Quy hoạch tổng thể hệ thống thu gom rác quận Bình Thạnh giai đoạn 2007 -2020

CHÖÔNG MÔÛ ÑAÀU Ñaët vaán ñeà Cuøng vôùi söï phaùt trieån chung cuûa caû nöôùc, Bình Thaïnh ñang trong quaù trình khoâi phuïc, caûi taïo vaø xaây döïng kinh teá, kinh teá Bình Thaïnh coù söï chuyeån dòch ñaùng keå. Coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp, thöông nghieäp – dòch vuï – du lòch trôû thaønh ngaønh kinh teá chuû yeáu, thuùc ñaåy quaù trình ñoâ thò hoùa nhanh choùng. Ñieàu naøy ñaõ thu huùt nhieàu ngöôøi daân töø Baéc, Trung, Nam ñeán sinh soáng, laäp nghieäp laøm cho maät ñoä daân soá cao nhöng laïi phaân boá chöa hôïp lyù giöõa caùc khu vöïc daân cö. Chính vì vaäy nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng böùc xuùc ñaõ naûy sinh. Löôïng raùc thaûi ra haèng ngaøy raát lôùn vaø thaønh phaàn raát ña daïng. Trong quaän coù nhieàu khu ñaát boû troáng, nhöõng khu ñaát naøy trôû thaønh nhöõng baõi raùc nhoû khoâng coù söï quaûn lyù. Hôn nöõa quaän chöa thöïc hieän chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån raùc thaûi sinh hoaït treân ñòa baøn quaän Bình Thaïnh do Coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän Bình Thaïnh vaø Nghieäp ñoaøn raùc daân laäp chöa ñaùp öùng ñöôïc löôïng phaùt sinh RTSH gia taêng naøy. Beân caïnh ñoù quy trình thu gom vaø vaän chuyeån raùc hieän nay cuûa Thaønh phoá noùi chung vaø quaän Bình Thaïnh noùi rieâng vaãn coøn nhieàu baát caäp. Ñöùng tröôùc thöïc traïng treân, vieäc:”Quy hoaïch toång theå heä thoáng thu gom raùc quaän Bình Thaïnh giai ñoaïn 2007-2020” laø ñieàu caàn thieát. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñaùnh giaù hieän traïng vaø döï baùo taûi löôïng chaát thaûi ñoâ thò, coâng nghieäp, nguy haïi taïi quaän Bình Thaïnh giai ñoaïn töø naêm 2007- 2020. Treân cô sôû ñoù löïa choïn coâng ngheä thích hôïp nhaèm quaûn lyù, xöû lyù CTR vaø baûo veä moâi tröôøng, con ngöôøi. Noäi dung nghieân cöùu Ñaùnh giaù toång quan veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi, moâi tröôøng taïi quaän Bình Thaïnh. Ñaùnh giaù hieän traïng heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén taïi quaän Bình Thaïnh. Tính toaùn, döï baùo dieãn bieán khoái löôïng vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén taïi khu vöïc. Chaát thaûi ñoâ thò Chaát thaûi coâng nghieäp Chaát thaûi nguy haïi Ñeà xuaát giaûi phaùp quy hoaïch toång theå heä thoáng quaûn lyù toång hôïp chaát thaûi raén cuûa quaän Bình Thaïnh ñeán naêm 2020. Veà phaân loaïi vaø löu chöùa chaát thaûi raén taïi nguoàn Thu gom, vaän chuyeån Taùi sinh taùi cheá Xöû lyù, tieâu huûy chaát thaûi raén Phöông phaùp nghieân cöùu Phöông phaùp thöïc ñòa Khaûo saùt thöïc ñòa. Phoùng vaán ngöôøi daân trong khu vöïc nghieân cöùu. Chuïp hình. Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu Tham khaûo caùc baùo caùo, nghieân cöùu tröôùc. Xin soá lieäu töø caùc cô quan chöùc naêng, cô quan höõu quan. Phöông phaùp ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng Döï baùo caùc möùc ñoä oâ nhieãm do aûnh höôûng cuûa raùc thaûi töø ñoù ñöa ra phöông phaùp quaûn lyù vaø xöû lyù hôïp lyù. Phöông phaùp thoáng keâ Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ ñeå thoáng keâ caùc soá lieäu qua ñoù döï baùo löôïng raùc thaûi. Phöông phaùp Döï baùo Moâi tröôøng Tính toaùn Döï baùo khoái löôïng raùc thaûi ôû quaän Bình Thaïnh trong tình hình hieän nay vaø ñeán naêm 2020. Ñoái töôïng nghieân cöùu Bao goàm toaøn boä raùc thaûi ñoâ thò vaø coâng nghieäp ñöôïc thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng treân ñòa baøn quaän Bình Thaïnh. Phaïm vi ñeà taøi nghieân cöùu Thôøi gian thöïc hieän: töø thaùng 10 ñeán thaùng 12 naêm 2007. Phaïm vi nghieân cöùu: nghieân cöùu treân ñòa baøn quaän Bình Thaïnh, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN VEÀ KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU. 1.1. Vò trí ñòa lyù Quaän Bình Thaïnh naèm trong khu vöïc noäi thaønh Tp. Hoà Chí Minh veà phía Ñoâng Baéc, coù toïa ñoä ñòa lyù töø 10050’33” ñeán 10046’45” ñoä vó Baéc vaø töø 106041’00’’ ñoä kinh Ñoâng. Chieàu roäng lôùn nhaát laø 7.250 m (töø Baéc xuoáng Nam) vaø chieàu daøi lôùn nhaát laø 5.500 m (töø Ñoâng sang Taây), cöûa ngoõ cuûa taát caû caùc tænh thaønh trong caû nöôùc, laø vuøng ñaát coù vò trí chieán löôïc cöïc kyø quan troïng. Khu vöïc ranh giôùi cuûa quaän Bình Thaïnh ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Phía Ñoâng Baéc giaùp vôùi Quaän 12 vaø quaän Thuû Ñöùc giôùi haïn bôûi soâng Vaøm Thuaät. Phía Ñoâng giaùp vôùi Quaän 2, giôùi haïn bôûi soâng Saøi Goøn. Phía Nam giaùp vôùi Quaän 1, caùch nhau bôûi con raïch Thò Ngheø. Phía Taây – Taây Baéc giaùp vôùi quaän Phuù Nhuaän vaø quaän Goø Vaáp. Quaän Bình Thaïnh coù con soâng Saøi Goøn bao quanh maïn Ñoâng Baéc. Cuøng vôùi soâng Saøi Goøn caùc kinh raïch: Thò Ngheø, Caàu Boâng, Vaên Thaùnh, Thanh Ña, Hoá Taøu, …ñaõ taïo moät heä thoáng ñöôøng thuûy ñaùp öùng löu thoâng cho xuoàng, ghe nhoû ñi saâu vaøo caùc khu vöïc treân khaép ñòa baøn quaän Bình Thaïnh vaø thoâng thöông vôùi caùc quaän khaùc. Quaän Bình Thaïnh ñöôïc xem laø moät nuùt giao thoâng quan troïng cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh bôûi vì Bình Thaïnh laø ñieåm ñaàu moái gaëp gôõ caùc quoác loä 1, quoác loä 13, laø cöûa ngoõ ñoùn con taøu thoáng nhaát Baéc Nam qua caàu Bình Lôïi vaøo ga Hoøa Höng vaø ñaëc bieät laø Beán xe khaùch mieàn Ñoâng moãi naêm ñoùn haøng trieäu haønh khaùch caùc tænh trong caû nöôùc. 1.2. Ñieàu kieän töï nhieân Veà qui moâ laõnh thoå, quaän Bình Thaïnh coù dieän tích roäng 2076 ha, ñöùng haøng thöù 2 trong 12 quaän noäi thaønh (sau quaän Taân Bình). Trong quaän Bình Thaïnh, dieän tích giöõa caùc phöôøng khoâng ñeàu nhau. Phöôøng coù dieän tích lôùn nhaát laø phöôøng 28: 548,50 ha, phöôøng coù dieän tích nhoû nhaát laø phöôøng 1: 26,33 ha. Ñaây laø vaán ñeà caàn nghieân cöùu ñeå saép xeáp laïi phaân boå daân cö phuø hôïp vôùi vieäc ñaàu tö cô sôû haï taàng kyõ thuaät. 1.2.1 Ñòa hình vaø ñòa chaát Ñòa hình Phía Baéc cao vaø thaáp daàn veà phía Nam, coù ñoä cao trung bình so vôùi maët bieån laø 4,5 m vaø nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng. Ñòa hình laø moät trong nhöõng yeáu toá caàn ñöôïc xem xeùt trong coâng taùc vaïch tuyeán quy hoaïch caùc tuyeán oáng caáp nöôùc. Ñòa hình nghieâng theo höôùng Baéc- Nam . Vuøng ñaát cao (daïng goø ñoài): goàm moät phaàn caùc phöôøng 5,11,12 doïc theo ñöôøng Nô Trang Long. Ñaây laø vuøng ñaát cao trong ñòa baøn quaän, cao ñoä töø 8 -10 m, höôùng doác thoaûi töø Ñoâng sang Taây. Vuøng töông ñoái cao: laø vuøng phía Nam goàm caùc phöôøng 6,7,14, coù ñoä cao 8 m chieám 20% dieän tích toaøn quaän. Vuøng ñaát cao trung bình: cao töø 2-6 m goàm caùc phöôøng gaàn trung taâm quaän vaø cao ñoä chæ coøn 0,3- 0,5m ñoái vôùi caùc vuøng soâng raïch. Caùc vuøng naøy chieám 35% dieän tích toaøn quaän. Vuøng ñaát truõng thaáp: laø caùc vuøng doïc theo soâng raïch thuoäc caùc phöôøng 22, 25, 26, 28, cao ñoä trung bình 0,5m, coù nhöõng vuøng ven soâng Saøi Goøn, raïch Thuû Taéc coù cao ñoä 0,3 m. Ngoaøi caùc daïng ñòa hình treân, Bình Thaïnh coøn coù nhöõng vuøng ñaát coù cao ñoä thay ñoåi thaät gaáp (phöôøng 11, 12, 13) vaø ña daïng hình gôïn soùng (vuøng giaùp ranh vôùi phöôøng 12). Ñòa chaát Theo tôø baûn ñoà ñòa chaát khoaùng saûn tyû leä 1:50000 maûnh thaønh phoá HCM thì Bình Thaïnh bao goàm caùc heä taàng coù tuoåi töø coå ñeán treû nhö sau: Heä taàng Bình Tröng Heä taàng Nhaø Beø Heä taàng Baø Mieâu Heä taàng Traûng Bom Heä taàng Thuû Ñöùc Heä taàng Cuû Chi Heä taàng Bình Chaùnh Heä taàng Caàn Giôø. 1.2.2. Keânh raïch Quaän Bình Thaïnh coù heä thoáng soâng raïch chieám 1/15 dieän tích toaøn quaän, dieän tích maët nöôùc laø 326,89 ha, bao goàm: Soâng Saøi Goøn: bao quanh vôùi chieàu daøi 17,5 km: maët soâng roäng trung bình 265 m. Keânh Thanh Ña: daøi 1,35 km, roäng trung bình 60m. Raïch Mieáu Noåi: daøi 640 m, roäng 1 – 6 m, nhieàu ñoaïn bò co heïp gaây ngaäp luït nhieàu trong muøa möa. Raïch Buøi Höõu Nghóa: roäng 2 – 8 m, daøi 620 m, raïch naøy ñeå thoaùt nöôùc cho löu vöïc nhoû naèm giöõa hai tuyeán ñöôøng Buøi Höõu Nghóa vaø Ñinh Tieân Hoaøng. Raïch Caàu Boâng: roäng 10 – 16 m, daøi 1480 m. Raïch Caàu Sôn: roäng 8 – 12 m, daøi 960 m. Raïch Phan Vaên Haân: thuoäc phöôøng 17 Quaän Bình Thaïnh, roäng 1 – 12m, daøi 1020 m, thoaùt nöôùc khu vöïc giöõa Ñieän Bieân Phuû vaø Xoâ Vieát Ngheä Tónh. Raïch Vaên Thaùnh: roäng 12 – 20 m, daøi 146 m. Raïch Hoá Taøu – Vaøm Taây: daøi 2080 km, roäng trung bình 40 m. Raïch Thò Ngheø: daøi 3,78 km, roäng trung bình 60 m. Ngoaøi caùc soâng raïch neâu treân, quaän Bình Thaïnh coøn khoaûng 20 raïch nhoû naèm raûi raùc treân caùc ñòa baøn ôû trong quaän. 