Tài liệu Giải pháp mở rộng xuất khẩu rau quả của Việt Nam vào thị trường Mỹ: ... Ebook Giải pháp mở rộng xuất khẩu rau quả của Việt Nam vào thị trường Mỹ
92 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1423 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Giải pháp mở rộng xuất khẩu rau quả của Việt Nam vào thị trường Mỹ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Trêng ®¹i häc ngo¹i th¬ngKhoa kinh tÕ ngo¹i th¬ng
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
§Ò tµi:
Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶ vµo thÞ trêng Mü
Sinh viªn thùc hiÖn: §Æng ThÞ Lan Ph¬ng
Líp: Ph¸p 1-K38E.
Gi¸o viªn híng dÉn: PGS,TS NguyÔn Trung V·n
Hµ néi - 12/ 2003
Môc lôc
Lêi më ®Çu
Sau h¬n 15 n¨m ®æi míi, ®Êt níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt ®¸ng kÓ. Tõ mét níc n«ng nghiÖp ph¶i nhËp khÈu lín l¬ng thùc triÒn miªn, giê ®©y chóng ta ®· trë thµnh mét níc xuÊt khÈu g¹o vµ nhiÒu n«ng s¶n kh¸c cã vÞ thÕ trªn thÕ giíi. Tõ khi NghÞ QuyÕt §¹i Héi §¶ng lÇn thø VIII híng dÉn thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång, híng vÒ xuÊt khÈu, ngµnh rau qu¶ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn, vµ thÝch øng kÞp tríc nh÷ng biÕn ®éng ®ét ngét cña thÞ trêng níc ngoµi, tríc hÕt lµ thÞ trêng Mü.
Qu¸ tr×nh b×nh thêng ho¸ quan hÖ ViÖt Mü, ®Æc biÖt lµ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng ®îc ký kÕt vµ cã hiÖu lùc th¸ng 12/2001 lµ ®éng lùc më c¸nh cöa thÞ trêng Mü, mét thÞ trêng hÊp dÉn vµ lín nhÊt thÕ giíi, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµo cuéc vµ c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng víi c¸c níc kh¸c. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ®øng tríc c¬ héi lín ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng.
Trong bèi c¶nh ®ã, em ®· chän ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü” cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Víi sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn Trung V·n cïng víi sù nç lùc cña b¶n th©n, em mong muèn ®îc nghiªn cøu s©u h¬n vÒ c¸c gi¶i ph¸p nh»m më réng xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam.
Néi dung ®Ò tµi gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t thÞ trêng rau qu¶ Mü
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Ch¬ng 3: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü.
Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng vµ nç lùc, nhng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ thêi gian, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng cña ngêi viÕt, nªn ®Ò tµi nµy khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. V× vËy em mong ®îc sù chØ dÉn tËn t×nh cña c¸c thÇy c« trong Trêng vµ ý kiÕn cña ®«ng ®¶o ®éc gi¶.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Sinh viªn thùc hiÖn: §Æng ThÞ Lan Ph¬ng
Ch¬ng IKh¸i qu¸t chung vÒ thÞ trêng rau qu¶ Mü
I. T×nh h×nh tiªu thô
1. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng rau qu¶ Mü
Hîp chñng quèc Hoa kú lµ mét trong nh÷ng níc cã diÖn tÝch lín nhÊt thÕ giíi (9,4 triÖu km2), d©n sè ®«ng víi thµnh phÇn sè rÊt phøc t¹p. §©y lµ mét quèc gia trÎ víi nhiÒu ngêi nhËp c tõ kh¾p c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi, thùc sù lµ mét thÞ trêng khæng lå vµ rÊt lý tëng ®èi víi nh÷ng níc muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ThÞ trêng rau qu¶ Hoa Kú lµ mét thÞ trêng víi møc tiªu dïng cao, nhu cÇu rau vµ tr¸i c©y c¸c lo¹i vµ lu«n cã xu híng t¨ng. Do lîng d©n nhËp c ngµy cµng ®«ng vµ mang ®Õn nh÷ng së thÝch thÞ hiÕu tiªu dïng kh¸c nhau, lîng giao dÞch rau qu¶ trªn thÞ trêng ngµy cµng ®a d¹ng víi ®ñ c¸c chñng lo¹i qu¶ vµ rau ®Õn tõ kh¾p c¸c miÒn khÝ hËu cña mäi khu vùc trªn thÕ giíi. Kh«ng chØ lo¹i qu¶ cã mói nh cam, bëi, quýt trªn thÞ trêng Mü mµ nhiÒu chñng lo¹i kh¸c, ®Æc biÖt lµ qu¶ nhiÖt ®íi vµ chuèi còng tham gia kh«ng kÐm phÇn s«i ®éng trªn thÞ trêng rau qu¶ khæng lå nµy. Mü lµ mét trong nh÷ng níc võa xuÊt khÈu võa nhËp khÈu tr¸i c©y vµ rau lín nhÊt thÕ giíi. PhÇn lín rau qu¶ ®îc ph©n phèi qua hÖ thèng kªnh ph©n phèi lµ c¸c siªu thÞ b¸n lÎ vµ c¸c cöa hµng thùc phÈm, cung cÊp hµng ho¸ cho ngêi tiªu dïng cuèi cïng kh¾p níc Mü. Vai trß cña c¸c nhµ trung gian ph©n phèi nh ngêi chuyªn nhËp khÈu, ngêi b¸n bu«n ngµy cµng gi¶m, cßn vai trß cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, nh÷ng nhµ b¸n lÎ ngµy cµng t¨ng. Hä ®Æt trùc tiÕp c¸c ®¬n ®Æt hµng tõ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu níc ngoµi võa gi¶m ®îc phÝ trung gian, võa ®¶m b¶o chÊt lîng hµng ho¸. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu híng s¸t nhËp c¸c tËp ®oµn ph©n phèi thùc phÈm cña Mü diÔn ra m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh nµy dÉn ®Õn mét sè tËp ®oµn lín thao tóng vµ chi phèi thÞ trêng. C¸c doanh nghiÖp níc ngoµi muèn th©m nhËp vµo thÞ trêng Mü trë nªn khã kh¨n h¬n vµ ph¶i th«ng qua c¸c tËp ®oµn trªn. Mét ®Æc trng n÷a rÊt riªng cña thÞ trêng Mü, ®ã lµ mét phÇn lín khèi lîng rau qu¶ tiªu thÞ trªn thÞ trêng lµ nh÷ng rau qu¶ nhËp khÈu. Nhng dï lµ thÞ trêng nhËp khÈu rau qu¶ lín cña thÕ giíi nhng ®©y l¹i lµ thÞ trêng kh¾t khe, kh«ng ph¶i rau qu¶ nµo còng “chen ch©n” ®îc vµo thÞ trêng nµy mµ ®ã ph¶i lµ nh÷ng lo¹i ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh kiÓm dÞch thùc phÈm phøc t¹p cña Hoa Kú. VÊn ®Ò nh·n hiÖu còng rÊt ®îc chó ý, hÇu hÕt c¸c rau qu¶ tham gia trªn thÞ trêng ®Òu cã nh·n hiÖu cña c¸c c«ng ty hay t nh©n ®Ó ®¶m b¶o chÊt lîng tiªu dïng. HiÖn nay, xu híng cña thÞ trêng Hoa Kú lµ t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé vµ t¨ng lîng giao dÞch rau qu¶ t¬i trong tæng lîng giao dÞch c¸c s¶n phÈm rau qu¶.
2. NÐt chung vÒ t×nh h×nh tiªu thô rau qu¶ cña thÞ trêng Mü
ThÞ trêng Mü ®îc coi lµ thÞ trêng tiªu dïng lín nhÊt thÕ giíi, x· héi Mü ®îc coi lµ x· héi tiªu thô. Ngêi ta íc tÝnh r»ng hµng n¨m níc Mü tiªu gÊp nhiÒu lÇn c¸c níc kh¸c. Ngµy nay nhËn thøc ®îc vÒ vai trß cña rau vµ qu¶ ®èi víi søc khoÎ ®îc n©ng lªn, nªn rÊt nhiÒu ngêi tiªu dïng Mü t¨ng cÇu ®èi víi mÆt hµng nµy. Nh×n chung møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ngêi vÒ rau qu¶ cña Mü lu«n cao h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. Møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ngêi vÒ rau trªn thÕ giíi lµ 90 kg/n¨m, ViÖt Nam lµ 60kg/n¨m. Trong khi ®ã møc b×nh qu©n cña Mü rÊt cao, lªn tíi 187 kg mét ngêi/n¨m, tøc lµ gÊp ®«i møc b×nh qu©n cña thÕ giíi. Cßn møc tiªu thô tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ngêi cña Mü còng ®¹t møc gÇn 130kg/n¨m. CÇu lín kÐo theo cung cao, lîng rau qu¶ tham gia trªn thÞ trêng nµy hÕt søc s«i ®éng, ®a d¹ng c¸c chñng lo¹i, trong ®ã mét phÇn lín lµ rau qu¶ ®îc nhËp khÈu tõ c¸c níc kh¸c. Nhng nguån cung trong níc vÉn cha thÓ ®¸p øng nhu cÇu khæng lå ®ã, nªn hµng n¨m Mü ph¶i nhËp khÈu mét khèi lîng ®¸ng kÓ ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng cña ngêi d©n. Rau qu¶ t¬i chiÕm tû träng h¬n mét nöa trong c¬ cÊu tiªu dïng s¶n phÈm rau qu¶ nãi chung. C¸c lo¹i qu¶ t¬i phæ biÕn trªn thÞ trêng níc nµy lµ chuèi, t¸o, cam, xoµi, lª, quýt, ®u ®ñ, d©u t©y… Níc qu¶ còng lµ lo¹i s¶n phÈm chÕ biÕn ®îc yªu thÝch vµ tiªu dïng nhiÒu thø hai sau hoa qu¶ t¬i. §Æc biÖt ngêi Mü thÝch sö dông c¸c lo¹i níc Ðp thay cho níc uèng vµ thêng xuyªn trong b÷a ¨n hµng ngµy, chiÕm tû träng h¬n 1/3 c¬ cÊu tiªu dïng hoa qu¶. Ngoµi ra cßn cã c¸c d¹ng chÕ biÕn kh¸c nh: ®ãng hép, ®«ng l¹nh, sÊy kh«…
2.1. Møc tiªu thô rau
Møc tiªu dïng b×nh qu©n mçi ngêi n¨m 2001 lµ 200,4 kg rau (kÓ c¶ khoai t©y, nÊm ®Ëu ®ç, khoai lang), gi¶m 2% so víi n¨m 2000, trong ®ã lîng rau t¬i ®îc tiªu thô kh«ng thay ®æi, vÉn gi÷ ë møc 78kg; nhng cÇu ®èi víi rau hép vµ rau b¶o qu¶n l¹nh l¹i gi¶m, ®¹t 52 kg/ngêi so víi 55,2kg cña n¨m 2000. N¨m 2002, tæng lîng rau ®îc tiªu thô gi¶m nhÑ so víi n¨m tríc, chñ yÕu lµ do rau t¬i gi¶m, cßn rau l¹nh vµ ®ãng hép t¨ng víi sè lîng nhá. Khoai t©y lµ lo¹i rau ®îc tiªu dïng nhiÒu nhÊt ë Mü, khèi lîng tiªu thô hµng n¨m lu«n ë møc cao, gÊp nhiÒu lÇn c¸c lo¹i rau kh¸c. Møc tiªu thô b×nh qu©n lµ 62,3 kg mçi ngêi tõ n¨m 1998 ®Õn nay. DÊu hiÖu gi¶m b¾t ®Çu tõ n¨m 2001, nguyªn nh©n do ¶nh hëng cña gi¸ cao v× nguån cung trªn thÞ trêng gi¶m.
B¶ng 1: Tiªu thô rau b×nh qu©n ®Çu ngêi ë Mü ( §¬n vÞ: kg)
N¨m
1998
1999
2000
2001
2002
C¶i xanh
3.3
3.9
3.8
3.5
3.2
C¶i b¾p
4.5
4.0
4.7
4.7
4.4
Cµ rèt
7.7
6.7
6.5
6.3
5.7
CÇn t©y
3.0
3.0
2.9
3.0
3.0
Da chuét
4.8
5.0
5.1
4.6
5.2
Rau diÕp
12.8
14.3
14.5
14.4
13.9
Hµnh
8.8
9.3
9.1
8.6
9.0
Cµ chua
41.5
40.4
39.8
37.6
39.6
Khoai t©y
62.7
62.0
63.0
62.6
61.2
NÊm
1.8
1.9
1.9
1.8
1.9
Rau kh¸c
49.2
51.1
54.0
53.3
52.2
Tæng
200.0
201.5
205.3
200.4
199.4
Nguån :USDA- 2002/ Vegetables and melon yearbook 2002.
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy râ t×nh h×nh tiªu thô rau ë Mü trong nh÷ng n¨m qua vÉn ®îc duy tr× kh¸ æn ®Þnh vµ ë møc cao (trªn 200kg/ngêi/n¨m), trong ®ã cao nhÊt lµ n¨m 2000 víi møc 205,3kg/ngêi.
