Những doanh nghiệp nhà nước trong quá trình Cổ phần hóa tại Việt Nam : Thực trạng và giải pháp

Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp MUÏC LUÏC Trang LÔØI NOÙI ÑAÀU:....................................................................................................... 1 CHÖÔNG I: SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP I.1. Quaù trình hình thaønh phaùt trieån cuûa DNNN ôû Vieät Nam ..................... 4 I.2. Thöïc traïng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DNNN hieän nay ....... 6 I.3. Söï caàn thieát phaûi tieán haønh coå phaàn hoaù DNNN ................................... 9 I.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoaù ....................................................................... 9 I.3.2. Quy trình coå phaàn hoaù .................................................................... 10 I.3.3. Noäi dung coå phaàn hoaù .................................................................... 10 I.4. Doanh nghieäp vaø giaù trò doanh nghieäp ................................................. 13 I.4.1. Doanh nghieäp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa doanh nghieäp............... 13 I.4.2. Khaùi nieäm giaù trò doanh nghieäp ...................................................... 15 I.4.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò DN ........................................... 15 I.4.4. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ........................................................ 24 I.5. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp trong cô cheá thò tröôøng 26 I.5.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN theo giaù trò taøi saûn thuaàn ............ 27 I.5.2. Phöông phaùp hieän taïi hoaù caùc nguoàn taøi chính töông lai ................ 31 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 1 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP TAÏI VIEÄT NAM II.1. Coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam ................................................................... 36 II.1.1. Thöïc traïng CPH taïi Vieät Nam ...................................................... 36 II.1.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1996 ............... 35 II.1.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............. 38 II.1.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 38 II.1.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 40 II.1.1.5. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay .................................... 43 II.1.2. Nguyeân nhaân laøm chaäm tieán trình CPH ........................................ 47 II.1.2.1. Haïn cheá veà nhaän thöùc vaø thuû tuïc haønh chính ........................ 48 II.1.2.2. Khoù khaên trong vieäc xöû lyù nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng ............... 49 II.1.2.3. Cô cheá chính saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ........................... 50 II.1.2.4. Moâi tröôøng phaùp lyù coøn nhieàu baát caäp, khoâng ñoàng boä ........ 50 II.1.2.5. Khaâu ñònh giaù doanh nghieäp ................................................. 51 II.2. Ñònh giaù Doanh nghieäp trong tieán trình CPH taïi Vieät Nam ............ 52 II.2.1. Thöïc traïng ñònh giaù DN trong tieán trình CPH taïi VN ................... 52 II.2.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1006 ............... 52 II.2.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............... 53 II.2.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 55 II.2.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 57 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 2 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp II.2.15. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay...................................... 59 II.2.2. Nhöõng haïn cheá veà khaâu ñònh giaù Doanh nghieäp hieän nay ........... 61 II.2.2.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN coøn nhieàu haïn cheá ............ 62 II.2.2.2. Khoù khaên trong vieäc tính giaù trò quyeàn söû duïng ñaát khi ñònh giaù ..................................................................... 63 II.2.2.3. Khoâng theå tính chính xaùc giaù trò taøi saûn voâ hình ................... 64 II.2.2.4. Vöôùng maéc xung quanh vieäc xöû lyù taøi chính; öu ñaõi ngöôøi lao ñoäng ...................................................................................... 65 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP ÑAÅY NHANH TOÁC ÑOÄ CPH VAØ HOAØN THIEÄN PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP III.1. Quan ñieåm veà Coå phaàn hoaù vaø ñònh giaù DNNN taïi Vieät Nam hieän nay ......................................................................................................... 68 III.2. Giaûi phaùp ñaåy nhanh toác ñoä CPH ...................................................... 69 III.2.1. Quaùn trieät saâu saéc chuû tröông, chính saùch vaø giaûi phaùp ñoåi môùi DN ................................................................................. 70 III.2.2. Xaùc ñònh tieâu chí löïa choïn DNNN thöïc hieän CPH ...................... 70 III.2.3. Giaûi quyeát toát vaán ñeà lao ñoäng, vieäc laøm..................................... 71 III.2.4. Tích cöïc giaûi quyeát caùc khoaûn nôï cuûa DN ................................... 71 III.2.5. Hoaøn thieän chính saùch CPH.......................................................... 73 III.2.6. Taêng cöôøng toå chöùc, chæ ñaïo ñoái vôùi coâng taùc CPH .................... 74 III.2.7. Keát hôïp giöõa TTCK vaø CPH DNNN ........................................... 75 III.2.8. Chính saùch ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo DN khi CPH ....................... 76 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 3 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp III.2.9. Taêng cöôøng hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoái vôùi DNNN thuoäc CPH ..... 77 III.2.10. Hoaøn thieän chính saùch baùn coå phaàn cho ñoái taùc nöôùc ngoaøi ...... 77 III.3. Nhöõng bieän phaùp hoaøn thieän ñònh giaù doanh nghieäp ....................... 78 III.3.1. Thaønh laäp cô quan ñoäc laäp chuyeân thöïc hieän coâng taùc ñònh giaù .. 78 III.3.2. Xaây döïng heä thoáng thoâng tin giaù caû thò tröôøng ............................ 79 III.3.3. Ñaøo taïo ñoäi nguõ ñònh giaù chuyeân nghieäp ..................................... 80 III.3.4. Gaén keát caùc khaâu ñònh giaù doanh nghieäp, baùn ñaáu giaù coå phaàn, nieâm yeát coå phaàn treân TTCK ....................................................... 80 III.3.5. Coâng khai, minh baïch khaâu ñaáu giaù baùn coå phaàn ....................... 84 KEÁT LUAÄN ......................................................................................................... 85 THÖ MUÏC THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 4 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp LÔØI NOÙI ÑAÀU D E 1. Lyù do choïn ñeà taøi: Töø cuoái nhöõng naêm 80, laøn soùng hôïp nhaát doanh nghieäp, mua baùn doanh nghieäp, chia taùch cô caáu laïi doanh nghieäp phaùt trieån raát maïnh treân theá giôùi. Doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng laø moät haøng hoaù, noù cuõng coù giaù trò söû duïng, giaù trò vaø giaù caû. Kinh teá thò tröôøng caøng phaùt trieån, söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp caøng saâu saéc, ñoøi hoûi söï cô caáu laïi theo höôùng hôïp nhaát, mua baùn dieãn ra thöôøng xuyeân ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp laøm cô sôû cho nhöõng hoaït ñoäng ñoù. Tuy nhieân do ñaëc tính doanh nghieäp laø moät haøng hoaù ñaëc bieät bao goàm nhieàu boä phaän caáu thaønh, caû nhöõng boä phaän höõu hình nhö taøi saûn vaät tö, nhaø xöôûng, caû nhöõng boä phaän voâ hình nhö danh tieáng, moái quan heä caùc khaâu trong doanh nghieäp, cuõng nhö giöõa doanh nghieäp vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi, naêng löïc cuûa laõnh ñaïo vaø nhaân vieân vaø tính ñôn chieác cuûa doanh nghieäp neân vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät vieäc phöùc taïp. Vieät Nam sau hôn 20 naêm ñoåi môùi theo höôùng phaùt trieån neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù ñIeàu tieát cuûa nhaø nöôùc, thì söï chia taùch, saùp nhaäp, lieân doanh, lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp nhaèm taêng söùc maïnh treân thò tröôøng dieãn ra khaù phoå bieán. Trong khu vöïc kinh teá quoác doanh, chuû tröông cuûa nhaø nöôùc laø: ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc nhaèm naâng cao hieäu quaû caùc doanh nghieäp theo höôùng chæ giöõ 100% voán nhaø nöôùc ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh kinh teá quan troïng ñem laïi soá thu lôùn cho ngaân saùch nhaø nöôùc, ñaûm baûo caân ñoái lôùn cho nhaø nöôùc coøn laïi tieán haønh chuyeån hình thöùc kinh doanh, hình thöùc sôû höõu hoaëc giaûi theå. Taát caû nhöõng söï kieän ñoù laøm cho vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caøng trôû neân caáp thieát. Tuy nhieân vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay vaãn mang tính aùp ñaët vì chuû yeáu vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay gaén vôùi coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc neân neáu khoâng phaûi laø nhaø nöôùc ñöôïc lôïi thì SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 5 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp cuõng laø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng. Do ñoù vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp khoâng chæ caàn thieát cho coâng taùc coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc maø trong söï phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng, ñaëc bòeât laø khi coù thò tröôøng chöùng khoaùn, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp seõ laø coâng vieäc thöôøng xuyeân dieãn ra ôû caùc doanh nghieäp , neân vieäc nghieân cöùu vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø heát söùc caàn thieát vaø coù yù nghóa caû veà lyù luaän vaø thöïc tieãn ñoái vôùi tieán trình ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay cuõng nhö trong töông lai. 2. Phaïm vi ñeà taøi: Ñeà taøi naøy nghieân cöùu vaø ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän coâng taùc ñònh giaù doanh nghieäp nhaø nöôùc trong quaù trình coå phaàn hoaù. Vì xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa quaù trình coå phaàn hoaù cuûa nöôùc ta hieän nay, do ñoù ñeà taøi ñaõ gaén keát nhöõng nghieân cöùu veà vieäc ñònh giaù doanh nghieäp vôùi caû quaû trình coå phaàn hoaù. Treân cô sôû ñoù ngöôøi vieát seõ döïa treân vieäc phaân tích thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam, xaùc ñònh roõ nhöõng nguyeân nhaân caûn trôû tieán trình thöïc hieän coå phaàn hoaù, ñöa ra nhöõng giaûi phaùp kieán nghò nhaèm thuùc ñaåy coâng vieäc coå phaàn hoaù nhanh choùng ñaït tôùi muïc tieâu maø keá hoaïch cuûa Chính phuû ñaõ ñeà ra. Maëc duø raát coá gaéng tuy nhieân quyõ thôøi gian coù haïn neân luaän vaên naøy khoâng traùnh khoûi thieáu soùt. Ngöôøi vieát raát mong nhaän ñöôïc söï quan taâm, theo doõi vaø nhöõng ñoùng goùp quyù baùu cuûa Quyù Thaày Coâ, cuûa caùc anh chò vaø cuûa caùc baïn ñeå ñeà taøi ngaøy caøng hoaøn thieän hôn vaø coù yù nghóa thieát thöïc trong coâng cuoäc phaùt trieån neàn kinh teáâ vaø ñoåi môùi ôû ñaát nöôùc ta. Xin chaân thaønh caùm ôn. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 6 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp CHÖÔNG I:SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP I.