1.2.3. Khí haäu thuûy vaên Chòu aûnh höôûng chung cuûa khí haäu Mieàn Nam: Theo tieâu chuaån thieát keá (TCXD 49-72). Khu vöïc Quaän Bình Thaïnh vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi chung thuoäc phaân vuøng IVb, vuøng khí haäu IV cuûa caû nöôùc. Naèm hoaøn toaøn vaøo vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa caän xích ñaïo. Trong naêm coù 2 muøa roõ reät laø muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vaø muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Coù tính oån ñònh cao, nhöõng dieãn bieán khí haäu töø naêm naøy qua caùc naêm khaùc ít bieán ñoäng. Khoâng coù thieân tai do khí haäu. Khoâng gaëp thôøi tieát khaéc nghieät quaù laïnh (thaáp nhaát khoâng quaù 15oC) hoaëc quaù noùng (cao nhaát khoâng quaù 40oC). Khoâng coù gioù taây khoâ noùng, coù ít tröôøng hôïp möa lôùn (löôïng möa ngaøy cöïc ñaïi khoâng quaù 200 mm), haàu nhö khoâng coù baõo. Theo taøi lieäu cuûa Ñaøi Khí Töôïng Thuûy Vaên Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, ñòa ñieåm phaân vuøng IVb duøng ñeå thieát keá ñöôïc laáy taïi Traïm Taân Sôn Nhaát. Nhieät ñoä khoâng khí Baûng 1.1: Nhieät ñoä trung bình thaùng vaø naêm Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Caû naêm Nhieät ñoä trung bình (0C) 25,8 26,7 27,9 29,0 28,1 27,3 26,8 27 26,6 26,6 26,4 25,6 27 (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) Möa Möa theo muøa roõ reät: Muøa möa: töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 chieám 81,4% löôïng möa. Muøa khoâ: töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 cuûa naêm sau, chieám 18,6% löôïng möa. Baûng 1.2: Phaân boá löôïng möa vaø ngaøy möa trong naêm Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Caû naêm Löôïng möa (mm) 15 3 12 43 223 327 309 217 338 203 120 55 1979 Soá ngaøy möa 2 1 2 5 17 22 23 21 22 20 12 7 154 (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) Trong muøa möa phaàn lôùn löôïng möa xaûy ra sau 12g00 tröa, taäp trung nhaát töø 14g00 ñeán 17g00 vaø thöôøng möa ngaén chæ 1g00 ñeán 3g00. Löôïng möa ngaøy <20 mm chieám 81,4% toång soá ngaøy möa trong naêm. Löôïng möa ngaøy töø 20 mm – 50 mm chieám 15%. Löôïng möa ngaøy >50 mm chieám 4 ngaøy/naêm. Löôïng möa ngaøy >100 mm chieám 0,6 ngaøy/naêm. · Ñoä aåm khoâng khí Baûng 1.3: Ñoä aåm trung bình qua caùc thaùng Ñoä aåm(%) thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Trung bình 77 74 74 76 83 86 87 86 87 87 84 81 Cao nhaát 99 99 99 99 99 99 99 100 100 100 100 100 Thaáp nhaát 23 22 20 21 33 40 44 43 43 40 33 29 (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) · Boác hôi Löôïng nöôùc boác hôi haøng naêm töông ñoái lôùn 1.399 mm/naêm. Löôïng nöôùc boác hôi caùc thaùng khoâ 5-6 mm/ngaøy. Löôïng nöôùc boác hôi caùc thaùng möa 2-3 mm/ngaøy. Löôïng nöôùc boác hôi bình quaân ngaøy trong caùc thaùng: Baûng 1.4: Löôïng nöôùc boác hôi Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Löôïng nöôùc boác hôi ngaøy (mm) 4,5 5,2 5,8 5,5 3,8 3,3 3,3 3,3 2,7 2,4 2,9 3,5 (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) · Cheá ñoä gioù Baûng 1.5: Phaân boá taàn suaát gioù theo höôùng thònh haønh (%) Höôùng gioù thònh haønh Taàn suaát Thôøi kyø 1-3 4-6 7-9 10-12 Höôùng chính Ñoâng Nam 22 Ñoâng Nam 39 Taây Nam 66 Taây Nam 25 Höôùng phuï Ñoâng 20 Nam 37 Taây 9 Baéc 15 Thaùng Höôùng gioù chuû ñaïo Toác ñoä trung bình (mm) Taàn suaát laën gioù (%) Höôùng gioù maïnh nhaát Toác ñoä gioù maïnh nhaát 1 Ñoâng 2,4 9,0 Ñoâng 12 2 Ñoâng Nam 3,8 7,9 Ñoâng Nam 13 3 Ñoâng Nam 3,8 5,3 Ñoâng Nam 13 4 Ñoâng Nam 3,8 Ñoâng Nam 16 5 Nam 3,3 9,3 Ñoâng Nam 21 6 Taây Nam 3,9 10,9 Taây Taây Nam 36 7 Taây Nam 3,7 10,3 Taây 21 8 Taây Nam 4,5 9,2 Taây 24 9 Taây Nam 3,0 4,1 Taây 20 10 Taây 2,3 14,6 Taây Baéc 6 11 Baéc 2,3 13,0 Taây Baéc 18 12 Baéc 2,4 8,6 Ñoâng Baéc 17 (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) · Thuûy vaên Baûng 1.6: Thuûy vaên CAÙC ÑAËC TRÖNG MNCN NAÊM MNTN NAÊM Möïc nöôùc trung bình 1,31m -2,31m Heä soá bieán thieân Cv 0,06 0,5 Heä soá bieán thieân Cs 0,77 0,45 Möïc nöôùc vôùi taàn suaát tính toaùn P=2% 1,50m -2,57m Möïc nöôùc vôùi taàn suaát tính toaùn P=4% 1,47m -2,53m Möïc nöôùc thöôøng xuyeân 1.12m -1.98m (Nguoàn: Ñaøi khí töôïng thuûy vaên TPHCM, 2005) 1.3. Ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi 1.3.1. Tình hình hieän taïi 1.3.1.1. Ñieàu kieän kinh teá Saûn xuaát coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp Giaù trò saûn xuaát CN – TTCN treân ñòa baøn quaän trong 5 naêm gaàn ñaây taêng leân ñaùng keå, giaù trò cuï theå ñöôïc trình baøy trong baûng 1.7 Baûng 1.7: Giaù trò saûn xuaát CN – TTCN trong nhöõng naêm gaàn ñaây 2000 2001 2002 2003 2004 Toång 508.840 565.565 748.010 887.763 1.054.796 QD 40.384 29.998 87.879 106.317 176.836 HTX 30.091 36.341 57.646 61.630 57.163 Cty 303.905 361.742 430.879 530.372 598.893 DN 14.308 17.660 30.939 37.178 97.849 Caù theå 120.152 108.280 112.293 110.317 97.849 (Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ quaän Bình Thaïnh, 2004) Theo thoáng keâ cuûa quaän trong naêm 2006 thì giaù trò saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp treân ñòa baøn taêng 22,6% (ñaït 163%) keá hoaïch. Thöông maïi – dòch vuï Doanh soá veà thöông maïi dòch vuï trong 5 naêm qua taêng ñaùng keå, doanh soá naêm sau luoân taêng cao hôn naêm tröôùc, giaù trò cuï theå ñöôïc trình baøy trong baûng 1.8 Baûng 1.8: Doanh soá thöông maïi vaø dòch vuï trong caùc naêm gaàn ñaây (ñôn vò: tyû ñoàng) Loaïi hình thöông maïi 2000 2001 2002 2003 2004 QD 175.2 236.8 236 249 329 HTX 59.236 134.6 61 65 65 Cty 578 1.161 1.951 2.438 2.836 DN 167.097 539.261 471 490 623 Caù theå 1.412.000 1.553.067 1.844.300 2.087.000 2.401.000 Toång 2.390.533 3.624.728 4.563.300 5.475.000 6.442.000 (Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ Quaän Bình Thaïnh, 2004) Theo thoáng keâ cuûa quaän trong naêm 2006 thì doanh thu thöông maïi treân ñòa baøn taêng 26,6% (ñaït 107% keá hoaïch). Noâng nghieäp Saûn löôïng ngaønh noâng nghieäp khoâng lôùn, chuû yeáu taäp trung ôû phöôøng 28, dieän tích vaø saûn löôïng ñaát noâng nghieäp vaø ngaønh chaên nuoâi ñöôïc trình baøy trong baûng 1.9 vaø 1.10. Baûng 1.9: Dieän tích vaø saûn löôïng noâng nghieäp naêm 2005 Loaïi ñaát Dieän tích ñaát (ha) naêm 2005 Ñaát noâng nghieäp Ñaát canh taùc Ñaát troàng caây laâu naêm Maët nöôùc nuoâi troàng thuyû saûn 348.39 290.39 47 11 Ñaát chuyeân duøng 466.74 Ñaát ôû (khoâng tính vöôøn taïp) 917.36 Ñaát chöa söû duïng 343.52 (Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ Quaän Bình Thaïnh, 2005) Baûng 1.10: Saûn löôïng ngaønh chaên nuoâi trong naêm 2005 Chaên nuoâi Soá lieäu ñieàu tra 1/10; ñv: con Ñaøn boø söõa 173 Ñaøn heo 970 Ñaøn gia caàm 2.925 Dieän tích nuoâi troàng thuyû saûn (ha) 3.8 Saûn löôïng nuoâi (caù,taán) 353.52 (Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ quaän Bình Thaïnh, 2005) Ñieàu kieän xaõ hoäi Cô