2.2. Møc tiªu thô qu¶ cô thÓ
Møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ngêi n¨m 2000 ë Mü lµ 139 kg, t¨ng 3% so víi n¨m 1999 vµ c¸c n¨m vÒ tríc, ®¹t møc cao thø hai trong lÞch sö tõ tríc ®Õn nay ( møc cao nhÊt lµ n¨m 1998). Trong ®ã, tiªu thô qu¶ cã mói t¨ng 8%, b»ng 59kg/ngêi, chñ yÕu lµ do cung trong níc t¨ng v× ®©y lµ mét n¨m ®îc mïa cña Mü. Tuy vËy tiªu dïng c¸c lo¹i qu¶ kh¸c l¹i gi¶m 1% so víi n¨m tríc, ë møc 80kg/ngêi. Trong 3% t¨ng so víi n¨m tríc ®ã, chñ yÕu lµ do lîng tiªu dïng qu¶ t¬i t¨ng, ®Æc biÖt lµ qu¶ cã mói t¬i. Cam t¬i, quýt t¬i, bëi lai quýt ®îc tiªu thô nhanh víi khèi lîng lín, nhng chanh vµ bëi l¹i gi¶m nhÑ so víi n¨m tríc. ViÖc tiªu dïng cam t¬i t¨ng, lo¹i qu¶ t¬i chiÕm tû träng 1/2 trong toµn bé tiªu dïng qu¶ cã mói t¬i, t¸c ®éng m¹nh ®Õn møc t¨ng tiªu dïng chñng lo¹i qu¶ nµy nãi chung. Tuy nhiªn møc tiªu thô c¸c lo¹i qu¶ kh¸c ngoµi qu¶ cã mói l¹i gi¶m, chñ yÕu vÉn lµ gi¶m tiªu dïng chuèi t¬i, t¸o t¬i, nho, lª, mËn. Trong khi ®ã c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi kh¸c ®îc nhËp khÈu l¹i t¨ng tiªu dïng, ®¹t møc tiªu dïng kû lôc. Qu¶ ®ãng hép n¨m 2000 ®¹t b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ 7kg, chñ yÕu lµ t¨ng lîng cung néi ®Þa, cïng víi xuÊt khÈu gi¶m kÐo theo ®Çu vµo ®Ó s¶n xuÊt qu¶ ®ãng hép t¨ng. Møc t¨ng lîng ®µo ®ãng hép tiªu thô b×nh qu©n mçi ngêi trong n¨m, vµ c¸c lo¹i qu¶ ®ãng hép nh: t¸o, ®µo ngät, mËn kh«ng thay ®æi. S¶n phÈm qu¶ ®«ng l¹nh còng t¨ng trong n¨m nµy, b×nh qu©n mçi ngêi lµ 1,5kg. Bªn c¹nh ®ã tiªu thô qu¶ sÊy kh« vµ níc qu¶ l¹i gi¶m, b×nh qu©n mçi ngêi dïng h¬n 1 kg s¶n phÈm qu¶ kh« vµ 4 kg s¶n phÈm níc qu¶. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµm tiªu dïng níc qu¶ gi¶m lµ do nguyªn liÖu lµm níc Ðp Ýt, thÊt thu s¶n lîng céng víi nhËp khÈu Ýt.
N¨m 2002, ngêi Mü tiªu dïng nhiÒu hoa qu¶ t¬i, sÊy kh«, ®«ng l¹nh vµ níc Ðp nhiÒu h¬n so víi n¨m 2001, trung b×nh mçi ngêi lµ 129 kg, trong ®ã cã 45 kg hoa qu¶ t¬i, 84 kg hoa qu¶ chÕ biÕn díi c¸c d¹ng kh¸c nhau. Tiªu thô c¸c lo¹i qu¶ kh«ng cã mói t¬i vµ chÕ biÕn ®Òu t¨ng so víi n¨m 2001, nhng tiªu thô c¸c qu¶ cã mói l¹i gi¶m. Mïa cam cho møc s¶n lîng thÊp h¬n ë Florida ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ møc cung cÊp c¸c lo¹i cam t¬i cho thÞ trêng trong níc còng nh nguyªn liÖu lµm níc tr¸i c©y.
B¶ng 2- Tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ngêi mét sè lo¹i rau qu¶ chÝnh ë Mü
(§¬n vÞ: kg)
N¨m
1998
1999
2000
2001
T¸o
45.9
48.4
48.3
47.0
Nho
53.1
45.4
46.9
51.0
Chuèi t¬i
27.6
28.6
31.4
29.2
Cam
85.8
97.5
86.9
91.5
Bëi
16.5
15.2
15.6
15.4
§µo
10.2
8.9
9.7
10.0
Lª
7.0
6.7
6.9
6.2
Døa
12.4
11.2
13.3
12.9
Xoµi t¬i
1.8
1.6
2.0
2.2
Nguån: USDA-2002/Fruit and Tree Nuts yearbook
Qua b¶ng trªn ta thÊy cam, chuèi, t¸o, nho, lµ nh÷ng lo¹i qu¶ ®îc tiªu dïng phæ biÕn ë Mü. Chuèi t¬i vÉn lµ tr¸i c©y ®îc a thÝch nhÊt víi con sè b×nh qu©n ®Çu ngêi trong nh÷ng n¨m qua lµ 13kg, trong ®ã møc cao nhÊt lµ 14,3kg n¨m 1999. HiÖn nay, lîng chuèi tiªu thô cã gi¶m nhÑ, nhng ®©y vÉn lµ lo¹i qu¶ t¬i xÕp thø nhÊt trong s¶n lîng tiªu dïng hµng n¨m ë Mü. TiÕp theo lµ t¸o t¬i víi khèi lîng trung b×nh lµ h¬n 8kg/ngêi. Cam t¬i ®¹t møc tiªu thô lín nhÊt vµo nh÷ng n¨m 50-60 (b×nh qu©n 8,5 kg mçi ngêi, bëi lÏ lîng xuÊt khÈu Ýt, l¹i ®îc mïa liªn tiÕp nªn cung cÊp trong níc dåi dµo; nh÷ng n¨m sau ®ã møc tiªu thô gi¶m dÇn, ®¹t thÊp nhÊt lµ 5,4kg. Tuy vËy gÇn ®©y cã xu híng tiªu dïng díi d¹ng t¬i t¨ng trë l¹i do gièng cam ®îc c¶i thiÖn vµ gi¸ l¹i rÎ h¬n. Níc cam lu«n lµ lo¹i níc qu¶ ®îc a thÝch nhÊt ë Mü, dÉn ®Çu trong c¸c lo¹i níc hoa qu¶ cã mÆt trªn thÞ trêng, ngêi tiªu dïng Mü thÝch sö dông níc cam thay cho c¸c lo¹i níc uèng hµng ngµy vµ thay cho cam t¬i. NhËn thøc ®îc vai trß cña cam ®èi víi søc khoÎ, cung cÊp nhiÒu Vitamin C vµ c¸c loai axit tèt, v× vËy tiªu dïng níc cam vÉn gi÷ ®îc møc æn ®Þnh trong suèt hµng chôc n¨m.
Xoµi, ®u ®ñ lµ nh÷ng lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi chñ yÕu ®îc nhËp khÈu ®Ó ®¶m b¶o cho cÇu trong níc, tuy b×nh qu©n tiªu dïng lo¹i qu¶ nµy cßn cha cao nhng cã xu híng t¨ng tiªu dïng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ s¾p tíi. Xoµi nhËp khÈu chiÕm tû träng 75% trong c¬ cÊu tiªu dïng, so víi møc 3,4% thêi kú nh÷ng n¨m 80. Tèc ®é t¨ng tiªu dïng cña ®u ®ñ nhËp khÈu ë Mü lµ 10%/n¨m.
3. T©m lý, thÞ hiÕu, tËp qu¸n tiªu dïng
Quan ®iÓm tiªu dïng cña ngêi Mü: NÕu ngêi §øc coi thêng hµnh vi tiªu dïng hoang phÝ, ngêi NhËt xem th¸i ®é tiÕt kiÖm lµ hµnh vi quý téc th× ngêi Mü ngîc l¹i: v¨n ho¸ ngêi Mü t«n sïng tiªu dïng ®Õn møc cho r»ng: gi¸ trÞ cña mét c¸ nh©n trong x· héi kh«ng x¸c ®Þnh b»ng viÖc c¸ nh©n Êy ®· lµm g× vµ tiÕt kiÖm ®îc bao nhiªu mµ lµ x¸c ®Þnh bëi tiªu chuÈn c¸ nh©n Êy tiªu dïng nh thÕ nµo. V× vËy ngêi ta vÉn thêng nãi ®ã lµ thÕ giíi cña tiªu dïng. ChÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè x· héi, v¨n ho¸, lèi sèng, møc sèng, thÞ hiÕu tiªu dïng nãi chung cña ngêi Mü rÊt ®a d¹ng. Ngay c¶ khi b¸n hµng cho mçi bang, mçi vïng cña Mü, ngêi ta cã thÓ ph¶i sö dông nh÷ng chiÕn lîc Marketing kh¸c nhau. Yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®èi víi phÈm cÊp hµng ho¸ còng cã nhiÒu lo¹i: tõ phÈm cÊp thÊp, phÈm cÊp trung b×nh ®Õn phÈm cÊp cao. §Æc biÖt ngêi Mü kh¸c ngêi Ch©u ¢u ë ®iÓm kh«ng qu¸ cÇu kú, mµ chuéng nh÷ng hµng ho¸ ®¬n gi¶n vµ tiÖn dông, nh÷ng s¶n phÈm míi l¹, ®éc ®¸o, kÝch thÝch sù tß mß. Riªng ®èi víi thùc phÈm, t©m lý tiªu dïng cña ngêi Mü rÊt thËn träng, hä s½n sµng tr¶ gi¸ cao cho nh÷ng s¶n phÈm ®¹t yªu cÇu an toµn thùc phÈm, ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm thuéc lo¹i cao cÊp. Rau vµ qu¶ lµ nh÷ng mÆt hµng rÊt nh¹y c¶m víi ngêi tiªu dïng, v× vËy nh÷ng yªu cÇu vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch thùc phÈm cña níc nµy rÊt kh¾t khe. C¸c s¶n phÈm rau qu¶ ®îc coi lµ ®ñ tiªu chuÈn an toµn thùc phÈm sÏ ph¶i héi tô nh÷ng tiªu chuÈn c¬ b¶n sau ®©y:
Tríc hÕt, ®ã ph¶i lµ rau qu¶ s¹ch, tøc lµ kh«ng cßn tån d c¸c chÊt ®éc h¹i cã nguån gèc tõ thuèc trõ s©u, thuèc diÖt c«n trïng, thuèc b¶o qu¶n s¶n phÈm. HoÆc khi cã mét sè ho¸ chÊt ®éc ®îc sö dông th× ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt vÒ thêi gian, liÒu lîng, c¸ch thøc sö dông sao cho lîng tån d chÊt ®éc h¹i trong s¶n phÈm kh«ng qu¸ giíi h¹n cho phÐp. S¶n phÈm rau s¹ch cßn lµ s¶n phÈm kh«ng tån t¹i qu¸ møc cho phÐp vÒ c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh cho con ngêi.
Thø hai, s¶n phÈm rau qu¶ ph¶i ®îc bao gãi, vµ bao b× ®ã ph¶i tho¶ m·n ®îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n lµ: b¶o qu¶n s¶n phÈm bªn trong, ®Ñp vÒ h×nh thøc; tiÖn lîi cho ngêi sö dông; trªn bao b× ph¶i ghi râ c¸c néi dung, ®Þa chØ s¶n xuÊt, thêi gian s¶n xuÊt, thêi h¹n sö dông, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, c¸ch sö dông…
Thø ba, lµ rau qu¶ b¸n trªn thÞ trêng ph¶i ®îc c¬ quan kiÓm dÞch cã uy tÝn vÒ tiªu chuÈn an toµn thùc phÈm.
Møc sèng cµng t¨ng lªn do kinh tÕ ph¸t triÓn vµ thu nhËp cao, xu híng tiªu dïng còng Ýt nhiÒu thay ®æi. Ngµy nay, ngêi tiªu dïng cã xu híng gia t¨ng tiªu thô c¸c s¶n phÈm rau qu¶ t¬i h¬n rau qu¶ ®· qua chÕ biÕn díi d¹ng ®ãng hép, sÊy kh«, muèi. Thùc chÊt, c¸c lo¹i qu¶ vµ rau giµu gi¸ trÞ dinh dìng h¬n khi ®îc sö dông ë d¹ng t¬i víi ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toµn. Trõ c©y døa vµ mét sè c©y ®Æc biÖt kh¸c nh l¹c liªn (vèn dÜ trång ®Ó chÕ biÕn), hÇu hÕt c¸c lo¹i qu¶ vµ rau ph¶i ¨n t¬i míi ®óng gi¸ trÞ cña nã. V× vËy, thÞ trêng c¸c lo¹i rau qu¶ chÕ biÕn ®ang ë trong giai ®o¹n b·o hoµ ë c¸c níc ph¸t triÓn, vµ rau qu¶ t¬i cã ®¬n gi¸ cao h¬n trªn thÞ trêng quèc tÕ thËm chÝ cßn cao h¬n c¶ nh÷ng s¶n phÈm rau qu¶ ®· qua chÕ biÕn. Theo tµi liÖu cña FAO, c¸c nhµ nghiªn cøu rót ra xu híng tiªu dïng nãi chung ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ ë Mü nãi riªng lµ:
- Ngêi tiªu dïng muèn sö dông qu¶ "s¹ch", s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ míi chØ dïng ph©n h÷u c¬, gi¶m thiÓu tèi ®a dïng ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u.
- Qu¶ ph¶i s¹ch sÏ, t¬i ngon, ®îc tr×nh bµy ®Ñp, ®îc bao gãi cÈn thËn, cã ghi ®Æc ®iÓm, hµm lîng dinh dìng, cã híng dÉn c¸ch dïng.
- Qu¶ cã mµu s¾c, h×nh thøc ®Ñp, hÊp dÉn, ngêi mua, dÔ tiªu dïng vµ cßn dïng ®Ó trang trÝ.
- Ngêi tiªu dïng ngµy cµng a thÝch níc qu¶ Ðp nguyªn chÊt kh«ng pha ®êng, kh«ng cã chÊt phô gia, thÝch c¸c ®å uèng pha chÕ trªn c¬ së níc qu¶ nguyªn chÊt t¹o h¬ng vÞ hÊp dÉn.
