Tính tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất

Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 1 LỜI NÓI ĐẦU. Hiện nay trên thế giới, một vấn đề có tính cạnh tranh giữa các quốc gia là sự ganh đua về phát triển kinh tế. Và điều đó được đo bằng sự tăng trưởng của chỉ tiêu GDP. Vì thế quốc gia nào cũng muốn tìm mọi cách để tăng chỉ tiêu GDP của nước mình. Đứng trước thách thức to lớn như vậy, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương từ nay đến năm 2020 đưa nước ta thành một nước công nghiệp phát triển, từng bước hoà nhập với nền kinh tế khu vực và thế giới. Để làm được điều này, ngay từ bây giờ Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiệm vụ cho tất cả các ngành, các cấp thực hiện. Trong đó ngành Thống kê có nhiệm vụ quan trọng là phải tính toán các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp, mà quan trọng không chỉ là GDP theo năm mà còn cả GDP quý để Chính phủ biết được thực trạng nền kinh tế nước nhà, tốc độ tăng trưởng kinh tế không chỉ qua các năm mà còn qua các quý trong năm, cung cấp thông tin kịp thời để các nhà hoạch định chính sách nhanh chóng đề ra các chính sách phát triển kinh tế chiến lược ngắn hạn, cũng như dài hạn cho quốc gia, cho vùng, lãnh thổ, xác định ngành nghề mới, gọi vốn đầu tư trong nước và từ nước ngoài… để phát triển nền kinh tế nước nhà. Khu vực 1 là một trong ba khu vực kinh tế trọng yếu của đất nước ta, chiếm vị trí quan trọng hàng đầu trong việc cung cấp lương thực – thực phẩm cho đời sống các tầng lớp dân cư; cung cấp nguyên liệu cho các ngành khác hoạt động như: công nghiệp chế biến, xuất khẩu…, và giải quyết vấn đề việc làm cho xã hội. Vì vậy, một sự thay đổi của khu vực 1 sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và ổn định xã hội của đất nước. Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của khu vực 1 đến sự phát triển nền kinh tế của đất nước và sự đóng góp trong GDP toàn quốc qua các năm và qua từng quý trong năm, cần phải tính GDP của khu vực 1 theo năm nói chung và theo quý nói riêng. Từ đó có các chính sách, biện pháp phù hợp với sự phát triển của khu vực 1 và nền kinh tế qua các năm và qua từng quý trong năm để góp phần phát triển kinh tế đất nước. Từ ý nghĩa to lớn đó của GDP quý và vai trò của khu vực 1 trong nền kinh tế quốc dân mà em đã chọn đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình là: Tính GDP quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất thời kỳ 1999 - 2002. Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn tốt nghiệp của em gồm 3 chương: Chương I: Những vấn đề lý luận chung về SNA và GDP. Chương II: Tính GDP quý của khu vực 1 (nông – lâm – thuỷ sản) theo phương pháp sản xuất. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 2 Chương III: Vận dụng phương pháp sản xuất tính GDP quý để tính GDP quý khu vực 1 thời kỳ 1999 - 2002 Do hạn chế về mặt kiến thức, đồng thời do thời gian thực tập ở Vụ hệ thống tài khoản quốc gia – Tổng cục Thống kê không nhiều, nên luận văn tốt nghiệp của em sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Em mong các thầy cô giáo góp ý và bổ sung để luận văn tốt nghiệp của em được tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Thống kê và đặc biệt là thầy giáo Bùi Huy Thảo đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này. Qua đây, em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các cô chú trong Vụ hệ thống Tài khoản Quốc gia - Tổng cục Thống kê và đặc biệt là cô Hoàng Phương Tần đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ em về măt thực tiễn và cung cấp những tài liệu quan trọng làm cơ sở để em nghiên cứu và hoàn thành đề tài tốt nghiệp của mình. Ch-¬ng I Nh÷ng vn ®Ị lý lun chung vỊ SNA vµ GDP I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ SNA 1. Kh¸i niƯm về SNA. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 3 HƯ thng tµi kho¶n quc gia (System of National Accounts –SNA) lµ mt trong hai hƯ thng th«ng tin kinh t x· hi tỉng hỵp trªn th giíi, ®-ỵc h×nh thµnh bi mt hƯ thng c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp, tr×nh bµy d-íi d¹ng nh÷ng b¶ng c©n ®i hoỈc nh÷ng tµi kho¶n tỉng hỵp nh»m ph¶n ¸nh toµn b qu¸ tr×nh t¸i s¶n xut x· hi nh-: ®iỊu kiƯn s¶n xut, kt qu¶ s¶n xut, chi phÝ s¶n xut; qu¸ tr×nh ph©n phi, ph©n phi l¹i thu nhp gi÷a c¸c ngµnh kinh t, gi÷a c¸c khu vc thĨ ch vµ c¸c nhm d©n c-; ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh sư dơng cui cng kt qu¶ s¶n xut cho c¸c nhu cÇu:tiªu dng cui cng cđa c¸ nh©n d©n c- vµ x· hi ,tÝch lịy tµi s¶n, xut nhp khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ víi n-íc ngoµi ...cđa mt quc gia. 2. Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống tài khoản quốc gia. Cuộc đại quy thoái kinh tế các năm 1930 cùng với sự phát triển các lý thuyết kinh tế vĩ mô đã thúc đẩy các nước chú ý nghiên cứu về thu nhập quốc gia cũng như thống nhất cách tính các chỉ tiêu kinh tế để có thể so sánh được trên phạm vi thế giới. Năm 1947, bản báo cáo đầu tiên về SNA của Richard Stone công bố, là một hệ thống gồm 9 bảng biểu và 24 tài khoản, trong đó thể hiện rõ cách tiếp cận hạch toán trên phạm vi xã hội (Social accounting approach). Cách tiếp cận hạch toán xã hội được xem như là sự phát triển logic và trở thành nguyên lý cơ bản cho các hướng hoàn thiện SNA sau này. Tuy nhiên SNA 1947 chỉ áp dụng được đối với những nước phát triển và các giao dịch chủ yếu là các giao dịch về tiền tệ. Năm 1952, Liên hợp quốc đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng một hệ thống tài khoản quốc gia chuẩn công bố năm 1953 dựa trên báo cáo đầu tiên về SNA năm 1947. Trong SNA 1953 có 6 tài khoản chuẩn và 12 biểu trình bày chi tiết các luồng ghi tài khoản. SNA 1953 phát triển thêm các giao dịch về vốn và mở rộng phạm vi áp dụng cho các nước đang phát triển. Tuy nhiên SNA năm 1953 không có bảng I-O. Năm 1968, Uỷ ban thống kê Liên hiệp quốc công bố SNA 1968 công bố lần thứ 2 sau khi điều chỉnh lần đầu. Trong SNA 1968 ngoài phần mở rộng và chi tiết hoá các tài khoản, xây dựng các mô hình toán học để hỗ trợ cho phân tích kinh tế và phân tích chính sách, các chuyên gia cố gắng soạn thảo, bổ sung để phù hợp với những nội dung chỉ tiêu kinh tế tổng hợp thuôc MPS. Ngoài các nội dụng đổi mới hệ thống hạch toán quốc gia, mở rộng thêm phạm vi hoạt động sản xuất để đáp ứng yêu cầu nghiên cứu và phân tích kinh tế, một số nước đã lập bảng I-O và các bảng cân đối tài sản. Vào những năm 85, Liên Hợp Quốc giao cho nhóm chuyên gia về tài khoản quốc gia, bao gồm: Uỷ ban Thống kê Châu âu (Eorostat), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Tổ chức hợp tác kinh tế và phát triển (OECD), Uỷ ban thống kê LHQ và Ngân hàng thế giới(WB) đã phối hợp sửa đổi và hoàn thiện hệ thống SNA và công bố vào năm 1993. SNA 1993 khác SNA 1968 không đáng kể. Tuy nhiên, Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 4 SNA 1993 đã chú ý đến các hoạt động dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ kinh doanh thông tin liên lạc, máy tính, các tổ chức tài chính và thị trường tài chính, các mối quan hệ giữa môi trường và nền kinh tế… Hơn nữa, SNA 1993 đã có nhiều cố gắng phối hợp các khái niệm, các định nghĩa sao cho phù hợp với MPS đáp ứng yêu cầu của các nước đang trong quá trình chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch tập trung bao cấp sang thị trường. Ơ Việt Nam, trước năm 1993 đã tiến hành tổ chức hạch toán nền KTQD theo hệ thống cân đối KTQD – MPS (Material Product System). Tuy nhiên, để phù hợp với quá trình chuyển đổi nền kinh tế quốc dân từ kinh tế kế hoạch sang kinh tế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước, Nhà nước Việt Nam đã tạo điều kiện cho thống kê Việt Nam tiếp cận với thống kê các Tổ chức quốc tế và các nước trên thế giới. Sau khi thực hiện thành công dự án VIE/88 – 032 “Thực hiện Hệ thống tài khoản quốc gia ở Việt Nam” do Hội đồng Bộ trưởng giao cho Tổng cục thống kê tiến hành, ngày 25/12/1992, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 183/TTg về việc chính thức áp dụng hệ thống tài khoản quốc gia SNA thay cho hệ thống bảng cân đối kinh tế quốc dân trên toàn lãnh thổ Việt nam. Như vậy, từ năm 1993, Việt Nam đã áp dụng hệ thống tài khoản quốc gia thay cho bảng cân đối kinh tế quốc dân. Đến nay, sau 10 áp dụng SNA, vụ hệ thống tài khoản quốc gia nước ta đã thu được những thành tựu nhât định như: đã tính được một số chỉ tiêu kinh tế tổng hợp như: GDP, tích luỹ tài sản, tiêu dùng cuối cùng, GNI… và đã lập được một số tài khoản chủ yếu phục vụ quản lý vĩ mô của Đảng và Nhà nước. 3. Tác dụng của hệ thống tài khoản quốc gia. HƯ thng tµi kho¶n quc gia lµ mt c«ng cơ qu¶n lý kinh t v m« nỊn kinh t quc d©n. N c nh÷ng t¸c dơng sau: - S liƯu cđa SNA ph¶n ¸nh mt c¸ch tỉng hỵp toµn b kt qu¶ s¶n xut nỊn kinh t quc d©n, cung cp th«ng tin chi tit ®Ĩ theo di mt c¸ch toµn diƯn c¸c diƠn bin cđa nỊn kinh t: tÝch lu tµi s¶n, xut nhp khu, tiªu dng cui cng cđa d©n c- vµ x· hi. - Cung cp th«ng tin ®Ĩ tÝnh to¸n c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp, nghiªn cu c¸c c©n ®i lín cđa nỊn kinh t quc d©n: c©n ®i gi÷a tiªu dng vµ s¶n xut, xut khu vµ nhp khu, tiªu dng vµ tÝch lu … vµ c¸c c¬ cu kinh t. - Nghiªn cu qu¸ tr×nh s¶n xut, ph©n phi vµ ph©n phi l¹i vµ sư dơng cui cng, nghiªn cu c¸c mi quan hƯ gi÷a c¸c ngµnh trong nỊn kinh t th«ng qua c¸c m« h×nh kinh t v m« do c¸c nhµ kinh t th giíi ®Ị xut. Trªn c¬ s kt qu¶ ph©n tÝch vµ d b¸o, ®Ị ra chin l-ỵc vµ chÝnh s¸ch kinh t ph hỵp. - HƯ thng tµi kho¶n quc gia lµ mt chun mc cđa hƯ thng kª Liªn HiƯp Quc, thng nht ®-ỵc ph¹n vi, ni dung vµ ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n nỊn kinh t, do ® ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh ®-ỵc trong so s¸nh quc t, ®¸nh gi¸ tr×nh ® t¨ng tr-ng vµ ph¸t triĨn kinh t x· hi cđa c¸c quc gia. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 5 Trªn ®©y lµ nh÷ng t¸c dơng cđa SNA. ChÝnh nh÷ng t¸c dơng nµy cđa SNA ®· kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cđa SNA trong qu¶n lý kinh t tÇm v m«. 4. C¸c tµi kho¶n chđ yu cđa SNA. Nh- ®· ni trªn, SNA lµ mt hƯ thng nh÷ng tµi kho¶n c liªn hƯ víi nhau vµ c¸c phơ b¶ng nh»m bỉ sung, ph©n tÝch cơ thĨ tng mỈt cđa qu¸ tr×nh t¸i s¶n xut. Ni dung vµ t¸c dơng cđa mçi tµi kho¶n kh¸c nhau, song ®Ịu nh»m mơc tiªu cui cng lµ m« t¶ qĩa tr×nh s¶n xut vµ t¸i s¶n xut x· hi cđa nỊn kinh t quc d©n, tÝch lu tµi s¶n cho qu¸ tr×nh s¶n xut cđa thi k tip theo, xut khu ra n-íc ngoµi, chuyĨn nh-ỵng vn - tµi s¶n. HƯ thng tµi kho¶n quc gia gm nh÷ng tµi kho¶n chđ yu sau:  Tµi kho¶n s¶n xut (Domestic product account)  Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu (Income and outlay account)  Tµi kho¶n vn- tµi s¶n- tµi chÝnh(Capital finance account)  Tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi (Account on rest of the world)  B¶ng vµo /ra(Input/ Ouput –I/O)  B¶ng kinh t tỉng hỵp. 4.1. Tµi kho¶n s¶n xut a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản sản xuất. Tµi kho¶n s¶n xut lµ hƯ thng c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp c liªn hƯ víi nhau, ®-ỵc tr×nh bµy d-íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh s¶n xut, ph©n phi lÇn ®Çu vµ sư dơng tỉng gi¸ trÞ s¶n xut (GO), tỉng s¶n phm trong n-íc (GDP) trong mt thi k nht ®Þnh (th-ng lµ mt n¨m). Từ định nghĩa trên, có thể thấy đối tượng nghiên cứu của TKSX là các quá trình sản xuất và sử dụng kết quả sản xuất (GO) nếu xét theo quan điểm vật chất) hoặc quá trình sản xuất và sử dụng GDP (quá trình phân phối lần đầu) nếu xét theo quan điểm tài chính. b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n s¶n xut. Tµi kho¶n s¶n xut lµ tµi kho¶n ®-ỵc thit lp ®Çu tiªn vµ lµ tµi kho¶n quan trng nht cđa hƯ thng tµi kho¶n quc gia. Vai trß nµy ®-ỵc quy ®Þnh bi vai trß cđa s¶n xut trong nỊn kinh t quc d©n. V× vy, c¸c ch tiªu trong tµi kho¶n lµ c¬ s ®Ĩ lp c¸c tµi kho¶n kh¸c. Tµi kho¶n s¶n xut c t¸c dơng ®¸nh gi¸ tỉng hỵp kt qu¶ xut cđa nỊn kinh t quc d©n. Th«ng qua tµi kho¶n s¶n xut ta c thĨ n¾m b¾t ®-ỵc c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp nh-: gi¸ trÞ s¶n xut, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm, thỈng d- s¶n xut, khu hao tµi s¶n c ®Þnh. Trªn c¬ s ® nghiªn cu kt cu gi¸ trÞ cđa s¶n phm (C, V, M). Tµi kho¶n s¶n xut ®-ỵc thit lp víi c¸c ph©n tỉ nh-: theo nghµnh kinh t, theo thµnh phÇn kinh t, theo khu vc thĨ ch... c ý ngha quan trng trong viƯc nghiªn cu c¬ cu s¶n xut cđa nỊn kinh t. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 6 4.2. Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu. a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản thu nhập và chi tiêu. Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu lµ hƯ thng c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp c liªn hệ h÷u c¬ víi nhau ®-ỵc tr×nh bµy d-íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph©n phi vµ ph©n phi l¹i c¸c kho¶n thu nhp vµ chi tiªu gi÷a c¸c thµnh viªn cđa khu vc thĨ ch vµ toµn b nỊn kinh t quc d©n trong mt thi k nht ®Þnh. Khác với tài khoản sản xuất, tài khoản thu nhập và chi tiêu chỉ nghiên cứu quá trình tái sản xuất theo quan điểm tài chính, tức là tài khoản thu nhập và chi tiêu ngiên cứu quá trình sản xuất và phân phối kết quả sản xuất b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu . Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu lµ mt trong 4 tµi kho¶n chÝnh, chđ yu cđa SNA, ®ng th 2 sau tµi kho¶n s¶n xut. N c nh÷ng t¸c dơng chđ yu sau: - Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phi vµ ph©n phi l¹i tỉng s¶n phm trong n-íc (GDP), qu¸ tr×nh chuyĨn nh-ỵng thu nhp gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c khu vc thĨ ch vµ gi÷a c¸c khu vc thĨ ch, gi÷a trong n-íc vµ n-íc ngoµi. t ® h×nh thµnh thu nhp cđa toµn b nỊn kinh t quc d©n ni chung cịng nh- tng khu vc thĨ ch ni riªng. - Th«ng qua tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu ta c thĨ tÝnh ®-ỵc c¸c ch tiªu: Tỉng thu nhp quc gia (GNI), Thu nhp quc gia (NI), thu nhp quc gia sư dơng (NDI)... X¸c ®Þnh c¸c quan hƯ t lƯ gi÷a ngun thu nhp trong n-íc víi ngun thu nhp t n-íc ngoµi, gi÷a chi cho tiªu dng cui cng vỊ nhu cÇu ®i sng vµ sinh ho¹t cđa h gia ®×nh d©n c- vµ x· hi víi kh¶ n¨ng thc t ®Ĩ dµnh t ni b nỊn kinh t quc d©n ®Ĩ tÝch lu tµi s¶n, m rng s¶n xut vµ n©ng cao ®i sng. - Ngoµi t¸c dơng ph¶n ¸nh vµ ph©n tÝch ni trªn, tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu cßn ®-ỵc sư dơng lµm c¬ s ®Ĩ Nhµ n-íc ®Ị ra c¸c chÝnh s¸ch x· hi, chÝnh s¸ch ®iỊu tit thu nhp ( qua hƯ thng thu hoỈc c¸c kho¶n ®ng gp b¾t buc...), x¸c ®Þnh c¸c kh¶ n¨ng tÝch lu vn (t ngun trong n-íc, ®i vay hoỈc ®Çu t- n-íc ngoµi ...). 4.3. Tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản vốn – tài sản – tài chính. Tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ hƯ thng ch tiªu c liªn hƯ h÷u c¬ víi nhau, ®-ỵc tr×nh bµy d-íi h×nh thc tµi kho¶n, ph¶n ¸nh tỉng tÝch lu cđa toµn b nỊn kinh t quc d©n, tng khu vc thĨ ch trong mt chu k kinh t (th-ng lµ mt n¨m) vµ ngun vn cho tỉng tÝch lu ®. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản vốn - tài sản - tài chính là sự hình thành và sử dụng nguồn vốn cho tích luỹ. b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh Tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh ph¶n ¸nh tỉng gÝa trÞ ®Çu t- tÝch lu bao gm : tÝch lu tµi s¶n vt cht cho s¶n xut, tÝch lu tµi s¶n tµi chÝnh cđa toµn b nỊn Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 7 kinh t quc d©n cịng nh- cđa tng khu vc thĨ ch. ®ng thi cịng ph¶n ¸nh c¸c ngun vn cho ®Çu t- tÝch lu ®. Tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ c¨n c ®Ĩ x¸c ®Þnh c¬ cu vµ s bin ®ng cđa tng ngun vn, cơ thĨ: ®Ĩ dµnh, ®i vay, ®Çu t- t n-íc ngoµi, chuyĨn nh-ỵng hoỈc t ph¸t hµnh tiỊn mỈt, c«ng tr¸i... cđa toµn b nỊn kinh t quc d©n vµ tng khu vc thĨ ch . Th«ng qua tµi kho¶n nµy, c thĨ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tÝch lu t nguồn s¶n xut trong n-íc, mc ® phơ thuc vµo ngun vn n-íc ngoµi, ®Þnh h-íng ph¸t triĨn kinh t x· hi ni chung vµ ph¸t triĨn s¶n xut ni riªng trªn nỊn t¶ng hiƯn c. 4.4. Tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài Tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài là một hệ thống các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp trình bày dưới dạng tài khoản, phản ánh mối quan hệ kinh tế của nền kinh tế quốc dân với nước ngoài. Như vậy, đối tượng nghiên cứu của tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài là các quan hệ kinh tế của nền kinh tế với nước ngoài. Đó là các quan hệ kinh tế thường xuyên với nước ngoài như: quan hệ trao đổi hàng hoá dịch vụ (còn gọi là hoạt động xuất nhập khẩu), quan hệ thu – chi nhân tố sản xuất như: lao động, vốn, tài sản, các quan hệ thu - chi chuyển nhượng thường xuyên dưới hình thức bắt buộc và tự nguyện, quan hệ mua bán tài sản vật chất và tài sản tài chính; và các quan hệ về vốn - tài sản – tài chính với nước ngoài. b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n quan hƯ kinh tế víi n-íc ngoµi . Tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh trao ®ỉi, giao l-u s¶n phm vt cht vµ dÞch vơ, chuyĨn nh-ỵng hiƯn hµnh, chuyĨn nh-ỵng vn, cịng nh- quan hƯ thu nhp vỊ c¸c nh©n t s¶n xut víi n-íc ngoµi . Nghiªn cu mi quan hƯ c©n ®i gi÷a xut khu víi nhp khu, thu nhp vµ chi tr¶ vỊ lỵi tc s h÷u c¸c nh©n t s¶n xut nh-: lao ®ng, vn kinh doanh, ®t, tµi nguyªn... chuyĨn nh-ỵng hiƯn hµnh d-íi h×nh thc b¾t buc vµ t nguyƯn, chuyĨn nh-ỵng vn (t- b¶n) d-íi h×nh thc viƯn trỵ, cho kh«ng, quµ biu cđa c¸c tỉ chc chÝnh phđ vµ phi chÝnh phđ, vay vµ cho vay víi n-íc ngoµ. Trªn c¬ s ® ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch vµ chin l-ỵc ph¸t triĨn kinh t ®i ngo¹i. Tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi cßn ®-ỵc sư dơng lµm c¬ s ®Ĩ kiĨm tra l¹i mt s ch tiªu trong c¸c tµi kho¶n kh¸c, nh- tµi kho¶n s¶n xut, tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu, tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh. 4.5. B¶ng vµo /ra a. Đối tượng nghiên cứu của bảng I-O B¶ng vµo – ra (I/O) lµ mt b phn cu thµnh, b phn trung t©m cđa SNA, lµ hƯ thng ch tiªu kinh t tỉng hỵp tr×nh bµy d-íi d¹ng c©n ®i, cho phÐp nghiªn cu qu¸ tr×nh s¶n xut, ph©n phi vµ sư dơng s¶n phm x· hi theo mt s ngµnh kinh t hoỈc ngµnh s¶n phm. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 8 Đối tượng nghiên cứu của bảng I – O là toàn bộ quá trình sản xuất, phân phối, phân phối lại và sử dụng cuối cùng sản phẩm xã hội. b. Tác dụng của bảng I –O. Bảng I – O có tác dụng phản ánh mối liên hệ giữa các ngành kinh tế trong quá trình sản xuất và sử dụng sản phẩm vật chất trong một thời gian nhất định, thường là một năm. Bảng I – O còn là căn cứ để xây dựng định mức chi phí trong kế hoạch sản xuất, xây dựng công nghệ sản xuất cho từng loại sản phẩm, xây dựng kế hoạch dự trữ và cung cấp vật tư trong nền kinh tế quốc dân. Ngoài ra, bảng I –O còn là căn cứ nghiên cứu mối liên hệ giữa sản xuất và sử dụng cũng như cơ cấu nền kinh tế, hiệu quả sản xuất, xây dựng kế hoạch sản xuất của từng ngành trong mối liên hệ với các ngành kinh tế khác của nền kinh tế quốc dân, liên hệ kinh tế với nước ngoài về nhu cầu tiêu dùng cuối cùng, tích luỹ và xuất nhập khẩu… Mặt khác, nghiên cứu kết hợp ô I và ô III giúp ta xem xét mặt kết cấu giá trị về chi phí trung gian, giá trị tăng thêm, còn thông qua ô I và ô II giúp ta nghiên cứu mặt kếtcấu sử dụng sản phẩm vật chất và dịch vụ trong nền kinh tế quốc dân. Trên cơ sở đó định các chính sách về giá cả, tiêu dùng, thu nhập, về tỷ suất lãi, tỷ suất thuế… trong từng ngành sản phẩm và toàn bộ nền kinh tế. 4.6 Mi liªn hƯ gi÷a c¸c ch tiªu trong hƯ thng Tµi kho¶n quc gia. HƯ thng tµi kho¶n quc gia bao gm nh÷ng tµi kho¶n tỉng hỵp, mçi tµi kho¶n c ®Ỉc ®iĨm, nhiƯm vơ vµ mơc ®Ých nghiªn cu kh¸c nhau. Mçi tµi kho¶n trong hƯ thng Tµi kho¶n quc gia ®-ỵc cu thµnh bi c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp kh¸c nhau. Song gi÷a chĩng c mi quan hƯ mt thit víi nhau. Mi quan hƯ ® ®-ỵc thĨ hiƯn th«ng qua ph-¬ng ph¸p k to¸n kÐp. Mt ch tiªu kinh t tỉng hỵp nµo ® ®-ỵc thĨ hiƯn bªn ngun (thu, c) cđa tµi kho¶n nµy, ®ng thi n cịng ®-ỵc thĨ hiƯn bªn sư dơng (chi, nỵ) cđa tµi kho¶n kh¸c vµ ng-ỵc l¹i. Cụ thể, ta có sơ đồ sau: Nhập khẩu Trả công người SX thuần thu LTNT Thuế SX Thặng dư SX thuần thu CNHH khác TDCC nhà nước TDCC hộ gia đình thuần TLTS cố định để dành TLTS lưu động Thuần thu CN vốn Tích luỹ TSQH Khấu hao TSCĐ thuần thu về TSTC Thuần thực tế các khoản nợ Xuất khẩu TK Thu - chi TK vốn – tài sản - tài chính TK quan hệ KT với NN TK sản xuất Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 9 : có tài khoản này và nợ của tài khoản khác. 5. Nh÷ng kh¸i niƯm c¬ b¶n cđa SNA. 5.1. Ho¹t ®ng s¶n xut Ho¹t ®ng s¶n xut víi t- c¸ch lµ ho¹t ®ng t¹o ra cđa c¶i cho con ng-i. V× vy, n c mt vÞ trÝ rt quan trng trong cuc sng. Tuy nhiªn, c rt nhiỊu kh¸i niƯm vỊ ho¹t ®ng s¶n xut da trªn c¬ s c¸c hc thuyt kinh t kh¸c nhau. Trªn c¬ s hc thuyt t¸i s¶n xut x· hi cđa M¸c- tc lµ theo quan niƯm cđa MPS , ®Þnh ngha vỊ ho¹t ®ng s¶n xut ®-ỵc giíi h¹n trong ph¹m vi hĐp, ch bao gm nh÷ng ho¹t ®ng cđa con ng-i nh»m t¹o ra s¶n phm vt cht hoỈc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cđa nh÷ng s¶n phm vt cht khi chuyĨn t s¶n xut ®n tiªu dng. Vµ cịng theo quan niƯm cđa MPS cho r»ng, ch c lao ®ng trong lnh vc s¶n xut vt cht míi t¹o ra s¶n phm x· hi vµ thu nhp quc d©n. Theo quan niƯm cđa SNA, trªn c¬ s c¸c lý thuyt kinh t cđa thÞ tr-ng, ®Ỉc biƯt lµ c¸c lý thuyt kinh t vỊ nh©n t s¶n xut vµ thu nhp, nªn ®Þnh ngha vỊ ho¹t ®ng s¶n xut c ph¹m vi rng h¬n. C rt nhiỊu dÞnh ngha vỊ ho¹t ®ng s¶n xut, nh-ng ®Þnh ngha ®Çy ®đ nht vµ th-ng gỈp nht lµ: Ho¹t ®ng s¶n xut lµ mi ho¹t ®ng cđa con ng-i víi t- c¸ch lµ c¸ nh©n hay mt tỉ chc b»ng n¨ng lc cđa m×nh, cng c¸c yu t: tµi nguyªn, ®t ®ai, vn (t- b¶n), s¶n xut ra nh÷ng s¶n phm vt cht vµ dÞch vơ h÷u Ých vµ c hiƯu qu¶, nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sư dơng cho s¶n xut, sư dơng cho nhu cÇu tiªu dng cui cng cđa d©n c- vµ x· hi, tÝch lu tµi s¶n ®Ĩ m rng s¶n xut vµ n©ng cao ®i sng x· hi, xut khu ra n-íc ngoµi… vµ qu¸ tr×nh nµy tn t¹i, vn ®ng kh¸ch quan, kh«ng ngng ®-ỵc lỈp ®i lỈp l¹i trong c¸c thi k. Nh- vy theo quan niƯm cđa SNA, ho¹t ®ng s¶n xut c nh÷ng ®Ỉc tr-ng sau: 1. Lµ ho¹t ®ng c mơc ®Ých cđa con ng-i, vµ ng-i kh¸c c thĨ lµm thay ®-ỵc. 2. Bao gm c¶ ho¹t ®ng t¹o ra s¶n phm vt cht vµ ho¹t ®ng t¹o ra s¶n phm dÞch vơ. 3. S¶n phm vt cht vµ s¶n phm dÞch vơ t¹o ra ph¶i h÷u Ých vµ ph¶i ®-ỵc x· hi chp nhn, tc tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dng cđa x· hi, cđa s¶n xut, cho ®i sng vµ cho tÝch lu. Quan niƯm vỊ s¶n sut trªn ®©y của SNA ®· m rng ph¹m vi tÝnh to¸n c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp trong tt c¶ c¸c ngµnh cđa nỊn kinh t quc d©n. Ngoài ra, nó còn cho phép phân định hoạt động nào là hoạt động sản xuất, hoạt động nào là hoạt động phi sản xuất; chi phí nào được tính vào chi sản xuất (tiêu dùng trung gian), chi phí nào đựơc tính vào tiêu dùng cuối cùng, kết quả nào được tính vào kết quả sản xuất… Tuy nhiên, trong thực tế, khi xây dựng SNA, phải căn cứ vào đặc điểm kinh tế xã hội, điều kiện thu thập thông tin và trình độ hạch toán thống kê ở mỗi nước mà có những quy điịnh thêm. 5.2. L·nh thỉ kinh t. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 10 Trong nỊn kinh t m, khi mµ tt c¶ c¸c quc gia ®Ịu c nh÷ng mi quan hƯ giao l-u kinh t xÐt trªn tt c¶ c¸c mỈt: s¶n xut, xut nhp khu… víi nhau vµ nh÷ng mi quan hƯ nµy th-ng rt ®a d¹ng vµ phc t¹ th× vn ®Ị ®Ỉt ra c tÝnh nguyªn t¾c trong SNA lµ ph¶i x¸c ®Þnh r rµng vµ cơ thĨ ph¹m vi h¹ch to¸n kinh t tng quc gia. §Ĩ gi¶i quyt vn ®Ị nµy, SNA sư dơng hai kh¸i niƯm c liªn quan ®n nhau rt chỈt ch víi nhau lµ: l·nh thỉ kinh t, ®¬n vÞ th-ng trĩ và đơn vị không thường trú. * L·nh thỉ kinh t. C¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp trong c¸c tµi kho¶n thuc SNA ®-ỵc tÝnh theo ph¹m vi l·nh thỉ kinh t. L·nh thỉ kinh t cđa mt quc gia lµ l·nh thỉ ®Þa lý cđa quc gia ®, kh«ng kĨ phÇn ®Þa giíi c¸c s qu¸n, l·nh s qu¸n, khu qu©n s, c¬ quan lµm viƯc cđa c¸c tỉ chc quc t … mµ c¸c quc gia kh¸c, c¸c tỉ chc cđa Liªn HiƯp Quc, c¸c tỉ chc phi ChÝnh phđ… thuª vµ ho¹t ®ng trªn l·nh thỉ quc gia ® vµ ®-ỵc tÝnh thªm phÇn ®Þa giíi c¸c tỉ chc t-¬ng ng cđa quc gia ® thuª vµ ho¹t ®ng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa quc gia kh¸c, bao gm : - L·nh thỉ ®Þa lý: ®t liỊn, h¶i ®¶o, vng tri, vng biĨn thuc quc gia, tr phÇn ®Þa giíi c¸c s qu¸n, l·nh s qu¸n, khu vc qu©n s, c¬ quan lµm viƯc cđa c¸c tỉ chc quc t… mµ c¸c quc gia kh¸c, c¸c tỉ chc quc t kh¸c thuª vµ ho¹t ®ng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa quc gia ®. - Vng tri, mỈt n-íc, vng ®t n»m vng biĨn quc t mµ ® quc gia ®-ỵc h-ng c¸c quyỊn ®Ỉc biƯt vỊ mỈt ph¸p lý nh- khai th¸c h¶i s¶n, kho¸ng s¶n, dÇu khÝ.. - Vng l·nh thỉ n»m n-íc kh¸c ®-ỵc ChÝnh phđ thuª vµ ho¹t ®ng v× mơc ®Ých ngo¹i giao, qu©n s, khoa hc… nh- c¸c đại s qu¸n, l·nh s qu¸n, c¸c c¨n c qu©n s, tr¹m nghiªn cu khoa hc… * §¬n vÞ th-ng trĩ và đơn vị không thường trú. §¬n vÞ th-ng trĩ lµ c¸c ®¬n vÞ kinh t cđa quc gia vµ n-íc ngoµi c ®¨ng ký thi gian ho¹t ®ng t¹i l·nh thỉ quc gia ® trªn 1 n¨m vµ chÞu s qu¶n lý vỊ lut ph¸p cđa quc gia ®. §¬n vÞ th-ng trĩ cđa mt quc gia gm: - C¸c c¬ quan nhµ n-íc, c¸c tỉ chc x· hi, c¸c ®¬n vÞ s¶n xut kinh doanh ho¹t ®ng trong c¸c ngµnh kinh t thuc tt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh t, c¸c h gia ®×nh … cđa quc gia vµ ®ang ho¹t ®ng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa quc gia ®. - C¸c ®¬n vÞ s¶n xut kinh doanh ho¹t ®ng trong c¸c ngµnh kinh t cđa n-íc ngoµi ®Çu t- trc tip, liªn doanh… quc gia s t¹i v¬Ý thi gian trªn 1 n¨m. - C¸c toµ ®¹i s, l·nh s qu¸n, c¸c tỉ chc qu©n s… cđa quc gia ®ng n-íc ngoµi. - Nh÷ng ng-i trong n-íc lµm thuª, lµm hỵp ®ng ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho tỉ chc quc t vµ n-íc ngoµi ®ng n-íc s t¹i. - Nh÷ng ng-i ®i lµm thuª c tÝnh cht t¹m thi, nh÷ng ng-i ®i c«ng t¸c, hc tp, bu«n b¸n, du lÞch, th¨m ving ng-i th©n n-íc ngoµi víi thi gian d-íi 1 n¨m. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 11 Ng-ỵc víi kh¸i niƯm ®¬n vÞ th-ng trĩ lµ kh¸i niƯm ®¬n vÞ kh«ng th-ng trĩ dng ®Ĩ ch tt c¶ c¸c tỉ chc hay c¸ nh©n kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ th-ng trĩ cu¶ mt quc gia, bao gm: - PhÇn cßn l¹i cđa c¸c ®¬n vÞ thuc c¸c n-íc kh«ng ho¹t ®ng trªn l·nh thỉ ®Þa lý ViƯt nam . - C¸c ®¬n vÞ s¶n xut kinh doanh cđa ViƯt Nam ho¹t ®ng n-íc ngoµi víi thi gian trªn 1 n¨m. - C¸c tỉ chc hoỈc d©n c- n-íc ngoµi ho¹t ®ng ViƯt Nam thi gian d-íi 1 n¨m, kĨ c¶ hc sinh n-íc ngoµi lµm viƯc t¹i ViƯt Nam. - C¸c ®¹i s qu¸n, l·nh s qu¸n, tỉ chc quc phßng, an ninh cđa n-íc ngoµi lµm viƯc t¹i ViƯt Nam. ViƯc x¸c ®Þnh ®¬n vÞ th-ng trĩ vµ l·nh thỉ kinh t ®ng vai trß quan trng khi tÝnh c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp ®Ĩ lp c¸c tµi kho¶n. V× vy, tu theo ®iỊu kiƯn kinh t x· hi mçi n-íc, thi gian ho¹t ®ng vµ lỵi Ých kinh t cđa tng ®¬n vÞ ho¹t ®ng s¶n xut kinh doanh mµ c quy ®Þnh cơ thĨ cho ph hỵp víi kh¶ n¨ng h¹ch to¸n vµ thu thp th«ng tin. 5.3. NỊn kinh t quc d©n. NỊn kinh t quc d©n lµ mt hƯ thng bao gm toµn b c¸c ®¬n vÞ kinh t hay chđ thĨ kinh t c chc n¨ng ho¹t ®ng kh¸c nhau, tn t¹i trong mi quan hƯ mt thit víi nhau trªn c¬ s ph©n c«ng lao ®ng x· hi, ®-ỵc h×nh thµnh trong mt giai ®o¹n lÞch sư nht ®Þnh. So víi quan niƯm vỊ nỊn kinh t quc d©n cđa MPS, quan niƯm vỊ nỊn kinh t quc d©n cđa SNA c nhiỊu ®iĨm kh¸c nhau: - Theo MPS: nỊn kinh t quc d©n g¾n liỊn víi l·nh thỉ ®Þa lý. Theo l·nh thỉ ®Þa lý, nỊn kinh t quc d©n lµ tỉng thĨ c¸c ®¬n vÞ kinh t th-ng trĩ vµ kh«ng th-ng trĩ trong ph¹m vi l·nh thỉ nghiªn cu, tn t¹i trong mi quan hƯ h÷u c¬ víi nhau, thc hiƯn c¸c chc n¨ng kh¸c nhau trong hƯ thng ph©n c«ng lao ®ng x· hi. - Theo SNA: nỊn kinh t quc d©n g¾n liỊn víi l·nh thỉ kinh t. Theo l·nh thỉ kinh t, nỊn kinh t quc d©n lµ tỉng thĨ c¸c ®¬n vÞ kinh t th-ng trĩ cđa l·nh thỉ nghiªn cu, tn t¹i trong mi quan hƯ h÷u c¬ víi nhau, thc hiƯn c¸c chc n¨ng kh¸c nhau trong hƯ thng ph©n c«ng lao ®ng x· hi. 6. C¸c ph©n tỉ chđ yu cđa SNA. §Ĩ ph©n tÝch qu¸ tr×nh s¶n xut cịng nh- qu¸ tr×nh t¹o thu nhp lÇn ®Çu vµ ph©n phi thu nhp, nghiªn cu c¬ cu cđa nỊn kinh t quc d©n vµ mi quan hƯ t lƯ gi÷a c¸c ngµnh kinh t, c¸c khu vc thĨ ch vµ c¸c khu kinh t.., trong SNA th-ng sư dơng ph-¬ng ph¸p ph©n tỉ . Trong hƯ thng tµi kho¶n quc gia c sư dơng c¸c ph©n tỉ chđ yu sau: 6.1 Ph©n tỉ theo khu vc thĨ ch. §Ĩ ph¶n ¸nh mi quan hƯ giao dÞch kinh t gi÷a c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®ng trong nỊn kinh t, trong hƯ thng tµi kho¶n quc gia ®· ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®ng ® Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 12 thµnh c¸c nhm lín theo tng khu vc thĨ ch da trªn c¸c ®Ỉc ®iĨm vỊ ngun vn, mơc ®Ých vµ lnh vc ho¹t ®ng cđa chĩng. Khu vc thĨ ch lµ tp hỵp c¸c chđ thĨ kinh t c t- c¸ch ph¸p nh©n, c quyỊn ra quyt ®Þnh vỊ kinh t vµ tµi chÝnh, c ngun vn ho¹t ®ng, mơc ®Ých vµ lnh vc ho¹t ®ng ging nhau. C¨n c ®Ĩ ph©n c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®ng theo tng khu vc thĨ ch lµ: - c cng chc n¨ng ho¹t ®ng hoỈc c cng chc n¨ng ho¹t ®ng t-¬ng t nhau. - ngun kinh phÝ cho ho¹t ®ng t-¬ng t nhau. - c¸c ®¬n vÞ ® lµ nh÷ng chđ thĨ kinh t c t- c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n ®c lp, c quyỊn thu chi, m tµi kho¶n. C¨n c vµo nguyªn t¾c trªn, nỊn kinh t quc d©n cđa mçi quc gia ®-ỵc ph©n thµnh 5 khu vc thĨ ch: - Khu vc thĨ ch Nhµ n-íc: bao gm c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n-íc, an ninh quc phßng, b¶o ®¶m x· hi, nghiªn cu khoa hc, ho¹t ®ng s nghiƯp vỊ y t, v¨n ho¸, gi¸o dơc, thĨ thao… Ngun kinh phÝ ®Ĩ chi tiªu cho c¸c ®¬n vÞ nµy do ng©n s¸ch Nhµ n-íc cp. - Khu vc thĨ ch tµi chÝnh: gm c¸c ®¬n vÞ c chc n¨ng ho¹t ®ng kinh doanh tiỊn tƯ, ng©n hµng, tÝn dơng, b¶o hiĨm… Ngun kinh phÝ ®Ĩ ho¹t ®ng cđa c¸c ®¬n vÞ chđ yu da vµo kt qu¶ ho¹t ®ng s¶n xut kinh doanh tiỊn tƯ vµ tµi chÝnh cđa ®¬n vÞ. - Khu vc thĨ ch phi tµi chÝnh: gm c¸c ®¬n vÞ c chc n¨ng s¶n xut kinh doanh s¶n phm hµng ho¸ vµ dÞch vơ thuc c¸c lnh vc n«ng nghiƯp, c«ng nghiƯp, x©y dng, th-¬ng nghiƯp… Ngun kinh phÝ ho¹t ®ng chđ yu da vµo kt qu¶ ho¹t ®ng s¶n xut kinh doanh s¶n phm hµng ho¸ - dÞch vơ cđa ®¬n vÞ. - Khu vc thĨ ch v« vÞ lỵi: gm c¸c ®¬n vÞ s¶n cung cp c¸c dÞch vơ phơc vơ nhu cÇu tiªu dng sinh ho¹t, tÝn ng-ìng cđa d©n c- nh-: c¸c hiƯp hi, c¸c hi t thiƯn, c¸c tỉ chc tÝn ng-ìng… Ngun kinh phÝ ho¹t ®ng chđ yu da vµo s ®ng gp t nguyƯn cđa c¸c thµnh viªn, s ®ng gp vµ giĩp ®ì cđa c¸c tỉ chc. - Khu vc thĨ ch h gia ®×nh. H gia ®×nh d©n c- va lµ ®¬n vÞ tiªu dng cui cng, va lµ ®¬n vÞ s¶n xut c chc n¨ng s¶n xut ra s¶n phm vt cht vµ dÞch vơ. Khu vc h gia ®×nh bao gm toµn b c¸c h gia ®×nh d©n c- víi t- c¸ch lµ ®¬n vÞ tiªu dng vµ ®¬n vÞ s¶n xut c¸c thĨ. Ngun kinh phÝ chđ yu ®Ĩ chi tiªu cđa c¸c h gia ®×nh da vµo s¶n xut kinh doanh c¸ thĨ, thu nhp vµ tiỊn l-¬ng, l·i tiỊn gưi ng©n hµng … Phân tổ theo khu vực thể chế sẽ giúp cho việc xác định các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp được chính xác hơn, phạm vi nghiên cứu rông hơn, đa dạng hơn để phục vụ công tác lãnh đạo các cấp và quản lý nền kinh tế ở tầm vĩ mô đạt kết quả cao nhất. 6.2 Ph©n ngµnh kinh t quc d©n. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 13 Ph©n ngµnh kinh t quc d©n lµ s ph©n chia nỊn kinh._. t quc d©n thµnh c¸c ngµnh kinh t kh¸c nhau da trªn c¬ s vÞ trÝ, chc n¨ng ho¹t ®ng cđa c¸c ®¬n vÞ kinh t hay chđ thĨ kinh t trong hƯ thng ph©n c«ng lao ®ng x· hi. ViƯc ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®ng kinh t vµo c¸c ngµnh kinh t thÝch hỵp ph¶i c¨n c vµo c¸c nguyªn t¾c sau: - Ph¶i c¨n c vµo hc thuyt ph©n c«ng lao ®ng x· hi vµ tr×nh ® ph©n c«ng lao ®ng x· hi. - Ph¶i c¨n c vµo yªu cÇu vµ tr×nh ® qu¶n lý kinh t cđa ®t n-íc trong tng thi k. Tc lµ ph¶i c¨n c vµo ®Ỉc tr-ng cđa c¸c ®¬n vÞ s¶n xut kinh doanh, c¸c tỉ chc c chc n¨ng ho¹t ®ng ging nhau hoỈc gÇn ging nhau. - Ph¶i ®¸p ng ®-ỵc yªu cÇu cđa c«ng t¸c so s¸nh quc t. - §¬n vÞ gc tham gia ph©n ngµnh kinh t quc d©n lµ c¸c ®¬n vÞ kinh t c t- c¸ch ph¸p nh©n tc lµ c h¹ch to¸n ®c lp hoỈc t h¹ch to¸n. - Ph¶i da vµo chc n¨ng vµ ®Ỉc ®iĨm chđ yu cđa c¸c ®¬n vÞ kinh t. - Ph¶i th-ng xuyªn hoµn thiƯn hƯ thng ph©n ngµnh kinh t quc d©n. Trªn c¬ s ph¹m tr s¶n xut theo SNA, da trªn nguyªn t¾c chung vỊ ph©n ngµnh kinh t quc t, toµn b ho¹t ®ng s¶n xut cđa quc gia ®-ỵc chia thµnh 3 khu vc: - Khu vc 1: gm nh÷ng ho¹t ®ng khai th¸c s¶n phm t t nhiªn nh-: N«ng nghiƯp, l©m nghiƯp, thủ s¶n. - Khu vc 2: bao gm nh÷ng ho¹t ®ng khai th¸c vµ ch bin s¶n phm t m c¸c lo¹i, c«ng nghiƯp ch bin; s¶n xut vµ ph©n phi ®iƯn, n-íc ga; x©y dng. - Khu vc 3: bao gm nh÷ng ho¹t ®ng dÞch vơ: th-¬ng nghiƯp, vn t¶i, b-u chÝnh viƠn th«ng, qu¶n lý Nhµ n-íc, an ninh quc phßng… Ph©n ngµnh kinh t quc d©n c t¸c dơng v« cng quan trng trong viƯc x¸c ®Þnh c¬ cu kinh t, x¸c ®Þnh mi quan hƯ kinh t gi÷a c¸c ngµnh nh»m ®¶m b¶o tc ® t¨ng tr-ng cđa tng ngµnh vµ toµn b nỊn kinh t quc d©n. T ® ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thc tr¹ng nỊn kinh t, phơc vơ viƯc x©y dng c¸c chđ tr-¬ng, chÝnh s¸ch nh»m chuyĨn ®ỉi c¬ cu kinh t theo mơc tiªu chin l-ỵc trong tng giai ®o¹n lÞch sư cđa kinh t ®t n-íc. XÐt trªn ph¹m vi toµn b nỊn kinh t, ph©n ngµnh kinh t quc d©n ®· m« t¶ chi tit h¬n, chÝnh x¸c h¬n, cơ thĨ h¬n mt b-íc cđa ph©n lo¹i theo khu vc thĨ ch. 6.3. Ph©n tổ theo s¶n phm. Nu ph©n ngµnh kinh t, vỊ c¬ b¶n vn da vµo chc n¨ng s¶n xut chÝnh cđa tng ®¬n vÞ ho¹t ®ng kinh t, trong ® bao gm nhiỊu lo¹i s¶n phm dÞch vơ thuc ngµnh kinh t kh¸c nhau th× ph©n theo ngµnh s¶n phm da vµo : - Nh÷ng s¶n phm dÞch vơ c cng c«ng dơng. - Nh÷ng s¶n phm dÞch vơ c cùng quy tr×nh c«ng nghƯ s¶n xut t-¬ng t nhau. - Sư dụng nguyªn vt liƯu chđ yu t-¬ng t nhau. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 14 Ph©n theo ngµnh s¶n phm s chi tit h¬n n÷a ®i víi tng ngµnh kinh t,vµ ®-ỵc sư dơng trong b¶ng I/O, trong c«ng t¸c kiĨm kª s¶n phm hµng ho¸, tn kho, tµi s¶n c ®Þnh, hµng ho¸ xut nhp khu… 6.4 Ph©n tổ theo thµnh phÇn kinh t. Ph©n theo thµnh phÇn kinh t lµ c¨n c vµo ch ® s h÷u ®i víi c¸c yu t s¶n xut vµ kt qu¶ s¶n xut ®Ĩ tp trung c¸c ®¬n vÞ hay chđ thĨ kinh t cđa nỊn kinh t quc d©n thµnh tng nhm kh¸c nhau. Ph©n theo thµnh phÇn kinh t lµ c¨n c quan trng ®Ĩ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triĨn kinh t- x· hi ®ĩng ®¾n, khuyn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh t ph¸t triĨn, ®ng thi cđng c vµ hoµn thiƯn quan hƯ s¶n xut x· hi chđ ngha. Theo NghÞ Quyt §¹i Hi 9 cđa §¶ng vµ Nhµ n-íc, c¸c thµnh phÇn kinh t n-íc ta hiƯn nay gm c: 1. Kinh t Nhµ n-íc. 2. Kinh t tp thĨ 3. Kinh t c¸ thĨ vµ tiĨu chđ. 4. Kinh t t- b¶n t- nh©n 5. Kinh t hçn hỵp 6. Kinh t c vn ®Çu t- n-íc ngoµi 6.5 Ph©n tổ theo vng l·nh thỉ. Ph©n theo vng l·nh thỉ lµ c¨n c vµo c¸c ®Ỉc ®iĨm vỊ t nhiªn, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ kinh t x· hi ph©n chia nỊn kinh t quc d©n cđa mçi quc gia ra thµnh c¸c vng, c¸c l·nh thỉ kh¸c nhau. Ph©n tỉ theo vng, l·nh thỉ c ý ngha quan trng trong viƯc nghiªn cu s ph©n bỉ c¸c ngun lc vµ kt qu¶ cđa nỊn s¶n xut x· hi theo vng, l·nh thỉ. ®¸nh gi¸ tr×nh ® ph¸t triĨn kinh t x· hi cđa tng vng, l·nh thỉ vµ so s¸nh gi÷a c¸c vng, l·nh thỉ víi nhau. Trªn c¬ s ® ®Ị ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh t x· hi hỵp lý, t¹o ®iỊu kiƯn ®Ĩ c¸c vng, l·nh thỉ ph¸t triĨn ®ng ®Ịu. 6.6 Ph©n tỉ giao dÞch. §©y lµ ph©n tỉ riªng cđa SNA. Ph©n tỉ giao dÞch lµ c¨n c vµo tÝnh cht giao dÞch ®Ĩ ph©n chia c¸c giao dÞch trong nỊn kinh t thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau, gm - Mua b¸n s¶n phm. - Tr¶ vµ nhn l-¬ng. - Tr¶ vµ nhn l·i tiỊn vay. - Tr¶ vµ nhn dÞchvơ b¶o hiĨm. - Thu thu nhp. - §ng gp cho c¸c tỉ chc v« vÞ lỵi. - ChuyĨn nh-ỵng… Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 15 Mçi lo¹i ph©n tỉ c t¸c dơng vµ ý ngha kh¸c nhau, chĩng ph¶n ¸nh c¬ cu nỊn kinh t theo mt gc ® nghiªn cu nht ®Þnh. V× vy, tu theo mơc ®Ých nghiªn cu mµ SNA sư dơng lo¹i ph©n tỉ nht ®Þnh. 7. C¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp chđ yu trong hƯ thng tµi kho¶n quc gia. Trong hƯ thng tµi kho¶n quc gia sư dơng c¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp sau: 7.1 Tỉng gi¸ trÞ s¶n xut (Gross output-GO) Tỉng gi¸ trÞ s¶n xut lµ ch tiªu kinh t ph¶n ¸nh toµn b gi¸ trÞ cđa s¶n phm do lao ®ngtrong c¸c ngµnh kinh t cđa nỊn kinh t quc d©n t¹o ra trong 1 thi k nht ®Þnh, tc lµ ph¶n ¸nh kt qu¶ s¶n xut cđa toµn b nỊn kinh t theo tng thi k: th¸ng, quý, 6 th¸ng, n¨m, th-ng lµ mt n¨m. GO ®-ỵc x¸c ®Þnh theo 3 ph-¬ng ph¸p: a. Ph-¬ng ph¸p xÝ nghiƯp. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, ly xÝ nghiƯp lµm ®¬n vÞ tÝnh, thc cht lµ tỉng gi¸ trÞ s¶n xut cđa tt c¶ c¸c xÝ nghiƯp thuc c¸c thµnh phÇn kinh t kh¸c nhau trong toµn b nỊn kinh t quc d©n. GOXN =∑ = n i GO 1 XN1. b. Ph-¬ng ph¸p ngµnh. Ly ngµnh lµm ®¬n vÞ tÝnh, thc cht lµ tỉng cng gi¸ trÞ s¶n xut cđa tt c¶ c¸c ngµnh trong nỊn kinh t quc d©n. GONGµNH = ∑ = )17(20 1I GO ngµnh I =GOXN I - gi¸ trÞ s¶n phm chu chuyĨn gi÷a c¸c xÝ nghiƯp cng 1 ngµnh. c. Ph-¬ng ph¸p kinh t quc d©n. Ph-¬ng ph¸p nµy ly nỊn kinh t quc d©n lµm ®¬n vÞ tÝnh, ph¶n ¸nh ®-ỵc kt qu¶ s¶n xut cđa nỊn kinh t quc d©n. GOKTQD = GONGµNH - gi¸ trÞ s¶n phm chu chuyĨn gi÷a c¸c ngµnh cđa nỊn kinh t quc d©n. Thc cht cđa 3 ph-¬ng ph¸p nµy lµ lo¹i tr dÇn phÇn bÞ tÝnh trng gi¸ trÞ s¶n phm cđa c¸c xÝ nghiƯp, cđa c¸c ngµnh trong nỊn kinh t quc d©n. Cả 3 phương pháp này không được sử dụng để tính GO cho các xí nghiệp, các doanh nghiệp mà được áp dụng để tính GO của toàn nền kinh tế quốc dân 7.2. Chi phí trung gian. Chi phÝ trung gian lµ mt b phn cu thµnh tỉng gi¸ trÞ s¶n xut, lµ chi phÝ s¶n phm c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ĩ s¶n xut s¶n phm cđa mt ngµnh nµo ®, bao gm chi phÝ vt cht: nguyªn vt liƯu chÝnh phơ, b¸n thµnh phm, nhiªn liƯu … vµ chi phÝ dÞch vơ: c-íc phÝ vn t¶i, b-u ®iƯn, chi phÝ tuyªn truyỊn, qu¶ng c¸o … Khi tÝnh chi phÝ trung gian cÇn chĩ ý c¸c nguyªn t¾c sau: Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 16 - Ch tÝnh nh÷ng yu t nµo ®· ®-ỵc tÝnh vµo tỉng gi¸ trÞ s¶n xut míi ®-ỵc tÝnh vµo chi phÝ trung gian. - Gi¸ tÝnh chi phÝ trung gian lµ gi¸ sư dơng khi tÝnh gi¸ trÞ s¶n xut cđa c¸c yu t thuc chi phÝ trung gian. 7.3 Tỉng s¶n phm quc ni( Gross Domestic Product – GDP) 7.4 Tỉng thu nhp quc gia (Gross National Income -GNI) GNI =GDP +Δnh©n t s¶n xut. 7.5 Thu nhp quc gia (National Income – NI) NI= GNI – KHTSC§. 7.6 Thu nhp quc gia sư dơng(National Disposable Income – NDI) NDI= NI + Δ chuyĨn nh-ỵng hiƯn hµnh 7.7 Tiªu dng cui cng(Final Consumption - C) Tiªu dng cui cng lµ mt phÇn cđa Tỉng s¶n phm x· hi sư dơng ®Ĩ tho· m·n nhu cÇu tiªu dng ®i sng, sinh ho¹t cđa c¸c nh©n d©n c-, h gia ®×nh vµ nhu cÇu tiªu dng chung cđa x· hi (Nhµ N-íc), gm: tiªu dng cui cng cđa d©n c- vµ tiªu dng cui cng cđa Nhµ n-íc. 7.8 Tỉng tÝch lu tµi s¶n (Gross Capital Formation) Tỉng tÝch lu tµi s¶n lµ mt b phn cđa GDP ®-ỵc sư dơng ®Ĩ ®Çu t- t¨ng tµi s¶n nh»m m rng s¶n xut vµ n©ng cao ®i sng vt cht vµ tinh thÇn cđa d©n c-, gm tÝch lu tµi s¶n c ®Þnh, tÝch lu tµi s¶n l-u ®ng vµ tÝch lu tµi s¶n quý him. 7.9. Xut nhp khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ. Xut nhp khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ bao gm toµn b s¶n phm vt cht vµ dÞch vơ ®-ỵc mua b¸n, trao ®ỉi, chuyĨn nh-ỵng… gi÷a c¸c ®¬n vÞ th-ng trĩ cđa n-íc ta víi c¸c ®¬n vÞ th-ng trĩ cđa n-íc ngoµi. 7.10.§Ĩ dµnh (Sn). §Ĩ dµnh lµ phÇn tit kiƯm hoỈc ®Ĩ dµnh t ni b nỊn kinh t, lµ mt trong nh÷ng ngun vn ®Ĩ tÝch lu tµi s¶n. §Ĩ dµnh ®-ỵc tÝnh cho toµn b nỊn kinh t quc d©n vµ tng khu vc thĨ ch. C 3 lo¹i ®Ĩ dµnh: + ĐĨ dµnh t thu nhp trong n-íc: Sn = GDPthuÇn – TDCC = GDP – C1- TDCC + ®Ĩ dµnh t thu nhp quc gia Sn = NI – TDCC = GNI – C1- TDCC + ®Ĩ dµnh t thu nhp quc gia sư dơng Sn = NDI – TDCC. II. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VA VÀ GDP 1. Kh¸i niƯm. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 17 Gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA- Value Added) vµ tỉng s¶n phm trong n-íc ( GDP- Gross Domestic Product) lµ mt b phn cđa gi¸ trÞ s¶n xut cßn l¹i sau khi tr ®i chi phÝ trung gian. § lµ mt b phn gi¸ trÞ míi do lao ®ng s¶n xut t¹o ra vµ khu hao tµi s¶n c ®Þnh trong mt thi k nht ®Þnh th-ng lµ mt n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ Tỉng s¶n phm trong n-íc lµ ch tiªu tuyƯt ®i thi k, ®-ỵc tÝnh theo ®¬n vÞ gi¸ trÞ (theo gi¸ hiƯn hµnh, gi¸ so s¸nh). 2. Nội dung kinh tế các yếu tố cấu thành GDP. GDP được cấu thành bởi 4 yếu tố cơ bản sau: - Giá trị công lao động của người sản xuất. - Thuế sản xuất (không kể trợ cấp sản xuất). - Khấu hao tài sản cố định. - Thặng dư sản xuất. Nếu đứng ở giác dộ người sản xuất (tức người lập tài khoản sản xuất) thì 4 yếu tố cấu thành trên là những khoản chi phí mà chủ sản xuất thực hiện trong thời kỳ sản xuất để làm tăng giá trị sản phẩm được sản xuất ra. Nếu đứng ở giác độ người thu nhập trong sản xuất (tức người lập tài khoản thu nhập chi tiêu, tài khoản vốn tài sản tài chính) thì 4 yếu tố trên là những khoản thu nhập để tiêu dùng (đối người lập tài khoản thu nhập chi tiêu) hoặc là thu nhập để đầu tư tích luỹ vốn tài sản (đối với người lập tài khoản vốn tài sản tài chính) 2.1. Trả công cho người lao động (Compensation of employees). Trả công lao động cho người sản xuất là toàn bộ các khoản thu nhập mà người san xuất nhận được từ công lao động của mình được chủ sản xuất huy động sử dụng trong quá trình sản xuất . Thực chất chỉ tiêu này là toàn bộ các khoản chi phí mà chủ sản xuất trả cho người trực tiếp sản xuất để bù đắp lại sức lao dộng đã hao phí trong quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm mới. Thu nhập về tiền công lao động của người sản xuất (gồm tiền mặt, hiện vật) được thể hiện ở những khoản sau; - Tiền lương. - Trả tiền công lao động. - Trích bảo hiểm xã hội. - Các khoản thu nhập có tính chất khác: tiền ăn trưa, ca ba; tiền bồi dưỡng độc hại; tiền hao mòn, xe máy, xe đạp cho CNVC đi làm việc thường ngày; tuền phong bao hội nghị về chuyên ngành; tiêng phụ cấp lưu trú, tiền đi công tác… 2.2. Thuế sản xuất (Tax on production). Thuế sản xuất là toàn bộ các khoản đóng góp theo nghĩa vụ của mọi hoạt động sản xuất trên lãnh thổ kinh tế của quốc gia đóng góp vào ngân sách nhà nước trong năm (không kể phần trợ cấp của Nhà nước cho những hoạt động sản xuất đặc biệt vì mục đích chính trị, xã hội). Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 18 Thuế sản xuất bao gồm các khoản sau: - Thuế phải nộp. + Thuế doanh nghiệp. + Thuế môn bài. + Thuế hàng hoá. + Thuế buôn chuyến. + Thuế nông nghiệp. + Các loại thuế sản xuất khác. - Các loại phí phải nộp + Phí giao thông. + Phí cầu phà + Phí hộ chiếu, giấy tờ khác. + Các loai phí phải nộp khác. Toàn bộ các loại thuế, phí mà các đơn vị sản xuất kinh doanh phải nộp vào ngân sách được hạch toán vào giá thành sản phẩm thì mới đưa vào điều khoản thuế sản xuất và là một yếu tố của GDP. 2.3. Khấu hao tài sản cố định (Consumption of fixed capital). Khấu hao tài sản cố định là toàn bộ giá trị hao mòn của mọi tài sản cố định tham gia vào quá trình sản xuất xã hội trong năm. 2.4. Thặng dư sản xuất (Operating surplus). Thặng dư sản xuất là phần giá trị kết dư giữa giá trị sản xuất với các yếu tố phát sinh trong quá trình sản xuất: - Chi phí sản phẩm vật chất và sản phẩm dịch vụ cho sản xuất. - Trả công lao động cho người sản xuất. - Thuế sản xuất (không kể trợ cấp sản xuất của Nhà nước) nộp vào ngân sách Nhà nước. - Hao mòn tài sản cố định. Về bản chất, thặng dư sản xuất chỉ phát sinh ở những ngành hoạt động mang tính chất sản xuất kinh doanh và là phần nguồn cho việc chi trả lợi tức sở hữu trong quan hệ sản xuất. 3. Vị trí và ý nghĩa kinh tế của chỉ tiêu GDP. 3.1. Vị trí của GDP trong hệ thống tài khoản quốc gia SNA. Như đã trình bày ở trên, hệ thống tài khoản chính, chủ yếu của SNA được thiết lập nhằm phản ánh kết quả một quá trình sản xuất trên lãnh thổ kinh tế của một quốc gia trong một thời kỳ kế toán (thường là một năm); phản ánh quá trình phân phối lần đầu và phân phối lại kết quả sản xuất đó vào các mục đích tiêu dùng (TDCC Nhà nước, TDCC dân cư), tích luỹ (TLTS cố định, TS lưu động, TS quý hiếm), đồng thời cũng phản ánh kết quả các mối quan hệ kinh tế (mua bán, chuyển nhượng, vay vốn…) cuả quốc gia với bên ngoài quốc gia. Như vậy, điểm chủ đạo và cũng là mấu chốt được được thể hiện trong các tài khoản đó là Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 19 chỉ tiêu giá trị (được phân chia ra các yếu tố) phản ánh kết quả của nền sản xuất thực hiện trên lãnh thổ kinh tế của quốc gia trong 1 năm; bởi lẽ, có kết quả sản xuất (mà chủ yếu phản ánh khối lượng sản phẩm mới tăng thêm trong năm do các ngành sản xuất đóng góp ) mới có các quá trình phân phối xã hội: Phân phối lần đầu và phân phối lại; mới có các mối quan hệ kinh tế với bên ngoài (quốc gia khác, các tổ chức quốc tế khác và các tổ chức phi chính phủ…). Chỉ tiêu phản ánh kết quả của mọi hoạt động trên nền kinh tế của một quốc gia sau 1 năm hoặc quý là GDP. Trong hệ thống các tài khoản chính được xây dựng, GDP bằng tổng các chi phí tạo nên các yếu tố hình thành các điều khoản trong tài khoản sản xuất và như vậy cũng bằng tổng các điều khoản mang tính thu nhập trong tài khoản thu nhập và chi tiêu. Trên thực tế của nền sản xuất xã hội, các yếu tố hình thành các điều khoản gốc tạo nên GDP (các điều khoản của tài khoản sản xuất), qua sự vận động giá trị trong các mối quan hệ kinh tế (mua bán, chuyển nhượng, vay mượn…) sẽ tạo ra các khoản thu nhập và sử dụng các khoản thu nhập đó. Các mối quan hệ kinh tế không chỉ diễn ra trong nền kinh tế quốc gia mà còn diễn ra tại biên giới giữa quốc gia đó với quốc gia khác và thậm chí ngay tại lãnh thổ kinh tế của các nước khác (ví dụ, đoàn xiếc VN sang lưu diễn ở Lào 1 tháng. Với dịch vụ biểu diễn và những chi phí mà đoàn sử dụng ở những nơi lưu diễn thể hiện những mối quan hệ kinh tế giữa đơn vị thường trú của VN với các đơn vị thường trú của Lào ngay tại quốc gia Lào). Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 20 SƠ ĐỒ TỔNG QUÁT DIỄN TẢ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ SỬ DỤNG GDP CỦA NỀN KINH TẾ. Xuất khẩu nhập khẩu Trả thue TD Công SX SX Người SX 3.2. Ý nghĩa kinh tế của chỉ tiêu GDP Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tỉng s¶n phm trong n-íc lµ mt trong nh÷ng ch tiªu kinh t tỉng hỵp quan trng ph¶n ¸nh kt qu¶ cui cng cđa c¸c ho¹t ®ng s¶n xut cđa c¸c thµnh phÇn kinh t, c¸c ngµnh vµ toµn b nỊn kinh t quc d©n trong mt thi k nht ®Þnh. Chĩng c nh÷ng ý ngha sau: - Lµ ngun gc mi kho¶n thu nhp, ngun gc s giµu c vµ phn vinh cđa x· hi. - Lµ mt trong nh÷ng ch tiªu ph¶n ¸nh hiƯu qu¶ kinh t nỊn s¶n xut x· hi. - BiĨu hiƯn hiƯu qu¶ t¸i s¶n xut x· hi theo chiỊu s©u vµ chiỊu rng . - Lµ mt trong nh÷ng c¬ s quan trng ®Ĩ tÝnh c¸c ch tiªu kinh t kh¸c. - H¬n n÷a, chĩng cßn lµ mt trong nh÷ng c¨n c quan trng ®Ĩ ®¸nh gi¸ s t¨ng tr-ng cđa mt quc gia, nghiªn cu kh¶ n¨ng tÝch lu, huy ®ng vn, tÝnh to¸n c¸c ch tiªu ®¸nh gi¸ mc sng d©n c-, so s¸nh quc t, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiƯm cđa mçi n-íc ®i víi c¸c tỉ chc quc t… 4. Ph-¬ng ph¸p tÝnh. 4.1 Nguyªn t¾c tÝnh. Cịng nh- GO, khi tÝnh VA vµ GDP cÇn tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: - Nguyªn t¾c th-ng trĩ ( hay theo l·nh thỉ kinh t): ch tÝnh vµo VA vµ GDP kt qu¶ s¶n xut cđa c¸c ®¬n vÞ th-ng trĩ. - TÝnh theo thi ®iĨm s¶n xut: kt qu¶ s¶n xut cđa thi k nµo ®-ỵc tÝnh vµo VA vµ GDP cđa thi k ®. - TÝnh theo gi¸ thÞ tr-ng tức là giá sử dụng cuối cùng. Tài khoản sản xuất G D P Tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài Tài khoản thu nhập và chi tiêu Tài khoản vốn - tài chính Tiêu dùng sản phẩm cuối cùng Tích luỹ tài sản KH TS CĐ Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 21 Giá sử dung cuối cùng = chi phí sản xuất + lợi nhuận xí nghiệp + thuế sản xuất hàng hoá + chi phí lưu thông. 4.2 Ph-¬ng ph¸p tÝnh. GDP lµ mt ch tiªu biĨu hiƯn kt qu¶ cđa qu¸ tr×nh s¶n xut, do ® tr¶i qua 3 giai ®o¹n vn ®ng: - Giai ®o¹n 1: ®-ỵc s¶n xut ra trong c¸c ngµnh s¶n xut. - Giai ®o¹n 2: ®-ỵc ph©n phi ®Ĩ h×nh thµnh c¸c kho¶n thu nhp. - Giai ®o¹n 3: ®-ỵc ®em sư dơng ®Ĩ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cđa c ¸nh©n vµ x· hi. ng víi ba giai ®o¹n trªn lµ 3 ph-¬ng ph¸p tÝnh GDP kh¸c nhau: ph-¬ng ph¸p s¶n xut, ph-¬ng ph¸p ph©n phi vµ ph-¬ng ph¸p sư dơng cui cng. a. Ph-¬ng ph¸p s¶n xut. Theo ph-¬ng ph¸p nµy c 2 c¸ch tÝnh GDP; C1: GDP = ΣGO - ΣIC. C2: GDP = ΣVA+ thu nhp khu hµng ho¸, dÞch vơ n-íc ngoµi. Trong ®: VA= GO – IC. b. Ph-¬ng ph¸p ph©n phi. TÝnh GDP theo ph-¬ng ph¸p nµy lµ c¨n c vµo thu nhp cđa c¸c thµnh viªn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xut. Thu nhp nµy do ph©n phi lÇn ®Çu mµ c. Khi ®: GDP = TN1LĐ + TN1DN + TN1NN. Trong ®: TN1LĐ hay còn gọi là thu nhập từ sản xuất của người sản xuất gồm: - Tiền lương và các khoản có tính chất lương. - Trả công lao động (bằng tiền và bằng hiện vật) trong kinh tế tập thể. - Trích bảo hiểm xã hội trả thay lương. - Thu nhập khác như: ăn trưa, ca ba, phụ cấp độc hại đi đường, lưu trú trong công tác phí, phong bao hội nghị, trang bị bảo hộ lao động dùng trong sinh hoạt ngoài thời gian làm việc. - Thu nhập hỗn hợp trong kinh tế phụ và kinh tế cá thể. TN1DN chính là thu nhập lần đầu của các đơn vị kinh tế (thặng dư sản xuất) gồm: - Lợi tức vốn sản xuất đóng góp. - Lợi tức về thuê đất đai, vùng trời, vùng biển phục vụ sản xuất. - Lợi tức kinh doanh… - Khấu hao tài sản cố định để lại doanh nghiệp. - Trả lãi đi vay. TN1NN gồm: - Thuế gián thu như: thuế doanh thu hoặc thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu, thuế nhà đất, thuế tài nguyên: đất, rừng, hầm mỏ…,, thuế vốn, thuế môn bài, thuế sản xuất khác… - Khấu hao tài sản cố định nộp cho ngân sách. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 22 Kt thĩc giai ®o¹n ph©n phi lÇn ®Çu, GDP tip tơc ®-ỵc ph©n phi l¹i ®Ĩ ®iỊu tit thu nhp, vµ h×nh thµnh nªn thu nhp cui cng. Khi ®: GDP = ΣTN1 = Σ TNCC Víi TNCC = TN1 + kt d- ph©n phi l¹i. Trªn ph¹m vi nỊn kinh t, kt d- ph©n phi l¹i b»ng kh«ng. c. Ph-¬ng ph¸p sư dơng cui cng. GDP = C + G + S + X – M Víi : C: tiªu dng cui cng cđa d©n c-. G: tiªu dng cui cng cđa Nhµ n-íc. S : tÝch lu tµi s¶n (TSC§, TSL§) X: xut khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ. M: nhp khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ. Trªn gi¸c ® nỊn kinh t, ch tiªu GDP ®-ỵc tÝnh theo ®ng thi c¶ 3 ph-¬ng ph¸p nh-ng cho 3 kt qu¶ kh¸c nhau. V× vy c¨n c vµo ngun th«ng tin thu ®-ỵc vµ mơc ®Ých nghiªn cu ®Ĩ la chn ph-¬ng ph¸p tÝnh thÝch hỵp. ViƯt Nam, do vai trß cđa s¶n xut trong nỊn kinh t nªn ph-¬ng ph¸p s¶n xut ®-ỵc coi lµ ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n vµ ®-ỵc dng lµm c¨n c ®Ĩ kiĨm tra, chnh lý kt qu¶ t hai ph-¬ng ph¸p trªn. 5. Sự cần thiết phải tính GDP quý §Ĩ ®¸p ng yªu cÇu qu¶n lý nỊn kinh t tÇm v m«, §¶ng vµ Nhµ n-íc kh«ng ch yªu cÇu ngµnh thng kª tÝnh to¸n chÝnh x¸c, kÞp thi ch tiªu GDP theo n¨m, mµ cßn ®ßi hi tÝnh ch tiªu GDP cho tng quý trong n¨m. ViƯc tÝnh ch tiªu GDP quý c ý ngha rt to lín trong viƯc qu¶n lý nỊn kinh t tÇm v m«, cơ thĨ: - Ch tiªu G§P theo quý m« t¶ kt qu¶ s¶n xut cđa tng ngµnh, ph¶n ¸nh tỉng thu nhp t s¶n xut cđa nỊn kinh t quc d©n trong mt quý vµ xu h-íng t¨ng tr-ng cđa tng ngµnh kinh t cđa mçi quý so víi quý cng k n¨m tr-íc vµ víi c¸c quý kh¸c trong n¨m, ®¶m b¶o so s¸nh quc t. - Kt qu¶ tÝnh GDP theo quý giĩp Nhµ n-íc n¾m b¾t kÞp thi t×nh h×nh diƠn bin cđa s¶n xut ®Ĩ ®¸nh gi¸ s ph¸t triĨn kinh t ®· ®ĩng h-íng ch-a, c thun lỵi, kh kh¨n g×, ®Ĩ Nhµ n-íc d-a ra c¸c quyt s¸ch ®iỊu hµnh nỊn kinh t ph hỵp theo tng quý trong n¨m; nh- c¸c chÝnh s¸ch gi¸ c¶, chÝnh s¸ch ®Çu t-, chÝnh s¸ch kÝch cÇu ®Ĩ thĩc ®y s¶n xut ph¸t triĨn… - H¬n n÷a, viƯc tÝnh ®-ỵc ch tiªu GDP theo quý cßn lµ c¬ s tin cy cho c«ng t¸c tÝnh GDP c¶ n¨m ®¶m b¶o cht l-ỵng vµ ® chÝnh x¸c cao. - Ngoµi ra, viƯc nghiªn cu vµ tÝnh GDP theo quý cßn c mơc ®Ých phn ®u ®Ĩ tr×nh ® thng kª tµi kho¶n quc gia ViƯt Nam ngang tÇm víi tr×nh ® trung b×nh tiªn tin cđa c¸c n-íc trªn th giíi. ChÝnh v× ý ngha to lín nh- vy nªn viƯc tÝnh GDP theo quý ngµy cµng ph¸t triĨn vµ ®-ỵc ¸p dơng rng r·i ViƯt nam Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 23 6. kt lun ch-¬ng Nh÷ng ni dung trªn ch lµ giíi thiƯu rt s¬ l-ỵc vỊ hƯ thng tµi kho¶n quc gia vµ ch tiªu GDP. Tuy nhiªn qua ® ta cịng c thĨ nhn thy tÇm quan trng cđa hƯ thng tµi kho¶n quc víi vai trß qu¶n lý v m« nỊn kinh t quc d©n vµ ý ngha cđa viƯc nghiªn cu ch tiªu GDP, ®Ỉc biƯt lµ viƯc nghiªn cu ch tiªu GDP theo quý ®i víi ngµnh thng kª ni riªng vµ toµn x· hi ni chung. Vµ cịng qua ® ta c thĨ nhn thy s kh¸c biƯt gi÷a hai hƯ thng th«ng tin kinh t x· hi SNA vµ MPS về cơ sở lý luận, đối tượng nghiên cứu và phản ánh, các quan điểm khi xem xét quá trình sản xuất, phương pháp luận nói chung và phương pháp tính chỉ tiêu thu nhập quốc dân và Tổng sản phẩm quốc nội nói riêng. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 24 Ch-¬ng II TÝnh GDP quý cđa khu vc I ( NÔNG – LÂM - THUỶ SẢN ) theo ph-¬ng ph¸p s¶n xut. I. VAI TRÒ CỦA KHU VỰC I Hệ thống ngành kinh tế quốc dân ban hành theo NghÞ ®Þnh cđa ChÝnh phđ s 75/CP ngµy 27/10/1993, toµn b ho¹t ®ng s¶n xut cđa nỊn kinh t quc d©n cđa quc gia ®-ỵc chia thµnh 3 khu vc : khu vc 1: bao gm nh÷ng ho¹t ®ng khai th¸c s¶n phm t t nhiªn nh-: l©m nghiƯp, n«ng nghiƯp, thủ s¶n. khu vc 2: bao gm nh÷ng ho¹t ®ng khai th¸c vµ ch bin s¶n phm t m c¸c lo¹i, c«ng nghiƯp ch bin; s¶n xut vµ ph©n phi ®iƯn n-íc, ga, x©y dng. khu vc 3: bao gm nh÷ng ho¹t ®ng dÞch vơ: th-¬ng nghiƯp, vn t¶i, b-u chÝnh, viƠn th«ng; qu¶n lý Nhµ n-íc, an ninh quc phßng, v¨n ho¸, y t, gi¸o dơc, dÞch vơ phơc vơ c¸ nh©n cng ®ng… mçi khu vc c vai trß, vị trí, và sự đóng góp nhất định trong nền kinh tế quốc dân, xuất phát từ đặc điểm của mỗi ngành. Như trên đã nói, khu vực 1 gồm 3 ngành lớn: nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản. Mỗi ngành có vị trí và ý nghĩa kinh tế nhất định đối với sự phát triển của khu vực 1 nói riêng và của nền kinh tế nói chung. Nhưng tất cả đều chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế quốc dân vì nó tạo ra 1 phần lớn sản phẩm vật chất cho xã hội và tạo điều kiện cho các ngành khác phát triển. Ngành nông nghiệp là ngành sản xuất cực kỳ quan trọng của nền kinh tế nước ta. Bởi vì ngành có nhiệm vu cung cấp lương thực thực phẩm chính cho xã hội, nguyên liệu và hàng hoá cho các ngành khác như: công nghiệp chế biến và xuất khẩu. Hơn nữa, ngành nông nghiệp là ngành thu hút lực lượng lao đông đảo ở nước ta, trên 2/3 trong tổng số lao động của nước ta. Mặt khác, nông nghiệp là ngành sản xuất chiếm trên 23% GDP trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Đối với nhiều địa phương như: Thái Bình, Cần Thơ, Long An, An Giang… giá trị tăng thêm của ngành nông nghiệp tạo ra chiếm trên 50% GDP của địa phương. Những con số trên đây đã nói lên phần nào vai trò của ngành nông nghiệp. Ngành lâm nghiệp, thuỷ sản là những ngành có những đặc điểm về sản xuất giống ngành nông nghiệp và cũng đã có những đóng góp cho sự phát triển kinh tế của đất nước. Điều đó thể hiện trước hết ở tốc độ tăng trưởng của 2 ngành này: năm 1999, tốc độ tăng GDP của ngành lâm nghiệp là 3.1%, ngành thuỷ sản là 3.8%; năm 2000, tốc độ tăng GDP của ngành lâm nghiệp là 3.3%, ngành thuỷ sản là 11.6%. Thêm vào đó, lực lượng lao động chiếm trong 2 ngành này ngày một tăng: nếu như năm 1999, lực lượng lao động của ngành thủy sản chiếm 1.83% trong tổng số lao động của nước ta thì năm 2000 đã tăng lên là 1.96%; Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 25 còn ngành lâm nghiệp, năm 1999, cơ cấu lao đông chiếm trong nguồn lao động nước ta là 1.3% thì năm 2000 đã là 1.54%. Mặt khác, nếu xét về tốc độ tăng trưởng các ngành của khu vực 1 luôn chiếm vị trí chủ đạo. Năm 1999 so với năm 1998, GDP cả nước tăng 4.7%, thì khu vực1 tăng 5.23%; năm 2000 so 1999, GDP cả nước tăng 6.3%, thì khu vực1 tăng 3.9%; năm 2001 so năm 2000, GDP cả nước tăng 6.84%, thì khu vực 1 tăng 2.79%. Xét về cơ cấu: năm 1999, khu vực 1 chiếm 25.34% GDP cả nước; năm 2000, khu vực 1 chiếm 24.29% GDP cả nước; năm 2001, khu vực 1 chiếm 23.62% GDP cả nước. Qua những số liệu trên, ta có thể khẳng định vai trò to lớn của khu vực 1 trong nền kinh tế. Khu vực 1 vừa là động lực để thúc đẩy các ngành khác phát triển để tạo cơ sở cho nền kinh tế phát triển, vừa góp phần ổn định cuộc sống dân cư cũng như xã hội thông qua vấn đề giải quyết việc làm và tận dụng tiềm lực tự nhiên của đất nước một cách tối đa. II. NGUYÊN TẮC TÍNH GDP QUÝ Ở VIỆT NAM . 