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam ñöôïc hình thaønh töø naêm 1954 (ôû mieàn Baéc) vaø töø naêm 1975 (ôû mieàn Nam). Do hình thaønh töø nhieàu nguoàn goác khaùc nhau vaø ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cuûa nhieàu quan ñieåm neân caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam coù nhieàu ñaëc tröng khaùc bieät so vôùi nhieàu nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, bieåu hieän ôû choã : • Quy moâ doanh nghieäp phaàn lôùn nhoû beù, cô caáu phaân taùn. Naêm 1992 caû nöôùc coù treân 2/3 toång soá doanh nghieäp nhaø nöôùc coù soá löôïng lao ñoäng döôùi 100 ngöôøi, chæ coù 4% doanh nghieäp coù soá löôïng lao ñoäng treân 100 ngöôøi. Soá löôïng lao ñoäng trong khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám tæ troïng khaù nhoû trong toång soá lao ñoäng xaõ hoäi khoaûng 5-6%. • Trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä laïc haäu, tröø moät soá raát ít (18%) soá doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc ñaàu tö môùi ñaây, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc söû duïng khaù laâu, coù trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä thaáp keùm so vôùi caùc nöôùc töø 3 ñeán 4 theá heä. Coù doanh nghieäp coøn trang bò caùc thieát bò kó thuaät töø naêm 1939 vaø tröôùc ñoù ñöôïc xaây döïng baèng kó thuaät cuûa nhieàu nöôùc khaùc nhau neân tính ñoàng boä cuûa doanh nghieäp thaáp. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp khoù coù khaû naêng caïnh tranh caû trong nöôùc vaø treân theá giôùi. • Vieäc phaân boá coøn baát hôïp lyù veà ngaønh, vuøng. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng coøn ñöôïc bao caáp moïi maët nhö tröôùc nöõa, ñaõ theá laïi bò caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc caïnh tranh quyeát lieät, neân nhieàu doanh nghieäp khoâng theå truï noåi buoäc phaûi phaù saûn, giaûi theå. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 7 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây chuùng ta ñaõ tieán haønh caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc. Do ñoù maëc duø soá löôïng caùc doanh nghieäp ñaõ giaûm töø 12.084 tính ñeán ngaøy 1/4/1994 xuoáng coøn 6.264 doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhôø söï ñoåi môùi veà toå chöùc quaûn lyù, veà kó thuuïat vaø coâng ngheä cuûa caùc doanh nghieäp coøn laïi, toång saûn phaåm giaù trò tuyeät ñoái cuûa kinh teá nhaø nöôùc, cuõng nhö tyû troïng toång saûn phaåm quoác daân (GDP) khoâng nhöõng khoâng giaûm maø coøn taêng leân ñaùng keå. Baûng sau ñaây cho chuùng ta thaáy roõ ñieàu ñoù : Giai ñoaïn (naêm) 1971 - 1980 1981 - 1985 1986 - 1990 1991 - 1997 Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân naêm (%) 0,4 6,4 3 7,8 ñeán 8,5 Naêm 1990 1991 1992 1993 1997 Tyû troïng kinh teá quoác doanh GDP (%) 34,1 36 39,6 42,9 43,6 Toác ñoä taêng tröôûng neàn kinh teá nöôùc ta trong nhöõng naêm qua ñaõ taêng nhanh, ñaëc bieät caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn ñoùng vai troø chuû yeáu trong nhieàu ngaønh kinh teá, nhaát laø nhöõng ngaønh quan troïng ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn, kó thuaät cao vaø caùc ngaønh saûn xuaát cung öùng caùc haøng hoaù vaø caùc dòch vuï coâng coäng. Ñoàng thôøi doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn laø thaønh phaàn kinh teá ñoùng goùp chuû yeáu cho ngaân saùch nhaø nöôùc. Coù theå nhaän thaáy raèng: haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc cuûa ta hình thaønh töø thôøi quaûn lyù taäp trung quan lieâu bao caáp, khi chuyeån sang cô cheá môùi laïi thieáu kieåm soaùt chaët cheõ vieäc thaønh laäp neân phaùt trieån traøn lan (nhaát laø caáp tænh thaønh phoá, quaän huyeän, cô quan, tröôøng hoïc). Moät boä phaän quan troïng doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng ñuû ñieàu kieän toái thieåu ñeå hoaït ñoäng, thieáu voán toái thieåu, trang thieát bò quaù ñôn sô, traùch nhieäm taøi ssaûn khoâng ñöôïc phaân ñònh roõ raøng. Maët khaùc trong ñieàu kieän kinh teá tö nhaân coøn quaù non yeáu veà moïi maët chæ môùi hoaït ñoäng chuû yeáu trong lónh vöïc dòch vuï, tieåu thuû coâng nghieäp vaø noâng SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 8 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nghieäp neân doanh nghieäp nhaø nöôùc chöa theå taäp trung toaøn löïc cho yeâu caàu phaùt trieån ôû nhöõng ngaønh, lónh vöïc then choát. Nhöõng ñaëc ñieåm treân luoân chi phoái phöông höôùng, böôùc ñi, vaø bieän phaùp trong quaù trình ñoåi môùi ôû nöôùc ta. Sau 10 naêm ñoåi nôùi, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ vaø ñang chuyeån höôùng khaù caên baûn, ñaõ saép xeáp laïi moät böôùc quan troïng, giaûm ñöôïc gaàn moät nöûa soá doanh nghieäp chuû yeáu laø doanh nghieäp ñòa phöông nhoû beù, hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû. Soá lôùn doanh nghieäp coøn laïi ñöôïc toå chöùc vaø töøng böôùc phaùt huy quyeàn töï chuû trong kinh doanh laøm aên naêng ñoäng vaø hieäu quaû. Nhöng nhìn chung caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn raát coøn khoù khaên, höôùng kinh doanh coøn thaáp, nhieàu doanh nghieäp vaãn laøm aên thua loã trieàn mieân, hoaït ñoäng caàm chöøng. Söï ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cho ngaân saùch nhaø nöôùc chöa töông xöùng vôùi phaàn ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc cho noù, cuõng nhövôùi tieàm löïc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc tình traïng maát, thaát thoaùt lôùn veà voán ñang dieãn ra heát söùc nghieâm troïng, vieäc quaûn lyù ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coøn quaù yeáu keùm, ñaëc bieät laø tình traïng buoâng loûng quaûn lyù taøi chính laøm nhaø nöôùc maát vai troø thöïc söï laø ngöôøi chuû sôû höõu, tình traïng phaân hoaù, cheânh leäch trong thu nhaäp ngaøy caøng taêng ( coù nhieàu doanh nghieäp thu nhaäp bình quaân treân 1 trieäu ñoàng/1 ngöôøi/1 thaùng, trong khi coù doanh nghieäp löông coâng nhaân khoâng ñaûm baûo nhu caàu toái thieåu ). I.2. THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG SAÛN XUAÁT KINH DOANH CUÛA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC HIEÄN NAY. Söï aûnh höôûng naëng neà cuûa neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung cao ñoä trong ñieàu kieän caïnh tranh keùo daøi söï tö duy khoâng ñuùng trong moät moâ hình xaõ hoäi tröôùc ñaây. Tö duy ñoù ñaõ chi phoái ñöôøng loái xaây döïng neàn Kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa vôùi cô caáu chæ coù hai thaønh phaàn ( quoác doanh vaø taäp theå ). Tö töôûng muoán xoaù boû neàn kinh teá tö nhaân vaø neàn kinh teá caù theå, ñoàng nhaát vôùi muïc tieâu phöông höôùng xaây döïng Chuû nghóa xaõ hoäi. Tröôùc ñaây ngöôøi ta thöôøng xem nheï caùc quy luaät kinh teá khaùch quan cuûa thò tröôøng, coi thò tröôøng laø voán coù cuûa chuû nghóa tö baûn. Töø ñoù daãn ñeán haäu quaû laø vieäc haïch toaùn kinh teá ôû caùc doanh nghieäp mang tính hình thöùc, caùc doanh nghieäp thöïc chaát chæ laø ngöôøi saûn xuaát, gia coâng cho SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 9 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nhaø nöôùc chöù khoâng phaûi moät cô sôû kinh doanh. Nhö vaäy roõ raøng doanh nghieäp nhaø nöôùc trong ñieàu kieän ñoù raát xa laï vôùi moâ hình doanh nghieäp theo cô cheá treân thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöoùc. Söï yeáu keùm cuûa neàn kinh teá chuû yeáu laø löïc löôïng saûn xuaát, noùi chung caùc nguoàn löïc ñeå phaùt trieån saûn xuaát vaø kinh teá cuûa ta tuy phong phuù song chuû yeáu môùi ôû daïng tieàm naêng. Ñeå bieán chuùng thaønh hieän thöïc vaø coù hieäu quaû, caàn phaûi coù löïc löôïng voán lôùn, kó thuaät coâng ngheä ñoàng boä, hieän ñaïi, ñoäi nguõ coâng nhaân, caùn boä kó thuaät, caùn boä quaûn lyù coù naêng löïc ñoàng thôøi phaûi coù trình ñoä toå chöùc vaø quaûn lyù thích hôïp cuûa nhaø nöôùc cuõng nhö cuûa doanh nghieäp. Söï yeáu keùm cuûa löïc löôïng saûn xuaát cuûa nöôùc ta hieän nay bieåu hieän roõ nhaát laø söï thaáp keùm laïc haäu cuûa keát caáu haï taàng cuûa toaøn boä neàn kinh teá cuõng nhö moãi doanh nghieäp. Trình ñoä keát caáu haï taàng vaø dòch vuï cuûa nöôùc ta chæ ôû döôùi möùc trung bình so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ví duï heä thoáng giao thoâng lieân laïc – caàu noái gaén lieàn neàn kinh teá nöôùc ta vôùi thò tröôøng theá giôùi ñeán nay vaãn voâ cuøng thaáp keùm vaø laïc haäu, caû nöôùc môùi coù 32.595 km ñöôøng saét nhöng chuû yeáu ñöôøng khoå roäng 1m : quoác loä coù 11 vaïn km thì 7% ñöôøng toát, 47% km ñöôøng xaáu vaø raát xaáu, caûng bieån vaø saân bay thieáu caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Nhöõng cô sôû hieän nay vaãn chöa ñaït tieâu chuaån quoác teá. Neàn kinh teá cuûa ta coøn boäc loä nhöõng yeáu keùm chöa coù tích luyõ noäi boä, chöa coù khaû naêng chi traû soá nôï ñeán haïn vaø quaù haïn. Khaû naêng vay voán nöôùc ngoaøi cuõng khoâng phaûi laø thuaän lôïi. Bôûi leõ ta coøn nôï nhieàu khoâng coù khaû naêng chi traû trong thôøi gian nhaát ñònh. Maët khaùc hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp coøn quaù thaáp, laõi suaát tieàn vay coøn cao. Trong khi khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm vaø kinh nghieäm kinh doanh cuûa doanh nghieäp Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi coøn quaù yeáu keùm. Trình ñoä quaûn lyù vó moâ ñoái vôùi neàn kinh teá noùi chung, ñoái vôùi doanh nghieäp noùi rieâng nhìn chung coøn nhieàu thieáu soùt, heä thoáng phaùp luaät, chính saùch quaûn lyù chöa hoaøn chænh, phaàn lôùn caùc vaên baûn phaùp quy, döôùi luaät coù nhieàu quy ñònh maâu thuaãn vôùi nhau, heä thoáng toaø aùn kinh teá chöa toå chöùc kòp thôøi nhaèm ñaûm baûo nghieâm chænh phaùp luaät kinh teá. Trong hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc, teä SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 10 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp cöûa quyeàn quan lieâu, thuû tuïc haønh chính quaù phieàn haø ñoái vôùi doanh nghieäp vaø coâng daân coøn khaù phoå bieán. Trong quaù trình chuyeån cô cheá quaûn lyù, nhieàu vaên baûn quaûn lyù cuõ ñaõ loãi thôøi, song chöa ñöôïc huyû boû, nhöõng vaên baûn môùi coù nhieàu sô hôû, nhöng khoâng kòp thôøi söûa ñoåi neân ñaõ bò lôïi duïng phuïc vuï lôïi ích tröôùc maét, cuïc boä cuûa cô sôû, ngaønh gaây nhieàu tieâu cöïc, voâ hieäu hoaù nhöõng quy ñònh môùi ñuùng ñaén cuûa nhaø nöôùc. Moät soá coâng taùc ñaëc bieät quan troïng veà quaûn lyù ñoái vôùi doanh nghieäp nhö quaûn lyù taøi chính, keá toaùn, kieåm toaùn, thanh tra, giaùm saùt thi haønh phaùp luaät chöa chuyeån bieán kòp thôøi trong moâi tröôøng kinh doanh môùi coù luùc buoâng loûng, neáu nhaø nöôùc khoâng naém ñöôïc thöïc traïng taøi chính, hieäu quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp . Ngöôïc laïi coù luùc, coù nôi laïi coù nhieàu thanh tra kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp moät caùch tuyø tieän. Trong quaù trình chuyeån sang cô cheá thò tröôøng, Ñaûng vaø nhaø nöôùc chaäm vaø khoâng cöông quyeát trong vieäc caûi caùch cheá ñoä sôû höõu trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Veà maët phaùp ly, taøi saûn, tieàn voán trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thuoäc sôû höõu toaøn daân, nhöng treân thöïc teù tính chaát toaøn daân cuûa sôû höõu bò baøo moøn moät caùch nghieâm troïng. Do caùc hình thöùc cuï theå cuûa sôû höõu toaøn daân veà maët kinh teá khoâng ñöôïc xaùc ñònh neân haàu heát nhöõng ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thôø ô vaø xa caùch vôùi sôû höõu toaøn daân. Ñoù laø nguyeân nhaân cuûa söï tham nhuõng, thieáu traùch nhieäm, thieáu kyû cöông vaø kyû luaät cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa söï giaûm suùt veà naêng suaát, chaát löôïng, hieäu quaû, thieáu minh baïch trong phaân phoái thu nhaäp ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñaõ coù thôøi gian daøi Vieät Nam coù sai laàm laø trao cho ngöôøi lao ñoäng vaø Ñaïi hoäi coâng nhaân vieân chöùc nhöõng thaåm quyeàn cuûa ngöôøi chuû sôû höõu. Toùm laïi, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû nöôùc ta do yeáu toá lòch söû ñeå laïi ñaõ vaø ñang ñoùng goùp vai troø to lôùn gaàn nhö tuyeät ñoái trong lónh vöïc cuûa neàn kinh teá quoác daân, nhöng laïi hoaït ñoäng keùm hieäu quaû vaø phaùt sinh nhieàu tieâu cöïc. Quaù trình chuyeån ñaát nöôùc sang neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu thaønh phaàn vaän ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc taát yeáu phaûi ñoåi môùi caên baûn SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 11 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñaây laø maâu thuaãn lôùn, song baét buoäc phaûi kieân quyeát ñoåi môùi, phaûi coù giaûi phaùp vaø böôùc ñi phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc teá cô sôû. I.3. SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI TIEÁN HAØNH COÅ PHAÀN HOAÙ DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC. I.