Xu híng tiªu thô tõ nay ®Õn n¨m 2010:
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm tiÖn dông
- T¨ng c¬ héi chän lùa c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm nhËp ngo¹i
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm h÷u c¬
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn s½n
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c nh·n m¸c t nh©n cña c¸c tËp ®oµn b¸n lÎ
- T¨ng xu híng ph©n cùc thÞ trêng
- T¨ng yªu cÇu ®èi víi nh·n m¸c s¶n phÈm
II. S¶n xuÊt vµ cung cÊp trong níc
1. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ c«ng nghÖ canh t¸c
Hîp chñng quèc Hoa kú lµ mét trong nh÷ng níc cã diÖn tÝch lín nhÊt thÕ giíi (9,4triÖu km2), phÝa B¾c vµ Nam gi¸p 2 níc Canada vµ Mªhic«, phÝa §«ng vµ T©y gi¸p Th¸i B×nh D¬ng vµ §¹i T©y D¬ng. Víi l·nh thæ réng lín (bÒ ngang 4000 km, dµi 2500 km), Hoa Kú cã tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Þa h×nh, khÝ hËu, ®ång b»ng réng lín ë phÝa §«ng vµ ë d¶i ven biÓn phÝa t©y, nói cao ë phÝa t©y. KhÝ hËu «n ®íi vµ cËn nhiÖt phÝa Nam, hµn ®íi phÝa B¾c. KhÝ hËu, ®Þa h×nh ®a d¹ng cho phÐp Mü ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn quy m« lín. Víi diÖn tÝch canh t¸c lµ 12 triÖu ha, n«ng nghiÖp Mü ®îc chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt theo vïng ë møc ®é cao. C¸c vµnh ®ai c©y trång vËt nu«i ®îc h×nh thµnh ë mét sè vïng trong níc: “Vµnh ®ai ng«” h×nh thµnh trong ®Þa phËn c¸c bang ¤hai«, Indiana, Ilinoi, “Vµnh ®ai lóa mú” lín nhÊt lµ vïng l·nh thæ ngò hå, giíi h¹n bëi c¸c vïng Mitxitxipi vµ Mitxuri, c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ®îc trång ë c¸c bang California vµ Florida, cïng mét sè bang kh¸c. §¶o Hawai cã khÝ hËu thæ nh÷ng, thÝch hîp víi c©y mÝa, døa. Rau ®îc trång nhiÒu nhÊt ë bang Florida vµ Michig©n, vµ d¶i d¸c ë kh¾p c¸c bang kh¸c. C¸c n«ng tr¹i ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Mü, phÇn lín s¶n lîng rau qu¶ lµ do c¸c n«ng tr¹i lín ë níc Mü cung cÊp. Sù ra ®êi cña c¸c tæ hîp n«ng - c«ng nghiÖp gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng trëng cña n«ng nghiÖp Mü, n¨ng suÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ rau qu¶ nãi riªng cã xu híng t¨ng theo thêi gian. N¨ng suÊt lµ yÕu tè quan träng ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp Mü trong nh÷ng thËp kû qua. Mü ®Òu cã nh÷ng thÕ m¹nh vÒ n¨ng suÊt nh: ®é mµu mì cña ®Êt, chÊt lîng cña c¬ së h¹ tÇng, m¸y mãc, thuû lîi vµ lao ®éng. C«ng nghÖ canh t¸c ®îc c¬ giíi ho¸ cao, kü thuËt tiªn tiÕn, sö dông ph©n bãn lín, thuû lîi tèt, l¹i cã nh÷ng chÝnh s¸ch tµi trî hiÖu qu¶ cña nhµ níc, nÒn n«ng nghiÖp Mü thùc sù v÷ng m¹nh vµ ph¸t triÓn.
2. S¶n lîng rau qu¶ qua c¸c n¨m
C«ng nghÖ canh t¸c hiÖn ®¹i kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp phï hîp cña chÝnh phñ ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn n¨ng suÊt c©y trång ë Mü kÐo theo s¶n lîng rau qu¶ lín hµng n¨m.
B¶ng 3: S¶n lîng rau vµ qu¶ cña Hoa Kú trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (§¬n vÞ: 1000 tÊn)
N¨m
1998
1999
2000
2001
2002
S¶n lîng rau
36640
41681
40992
38606
39948
Rau t¬i
21001
22484
23848
23494
22743
Rau chÕ biÕn
15640
19197
17144
15112
17205
S¶n lîng qu¶
34315
30964
36123
32950
33409
Qu¶ cã mói
17770
13633
17276
16216
16194
C¸c lo¹i qu¶ kh¸c
16545
17331
18847
16734
17215
Tæng s¶n lîng
70,955
72645
77115
71556
73357
Nguån: ERS.USDA-2003/ Vegetable and Melon Outlook
Lµ mét trong nh÷ng níc s¶n xuÊt rau vµ qu¶ lín cña thÕ giíi, s¶n lîng rau qu¶ cña Mü trung b×nh ®¹t trªn 70 triÖu tÊn mçi n¨m (trong ®ã kh«ng kÓ khoai t©y, ®Ëu ®ç, da, khoai lang, nÊm). N¨m 2000 lµ n¨m ®îc mïa nhÊt cña Mü, tæng s¶n lîng rau qu¶ gÇn lªn tíi 80 triÖu tÊn, t¨ng nhiÒu so víi nh÷ng n¨m tríc, do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt thuËn lîi. Nhng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n lîng rau qu¶ l¹i cã xu híng gi¶m, møc ®é gi¶m ®¸ng kÓ, trung b×nh gi¶m 5 triÖu tÊn mçi n¨m.
2.1. S¶n lîng rau
N¨m 2001, tæng s¶n lîng rau gi¶m 7%, chñ yÕu do diÖn tÝch gieo trång gi¶m, thêi tiÕt mïa xu©n qu¸ Èm ít ë California, l¹i h¹n h¸n ë c¸c bang miÒn §«ng vµ T©y. ChØ mét sè lo¹i rau vÉn t¨ng nh: §Ëu Hµ Lan, khoai lang, rau Bina, cßn nhiÒu lo¹i kh¸c nh: BÝ, tái, h¹t tiªu, rau bina bÞ gi¶m diÖn tÝch kÐo theo s¶n lîng thÊp, ¶nh hëng ®Õn toµn bé lîng rau t¬i ®îc tiªu thô trªn thÞ trêng. C¸c lo¹i rau chÕ biÕn díi d¹ng ®ãng hép gi¶m 14% so víi n¨m 2000, nhng rau b¶o qu¶n l¹nh l¹i t¨ng 4%. H¹n h¸n ë Michig©n vµ Newyork lµm s¶n lîng ®Ëu kh« gi¶m m¹nh tíi 26%. N¨m 2002, s¶n lîng rau t¨ng 5% so víi n¨m 2001, ®©y lµ møc cao thø 3 sau kû lôc n¨m 2000 vµ ®Ønh cao cña n¨m 1999. S¶n lîng ®Ëu ®ç t¨ng 53%, khoai t©y t¨ng 6% (trong ®ã khoai t©y chÕ biÕn t¨ng 26%). Mïa vô rau diÕp ®¹t s¶n lîng thÊp h¬n so víi n¨m tríc 4%, c¶i xanh còng gi¶m 9% s¶n lîng. §©y còng lµ n¨m thø hai liªn tiÕp s¶n lîng rau t¬i gi¶m, do n¨ng suÊt cña c¶ hai vô §«ng vµ Xu©n ®Òu thÊp. Rau ®ãng hép t¨ng mét lîng b»ng 1/5 so víi tæng s¶n lîng cña n¨m 2001, dÉn ®Çu lµ t¨ng s¶n lîng khoai t©y. Thêi tiÕt thuËn lîi ë Michig©n céng víi diÖn tÝch trång cao h¬n ®· ®a s¶n lîng ®Ëu nhÈy vät sau vô mÊt mïa do h¹n h¸n cña n¨m tríc.
2.2. S¶n lîng qu¶
Sau mét n¨m thÊt thu v× thêi tiÕt xÊu, gi¸ l¹nh kÐo dµi lµm n¨ng suÊt cña hÇu hÕt c¸c lo¹i qu¶ ®Òu gi¶m, n¨m 2000 lµ n¨m ®îc mïa hoa qu¶ nhÊt tõ tríc ®Õn nay cña Mü, víi møc s¶n lîng vît 36 ngh×n tÊn, t¨ng 15% so víi n¨m tríc. §©y còng lµ n¨m c©y cã mói cho ra s¶n lîng lín thø 2 trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (sau n¨m 1998) nhng cã møc t¨ng s¶n lîng lín nhÊt: 27%. Mét phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo møc t¨ng nµy lµ cña s¶n lîng cam ®· trë l¹i møc b×nh thêng sau mét n¨m gi¶m kû lôc. Nho chiÕm 41% trong tæng s¶n lîng c¸c lo¹i qu¶ kh¸c, møc t¨ng lµ 23%, lµ lo¹i tr¸i c©y quan träng gãp phÇn t¨ng chÝnh cña c¸c lo¹i tr¸i c©y kh«ng cã mói. Ngoµi ra cßn ®îc mïa c¸c lo¹i qu¶ kh¸c nh: ®µo, m¬, mËn, ®u ®ñ, d©u t©y, b¬, chuèi vµ døa ë Hawai.
S¶n lîng qu¶ cã xu híng gi¶m kÐo dµi tõ sau n¨m 2000 ®Õn nay, mïa vô s¶n xuÊt qu¶ n¨m 2001 gi¶m 8% so víi n¨m tríc, trong ®ã, qu¶ cã mói gi¶m 6% c¸c lo¹i qu¶ kh¸c gi¶m 11%. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc gi¶m nµy lµ do diÖn tÝch trång vµ n¨ng suÊt thÊp h¬n n¨m 2000. Thªm vµo ®ã lµ nh©n tè thêi tiÕt kh«ng ®îc thuËn lîi: h¹n h¸n ë Florida, ma díi møc trung b×nh vµ giã to, ma ®¸ ë Wasington, hai bang s¶n xuÊt tr¸i c©y lín nhÊt níc Mü. Riªng chØ cã s¶n lîng qu¶ chµ lµ, «liu, chanh, xu©n ®µo, lª vµ døa ë Hawai lµ cao h¬n n¨m tríc. N¨m 2001 còng lµ n¨m mµ mét sè lo¹i qu¶ chÝnh yÕu nh : nho, t¸o, cam ®Òu gi¶m, kÐo theo viÖc gi¶m mïa mµng cña c¶ níc. Khèi lîng t¸o gi¶m 10% so víi n¨m 2000 vµ nho gi¶m 15%. Hai vïng trång nhiÒu nho nhÊt c¶ níc lµ California vµ NewYork ®Òu mÊt mïa, víi møc gi¶m lín nhÊt lµ 67% ë Michig©n. Nho trång ®Ó lµm rîu vÉn t¨ng ®Òu trong nh÷ng n¨m qua vµ nho chÕ biÕn ®Ó lµm níc Ðp ®Òu gi¶m. Trong viÖc gi¶m s¶n lîng nãi chung cña c¸c lo¹i qu¶ cã mói th× cam gi¶m Ýt nhÊt, s¶n lîng cã gi¶m ë bang Florida, California vµ Arizona, nhng t¨ng ë Texas do thêi tiÕt thuËn lîi.
N¨m 2002, lµ n¨m ®îc mïa cña nh÷ng c©y kh«ng cã mói vµ h¹t dÎ, kÐo theo s¶n lîng c©y ¨n tr¸i nãi chung ®¹t kho¶ng 33,4 triÖu tÊn, t¨ng 2% so víi n¨m 2001. Trong khi ®ã s¶n lîng qu¶ cã mói l¹i gi¶m, nhÊt lµ bëi vµ chanh. §©y lµ n¨m mïa c©y cã mói thÊp nhÊt tõ tríc ®Õn nay cña Mü kh«ng kÓ n¨m 1999 do thêi tiÕt gi¸ l¹nh tµn ph¸ mïa mµng. California vµ Arizon lµ 2 bang dÉn ®Çu c¶ níc vÒ s¶n lîng chanh. TÝnh riªng n¨m 2002, diÖn tÝch gi¶m vµ n¨ng suÊt thÊp ë 2 bang nµy dÉn ®Õn gi¶m s¶n lîng qu¶ cã mói trong c¶ níc. Ngoµi ra cßn cã c¸c bang nh Florida, Texas, Arizona, n¬i cung cÊp phÇn lín bëi cho toµn níc Mü còng gi¶m s¶n lîng c©y bëi, viÖc gi¶m n¨ng suÊt trªn mçi ha tõ n¨m 1997-1998 còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn gi¶m s¶n lîng trong n¨m 2000. C¸c lo¹i qu¶ kh¸c t¨ng 3%, chñ yÕu lµ do t¸c ®éng cña khèi lîng nho t¨ng 12%. §©y lµ vô nho ®îc mïa thø hai trong suèt nhiÒu n¨m qua, s¶n lîng nho chiÕm 43% trong tæng s¶n lîng qu¶ kh«ng cã mói, trong khi ®ã n¨m 2001 míi chiÕm kho¶ng 20%. Mét sè lo¹i qu¶ kh¸c nh: ®µo, mËn, m¬, qu¶ v¶, d©u t©y, chµ lµ còng ®Òu t¨ng. Mét ®Æc ®iÓm quan träng lµ c©y h¹ch cña Mü chiÕm diÖn tÝch kh«ng lín, chØ chiÕm tû träng 4% trong tæng s¶n lîng qu¶ nãi chung nhng lµ lo¹i c©y cã møc t¨ng s¶n lîng nhanh nhÊt, h¬n bÊt cø tr¸i c©y nµo trong nh÷ng n¨m qua, n¨m 2001t¨ng 20%, n¨m 2002 t¨ng 11%.
B¶ng 4: T×nh h×nh s¶n lîng mét sè lo¹i qu¶ chÝnh ë Mü trong nh÷ng n¨m qua ( §¬n vÞ: tÊn)
N¨m
2000
2001
2002
2003
T¸o
4.805.136
428.076,6
3.884.424
4.207.218
Lª
878.036
909.816
788.598
847.618
Nho
6.980.704
5.965.106
6.686.512
6.408.210
Quýt
316.438
280.572
313.714
293.284
Nguån: USDA-2003/Fruit and Tree Nuts yearbook
Sau 3 n¨m gi¶m liªn tôc, mïa t¸o Mü n¨m 2003 dù ®o¸n ®¹t 4,2 triÖu tÊn, t¨ng 8% so víi n¨m ngo¸i, nhng vÉn cßn ë møc nhá h¬n so víi vô mïa n¨m 1988. Sù bøt ph¸ nµy trong s¶n xuÊt chñ yÕu lµ do ®îc mïa ë c¸c bang miÒn §«ng vµ Trung ®Êt Mü. Thêi tiÕt thuËn lîi, c¸c bang ë miÒn §«ng dù tÝnh ®¹t gÇn 1,044 triÖu tÊn, t¨ng 27% so víi s¶n lîng vô n¨m ngo¸i, c¸c bang miÒn Trung ®¹t 0,6 triÖu tÊn, t¨ng 64%. Michig©n lµ bang cã s¶n lîng t¸o lín nhÊt miÒn trung níc Mü, íc tÝnh sÏ ®¹t 440.380 tÊn, gÇn gÊp ®«i vô mïa thiÖt h¹i do gi¸ l¹nh n¨m tríc. Víi s¶n lîng lµ 2,587triÖu tÊn, c¸c bang miÒn t©y gi¶m s¶n lîng 5%, do n¨ng suÊt gi¶m ë bang cã s¶n lîng t¸o hµng n¨m lín nhÊt níc Mü, Washington.