caáu daân soá Quaän Bình Thaïnh coù cô caáu daân soá khaù ñoâng khoaûng 449.943 ngöôøi (soá lieäu naêm 2006), tyû leä taêng daân soá töï nhieân 1%. Soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng laø 281.700 ngöôøi chieám 68.66%, maät ñoä daân cö phaân boá khoâng ñeàu giöõa caùc phöôøng. Phöôøng coù daân cö cao nhaát laø phöôøng 12: 28179 ngöôøi. Phöôøng coù daân cö thaáp nhaát laø phöôøng 28:10.000 ngöôøi. Maät ñoä daân cö trung bình toaøn quaän laø 198 ngöôøi/ha. Toång soá hoä gia ñình cuûa quaän laø: 87241 hoä. Vaên hoùa - xaõ hoäi Bình Thaïnh laø moät trong nhöõng khu vöïc coù ngöôøi cö truù khaù coå xöa cuûa thaønh phoá, nôi qui tuï cuûa nhieàu lôùp daân cö qua caùc thôøi kyø lòch söû hình thaønh Tp Hoà Chí Minh ngaøy nay, vôùi 21 thaønh phaàn daân toäc, ña soá laø ngöôøi kinh ñaõ taïo neân moät neàn vaên hoaù khaù phong phuù, ña daïng. Ngoaøi ra, ôû Bình Thaïnh cho ñeán nay, haàu nhö coù maët nhieàu ngöôøi töø Baéc, Trung, Nam ñeán ñaây sinh soáng laäp nghieäp. Chính vì vaäy maø caùc hoaït ñoäng vaên hoùa vöøa phong phuù vöøa ña daïng. Nhöõng lôùp daân cö xöa cuûa quaän Bình Thaïnh ñaõ ñeán ñaây khai phaù, sinh nhai trong haønh trang cuûa mình, vaên hoùa nhö moät nhu caàu quan troïng khoâng theå thieáu soùt trong cuoäc soáng. Maët khaùc trong buoåi ñaàu chinh phuïc quaän Bình Thaïnh hoâm nay, nhöõng ngöôøi Bình Thaïnh xöa ñaõ phaûi choáng choïi vôùi bao noãi gian nguy, khaéc nghieät cuûa thieân nhieân, sinh hoaït vaên hoùa ñaõ trôû thaønh choã döïa caàn thieát. Beân caïnh neàn vaên hoùa voán coù, nhöõng lôùp daân cö xöa ñaõ coù nhöõng neùt vaên hoùa môùi naûy sinh trong coâng cuoäc khai phaù, chinh phuïc thieân nhieân vaø truyeàn laïi cho con chaùu ngaøy nay nhö moät truyeàn thoáng vaên hoùa. Baûn ñoà quaän Bình Thaïnh 1.3. 2. Qui hoaïch kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2010 Ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi quaän Bình Thaïnh ñeán naêm 2010 döï baùo moät soá khu vöïc coù khaû naêng phaùt trieån nhanh theo höôùng quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi quaän Bình Thaïnh ñaõ ñöôïc pheâ chuaån cuûa UBND TP. HCM, ñeán naêm 2010 quaän seõ ñoâ thò hoaù, trôû thaønh quaän noäi thaønh cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh. Treân cô sôû naâng cao yù thöùc daân trí, möùc soáng daân cö, duy trì vaø phaùt trieån veà moïi maët, chuyeån daàn cô caáu phaùt trieån kinh teá cuûa quaän töø “saûn xuaát – thöông maïi – dòch vuï – du lòch” sang “dòch vuï – du lòch – thöông maïi – saûn xuaát”. Ñònh höôùng qui hoaïch phaùt trieån kinh teá quaän naêm 2010 vôùi moät soá noäi dung nhö sau: Möùc soáng daân cö: Nhaø ôû: 17 m2/ngöôøi daân. Ñieän : 6223 KWh/ngöôøi/naêm. Nöôùc : 92 m3/ngöôøi/naêm. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân saûn xuaát coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp (SXCN –TTCN): 17,3%/naêm phaân boá SXCN – TTCN theo ñòa baøn töøng ngaønh: cô khí söûa chöõa caùc phöông tieän vaän taûi, saûn xuaát saûn phaåm kim loaïi, saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, cheá bieán goã vaø caùc saûn phaåm moäc, deät – may, ñieän – ñieän töû… Nhòp ñoä taêng toaøn ngaønh thöông maïi – dòch vuï – du lòch: 20%/naêm, kim ngaïch xuaát khaåu vaø dòch vuï thu ngoaïi teä taêng bình quaân 17,7%/naêm. Phaân boá maïng löôùi thöông maïi – dòch vuï – du lòch giai ñoaïn naøy ñöôïc ñònh hình roõ neùt caùc khu chuyeân khoa, ngaønh haøng dòch vuï. Döï baùo seõ laø nhöõng khu vöïc coù khaû naêng phaùt trieån nhanh: khu du lòch giaûi trí Bình Quôùi Thanh Ña, khu Vaên Thaùnh – Taân Caûng – caûnh quan soâng Saøi Goøn, khu trung taâm Baø Chieåu. Caùc khu khaùc nhö Bình Hoøa, Ñinh Boä Lónh, Haøng Xanh, Thò Ngheø,.. seõ tieáp tuïc phaùt trieån theo chöùc naêng nhö giai ñoaïn tröôùc, môû roäng theâm qui moâ vaø naâng cao chaát löôïng phuïc vuï. Caùc xaây döïng cô baûn: Caùc nuùt giao thoâng quan troïng trong qui hoaïch: Haøng Xanh trong töông lai thöïc hieän caàu vöôït, naâng caáp caùc tuyeán ñöôøng hö hoûng, ngaäp luït, môû roäng caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng quan troïng laø huyeát maïch cuûa quaän vaø caûi taïo moät soá tuyeán soâng ñeå khai thaùc thaùc ñöôøng soâng, döï aùn phaø Thuû Thieâm. Ñieän – nöôùc: caùc traïm cung caáp ñieän cho quaän goàm: traïm xa loä, traïm hoûa xa, traïm Bình Trieäu vaø traïm Ñinh Boä Lónh, caûi taïo naâng caáp caùc oáng hieän höõu, ñoàøng thôøi phaùt trieån caùc tuyeán môùi vaøo caùc khu Bình Quôùi, khu coâng nghieäp, khu daân cö Hoaø Bình. 1.4. Hieän traïng moâi tröôøng 1.4.1. Hieän traïng ngaäp uùng Quaän Bình Thaïnh laø moät trong nhöõng ñieåm noùng veà ngaäp uùng cuûa Thaønh phoá. Tuy heä thoáng soâng, raïch töï nhieân phong phuù chieám 1/15 dieän tích toaøn quaän (bao goàm: soâng Saøi Goøn, keânh Thanh Ña, raïch Mieáu Noåi, raïch Buøi Höõu Nghóa, raïch Caàu Boâng, raïch Caàu Sôn, raïch Phan Vaên Haân, raïch Vaên Thaùnh, raïch Thò Ngheø…) nhöng tình traïng thoaùt nöôùc möa keùm vaø bò aûnh höôûng naëng cuûa cheá ñoä trieàu qua soâng Saøi Goøn neân coù nhieàu ñieåm ngaäp nhö caùc tuyeán ñöôøng Ñinh Tieân Hoaøng, Baïch Ñaèng, Nguyeãn Xí,….Tình traïng thoaùt nöôùc caøng nghieâm troïng hôn do nhaø ôû ñöôïc xaây döïng treân keânh raïch (raïch Vaên Thaùnh, raïch Caàu Boâng,…) vaø söï thieáu yù thöùc cuûa moät soá boä phaän cö daân soáng ven keânh raïch vöùt raùc böøa baõi laøm caûn doøng chaûy trong keânh raïch, giaûm khaû naêng tieâu thoaùt nöôùc cuûa keânh nhö raïch Buøi Höõu Nghóa, raïch Caàu Sôn,… 1.4.2. Hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc cô sôû saûn xuaát CN-TTCN Hieän nay quaän Bình Thaïnh coù khoaûng 4.500 doanh nghieäp (bao goàm caû nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc, tieåu thuû coâng nghieäp, laãn doanh nghieäp di dôøi hay chöa ruùt giaáy pheùp hoaït ñoäng) coù quy moâ vöøa vaø nhoû. Haàu heát caùc cô sôû SXKD-TTCN ñeàu chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cuïc boä, taát caû caùc loaïi nöôùc thaûi thöôøng ñöôïc xaû tröïc tieáp vaøo heä thoáng coáng thoaùt chung cuûa thaønh phoá hoaëc caùc keânh raïch. Tuy löôïng nöôùc thaûi coâng nghieäp nhoû hôn löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït nhöng noàng ñoä caùc chaát thaûi coâng nghieäp lôùn hôn vaø coù ñoäc tính cao. Do vaäy nöôùc thaûi cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nhieàu hôn. Raùc coâng nghieäp treân ñòa baøn quaän noùi rieâng vaø Thaønh phoá noùi chung ñöôïc xöû lyù töông töï nhö raùc ñoâ thò. Nghóa laø haàu heát ñöôïc thu gom xöû lyù chung vôùi raùc ñoâ thò, moät soá ñöôïc caùc cô sôû taùi söû duïng hoaëc baùn laïi chaát thaûi cho caùc cô sôû saûn xuaát khaùc; moät phaàn ñöôïc ñem vöùt boû böøa baõi ra xung quanh. 1.4.3. Hieän traïng moâi tröôøng taïi caùc khu daân cö Hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí, chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc taïi caùc khu daân cö haàu nhö ñieàu vöôït caùc chæ tieâu cho pheùp. Ñoä oån vaø noàng ñoä buïi cao do aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng giao thoâng, haøm löôïng chaát höõu cô trong nöôùc cao laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán caùc loaïi beänh truyeàn nhieãm laây qua ñöôøng nöôùc maët. Ña soá caùc hoä daân soáng doïc keânh raïch (60%) xaû nöôùc thaûi tröïc tieáp vaøo keânh raïch, khoaûng 65-70% hoä daân soáng gaàn nguoàn nöôùc vöùt raùc tröïc tieáp xuoáng ao hoà vaø keânh raïch. Khoaûng 40-50% caùc hoä daân soáng treân vaø ven keânh, raïch khoâng coù nhaø veä sinh trong nhaø, hoï thöôøng söû duïng nhaø veä sinh coâng coäng voán raát hoâi vaø ôû trong tình traïng ñöôïc tu söûa. Hình 1.1: Raùc ngöôøi daân vöùt treân keânh raïch Raùc sinh hoaït cuûa caùc hoä daân treân ñòa baøn quaän chuû yeáu ñöôïc Nghieäp ñoaøn raùc daân laäp thu gom vaø vaän chuyeån ñeán traïm trung chuyeån taïi Loâ A chung cö Thanh Ña, phöôøng 27 vaø traïm 348 Phan Vaên Trò, phöôøng 11 sau ñoù ñöôïc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò vaän chuyeån tôùi baõi choân laáp cuûa Thaønh phoá. Raùc cuûa cô quan, ban ngaønh, xí nghieäp, tröôøng hoïc, chôï, caùc phoøng maïch tö,…do Coâng ty Dòch Vuï Coâng ích quaän ñaûm nhaän, kí hôïp ñoàng thu gom vaø vaän chuyeån ñeán baõi choân laáp cuûa Thaønh phoá. Daây chuyeàn thu gom coøn thoâ sô, phöông tieän thu gom chöa ñaûm baûo veä sinh neân caàn phaûi coù caûi tieán veà veä sinh vaø kyõ thuaät. Hieän treân toaøn quaän coù 167 xe thoâ sô cuûa Nghieäp ñoaøn raùc daân laäp, Coâng ty Dòch vuï Coâng ích coù 157 xe ba baùnh, 03 xe eùp loaïi 10 taán, 02 xe eùp loaïi 2 taán tham gia thu gom, vaän chuyeån raùc vaø 782 lao ñoäng cuûa nhaø nöôùc vaø tö nhaân phuïc vuï coâng taùc veä sinh coâng coäng. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Coâng ty Moâi tröôøng Ñoâ thò, löôïng raùc ñoâ thò/ sinh hoaït treân ñòa baøn quaän Bình Thaïnh vaøo khoaûng 242 taán/ngaøy. Taïi thôøi ñieåm hieän nay, treân ñòa baøn quaän öôùc tính coù khoaûng 70% hoä chính thöùc ñaêng kyù thueâ möôùn dòch vuï ñoå raùc vaø khaû naêng thu gom raùc ñoâ thò chæ ñaït tyû leä 60%, vì vaäy löôïng raùc thöïc teá phaùt sinh laø vaøo khoaûng 245T/ngaøy, soá coøn laïi ñoå tröïc tieáp ra ñöôøng phoá, caùc khu ñaát troáng, nôi coâng coäng hoaëc ñoå xuoáng keânh raïch gaây ra tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng vaø maát veä sinh nghieâm troïng. Hình 1.2: Raùc thaûi böøa baõi treân ñöôøng phoá 1.5. Hieän traïng quaûn lyù moâi tröôøng Theo chæ thò cuûa UBND Thaønh phoá veà thöïc hieän Nghò ñònh soá 93/2001/NÑ-CP cuûa Chính phuû phaân caáp quaûn lyù moät soá lónh vöïc cuûa Thaønh phoá veà vieäc toå chöùc vaø phaân caáp quaûn lyù Nhaø nöôùc veà moâi tröôøng, cô caáu quaûn lyù Nhaø nöôùc veà moâi tröôøng ôû quaän Bình Thaïnh ñöôïc phaân caáp nhö sau: UBND QUAÄN BÌNH THAÏNH SÔÛ TN & MT THAØNH PHOÁ UBND 28 PHÖÔØNG PHOØNG TN & MT QUAÄN Toå moâi tröôøng Ban moâi tröôøng phöôøng Hình 1.3: Cô caáu quaûn lyù Nhaø nöôùc veà Moâi tröôøng ôû quaän Bình Thaïnh Toå moâi tröôøng tröïc thuoäc phoøng Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng thöïc hieän tham möu coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà baûo veä moâi tröôøng treân ñòa baøn quaän. Ban Moâi tröôøng phöôøng tröïc thuoäc UBND phöôøng, thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà baûo veä moâi tröôøng treân ñòa baøn phöôøng. Ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng trong thôøi gian qua: Veà chöùc naêng, nhieäm vuï: chöa coù tính chuyeân nghieäp trong coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng treân ñòa baøn quaän. Veà nhaân söï: Phoøng Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng coù 4 caùn boä chuyeân traùch hoaït ñoäng trong coâng taùc QLMT. Taïi moãi phöôøng chæ coù moät caùn boä kieâm nhieäm coâng taùc QLMT trong phaïm vi phöôøng. Veà hieäu quaû toå chöùc quaûn lyù moâi tröôøng cuûa quaän: do khoâng ñuû nhaân löïc ñeå quaûn lyù moâi tröôøng neân daãn ñeán hieäu quaû khoâng cao. Veà nguoàn kinh phí thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng quaän: cho ñeán nay, quaän vaãn chöa coù nguoàn kinh phí naøo ñöôïc söû duïng hay coù keá hoaïch ñöôïc söû duïng ñeå phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng cuûa quaän. Tình hình thöïc hieän Luaät Moâi tröôøng taïi quaän: nhìn chung vaãn chöa ñöôïc caùc cô sôû CN-TTCN treân ñòa baøn quaän chaáp haønh moät caùch töï giaùc vaø nghieâm tuùc. Vieäc kieåm tra cuûa quaän ñoái vôùi caùc caùc cô sôû saûn xuaát mang tính bò ñoäng, chæ ñöôïc thöïc hieän khi coù ñôn toá caùo, khieáu naïi cuûa ngöôøi daân. Toùm laïi laø tình hình thöïc hieän Luaät Moâi tröôøng taïi quaän chöa trieät ñeå vaø khoâng hieäu quaû. Do ñoù coâng taùc kieåm soaùt oâ nhieãm coøn nhieàu khoù khaên trong quaù trình vaän haønh thöïc teá. CHÖÔNG 2. TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN ÑOÂ THÒ, COÂNG NGHIEÄP VAØ CAÙC BIEÄN PHAÙP XÖÛ LY.Ù 2.1. Toång quan veà chaát thaûi raén 2.1.1. Ñònh nghóa chaát thaûi raén Chaát thaûi raén laø taát caû caùc chaát thaûi phaùt sinh do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø ñoäng vaät ôû daïng raén, ñöôïc thaûi boû khi khoâng coøn höõu duïng hay khi khoâng muoán duøng. 2.1.2. Nguoàn taïo thaønh chaát thaûi raén Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén bao goàm: Töø caùc khu daân cö Töø caùc trung taâm thöông maïi Töø cô quan coâng sôû Töø khu xaây döïng vaø phaù huûy caùc coâng trình xaây döïng Töø khu coâng coäng Töø nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi Töø coâng nghieäp vaø noâng nghieäp Phaân loaïi chaát thaûi raén Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, coù nhieàu caùch phaân loaïi chaát thaûi raén nhö sau: Theo vò trí hình thaønh: ngöôøi ta phaân bieät raùc hay chaát thaûi raén trong nhaø, ngoaøi nhaø, treân ñöôøng phoá, chôï,… Theo thaønh phaàn hoùa hoïc vaø vaät lyù, theo caùc thaønh phaàn höõu cô, voâ cô, chaùy ñöôïc, khoâng chaùy ñöôïc, kim loaïi, phi kim loaïi, gieû vuïn, cao su, chaát deûo,… Theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh: tuøy thuoäc vaøo nguoàn goác phaùt sinh ngöôøi ta chia chaát thaûi raén thaønh caùc loaïi sau: Chaát thaûi raén sinh hoaït: laø loaïi chaát thaûi lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, tröôøng hoïc, caùc cöûa haøng dòch vuï, thöông maïi, du lòch,… Chaát thaûi coâng nghieäp: laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp. Chaát thaûi coâng nghieäp phaùt sinh töø nhöõng nguoàn khaùc nhau nhöng coù theå quy veà ba loaïi chính nhö sau: Chaát thaûi coù theå taùi sinh taùi cheá: goàm caùc loaïi chaát thaûi coù nguoàn goác töø nhöïa, cao su, plastic, thuûy tinh, kim loaïi,…caùc loaïi chaát thaûi naøy coù theå taùi sinh cuøng moät nhaø maùy ñeå taïo thaønh saûn phaåm thöù caáp hoaëc coù theå taùi cheá ôû moät daây chuyeàn khaùc. Chaát thaûi raén deã phaân huûy: goàm caùc loaïi chaát thaûi coù nguoàn goác töø chaát höõu cô deã phaân huûy nhö xaùc ñoäng vaät, caùc boä phaän töø thöïc vaät. Caùc loaïi chaát thaûi naøy phaùt sinh töø caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm, nöôùc giaûi khaùt, cheá bieán thuûy haûi saûn, phaân höõu cô,… Chaát thaûi raén khoù phaân huûy: goàm caùc loaïi chaát thaûi coù nguoàn goác töø chaát höõu cô, voâ cô khoù phaân huûy nhö vaûi, sôïi, goã, da, xô döøa,… Söï phaân loaïi naøy coù tính chaát töông ñoái vaø taïm thôøi ñeå laøm cô sôû cho vieäc ñaùnh giaù, phaân loaïi, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù sau naøy. Chaát thaûi xaây döïng: laø loaïi pheá thaûi phaùt sinh trong quaù trình söûa chöõa, caûi taïo, xaây döïng caùc coâng trình. Chaát thaûi noâng nghieäp: laø loaïi chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö troàng troït, thu hoaïch, caùc saûn phaåm thaûi ra töø cheá bieán söõa, caùc loø gieát moå,… Theo möùc ñoä nguy haïi: chaát thaûi raén ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi Chaát thaûi nguy haïi: goàm caùc loaïi hoùa chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc deã thoái röõa, caùc chaát deã chaùy noå hoaëc caùc chaát phoùng xaï, coù nguy cô ñe doïa tôùi söùc khoûe con ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây coû. Chaát thaûi y teá nguy haïi: laø loaïi chaát thaûi ñöôïc phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng chuyeân moân trong caùc beänh vieän, traïm xaù vaø traïm y teá. Chaát thaûi khoâng nguy haïi: laø chaát thaûi khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaët tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Baûng 2.1: Phaân loaïi raùc thaûi theo nguoàn goác phaùt sinh. Nguoàn goác Caùc hoaït ñoäng cô sôû, ñòa ñieåm taïo ra raùc thaûi Loaïi raùc thaûi Khu daân cö Khu taäp theå, nhaø cao taàng, nhaø rieâng Raùc sinh hoaït thaønh chuû yeáu laø chaát höõu cô Thöông maïi Nhaø maùy, khaùch saïn, nhaø nghæ, caùc cô sôû buoân baùn, söûa chöõa Raùc thöïc phaåm, giaáy, vaät lieäu xaây ._.döïng, chaát thaûi nguy hieåm Coâng nghieäp Coâng tröôøng xaây döïng, caùc nhaø maùy, cô sôû cheá bieán,… Raùc thöïc phaåm, xæ than, tro, giaáy, vaûi, ñò nhöïa, chaát thaûi ñoäc haïi Khu troáng Ñöôøng phoá, coâng vieân, saân chôi, baõi taém, khu giaûi trí,… Raùc ñaëc bieät Khu vöïc xöû lyù chaát thaûi Caùc quy trình xöû lyù chaát thaûi, xöû lyù coâng nghieäp,… Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lyù chuû yeáu laø buøn, caùt, ñaát,… Noâng nghieäp Ñoàng ruoäng, vöôøn ao, chuoàng traïi,… Phaân raùc, rôm raï, thöùc aên gia suùc, chaát thaûi nguy hieåm. 