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoaù: Töø tình hình treân, coù theå thaáy khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc khoâng phaûi laø ñieåm saùng nhö chuùng ta mong ñôïi, ñaëc bieät noù vaãn chöa thöïc söï theå hieän toát vai troø chuû ñaïo cuûa mình. Do ñoù vaán ñeà ñaët ra hieän nay laø caàn phaûi coù moät loaït nhöõng giaûi phaùp tieán haønh ñoàng boä. Trong ñoù, coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët leân vò trí then choát, haøng ñaàu. Maët khaùc, coå phaàn hoùa seõ ñem laïi nhöõng lôïi ích sau: • Thöù nhaát : thöïc hieän coå phaàn hoùa laø ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa quan heä saûn xuaát vaø vaät lieäu saûn xuaát. coå phaàn hoùa goùp phaàn thöïc hieän chuû tröông ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu. Tröôùc ñaây chuùng ta xaây döïng moät caùch cöùng nhaéc cheá ñoä coâng höõu, theå hieän ôû moät soá löôïng quaù lôùn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc maø khoâng nhaän thaáy quan heä saûn xuaát naøy khoâng phuø hôïp vôùi löïc löôïng saûn xuaát coøn nhieàu yeáu keùm, laïc haäu. Vì vaäy coå phaàn hoùa seõ giaûi quyeát ñöôïc maâu thuaãn naøy, giuùp löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån. • Thöù hai : Thöïc hieän coå phaàn hoùa nhaèm xaõ hoäi hoaù löïc löôïng saûn xuaát, thu huùt theâm nguoàn löïc saûn xuaát. Khi thöïc hieän coå phaàn hoùa, ngöôøi lao ñoäng seõ gaén boù, coù traùch nhieäm vôùi coâng vieäc hôn, hoï trôû thaønh ngöôøi chuû thöïc söï cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi ra, phöông thöùc quaûn lyù ñöôïc thay ñoåi, doanh nghieäp seõ trôû neân naêng ñoäng, töï chuû hôn trong saûn xuaát kinh doanh naâng cao hieäu quaû saûn xuaát. • Thöù ba : Beân caïnh ñoù, coå phaàn hoùa laø moät yeáu toá thuùc ñaåy söï hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn, ñöa neàn kinh teá hoäi nhaäp vôùi kinh teá khu vöïc vaø treân theá giôùi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 12 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp • Thöù tö : Thöïc hieän coå phaàn hoùa laø moät trong nhöõng giaûi phaùp quan troïng nhaèm huy ñoäng caùc nguoàn löïc, caùc coâng ty coå phaàn coù ñieàu kieän saûn xuaát kinh doanh, ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, naâng cao ñöôïc khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng, taïo cô sôû ñeå naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh. • Thöù naêm : coå phaàn hoùa taùc ñoäng tích cöïc ñeán ñoåi môùi quaûn lyù ôû caû taàm vó moâ vaø vi moâ. Chuyeån töø doanh nghieäp nhaø nöôùc sang coâng ty coå phaàn khoâng nhöõng chæ laø söï thay ñoåi veà sôû höõu, maø coøn laø söï thay ñoåi caên baûn trong coâng taùc quaûn lyù ôû caû phaïm vi doanh nghieäp vaø ôû caû phaïm vi neàn kinh teá quoác daân. • Thöù saùu : coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät giaûi phaùp quan troïng ñeå cô caáu laïi neàn kinh teá trong quaù trình ñoåi môùi. Nhö vaäy, ñöùng tröôùc thöïc traïng hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc, coå phaàn hoùa vôùi nhöõng öu ñieåm vaø muïc tieâu cuûa mình ñaõ chöùng toû ñoù laø moät chuû tröông ñuùng ñaén phuø hôïp vôùi giai ñoaïn quaù ñoä ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi ôû nöôùc ta. I.3.2. Quy trình coå phaàn hoùa: Quy trình coå phaàn hoùa taïi Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay cuõng tuaân theo caùc böôùc nhö treân theá giôùi, bao goàm: • Xaùc ñònh doanh nghieäp seõ tieán haønh coå phaàn hoaù. • Tuyø theo loaïi hình doanh nghieäp lôùn hay nhoû, ngaønh ngheà vaø lónh vöïc hoaït ñoäng; caùc caáp thaåm quyeàn töông öùng seõ tieán haønh pheâ duyeät loaïi hình doanh nghieäp ñöôïc coå phaàn hoaù toaøn boä hay moät phaàn; doanh nghieäp do Nhaø nöôùc naêm giöõ coå phaàn chi phoái hay doanh nghieäp coå phaàn bình thöôøng. • Xaây döïng vaø thaåm ñònh ñieàu leä hoaït ñoäng doanh nghieäp. • Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 13 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp • Thaønh laäp Ban laõnh ñaïo hay Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa doanh nghieäp môùi thoâng qua hình thöùc boû phieáu tín nhieäm I.3.3. Noäi dung coå phaàn hoaù. Vôùi muïc tieâu nhö treân, tieán trình coå phaàn hoùa ñaõ ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa Ñaûng, Chính phuû vaø caùc ban ngaønh, chính quyeàn ñòa phöông. Trong suoát hôn 10 naêm thöïc hieän, nhieàu vaên baûn phaùp quy quy ñònh chi tieát noäi dung coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc ban haønh nhaèm ñöa coâng taùc coå phaàn hoaù phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn. Ñaëc bieät Nghò ñònh 44/CP (29/6/1998) cuûa Chính phuû laø nghò ñònh ñaàu tieân quy ñònh chi tieát noäi dung coå phaàn hoùa, laø cô sôû phaùt trieån caùc nghò ñònh sau bao goàm: ñoái töôïng coå phaàn hoùa, hình thöùc coå phaàn hoùa, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp, ñoái töôïng mua coå phaàn vaø phaân tích ñaùnh giaù thöïc traïng doanh nghieäp. I.3.3.1. Veà ñoái töôïng coå phaàn hoùa. Xuaát phaùt töø theå cheá chính trò, lòch söû, ñeå phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän kinh teá nöôùc ta, ñoái töôïng thöïc hieän coå phaàn hoùa laø nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc hoäi tuï ñuû ba ñieàu kieän: coù quy moâ vöøa vaø nhoû ; khoâng thuoäc dieän Nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö; coù phöông aùn kinh doanh coù hieäu quaû hoaëc tuy tröôùc maét coù khoù khaên nhöng trieån voïng toát. Trong ba ñieàu kieän naøy, ñieàu kieän thöù hai (doanh nghieäp khoâng thuoäc dieän nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö) ñöôïc coi laø quan troïng nhaát bôûi nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö laø coâng cuï ñieàu tieát vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, laø ñoøn baåy kinh teá, ñaûm baûo cho neàn kinh teá phaùt trieån oån ñònh theo ñuùng höôùng chuû nghóa xaõ hoäi. I.3.3.2. Veà löïa choïn hình thöùc tieán haønh. Theo nghò ñònh naøy thì coù 4 hình thöùc coå phaàn hoùa, ban coå phaàn hoaù seõ löïa choïn moät hình thöùc phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng. Caùc hình thöùc ñoù laø: SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 14 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp - Giöõ nguyeân giaù trò thuoäc voán nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp, phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán ñeå phaùt trieån doanh nghieäp. - Baùn moät phaàn giaù trò thuoäc voán nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Taùch moät boä phaän cuûa doanh nghieäp ñeå coå phaàn hoaù. - Baùn toaøn boä giaù trò hieän coù thuoäc voán nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp ñeå chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. I.3.3.3. Khaâu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp Ñaây laø moät khaâu quan troïng vaø thöôøng chieám nhieàu thô._.øi gian, coâng söùc nhaát trong quaù trình coå phaàn hoùa. Coù hai nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñöôïc ñöa ra, ñoù laø : • Giaù trò thöïc teá laø giaù toaøn boä taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù maø ngöôøi mua, ngöôøi baùn coå phaàn ñeàu chaáp nhaän ñöôïc. Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn coå phaàn seõ thoaû thuaän theo nguyeân taéc töï nguyeän, ñoâi beân cuøng coù lôïi. Taïi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån, thoaû thuaän naøy dieãn ra treân thò tröôøng chöùng khoaùn, coøn ôû nöôùc ta luùc ñoù thoaû thuaän coù theå dieãn ra thoâng qua caùc coâng ty moâi giôùi, kieåm toaùn (ñaõ dieãn ra treân thò tröôøng chöùng khoaùn nhöng chöa phoå bieán). Treân cô sôû xaùc ñònh ñöôïc giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp, giaù trò thöïc teá phaàn voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp seõ laø phaàn coøn laïi cuûa giaù trò thöïc teá sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn nôï phaûi traû. • Cô sôû xaùc ñònh giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp ñoù laø soá lieäu trong soå saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoùa vaø giaù trò thöïc teá cuûa taøi saûn taïi doanh nghieäp ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû hieän traïng veà phaåm chaát, tính naêng kyõ thuaät, nhu caàu söû duïng cuûa ngöôøi mua taøi saûn vaø giaù thò tröôøng taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoùa. Nguyeân taéc naøy ñöôïc ñaët ra ñeå ñaûm baûo tính khaùch quan trong vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Thöïc teá vieäc coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp cho thaáy, caùc doanh nghieäp ñaêng kyù coå phaàn hoùa thöôøng coù xu höôùng ñònh giaù thaáp giaù trò doanh nghieäp, thoâng qua vieäc khai baùo khoâng chính xaùc nhö khai thaáp giaù trò taøi saûn coá ñònh cuûa SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 15 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp doanh nghieäp, khai khoâng ñuùng löôïng voán töø ñoù aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán vieäc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø gaây thieät haïi cho Nhaø nöôùc. Ngöôïc laïi, hieän töôïng cô quan kieåm toaùn ñònh giaù cao hôn giaù trò thöïc cuûa doanh nghieäp laïi coù theå laøm thieät haïi cho ngöôøi mua coå phaàn. I.3.3.4. Xaùc ñònh ñoái töôïng mua coå phaàn vaø caùch thöùc chia coå phaàn. Caùc ñoái töôïng ñöôïc mua coå phaàn ñoù laø: caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi, coâng daân Vieät Nam, ngöôøi nöôùc ngoaøi ñònh cö ôû Vieät Nam trong ñoù caùn boä coâng nhaân vieân taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø ñoái töôïng ñöôïc öu tieân mua coå phaàn. Veà soá löôïng mua coå phaàn ñöôïc mua coù quy ñònh nhö sau: • Loaïi doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät: Moät phaùp nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 10%, moät caù nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 5% toång soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp. • Loaïi doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc khoâng naém coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät: Moät phaùp nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 20%, moät caù nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 10% toång soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp. • Loaïi doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng tham gia coå phaàn: khoâng haïn cheá coå phaàn laàn ñaàu moãi phaùp nhaân vaø caù nhaân ñöôïc mua nhöng phaûi ñaûm baûo soá coå ñoâng toái thieåu theo ñuùng quy ñònh cuûa Luaät doanh nghieäp. Treân ñaây laø möùc quy ñònh cuï theå veà ñoái töôïng mua cuõng nhö möùc mua coå phaàn, tuy nhieân nghò ñònh 44/1998/NÑ-CP ñaõ coù söï ñieàu chænh nhaèm khuyeán khích vieäc mua coå phaàn. Cuï theå laø moïi ngöôøi mua coå phaàn seõ ñöôïc vay moät coå phieáu khi mua moät coå phieáu baèng tieàn maët. Vôùi ngöôøi lao ñoäng, hoï seõ ñöôïc nhaø nöôùc baùn coå phaàn vôùi möùc giaù thaáp hôn 30% so vôùi giaù baùn cho caùc ñoái töôïng khaùc, moãi naêm laøm vieäc taïi doanh nghieäp ñöôïc mua toái ña 10 coå phaàn. Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ngheøo trong doanh nghieäp coå phaàn hoaù, ngoaøi vieäc ñöôïc mua coå phaàn öu ñaõi hoï coøn ñöôïc hoaøn traû tieàn mua coå phaàn trong 3 naêm ñaàu maø vaãn ñöôïc coå töùc, soá tieàn naøy seõ ñöôïc traû trong 10 naêm khoâng phaûi traû laõi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 16 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp I.4. DOANH NGHIEÄP VAØ GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP. I.4.1. Doanh nghieäp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa doanh nghieäp . Doanh nghieäp laø moät toå chöùc kinh teá ñöôïc thaønh laäp nhaèm saûn xuaát cung öùng saûn phaåm haøng hoaù vaø dòch vuï treân thò tröôøng vôùi muïc ñích sinh lôøi. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp raát phong phuù vaø ña daïng nhöng nhìn chung caùc doanh nghieäp coù nhöõng neùt ñaëc tröng chuû yeáu laø : • Doanh nghieäp laø moät toå chöùc saûn xuaát ra saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï cho xaõ hoäi: Quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa moät doanh nghieäp laø quaù trình keát hôïp vaø bieán ñoåi caùc yeáu toá ñaàu vaøo taïo thaønh caùc yeáu toá ñaàu ra laø saûn phaåm ñem laïi giaù trò môùi. Chính söï taïo ra giaù trò môùi naøy ñöa ñeán söï taêng tröôûng kinh teá, phoàn thònh xaõ hoäi vaø cuûng coá ñòa vò cuûa doanh nghieäp . • Doanh nghieäp laø moät ñôn vò phaân phoái: Trong quaù trình hoaït ñoäng, khi tieâu thuï caùc saûn phaåm ñaàu ra, doanh nghieäp coù moät khoaûn thu nhaäp vaø treân cô sôû ñoù thöïc hieän vieäc phaân phoái cho caùc taùc nhaân tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tham gia vaøo quaù trình nhö traû löông cho ngöôøi lao ñoäng, thanh toaùn cho ngöôøi cung öùng, traû laõi vay, noäp thueá, chia coå töùc. Nhö vaäy, doanh nghieäp laø khaâu ñaàu cuûa vieäc phaân phoái laàn ñaàu vaø caùc chính saùch phaân phoái cuûa doanh nghieäp seõ aûnh höôûng lôùn ñeán raát nhieàu ñoái töôïng. • Doanh nghieäp laø moät toå chöùc soáng: Quùa trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp laø quaù trình vaän ñoäng khoâng ngöøng ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa noù. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi khi nhìn nhaän ñaùnh giaù moät doanh nghieäp phaûi ñaët noù trong traïng thaùi vaän ñoäng. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, moãi doanh nghieäp ñeàu hoaït ñoäng nhaèm nhieàu muïc tieâu khaùc nhau. Caùc muïc tieâu chung nhaát cuûa doanh nghieäp laø: • Muïc tieâu lôïi nhuaän: Lôïi nhuaän laø keát quaû cuoái cuøng cuûa hoaït ñoäng kinh doanh maø doanh nghieäp thu ñöôïc. Ñoù laø phaàn cheânh leäch giöõa thu nhaäp vaø chi phí boû ra ñeå taïo ra soá thu nhaäp ñoù. Lôïi nhuaän laø phaàn giaù trò taêng theâm SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 17 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp maø nhaø ñaàu tö thu ñöôïc. Vì theá lôïi nhuaän trôû thaønh muïc tieâu haøng ñaàu cuûa doanh nghieäp, laø söï mong ñôïi cuûa chuû sôû höõu noù. • Muïc tieâu cung öùng: Saûn xuaát haønh hoaù khoâng phaûi nhaèm thoaû maõn tieâu duøng cho chính ngöôøi saûn xuaát maø laø ñeå cung öùng cho khaùch haøng. Ñoù cuõng laø moät muïc tieâu cuûa doanh nghieäp, noù theå hieän nghóa vuï cuûa doanh nghieäp vôùi xaõ hoäi vaø nhôø thöïc hieän muïc tieâu naøy maø doanh nghieäp môùi thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu lôïi nhuaän. • Muïc tieâu phaùt trieån: Söï mong ñôïi cuûa ngöôøi ñaàu tö khoâng chæ döøng laïi ôû choã lôïi nhuaän maø laø lôïi nhuaän phaûi caøng nhieàu hôn . Do vaäy doanh nghieäp phaûi höôùng tôùi söï phaùt trieån xem xeùt ñaùnh giaù moät doanh nghieäp khoâng phaûi chæ ôû quaù khöù hieän taïi maø phaûi xem xeùt caû ôû trieån voïng töông lai. I.4.2. Khaùi nieäm giaù trò doanh nghieäp: Doanh nghieäp laø moät loaïi haønh hoùa ñaëc bieät. Ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö mua doanh nghieäp thì giaù trò söû duïng cuûa haønh hoaù naøy laø ôû choã noù coù khaû naêng cung öùng moät löôïng haøng hoaù cho xaõ hoäi vaø thoâng qua ñoù ngöôøi thu ñöôïc khoaûn lôïi nhuaän nhaát ñònh. Do vaäy khaû naêng thu lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp trong töông lai laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa ngöôøi mua vaø cuõng laø caên cöù chuû yeáu ñeå ngöôøi mua löôïng ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp. Doanh nghieäp laø moät haøng hoaù ñôn chieác. Doanh nghieäp laø teá baøo cuûa neàn kinh teá quoác daân. Tuy nhieân moãi doanh nghieäp coù ñaëc ñieåm rieâng veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, veà ñieàu kieän vaø vò theá kinh doanh. Do vaäy, moãi doanh nghieäp ñöa ra xaùc ñònh giaù trò laø moät haøng hoaù ñôn chieác, caù bieät, khoâng gioáng nhau giöõa caùc doanh nghieäp. Do ñoù, ñoøi hoûi trong vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caàn xem xeùt thaän troïng vaø löïa choïn phöông phaùp phuø hôïp. Keát quaû ñònh giaù doanh nghieäp khoâng phaûi laø giaù caû cuûa doanh nghieäp. Cuõng gioáng nhö caùc loaïi haøng hoaù khaùc, giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät kinh teá khaùch quan nhö quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu,…neân keát quaû xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp chæ laø moät caên cöù cô sôû ñeå xem xeùt thöông löôïng maø thoâi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 18 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp I.4.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp . Töø khaùi nieäm treân chuùng ta thaáy raèng, keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong töông lai seõ quyeát ñònh giaù trò doanh nghieäp. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo raát nhieàu nhaân toá bao goàm caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh vaø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp. Vì vaäy ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp tröôùc heát chuùng ta caàn phaûi hieåu ñöôïc caùc nhaân toá chuû yeáu quan troïng vaø aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Coù nhieàu nhaân toá taùc ñoäng, aûnh höôûng vaø laøm thay ñoåi keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp töø ñoù aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Caùc nhaân toá ñoù coù theå laø caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh vaø cuõng coù theå laø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp. Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh taùc ñoäng ñeán giaù trò doanh nghieäp laø caùc nhaân toá khoâng thuoäc phaïm vi kieåm soaùt cuûa chính doanh nghieäp vaø chòu taùc ñoäng bôûi dieãn bieán kinh teá xaõ hoäi cuûa quoác gia vaø nhöõng quy ñònh, quy luaät, luaät leä cuûa nhaø nöôùc. Thuoäc daïng nhöõng nhaân toá naøy laø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, tình traïng laïm phaùt, laõi suaát tín duïng, ñaëc bieät laø laõi suaát ngaân haøng, hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Taát caû caùc nhaân toá ñoù ñeàu taùc ñoäng ñeán tyû suaát hoaøn voán, thu nhaäp döï kieán, möùc ñoä ruûi ro vaø do ñoù coù aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Ngoaøi ra, nhöõng muïc tieâu vaø nhöõng öu ñaõi cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình taùi caáu truùc laïi neàn kinh teá cuõng taùc ñoäng ñaùng keå ñeán giaù trò doanh nghieäp .Caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh xeùt veà moät maët naøo ñoù cuõng taùc ñoäng aûnh höôûng khaù lôùn ñeán giaù trò doanh nghieäp . Tuy nhieân, caùc nhaân toá aûnh höôûng lôùn vaø quyeát ñònh ñeán giaù trò doanh nghieäp laïi khoâng phaûi laø caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh maø laø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp . Nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp laø caùc nhaân toá chuû quan thuoäc veà söï kieåm soaùt cuûa chính baûn thaân doanh nghieäp. Giaù trò doanh nghieäp phuï thuoäc raát lôùn vaøo nhöõng nhaân toá naøy. Noùi caùch khaùc, nhöõng nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp laø nhöõng nhaân toá quan troïng taïo thaønh giaù trò doanh nghieäp. I.4.3.1.Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh. I.4.3.1.1.Moâi tröôøng kinh doanh toång quaùt. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 19 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Moâi tröôøng kinh teá: toác ñoä taêng tröôûng kinh teá möùc ñoä oån ñònh cuûa ñoàng tieàn, cuûa tyû giaù ngoaïi teä, cuûa tyû xuaát ñaàu tö caùc chæ soá treân thò tröôøng chöùng khoaùn… ñeàu coù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán giaù trò doanh nghieäp. Ngöôïc laïi söï suy thoaùi kinh teá laïm phaùt phi maõ laø bieåu hieän moâi tröôøng toàn taïi doanh nghieäp ñang bò lung lay, moïi söï ñaùnh giaù veà doanh nghieäp trong luùc naøy keå caû ñaùnh giaù veà giaù trò doanh nghieäp ñeàu bò ñaûo loän hoaøn toaøn. Moâi tröôøng chính trò: söï phaùt trieån kinh teá chæ coù theå oån ñònh trong moät moâi tröôøng oån ñònh veà chính trò, caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng chính trò coù söï gaén boù chaët cheõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán saûn xuaát kinh doanh bao goàm: - Tính ñaày ñuû, ñoàng boä, roõ raøng vaø chi tieát cuûa heä thoáng luaät phaùp. - Quan ñieåm tö töôûng cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi saûn xuaát kinh doanh thoâng qua caùc heä thoáng, caùc vaên baûn phaùp quy. - Quan ñieåm baûo veä saûn xuaát, baûo veä caùc nhaø ñaàu tö, baûo veä ngöôøi tieâu duøng. - Quan ñieåm khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. - Quan ñieåm phaân bieät ñoái xöû theå hieän qua luaät thueá, luaät caïnh tranh, luaät sôû höõu trí tueä. - Naêng löïc haønh phaùp cuûa chính phuû vaø yù thöùc chaáp haønh phaùp luaät cuûa caùc coâng daân caùc toå chöùc saûn xuaát. - Xu höôùng quan ñieåm trong quan heä ngoaïi giao vaø hôïp taùc kinh teá cuûa chính phuû vôùi caùc quoác gia khaùc; quan ñieåm caù nhaân cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu chính phuû cuõng taùc ñoäng tôùi quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Moâi tröôøng vaên hoaù xaõ hoäi: Moãi doanh nghieäp toàn taïi trong moät moâi tröôøng vaên hoaù nhaát ñònh: Loái soáng, vaên hoaù, taùc phong, quan nieäm veà chaân thieän myõ, quan nieäm veà nhaân caùch; veà vaên minh xaõ hoäi theå hieän trong taäp quaùn sinh hoaït vaø tieân duøng. Moâi tröôøng xaõ hoäi theå hieän ôû moâi tröôøng soá löôïng cô caáu daân cö, giôùi tính ñoä tuoåi, maät ñoä daân soá, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 20 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Moâi tröôøng kyõ thuaät coâng ngheä: Caùc saûn phaåm saûn xuaát ra haøng ngaøy, ngaøy caøng ña daïng vaø phong phuù ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao trong ñôøi soáng vaät chaát ñôøi soáng tinh thaàn con ngöôøi, haøm löôïng tri thöùc coù khuynh höôùng gia taêng trong giaù baùn saûn phaåm. Treân giaùc ñoä doanh nghieäp ñoù khoâng chæ laø cô hoäi maø coøn laø thaùch thöùc ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa doanh nghieäp, söï thieáu nhaïy beùn trong vieäc chieám lónh nhöõng thaønh töïu khoa hoïc môùi nhaát coù theå laø