Nho lµ mét trong nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ quan träng ë Mü, s¶n lîng nho lu«n chiÕm 1/3 s¶n lîng cña c¸c lo¹i c©y kh«ng cã mói ë Mü. Nho chñ yÕu ®îc trång ë California vµ Washington. N¨m 2003, nho cho s¶n lîng lµ 6,4 triÖu tÊn, gi¶m 4% so víi n¨m 2002, nhng t¨ng 7% so víi n¨m 2001. Nho ë bang California chiÕm tû träng 89% c¶ níc (3,7triÖu tÊn).
Níc Mü lµ níc s¶n xuÊt cam ®øng thø hai thÕ giíi sau Braxin, s¶n lîng cña hai níc gép l¹i b»ng 1/2 tæng s¶n lîng toµn cÇu. Cam lµ lo¹i qu¶ cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®øng thø 2 sau nho, ®¹t 1,7 tû ®«la n¨m 2000, chiÕm 16% gi¸ trÞ s¶n xuÊt qu¶ toµn quèc. S¶n xuÊt cam t¨ng nhanh trong nh÷ng thËp kû qua, trung b×nh t¨ng ë møc 49%. Kho¶ng 80% s¶n lîng cam ®îc ®em ®i chÕ biÕn, chñ yÕu díi d¹ng níc cam, cßn l¹i lµ tiªu thô t¬i. Bang cã s¶n lîng cam ®øng ®Çu vµ còng lµ bang chÕ biÕn cam lín nhÊt níc Mü lµ Florida. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Mü lµ níc xuÊt khÈu cam ®øng thø nh× thÕ giíi, sau Braxin, trong khi ®ã chñ yÕu xuÊt sang c¸c níc Ch©u ¢u.
Quýt lµ lo¹i qu¶ cã mói quan träng cña Mü, ®Æc biÖt nhu cÇu tiªu dïng quýt t¨ng trong nh÷ng n¨m qua, s¶n lîng quýt vÉn gi÷ ë møc trung b×nh trªn 250.000 tÊn/n¨m. Tèc ®é t¨ng s¶n lîng tõ n¨m 1980 ®Õn nay lµ 6%/n¨m. C¸c bang trång nhiÒu quýt nhÊt chñ yÕu lµ Florida, California vµ Arizona.
Xoµi, ®u ®ñ, b¬, døa lµ c¸c lo¹i tr¸i c©y chñ yÕu trång ë nh÷ng níc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi, v× vËy nh÷ng c©y nµy ®îc s¶n xuÊt h¹n chÕ ë Mü. Xoµi chØ cã ë miÒn Nam bang Florida (diÖn tÝch < 700ha), ®u ®ñ, b¬, døa chñ yÕu trång ë Hawai. S¶n lîng b¬ cña Mü kh«ng lín, chØ ë møc trung b×nh 187 ngµn tÊn mçi n¨m, víi s¶n lîng cao nhÊt lµ n¨m 2000 (217 ngµn tÊn), t¨ng 36% so víi n¨m 1998. Tuy vËy s¶n lîng b¬ nh÷ng n¨m sau ®ã kh«ng t¨ng, vÉn gi÷ ë møc trung b×nh hµng n¨m.
III. NhËp khÈu
1. Mét sè ®iÒu luËt vµ møc thuÕ liªn quan ®Õn nhËp khÈu rau qu¶
1.1. CÊm nhËp khÈu mét sè lo¹i n«ng s¶n
§iÒu kho¶n 8e cña luËt ®iÒu chØnh n«ng nghiÖp Mü quy ®Þnh cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n nÕu chóng kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ: cÊp lo¹i, kÝch cì chÊt lîng vµ ®é chÝn gåm: “cµ chua, nho kh«, «liu, qu¶ chanh ®¾ng ( Chanh níc cã vÞ ®¾ng), bëi, h¹t tiªu cßn xanh, cµ chua ¸i NhÜ Lan, da chuét, cam, hµnh, qu¶ ãc chã, chµ lµ, nho (dïng cho b÷a ¨n), tr¸i cµ, mËn, t¸o, tr¸i kiwi, ®µo”. Tiªu chuÈn nµy x©y dùng trªn c¬ së tiªu chuÈn nh÷ng s¶n phÈm mµ Mü s¶n xuÊt ®îc vµ cã nhu cÇu trong níc.
1.2. §iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n mèi nguy h¹i ®èi víi hµng thùc phÈm (HACCP)
§©y lµ hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt lîng s¶n phÈm dùa trªn nguyªn t¾c ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vµ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n, nh»m ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh vµ ng¨n chÆn tõ xa tÊt c¶ c¸c mèi nguy tiÒm Èn vÒ sinh häc, ho¸ häc vµ lý häc trong tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt/chÕ biÕn thùc phÈm nãi chung.
HACCP ®îc ban hµnh th¸ng 12/1995 vµ tõ th¸ng 12/1997 ®îc C¬ quan qu¶n lý thùc phÈm vµ thuèc cña Mü (Food and Drugs Administration) ®a vµo ¸p dông b¾t buéc ®èi víi thuû s¶n cña Mü vµ thuû s¶n nhËp khÈu tõ níc ngoµi. HACCP hiÖn ®îc ®a vµo bé LuËt vÒ Thùc PhÈm (Food Code) cña Mü, do FDA gi¸m s¸t viÖc thi hµnh vµ më réng ra ¸p dông cho nhiÒu mÆt hµng thùc phÈm kh¸c, tríc m¾t lµ cho chÕ biÕn níc qu¶. HACCP ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn, vÖ sinh ¸p dông trªn thÕ giíi: Thùc tiÔn s¶n xuÊt hµng hãa (Goods Manufacturing Practice (GMP)) vµ Thñ tôc qu¶n lý tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm (Sanitation Standard Operating Procedure (SSOP)), v.v. Muèn x©y dùng hÖ thèng HACCP c¬ së s¶n xuÊt ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt gåm nhµ xëng, kho, d©y chuyÒn thiÕt bÞ s¶n xuÊt, m«i trêng s¶n xuÊt, vµ con ngêi theo c¸c quy chuÈn cña GMP, SSOP trong ®ã ®Æc biÖt chó träng gi¸m s¸t an toµn vÖ sinh qua kiÓm tra c¸c hå s¬ vËn hµnh, kiÓm tra viÖc söa ch÷a/®iÒu chØnh khi c¸c giíi h¹n bÞ vi ph¹m, gi¸m s¸t chÆt chÏ vÖ sinh s¶n xuÊt vµ vÖ sinh c¸ nh©n cña c«ng nh©n trong tÊt c¶ c¸c kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn.
C¬ chÕ kiÓm so¸t "tõ xa" cña HACCP tËp trung trªn 7 nguyªn t¾c c¬ b¶n:
- Ph©n tÝch mèi nguy vµ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa
- X¸c ®Þnh ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n (critical control points)
- X©y dùng danh môc c¸c c«ng ®o¹n chÕ biÕn cã thÓ x¶y ra c¸c mèi nguy ®¸ng kÓ vµ m« t¶ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa
- ThiÕt lËp c¸c ®iÓm tíi h¹n vµ giíi h¹n tíi h¹n liªn quan ®Õn mçi ®IÓm kiÓm so¸t tíi h¹n
- Gi¸m s¸t c¸c ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n, thiÕt lËp c¸c thñ tôc sö dông kÕt qu¶ gi¸m s¸t ®Ó hiÖu chØnh vµ duy tr× qu¸ tr×nh kiÓm so¸t.
- Thùc hiÖn söa ch÷a/®iÒu chØnh cÇn thiÕt khi thÊy giíi h¹n tíi h¹n bÞ vi ph¹m
- Lu tr÷ hå s¬ ®Ó chøng thùc viÖc thùc hiÖn HACCP vµ c¸c thñ tôc thÈm tra qu¸ tr×nh thùc hiÖn HACCP.
1.3. Quy ®Þnh cña FDA ®èi víi nhËp khÈu tr¸i c©y
(Bao gåm tr¸i c©y, h¹t c¸c loai, t¬i, kh«, l¹nh, hÊp, luéc, ®«ng l¹nh hoÆc xö lý b¶o qu¶n t¹m). S¶n phÈm cã thÓ cßn nguyªn d¹ng, c¾t hoÆc sö lý thÕ nµo ®ã, nhng cha qua chÕ biÕn.
Theo quy ®Þnh nµy, viÖc nhËp khÈu ph¶i:
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt lîng cña FDA
- Phï hîp quy ®Þnh cña FDA vÒ c¸c thñ tôc vµ th«ng b¸o hµng ®Õn
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm dÞch cña USDA, cã thÓ ph¶i xin giÊy phÐp
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ ®¬n hµng nhËp khÈu cña USDA, vÒ cÊp ®é (grade), kÝch cì, chÊt lîng, nÕu ®ßi hái.
- Phï hîp c¸c quy ®Þnh vÒ m«i trêng cña C¬ quan B¶o VÖ M«i trêng Hoa Kú (EPA), vÒ nång ®é thuèc trõ s©u cßn lu l¹i trong s¶n phÈm nhËp khÈu.
B¶ng 5: Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu tiÕt chÕ ®é nhËp khÈu hµng ho¸ thuéc quy ®Þnh nµy._.
Sè v¨n b¶n
Lo¹i biÖn ph¸p ¸p dông
C¸c c¬ quan nhµ níc ®iÒu hµnh
19 CFR 12
Quy chÕ vÒ thuèc trõ s©u
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
19 CFR 12.1 et seq.;
Tiªu chuÈn kü thuËt, m·, nh·n,
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
19 CFR 12.10 et seq.
Thñ tôc khai b¸o H¶i quan
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
19 CFR Part 132
AAA-Quotas nhËp khÈu n«ng s¶n
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
21 CFR 1.83 et seq.
TiTiªu chuÈn kü thuËt, m·, nh·n,
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
21 USC 301 et seq.
CÊm nhËp khÈu hµng gi¶
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
42 USC 151 et seq.
VÖ sinh dÞch tÔ
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
7 USC 150aa et seq.
CÊm nhËp khÈu
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
7 USC 601 et seq.
AAA-Quotas nhËp khÈu n«ng s¶n
CFSAN, AMS, PPQ, APHIS, EPA, USCS
Nguån: Harmonized Tariff Schedule of United States 2001
Mét sè lo¹i qu¶ t¬i nhËp khÈu: qu¶ b¬, xoµi, chanh, cam, nho, nho kh«… ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ nhËp khÈu cña Mü vÒ, chñng lo¹i, kÝch cì, chÊt lîng vµ ®é chÝn (7U.S.C.608(e)). C¸c hµng nµy ph¶i qua gi¸m ®Þnh vµ chøng chØ gi¸m ®Þnh ph¶i do C¬ quan gi¸m ®Þnh vµ an toµn thùc phÈm (Food Safety & inspection Service) thuéc Bé N«ng NghiÖp cÊp cã ghi phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn nhËp khÈu.
C¸c ®iÒu kiÖn h¹n chÕ kh¸c cã thÓ ®îc C¬ Quan Gi¸m §Þnh Thùc VËt vµ §éng vËt (Animal and plant Health inspection Service- APHiS) thuéc Bé N«ng NghiÖp ¸p ®Æt theo §iÒu luËt vÒ KiÓm dÞch C©y “Plant Quarantine Act”, vµ C¬ quan FDA (Division of import Operations and Policy –HFC-170) theo ®iÒu luËt liªn bang “Food, Drug and Cosmetic Act”.
1.3. ThuÕ nhËp khÈu mét sè lo¹i qu¶ cña Mü
B¶ng 6: ThuÕ suÊt nhËp khÈu cña Mü vÒ mét sè lo¹i qu¶
M· sè
MÆt hµng
ThuÕ MFN
ThuÕ kh«ng MFN
0804.30.20
Døa
00
- Hµng rêi
0,51 c/kg
O,64c/kg
00
- §· ®ãng gãi
1,1 c/kg
2,11 c/kg
0804.40.00
Qu¶ b¬
11,2 c/kg
33,1 c/kg
0804.50.40
Xoµi
40
- T¬i
6,6 c/kg
33,1 c/kg
00
- Kh«
1,5 c/kg
33,1 c/kg
0807.20.00
00
§u ®ñ
5,4%
35%
Nguån: Harmonized Tariff Schedule of United States 2001
2. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü vÒ rau qu¶
XuÊt ph¸t tõ sù kh¸c nhau gi÷a c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, còng nh sù kh¸c biÖt vÒ lîi thÕ so s¸nh t¬ng ®èi, cho nªn Hoa Kú tuy xuÊt khÈu rau qu¶ lín trªn thÕ giíi nhng hµng n¨m vÉn nhËp khÈu mét lîng rau qu¶ ®¸ng kÓ. §ã lµ nh÷ng s¶n phÈm do trong níc cha s¶n xuÊt ®îc, hoÆc cha ®¸p øng ®ñ, cÇn nhËp khÈu bæ sung, nhng còng cã nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu do nhu cÇu tr¸i vô cña ngêi tiªu dïng. Nh×n chung thÞ trêng rau t¬i trong nh÷ng n¨m qua kh«ng cã nh÷ng biÕn ®éng lín, trong khi ®ã thÞ trêng qu¶ t¬i l¹i diÔn ra s«i ®éng trªn toµn quèc còng nh toµn thÕ giíi víi sè lîng vµ trÞ gi¸ t¨ng trëng nhanh ®Òu, ®Æc biÖt trong 5 n¨m võa qua. MÆt kh¸c trong thËp kû 90, khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu lµm ®ång ®« la t¨ng gi¸ m¹nh so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c ®· kÝch thÝch nhËp khÈu tÊt c¶ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. Trong ®ã c¸c s¶n phÈm vên chiÕm 40% tæng lîng nhËp khÈu, tiÕp theo lµ c¸c s¶n phÈm nhiÖt ®íi nh cµ phª, ca cao, cao su. §¸ng chó ý lµ trong giai ®o¹n 1991-2001, gi¸ trÞ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm tõ vên cña Mü t¨ng h¬n 2 lÇn, tõ 8,6 tû lªn ®Õn 17,2 tû. C¸c s¶n phÈm tõ vên bao gåm rau qu¶ t¬i, rau qu¶ chÕ biÕn vµ ®å uèng chÕ biÕn tõ rau qu¶. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kim ng¹ch nhËp khÈu c¸c lo¹i qu¶ vµ rau cña Mü t¨ng lªn ®¸ng kÓ. NhËp khÈu qu¶ t¬i (kh«ng tÝnh da hÊu) ®· t¨ng m¹nh, chiÕm tõ 34,7% tû lÖ tiªu dïng trong níc n¨m 1990 lªn tíi 42% n¨m 2000. Còng trong giai ®o¹n nµy (nÕu kh«ng tÝnh da hÊu vµ chuèi), tû träng nhËp khÈu c¸c mÆt hµng hoa qu¶ t¬i t¨ng tõ 11,6% lªn 19% trong tæng tiªu dïng c¶ níc.