1. Nguyên tắc chung. Cịng nh- viƯc tÝnh GDP n¨m, viƯc tÝnh GDP quý tu©n theo mt s nguyªn t¾c sau: - Tr-íc ht, viƯc tÝnh GDP quý cịng ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c cđa viƯc tÝnh GDP n¨m , ® lµ c¸c nguyªn t¾c: th-ng trĩ, tÝnh theo thi ®iĨm s¶n xut, và tÝnh theo gi¸ trÞ tr-ng. - Ngoµi ra cßn ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: + T 20-25 th¸ng th 3 hµng quý Tỉng cơc thng kª ®· -íc tÝnh ch tiªu GDP cho quý b¸o c¸o, vµ vì vy khi -íc tÝnh quý sau ph¶i tÝnh l¹i ch tiªu GDP cho quý tr-íc. + GDP -íc tÝnh cđa 4 quý ph¶i b»ng GDP -íc tÝnh cđa c¶ n¨m. + Ph¶i tin hµnh tÝnh GDP theo quý Ýt nht 3 n¨m liỊn, tr-íc n¨m b¸o c¸o ®Ĩ rĩt ra tÝnh quy lut cho tng ngµnh kinh t vµ c c¬ s s liƯu ®Ĩ điỊu chnh ma vơ. + GDP quý cịng ®-ỵc tÝnh theo 2 lo¹i gi¸: gi¸ thc t vµ gi¸ so s¸nh n¨m gc. HiƯn nay trªn th giíi cịng nh- ViƯt nam c 2 khuynh h-íng khi tÝnh ch tiªu GDP quý vỊ gi¸ so s¸nh n¨m gc: Mt lµ, tÝnh theo ch s gi¸ b×nh qu©n cđa tng quý n¨m b¸o c¸o so víi gi¸ b×nh qu©n cđa tng quý n¨m so s¸nh. Hai lµ, tÝnh theo ch s gi¸ b×nh qu©n n¨m b¸o c¸o so víi gi¸ b×nh qu©n n¨m gc. HiƯn nay chĩng ta ®ang sư dơng gi¸ n¨m 1994 lµm gi¸ n¨m gc ®Ĩ so s¸nh. + TÝnh GDP theo quý ph¶i g¾n liỊn víi viƯc ®iỊu chnh ma vơ bằng ph-¬ng ph¸p ®iỊu chnh ma vơ. Khi ước tính GDP theo quý, số liệu tính toán có những biến động rất lớn từ quý này sang quý mà nguyên nhân là do các yếu tố mùa vụ: giá trị sản xuất nông Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 26 nghiệp, thuỷ sản phụ thuộc vào thời vụ trong sản xuất và thu hoạch sản phẩm; tiêu dùng tăng lên cao trong tháng Tết, mùa cưới, lễ hội; mùa của hoạt động du lịch… Các biến động này nhiều khi làm cho việc so sánh số liệu giữa các quý trở nên vô nghĩa. Vì vậy, cần loại bỏ yếu tố thay đổi do mùa vụ trong số liệu tính toán bằng phương pháp điều chỉnh mùa vụ. Phương pháp điều chỉnh mùa vụ là phương pháp lượng hoá những thay đổi theo mùa vụ thường xuyên và loại trừ ảnh hưởng của yếu tố này trong số liệu tính toán theo quý. Các chỉ tiêu chủ yếu trong SNA tính theo quý đã được điều chỉnh mùa vụ sẽ cho phép so sánh số liệu giữa các quý phục vụ cho việc nghiên cứu sự thay đổi của các chỉ tiêu tổng hợp từ quý này sang quý khác trong năm. + Gi¸ trÞ t¨ng thªm theo quý cđa c¸c ngµnh trong khu vc 1 c thĨ tÝnh ®-ỵc theo 2 ph-¬ng ph¸p: 1. Ph-¬ng ph¸p s¶n xut: VA = GO - IC. 2. Ph-¬ng ph¸p thu nhp: VA = TN1LĐ + TN1DN +TN1NN. + Khi tÝnh ch tiªu gi¸ trÞ t¨ng thªm của các ngành vỊ gi¸ so s¸nh theo phương pháp sản xuất ta c thĨ ¸p dơng các ph-¬ng ph¸p sau ®©y: Ph-¬ng ph¸p gi¶m ph¸t 1 lÇn (giảm phát đơn), theo ph-¬ng ph¸p nµy, cÇn tÝnh chuyển ch tiªu GO quý báo cáo theo giá thực tế vỊ gi¸ n¨m gc vµ tính chi phí trung gian quý theo giá năm gốc bằng cách sử dụng tỷ lệ giữa chi phí trung gian quý so với giá trị sản xuất quý theo giá thực tế. Từ đó tính được giá trị tăng thêm theo giá so sánh theo công thức: VA = GO – IC. Phương pháp này áp dụng cho khu vực 1. Phương pháp giảm phát 2 lần (giảm phát kép), theo phương pháp này, cần tính chuyển giá trị sản xuất và chi phí trung gian quý báo cáo tính theo giá thực tế về giá so sánh năm gốc. Từ đó tính giá trị tăng thêm giá so sánh theo công thức như trên. Phương pháp này áp dụng đối các ngành công nghiệp, xây dựng.. + Nu gi¸ trÞ t¨ng thªm tÝnh theo ph-¬ng ph¸p s¶n xut, th× ph¶i ®iỊu tra t lƯ chi phÝ trung gian cho tng quý trong n¨m, theo tng ngµnh kinh t. + Mt trong nh÷ng nguyªn t¾c quan trng ®Ĩ tÝnh GDP quý lµ ph¶i chn mt n¨m nµo ® c ®iỊu kiƯn (là năm có điều kiện kinh tế xã hội cũng như sản xuất ổn định và ngoài ra, năm đó phải là năm có khả năng tài chính), kĨ c¶ c ph¶i ®iỊu tra bỉ sung sao cho s liƯu cđa thng kª tt c¶ chuyªn ngµnh ®Ịu ®-ỵc chia theo 4 quý vµ t n¨m ® c thĨ tÝnh ng-ỵc l¹i c¸c n¨m tr-íc cịng nh- tÝnh tip ®-ỵc c¸c n¨m sau. 2. Nguyên tắc riêng Trªn ®©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c chung khi tÝnh GDP vµ VA. Tuy nhiªn, ®i mçi ngµnh cđa khu vc 1 cßn c nh÷ng nguyªn t¾c riªng nht ®Þnh: 2.1. Ngµnh n«ng nghiƯp. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 27 Sản xuất nông nghiệp Việt Nam có đặc điểm là phân tán, chủng loại cây trồng, vật nuôi đa dạng, thời vụ kéo dài và không phân biệt rõ ràng. Vì vậy khi tính GDP quý của khu vực cần có những quy ước sau: - Gi¸ trÞ s¶n xut tÝnh theo quý được tÝnh theo s¶n phm thu ho¹ch, xuất chuồng, doanh thu dịch vụ nông ngiệp trong quý, không tính chi phí sản xuất dở dang. Quy -íc s¶n phm trồng trọt, chăn nuôi quý nµo th× coi lµ kt qu¶ s¶n phm ._.ích luỹ cho sản xuất sovới GDP. Tỷ lệ sử dụng GDP cho Ii tích luỹ so với GDP sản = xuất ra của năm i GDPi. Qua chỉ tiêu này có thể biết được khả năng tăng trưởng GDP của quý sản xuất sau, của thời kỳ sản xuất sau. Những chỉ tiêu này sẽ giúp các nhà hoặch định chính sách nhìn thấy được cơ cấu tiêu dùng của xã hội, mức sống của cấc tầng lớp dân cư cũng như khả năng động viên tài tài chính, khả năng hoàn vốn, hiệu quả kinh doanh… của các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Từ đó sẽ có biện pháp hữu hiệu nhằm làm giảm sựi giàu nghèo trong xã hội, gọi vốn đầu tư từ trong nước và nước ngoài, cân bằng giữa thu và chi của chính phủ … để nền kinh tế – xã hội của đất nước được ổn định hơn và công bằng hơn. Nguyên nhân là tính GDP quý theo phương pháp sản xuất chỉ biết hai chỉ tiêu : GO và IC từng quý, nhưng không thể biết được các chỉ tiêu : thu nhập 1 của người lao động, thu nhập 1 của người sản xuất, thu nhập 1 của Nhà nước, cũng như các chỉ tiêu : tiêu dùng cuối cùng của cá nhân, dân cư và xã hội: tích luỹ tài sản cố định và tài sản lưu động; xuất nhập khẩu hàng hoávà dịch vụ trong từng quý. Đây chính là những mặt được và mặt không được của phương pháp tính GDP quý theo phương pháp sản xuất của khu vực 1 nói riêng và nền kinh tế nói chung. III. Phân tích . Như trên đã trình bày, GDP là một chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh kết quả hoạt động sản xuất của một quốc gia, là thước đo đánh giá hiệu quả sản xuất xã hội không những của toàn bộ nền kinh tế mà còn của từng ngành sản xuất thực hiện trên lãnh thổ kinh tế của quốc gia đó trong một thời kỳ nhất định, thường là một năm. Từ ý nghĩa to lớn đó, qua GDP người ta đánh giá mức tăng trưởng kinh tế để có những chính sách đầu tư thích đáng cho hoạt động sản xuất của toàn bộ nền kinh tế và của từng ngành sản xuất. Các nhà nghiên cứu kinh tế chiến lược tầm vĩ mô, đứng trên giác độ giá trị kết quả thực tế đạt được của nền sản xuất xã hội thể hiện ở GDP của năm hiện tại, các năm quá khứ làm cơ sở để dự báo các năm tương lai cho nền kinh tế xã hội của một quốc gia. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu kinh tế còn tìm đến những mối liên quan giữa kết quả sản xuất và sử dụng GDP sử dụng vào tiêu dùng cuối cùng, vào đầu tư tích luỹ, cơ cấu các mối quan hệ đó để định ra các chiến lược kinh tế thích hợp cho từng quốc gia, từng năm, từng giai đoạn (5 năm, 10 năm…) Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 76 Phương pháp sản xuất để xác định GDP là phương pháp xác định trực tiếp từ các chi phí sản xuất phát sinh, kết quả đạt được từ hoạt động sản xuất của các ngành trên lãnh thổ kinh tế quốc gia. Sự đóng góp của từng ngành cho xã hội những sản phẩm mới sản xuất ra - tổng giá trị cấu thành GDP. Với bản chất như vậy, qua phương pháp sản xuất, chúng ta thấy được cơ cấu ngành, hiệu quả sản xuất, mức tăng trưởng của từng ngành qua các năm, các quý được thể hiện ở GDP do các ngành đóng góp. Với số liệu GDP quý tính được ở trên, chúng ta có thể phân tích một số chỉ tiêu sau: 1. Tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực 1 quý n so quý n-1: Chỉ tiêu này phản ánh tốc độ tăng của GDP giữa các quý trong một thời kỳ, ở đây là 4 năm, và chỉ tiêu này được tính theo giá so sánh để loại trừ ảnh hưởng của yếu tố giá cả gữa các năm khi tính tổng trong một quy.  Tốc độ tăng trưởng GDP của KV1 quý 2 KV 1 quý 2 so quý1 GDP của KV1 quý 1 = 36886 88803 = 2.41 Tốc độ tăng trưởng GDP của KV 1 quý 2 so quý 1 theo giá so sánh tăng 2.41 lần hay tăng 141% tức tăng 88803 – 36886 = 51917(tỷ đồng) do: * Tốc độ tăng trưởng VANN quý 2 VANN quý 2 so quý1 VANN quý 1 = 29231 78631 = 2.69 Tốc độ tăng trưởng VA của NN quý 2 so quý 1 theo giá so sánh tăng 2.69 lần hay tăng 169% tức tăng 78631 - 29231 = 49400 (tỷ đồng) * Tốc độ tăng trưởng VAKN quý 2 VALN quý 2 so quý1 VALN quý 1 = 1941 1845 = 0.95 Tốc độ tăng trưởng VA của LN quý 2 so quý 1 theo giá so sánh giảm 0.95 lần hay giảm 5% tức giảm 1845 – 1941= -96 (tỷ đồng). * Tốc độ tăng trưởng VATS quý 2 VATS quý 2 so quý1 VATS quý 1 = 5714 8327 = 1.457 Tốc độ tăng trưởng VA của NN quý 2 so quý 1 theo giá so sánh tăng 1.457 lần hay tăng 45.7% tức tăng 8327 – 5714= 2613 (tỷ đồng) = = = = Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 77  Tốc độ tăng trưởng GDP của KV1 quý 3 KV 1 quý 3 so quý 2 GDP của KV1 quý 2 = 88803 57858 = 0.65 Tốc độ tăng trưởng GDP của KV 1 quý 3 so quý 2 theo giá so sánh giảm 0.65 lần hay giảm 35% tức giảm 57858 – 88803 = -30945(tỷ đồng) do: * Tốc độ tăng trưởng VANN quý 3 VANN quý 3 so quý2 VANN quý 2 = 78631 46477 = 0.591 Tốc độ tăng trưởng VA của NN quý 3 so quý 2 theo giá so sánh giảm 0.591 lần hay giảm 40.9 % tức giảm 46477 – 78631 = - 32154 (tỷ đồng) * Tốc độ tăng trưởng VALN quý 3 VALN quý 3 so quý2 VALN quý 2 = 1845 3190 = 1.73 Tốc độ tăng trưởng VA của LN quý 3 so quý 2 theo giá so sánh tăng 1.73 lần hay tăng 73% tức tăng 3190 – 1845 = 1345(tỷ đồng) * Tốc độ tăng trưởng VATS quý 3 VATS quý 3 so quý2 VATS quý 2 = 8327 8191 = 0.983 Tốc độ tăng trưởng VA của TS quý 3 so quý 2 theo giá so sánh giảm 0.983 lần hay giảm 1.7 % tức giảm 8191 – 8327 = - 136 (tỷ đồng)  Tốc độ tăng trưởng GDP của KV1 quý 4 KV 1 quý 4 so quý3 GDP của KV1 quý 3 = 57858 74857 = 1.285 Tốc độ tăng trưởng GDP của KV 1 quý 4 so quý 3 theo giá so sánh tăng 1.285 lần hay tăng 28.5% tức tăng 74392 - 57857 = 16535(tỷ đồng) do: * Tốc độ tăng trưởng VANN quý 4 VANN quý 4 so quy3 VANN quý 3 = 46477 64821 = 1.395 = = = = = = Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 78 Tốc độ tăng trưởng VA của NN quý 4 so quý 3 theo giá so sánh tăng 1.395 lần hay tăng 39.5% tức tăng 64821 – 46477 = 18344 (tỷ đồng) * Tốc độ tăng trưởng VALN quý 4 VALN quý 4 so quý 3 VALN quý 3 = 3190 3203 = 1.004 Tốc độ tăng trưởng VA của LN quý 4 so quý 3 theo giá so sánh tăng1.004 lần hay tăng 0.4% tức tăng 3203 – 3190 = 13 (tỷ đồng) * Tốc độ tăng trưởng VATS quý 4 VATS quý 4 so quý3 VATS quý 3 = 8191 6368 = 0.78 Tốc độ tăng trưởng VA của TS quý 4 so quý 3 theo giá so sánh giảm 0.78 lần hay giảm 22% tức giảm 6368 – 8191 = - 1823(tỷ đồng) 2. Tỷ lệ chi phí trung gian so với giá trị sản xuất của KV 1 trong từng quý. Chỉ tiêu này phản ánh mức độ sử dụng các sản phẩm (vật chất và dịch vụ) trong qúa trình sản xuất tạo ra sản phẩm mới trong giá trị sản xuất của KV1 trong từng quý, từ đó giúp cho việc xem xét hiệu quả sản xuất, xác định mức đầu tư vốn lưu động (nguyên nhiên, vật liệu) cho sản xuất của từng ngành cho phù hợp với nguồn vốn và hiệu quả sử dụng vốn đó. Tỷ lệ chi phí trung gian so với giá trị sản xuất của KV 1 trong từng quý tính theo giá thực tế, theo công thức như sau: * Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 1 = 1 11 q q GO C Với C1q1: chi phí trung gian của khu vực 1 trong quý 1, bằng tổng chi phí trung gian của 3 ngành : nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 1 C1q1 = C1NNq1 + C1LNq1 + C1TSq1 = 23612 + 1336 + 7511 = 32459 GOq1: giá trị sản xuất của khu vực 1 trong quý 1, bằng tổng giá trị sản xuất của 3 ngành : nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 1 GOq1 = GONNq1 + GOLNq1 + GOTSq1 = 71468 + 5823 + 19223 = 96514 ⇒ 96514 32459 = 0.336. Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 1 chiếm 33.6% trong giá trị sản xuất . = = Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 79 * Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 2 = 2 21 q q GO C Với C1q2: chi phí trung gian của khu vực 1 trong quý 2, bằng tổng chi phí trung gian của 3 ngành : nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 2. C1q2 = C1NNq2 + C1LNq2 + C1TSq2 = 58495 + 1357 +10758 = 70602. GOq1: giá trị sản xuất của khu vực 1 trong quý 2, bằng tổng giá trị sản xuất của 3 ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 2. GOq2 = GONNq2 + GOLNq2 + GOTSq2 = 184948 + 5866 + 26439 = 217253. ⇒ 217253 70602 =0.325. Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 2 chiếm 32.5% trong giá trị sản xuất . * Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 3 = 3 31 q q GO C Với C1q1: chi phí trung gian của khu vực 1 trong quý 3, bằng tổng chi phí trung gian của 3 ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 3 C1q3 = C1NNq3 + C1LNq3 + C1TSq3 = 39038 + 2207 + 12061 = 53306. GOq1: giá trị sản xuất của khu vực 1 trong quý 3, bằng tổng giá trị sản xuất của 3 ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 3 GOq3 = GONNq3 + GOLNq3 + GOTSq3 = 118180 + 9852 + 30833 = 158865. ⇒ 158865 53306 =0.335. Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 3 chiếm 33.5% trong giá trị sản xuất. * Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 4 = 4 41 q q GO C Với C1q1: chi phí trung gian của khu vực 1 trong quý 4, bằng tổng chi phí trung gian của 3 ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 4 C1q4 = C1NNq4 + C1LNq4 + C1TSq4 = 56426 + 2251 + 10254 = 68931. GOq1: giá trị sản xuất của khu vực 1 trong quý 4, bằng tổng giá trị sản xuất của 3 ngành : nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản trong quý 4 GOq4 = GONNq4 + GOLNq4 + GOTSq4 = 169543 + 9873 + 25806 =205222. ⇒ 205222 68931 =0.336 Tỷ lệ chi phí trung gian của KV1 quý 4 chiếm 33.6% trong giá trị sản xuất. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 80 3. Cơ cấu đóng góp vào GDP khu vực 1 của từng ngành trong khu vực 1 theo quý: Chỉ tiêu này được tính theo giá thực tế: + Quý 1 VA của ngành nông nghiệp - Cơ cấu ngành nông nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 64055 47856 = 0.747 Ngành nông nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 1 là 74.7%, VA của ngành lâm nghiệp - Cơ cấu ngành lâm nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 64055 4487 = 0.07 Ngành lâm nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 1 là 7%. VA của ngành thuỷ sản - Cơ cấu ngành thuỷ sản trong GDP = GDP của khu vực 1 = 64055 11742 = 0.183 Ngành thuỷ sản đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 1 là 18.3%. + Quý 2 VA của ngành nông nghiệp - Cơ cấu ngành nông nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 146642 126444 = 0.862 Ngành nông nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 2 là 86.2%. VA của ngành lâm nghiệp - Cơ cấu ngành lâm nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 81 = 146642 4509 = 0.03 Ngành lâm nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 2 là 3%. VA của ngành thuỷ sản - Cơ cấu ngành thuỷ sản trong GDP = GDP của khu vực 1 = 146642 15689 = 0.107 Ngành thuỷ sản đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 2 là 10.7%. + Quý 3 VA của ngành nông nghiệp - Cơ cấu ngành nông nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 105558 79141 = 0.75 Ngành nông nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 3 là 75%. VA của ngành lâm nghiệp - Cơ cấu ngành lâm nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 105558 7645 = 0.072 Ngành lâm nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 3 là 7.2%. VA của ngành thuỷ sản - Cơ cấu ngành thuỷ sản trong GDP = GDP của khu vực 1 = 105558 18772 = 0.178 Ngành thuỷ sản đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 3 là 17.8%. + Quý 4 VA của ngành nông nghiệp - Cơ cấu ngành nông nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 136291 113117 = 0.83 Ngành nông nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 4 là 83%. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 82 VA của ngành lâm nghiệp - Cơ cấu ngành lâm nghiệp trong GDP = GDP của khu vực 1 = 136291 7622 = 0.056 Ngành lâm nghiệp đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 4 là 5.6%. VA của ngành thuỷ sản - Cơ cấu ngành thuỷ sản trong GDP = GDP của khu vực 1 = 136291 15552 = 0.114 Ngành thuỷ sản đóng góp vào GDP của khu vực 1 trong quý 4 là 11.4%. 4. chỉ số giảm phát của GDP. * Quý 1: 736.1 36886 64055 ==I GDP của khu vực 1 thời kỳ 1999-2002 theo giá thực tế quý 1 tăng 1.736 lần tức là tăng 73.6% hay tăng 64055 – 36886 = 27169(tỷ đồng). * Quý 2: 651.1 88803 146642 ==I GDP của khu vực 2 thời kỳ 1999-2002 theo giá thực tế quý 1 tăng 1.651 lần tức là tăng 65.1% hay tăng 146642 – 88803 = 57839(tỷ đồng). * Quý 3: 824.1 57858 105558 ==I GDP của khu vực 3 thời kỳ 1999-2002 theo giá thực tế quý 1 tăng 1.824 lần tức là tăng 82.4% hay tăng 105558-57858 = 47700(tỷ đồng). * Quý 4: 832.1 74392 136291 ==I GDP của khu vực 4 thời kỳ 1999-2002 theo giá thực tế quý 1 tăng 1.832 lần tức là tăng 83.2% hay tăng 136291 - 74392 = 61899(tỷ đồng). Qua những chỉ tiêu phân tích trên, ta càng thấy việc tính chỉ tiêu GDP quý theo phương pháp sản xuất là rất quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế và quá trình tái sản xuất xã hội, bởi vì qua việc tính chỉ tiêu này ta có cơ sở để mức độ tăng của GDP quý, cũng như tỷ trọng chi phí trung gian chiếm trong tổng giá trị sản xuất …để từ đó có căn cứ quan trọng cho việc hoạch định chính sách, xây dựng kế hoạch ngắn hạn cho từng quý của nền kinh tế; các hệ số tính toán, tính thời vụ , tính quy luật từ việc tính chỉ tiêu GDP quý còn là cơ sở để tính các chỉ tiêu GO, IC và VA cho các quý của các năm sau. Tuy nhiên, do việc tính chỉ tiêu này còn rất mới nên đang còn gặp rất nhiều khó khăn trong khi tính Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 83 toán. Vậy cần phải có những kiến nghị để việc xác định chỉ tiêu này dẽ dàng hơn. IV. KIẾN NGHỊ ĐỂ HOÀN THIỆN PHƯƠNG PHÁP TÍNH GDP QUÝ. Qua nghiên cứu và thử nghiệm tính toán chỉ tiêu GDP theo quý của khu vực 1 cho các năm đã qua, từ năm 1999 đến năm 2002, chúng ta nhận thấy rằng có thể tính chỉ tiêu trên cho các quý trong nhiều năm. Kết quả tính toán bảo đảm được tính thống nhất về phương pháp luận và số liệu giữa việc tính toán cho các quý và cho cả năm, bảo đảm được tính so sánh được về thời gian và giữa các ngành với nhau. Để tính được chỉ tiêu GDP quý, cần phải tính được các chỉ tiêu GO, IC, VA theo quý. Nhưng, nguồn thông tin hiện nay để tính 3 chỉ tiêu trên rất hạn chế, đặc biệt là nguồn thông tin để tính theo quý. Đôi khi trong tính toán phải đặt ra nhiều quy ước để bảo đảm tính thống nhất cho số liệu. Vì vậy, để tính các chỉ tiêu GO, IC, VA theo quý để từ đó tính chỉ tiêu GDP theo quý được thuận lợi và phản ánh chân thực hơn tình hình sản xuất Nông nghiệp, Lâm nghiệp, Thuỷ sản của khu vực 1 trong các quý cần có những yêu cầu sau: - Cần có sự nghiên cứu sâu hơn về tính toán các chỉ tiêu tổng hợp : GO, IC, VA, và GDP theo quý cả về lý luận, phương pháp tính toán và xử lý những vấn đề do thực tiễn tính toán đặt ra . - Cần có sự phối hợp giữa Vụ thống kê TKQG với Vụ thống kê Nông – Lâm – Thuỷ sản của Tổng cục Thống kê và Thống kê của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn về các thông tin có liên quan đến quý: nội dung chỉ tiêu và thời hạn cung cấp thông tin. - Cần tổ chức điều tra mẫu để nắm được các thông tin cần thiết phục vụ cho việc tính VA theo quý. - Ngoài ra, do tính GDP quý còn rất mới nên sự hiểu biết về tầm quan trọng của chỉ tiêu này và sử dụng chỉ tiêu này trong phân tích kinh tế còn hạn hẹp. Vì vậy, vụ hệ thống tài khoản quốc gia cần phải tổ chức tuyên truyền để mọi người hiểu rõ bản chất của phương pháp tính GDP và các chỉ tiêu chủ yếu trong tài khoản quốc gia theo quý, cũng như thấy được vai tro, ý nghĩà của chỉ tiêu này trong phân tích kinh tế. Những yêu cầu trên đây chỉ là những kiến nghị rất cơ bản để góp phần tạo thuận lợi trong việc tính toán các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp: GO, IC, VA và đặc biệt tính GDP theo quý của khu vực 1. Nhưng để hoàn thiện cả về mặt lý luận và cũng như phương pháp tính chỉ tiêu GDP theo quý của khu vực1 nói riêng và toàn quốc nói chung cần có nhiều kiến nghị khác tổng quan hơn. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 84 KẾT LUẬN. Qua việc tính toán và phân tích chỉ tiêu GDP quý của khu vực 1 càng khẳng định tầm quan trọng của việc tính GDP quý và các chỉ tiêu chủ yếu của hệ thống tài khoản quốc gia không chỉ đối với khu vực 1 mà còn đối với cả nền kinh tế quốc dân. Tài khoản quốc gia hàng năm có ưu điểm là tính toán tương đối chi tiết số liệu tổng hợp phản ánh toàn bộ hoạt động kinh tế, nhưng có nhược điểm là những thông tin đó đã xảy ra với nền kinh tế trong quá khứ, các dự báo sớm cho cả năm cũng chỉ có vào khoảng tháng 6 hoặc tháng 9 của năm đó. Do đó sẽ làm cho việc hoặch định ra các chính sách kinh tế kém nhạy bén với thực tế nền kinh tế nước ta hơn. Các chỉ tiêu tính theo quý của tài khoản quốc gia, đặc biệt là GDP sẽ cung cấp một số thước đo kinh tế chủ yếu thường xuyên hơn và kịp thời hơn. So với tài khoản quốc gia hiện nay, các chỉ tiêu chủ yếu tính theo quý ít chi tiết hơn, tập trung tính toán những thay đổi về mức độ sản xuất và chi phí cho sản xuất, do đó nó sẽ cung cấp được các cômg cụ đo lường hoạt động kinh tế đầy đủ hơn tài khoản quốc gia hàng năm. Từ đó, cùng với tài khoản quốc gia hàng năm, tài khoản quốc gia quý sẽ giúp cho việc hoặch định chính sách kịp thời hơn với thực tế của đất nước ta. Nói một cách khác, tài khoản quốc gia quý bổ sung cho tài khoản quốc gia hàng năm và các số liệu kinh tế vĩ mô khác, góp phần taọ nên một hệ thống thông tin tổng hợp để giám sát và quản lý nền kinh tế ở tầm vĩ mô, từ đó có cơ sở cho việc phát triển nền kinh tế của đất nước. Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Bùi Huy Thảo và cô Hoàng Phương Tần đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình. Tuy nhiên, do kiến thức có hạn nên luận văn tốt nghiệp của em sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, em mong thầy và cô bỏ qua cho em. Hà nội ngày 28/4/2003. Sinh viên: Nguyễn Kim Thoa – TK 41a. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO. 1. Nội dung kinh tế và các phương pháp tính GDP. Chủ biên: Phan Đình Hàn. Nhà xuất bản Thống kê - Hà Nội - 1994 2. Giáo trình thống kê kinh tế tập 1 và tập 2 - Trường đại học kinh tế quốc dân Hà Nội – Khoa thống kê. Chủ biên: Tiến sĩ Phan Công Nghĩa. Nhà xuất bản thống kê – Hà Nội – 1999. 3. Phương pháp tính các chỉ tiêu kinh tế tổng hợp trong SNA. Chủ biên: Lê Xuân Hoa. Nhà xuất bản thống kê – Hà Nội – 1997. 4. Phương pháp biên soạn hệ thống tài khoản quốc gia SNA ở Việt nam. Chủ biên: Tiến Sỹ Lê Văn Toàn. Nhà xuất bản thống kê – Hà Nội – 1998. 5. Các tài liệu tham khảo khác khác. Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 86 Mục lục LỜI NÓI ĐẦU. ......................................................................................................... 