2.2. Ñaëc tröng chaát thaûi raén 2.2.1. Thaønh phaàn chaát thaûi raén Thaønh phaàn chaát thaûi ñoâ thò raát ña daïng noù phuï thuoäc vaøo trình ñoä phaùt trieån kinh teá, vaên hoùa vaø taäp quaùn sinh hoaït cuûa ngöôøi daân ñoâ thò. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén bieåu thò söï hieän dieän vaø phaân phoái caùc phaàn rieâng bieät taïo neân doøng chaát thaûi, thoâng thöôøng ñöôïc tính baèng phaàn traêm theo khoái löôïng. Phaân tích chính xaùc vaø khoa hoïc thaønh phaàn chaát thaûi seõ giuùp ngöôøi quaûn lyù choïn ra ñöôïc thieát bò thích hôïp ñeå xöû lyù, caùc quaù trình xöû lyù cuõng nhö caùc heä thoáng chöông trình vaø keá hoaïch quaûn lyù chaát thaûi raén. Ví duï nhö chaát thaûi coù thaønh phaàn höõu cô cao thì trong ñieàu kieän nhieät ñôùi khí haäu noùng aåm, quaù trình leân men vaø thoái röõa seõ xaûy ra raát nhanh. Vì vaäy vieäc thu gom, vaän chuyeån baét buoät phaûi thöïc hieän haèng ngaøy vaø khoâng ñöôïc pheùp ñeå toàn ñoïng. Thoâng thöôøng trong chaát thaûi raén ñoâ thò, chaát thaûi raén töø khu daân cö vaø caùc khu thöông maïi chieám tyû leä cao nhaát 50-75%. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi theo vò trí ñòa lyù, thôøi gian, muøa trong naêm, ñieàu kieän kinh teá. 2.2.2. Tính chaát cuûa chaát thaûi raén 2.2.2.1. Tính chaát vaä lyù cuûa chaát thaûi raén Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng nhaát cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò laø khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc, khaû naêng giöõ aåm thöïc teá vaø ñoä xoáp cuûa CTR. Khoái löôïng rieâng Khoái löôïng rieâng laø khoái löôïng cuûa CTR treân moät ñôn vò theå tích (kg/m3). Khoái löôïng rieâng cuûa CTR thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo traïng thaùi cuûa chuùng nhö: xoáp, chöùa trong caùc thuøng chöùa, khoâng neùn, neùn,… Khoái löôïng rieâng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm, thôøi gian löu giöõ chaát thaûi. Vì vaäy caàn phaûi thaän troïng trong löïa choïn giaù trò thieát keá. Khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi ñoâ thò dao ñoäng trong khoaûng 180-400 kg/m3. Tyû troïng Tyû troïng laø ñaïi löôïng ño ñoä chaët cuûa chaát thaûi. Caên cöù vaøo tyû troïng cuûa chaát thaûi ta coù theå choïn phöông tieän thu gom, neùn vaø vaän chuyeån moät caùch hôïp lyù. Ñoái vôùi chaát thaûi coù tyû troïng nhoû neân söû duïng caùc thieát bò thu gom, neùn vaø vaän chuyeån moät caùch hôïp lyù. Ñoái vôùi chaát thaûi coù tyû troïng nhoû neân söû duïng caùc thieát bò thu gom coù boä phaän neùn eùp ñeå laøm giaûm theå tích chaát thaûi, taêng khaû naêng vaän chuyeån cho caùc phöông tieän. Thöôøng raùc thaûi sinh hoaït coù tyû troïng r= 0,45; raùc coâng nghieäp r=0,55; raùc xaây döïng r=0,5-0,6 T/m3. Ñoä aåm Ñoä aåm cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc xöû lyù chaát thaûi. Ñoä aåm caøng cao thì quaù trình leân men, thoái röõa cuûa chaát höõu cô cuõng dieãn ra nhanh choùng vaø oâ nhieãm naëng. Ñoä aåm lôùn thì khoâng thuaän lôïi cho vieäc ñoát neân taän duïng nhieät…Ñoä aåm trung bình trong phaàn höõu cô raùc sinh hoaït dieãn bieán trong khoaûng 55-70% tuøy theo muøa vuï vaø nôi phaùt sinh raùc thaûi. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén ñöôïc xaùc ñònh baèng moät trong hai phöông phaùp sau: phöông phaùp khoái löôïng öôùt vaø phöông phaùp khoái löôïng khoâ cuûa CTR. Theo phöông phaùp khoái löôïng öôùt: ñoä aåm tính theo khoái löôïng öôùt cuûa vaät lieäu laø phaàn traêm khoái löôïng ướtâ cuûa vaät lieäu. Theo phöông phaùp khoái löôïng khoâ: ñoä aåm tính theo khoái löôïng khoâ cuûa vaät lieäu laø phaàn traêm khoái löôïng khoâ cuûa vaät lieäu. Baûng 2.2: Thaønh phaàn vaät lí trong raùc thaûi ñoâ thò Thaønh phaàn Phaàn traêm taûi löôïng Ñoä aåm % Chaát höõu cô Thöïc phaåm thöøa Giaáy Giaáy carton Nhöïa Vaûi vuïn Cao su Da Chaát thaûi trong vöôøn Goã Chaát voâ cô Thuûy tinh Can thieác Nhoâm Vaät lieäu khaùc Buïi, tro 9,0 34,0 6,0 7,0 2,0 0,5 0,5 18,5 2,0 2,0 8,0 6,0 0,5 3,0 3,0 70 6 5 2 10 2 10 2 10 60 20 3 2 3 8 ( Nguoàn: Intergrate solid waste management, Mc Graw – Hill, 1993) Caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa con ngöôøi Caùc quaù trình saûn xuaát Caùc quaù trình phi saûn xuaát Hoaït ñoäng soáng vaø taùi saûn sinh con ngöôøi Caùc hoaït ñoäng quaûn lyù Caùc hoaït ñoäng giao tieáp vaø ñoái ngoaïi CHAÁT THAÛI Caùc loaïi khaùc Daïng raén Buøn ga coáng Daïng khí Daïng loûng Chaát thaûi coâng nghieäp Chaát thaûi sinh hoaït Hôi ñoäc haïi Chaát loûng daàu môû Hình 2.1: Sô ñoà caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi vaø phaân loaïi chaát thaûi Kích thöôùc vaø caáp phoái haït Kích thöôùc vaø caáp phoái haït cuûa caùc thaønh phaàn trong CTR ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc tính toaùn vaø thieát keá caùc phöông tieän cô khí trong thu hoài vaät lieäu, ñaëc bieät laø saøng loïc phaân loaïi CTR baèng maùy hoaëc baèng phöông phaùp töø. Tính thaám cuûa chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc neùn Tính daãn nöôùc cuûa CTR ñaõ ñöôïc neùn laø moät tính chaát vaät lyù quan troïng, noù seõ chia phoái vaø ñieàu khieån söï duy chuyeån cuûa caùc chaát loûng vaø chaát khí beân trong baõi raùc. 2.2.2.2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc vaät chaát caáu taïo neân CTR ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù, löïa choïn phöông phaùp xöû lyù vaø taùi sinh chaát thaûi. Ví duï nhö khaû naêng ñoát chaùy CTR tuøy thuoäc vaøo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa noù. 2.2.2.3. Tính chaát sinh hoïc cuûa chaát thaûi raén Caùc thaønh phaàn höõu cô cuûa CTR coù theå ñöôïc phaân loaïi veà phöông dieän sinh hoïc nhö: Caùc phaân töû coù theå hoøa tan trong nöôùc Cellulose Daàu, môõ vaø saùp Lignin Lignocelluloza Protein 2.3. Caùc thaønh phaàn taùi sinh taùi cheá trong chaát thaûi raén Lon nhoâm So vôùi nhöõng thaønh phaàn CTR coù khaû naêng taùi cheá nhö giaáy, thuûy tinh, nhöïa thì nhoâm laø loaïi CTR ñöôïc taùi cheá thaønh coâng nhaát, taùi cheá nhoâm mang laïi hieäu quaû cao do: Tieát kieäm taøi nguyeân vaø nhieân lieäu oån ñònh Tieát kieäm naêng löôïng saûn xuaát Lon nhoâm khi ñaõ ñöôïc taùi cheá laø nguyeân lieäu ñoàng nhaát, coù thaønh phaàn xaùc ñònh bieát tröôùc vaø haàu nhö khoâng coù taïp chaát. Nguyeân taéc: nhoâm pheá thaûi ñem taùi cheá khoâng ñöôïc nhieãm baån bôûi ñaát, caùt, chaát thaûi thöïc phaåm, noù ñöôïc eùp vaø ñoùng thaønh kieän vôùi kích thöôùc, khoái löôïng theo quy ñònh cuûa cô sôû saûn xuaát. Giaáy vaø carton Laø thaønh phaàn chieám tyû leä khaù cao trong caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò neân vieäc thu hoài vaø taùi söû duïng giaáy seõ mang laïi nhieàu lôïi ích kinh teá nhö: giaûm thieåu khoái löôïng CTR, giaûm taùc ñoäng ñeán röøng do haïn cheá nguyeân lieäu goã vaø giaûm naêng löôïng. Caùc loaïi giaáy coù theå taùi cheá goàm: giaáy, baùo, thuøng carton hoûng, giaáy chaát löôïng cao, caùc loaïi hoãn hôïp. Nhöïa Caùc saûn phaåm töø