Khung c¶nh chung cña thÞ trêng rau qu¶ Mü trong nh÷ng n¨m qua rÊt s«i ®éng, ®Çy ®ñ c¸c chñng lo¹i ®Õn tõ hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi. NhËp khÈu rau mang tÝnh mïa vô cao, ré vµo kho¶ng thêi gian gi÷a th¸ng 10 vµ th¸ng 4 n¨m sau khi s¶n xuÊt ë Mü cã phÇn h¹n chÕ. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu rau b×nh qu©n lµ 5%, kh«ng cao b»ng tèc ®é t¨ng cña kim ng¹ch nhËp khÈu tr¸i c©y, nhng nh×n chung t¨ng nhanh h¬n so víi toµn thÕ giíi. Trong ®ã h¬n mét nöa lµ nhËp khÈu rau t¬i, víi gi¸ trÞ t¨ng ®Òu hµng n¨m. C¸c lo¹i rau nhËp khÈu võa ®Ó bæ sung cho nguån cung trong níc cßn h¹n chÕ, võa ®Ó tho¶ m·n cÇu hoa qu¶ vµ rau ®a d¹ng cña ngêi tiªu dïng Mü ë kh¾p c¸c bang. Kim ng¹ch nhËp khÈu rau t¬i n¨m 2000 lµ 2,4 tû ®«la, t¨ng 4% so víi n¨m 1999, võa ®ñ ®Ó bï cho lîng nhËp khÈu rau t¬i gi¶m n¨m 1999. NhËp khÈu rau t¬i vµ da chiÕm 6,9% trong tiªu dïng néi ®Þa vµ t¨ng lªn 13,6% n¨m 2000. Rau t¬i nhËp khÈu chñ yÕu vµ æn ®Þnh tõ c¸c níc: Hµ Lan, Pªru, CostaRica, Céng hoµ §«-mi-ni-ca.
Mü lµ níc nhËp khÈu tr¸i c©y lín cña thÕ giíi, víi lîng nhËp khÈu hµng n¨m lªn tíi 5 tû USD, chñ yÕu lµ tr¸i c©y nhiÖt ®íi vµ chuèi do ®©y lµ nh÷ng lo¹i s¶n phÈm mµ Mü s¶n xuÊt Ýt vµ hÇu nh kh«ng s¶n xuÊt ®îc, trong khi ®ã nhu cÇu cña ngêi d©n l¹i rÊt cao. Tuy vËy trong nh÷ng n¨m qua, nhËp khÈu tr¸i c©y «n ®íi t¨ng m¹nh, ®Æc biÖt lµ nho vµ c¸c lo¹i da. Tuy nhiªn nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy phô thuéc vµo mïa vô, nhiÒu nhÊt vµo cuèi mïa thu vµ ®Çu mïa xu©n vµ gi¶m m¹nh trong giai ®o¹n vµo cuèi th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10, nh×n chung nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy nh»m bæ sung cho mïa vô cña thÞ trêng Mü. Hoa qu¶ t¬i vÉn lµ nh÷ng lo¹i ®îc a chuéng nhÊt, chiÕm h¬n nöa sè lîng b¸n ra trªn thÞ trêng, s¶n xuÊt t¨ng kh«ng kÞp so víi cÇu tiªu dïng. Sù bïng næ nhËp khÈu qu¶ t¬i n¨m 1999 t¨ng tíi møc 40%, nhng n¨m sau ®ã chØ t¨ng ®îc 1%, dÊu hiÖu cña sù t¨ng hÕt møc xuÊt hiÖn vµo cuèi n¨m 2000 vµ ®Çu 2001. T¨ng nhËp khÈu chñ yÕu lµ do viÖc më réng nhËp khÈu nho t¬i tõ Chilª vµ Mªhico, da tõ Guatemala, Costa Rica vµ Honduras, d©u t©y tõ Mexico. Nhng trong nh÷ng n¨m qua, hoa qu¶ níc ngoµi vÉn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt vÒ vÖ sinh dÞch tÔ cña Hoa Kú. §· cã nhiÒu nhµ xuÊt khÈu níc ngoµi ph¶i ®èi mÆt víi lÖnh cÊm nhËp khÈu cña Mü do nghi ngê trong c¸c l« hµng cã chøa Êu trïng mét loµi ruåi. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia th× n¨m nay (2003), cã thÓ nhËp khÈu hoa qu¶ gi¶m h¬n so víi cïng kú n¨m tríc, trong ®ã chñ yÕu lµ do kim ng¹ch nhËp khÈu chanh vµ cam gi¶m m¹nh trong khi ®ã xuÊt khÈu lª vµ nho cña c¸c thÞ trêng kh¸c vµo Mü t¨ng lªn. tr¸i c©y chÕ biÕn chñ yÕu díi d¹ng níc Ðp: cam, t¸o, rîu, døa, lª, ®µo, d©u ®ãng hép.
3. C¬ cÊu nhËp khÈu
3.1. NhËp khÈu rau
C¸c lo¹i rau nhËp khÈu rÊt ®a d¹ng, nhËp khÈu rau t¬i ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ tiªu, lªn tíi 88%, da chuét lµ 53%, bÝ 53% vµ m¨ng t©y lµ 91%.
B¶ng 7: C¬ cÊu rau nhËp khÈu theo c¸c n¨m (§¬n vÞ: triÖu USD)
N¨m
2001
2002
2003
Rau t¬i vµ da hÊu
2592
2614
3015
Rau ®· qua chÕ biÕn
1020
1189
1280
Khoai t©y
532
575
630
§Ëu kh«
51
67
53
C¸c lo¹i rau kh¸c
357
369
383
Nguån: USDA-2003(C¸c lo¹i rau kh¸c bao gåm: nÊm, khoai lang, ®Ëu l¨ng, ®Ëu Hµ Lan kh«)
B¶ng trªn cho thÊy, n¨m 2002, Mü nhËp khÈu 1.189 triÖu USD kim ng¹ch nhËp khÈu rau chÕ biÕn n¨m 2002, chñ yÕu lµ rau ®ãng hép ( 606 triÖu USD), tiÕp theo lµ rau ®«ng l¹nh (347triÖu USD), sau cïng lµ rau ®îc sÊy kh« (236 triÖu USD). Lîng rau t¬i nhËp khÈu n¨m 2002 t¨ng 1% so víi n¨m 2001, nhng theo íc tÝnh th× n¨m 2003 t¨ng 15%, tøc lµ tèc ®é t¨ng rÊt nhanh, thÓ hiÖn mét lîng cÇu vÒ rau lín trªn thÞ trêng Mü. Nh÷ng lo¹i rau nhËp khÈu chñ yÕu lµ: cµ rèt, cÇn t©y, c¶i xanh, cña c¶i, hµnh, m¨ng t©y, rau diÕp, cÇn t©y, sóp l¬, bÝ, ®Ëu. Tèp c¸c lo¹i rau ®øng ®Çu trong toµn bé rau nhËp khÈu vÉn lµ cµ chua trong nh÷ng n¨m qua, tiÕp theo lµ khoai t©y, da chuét, hµnh vµ h¹t tiªu. Sau ®©y lµ cô thÓ c¸c lo¹i rau nhËp khÈu cña Mü:
Cµ chua: Nhu cÇu vÒ tiªu dïng cµ chua ®ang cã xu híng t¨ng trªn toµn cÇu, chØ tÝnh riªng níc Mü, ®· chiÕm h¬n 20% lîng cµ chua nhËp khÈu toµn cÇu n¨m 1998 (3,6 triÖu tÊn). Kim ng¹ch nhËp khÈu cµ chua t¨ng tõ 451 triÖu USD n¨m 1995 lªn tíi 758 triÖu USD n¨m 1998, nhng gi¶m xuèng cßn 640 triÖu USD n¨m 2000. §Õn n¨m 2002, lîng nhËp khÈu cµ chua t¨ng lªn 860.869 tÊn, t¨ng 18% so víi n¨m 2000. HiÖn nay tû lÖ nhËp khÈu cao nµy ®ang cã nguy c¬ ®e do¹ s¶n xuÊt trong níc, dÉn ®Õn tranh chÊp th¬ng m¹i.
Da chuét: Khèi lîng nhËp khÈu da chuét t¨ng ®Òu vµ liªn tôc tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y, tèc ®é t¨ng trung b×nh trªn 5% mçi n¨m. N¨m 1998, nhËp khÈu 300 ngµn tÊn da chuét, lµ níc nhËp khÈu da chuét ®øng thø hai sau §øc (400 ngµn tÊn) trong khi ®ã tæng lîng da chuét nhËp khÈu toµn cÇu lµ 1,2 triÖu tÊn. N¨m 2002 toµn níc Mü nhËp khÈu gÇn 400 ngµn tÊn.
NÊm: C¸c lo¹i nÊm chñ yÕu lµ nÊm r¬m nÊm mì (ngoµi ra cßn cã nÊm h¬ng, nÊm sß, méc nhÜ) lµ s¶n phÈm mµ hµng n¨m cã nhu cÇu lín, nhng lîng s¶n xuÊt trong níc kh«ng ®ñ. NÊm nhËp khÈu díi d¹ng chÕ biÕn lµ muèi, sÊy kh« (sÊy ch©n kh«ng), ®ãng hép. Mü n»m trong tèp nh÷ng níc nhËp khÈu nÊm lín nhÊt thÕ giíi, n¨m 2001 nhËp khÈu 18, 614 triÖu, t¨ng 9% so víi n¨m 2000.
Ngoµi ra cßn cã: h¹t tiªu, hµnh, ®Ëu, tái, bÝ, ®Ëu, trong ®ã khèi lîng nhËp khÈu h¹t tiªu vµ hµnh lu«n ®¹t møc trªn 200 ngµn tÊn trong mét vµi n¨m gÇn ®©y. §Æc biÖt rau diÕp lµ lo¹i rau t¨ng trëng kim ng¹ch nhËp khÈu nhanh trong nh÷ng n¨m qua. Khèi lîng nhËp khÈu t¨ng liªn tôc tõ nh÷ng n¨m 1990, khèi lîng nhËp khÈu n¨m 2002 gÊp 5 lÇn n¨m 1990, nhu cÇu trong níc vÒ lo¹i rau nµy kh«ng ngõng t¨ng.
3.2. NhËp khÈu qu¶
3.2.1.. Qu¶ nhiÖt ®íi
C¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi thêng ®îc trång ë c¸c vïng nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 98% tæng s¶n lîng qu¶ nhiÖt ®íi trong khi c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm 80% tæng lîng nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi toµn cÇu. Do vËy hµng n¨m Mü nhËp khÈu mét lîng tr¸i c©y nhiÖt ®íi rÊt lín, ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh khÝ hËu cña níc nµy kh«ng cho phÐp s¶n xuÊt ®îc nhiÒu, mµ cÇu c¸c s¶n phÈm nµy l¹i rÊt lín. C¸c lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi chñ yÕu lµ xoµi, døa, ®u ®ñ, b¬. Ngoµi ra cßn c¸c lo¹i qu¶ kh¸c lµ v¶i, vµ, ch«m ch«m, æi, l¹c tiªn, tuy chØ chiÕm mét tû träng nhá trong s¶n lîng qu¶ nhiÖt ®íi toµn cÇu, nhng bu«n b¸n c¸c lo¹i qu¶ nµy ®ang cã xu híng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m qua do thÞ hiÕu thÝch tiªu dïng qu¶ “l¹” gia t¨ng ë níc nµy.
Mü lµ níc nhËp khÈu døa vµ xoµi lín nhÊt thÕ giíi. Trong tæng lîng nhËp khÈu døa cña toµn thÕ giíi, kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü chiÕm 74%. Trong khi lîng nhËp khÈu døa vµ c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi kh¸c t¨ng lªn trªn thÞ trêng thÕ giíi nãi chung vµ thÞ trêng Mü nãi riªng th× tû träng cña xoµi cã xu híng gi¶m ®i.
B¶ng 8: T×nh h×nh nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi cña Mü trong nh÷ng n¨m qua (§¬n vÞ: 1000 tÊn)
N¨m
1996/1998
1999
2000
2001
4 lo¹i qu¶ chÝnh
471
624
703
717
Xoµi
185
219
235
238
Døa t¬i
197
283
319
321
B¬
38
55
79
74
§u ®ñ
51
67
70
84
Nguån: FAO, Tropical Fruit, th¸ng 7 n¨m 2003. (§¬n vÞ: 1000 tÊn)
§u ®ñ lµ lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi chiÕm phÇn quan träng trong thÞ trêng rau qu¶ Mü, hµng n¨m lîng nhËp khÈu rÊt nhiÒu, chiÕm tû träng 75% tæng lîng tiªu dïng trong toµn níc, t¨ng h¬n rÊt nhiÒu so víi n¨m 1980, míi chiÕm kho¶n 3,4% tæng tiªu dïng néi ®Þa. §u ®ñ nhËp khÈu chñ yÕu lµ díi d¹ng t¬i vµ tõ c¸c níc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi.
Trong nh÷ng n¨m qua, chuèi vÉn lµ lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi ®îc tiªu dïng nhiÒu nhÊt ë Mü, mét mÆt do sù gia t¨ng d©n sè nhËp c tõ nh÷ng níc kh¸c mµ chñ yÕu lµ nh÷ng níc nhiÖt ®íi, mÆt kh¸c do cÇu trong níc vÒ lo¹i qu¶ nµy vÉn lu«n æn ®Þnh vµ lµ lo¹i qu¶ bæ, chøa nhiÒu chÊt dinh dìng nªn rÊt ®îc ngêi tiªu dïng néi ®Þa a thÝch. Tuy nhiªn, lîng nhËp khÈu cã xu híng gi¶m trong n¨m 2000, 2001vµ 2002, sau nhiÒu n¨m t¨ng liªn tôc tríc ®ã, trung b×nh gi¶m mçi n¨m trong giai ®o¹n nµy lµ 200 ngh×n tÊn. MÆc dï vËy, lîng nhËp khÈu cña Mü vÉn duy tr× ë møc 30% trong tæng lîng nhËp khÈu chuèi cña toµn cÇu.