nguyeân nhaân ñöa doanh nghieäp tôùi choã phaù saûn. I.4.3.1.2.Moâi tröôøng kinh doanh ñaëc thuø. Quan heä giöõa doanh nghieäp vôùi khaùch haøng: thò tröôøng laø yeáu toá quyeát ñònh ñeán ñaàu ra ñoái vôùi saûn phaåm cuûa doanh nghieäp, thò tröôøng ñoái vôùi moät doanh nghieäp theå hieän baèng yeáu toá khaùch haøng, khaùch haøng cuûa doanh nghieäp coù theå laø toå chöùc caù nhaân, coù theå laø khaùch haøng hieän taïi hoaïc trong töông lai, thoâng thöôøng khaùch haøng seõ chi phoái hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhöng cuõng coù tröôøng hôïp khaùch haøng bò leä thuoäc vaøo khaû naêng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Do vaäy muoán ñaùnh giaù ñuùng doanh nghieäp caàn phaûi xaùc ñònh tính chaát möùc ñoä beàn vöõng vaø uy tín cuûa doanh nghieäp trong quan heä vôùi khaùch haøng. Quan heä giöõa doanh nghieäp vôùi caùc nhaø cung caáp trong quan heä giöõa caùc nhaø cung caáp doanh nghieäp ñoùng vai troø nhö moät thöôïng ñeá. Tuy nhieân, coù theå do tính khan hieám cuûa nguyeân vaät lieäu do soá löôïng nhaø cung caáp khoâng ñuû lôùn laøm cho caùc nguoàn cung caáp cuûa doanh nghieäp khoâng oån ñònh. Khi ñaùnh giaù doanh nghieäp ta phaûi xeùt ñeán söï phong phuù cuûa caùc nguoàn cung caáp, soá löôïng chuûng loaïi caùc loaïi nguyeân lieäu coù theå thay theá ñöôïc cho nhau, khaû naêng ñaùp öùng laâu daøi cho doanh nghieäp roài môùi keå ñeán tính kòp thôøi, chaát löôïng, giaù caû cuûa saûn phaåm cung caáp. Quan heä giöõa doanh nghieäp vôùi caùc haõng caïnh tranh: ngaøy nay ñöôïc söï uûng hoä töø phía nhaø nöôùc, trong haàu heát caùc lónh vöïc kinh teá möùc ñoä caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp treân thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá ngaøy caøng trôû leân quyeát lieät, ñieàu naøy vöøa laø cô hoäi song laø thaùch thöùc ñoái vôùi doanh nghieäp.Do vaäy ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh chuùng ta phaûi xem xeùt treân caùc maët veà giaù caû,chaát löôïng veà dòch vuï baûo haønh söõa chöõa.Ngoaøi ra caàn xem xeùt ñöôïc soá löôïng SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 21 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp doanh nghieäp tham gia caïnh tranh,naêng löïc thöïc söï vaø theá maïnh cuûa hoï laø gì chæ ra caùc yeáu toá maàm moáng coù theå laøm xuaát hieän caùc ñoái thuû môùi.Coù nhö vaäy môùi keát luaän ñuùng vò theá vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp . Quan heä giöõa doanh nghieäp vôùi caùc cô quan nhaø nöôùc: Trong cô cheá thò tröôøng doanh nghieäp noùi chung ñöôïc quyeàn chuû ñoäng hoaøn toaøn trong SXKD,tuy nhieân söï hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp luoân ñöôïc ñaët vôùi söï kieåm tra cuûa cô quan nhaø nöôùc.Caùc toå chöùc naøy giaùm saùt doanh nghieäp ñaûm baûo laøm sao khoâng vöôït quaù nhöõng quy öôùc xaõ hoäi.Töùc laø thöïc hieän ñaûm baûo ñuùng chính saùch.Nhöõng doanh nghieäp coù tieàm löïc taøi chính vöõng chaéc,kinh doanh baèng thöïc löïc.Vì vaäy khi thöïc hieän doanh nghieäp chuùng ta caàn phaûi xem xeùt yeáu toá naøy. I.4.3.2 Caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp . I.4.3.2.1.Hieän traïng veà taøi saûn trong doanh nghieäp. Taøi saûn trong moät doanh nghieäp bao goàm taøi saûn coá ñònh vaø taøi saûn löu ñoäng. Tuyø thuoäc vaøo loaïi hình saûn xuaát hay kinh doanh maø cô caáu taøi saûn trong caùc doanh nghieäp khaùc nhau seõ khaùc nhau. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp saûn xuaát, trình ñoä cuûa trang thieát bò vaø coâng ngheä saûn xuaát laø moät nhaân toá quan troïng quyeát ñònh chaát löôïng, soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát ra. Chính vì vaäy, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc lónh vöïc saûn xuaát, khoái löôïng, trình ñoä trang thieát bò maùy moùc, thieát bò vaø daây chuyeàn coâng ngheä laø moät trong yeáu toá quan troïng quyeát ñònh keát quaû saûn xuaát kinh doanh. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc lónh vöïc kinh doanh thöông maïi,dòch vuï, quaù trình saûn xuaát kinh doanh luoân gaén lieàn vôùi quaù trình löu thoâng phaân phoái haøng hoaù,dòch vuï thì taøi saûn coá ñònh chuû yeáu laø vaên phoøng cöûa haøng phöông tieän vaän taûi so vôùi caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc saûn xuaát, tyû troïng taøi saûn coá ñònh trong toång soá taøi saûn cuûa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc thöông maïi,dòch vuï khoâng lôùn hôn nhöng coù vai troø quan troïng aûnh höôûng tôùi hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Thoâng thöôøng, caùc coâng ty kinh doanh coù truï sôû, vaên phoøng khang trang beà theá luoân taïo ñöôïc caûm giaùc yeân taâm, SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 22 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp tin töôûng cho khaùch haøng, töø ñoù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc thoaû thuaän vaø ñi ñeán caùc hôïp ñoàng kinh teá. Nhö vaäy, hieän traïng taøi saûn coá ñònh (bao goàm caû khoái löôïng vaø trình ñoä coâng ngheä) coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp töø ñoù aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. taøi saûn coá ñònh caøng lôùn, caøng hieän ñaïi caøng laøm taêng giaù trò cuûa doanh nghieäp. Ngöôïc laïi taøi saûn coá ñònh caøng laïc haäu, khoâng ñoàng boä caøng laøm giaûm giaù trò doanh nghieäp. Maët khaùc trong moät soá tröôøng hôïp, ngöôøi mua khoâng quan taâm ngay laäp töùc tôùi keát quaû saûn xuaát kinh doanh vaø khaû naêng phaùt trieân cuûa doanh nghieäp maø hoï laïi quan taâm haøng ñaàu vaøo hieän traïng cuûa taøi saûn vì ruûi ro coù theå xaûy ra lieân quan tôùi vieäc phaûi thay theá taøi saûn coá ñònh môùi hoaëc phaûi toán theâm chi phí ñeå trang thieát bò theâm ñaûm baûo cho söï ñoàng boä cho daây chuyeàn saûn xuaát.Vì vaäy,giaù trò vaø tình traïng hieän thôøi cuûa taøi saûn coá ñònh luoân laø nhaân toá quan troïng aûnh höôûng tôùi giaù trò doanh nghieäp. I.4.3.2.2.Trình ñoä quaûn lyù. Moät yeáu toá khaùc cuõng khaù quan troïng aûnh höôûng ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp laø boä maùy quaûn lyù. Moät doanh nghieäp vôùi ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù gioûi, ñöôïc söï hoã trôï tích cöïc cuûa boä maùy ñieàu haønh naêng ñoäng chaéc chaén seõ mang laïi hieäu quaû kinh teá cao vaø ngöôïc laïi. ôû caùc nöôùc phaùt trieån, khi nhaø ñaàu tö döï ñònh taøi trôï hoaëc ñaàu tö vaøo moät doanh nghieäp naøo ñoù hoï raát quan taâm ñeán vaán ñeà naøy. Khi ñaõ tin töôûng vaøo ñoäi nguõ quaûn lyù gioûi ñaët döôùi söï ñieàu haønh cuûa moät giaùm ñoác naêng ñoäng, coù trình ñoä, hoï saün saøng ñaàu tö vaø coù theå chaáp nhaän traû giaù cao. Moät boä maùy quaûn lyù toát, ñoàng boä seõ taïo ñieàu kieän söû duïng toát nhaát, coù hieäu quaû nhaát taøi saûn tieàn voán cuûa doanh nghieäp, töø ñoù seõ gia taêng thu nhaäp töø keát quaû cuûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Khoâng nhöõng vaäy, trình ñoä quaûn lyù toát cuûa laõnh ñaïo doanh nghieäp, coøn taïo ñieàu kieän oån ñònh vaø khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, thöïc hieän nghieâm chænh vaø ñuùng thôøi haïn thoaû thuaän, caùc hôïp ñoàng kinh teá vôùi khaùch haøng. Ñaây chính laø moät trong nhöõng SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 23 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nhaân toá quan troïng goùp phaàn naâng cao uy tín doanh nghieäp vaø môû roäng thò tröôøng kinh doanh tieâu thuï saûn phaåm haøng hoaù. Chính vì vaäy, coù theå khaúng ñònh moät ñieàu chaéc chaén raèng: Giaù trò doanh nghieäp chòu taùc ñoäng raát lôùn bôûi trình ñoä quaûn lyù cuûa baûn thaân doanh nghieäp. I.4.3.2.3 Vò trí ngaønh ngheà kinh doanh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng vò trí ngaønh ngheà kinh doanh coù aûnh höôûng quan troïng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Moät ngaønh ngheà kinh doanh coù tyû suaát lôïi nhuaän cao, oån ñònh vaø ñang coù xu höôùng phaùt trieån, môû roäng thì caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh ngheà kinh doanh ñoù seõ ñöôïc quan taâm hôn vaø nhö vaäy, caùc doanh nghieäp ñoù seõ coù giaù trò lôùn hôn. Ngöôïc laïi, caùc doanh nghieäp ôû nhöõng ngaønh ngheà kinh doanh ñang coù xu höôùng co laïi, tyû suaát lôïi nhuaän thaáp vaø ruûi ro cao thì giaù trò cuõng bò giaûm ñi. I.4.3.2.4 Vò trí ñòa lyù. Moät doanh nghieäp coù vò trí thuaän tieän, gaàn caùc trung taâm kinh doanh buoân baùn, gaàn maët ñöôøng lôùn, thuaän tieän trong vaän chuyeån thì kinh doanh coù raát nhieàu thuaän lôïi trong vieäc quan heä, giao dòch vôùi khaùch haøng trong vieäc nhanh nhaïy vôùi nhu caàu thò hieáu cuûa khaùch haøng ñeå ñieàu chænh keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh cuûa mình…Ngoaøi ra, moät vò trí ñòa lyù toát seõ taïo ñieàu kieän cho doanh nghieäp giaûm ñöôïc chi phí vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu cuõng nhö chi phí vaän chuyeån thaønh phaåm ñi tieâu thuï, töø ñoù doanh nghieäp giaûm giaù voán haøng hoaù, taêng tyû suaát lôïi nhuaän, taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng. Vò trí ñòa lyù toát seõ laø lôïi theá cuûa doanh nghieäp vaø chaéc chaén seõ ñöôïc nhaø ñaàu tö ñaùnh giaù cao, töø ñoù laøm taèng giaù trò cuûa doanh nghieäp . I.4.3.2.5 Theo trình ñoä tay ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng. Trong caùc doanh nghieäp, trình ñoä tay ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng caøng cao caøng taïo ñieàu kieän cho vieäc saûn xuaát ra caùc saûn phaåm ñaït chaát löôïng cao. Hôn theá nöõa, trình ñoä laønh ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng seõ raïo ra naêng suaát lao doäng cao, saûn phaåm saûn xuaát ra nhieàu vôùi giaù thaønh thaáp do söû duïng tieát kieäm nguyeân SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 24 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nhieân vaät lieäu vaø giaûm chi phí quaûn lyù treân moät ñôn vò saûn phaåm. Vì vaäy ngöôøi ta luoân cho raèng: Trình ñoä tay ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng ñang aûnh höôûng tôùi thaønh phaåm saûn xuaát kinh doanh vaø töø ñoù aûnh höôûng tôùi giaù trò doanh nghieäp. Moät ñoäi nguõ nhöõng ngöôøi lao ñoäng laønh ngheà, laøm vieäc vôùi naêng suaát, chaát löôïng vaø hieäu quaû kinh teá cao khoâng phaûi doanh nghieäp naøo cuõng coù.