nhöïa vôùi ñaët tính nheï, hình daïng phong phuù, tieän söû duïng ñaõ daàn chieám lónh thò tröôøng thay theá caùc saûn phaåm saûn xuaát töø kim loaïi vaø thuûy tinh. Cuøng vôùi söï gia taêng saûn phaåm tieâu duøng, song song ñoù laø nhöïa pheá thaûi, nilon ngaøy caøng chieám tyû troïng ñaùng keå trong thaønh phaàn CTR ñoâ thò cuõng nhö coâng nghieäp. Do ñoù vieäc thu hoài vaø taùi cheá nhöïa seõ goùp phaàn giaûm thieåu khoái löôïng CTR phaùt sinh vaø tieát kieäm nguyeân lieäu. Thuûy tinh Caùc loaïi chai loï nguyeân ñöôïc ngöôøi daân baùn laïi cho ngöôøi thu mua pheá lieäu, CTR thuûy tinh chuû yeáu laø mieång chai. Haàu heát thuûy tinh ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát caùc loaïi chai loï thuûy tinh môùi, moät phaàn ñeå cheá taïo boâng thuûy tinh, chaát caùch ñieän baèng sôïi thuûy tinh, vaät lieäu laùt ñöôøng vaø vaät lieäu xaây döïng nhö gaïch, ñaù laùt ñöôøng, ñaù saøn nhaø,… Tuy nhieân khi söû duïng mieång chai laøm nguyeân lieäu seõ aûnh höôûng ñeán chaát lieäu vaø maøu saéc cuûa saûn phaåm do caùc loaïi mieång chai thöôøng bò nhieãm baån. Coù theå giaûm naêng löôïng saûn xuaát baèng caùch troän theâm phuï da vì khi ñoù nhieät ñoä noùng chaûy giaûm ñaùng keå. Saét vaø theùp Saét vaø theùp thu hoài töø CTR ñoâ thò chuû yeáu laø caùc daïng lon thieác vaø saét pheá lieäu. Caùc lon theùp hoaëc bao bì theùp ñöôïc phaân loaïi rieâng, eùp vaø ñoùng thaønh kieän tröôùc khi chuyeån ñeán caùc cô sôû taùi cheá. Caùc lon, voû hoäp naøy ñöôïc caét vuïn taïo ñieàu kieän cho quaù trình taùch thöïc phaåm thöøa vaø laáy nhaõn baèng quaù trình huùt chaân khoâng. Nhoâm vaø nhöõng kim loaïi maøu khaùc ñöôïc phaân loaïi baèng phöông phaùp töø tính. Theùp thu hoài ñöôïc laøm saïch taïp chaát, ñöôïc khöû baèng caùch gia nhieät trong loø nung ñeå laøm hoùa hôi thieác hoaëc baèng quaù trình hoùa hoïc söû duïng dung dòch NaOH vaø taùc nhaân oxi hoùa. Thieác ñöôïc thu hoài töø dung dòch baèng quaù trình ñieän phaân taïo thaønh thieác daïng thoûi. Theùp ñaõ khöû thieác ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát theùp môùi. Kim loaïi maøu Nhöõng pheá lieäu kim loaïi maøu ñöôïc thu hoài töø ñoà duøng ñeå ngoaøi trôøi, ñoà duøng nhaø beáp, thang xeáp,…töø chaát thaûi xaây döïng. Haàu nhö pheá lieäu kim loaïi maøu ñieàu ñöôïc taùi cheá neáu chuùng ñöôïc phaân loaïi vaø taùch caùc taïp chaát khaùc. Cao su Cao su ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá loáp xe, laøm nhieân lieäu vaø nhöïa röûa ñöôøng. Cao su sau khi phaân loaïi ñöôïc eùp thaønh kieän ñeå giaûm theå tích tröôùc khi chuyeån ñeán cô sôû taùi cheá. 2.4. Nhöõng taùc ñoäng cuûa CTR tôùi moâi tröôøng 2.4.1. Taùc haïi cuûa CTR tôùi moâi tröôøng khoâng khí Caùc loaïi raùc thaûi deã phaân huûy nhö thöïc phaåm thöøa, traùi caây, trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 35oC) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo ra muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm khaùc coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng laøm vieäc cuûa con ngöôøi. Trong ñieàu kieän kò khí, goác sulfate coù trong raùc thaûi bò khöû thaønh sulfide S2-, sau ñoù sulfide seõ keát hôïp vôùi ion H+ ñeå taïo thaønh H2S, moät chaát coù muøi hoâi khoù chòu. Cô cheá phaûn öùng: 2CH3COOH + SO42- = 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2 (2.1) S2- + 2H+ ® H2S (2.2) Sulfide laïi taùc duïng vôùi cation kim loaïi, ví duï nhö Fe2+ seõ taïo neân maøu ñen baùm vaøo thaân, reã hoaëc bao boïc quanh cô theå sinh vaät. Quaù trình phaân huûy chaát höõu cô coù chöùa sulfur cuûa chaát raén coù theå taïo thaønh caùc hôïp chaát coù muøi hoâi ñaëc tröng nhö metyl mercaptan, acid aminobutyric. CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH ® CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH (2.3) Metylonine metylmercaptan aminobutyric acid Metylmercaptan coù theå bò phaân huûy taïo ra methyl alcolhod vaø H2S. Quaù trình phaân huûy raùc thaûi coù chöùa nhieàu ñaïm bao goàm caû quaù trình leân men chua, men thoái, moác xanh, moác vaøng,… coù muøi oâi thiu. Ñoái vôùi caùc acidamin: tuøy theo moâi tröôøng maø CTR coù chöùa acidamin seõ bò VSV phaân huûy trong ñieàu kieän kò khí hay hieáu khí. Trong ñieàu kieän hieáu khí: acidamin coù trong raùc thaûi höõu cô ñöôïc men phaân giaûi taïo thaønh acid höõu cô vaø NH3. R-CH(COOH)-NH2 ® R-CH2COOH + NH3 (2.4) Trong ñieàu kieän kî khí: acidamin bò phaân huûy thaønh caùc daïng amin vaø CO2 R-CH(COOH)-NH2 ® R-CH2NH2 + CO2 (2.5) Trong soá caùc acidamin môùi ñöôïc taïo thaønh coù nhieàu loaïi gaây ñoäc cho con ngöôøi vaø ñoäng vaät. Trong thöïc teá acidamin caû hai quaù trình kò khí vaø hieáu khí. Vì vaäy ñaõ taïo ra moät khoái löôïng ñaùng keå caùc khí ñoäc, vi khuaån naám moác,…phaân taùn vaøo khoâng khí. Baûng 2.3: Thaønh phaàn moät soá khí cô baûn ôû baõi raùc Thaønh phaàn khí % theå tích CH4 CO2 N2 O2 NH3 SOX, H2S, mecaptan,… H2 CO Chaát höõu cô bay hôi vi löôïng 45-60 40-60 2-5 0.1-1.0 0.1-1.0 0-1.0 0-0.2 0-0.2 0.01-0.6 (Nguoàn: Handbook of solid waste magagement, 1994) 2.4.2. Taùc haïi cuûa chaát thaûi raén tôùi moâi tröôøng nöôùc Taïi caùc baõi raùc nöôùc trong raùc seõ taùch ra vaø keát hôïp vôùi nöôùc möa, nöôùc maët hình thaønh nöôùc roø ræ, nöôùc naøy duy chuyeån trong baõi raùc seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa raùc. Caùc chaát oâ nhieãm naøy seõ ngaám saâu vaøo nguoàn nöôùc ngaàm, gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc ngaàm ñieàu naøy seõ raát nguy hieåm khi con ngöôøi söû duïng nguoàn nöôùc naøy cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra chuùng coøn coù khaû naêng duy chuyeån theo phöông ngang gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng trong giai ñoaïn leân men acid seõ cao hôn giai ñoaïn leân men methal. Ñoù laø do caùc acid beùo môùi ñöôïc hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi taïo thaønh phöùc kim. Caùc hôïp chaát hydroxyl voøng thôm, acid humic vaø fulvic coù theå taïo phöùc vôùi Fe, Pd, Cu, Mn, Zn,…hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kò khí khöû Zn. Vì vaäy, khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc, nöôùc ngaàm trong khu vöïc phaûi xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng. Ngoaøi ra nöôùc töø raùc coù theå chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi nhö: caùc chaát höõu cô bò halogen hoùa, caùc hydrocacbon ña voøng thôm,….Chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo nöôùc maët hoaëc nöôùc ngaàm seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû voâ cuøng quan troïng cho söùc khoûe cuûa con ngöôøi ôû hieän taïi vaø caû theá heä con chaùu trong töông lai. 2.4.3. Taùc haïi cuûa chaát thaûi raén tôùi moâi tröôøng ñaát Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc VSV phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát trong ñieàu kieän hieáu khí vaø kò khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra caùc saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn CO2, CH4, nöôùc,…. Vôùi löôïng raùc thaûi vaø löôïng nöôùc roø ræ vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huûy caùc chaát naøy thaønh caùc chaát ít oâ nhieãm hoaëc khoâng oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng vôùi kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi vaø caùc vi truøng theo nöôùc trong nöôùc ngaám vaøo maïch nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm taàng nöôùc ngaàm. Ñoái vôùi nhöõng loaïi raùc khoâng phaân huûy nhö nhöïa, cao su, bao nilon,..neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp thì nguy cô giaûm ñoä phì nhieâu vaø thoaùi hoùa ñaát laø khoâng theå traùnh. 