B¶ng 9: Khèi lîng nhËp khÈu chuèi cña Mü (§¬n vÞ: 1000tÊn)
N¨m
1996/1998
1999
2000
2001
Toµn cÇu (1000tÊn)
11233
11955
12038
11432
Mü (1000)tÊn)
3406
3877
3630
3434
ThÞ phÇn (%)
30.3%
32.4%
30.2%
30.0%
Nguån: FAO, Bananas, th¸ng 12/2002.
3.2.2. Qu¶ cã mói ë Mü
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, Cïng víi Braxin, Trung Quèc, c¸c níc thuéc §Þa Trung H¶i, Mü lµ mét trong nh÷ng níc s¶n xuÊt qu¶ cã mói lín nhÊt thÕ giíi, lîng xuÊt khÈu lo¹i qu¶ nµy chiÕm tíi 10% lîng xuÊt khÈu qu¶ cã mói toµn cÇu. Qu¶ cã mói lµ nh÷ng qu¶ nh: cam, quýt, bëi, chanh…, ®îc xuÊt khÈu c¶ díi d¹ng t¬i vµ chÕ biÕn, trong ®ã cam lµ lo¹i qu¶ ®îc chÕ biÕn nhiÒu nhÊt. HiÖn nay ngêi tiªu dïng Mü rÊt a thÝch níc cam vµ trong t¬ng lai kh«ng xa, c¸c lo¹i níc Ðp tõ tr¸i c©y sÏ ®îc sö dông phæ biÕn thay cho níc uèng th«ng thêng. KÓ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, lîng nhËp khÈu qu¶ cã mói cña Mü lµ kho¶ng trªn 320.000 tÊn, cao nhÊt lµ vµo n¨m 2001 víi 414.000 tÊn, cao gÊp 7 lÇn so víi nhËp khÈu n¨m 1988. NhËp khÈu cam vµ quýt t¬i t¨ng tõ 18 triÖu ®«la n¨m 1995 lªn ®Õn 109 triÖu ®«la 2000, thêi vô nhËp khÈu m¹nh tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 1 n¨m sau.
Quýt lµ lo¹i qu¶ ®îc s¶n xuÊt nhiÒu nhÊt ë Trung Quèc, tiÕp theo lµ T©y Ba Nha, NhËt B¶n vµ Braxin, Th¸i Lan… cã nhiÒu lo¹i quýt víi nh÷ng h×nh d¸ng vµ mïi vÞ kh¸c nhau trªn thÕ giíi tuú theo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®Êt ®ai cña mçi quèc gia. Mü vÉn duy tr× nhËp khÈu quýt hay cßn gäi cam nhá hµng n¨m ®Ó bæ sung cho viÖc cung cÊp cßn Ýt trong níc. Tõ n¨m 1996 trë ®i, tû lÖ nhËp khÈu t¨ng víi tèc ®é lµ 27%/n¨m. Ngêi tiªu dïng Mü ®Æc biÖt rÊt thÝch lo¹i qu¶ nµy, v× chóng dÔ bãc vá l¹i chøa Ýt hét. N¨m 2002, lîng nhËp khÈu cam nhá t¨ng nhng cßn bÞ h¹n chÕ nhËp khÈu do c¬ quan kiÓm tra vÖ sinh c©y trång vµ vËt nu«i ph¸t hiÖn ra mét lo¹i s©u bÖnh g©y h¹i cã trong cam nhËp khÈu tõ nh÷ng níc thuéc §i¹ Trung H¶i. NhËp khÈu chñ yÕu vµo th¸ng 9 th¸ng 10 víi khèi lîng h¬n 65.000 tÊn.
3. C¬ cÊu thÞ trêng nhËp khÈu cña Mü
N«ng s¶n Mü nãi chung chñ yÕu nhËp khÈu tõ nh÷ng níc Canada, Mexico, Liªn minh Ch©u ¢u, Braxin, vµ mét sè níc Ch©u ¸ nh In®onexia, Th¸i Lan… Cïng víi xuÊt khÈu, thÞ trêng nhËp khÈu cña Mü trong nh÷ng n¨m qua kh«ng cã nh÷ng biÕn ®éng lín. C¸c níc xuÊt khÈu rau qu¶ lín vµo thÞ trêng Mü vÉn lµ nh÷ng níc l©n cËn, nh÷ng níc thuéc Ch©u Mü nh Ecuado, Costa Rica, Brazil, ®Æc biÖt Mªxico lµ níc cung cÊp gÇn nh tÊt c¶ c¸c mÆt hµng rau vµ hoa qu¶ vµo thÞ trêng nµy. Víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi: s¸t biªn giíi víi Hoa kú, níc nµy xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt nh÷ng s¶n phÈm t¬i vµ ®«ng l¹nh.
Rau chñ yÕu ®îc nhËp khÈu tõ nh÷ng níc cã khÝ hËu Êm, bao gåm khoai t©y, tiªu, bÝ vµ da chuét. Mexic« lµ níc xuÊt khÈu rau chÝnh vµo thÞ trêng Mü, chiÕm 69% thÞ phÇn, tiÕp theo lµ Canada víi 15% vµ Hµ Lan lµ 5%. Mü lµ mét níc s¶n xuÊt cµ chua lín nhÊt thÕ giíi, sau Trung Quèc, nhng hµng n¨m vÉn nhËp khÈu mét lîng lín cµ chua trªn thÕ giíi, nhÊt lµ tõ Mexico, Canada. §©y còng lµ hai nhµ cung cÊp cµ chua quan trong cho thÞ trêng cµ chua t¬i cña Mü. TÝnh riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hai níc nµy ®· lªn tíi 1,8 tû ®« la trong hai n¨m tõ 2000-2002. T©y Ba Nha lµ níc xuÊt khÈu khoai t©y lín nhÊt vµo thÞ trêng Mü.
C¸c lo¹i qu¶ nhËp khÈu cña Mü, chñ yÕu lµ nh÷ng qu¶ nhiÖt ®íi vµ tõ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. Theo thèng kª cña Tæ chøc l¬ng thùc thÕ giíi FAO, C¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 98% tæng s¶n lîng qu¶ nhiÖt ®íi trong khi c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm tíi 80% tæng lîng nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi toµn cÇu. Hai nhµ cung cÊp s¶n phÈm chuèi chÝnh cho níc Mü lµ Costa Rica vµ Ecuador. Nhng n¨m 2000, møc xuÊt khÈu tõ hai níc nµy gi¶m m¹nh tíi 15 % so víi nh÷ng n¨m tríc. Trong khi ®ã nhËp khÈu tõ 2 níc Hondrus vµ Guatemala l¹i t¨ng nhanh.
NhËp khÈu døa t¬i, trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu vÉn tõ níc Costa Rica. N¨m 2000, níc nµy xuÊt khÈu sang thÞ trêng Mü 257.783 tÊn døa t¬i, chiÕm thÞ phÇn 81% tæng lîng døa nhËp khÈu. Tû träng nµy ®· t¨ng gÊp ®«i trong 10 n¨m qua. Hundras lµ níc xuÊt khÈu døa vµo thÞ trêng Mü ®øng thø 2, tæng lîng cung cña níc nµy míi chiÕm kho¶ng 13% khèi lîng xuÊt khÈu cña Costa Rica vµ cã tû träng lµ 10% trong 318.837 tÊn døa nhËp khÈu cña Mü n¨m 2000. Nh÷ng níc Mexico, Ecuado vµ Th¸i Lan lµ nh÷ng thÞ trêng xuÊt khÈu døa vµo Mü lín tiÕp theo. Tèp 5 níc cung cÊp døa ®øng ®Çu nµy chiÕm 99% tæng lîng døa nhËp khÈu cña Mü. Philippines vµ Peru lµ hai níc ®øng cuèi trong tèp 10 níc xuÊt khÈu lín nhÊt. Tríc n¨m 2000, lîng døa nhËp khÈu tõ Peru hÇu nh kh«ng cã, nhng ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t ®îc 56 tÊn.
Mexico lµ níc cung cÊp 75% lîng xoµi cho thÞ trêng Hoa Kú trong suèt 5 n¨m qua. Tuy vËy, khèi lîng xoµi xuÊt khÈu tõ níc nµy ®· gi¶m 31% trong n¨m 2001. Nh÷ng níc Ecuador, Brazil, Peru vµ Haiti chiÕm 1/4 thÞ phÇn nhËp khÈu xoµi cña Mü. VÒ nhËp khÈu ®u ®ñ còng gièng nh nhËp khÈu xoµi, nhµ cung cÊp hµng ®Çu vÉn lµ Mexico, víi khèi lîng lµ 55 124 tÊn (tû träng lµ thÞ trêng lµ 79%).
Ch¬ng IIThùc tr¹ng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
I. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt trong níc
Trong nh÷ng n¨m qua do cã sù ®æi míi trong c¸c chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp ®· kÝch thÝch tinh thÇn s¸ng t¹o vµ n¨ng lùc lµm viÖc cho ngêi d©n. Nhê vËy mµ s¶n xuÊt rau qu¶ còng ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Ngêi d©n tù chñ h¬n trong viÖc chän c©y trång ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n c©y l¬ng thùc vµ hoa mÇu tríc ®©y. Rau vµ c©y ¨n qu¶ lµ nh÷ng c©y trång cã møc lîi nhuËn cao ®¸ng kÓ so víi c©y lóa. Do møc sèng cña ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn, thu nhËp t¨ng dÉn ®Õn nhu cÇu tiªu thô rau qu¶ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng thµnh phè lín: Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh…ë nh÷ng trung t©m nµy h×nh thµnh lªn nh÷ng vµnh ®ai “xanh” rau vµ c©y ¨n tr¸i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cho nh÷ng thÞ trêng hÊp dÉn ®ã. Bªn c¹nh ®ã, ®Êt níc ngµy cµng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· më réng h¬n n÷a thÞ trêng xuÊt khÈu ®èi víi nhiÒu lo¹i rau qu¶. Ngµy cµng nhiÒu c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo xuÊt khÈu ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho rau vµ qu¶ ViÖt Nam th©m nhËp vµo nh÷ng thÞ trêng níc ngoµi. Nhu cÇu tiªu thô néi ®Þa vµ xuÊt khÈu t¨ng nhanh ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn liªn tôc. DiÖn tÝch rau vµ c©y ¨n qu¶ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, n¨ng suÊt ®îc c¶i thiÖn vµ s¶n lîng còng t¨ng nhiÒu qua c¸c n¨m.
1. DiÖn tÝch
C¶ níc cã 12 triÖu ha ®Êt canh t¸c, diÖn tÝch c©y hµng n¨m chiÕm 75% (trong ®ã cã diÖn tÝch trång rau), diÖn tÝch c©y l©u n¨m chiÕm 15% (cã diÖn tÝch c©y ¨n qu¶). Trong nh÷ng n¨m 90, diÖn tÝch c©y hµng n¨m t¨ng b×nh qu©n 2,9%/n¨m, cao h¬n møc t¨ng d©n sè, trong khi ®ã diÖn tÝch c©y l©u n¨m t¨ng nhanh tíi 7,7%/n¨m. ChØ sau 1 n¨m triÓn khai ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶ ®Õn n¨m 2010 víi tæng vèn ®Çu t lªn ®Õn 16.086 tû ®ång, diÖn tÝch trång rau qu¶ n¨m 2000 ®· ®¹t trªn 1 triÖu ha, t¨ng 6,3%.
1.1. DiÖn tÝch rau ®Ëu
MÆc dï cã sù t¨ng trëng kh¸ cao nhng diÖn tÝch rau ®Ëu chØ chiÕm 6% diÖn tÝch c©y hµng n¨m, tøc lµ 624.000 ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch b×nh qu©n cña rau ®Ëu trong nh÷ng n¨m 90 lµ 5%/n¨m. Rau ®îc trång ë kh¾p c¸c tØnh thµnh phè víi quy m«, chñng lo¹i kh¸c nhau. Tr¶i qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l©u dµi ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng rau chuyªn canh víi nh÷ng kinh nghiÖm truyÒn thèng, trong c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau. S¶n xuÊt rau chñ yÕu tËp trung ë §ång b»ng s«ng Hång, §ång b»ng s«ng Cöu Long, vïng §«ng nam bé vµ §µ L¹t. Trong ®ã §ång b»ng s«ng Hång cã diÖn tÝch trång rau cao nhÊt (83 ngµn ha), tiÕp ®Õn lµ §ång b»ng s«ng Cöu Long víi diÖn tÝch h¬n 77 ngµn ha. S¶n xuÊt rau ®îc quy thµnh 2 vïng chÝnh: Vïng rau chuyªn doanh ven thµnh phè, thÞ x·, khu c«ng nghiÖp lín, diÖn tÝch chiÕm kho¶ng 40% (115.000 ha) víi s¶n lîng ®¹t 48% (vµo kho¶ng 1,5 triÖu tÊn). Vïng c©y lu©n canh víi c©y l¬ng thùc, trång chñ yÕu vµo vô ®«ng t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c, §BSCL vµ c¶ miÒn §«ng nam bé, ngoµi ra rau cßn ®îc trång t¹i c¸c gia ®×nh, diÖn tÝch vên b×nh quÇn 1 hé kho¶ng 36m2. Rau cña níc ta phong phó vÒ chñng lo¹i, gåm 70 lo¹i c©y chñ yÕu. §Æc biÖt §BSH cã rau vô ®«ng lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam so víi mét sè níc trªn thÕ giíi. C¸c lo¹i rau chñ yÕu bao gåm: c¶i b¾p, su hµo, cµ chua, da chuét, ít cay, nÊm, khoai t©y.