1 CH-¬NG I .................................................................................................................. 2 NH÷NG VN ®Ị LÝ LUN CHUNG VỊ SNA Vµ GDP. .......................................... 2 I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ SNA .............................................. 2 1. Kh¸i niƯm về SNA. ....................................................................................... 2 2. Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống tài khoản quốc gia. ......... 3 3. Tác dụng của hệ thống tài khoản quốc gia. .................................................. 4 4. C¸c tµi kho¶n chđ yu cđa SNA. ..................................................................... 5 4.1. Tµi kho¶n s¶n xut.................................................................................... 5 a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản sản xuất. ....................................... 5 b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n s¶n xut............................................................. 5 4.2. Tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu. .................................................................... 6 a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản thu nhập và chi tiêu. ................... 6 b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n thu nhp vµ chi tiªu . ......................................... 6 4.3. Tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh.......................................................... 6 a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản vốn – tài sản – tài chính............... 6 b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n vn –tµi s¶n –tµi chÝnh.................................... 6 4.4. Tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi................................................ 7 a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài ... 7 b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n quan hƯ kinh t víi n-íc ngoµi . ....................... 7 4.5. B¶ng vµo /ra............................................................................................ 7 a. Đối tượng nghiên cứu của bảng I-O....................................................... 7 b. Tác dụng của bảng I –O. ........................................................................ 8 4.6 Mi liªn hƯ gi÷a c¸c ch tiªu trong hƯ thng Tµi kho¶n quc gia. ................ 8 5. Nh÷ng kh¸i niƯm c¬ b¶n cđa SNA. .............................................................. 9 5.1. Ho¹t ®ng s¶n xut ..................................................................................... 9 5.2. L·nh thỉ kinh t. ......................................................................................... 9 * L·nh thỉ kinh t. ..................................................................................... 10 * §¬n vÞ th-ng trĩ và đơn vị không thường trú. ..................................... 10 5.3. NỊn kinh t quc d©n. .............................................................................. 11 6. C¸c ph©n tỉ chđ yu cđa SNA. ...................................................................... 11 6.1 Ph©n tỉ theo khu vc thĨ ch. .................................................................... 11 6.2 Ph©n ngµnh kinh t quc d©n. ................................................................. 12 6.3. Ph©n tỉ theo s¶n phm............................................................................ 13 6.4 Ph©n tỉ theo thµnh phÇn kinh t. ............................................................ 14 6.5 Ph©n tỉ theo vng l·nh thỉ. ....................................................................... 14 6.6 Ph©n tỉ giao dÞch. ................................................................................. 14 7. C¸c ch tiªu kinh t tỉng hỵp chđ yu trong hƯ thng tµi kho¶n quc gia............ 15 Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 87 7.1 Tỉng gi¸ trÞ s¶n xut (Gross output-GO) ................................................. 15 a. Ph-¬ng ph¸p xÝ nghiƯp...................................................................... 15 b. Ph-¬ng ph¸p ngµnh. ............................................................................ 15 c. Ph-¬ng ph¸p kinh t quc d©n................................................................ 15 7.2. Chi phÝ trung gian................................................................................ 15 7.3 Tỉng s¶n phm quc ni( Gross Domestic Product – GDP)....................... 16 7.4 Tỉng thu nhp quc gia (Gross National Income -GNI)............................ 16 7.5 Thu nhp quc gia (National Income – NI)............................................... 16 7.6 Thu nhp quc gia sư dơng(National Disposable Income – NDI) ............ 16 7.7 Tiªu dng cui cng(Final Consumption - C)............................................. 16 7.8 Tỉng tÝch lu tµi s¶n (Gross Capital Formation) .................................... 16 7.9. Xut nhp khu hµng ho¸ vµ dÞch vơ....................................................... 16 7.10.§Ĩ dµnh (Sn). ........................................................................................ 16 II. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ VA VÀ GDP ............. 16 1. Kh¸i niƯm................................................................................................. 16 2. ý ngha. ...................................................................................................... 18 3. Ph-¬ng ph¸p tÝnh...................................................................................... 20 a. Ph-¬ng ph¸p s¶n xut. ............................................................................ 21 b. Ph-¬ng ph¸p ph©n phi. ........................................................................ 21 c. Ph-¬ng ph¸p sư dơng cui cng. .............................................................. 22 4. Sự cần thiết phải tính GDP quý ................................................................... 22 5. kt lun ch-¬ng ................................................................................................ 23 CHƯƠNG II ........................................................................................................... 24 TÍNH GDP QUÝ CỦA KHU VỰC 1 (NÔNG - LÂM - THUỶ SẢN ) THEO PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT............................................................................... 24 I. VAI TRÒ CỦA KHU VỰC 1 ........................................................................... 24 II. NGUYÊN TẮC TÍNH GDP QUÝ Ở VIỆT NAM ........................................... 25 1. Ngµnh n«ng nghiƯp..................................................................................... 26 2. Ngµnh l©m nghiƯp: ................................................................................... 27 3. Ngµnh thủ s¶n. ............................................................................................. 28 III. PHƯƠNG PHÁP TÍNH GDP QUÝ CỦA KHU VỰC 1 ................................ 28 1.TÝnh GDP cđa khu vc 1 theo ph-¬ng ph¸p s¶n xut. ..................................... 28 1.1 Ph-¬ng ph¸p tÝnh GDP, VA, GO, vµ IC khu vực 1 theo gi¸ thc t. ..... 29 a. Tỉng gi¸ trÞ s¶n xut- GO. ..................................................................... 29 b. Chi phÝ trung gian-IC. ........................................................................ 32 c. Gi¸ trÞ t¨ng thªm ................................................................................... 34 1.2 Ph-¬ng ph¸p tÝnh GDP, GO, IC vµ VA khu vc 1 theo gi¸ so s¸nh....... 34 a. Tỉng gi¸ trÞ s¶n xut theo gi¸ so s¸nh..................................................... 35 b. Chi phÝ trung gian theo gi¸ so s¸nh n¨m gc ........................................ 35 Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 88 c. Tỉng s¶n phm quc ni n¨m b¸o c¸o theo gi¸ so s¸nh n¨m gc ®-ỵc tỉng hỵp theo b¶ng sau:.................................................................................... 36 2. Ph-¬ng ph¸p tÝnh GDP quý cđa khu vc 1 theo ph-¬ng ph¸p s¶n xut. ........ 36 2.1. Giá trị sản xuất ..................................................................................... 36 a. Ngành nông nghiệp .............................................................................. 36 b. Ngành lâm nghiệp. ............................................................................... 36 c. Ngành thuỷ sản..................................................................................... 37 2.2. Chi phí trung gian. ............................................................................... 37 IV. NGUỒN THÔNG TIN ................................................................................... 37 1. Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh GO. ........................................................................ 37 1.1 Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh GO ngµnh n«ng nghiƯp................................. 37 1.2 Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh GO ngµnh l©m nghiƯp. ................................ 38 1.3 Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh GO ngµnh thủ s¶n. ......................................... 39 2. Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh IC. .......................................................................... 39 2.1 Ngun th«ng tin ®Ĩ tÝnh IC ngµnh n«ng nghiƯp. ................................. 39 2.2 Chi phÝ trung gian ngµnh l©m nghiƯp .............................................. 41 2.3. Nguồn thông tin để tính IC ngành thuỷ sản. ......................................... 41 CHƯƠNG III.......................................................................................................... 43 VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT TÍNH GDP QUÝ ......................... 43 ĐỂ TÍNH GDP QUÝ CỦA KHU VỰC 1 THỜI KỲ 1999-2002........................ 43 I. VẬN DỤNG...................................................................................................... 43 1. Quy trình ước tính GDP theo quý. ............................................................... 43 2.Tính GDP quý khu vực 1 thời kỳ 1999 - 2002 theo phương pháp sản xuất.. 45 II. ĐÁNH GIÁ CHUNG VIỆC TÍNH GDP THEO PHƯƯNG PHÁP SẢN XUẤT................................................................................................................... 73 III. PHÂN TÍCH . ..................................................................................................... 75 1. Tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực 1 quý n so quý n-1: ....................... 76 2. Tỷ lệ chi phí trung gian so với giá trị sản xuất của KV 1 trong từng quý. 78 3. Cơ cấu đóng góp vào GDP khu vực 1 của từng ngành trong khu vực 1 theo quý:........................................................................................................... 80 IV. KIẾN NGHỊ ĐỂ HOÀN THIỆN PHƯƠNG PHÁP TÍNH GDP QUÝ........... 83 KẾT LUẬN. ............................................................................................................ 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO. .................................................................................... 84 Lun v¨n tt nghiƯp NguyƠn Kim Thoa - Thng kª 41A Tr-ng ®¹i hc kinh t quc d©n 89 ._.