2.4.4. Taùc haïi cuûa chaát thaûi raén ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe coäng ñoàng Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc ñoâ thò, khu coâng nghieäp neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát veû myõ quan ñoâ thò. Thaønh phaàn CTR phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôiø, gia suùc, chaát höõu cô, xaùc suùc vaät cheát,…taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho muoãi, chuoät, ruoài sinh saûn vaø laây lan maàm beänh. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng,…toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö: soát reùt, dòch haïch, heä hoâ haáp, heä tuaàn hoaøn, heä thaàn kinh, heä baøi tieát,….Ñaëc bieät nguy hieåm cho söùc khoûe con ngöôøi laø kim loaïi naëng khi nhieãm phaûi. Baûng 2.4: Trieäu chöùng bieåu hieän khi nhieãm kim loaïi naëng Kim loaïi naëng Trieäu chöùng bieåu hieän As Hg Pb Ni Cd Cr Chaûy maùu cam, ñau bung, tieâu chaûy, cöùng cô baép, ung thö,.. Vieâm da, vieâm lôïi, toån thöông nhaõn caàu,… Beänh laõo thaàn kinh, vieâm thaàn kinh, saûy thai, thieáu maùu, loaïn thaàn,… Carbon nikel gaây xuaát huyeát caáp phoå, vieâm khí pheá quaûn,… Laø taùc nhaân gaây ung thö Nhöùc ñaàu, thieáu maùu, gaây ung thö (Nguoàn: Aûnh höôûng cuûa oâ nhieãm moâi tröôøng leân söùc khoûe coäng ñoàng xung quanh baõi choân laáp CTR, Phaïm Ñöùc Hôïp,) Beân caïnh ñoù, CTR y teá laø moái nguy hieåm raát lôùn cho nhöõng ngöôøi thu gom, nhaët ve chai khi hoï voâ tình ñuïng phaûi oáng chích, kim tieâm cuõ. Ngoaøi khaû naêng laây nhieãm caùc loaïi dòch beänh, vieäc vöùt böøa baõi xuoáng coáng thoaùt, keânh raïch laøm cho heä thoáng thoaùt nöôùc xuoáng caáp traàm troïng, gaây tình traïng taéc ngheõn, boài laéng. Vaø hoaït ñoäng cuûa caùc baõi raùc coøn laø nguyeân nhaân gaây maát myõ quan ñoâ thò. 2.5. Sô löôïc lòch söû phaùt trieån veà quaûn lyù chaát thaûi raén Chaát thaûi raén xuaát hieän töø khi con ngöôøi coù maët treân traùi ñaát. Con ngöôøi vaø ñoäng vaät ñaõ khai thaùc vaø söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân treân traùi ñaát ñeå phuïc vuï cho ñôøi soáng cuûa mình vaø thaûi ra caùc chaát thaûi raén. Khi aáy, söï thaûi boû caùc chaát thaûi töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi khoâng gaây ra vaán ñeà oâ nhieãm traàm troïng bôûi vì maät ñoä daân cö coøn thaáp, ñôøi soáng coøn thieáu thoán. Beân caïnh ñoù, dieän tích ñaát ñai laïi roäng neân coøn coù khaû naêng ñoàng hoùa CTR, do ñoù ñaõ khoâng toån haïi ñeán moâi tröôøng. Khi xaõ hoäi phaùt trieån, con ngöôøi soáng taäp hôïp thaønh caùc nhoùm, boä laïc, cuïm daân cö thì söï tích luõy caùc CTR trôû thaønh moät trong nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Thöïc phaåm thöøa vaø caùc loaïi chaát thaûi khaùc bò thaûi boû böøa baõi khaép caùc nôi trong caùc thò traán, treân caùc ñöôøng phoá, truïc loä giao thoâng, caùc khu ñaát troáng ñaõ taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho söï sinh saûn vaø phaùt trieån cuûa caùc loaøi gaêäm nhaám nhö chuoät,….Caùc loaøi gaêäm nhaám naøy laø ñieåm töïa cho caùc sinh vaät kí sinh nhö boï cheùt sinh soáng vaø phaùt trieån. Chuùng laø nguyeân nhaân gaây neân beänh dòch haïch. Do khoâng coù keá hoaïch quaûn lyù CTR neân caùc maàm beänh do noù gaây neân ñaõ lan truyeàn traàm troïng ôû Chaâu AÂu vaøo giöõa theá kyû XIV. Maõi cho ñeán theá kyû XIX, vieäc kieåm soaùt dòch beänh nhaèm baûo veä söùc khoûe coäng ñoàng môùi ñöôïc quan taâm. Ngöôøi ta nhaän thaáy raèng CTR nhö thöïc phaåm thöøa phaûi ñöôïc thu gom vaø tieâu huûy hôïp veä sinh thì môùi coù theå kieåm soaùt loaøi gaêäm nhaám, ruoài, muoãi cuõng nhö caùc vecter truyeàn beänh. Moái quan heä giöõa söùc khoûe coäng ñoàng vôùi vieäc löu tröõ, thu gom vaø vaän chuyeån caùc chaát thaûi khoâng hôïp lyù ñaõ theå hieän roõ raøng. Coù nhieàu baèng chöùng cho thaáy caùc baõi raùc khoâng hôïp veä sinh, caùc caên nhaø oå chuoät, caùc nôi chöùa thöïc phaåm thöøa,…laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho chuoät, ruoài, muoãi vaø vecter truyeàn beänh sinh saûn phaùt trieån. Thöïc teá cho thaáy, vieäc quaûn lyù CTR khoâng hôïp lyù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính gaây oâ nhieãm moâi tröôøng (ñaát, nöôùc, khoâng khí,…). Ví duï nhö caùc baõi raùc khoâng hôïp veä sinh ñaõ gaây nhieãm baån caùc nguoàn nöôùc maët, nöôùc ngaàm bôûi nöôùc ræ raùc vaø gaây oâ nhieãm khoâng khí bôûi muøi hoâi. Keát quaû nghieân cöùu khoa hoïc treân theá giôùi ñaõ cho thaáy gaàn 22 caên beänh cuûa con ngöôøi phaùt sinh do moâi tröôøng bò oâ nhieãm bôûi vieäc quaûn lyù CTR khoâng hôïp lyù. Caùc phöông phaùp phoå bieán nhaát ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù CTR töø ñaàu theá kyû XX laø: Thaûi boû treân caùc khu ñaát troáng Thaûi boû vaøo moâi tröôøng nöôùc (soâng, keânh, bieån,…) Choân laáp Giaûm thieåu vaø ñoát Hieän nay, heä thoáng quaûn lyù CTR khoâng ngöøng phaùt trieån, ñaëc bieät laø ôû Myõ vaø caùc nöôùc coâng nghieäp tieân tieán. Nhieàu heä thoáng quaûn lyù CTR ñaït hieäu quaû cao nhôø söï keát hôïp ñuùng ñaén giöõa caùc thaønh phaàn sau: Luaät phaùp vaø quy ñònh quaûn lyù CTR Heä thoáng toå chöùc quaûn lyù Quy hoaïch quaûn lyù Coâng ngheä xöû lyù Söï hình thaønh caùc luaät leä vaø quy ñònh veà quaûn lyù CTR ngaøy caøng chaët cheõ ñaõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû cuûa heä thoáng quaûn lyù CTR hieän nay. 2.6. Hieän traïng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Vieät Nam ÔÛ nöôùc ta, cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, caùc ngaønh saûn xuaát kinh doanh, dòch vuï ôû caùc ñoâ thò – khu coâng nghieäp ñöôïc môû roäng vaø phaùt trieån nhanh choùng, moät maët ñoùng goùp tích cöïc cho söï phaùt trieån ñaát nöôùc, maët khaùc taïo ra moät khoái löôïng CTR ngaøy caøng lôùn (bao goàm chaát thaûi sinh hoaït, chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi beänh vieän,…). Vieäc thaûi boû moät caùch böøa baõi CTR khoâng hôïp lyù ôû caùc ñoâ thò, khu coâng nghieäp laø nguoàn goác chính gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, laøm phaùt sinh beänh taät, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø cuoäc soáng con ngöôøi. Nguy cô oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi gaây ra ñang trôû thaønh vaán ñeà caáp baùch ñoái vôùi haàu heát caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp coøn raát yeáu keùm. Theo baùo caùo cuûa dieãn bieán moâi tröôøng Vieät Nam naêm 2004 cuûa World Bank, moãi naêm Vieät Nam coù khoaûng 15 trieäu taán CTR phaùt sinh trong caû nöôùc. Trong thaäp kyû tôùi, toång löôïng CTR phaùt sinh ñöôïc döï baùo seõ tieáp tuïc taêng nhanh. Caùc khu vöïc ñoâ thò chieám 24% daân soá caû nöôùc nhöng laïi chieám hôn 50% toång löôïng CTR cuûa caû nöôùc vaø öôùc tính trong nhöõng naêm tôùi löôïng CTR coâng nghieäp seõ taêng 50% vaø chaát thaûi ñoäc haïi seõ taêng gaáp ba laàn so vôùi hieän nay. Taïi caùc vuøng noâng thoân, caùc pheá thaûi cuûa saûn xuaát noâng, laâm, ngö nghieäp truyeàn thoáng nhö: thaân laù caây, rôm raï, voû haït, phaân gia suùc,….Haàu nhö ñöôïc söû duïng ñeå ñun naáu, laøm phaân boùn hoaëc choân laáp. Nhöõng chaát pheá thaûi coù nguoàn goác coâng nghieäp nhö chaát deûo, nhöïa, kim loaïi, dö löôïng hoùa chaát khoù phaân huûy,….Tuy chöa trôû thaønh vaán ñeà böùc xuùc nhöng ñang coù xu höôùng taêng leân nhanh choùng. Taïi caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp, vieäc thu gom vaø xöû lyù CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp, chaát thaûi nguy haïi ñang laø vaán ñeà caáp baùch. Naêng löïc thu gom CTR hieän nay ôû taát caû caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp cuûa Vieät Nam môùi chæ ñaït khoaûng 20-40%. Raùc thaûi chöa phaân loaïi taïi nguoàn, ñöôïc thu gom laãn loän vaø vaän chuyeån ñeán baõi choân laáp. Coâng vieäc nhaët vaø phaân loaïi caùc pheá thaûi coù theå taùi cheá do nhöõng ngöôøi daân sinh soáng baèng ngheà bôùi raùc thöïc