1.2. DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶
Trong giai ®o¹n 1995-2000, diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh víi tèc ®é b×nh qu©n hµng n¨m lµ 10,3%. NÕu nh vµo n¨m 1995 diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ c¸c lo¹i chØ cã 346,4 ngh×n ha th× n¨m 2000 ®· lªn tíi 565 ngh×n ha vµ ®¹t 589,4 ngh×n ha vµo n¨m 2001. N¨m nhãm c©y ¨n qu¶ quan träng nhÊt cña ViÖt Nam bao gåm chuèi, xoµi, nh·n-v¶i-ch«m ch«m, qu¶ cã mói (cam, chanh, quýt, bëi) vµ døa. Vµo n¨m 1995 th× diÖn tÝch cña 5 nhãm c©y ¨n qu¶ nµy chØ cã 236,6 ngh×n ha (chiÕm 68% tæng diÖn tÝch c©y ¨n tr¸i c¸c lo¹i) ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t 419 ngh×n ha (chiÕm 74% tæng diÖn tÝch c©y ¨n tr¸i), víi møc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 12,1%/n¨m. DiÖn tÝch c¸c c©y kh¸c (sÇu riªng, thanh long, sa p«, mËn, ®u ®ñ, b¬, v.v) còng t¨ng tõ 109,8 ngh×n ha lªn 146 ngh×n ha trong cïng kú.
Nhãm c¸c c©y v¶i-nh·n-ch«m ch«m cã tèc ®é t¨ng trëng nhanh nhÊt vÒ diÖn tÝch b×nh qu©n 34,8%/n¨m tõ 37,9 ngh×n ha lªn 169 ngh×n ha, tiÕp ®ã lµ xoµi víi møc t¨ng 17,4%/n¨m tõ 21,1 ngh×n ha lªn 47 ngh×n ha, døa víi møc 7,1% tõ 26,3 ngh×n ha lªn 37 ngh×n ha. MÆc dï vËy, cÇn lu ý r»ng diÖn tÝch trång døa chØ b¾t ®Çu t¨ng kÓ tõ n¨m 1998 khi ViÖt Nam ®· khai th«ng ®îc trë l¹i thÞ trêng xuÊt khÈu cho mÆt hµng nµy. Tuy nhiªn, diÖn tÝch trång chuèi vµ c©y cã mói chØ t¨ng ë møc thÊp t¬ng øng lµ 1,5% vµ 2,4%. Víi kÕt qu¶ ®ã, diÖn tÝch chuèi vµ c©y cã mói chØ ®¹t 99 ngh×n ha vµ 67 ngh×n ha vµo n¨m 2000. Tèc ®é t¨ng trëng vÒ diÖn tÝch gieo trång cña v¶i-nh·n-ch«m ch«m lµ cao nhÊt so víi bÊt kú mét c©y trång nµo kh¸c trong cïng giai ®o¹n. Nhê ®ã, v¶i-nh·n-ch«m ch«m ®· trë thµnh nhãm c©y ¨n qu¶ quan träng nhÊt vÒ mÆt diÖn tÝch, chiÕm 30% tæng diÖn tÝch c¸c lo¹i. Theo sè liÖu cña Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT th× §BSCL lµ vïng trång c©y ¨n qu¶ lín nhÊt c¶ níc víi diÖn tÝch 238,8 ngh×n ha (chiÕm 38% tæng diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ toµn quèc). TiÕp ®ã lµ c¸c vïng §«ng b¾c (xÊp xØ 100 ngh×n ha, 17%), §«ng Nam bé (79 ngh×n ha, 15%), c¸c vïng §ång b»ng s«ng Hång (§BSH) vµ B¾c Trung bé cã kho¶ng tõ 40-50 ngh×n ha. C¸c tØnh träng ®iÓm víi mét sè lo¹i c©y ¨n qu¶ ®îc ph©n bè nh sau: V¶i-nh·n-ch«m ch«m ®îc tËp trung chñ yÕu ë §BSCL vµ vïng §«ng B¾c. C¸c tØnh trång nhiÒu v¶i nh·n lµ B¾c Giang (25,5 ngh×n ha), BÕn Tre (16,2 ngh×n ha), TiÒn Giang (13,5 ngh×n ha), VÜnh Long, S¬n La, H¶i D¬ng (xÊp xØ 9,5 ngh×n ha);
Chuèi ®îc trång r¶i r¸c ë tÊt c¶ c¸c n¬i trªn toµn quèc. C¸c tØnh trång chuèi chñ yÕu lµ Thanh Ho¸, Cµ Mau (7-8 ngh×n ha), §ång Nai, Sãc Tr¨ng (6 ngh×n ha);
C©y cã mói ®îc trång chñ yÕu ë §BSCL, nh CÇn Th¬ (13,1 ngh×n ha), BÕn Tre, VÜnh Long (6 ngh×n ha). Bªn c¹nh ®ã 2 tØnh Hµ Giang vµ NghÖ An còng cã trªn 4 ngh×n ha;
Døa còng ®îc trång tËp trung t¹i §BSCL, nh Kiªn Giang (9,2 ngh×n ha), TiÒn Giang (7,8 ngh×n ha), B¹c Liªu (3,6 ngh×n ha);
Xoµi ®îc trång chñ yÕu ë §BSCL, nh TiÒn Giang (6 ngh×n ha), CÇn Th¬, §ång Th¸p, Kiªn Giang (trªn 3 ngh×n ha). Bªn c¹nh ®ã, c¸c tØnh B×nh Phíc vµ Kh¸nh Hoµ còng cã trªn 4 ngh×n ha xoµi. Nguån: B¸o c¸o s¬ kÕt 1 n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh rau qu¶, 9/2001, Ban ChØ ®¹o ch¬ng tr×nh rau qu¶, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT
2. S¶n lîng vµ n¨ng suÊt
Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cho biÕt, trong n¨m 2001, tæng diÖn tÝch rau qu¶ ViÖt Nam ®· t¨ng 6,3% so víi n¨m 2000, v× vËy, tæng s¶n lîng rau qu¶ còng t¨ng 5% so víi n¨m tríc. S¶n lîng rau qu¶ n¨m 2000 t¨ng 5% so víi n¨m 1999 vµ ®¹t 10 tÊn trong ®ã 6 triÖu tÊn qu¶ vµ 4 triÖu tÊn rau. C¸c lo¹i rau qu¶ chñ yÕu gåm: chuèi, døa, thanh long, nh·n, v¶i, xoµi, da hÊu, da chuét, m¨ng ta, ng« bao tö... Tuy nhiªn tèc ®é t¨ng diÖn tÝch cao h¬n tèc ®é t¨ng s¶n lîng, ®iÒu nµy cho thÊy n¨ng suÊt cña rau qu¶ cña níc ta nãi chung cha cao: n¨ng suÊt rau lµ 14 triÖu tÊn/ha; n¨ng suÊt qu¶ lµ 8,5triÖu tÊn/ha. Theo dù kiÕn cña Bé NN vµ PTNT ®Õn n¨m 2010, s¶n lîng rau qu¶ sÏ ®¹t 17 triÖu tÊn, t¨ng 5,4%/n¨m.
§ång b»ng s«ng Hång lµ vïng s¶n xuÊt rau lín nhÊt cña c¶ níc, chiÕm kho¶ng 29% s¶n lîng rau toµn quèc, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ ®Êt ®ai, thêi tiÕt vµ gÇn thÞ trêng Hµ Néi. Thêi tiÕt m¸t trong giai ®o¹n th¸ng 10 ®Õn th¸ng 2 lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó trång c¸c lo¹i rau «n ®íi nh c¶i b¾p, hµnh, cµ chua, cñ c¶i vµ xóp l¬. TiÕp theo, §BSCL chiÕm 23% s¶n lîng rau cña c¶ níc. N¨ng suÊt rau qu¶ c¶ níc nãi chung t¨ng 0,7%/n¨m vµo nh÷ng n¨m 90. Do diÖn tÝch rau gÇn ®©y t¨ng kh¸, nªn s¶n lîng rau n¨m 1999 c¶ níc ®¹t gÇn 5 triÖu tÊn, b×nh qu©n ®Çu ngêi 60kg/n¨m. Nhng so víi b×nh qu©n chung cña thÕ giíi 1999 lµ 90kg/n¨m th× møc b×nh qu©n ®Çu ngêi níc ta cßn thÊp. Tuy nhiªn n¨ng suÊt nhiÒu lo¹i rau (nh b¾p c¶i, da hÊu, cµ chua…) cña vïng truyÒn thèng vÉn cao.
VÝ dô: B¾p c¶i 40 –60 tÊn/ha, cµ chua 20 –40 tÊn/ha…
Xu híng biÕn ®éng s¶n lîng cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ gièng víi sù thay ®æi diÖn tÝch: s¶n lîng v¶i, nh·n, ch«m ch«m t¨ng rÊt nhanh, s¶n lîng c©y cã mói còng vËy, trong khi s¶n lîng chuèi hÇu nh kh«ng t¨ng, cßn s¶n lîng døa l¹i cã xu híng gi¶m xuèng. §iÒu ®¸ng chó ý lµ ®èi víi c¸c lo¹i tr¸i c©y chñ yÕu, tèc ®é t¨ng diÖn tÝch cao h¬n tèc ®é t¨ng s¶n lîng, ®ång nghÜa víi viÖc n¨ng suÊt cña mét sè lo¹i tr¸i c©y gi¶m xuèng. HiÖn nay, n¨ng suÊt qu¶ cña ViÖt Nam nh×n chung cßn thÊp: v¶i (8 tÊn/ha), nh·n (10-11 tÊn/ha), xoµi (14 tÊn/ha), døa (13-14 tÊn/ha), c©y cã mói (14 tÊn/ha). TÝnh chung, tæng s¶n lîng qu¶ c¸c lo¹i ®¹t xÊp xØ 4 triÖu tÊn trong n¨m 2000, t¨ng kho¶ng 1 triÖu tÊn so víi n¨m 1995. Trong n¨m 2001, tæng sè lîng qu¶ íc ®¹t 4,2 triÖu tÊn.
B¶ng 10- DiÖn tÝch, n¨ng suÊt s¶n lîng mét sè c©y ¨n qu¶, giai ®o¹n 1995-2000 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000 vµ b¸o c¸o cña ban ChØ ®¹o ch¬ng tr×nh rau qu¶ cña Bé
(§¬n vÞ tÝnh: DiÖn tÝch:1000 ha; N¨ng suÊt tÊn/ha; S¶n lîng 1000 tÊn)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2002
DiÖn tÝch gieo trång c©y ¨n qu¶
346,4
375,1
426,1
447,0
512,8
565,0
S¶n lîng qu¶ c¸c lo¹i (triÖu tÊn)
3,0
4,0
1- Cam, chanh, quýt
+ DiÖn tÝch gieo trång
59,5
74,1
67,2
71,0
63,4
67,0
74,6
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
6,4
6,6
5,9
5,7
6,4
6,4
8,6
+ S¶n lîng
379,4
444,5
393,3
401,5
405,1
427,0
441,8
2- Chuèi
+ DiÖn tÝch gieo trång
91,8
95,9
92,4
89,3
94,6
99,0
101,5
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
4,0
3,8
4,2
13,5
13,1
1,1
11,3
+ S¶n lîng
282,2
1 18,7
1 16,1
1 08,0
1 42,6
1100,0
1044,4
3- Xoµi
+ DiÖn tÝch gieo trång
21,1
26,2
31,2
37,1
40,7
47,0
53,9
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
7,2
7,2
5,3
4,9
4,6
3,8
6,3
+ S¶n lîng
152,5
187,9
164,8
180,5
188,6
178,9
209,4
4- Døa
+ DiÖn tÝch gieo trång
26,3
26,2
25,8
28,8
32,3
37,0
39,0
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
7,0
7,1
7,7
8,5
8,1
7,9
10,3
+ S¶n lîng
184,8
185,2
1992
243,6
262,8
292,0
348,4
5- Nh·n, v¶i, ch«m ch«m
+ DiÖn tÝch gieo trång
37,9
62,0
90,6
113,7
131,2
169,0
226,5
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
5,9
4,5
4,5
3,8
4,2
3,6
4,0
+ S¶n lîng
223,2
275,9
405,2
428,6
545,4
617,0
904,5
6- Nho
+ DiÖn tÝch gieo trång
2,3
2,3
1,5
1,7
1,8
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
15,3
19,9
22,5
11,9
13,6
+ S¶n lîng
35,2
45,8
33,8
20,2
24,5
7- Thanh Long
+ DiÖn tÝch gieo trång
1,5
1,8
2,0
2,8
3,2
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
10,1
9,7
10,3
11,9
14,3
+ S¶n lîng
15,1
17,5
20,6
33,2
45,8
Nguån: Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n
Ghi chó: *N¨ng suÊt c¸c lo¹i c©y ¨n trong b¶ng trªn qu¶ tÝnh theo diÖn tÝch gieo trång nªn thÊp h¬n so víi n¨ng suÊt thùc thu khi c©y ¨n qu¶ ®Õn giai ®o¹n cho thu ho¹ch kh¸ æn ®Þnh.
3. Thùc tr¹ng chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n rau qu¶
3.1. HÖ thèng b¶o qu¶n
C«ng nghÖ b¶o qu¶n rau qu¶ t¬i gi÷ vai trß rÊt quan träng, do ®Æc tÝnh thu ho¹ch theo mïa vô, thêi gian thu ho¹ch ng¾n, kh¶ n¨ng vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n rau qu¶ l¹i khã kh¨n. Trong khi ®ã, ngêi tiªu dïng trªn thÕ giíi ®ang cã xu híng gia t¨ng cÇu ®èi víi s¶n phÈm ë d¹ng t¬i. HÇu hÕt rau qu¶ t¬i trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm cã gi¸ trÞ dinh dìng cao h¬n so víi s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn. Nhng cho ®Õn nay kü thuËt b¶o qu¶n rau qu¶ t¬i míi dõng ë møc sö dông kinh nghiÖm truyÒn thèng, thñ c«ng lµ chÝnh, cha cã thiÕt bÞ lùa chän vµ xö lý qu¶ t¬i tríc khi xuÊt khÈu. Do c«ng t¸c b¶o qu¶n kh«ng tèt nªn chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu thêng vît ®Þnh møc cho phÐp. Còng cha cã c«ng nghÖ vµ ph¬ng tiÖn thÝch hîp ®Ó b¶o qu¶n rau qu¶ sau thu ho¹ch nªn tû lÖ h háng cao. §Ó ®a nguyªn liÖu ®Õn n¬i chÕ biÕn, s¶n phÈm bÞ háng do b¶o qu¶n kh«ng tèt lªn tíi hµng chôc phÇn tr¨m. NhiÒu lo¹i qu¶ nh nh·n, v¶i thiÒu, chuèi ®îc sÊy kh« ®Ó kÐo dµi thêi gian b¶o qu¶n, nhng kh«ng gi÷ ®îc h¬ng vÞ th¬m ngon vèn cã ban ®Çu. Kü thuËt b¶o qu¶n míi chØ dõng l¹i ë møc ®ãng gãi bao b× vµ lu tr÷ t¹i c¶ng b»ng kho m¸t chuyªn dïng. VËy mµ vÉn cha ®¹t yªu cÇu, do mÉu m· cßn xÊu, thao t¸c thñ c«ng dÉn ®Õn tÝnh ®ång bé kh«ng cao. Nh÷ng h¹n chÕ trong c«ng t¸c b¶o qu¶n còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm rau qu¶ trong níc vµ c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ ph¸t triÓn.