Ñieàu naøy seõ giuùp cho caùc nhaø ñaàu tö giaûm ñöôïc chi phí ñaøo taïo, boài döôõng naâng cao tay ngheà cuûa ngöôøi lao ñoäng, neáu ñöôïc sôû höõu, quaûn lyù doanh nghieäp. Ngöôïc laïi neáu doanh nghieäp khoâng coù ñoäi nguõ lao ñoäng laønh ngheà thì naêng suaát chaát löôïng vaø hieäu quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñoù seõ thaáp vaø do ñoù, giaù trò cuûa doanh nghieäp seõ bò giaûm xuoáng. Maët khaùc vì ngöôøi mua seõ phaûi boû theâm chi phí ñeå ñaøo taïo, boài döôõng ñoäi nguõ coâng nhaân neân taát yeáu trong söï truø tính cuûa hoï seõ tröø khoaûn chi phí ñoù vaøo trong giaù trò doanh nghieäp. I.4.3.2.6. Caùc baùo caùo chöùng töø taøi chính cuûa doanh nghieäp. Baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp goàm nhieàu loaïi baùo caùo nhaèm phaûn aùnh tình hình taøi chính vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong thôøi gian nhaát ñònh nhöng quan troïng nhaát vaãn laø baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä vaø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. • Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä: laø baùo caùo taøi chính toång hôïp phaûn aùnh vieäc hình thaønh vaø söû duïng löôïng tieàn phaùt sinh trong kyø baùo caùo cuûa doanh nghieäp. Noùi caùch khaùc, baùo caùo löu chuyeån tieàn teä phaûn aùnh caùc luoàng tieàn teä löu chuyeån qua doanh nghieäp trong moät kyø keá toaùn nhaât ñònh. Döïa vaøo baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, ngöôøi ta coù theå ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng taïo ra tieàn, söï bieán ñoäng taøi saûn thuaàn hoaù cuûa doanh nghieäp khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp vaø döï ñoaùn caùc luoàng tieàn trong caùc thôøi kyø tieáp theo, ñoù laø moät cô sôû quan troïng ñeå ñaùnh giaù giaù trò doanh nghieäp. • Baûng caân ñoái keá toaùn: laø baùo caùo taøi chính toång hôïp phaûn aùnh toång quaùt toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn ñoù cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Caùc soá lieäu treân baûng caân ñoái keá toaùn giuùp cho ta bieát ñöôïc cô caáu taøi saûn cuûa doanh nghieäp nguoàn voán vaø cô caáu SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 25 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nguoàn voán hình thaønh caùc taøi saûn ñoù. Nghieân cöùu baûng caân ñoái keá toaùn coù theå ruùt ra nhöõng nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùi quaùt tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, trong moät vuï mua baùn doanh nghieäp, ngöôøi baùn caàn coù moät baûng caân ñoái keá toaùn “vöõng maïnh”. Baûng caân ñoái keá toaùn caøng vöõng maïnh thì giaù trò doanh nghieäp caøng cao. Tuy nhieân khi nghieân cöùu xem xeùt baûng caân ñoái keá toaùn, cuõng caàn löu yù laø: giaù trò treân baûng caân ñoái keá toaùn laø giaù trò lòch söû vaø chöa phaûn aùnh ñaày ñuû giaù trò cuûa caùc taøi saûn voâ hình tieàm aån cuûa doanh nghieäp. • Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: laø baùo caùo taøi chính toång hôïp phaûn aùnh toång quaùt tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong moät kyø keá toaùn bao goàm keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø keát quaû caùc hoaït ñoäng khaùc. Ñoàng thôøi baùo caùo cuõng neâu tình hình thöïc hieän nghóa vuï ñoái vôùi nhaø nöôùc veà thueá vaø caùc khoaûn noäp khaùc. Khi mua moät doanh nghieäp ngöôøi mua quan taâm ñeán lôïi nhuaän seõ thu ñöôïc trong töông lai nhöng lôïi nhuaän trong quaù khöù cuûa doanh nghieäp cuõng laø moät caên cöù quan troïng, neân vieäc xem xeùt lôïi nhuaän thöïc hieän cuûa doanh nghieäp theå hieän treân baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø vieäc caàn thieát vaø quan troïng aûnh höôûng ñeán vieäc ñònh giaù mua doanh nghieäp. Toùm laïi, nghieân cöùu caùc nhaân toá taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp giuùp ta thaáy ñöôïc caùc nhaân toá laøm gia taêng gía trò vaø caùc nhaân toá laøm giaûm giaù trò doanh nghieäp, trong ñoù coù nhöõng nhaân toá coù theå ñònh löôïng ñöôïc, nhöng coù nhöõng nhaân toá khoâng ñònh löôïng ñöôïc ñoøi hoûi ngöôøi laøm coâng taùc xaùc ñònh giaù ngoaøi nhöõng hieåu bieát chuyeân moân coøn phaûi coù giaùc quan ngheà nghieäp nhaïy caûm vaø söùc thuyeát phuïc ngöôøi ñaàu tö. Ñoái vôùi beân baùn, sau khi naém ñöôïc caùc nhaân toá taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp, hoï seõ tìm thaáy nhöõng ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp mình maø coá gaéng caûi thieän nhöõng yeáu ñieåm ñoù tröôùc khi ñöa ra baùn. Hoï seõ tìm moïi caùch ñeå neâu baät caùc ñieåm maïnh cuûa doanh nghieäp nhaèm taêng theâm giaù trò doanh nghieäp. Ngöôøi baùn phaûi phaân tích cho ñöôïc nhöõng ñieåm maïnh ñieåm yeáu cuûa doanh nghieäp mình döôùi laêng kính cuûa ngöôøi mua. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 26 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Ñoái vôùi ngöôøi mua, hieâuû ñöôïc caùc nhaân toá taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp seõ giuùp ngöôøi mua naém ñöôïc thöïc chaát giaù trò doanh nghieäp maø mình ñang quan taâm. Vaø ñieàu quan troïng hôn laø qua phaân tích cuûa baûn thaân vaø phaân tích cung caáp soá lieäu cuûa beân baùn, ngöôøi mua seõ hieåu ñöôïc thöïc traïng tình hình taøi chính , tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp moät caùch coù hieäu quaû nhaát khi trôû thaønh chuû sôõ höõu chính thöùc cuûa doanh nghieäp ñoù. I.4.4. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp . Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät quaù trình xaùc ñònh giaù tieàn teä cho moät doanh nghieäp maø giaù trò naøy coù theå ñöôïc ngöôøi mua hoaëc nhaø ñaàu tö chaáp nhaän. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp trong khi doanh nghieäp naøy ñang laø moät thöïc theå hoaït ñoäng vaø ñ._.höùng khoaùn, trong ñoù coù 700 tyû traùi phieáu doanh nghieäp ñöôïc caùc Toång coâng ty: Soâng Ñaø, Ñieän löïc, Coâng nghieäp taøu thuyû phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán cho caùc döï aùn ñaàu tö. Phoái hôïp vôùi caùc Boä, ñòa phöông höôùng daãn caùc doanh nghieäp thöïc hieän caùc böôùc veà coå phaàn hoaù, ñoàng thôøi kieân quyeát thöïc hieän ñaáu giaù baùn coå phaàn cuûa caùc doanh nghieäp coå phaàn hoaù qua SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 76 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn ñeå taïo theâm haøng hoaù vaø thuùc ñaåy thò tröôøng phaùt trieån, phaán ñaáu coù treân 400 tyû ñoàng coå phieáu ñöôïc phaùt haønh theâm ñeå huy ñoäng voán qua Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi. Ngoaøi vieäc xöû lyù kòp thôøi nhöõng vöôùng maéc cho caùc doanh nghieäp trong dieän saép xeáp, coå phaàn hoaù, Chính phuû cuõng caàn hoaøn thieän caùc chính saùch lieân quan ñeán coå phaàn hoaù vaø thò thi tröôøng chöùng khoaùn theo höôùng môû roäng quyeàn mua coå phaàn cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, giaûm bôùt caùc thuû tuïc haønh chính vaø boå sung caùc chính saùch öu ñaõi ñeå khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp tham gia nieâm yeát treân thò thi tröôøng chöùng khoaùn... Vôùi caùc ñieàu kieän ñeå nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn theo quy ñònh hieän haønh thì chæ coù treân 100 doanh nghieäp nhaø nöôùc coå phaàn hoaù coù khaû naêng thoaû maõn. Soá ñaêng kyù thöïc teá raát ít oûi, chæ vöøa ñuû ñeå thöïc hieän caùc phieân giao dòch caàn thieát. Caàn xaây döïng moät loaïi thò tröôøng chöùng khoaùn baûng 2 toàn taïi song song vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn quoác gia (thò tröôøng baûng 1) hieän nay Thò tröôøng chöùng khoaùn baûng 2 naøy daønh cho caùc doanh nghieäp ñaõ coå phaàn hoùa khoâng ñuû ñieàu kieän nieâm yeát ôû thò tröôøng baûng 1, song cuõng phaûi ñaùp öùng moät soá tieâu chí nhaát ñònh nhö: Voán ñieàu leä töø 3 tyû trôû leân ( Nghò ñònh 144 cuûa Chính phuû quy ñònh voán ñieàu leä toái thieåu ñoái vôùi DN coå phaàn hoaù tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn laø 5 tyû ); Coù ít nhaát 10% coå phieáu phaùt haønh ra coâng chuùng; hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh coù laõi ít nhaát moät naêm tính ñeán ngaøy ñaêng kyù giao dòch treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Coù cheá taøi ñeå doanh nghieäp coå phaàn hoaù coâng khai hoaù thoâng tin taøi chính, bao goàm noäi dung, hình thöùc coâng khai, cuõng nhö thôøi gian coâng khai. Soá lieäu coâng khai phaûi ñöôïc cô quan kieåm toaùn xaùc nhaän. Thoâng tin taøi chính caàn coâng khai bao goàm thoâng tin veà cô caáu voán, cô caáu taøi saûn, hieäu quaû kinh doanh, keát quaû thu nhaäp vaø söï phaân phoái thu nhaäp, döï ñoaùn xu höôùng vaän ñoäng cuûa caùc chæ tieâu taøi chính quan troïng trong töông lai. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 77 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp III.2.8. Chính saùch ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo doanh nghieäp khi coå phaàn hoùa Boài döôõng naâng cao kieán thöùc caùn boä laõnh ñaïo doanh nghieäp tröôùc coå phaàn hoùa veà kinh teá thò tröôøng, veà cô hoäi thaùch thöùc cuûa hoäi nhaäp, ñaëc bieät laø caùc phöông thöùc xöû lyù caùc vaán ñeà seõ xaûy ra trong quaù trình vaø sau coå phaàn hoùa. Khuyeán khích caùc caùn boä tham gia thi tuyeån giaùm ñoác ñeå ñöôïc löïa choïn ñaûm nhaän chöùc traùch laõnh ñaïo trong doanh nghieäp sau coå phaàn hoaù. Khuyeán khích caùn boä thieáu naêng löïc töï nguyeän xin ruùt khoûi ban laõnh ñaïo cuõ cuûa DN ñeå ñöôïc höôûng söï phaân coâng taùc phuø hôïp ôû doanh nghieäp nhaø nöôùc khaùc khoâng naèm trong dieän coå phaàn hoaù. Ñoàng thôøi ban haønh cheá taøi xöû lyù ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo doanh nghieäp chaäm thöïc hieän coå phaàn hoaù ñoái vôùi caùc doanh nghieäp ñaõ hoäi tuï ñuû caùc ñieàu kieän coå phaàn hoaù. Haïn cheá ôû möùc thaáp nhaát söï kieâm nhieäm chöùc danh thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù ñoái vôùi caùn boä ñang laøm vieäc trong caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc hay ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khaùc, ñeå taïo ñieàu kieän giaûi quyeát caùc vieäc saûn xuaát kinh doanh kòp thôøi. III.2.9. Taêng cöôøng hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc thuoäc dieän coå phaàn hoaù Vieäc kieåm toaùn phaûi ñöôïc coi laø moät ñieàu kieän caàn, mang tính baét buoäc ñoái vôùi taát caû caùc doanh nghieäp trong dieän coå phaàn hoaù nhaèm taïo cô sôû ñeå ñònh giaù taøi saûn, giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan tôùi taøi chính vaø xöû lyù coâng nôï. Hoaït ñoäng kieåm toaùn laø coâng vieäc khoâng theå thieáu trong xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp khi tieán haønh coå phaàn hoaù vaø laø yeâu caàu taát yeáu khi tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn. Doanh nghieäp phaûi ñöôïc kieåm tra taøi chính do moät coâng ty kieåm toaùn ñoäc laäp tieán haønh ñeå ñaûm baûo tính khaùch quan vôùi cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc vaø coå ñoâng. Coâng ty kieåm toaùn phaûi laø ngöôøi ñaïi dieän cho tính chaân thöïc, xaùc nhaän thoâng tin veà giaù trò cuûa moãi doanh nghieäp vaø phaûi coù khaû naêng gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù tröôùc cô quan phaùp luaät nhaø nöôùc vaø coå ñoâng. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 78 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp III.2.10. Hoaøn chænh chính saùch baùn coå phaàn cho ñoái taùc nöôùc ngoaøi Caàn daønh öu tieân hôn cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi mua coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong moät soá lónh vöïc nhö: - Trong nhöõng ngaønh ngheà, lónh vöïc coù söï caïnh tranh maõnh lieät vôùi kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi, coù nhu caàu veà voán ñeå hieän ñaïi hoaù thieát bò, ñoåi môùi coâng ngheä, thay ñoåi phöông thöùc quaûn lyù vaø môû roäng thò tröôøng ngoaøi nöôùc nhö: Deät may, giaáy, da giaày, cheá bieán haøng noâng saûn, thuyû saûn... - Trong nhöõng ngaønh coâng ngheä tieân tieán, hoaëc nhöõng ngaønh ngheà môùi yeâu caàu chaát löôïng cao nhu: saûn xuaát thieát bò ñieän töû, tin hoïc, - Trong caùc ngaønh ngheà coù nhu caàu voán lôùn, khaû naêng sinh lôøi chöa cao nhö caùc ngaønh giao thoâng, xaây döïng cô sôû haï taàng hoaëc caùc döï aùn BOT, BT... Thöïc hieän baùn coå phieáu khoâng giôùi haïn soá löôïng ngoaøi phaàn baùn noäi boä cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng caàn thieát phaûi naém giöõ coå phaàn; gaëp khoù khaên trong vieäc phaùt haønh coå phieáu. Kòp thôøi cung caáp thoâng tin, toå chöùc baùn ñaáu giaù cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng qua caùc coâng ty Taøi chính, thò tröôøng chöùng khoaùn... ñeå ñaûm baûo thöïc hieän toát caùc muïc tieâu huy ñoäng voán hoaëc ñoåi môùi phöông thöùc quaûn lyù. III.3. NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP HOAØN THIEÄN PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP: Vaán ñeà ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu, taùi cô caáu caùc doanh nghieäp ngaøy caøng coù yù nghóa lôùn taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi khi khu vöïc naøy quaù lôùn vaø keùm hieäu quaû. Ngaøy caøng coù nhieàu doanh nghieäp muoán thöïc hieän ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu cuûa mình nhaèm giaûm ñi söùc eùp taøi chính, nôï naàn vaø gaùnh naëng quaûn lyù. Ngöôøi ta cuõng nhìn nhaän vieäc taùi cô caáu doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö moät phöông phaùp ñeå taêng söùc caïnh tranh trong neàn kinh teá trong neàn kinh teá quoác doanh phaùt trieån naêng ñoäng hôn ñeå ñaùp öùng toát hôn cho ngöôøi tieâu duøng. Trong quaù trình saép xeáp toå chöùc laïi doanh nghieäp vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 79 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nghieäp laø moät hoaït ñoäng khoâng theå khoâng thöïc hieän. Treân tinh thaàn ñoù, ngöôøi vieát ñöa ra moät soá bieän phaùp nhö sau: III.3.1. Thaønh laäp cô quan ñoäc laäp chuyeân thöïc hieän coâng taùc ñònh giaù. Thaønh laäp cô quan ñoäc laäp chuyeân thöïc hieän coâng taùc ñònh giaù bao goàm nhöõng chuyeân gia gioûi ñöôïc ñaøo taïo ñeå ñaûm baûo vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp nhanh choùng vaø chính xaùc laø moät vieäc voâ cuøng quan troïng. Ñeå thuùc ñaåy maïnh meõ tieán trình coå phaàn hoaù doanh nghieäp, Nghò ñònh 187/2004/NÑ-CP ñaõ khoâng yeâu caàu caùc ñôn vò coå phaàn coù soá voán döôùi 30 tyû ñoàng nhaát thieát phaûi thueâ caùc toå chöùc ñònh giaù. Tuy nhieân, duø thueâ toå chöùc ñònh giaù hay khoâng thì khi xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp phaûi heát söùc thaän troïng, chuù yù ñeán caû taøi saûn höõu hình (taøi saûn) vaø taøi saûn voâ hình (lôïi theá vaø baát lôïi theá) taïi doanh nghieäp. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån vieäc xaùc ñònh giaù trò taøi saûn do toå chöùc, hieäp hoäi ngheà nghieäp thöïc hieän, caùc cô quan naøy ngoaøi vieäc tieán haønh kieåm toaùn doanh nghieäp coøn phaûi thöïc hieän vieäc ñònh giaù vaø ñöa ra yù kieán ñoäc laäp cuûa mình veà giaù trò taøi saûn ñònh giaù. Hoï phaûi hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm veà keát quaû ñònh giaù cuûa mình vaø ñoâi khi phaûi töï baûo veä tröôùc toaø aùn neáu coù ñôn kieän cuûa baát cöù beân naøo veà keát quaû ñònh giaù cuûa hoï. Thöïc teá ôû Vieät Nam khoâng coù kieåu cô quan loaïi naøy chính vì vaäy nhieàu tröôøng hôïp keát quaû ñònh giaù ñöa ra khoâng phaûn aùnh giaù trò cuûa doanh nghieäp, khoâng ñöôïc ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn chaáp nhaän daãn ñeán tình traïng daây döa keùo daøi quaù trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Ngoaøi ra, khoâng coù cô quan chöùc naêng naøo chòu traùch nhieäm xöû lyù vieäc ñöa ra keát quaû ñònh giaù khoâng chính xaùc cuûa cô quan ñònh giaù hoaëc cuûa ngay caùc thaønh vieân trong doanh nghieäp. Töø thöïc teá treân toâi xin kieán nghò Chính phuû ta neân thaønh laäp caùc cô quan toå chöùc ñònh giaù ñoäc laäp gioáng nhö ngaønh kieåm toaùn. Böôùc ñaàu cô quan naøy coù theå thuoäc nhaø nöôùc sau ñoù seõ ñöôïc coâng ty hoaù trôû thaønh coâng ty kinh doanh ñoäc laäp chuyeân xaùc ñònh giaù trò taøi saûn doanh nghieäp noùi rieâng vaø giaù trò taøi saûn noùi chung. Sau khi coâng ty naøy phaùt trieån, moâ hình hoaït ñoäng coâng ty thaønh coâng thì nhaø nöôùc seõ ñeå tö nhaân thaønh laäp caùc coâng ty ñònh giaù ñoäc laäp ñeå vieäc xaùc ñònh giaù trò taøi saûn SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 80 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp coù tính chaát caïnh tranh vaø ngöôøi söû duïng dòch vuï coù quyeàn löïa choïn coâng ty tö vaán cung caáp dòch vuï naøy cho mình. III.3.2. Xaây döïng heä thoáng thoâng tin giaù caû thò tröôøng. Moät trong nhöõng yeáu keùm trong coâng taùc ñònh giaù cuûa nöôùc ta hieän nay laø thieáu thoâng tin. Ñeå coâng taùc ñònh giaù ñöôïc tieán haønh thuaän lôïi, luoân theo kòp vôùi caùc tieán boä veà khoa hoïc vaø thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng vaø thôøi ñaïi thoâng tin buøng noå caàn phaûi ñaàu tö xaây döïng vaø laép ñaët moät heä thoáng cô sôû döõ lieäu phaàn cöùng vaø phaàn meàm löu giöõ vaø caäp nhaät caùc thoâng tin veà giaù caû, caùc vuï giao dòch buoân baùn vaø ñaáu gía taøi saûn töø höõu hình ñeán voâ hình vaø maùy moùc thieát bò trong vaø ngoaøi nöôùc. Heä thoáng cô sôû döõ lieäu naøy phaûi ñöôïc boå sung, caäp nhaät thöôøng xuyeân vaø coù söï phoái keát hôïp cuûa caùc cô quan toå chöùc cuûa nhaø nöôùc thoâng qua vieäc noái maïng trong nöôùc vaø keát noái vôùi maïng internet. III.3.3. Ñaøo taïo ñoäi nguõ ñònh giaù chuyeân nghieäp: Caàn ñaøo taïo caùc sinh vieân khi toát nghieäp ñaùp öùng caùc tieâu chí laø ñònh giaù vieân, ñoàng thôøi thöïc hieän ñaøo taïo taïi choã vaø naâng cao caùc caùn boä ñònh giaù hieän coù. Taát caû caùc caùn boä khaùc ñang thöïc haønh coâng taùc ñònh giaù cuõng caàn ñöôïc ñaøo taïo laïi ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa vieäc ñònh giaù môùi trong neàn kinh teá thò tröôøng. Caùc ñònh giaù vieân ngoaøi vieäc naém vöõng caùc kieán thöùc chuyeân moân nghieäp vuï coøn phaûi hieåu roõ caùc tieâu chuaån ñònh giaù ñang aùp duïng treân theá giôùi vaø bieát caùch vaän duïng vaøo hoaøn caûnh cuûa Vieät Nam. III.3.4. . Gaén keát caùc khaâu ñònh giaù doanh nghieäp coå phaàn hoaù , baùn ñaáu giaù coå phaàn, nieâm yeát coå phaàn treân thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi nhau: Tuy nhieân, vaán ñeà ñònh giaù doanh nghieäp khoâng naèm ôû phöông phaùp hay kó thuaät ñònh giaù. Coù raát nhieàu phöông phaùp ñònh giaù. Moãi phöông phaùp coù ñieåm maïnh, yeáu cuõng nhö phuø hôïp vôùi caùc moâ hình doanh nghieäp khaùc nhau. Trong tình hình nhö hieän nay cuûa VN: tham nhuõng, taøi chính khoâng roõ raøng... chuùng ta SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 81 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp thaáy caùch toát nhaát laø ñeå ngöôøi mua töï ñònh giaù thoâng qua vieäc phaùt haønh coå phieáu döôùi hình thöùc ñaáu giaù. Qua thôøi gian thöïc hieän vieäc phaùt haønh coå phieáu thoâng qua ñaáu giaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn theo Nghò ñònh 187/2007/NÑ-CP, chuùng ta nhaän thaáy, caùc doanh nghieäp ñeàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp tröôùc khi coå phaàn hoaù vôùi nhieàu phöông phaùp khaùc nhau, nhöng keát quaû vieäc phaùt haønh coå phieáu coù thaønh coâng hay khoâng vaãn do thò tröôøng quyeát ñònh. Giaù cao nhaát Giaù thaáp nhaát Giaù trung bình Cheânh leäch Coâng ty Soâng Ñaø 2 10.010 10.210 10.010 10.011 1 Coâng ty Nhöïa Taân Tieán 110.000 117.000 138.000 142.313 32.313 Coâng ty Nhöïa Bình Minh 135.000 197.000 177.000 181.433 46.433 Coâng ty Thieát bò kyõ thuaät ñieän Haø Noäi 19.000 19.700 19.200 19.201 201 Coâng ty CP Cao su Hoaø Bình 184.000 346.000 275.000 309.098 125.098 Coâng ty Daàu Töôøng An 110.000 152.000 204.000 179.000 69.000 Coâng ty Vaän Taûi Bieån Saøi Goøn 10.500 16.000 11.100 11.674 1.174 Doanh nghieäp Nhaø nöôùc CPH Giaù khôûi ñieåm Giaù ñaáu thaàu Töø khi Nhaø nöôùc coù chuû tröông baùn ñaáu giaù coå phaàn cuûa caùc Doanh nghieäp Nhaø nöôùc chuyeån sang coå phaàn hoaù, Thò tröôøng chöùng khoaùn khôûi saéc ñaõ mang ñeán nieàm vui cho raát nhieàu thaønh phaàn. Nhaø ñaàu tö ít nhieàu ñöôïc höôûng lôïi töø cheânh leäch giaù coå phieáu coå phieáu; UÛy ban Chöùng khoaùn Nhaø nöôùc cuõng thaáy töï tin, phaán chaán hôn vaøo caùc quyeát saùch phaùt trieån thò tröôøng; coâng ty chöùng khoaùn nhieàu vieäc laøm hôn haún, do soá taøi khoaûn môùi lieân tuïc gia taêng, trong khi caùc taøi khoaûn cuõ cuõng thöôøng xuyeân naïp theâm tieàn ñeå saün saøng mua chöùng khoaùn… Trong soá nhöõng ñoái töôïng höôûng lôïi, ñoái töôïng ñöôïc “lôïi keùp” chính laø Nhaø nöôùc, bôûi Nhaø nöôùc khoâng chæ laø coå ñoâng lôùn trong nhieàu doanh nghieäp nieâm yeát, maø ñieàu ñaëc bieät quan troïng laø söï böùt phaù cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ñaõ taïo ra söùc haáp daãn raát lôùn cho caùc ñôït chaøo baùn coå phieáu laàn ñaàu, trôû thaønh taùc nhaân SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 82 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp quan troïng nhaát giuùp quaù trình coå phaàn hoaù doanh nghieäp tieán trieån moät caùch nhanh choùng vaø hieäu quaû. Theo caùc chuyeân gia, vieäc thöïc hieän baùn ñaáu giaù coå phaàn laàn ñaàu cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thöïc hieän coå phaàn hoùa nhö Thuûy ñieän Vónh Sôn-Soâng Hinh ngaøy hoâm nay, hay tröôùc ñoù laø Vinamilk, Nhaø maùy Thieát bò böu ñieän seõ taïo ra moät "saân chôi" môùi cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc tham gia maïnh meõ vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñaây cuõng laø moät cô hoäi ñeå caùc doanh nghieäp coù theâm nguoàn voán boå sung cho caùc döï aùn ñaàu tö, phaùt trieån môû roäng saûn xuaát kinh doanh Phieân ñaáu giaù hôn 200 nghìn trieäu coå phieáu cuûa Coâng ty Nhöïa Taân Tieán (voán ñieàu leä 95.5 tyû ñoàng) dieãn ra ñaõ theå hieän söï quan taâm cuûa caùc nhaø ñaàu tö . Duø löôïng coå phieáu chaøo baùn chæ hôn 21 tyû ñoàng (tính theo meänh giaù), nhöng coù tôùi gaàn 480 nghìn coå phieáu ñöïc ñaët mua vôùi toång giaù trò thu veà cho Nhaø nöôùc laø treân 30 tyû ñoàng. Vôùi giaù truùng thaàu bình quaân gaáp 129% so vôùi giaù khôûi ñieåm (142.313/ 110.000 ñoàng/coå phieáu) cho thaáy, nhu caàu mua coå phieáu sô caáp (phaùt haønh laàn ñaàu cuûa doanh nghieäp coå phaàn hoaù) laø raát lôùn. Tuy nhieân, vaãn coù nhöõng phieân ñaáu giaù cuûa caùc Doanh nghieäp nhaø nöôùc chuyeån sang coå phaàn khoâng thu huùt ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö. Khi caùc Coâng ty thuoäc lónh vöïc daàu khí chuyeån sang Coå phaàn hoaù ñaáu giaù coå phaàn, tröôùc caùc phieân ñaáu giaù, ai cuõng cho raèng seõ thu huùt nhieàu nhaø ñaàu tö vì lónh vöïc naøy voán ñöôïc coi laø ngaønh kinh doanh haáp daãn töø laâu vaãn ñoùng cöûa vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Song Coâng ty Dung dòch khoan vaø hoùa phaåm daàu khí (DMC) chæ baùn ñöôïc 24,5% soá CP caàn baùn, Coâng ty Thieát keá vaø xaây döïng daàu khí (PVECC) phaûi ñem veà gaàn 98% soá CP. Töông töï, phieân ñaáu giaù CP cuûa Coâng ty Deät may Hueá ñaõ bò huûy vì khoâng coù nhaø ñaàu tö naøo ñaêng kyù mua CP. Gaàn ñaây nhaát laø phieân ñaáu giaù cuûa Coâng ty Kim Khí Tp.HCM dieãn ra vaøo ngaøy 18/10/2005. Coâng ty ñöa ra thò tröôøng chaøo baùn hôn 7 trieäu coå phaàn vôùi giaù khôûi ñieåm 10.050ñ/coå phaàn. Keát quaû phieân ñaáu giaù chæ coù khoaûn 4,3 trieäu coå phaàn (khoaûn 60% soá coå phaàn chaøo baùn) ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö mua vôùi giaù bình quaân 10.053 ñoàng/coå phieáu. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 83 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Coù raát nhieàu lyù do khieán caùc phieân ñaáu giaù giaûm söùc haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nhö nhöõng toàn taïi cuûa doanh nghieäp, höôùng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp trong töông lai khoâng thuyeát phuïc, nhaø ñaàu tö thieáu thoâng tin veà ñôn vò... vaø ngay caû lyù do toå chöùc ñònh giaù xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp chöa saùt vôùi thò tröôøng ñaõ haïn cheá söï thaønh coâng cuûa caùc phieân ñaáu giaù coå phaàn qua caùc trung taâm giao dòch chöùng khoaùn. Moät soá phieân ñaáu giaù coå phaàn cuûa caùc doanh nghieäp qua Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn ñaõ coù möùc giaù khôûi ñieåm cao hôn so vôùi kyø voïng cuûa caùc nhaø ñaàu tö; do vaäy ñaõ khoâng coù nhaø ñaàu tö truùng thaàu. Beân caïnh ñoù, caùc toå chöùc tö vaán chöa gaén keát hoaït ñoäng xaùc ñònh giaù trò DN, tö vaán xaây döïng phöông aùn coå phaàn hoaù, baùn ñaáu giaù coå phaàn vaø nieâm yeát, ñaêng kyù giao dòch treân thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi nhau. Hieän nay caùc toå chöùc tö vaán chuû yeáu chæ thöïc hieän nghieäp vuï ñònh giaù, tö vaán coå phaàn hoaù, coøn quaù trình sau coå phaàn hoaù thuoäc veà doanh nghieäp trong khi khaû naêng cuûa doanh nghieäp laïi raát haïn cheá ñoái vôùi quaù trình naøy vaø baûn thaân laõnh ñaïo cuûa caùc doanh nghieäp cuõng chöa ñöôïc caäp nhaät kieán thöùc veà thò tröôøng chöùng khoaùn. III.3.5. Coâng khai, minh baïch khaâu ñaáu giaù baùn coå phaàn ra coâng chuùng. Tuy nhieân khoù khaên chuû yeáu laø laøm sao ñaûm baûo söï coâng baèng cho ngöôøi mua. Hieän nay, khi tieán haønh coå phaàn hoaù nhieàu doanh nghieäp, maëc duø coù ñaêng baùo thoâng tin roäng raõi, coù baùn coå phaàn ra beân ngoaøi, nhöng thöïc teá nhieàu doanh nghieäp coå phaàn hoaù khoâng baùn coå phaàn coâng khai, phaûi chaêng coù ñieàu gì khuaát taát. Veà vaán ñeà naøy, chuùng ta coù raát nhieàu thí duï. Chæ tính trong moät Toång coâng ty Nhaø nöôùc, khi tieán haønh coå phaàn hoaù 2 coâng ty, vieäc khoù khaên laøm ñau ñaàu caùn boä quaûn lyù caáp treân laø vaán ñeà baùn coå phaàn. Coù tröôøng hôïp chæ 2 - 3 caùn boä chuû choát cuûa coâng ty ñaõ mua hôn 50% soá coå phaàn hoaù. Bôûi leõ thöôøng IPO ôû Vieät Nam phaàn lôùn laø ngöôøi daân khoâng theå tham gia. Caùc IPO cuûa caùc Coâng ty phaùt trieån toát thöôøng ñaõ ñöôïc mua bôûi moät ít caù nhaân hoaëc toå chöùc coù quan heä toát vôùi ñôn vò phaùt haønh ngay caû khi phaùt haønh ra thò tröôøng. Söï xung ñoät veà quyeàn lôïi naøy coù ôû taát caû moïi thò tröôøng töø môùi ñeán nhöõng thò tröôøng raát phaùt trieån. Vaán ñeà laø laøm sao ñeå caân baèng lôïi ích giöõa thaønh phaàn trong toå chöùc vaø caùc thaønh phaàn khaùc cuûa thò tröôøng. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 84 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Nhieàu nhaø ñaàu tö ñeán coâng ty coå phaàn hoaù ñaêng kyù ñeàu khoâng ñöôïc cung caáp baát kyø moät thoâng tin gì khaùc ngoaøi ngaøy giôø vaø ñòa ñieåm ñaáu giaù coå phaàn. Neáu ai gaëng hoûi veà baûn coâng boá thoâng tin vaø quy cheá baùn ñaáu giaù thì bò hoûi ngöôïc laïi, voøng vo vôùi moät thaùi ñoä khoâng maáy hieáu khaùch... cuoái cuøng cuõng chaúng theâm ñöôïc thoâng tin gì. Nhöõng thoâng tin caàn thieát cho ngöôøi ñaàu tö nhö: "Phöông aùn coå phaàn hoaù" cuûa coâng ty thì khoâng ñöôïc cung caáp hoaëc cung caáp moät caùch sô saøi, ñaïi khaùi. Theo quy ñònh hieän haønh, nhöõng thoâng tin maø toå chöùc thöïc hieän ñaáu giaù phaûi cung caáp khaù ñôn giaûn (teân, ñòa chæ cuûa doanh nghieäp, caùc thoâng tin kinh teá - taøi chính chuû yeáu cuûa doanh nghieäp ba naêm tröôùc coå phaàn hoaù vaø keá hoaïch ba naêm sau), nhöng traùch nhieäm ñi keøm cuûa toå chöùc thöïc hieän ñaáu giaù laø raát lôùn (ngöôøi mua coù quyeàn traû laïi coå phaàn cho ngöôøi baùn ñaáu giaù vaø yeâu caàu toå chöùc baùn ñaáu giaù boài thöôøng thieät haïi neáu caùc thoâng tin cuûa doanh nghieäp baùn ñaáu giaù khoâng ñuùng nhö ñaõ thoâng baùo). Do vaäy, ñeå ñaûm baûo cho quaù trình baùn coå phaàn laàn ñaàu cuûa doanh nghieäp ñöôïc thöïc hieän moät caùch minh baïch, coâng baèng vaø hieäu quaû, caàn sôùm boå sung nhöõng quy ñònh cuï theå veà traùch nhieäm coâng boá thoâng tin cuûa toå chöùc phaùt haønh nhö taøi lieäu phaùt haønh, baùo caùo taøi chính, keá hoaïch söû duïng voán...; thôøi haïn coâng boá thoâng tin; traùch nhieäm boài thöôøng neáu thoâng tin khoâng trung thöïc gaây thieät haïi cho ngöôøi ñaàu tö. Maët khaùc, soá löôïng coå phaàn ñöa ra ñaáu giaù phaûi laø toaøn boä löôïng cung tieàm naêng. Noùi caùch khaùc, ngoaïi tröø soá coå phaàn do Nhaø nöôùc naém giöõ, soá coå phaàn coøn laïi (bao goàm soá coå phaàn baùn cho ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp vaø soá coå phaàn baùn cho caùc ñoái töôïng beân ngoaøi) phaûi ñöôïc ñöa ra ñaáu giaù. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø vieäc giaûi quyeát chính saùch öu ñaõi ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp coå phaàn hoaù phaûi ñöôïc thöïc hieän ñoäc laäp vôùi quaù trình ñaáu giaù. Ngöôøi lao ñoäng seõ tham gia ñaáu giaù bình ñaúng nhö nhöõng ngöôøi ñaàu tö bình thöôøng khaùc. Coù nhö vaäy, möùc giaù ñöôïc xaùc ñònh qua quaù trình ñaáu giaù môùi thöïc söï phaûn aùnh möùc kyõ voïng cuûa ngöôøi ñaàu tö ñoái vôùi doanh nghieäp SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 85 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp KEÁT LUAÄN 1. KIEÁN NGHÒ: Ñeå quaùn trieät ñaày ñuû nhöõng chuû tröông cuûa nhaø nöôùc, vaø thöïc hieän toát nhöõng giaûi phaùp ñaõ ñöôïc neâu ra, Qua quaù trình nghieân cöùu thöïc hieän ñeà taøi, ngöôøi vieát ñöa ra nhöõng kieán nghò sau: 1.1. Ñoái vôùi Chính phuû: ™ Taïo khung khoå phaùp lyù ngaøy caøng ñoàng boä cho vieäc toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa coâng ty coå phaàn. Ñeå phaùt huy vai troø cuûa coâng ty coå phaàn trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vaàn giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà, trong ñoù vieäc hoaøn thieän theå cheá phaùp lyù laø moät trong nhöõng vaán ñeà troïng yeáu. Trong quaù trình naøy, vieäc ñoøi hoûi söï ñoàng boä cuûa caùc yeáu toá phaùp lyù ngay trong ñieàu kieän hieän nay laø ñieàu khoâng thöïc teá. Vieäc voäi vaõ ban haønh nhöõng vaên baûn phaùp quy khoâng hôïp lyù ñeå roài trong thôøi gian ngaén sau ñoù ñieàu chænh hoaëc thay theá baèng vaên baûn khaùc seõ taïo neân nhöõng baát oån trong moâi tröôøng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. ™ Hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù voán Nhaø nöôùc taïi coâng ty coå phaàn. Trong ñoù caàn: - Ban haønh thoáng nhaát veà tieâu chuaån ngöôøi ñaïi dieän chuû sôû höõu coå phaàn nhaø nöôùc vaø ngöôøi tröïc tieáp quaûn lyù coå phaàn nhaø nöôùc taïi coâng ty coå phaàn. - Quy ñònhroõ cô cheá phoái hôïp giöõa nhöõng ngöôøi quaûn lyù tröïc tieáp phaàn voán nhaø nöôùc taïi moät doanh nghieäp, nhaèm traùnh vieäc caùc caù nhaân quaûn lyù tröïc tieáp phaàn voán cuûa Nhaø nöôùc coù yù kieán bieåu quyeát khaùc nhau, ñaûm baûo lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc trong coâng ty coå phaàn. ™ Taïo moâi tröôøng ñoàng boä cho söï hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá vôùi khu vöïc vaø quoác teá. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 86 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp 1.1. Ñoái vôùi Doanh nghieäp coå phaàn hoaù: Caàn thöïc thi moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa mình sau coå phaøn hoaù baèng nhöõng con ñöôøng sau: ™ Ñaàu tö nghieân cöùu xaây döïng chieán löôïc kinh doanh vaø phaùt trieån coâng ty moät caùch khaû thi vaø coù hieäu quaû. ™ Naâng cao naêng löïc vaø trình ñoä quaûn trò trong boä maùy quaûn lyù coâng ty coå phaàn. ™ Ñaàu tö cô sôû haï taàng , nghieân cöùu vaø öùng duïng phaùt trieån kyõ thuaät vaø coâng ngheä. ™ Naâng cao trình ñoä kyõ thuaät lao ñoäng vaø taïo ñieàu kieän laøm vieäc ñeå ngöôøi lao ñoäng phaùt huy heát khaû naêng lao ñoäng vaø trí tueä trong coâng cuoäc phaùt trieåncoâng ty. ™ Taêng cöôøng vaø môû roäng quan heä caàu noái giöõa coâng ty vaø xaõ hoäi. 2. KEÁT LUAÄN Thaùng 8 naêm 2005, Trung taâm Phaân tích döõ lieäu kinh teá vaø Döï baùo (Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân) ñaõ khaûo saùt 200/764 doanh nghieäp ñöôïc coå phaàn hoaù ôû 30 tænh, thaønh phoá trong caû nöôùc. Hôn 93% doanh nghieäp ñeàu taêng tröôûng sau coå phaàn hoaù, coù chuyeån bieán tích cöïc, giaûi quyeát ñöôïc nhieàu vieäc laøm môùi, taêng thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, ñoùng goùp ñaùng keå vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc. Trong soá caùc doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt, coù tôùi 92,5% ñeàu coù laõi, lôïi nhuaän tröôùc thueá taêng bình quaân 149,8%; lôïi nhuaän sau thueá taêng bình quaân 182,3%. Ñaëc bieät, caùc doanh nghieäp coù 100% voán Nhaø nöôùc ñöôïc saép xeáp laïi ñeàu coù lôïi nhuaän taêng raát cao, ôû caùc möùc töông öùng 212% vaø 186%; caùc doanh nghieäp saùp nhaäp, hôïp nhaát taêng töông öùng 231,7% vaø 14,6%. Noäp thueá ngaân saùch nhaø nöôùc trung bình moãi doanh nghieäp taêng 26,53%; naêng suaát lao ñoäng taêng trung bình 63,9%, trong ñoù ngaønh coâng nghieäp coù möùc taêng cao nhaát 104,5 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 87 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Tuy vaãn coøn moät soá haïn cheá nhö xaùc ñònh soá lao ñoäïng doâi dö; vieäc chi traû cho lao ñoäng doâi dö theo ñuùng ñoái töôïng, chính saùch; cheá ñoä baùo caùo taøi chính... sau khi saép xeáp coå phaàn hoaù, nhöng vôùi keát quaû ñaït ñöôïc ñaõ chöùng minh chuû tröông saép xeáp, coå phaàn hoaù cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc laø höôùng ñi hoaøn toaøn ñuùng ñaén. Cuøng chung vôùi söï phaùt trieån ñoù cuûa doanh nghieäp, xaùc ñònh gía trò doanh nghieäp laø moät hoaït ñoäng khoâng theå thieáu ñöôïc trong neàn kinh teá thò tröôøng noùi chung vaø trong quaù trình coå phaàn hoaù noùi rieâng. Ñaëc bieät laø quaù trình ñoåi môùi, caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû nöôùc ta, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät vaán ñeà then choát ñeå thöïc hieän saép xeùp laïi doanh nghieäp, coå phaàn hoaù vaø ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu. Coù theå noùi, qua caùc giai ñoaïn trong tieán trình coå phaàn hoaù taïi nöôùc ta, nhöõng quy ñònh veà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñaõ ñöôïc boå sung vaø söûa ñoåi nhaèm phuø hôïp vôùi thöïc tieãn ñoåi môùi cuûa caû nöôùc. Tuy nhieân, coâng vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay vaãn coøn nhieàu haïn cheá vaø caàn phaûi giaûi quyeát. Vì vaäy, caàn môû roäng hình thöùc ñònh giaù, kieåm toaùn, tö vaán taøi chính, ñoàng thôøi gaén quaù trình coå phaàn hoaù vôùi nieâm yeát coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñaáu giaù coâng khai giaù trò doanh nghieäp nhaø nöôùc, giaù trò coå phaàn laø moät trong nhöõng caùch thöùc naâng cao tính minh baïch, coâng khai, ñaûm baûo lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc vaø coå ñoâng. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø coâng vieäc caàn thieát khi tieán haønh coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Chaëng ñöôøng coå phaàn hoaù taïi nöôùc ta seõ coøn phaùt sinh nhieàu vöôùng maéc môùi. Do ñoù caùc doanh nghieäp, caùc Boä , ngaønh, toå chöùc caàn caäp nhaät, nghieân cöùu ñeå kòp thôøi thaùo gôõ nhöõng khoù khaên giuùp cho quaù trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp thoâng suoát, keát quaû daãn ñeán quaù trình coå phaàn hoaù seõ ñaït toác ñoä nhö mong ñôïi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 88 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp THÖ MUÏC THAM KHAÛO D E 1. David Blake, Phaân tích thò tröôøng taøi chính, Nhaø Xuaât baûn Thoáng keâ, 2001. 2. TS. Traàn Ngoïc Thô, Taøi Chính Doanh nghieäp hieän ñaïi, Nhaø Xuaât baûn Thoáng keâ,2003. 3. Chính Phuû Nöôùc CNXHCN Vieät Nam, Quyeát ñònh 202/HÑBT, ngaøy 8/6/1992. 4. Chính Phuû Nöôùc CNXHCN Vieät Nam, Nghò ñònh 28/CP, ngaøy 07/5/1996 5. Chính Phuû Nöôùc CNXHCN Vieät Nam, Nghò ñònh 44/1998/NÑ-CP, ngaøy 29/6/1998 6. Chính Phuû Nöôùc CNXHCN Vieät Nam, Nghò ñònh 64/2002/NÑ-CP, ngaøy 09/9/2002. 7. Chính Phuû Nöôùc CNXHCN Vieät Nam, Nghò ñònh 187/2004/NÑ-CP, ngaøy 16/11/2004. 8. Boä Taøi Chính nöôùc CHXHCN Vieät Nam, Thoâng tö 126/2004/TT-BTC, ngaøy 24/12/2004. 9. Coâng ty Chöùng khoaùn Ngaân haøng Ñaàu tö vaø Phaùt trieån Vieät Nam, www.bsc.com.vn 10. Coâng ty Coå phaàn Chöùng khoaùn Saøi Goøn, www.ssi.com.vn 11. Boä Taøi Chính nöôùc CHXHCN Vieät Nam, www.mof.gov.vn SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 89 ._.