hieän. Vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä taùi cheá CTR ñeå taùi söû duïng coøn raát haïn cheá, chöa ñöôïc toå chöùc vaø quy hoaïch phaùt trieån. Caùc cô sôû taùi cheá raùc thaûi coù quy moâ nhoû, coâng ngheä laïc haäu, hieäu quaû taùi cheá coøn thaáp vaø quaù trình hoaït ñoäng cuõng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Chæ coù moät phaàn nhoû raùc thaûi (khoaûng 1,5-5% toång löôïng raùc thaûi) ñöôïc taùi cheá bieán thaønh phaân boùn vi sinh laø chaát muøn vôùi coâng ngheä hôïp veä sinh. Giaûi quyeát vaán ñeà CTR laø moät baøi toaùn phöùc taïp töø khaâu phaân loaïi CTR, toàn tröõ, thu gom ñeán vieäc vaän chuyeån, taùi sinh, taùi cheá vaø choân laáp. 2.7. Caùc phöông phaùp quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén aùp duïng ôû Vieät Nam Phaùt sinh chaát thaûi Phaân chia, löu giöõ, cheá bieán taïi nguoàn Thu gom Tieâu huûy: ñoát, oån ñònh, hoùa raén choân laáp hôïp veä sinh Phaân chia,cheá bieán vaø vaän chuyeån CTR Trung chuyeån vaø vaän chuyeån Hình 2.2: Sô ñoà quan heä cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén Xöû lyù CTR laø quaù trình thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cô hoïc, hoùa hoïc, sinh hoïc,…vaøo raùc nhaèm muïc ñích bieán ñoåi hoaëc taùi söû duïng chaát thaûi, giaûm theå tích, khoái löôïng hoaëc bieán ñoåi chuùng veà daïng maø laøm cho möùc ñoä aûnh höôûng cuûa chuùng tôùi moâi tröôøng laø ít nhaát. Phöông phaùp cô hoïc Taùch kim loaïi, thuûy tinh, giaáy, plastic ra khoûi chaát thaûi Ñoát chaát thaûi khoâng thu hoài nhieät Loïc taïo raén ñoái vôùi chaát baùn loûng Laøm khoâ buøn Phöông phaùp hoùa lyù Ñoát Nhieät phaân OÅn ñònh ñoùng raén Phöông phaùp sinh hoïc Cheá bieán phaân uû sinh hoïc Metan hoùa trong caùc beå thu hoài khí sinh hoïc Ñoå ñoáng Choân laáp hôïp veä sinh 2.7.1. Ngaên ngöøa, giaûm thieåu vaø taùi söû duïng taïi nguoàn Söû duïng toái öu nhieân lieäu baèng caùch haïn cheá chaát thaûi vaø taän duïng laïi caùc nguyeân lieäu thöøa, thay ñoåi coâng thöùc saûn phaåm ñeå taïo ra ít chaát thaûi, giaûm löôïng bao bì ñoùng goùi saûn phaåm hoaëc thay baèng vaät lieäu deã phaân huûy, deã taùi cheá. Caùc cô sôû saûn xuaát neân aùp duïng saûn xuaát saïch hôn hoaëc thay ñoåi coâng ngheä saïch nhaèm giaûm thieåu löôïng chaát thaûi, tieát kieäm naêng löôïng, vaät duïng. Caùc chaát thaûi laø caùc loaïi nylon, plastic, saét theùp, giaáy vuïn, vaûi vuïn, caùc kim loaïi, caùc pheá thaûi töø caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc. Chuùng ñöôïc thu gom vaø phaân loaïi ngay töø khi thaûi ra ngoaøi theo nguyeân taéc phaân loaïi taïi nguoàn thaûi, nhöõng chaát raén coù theå söû duïng laïi cho caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc nhö giaáy vuïn coù theå ñöa vaøo laøm nguyeân lieäu cho saûn xuaát giaáy. Plastic ñöôïc taùi söû duïng laøm chaát ñoän theâm khi cheá taïo caùc saûn phaåm nhöïa, caùc loaïi saét, theùp thì ñöôïc naáu laïi,… 2.7.2. Thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén Raùc thaûi töø caùc quaù trình sinh hoaït, saûn xuaát haèng ngaøy thaûi ra seõ ñöôïc thu gom vaø vaän chuyeån ñi ngay trong ngaøy. Phöông aùn thu gom, vaäân chuyeån seõ phuï thuoäc vaøo vò trí khu daân cö, khoái löôïng raùc, thôøi gian,… 2.7.3. Tieâu huûy chaát thaûi raén Thieâu ñoát CTR laø phöông phaùp phoå bieán nhaát hieän nay ñöôïc nhieàu quoác gia treân Theá giôùi aùp duïng trong ñoù coù Vieät Nam. Ñoát raùc laø giai ñoaïn xöû lyù cuoái cuøng ñöôïc aùp duïng cho moät soá loaïi raùc nhaát ñònh khoâng theå xöû lyù baèng phöông phaùp khaùc. Ñaây laø quaù trình oxi hoùa CTR ôû nhieät ñoä cao ñeå taïo thaønh CO2 vaø hôi nöôùc, caùc chaát ñoäc haïi seõ chuyeån thaønh khí vaø caùc chaát raén khoâng chaùy. Caùc chaát khí ñöôïc laøm saïch thoaùt ra ngoaøi khoâng khí, caùc chaát raén ñöôïc choân laáp. Cô cheá phaûn öùng CXHYOZ + (x+y/4 + z/2)O2 ® xCO2 + y/2H2O (2.6) Öu ñieåm: xöû lyù trieät ñeå raùc thaûi, tieâu dieät caùc vi sinh vaät gaây beänh vaø caùc chaát oâ nhieãm, dieän tích xaây döïng nhoû, coù theå xöû lyù CTR coù chu kyø phaân huûy laâu daøi. Nhöôïc ñieåm: chi phí vaän haønh cao so vôùi choân laáp hôïp veä sinh Vieäc aùp duïng loø thieâu ñoát raùc hieän nay khoâng döøng laïi ôû muïc ñích giaûm theå tích ban ñaàu cuûa raùc maø coøn thu hoài nhieät löôïng phuïc vuï caùc nhu caàu khaùc nhö: taän duïng cho loø hôi, loø söôûi,…. Vôùi öu nhöôïc ñieåm naøy hieän nay ôû nöôùc ta coâng ngheä thieâu ñoát chuû yeáu söû duïng cho vieäc xöû lyù chaát thaûi y teá. 2.7.4. Cheá bieán phaân boùn Cheá bieán phaân boùn laø moät quaù trình xöû lyù sinh hoïc caùc chaát höõu cô deã phaân huûy nhôø caùc vi sinh vaät. Vôùi öu ñieåm ít gaây oâ nhieãm, hieäu quaû xöû lyù cao, saûn phaåm sinh ra coù yù nghóa kinh teá cao, phöông phaùp naøy thích hôïp vôùi khí haäu vaø kinh teá Vieät Nam. Vieäc uû cheá bieán phaân ñöôïc phaân chia theo cô cheá sau: Vi khuaån Chaát höõu cô + O2 caùc chaát ñôn giaûn + CO2 + H2O + NH3 + SO4 (2.7) Hieáu khí Quaù trình uû kò khí dieãn ra theo cô cheá phaûn öùng: Vi khuaån Chaát höõu cô +CO2 caùc chaát ñôn giaûn + CO2 + CH4 + NH3 + H2S (2.8) Kò khí Ta coù theå keát hôïp caû hai phöông phaùp uû kò khí vaø hieáu khí trong quaù trình xöû lyù. Döïa treân cô sôû cuûa hai nguyeân lyù cô baûn naøy vôùi vieäc thöïc hieän ôû caùc caáp ñoä, quy moâ khaùc nhau ta coù coâng ngheä uû sinh hoïc theo ñoáng hay uû sinh hoïc theo quy moâ coâng nghieäp. Coâng ngheä uû theo ñoáng Coâng ngheä uû ñoáng thöïc chaát laø quaù trình phaân giaûi phöùc taïp gluxit, lipid vaø protein vôùi söï tham gia cuûa VSV hieáu khí vaø kò khí. Caùc ñieàu kieän pH, ñoä aåm, thoaùng khí (ñoái vôùi vi khuaån hieáu khí) caøng toái öu VSV hoaït ñoäng caøng maïnh vaø quaù trình uû phaân keát thuùc nhanh. Tuøy theo coâng ngheä maø vi khuaån kò khí hoaëc vi khuaån hieáu khí chieám öu theá. Coâng ngheä uû ñoáng coù theå laø uû tónh thoaùng khí cöôõng böùc, uû luoáng coù ñaûo ñònh kyø hoaëc vöøa thoåi khí vöøa ñaûo, cuõng coù theå uû hoá nhö kieåu uû chua thöùc aên cho chaên nuoâi hay uû trong haàm kín thu khí metan. Coâng ngheä uû theo quy moâ coâng nghieäp Raùc töôi ñöôïc chuyeån veà nhaø maùy, sau ñoù ñöôïc chuyeån vaøo boä phaän naïp raùc vaø ñöôïc phaân loaïi thaønh phaân cuûa raùc treân heä thoáng baêng taûi (taùch caùc chaát höõu cô deã phaân huûy, chaát voâ cô, chaát taùi söû duïng). Chaát höõu cô phaân huûy ñöôïc ñöa qua maùy nghieàn raùc vaø ñöôïc baêng taûi chuyeån ñeán khu vöïc troän phaân baéc ñeå giöõ ñoä aåm. Maùy xuùc ñöa vaät lieäu vaøo caùc ngaên uû, quaù trình leân men laøm nhieät ñoä taêng leân 65-70oC seõ tieâu dieät caùc maàm beänh vaø laøm raùc hoai muïc, thôøi gian uû laø 21 ngaøy, raùc ñöôïc ñöa vaøo uû chín trong thôøi gian 28 ngaøy. Sau ñoù saøng ñeå laáy phaàn loït qua saøng maø trong ñoù chaát trô phaûi taùch ra nhôø boä phaän tæ troïng. Cuoái cuøng thu ñöôïc phaân höõu cô tinh coù theå baùn ngay hoaëc phoái troän theâm vôùi caùc thaønh phaàn caàn thieát vaø ñoùng bao. 2.7.5. OÅn ñònh chaát thaûi raén OÅn ñònh CTR laø coâng ngheä troän vaät lieäu thaûi vôùi vaät lieäu daïng raén, taïo thaønh theå raén bao laáy chaát thaûi hoaëc coá ñònh chaát thaûi trong caáu truùc cuûa vaät raén laøm cho quaù trình vaän chuyeån vaø choân laáp an toaøn hôn, phöông phaùp oån ñònh CTR chuû yeáu söû duïng ñeå xöû lyù CTR nguy haïi. 2.7.6. Ñoå raùc thaønh ñoáng hay baõi hôû Ñaây laø phöông phaùp coù töø laâu ñôøi ñöôïc söû duïng khi xöû lyù vaø tieâu huûy CTR thì choân laáp laø phöông tieän phoå bieán vaø ñôn giaûn nhaát, deã thöïc hieän, möùc an toaøn cho con ngöôøi vaø moâi tröôøng cao, ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc quoác gia treân Theá giôùi vaø taïi ñoù coù quyõ ñaát doài daøo. 2.7.7. Choân laáp hôïp veä sinh Trong caùc phöông phaùp xöû lyù vaø tieâu huûy CTR thì choân laáp laø phöông phaùp ._.