xu h­íng t¨ng, nhÊt lµ tõ cuèi th¸ng 9/2002 ®Õn tr­íc cuéc chiÕn tranh Iraq, c¸c n­íc s¶n xuÊt dÇu má trong vµ ngoµi khèi OPEC ®· phèi hîp gi¶m s¶n l­îng vµ n©ng gi¸ lªn cao th­êng xuyªn n»m ë møc trªn 30 USD/thïng vµo thêi gian nµy. C¸c n­íc OPEC th­êng xuyªn cung cÊp kho¶ng 1/3 s¶n l­îng dÇu thÕ giíi nªn nÕu tæ chøc nµy tiÕp tôc duy tr× s¶n l­îng nh­ hiªn nay céng thªm víi viÖc Mü ®ang sa lÇy ë Iraq ®· lµm t¨ng lªn nh÷ng lo ng¹i vÒ viÖc gi¸ mÆt hµng nµy sÏ tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. Tr­íc nh÷ng biÕn ®éng liªn tôc cña gi¸ dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay, viÖc kinh doanh x¨ng dÇu cña n­íc ta ®· thua lç rÊt nhiÒu. ChØ tÝnh riªng n¨m 2002, ViÖt Nam ®· ph¶i 9 lÇn ®iÒu chØnh thuÕ suÊt nhËp khÈu mÆt hµng nµy theo h­íng gi¶m vµ bï lç cho ngµnh x¨ng dÇu hµng chôc tû ®ång, song trªn thùc tÕ nh÷ng gi¶i ph¸p nµy vÉn kh«ng kÞp thêi vµ thÝch øng víi nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p vµ bÊt ngê cña thÞ tr­êng. Trong th¸ng 9 vµ 10 n¨m 2002, gi¸ dÇu th« ®· bÞ ®Èy lªn møc ®Ønh ®iÓm do Mü ®ang r¸o riÕt chuÈn bÞ kÕ ho¹ch tÊn c«ng Iraq vµ OPEC tuyªn bè kh«ng t¨ng s¶n l­îng khai th¸c ®Ó gi÷ gi¸ dÇu ë møc cao. ChØ tÝnh riªng trong 25 ngµy ®Çu th¸ng 9/2002, gi¸ dÇu ®· lªn tíi 30 USD/thïng tai Brent BiÓn B¾c t¨ng 45% so víi ®Çu n¨m. Gi¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm x¨ng dÇu nhËp khÈu vµo ViÖt Nam theo ®ã còng t¨ng. X¨ng Mogas 92: 256,344 USD/tÊn, x¨ng Mogas 83/90: 241,824 USD/tÊn, dÇu ho¶ 262,72 USD/tÊn, dÇu Mazut 170,32 USD/tÊn. Theo c¸c quy ®inh hiÖn hµnh th× c¸c mÆt hµng x¨ng dÇu kinh doanh trong n­íc ®Òu bÞ thua lç trÇm träng. §Õn th¸ng 12/2002, c¸c kinh doanh nghiÖp ®Òu ®· b¸n ®Õn gi¸ kÞch trÇn (møc gi¸ Nhµ n­íc quy ®Þnh), song vÉn thua lç lín.Theo tÝnh to¸n gi¸ thµnh do Bé Th­¬ng M¹i thÈm ®Þnh, hiÖn nay x¨ng 92 lç 204 ®ång/lÝt, dÇu ho¶ lç 331®ång/lÝt, diesel lç 177 ®ång/lÝt. Riªng mÆt hµng Mazut bÞ lç nÆng nhÊt (mÆc dï thuÕ nhËp khÈu ®· ®­îc ®iÒu chØnh xuèng 0% vµo th¸ng 3/2002) nh­ng vÉn bÞ lç 388 ®ång/lÝt. Theo Bé Th­¬ng m¹i, kÓ tõ n¨m 1998 – lµ thêi kú gi¸ dÇu thÕ giíi gi¶m vµ duy tr× ë møc thÊp – cho ®Õn th¸ng 9/2002 gi¸ FOB Singapore dÇu Mazut ®· t¨ng tõ 63 USD/tÊn lªn 167 USD/tÊn t¨ng 143%, nh­ng gi¸ dÇu b¸n trong n­íc chØ t¨ng 50%. V× vËy, Nhµ n­íc ®· ph¶i bï lç cho ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu lªn tíi hµng ngµn tû ®ång, trong ®ã, møc ®é lç ph¸t sinh chñ yÕu do mÆt hµng dÇu mazut. C¸c c«ng ty ®Çu mèi nhËp khÈu x¨ng dÇu ViÖt nam cho biÕt, vµo thêi ®iÓm th¸ng 9/2002, gi¸ nhËp khÈu x¨ng dÇu ®ang ë møc trªn 30 USD/thïng, dÇu DO trªn 31 USD/thïng, dÇu löa trªn 33 USD/thïng. Trong khi ®ã gi¸ dÇu b¸n néi ®Þa kh«ng thÓ t¨ng cao lµm c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i bï lç rÊt nhiÒu, vÝ dô nh­ gi¸ x¨ng nhËp khÈu cao h¬n gi¸ trÇn lµ 50 ®ång/lÝt. gi¸ dÇu löa lµ 400 ®ång/lÝt. Do gi¸ dÇu trªn thÕ giíi diÔn biÕn bÊt th­êng nªn c«ng t¸c ®iÒu hµnh nhËp khÈu x¨ng dÇu gÆp nhiÒu khã kh¨n do nhu cÇu nhËp khÈu lu«n biÕn ®éng, khã dù b¸o nªn phÇn lín c¸c c«ng ty kh«ng d¸m nhËp khÈu hµng nhiÒu sî bÞ lç. Theo Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, riªng mÆt hµng dÇu Mazut tõ n¨m 2000 ®Õn nay chØ cã kho¶ng 2-3 th¸ng gi¸ nhËp d­íi gi¸ trÇn cßn hÇu nh­ cao h¬n gi¸ trÇn, do vËy trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003, Tæng c«ng ty ®· bÞ lç 76 Tû ®ång v× mÆt hµng nµy. Tr­íc ®©y, mÆt hµng nµy th­êng ®­îc bï lç b»ng c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ng hiÖn nay do hÇu hÕt c¸c mÆt hµng trªn ®Òu kh«ng cã lîi nhuËn. Theo c«ng ty Th­¬ng m¹i kü thuËt & ®Çu t­ Petec, mét ®Çu mèi nhËp khÈu cña Bé Th­¬ng m¹i còng kh«ng tho¸t khái t×nh tr¹ng trªn, sè lç chØ tÝnh riªng 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· v­ît con sè 20 tû ®ång. §Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh b×nh th­êng, æn ®Þnh gi¸ c¶ x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, Bé Tµi chÝnh ®· ®iÒu chØnh 9 lÇn gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ë c¸c møc nh­ sau: X¨ng c¸c lo¹i 25%, diesel c¸c lo¹i 5%, dÇu ho¶ 10% vµ Mazut 0%. Nh­ng ngay c¶ ë møc thuÕ thÊp nh­ thÕ nµy, t×nh tr¹ng thua lç vÉn trÇm träng. Trong khi ®ã, nhu cÇu vÒ dÇu Mazut n¨m 2003 lµ 2,4 triÖu tÊn, chñ yÕu sö dông trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng yÕu nh­ ®iÖn, xi-m¨ng, s¶n xuÊt thÐp ... vµ ®­îc nhµ n­íc bao cÊp gi¸ th× nhµ n­íc ®· ph¶i bï lç lªn tíi c¶ ngµn tû ®ång. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, n­íc ta ®· nhËp khÈu 5 triÖu tÊn/m3 ®¹t 49% kÕ ho¹ch c¶ n¨m, tiªu dïng trong n­íc kho¶ng 4,6 triÖu tÊn/m3 t¸i xuÊt kho¶ng 400.000 tÊn/m3 . Tiªu thô x¨ng dÇu nãi chung gi¶m xuèng so víi cïng k× n¨m tr­íc do ¶nh h­ëng cña dÞch SARS (tiªu thô x¨ng dÇu cho ngµnh hµng kh«ng gi¶m 50% so víi kÕ ho¹ch, gi¶m nhu cÇu vËn chuyÓn phôc vô kh¸ch du lÞch ..). Theo B¸o c¸o t×nh h×nh c«ng nghiÖp 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cña Bé c«ng nghiÖp cho biÕt " KÕ ho¹ch nhËp khÈu x¨ng dÇu trong n¨m 2003 lµ 10,5 triÖu tÊn, t­¬ng ®­¬ng 2.125 triÖu USD, 9 th¸ng qua chóng ta nhËp ®­îc 7.441 tÊn t­¬ng ®­¬ng 1.460 triÖu USD, míi ®¹t kho¶ng 69,9% so víi kÕ ho¹ch ban ®Çu." Së dÜ cã hiÖn t­îng nh­ vËy lµ do gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng cao vµ dao ®éng liªn tôc lµm c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam kh«ng d¸m nhËp sè l­îng lín sî bÞ thua lç nÆng h¬n. Gi¸ dÇu t¨ng lµm chi phÝ ®Çu vµo cña mét sè ngµnh chñ chèt trong nÒn kinh tÕ t¨ng nh­: ®iªn, thÐp, ph©n bãn vµ ho¸ chÊt, nhùa hay ngµnh giÊy g©y ra mét sè t¸c ®éng t¨ng gi¸, tuy nhiªn biÓu hiÖn kh«ng râ rÖt l¾m. Nh×n chung trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, thÞ tr­êng x¨ng dÇu néi ®Þa æn ®Þnh, ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, gi¸ c¶ ®iÒu chØnh ®­îc sù chÊp nhËn cña ng­êi tiªu dïng. Theo Trung t©m th«ng tin cña Bé Th­¬ng M¹i c«ng bè ngµy 3/7/2003: HiÖn nay Nhµ n­íc ®· bï lç cho kinh doanh x¨ng dÇu ®­îc 280 tû ®ång/572 tû ®ång lç c¶ quý I/2003. Tuy nhiªn, trong kinh doanh x¨ng dÇu cßn kh¸ phæ biÕn t×nh tr¹ng c¸c cöa hµng x¨ng dÇu b¸n lÎ thiÕu l­îng vµ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng; mét vµi n¬i ë vïng xa cßn b¸n cao h¬n møc gi¸ trÇn quy ®Þnh. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n do gi¸ dÇu má nhËp khÈu t¨ng g©y ra cho nÒn kinh tÕ th× hiÖn t­îng nµy còng mang l¹i cho ViÖt Nam nhiÒu lîi thÕ. §øng trªn gãc ®é toµn bé nÒn kinh tÕ quèc gia th× gi¸ dÇu t¨ng kh«ng lµm cho nÒn kinh tÕ suy gi¶m. MÆc dï ®· g©y ra nhiÒu x¸o trén trong ®êi sèng x· héi nh­ng v× ViÖt Nam lµ n­íc cã l­îng dÇu th« xuÊt khÈu t­¬ng ®­¬ng víi l­îng dÇu thµnh phÈm nhËp vÒ nªn gi¸ dÇu th« t¨ng kh«ng g©y ra c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« nhiÒu nh­ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Theo nguån tin cña Bé Th­¬ng m¹i TrÝch trªn t¹p chÝ "ThÞ tr­êng _ gi¸ c¶ VËt t­" cña Trung t©m th«ng tin Bé Th­¬ng m¹i sè 105 ra ngµy 3/7/2003 , chØ tÝnh riªng 4 th¸ng ®Çu n¨m 2003, Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam (Petro Vietnam) ®· xuÊt khÈu ®­îc 5,7 triÖu tÊn dÇu th«, ®¹t 33,5% kÕ ho¹ch c¶ n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1,32 tû USD, t¨ng 49% so víi cïng k× n¨m 2002. Trong thêi gian ®ã, Petro Vietnam cßn khai th¸c ®­îc 123.000 tÊn khÝ ho¸ láng LPG, t¨ng 14% so víi cïng k× n¨m tr­íc, ®¸p õng tèt nhu cÇu tiªu thô n¨ng l­îng cho tiªu dïng cña hé gia ®×nh. Còng theo thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i TrÝch trªn t¹p chÝ "ThÞ tr­êng _ gi¸ c¶ VËt t­" cña Trung t©m th«ng tin Bé Th­¬ng m¹i sè 113 ra ngµy 17/7/2003. , trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, l­îng dÇu th« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¹t 8,588 triÖu tÊn, b»ng 5% so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m, t¨ng 3% so víi cïng k× n¨m 2002. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« trong 6 th¸ng ®Çu n¨m ®¹t 1,967 tû USD, b»ng 59,1% kÕ ho¹ch c¶ n¨m vµ t¨ng h¬n so víi 2002 lªn tíi con sè 35,7%. Theo b¸o c¸o cña Bé C«ng nghiÖp vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cho biÕt: N¨m 2003, ViÖt Nam dù tÝnh sÏ xuÊt ®­îc 17 triÖu tÊn dÇu th« thu vÒ 3.290 triÖu USD, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®· xuÊt 12,817 triÖu tÊn thu vÒ 2.817 triÖu USD. So víi 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002, l­îng xuÊt khÈu t¨ng 102,8%, vÒ gi¸ trÞ t¨ng tíi 123,7%. Víi s¶n l­îng xuÊt nh­ vËy, ®· ®¹t ®­îc 75,4% so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m 2003, vÒ gi¸ trÞ ®¹t ®­îc 85,6%. Nh­ vËy xÐt trªn tæng thÓ th× nhu cÇu tiªu thô dÇu trong n­íc do nhËp khÈu vÉn ®­îc bï b»ng l­îng dÇu th« xuÊt khÈu, mµ thùc tÕ cho thÊy gi¸ dÇu th« t¨ng nhanh h¬n nhiÒu so víi viÖc t¨ng gi¸ cña c¸c s¶n phÈm dÇu sau chÕ biÕn nªn ViÖt Nam vÉn thu ®­îc nhiÒu lîi Ých h¬n tõ viÖc leo thang cña gi¸ dÇu th«. ._.