3.2. HÖ thèng chÕ biÕn
C¸c lo¹i qu¶ ë ViÖt Nam chñ yÕu ®îc tiªu thô ë d¹ng t¬i, chØ cã mét tû lÖ rÊt nhá ®îc chÕ biÕn, kho¶ng 10% theo íc tÝnh cña Ban chØ ®¹o ch¬ng tr×nh rau qu¶. TÝnh ®Õn n¨m 2001, ViÖt Nam cã 17 nhµ m¸y vµ 48 c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ víi tæng c«ng suÊt chÕ biÕn ®¹t kho¶ng 180.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã mét sè nhµ m¸y kh¸c ®ang ®îc x©y dùng víi tæng c«ng suÊt chÕ biÕn kho¶ng 20.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m. Nh vËy, nÕu tÝnh c¶ nh÷ng nhµ m¸y nµy th× tæng c«ng suÊt chÕ biÕn cña toµn bé c¸c nhµ m¸y vµ c¬ së sÏ ®¹t kho¶ng 200.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m.
Bªn c¹nh hÖ thèng chÕ biÕn rau qu¶ chÝnh thèng, cßn h×nh thµnh nh÷ng c¬ së chÕ biÕn-b¶o qu¶n qui m« nhá cña ngêi d©n, hay cßn gäi lµ c¬ së thñ c«ng. C¸c vïng chÕ biÕn qu¶ tËp trung cã qui m« cÊp hé gia ®×nh ®· ®îc h×nh thµnh, nh: v¶i sÊy kh« ë Lôc Ng¹n-B¾c Giang (1.500 hé); long nh·n ë Hng Yªn (100 hé);, nh·n sÊy ë VÜnh Long (110 hé) Nguån: B¸o c¸o s¬ kÕt 1 n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh rau qu¶, 9/2001
. NÕu nh 5 n¨m tríc ®©y ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ ë ViÖt Nam chñ yÕu gåm c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, ®Æc b._.gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh nh sau:
- T¹o vèn vµ thu hót ®Çu t trong níc, trong ®ã huy ®éng vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n ®Çu t vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c.
- Vay vèn tÝn dông cña Nhµ níc th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn n«ng th«n, ng©n hµng th¬ng m¹i. Ngoµi ra cßn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c nh hîp t¸c x· tÝn dông, quÜ tÝn dông nh©n d©n...
- Thu hót ®Çu t níc ngoµi vµ tham gia hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc kinh doanh - §©y lµ gi¶i ph¸p quan träng th¸o gì vÒ tµi chÝnh v× ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¶i sö dông vèn ®Çu t vµo tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, chñ yÕu dùa vµo néi lùc th× ta kh«ng thÓ ®¸p øng yªu cÇu ngay ®îc mµ ®ßi hái ph¶i tranh thñ vèn vµ c«ng nghÖ níc ngoµi th«ng qua ®Çu t vµ hîp t¸c quèc tÕ. Th«ng qua ®Çu t vµ hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi ta sÏ tranh thñ ®îc mét phÇn thÞ trêng th«ng qua c¸c h×nh thøc bao tiªu, cho sö dông c¸c kªnh ph©n phèi, sö dông nh·n hiÖu cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. MÆt kh¸c, còng cÇn t¨ng cêng sù ®Çu t hîp t¸c trong níc.
Mét trong nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®îc ®óc rót tõ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam lµ lµm tèt c«ng t¸c hîp t¸c liªn doanh. §Õn nay, Tæng c«ng ty ®· x©y dùng ®îc nhiÒu dù ¸n cô thÓ vÒ néi dung hîp t¸c ®Çu t liªn doanh liªn kÕt trong c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc trång trät, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu rau qu¶
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t cña níc ngoµi nh»m n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, ®ßi hái c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng cêng ho¹t ®éng tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· h×nh thµnh. §ång thêi, chñ ®éng cïng c¸c níc xuÊt khÈu rau qu¶ nh níc ta ®Ó cã sù phèi hîp h×nh thµnh HiÖp héi c¸c níc xuÊt khÈu rau qu¶.
Trong ®iÒu kiÖn kinh phÝ cho phÐp nªn tæ chøc c¸c ®oµn ®i tham quan, kh¶o s¸t, tham gia héi chî, héi th¶o vÒ khoa häc kü thuËt n«ng - c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i ë níc ngoµi ®Ó häc tËp kinh nghiÖm vµ t×m b¹n hµng trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ®ång thêi cã c¬ héi kªu gäi ®Çu t níc ngoµi.
1.4. Chó träng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé
Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng ®îc yªu cÇu ngµnh rau qu¶ nãi chung, trong ®ã cã ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña chiÕn lîc thóc ®Èy xuÊt khÈu rau qu¶. Ngµnh rau qu¶ lµ mét chuyªn ngµnh kinh tÕ kü thuËt, nªn c¸n bé sau khi ra trêng, muèn lµm tèt c«ng viÖc trong ngµnh cÇn ph¶i ®µo t¹o thªm chuyªn ngµnh rau qu¶. Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p ®µo t¹o t¹i chç, ®µo t¹o qua thùc tÕ, qua c¸c cuéc héi th¶o trong vµ ngoµi níc, qua c¸c líp bæ tóc ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ë níc ngoµi... Qua ®ã, c¸c c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé nghiÖp vô n¾m ch¾c kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý ngµnh, qu¶n lý ngo¹i th¬ng, luËt ph¸p vµ ngo¹i ng÷. Ngoµi ra, cÇn s¾p xÕp l¹i hÖ thèng c¸c trêng ®µo t¹o, c¸c trêng khuyÕn n«ng, c¸c trêng qu¶n lý vµ hÖ thèng trêng trung cÊp cÇn thiÕt, ®¸p øng yªu cÇu ®µo t¹o c¸n bé cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t tri thøc míi, hiÖn ®¹i phôc vô cho chiÕn lîc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.
1.5. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ vµ th«ng tin
Chóng ta cÇn ph¶i cñng cè vµ n©ng cao chÊt lîng c¸c viÖn/trung t©m nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt gièng c©y ¨n qu¶, rau. LËp qui ho¹ch s¶n xuÊt gièng phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i. Nhµ níc chØ nªn tËp trung vµo nghiªn cøu, chän, lai t¹o c¸c gièng gèc. Tuy nhiªn, còng cã sù hç trî huÊn luyÖn vÒ kü thuËt s¶n xuÊt gièng x¸c nhËn cho c¸c doanh nghiÖp hay c¬ së s¶n xuÊt gièng th¬ng m¹i ®Ó khuyÕn khÝch hä s¶n xuÊt ®ñ gièng tèt cung cÊp cho n«ng d©n. Thay ®æi trong quy tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc còng lµ rÊt cÇn thiÕt. Theo ®ã, c¸c ®Ò tµi cÇn xuÊt ph¸p tõ nhu cÇu thùc tiÔn theo yªu cÇu cña thÞ trêng thay v× quyÕt ®Þnh mét c¸ch chñ quan tõ trªn xuèng nh hiÖn nay. Nãi mét c¸ch kh¸c, c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu sÏ ®îc thùc tiÔn thÞ trêng ®Æt hµng vµ phôc vô cho nhu cÇu thiÕt thùc ®èi víi tõng mÆt hµng rau qu¶. Nhµ níc cÇn x©y dùng mét qui tr×nh ®Êu thÇu ®Ò tµi thay v× ph©n bæ mét c¸ch dµi tr¶i nh hiÖn nay. Ng©n s¸ch nghiªn cøu cña nhµ níc cÇn ®Çu t cã chän läc cho c¸c ®Ò tµi mang tÝnh cÊp thiÕt theo yªu cÇu cña t×nh h×nh thùc tiÔn thay v× cÊp ®Òu theo b×nh qu©n chñ nghÜa cho tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu. Ng©n s¸ch nghiªn cøu khoa häc cña nhµ níc kh«ng chØ cho c¸c ®¬n vÞ thuéc nhµ níc mµ cÇn cã sù më réng ra c¸c c¬ së nghiªn cøu th¬ng m¹i theo yªu cÇu ®Æt hµng cña nhµ níc dùa trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ. C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc-c«ng nghÖ ®èi víi rau qu¶ cÇn tËp trung vµo hai lÜnh vùc chñ yÕu. Thø nhÊt lµ nghiªn cøu chän läc, lai t¹o, thuÇn ho¸ nh÷ng gièng míi, gièng tèt ®Ó cung cÊp ®ñ cho n«ng d©n t¹i c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau. Chóng ta ph¶i lu«n t¹o ra nh÷ng gièng míi, gièng ®Æc s¶n, vµ h¬n n÷a t¹o ra nh÷ng gièng tr¸i vô, lÖch vô ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng. Thø hai, nªn tËp trung vµo nghiªn cøu ®a ra c¸c c«ng nghÖ b¶o qu¶ rau qu¶ ®Ó n©ng cao thêi h¹n b¶o qu¶ rau qu¶. C«ng nghÖ gióp kÐo dµi thêi gian b¶o qu¶n rau qu¶ võa gióp kÐo dµi thêi vô cña c¸c lo¹i rau qu¶ võa gãp phÇn to lín ®Ó n©ng cao chÊt lîng rau qu¶, nhÊt lµ ®èi víi rau qu¶ phôc vô cho xuÊt khÈu. Chóng ta nªn tËp trung ph¸t triÓn nh÷ng gièng míi, gièng tèt phï hîp víi thÞ trêng quèc tÕ. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng còng nh c«ng nghÖ b¶o qu¶n cÇn ph¶i ®îc phæ biÕn øng dông réng r·i, ®Æc biÖt th«ng qua hÖ thèng khuyÕn n«ng c¬ së ®Ó c¸c hé n«ng d©n nhanh chãng ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt.
ViÖc th«ng tin thÞ trêng vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn rau qu¶ cßn rÊt h¹n chÕ, nhÊt lµ tin thÞ trêng rau qu¶ thÕ giíi. Do ®ã doanh nghiÖp vµ n«ng d©n thiÕu th«ng tin ®Çy ®ñ kÞp thêi cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh. MÆc kh¸c, hiÖn nay chóng ta vÉn cha cã hÖ thèng gi¸m s¸t vµ thu thËp th«ng tin, nghiªn cøu thÞ trêng, xö lý th«ng tin nªn kh«ng cã th«ng tin ®Ó cung cÊp, cha kÓ ®Õn lý ra ph¶i cã bé phËn gåm c¸c chuyªn gia giái chuyªn tËp trung ph©n tÝch th«ng tin ®Ó dù ®o¸n t×nh h×nh thÞ trêng nh»m ®Ò ra ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn lîc chñ ®éng thay v× bÞ ®éng ®èi phã gi¶i quyÕt t×nh thÕ nh hiÖn nay. Th«ng tin còng lµ mét kh©u quan träng cÇn ®îc lu t©m cñng cè vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a. Mét mÆt, chóng ta ph¶i t¨ng cêng cñng cè c«ng t¸c th«ng tin ®Ó cung cÊp ®Çy ®ñ, cËp nhÊt th«ng tin vÒ diÔn biÕn t×nh h×nh thÞ trêng gi¸ c¶ cho c¸c doanh nghiÖp, hé n«ng d©n ®Ó hä cã thÓ kÞp thêi ®èi phã víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng cña thÞ trêng. H¬n n÷a, vai trß quan träng h¬n ®èi víi nhµ níc lµ tËp trung vµo c«ng t¸c dù b¸o, ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu thÞ trêng. §©y lµ viÖc ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t vµ c«ng søc mµ b¶n th©n tõ doanh nghiÖp kh«ng thÓ lµm næi. H¬n n÷a, do vËy nhµ níc vµ sau ®ã lµ c¸c hiÖp héi ngµnh hµng ph¶i thùc sù ®ãng vai trß quan träng. Nhµ níc cÇn thu thËp vµ phæ biÕn cho c¸c doanh nghiÖp th«ng tin vÒ c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ vÒ tiªu chuÈn chÊt lîng, thñ tôc kiÓm dÞch, yªu cÇu vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ xu híng nhu cÇu tiªu thô. Nh÷ng th«ng tin nµy lµ hÕt søc h÷u Ých ®èi víi doanh nghiÖp ®Ó chuÈn bÞ s½n sµng vµ kÞp thêi khai th¸c nhu cÇu cña c¸c thÞ trêng níc ngoµi.
2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m«
2.1. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai
§èi víi ngêi trång rau qu¶, ®Êt ®ai lµ yÕu tè hµng ®Çu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, do hä trùc tiÕp víi c©y trång, lÊy ®Êt ®ai lµm t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, ho¹t ®éng cña hä phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt- xuÊt khÈu rau qu¶. HÖ thèng chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· ban hµnh rÊt phong phó, ®èi víi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· t¸c ®éng tÝch cùc, t¹o nªn vïng s¶n xuÊt rau qu¶ ®Æc s¶n nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, h×nh thµnh nªn nh÷ng trang tr¹i trång qu¶. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vÉn cÇn ®îc tiÕp tôc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng, sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai vµo mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, trong ®ã cã lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶. Híng bæ sung, söa ®æi nh sau:
- Thóc ®Èy nhanh viÖc hoµn thµnh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé n«ng d©n. Theo tinh thÇn cña LuËt ®Êt ®ai, n«ng d©n ®îc quyÒn nhËn giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt do Nhµ níc giao cho sö dông l©u dµi. Nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ tÝch tô ruéng ®Êt theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ trªn qui m« lín, h×nh thµnh c¸c trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶, h×nh thµnh c¸c vïng trång rau xuÊt khÈu. ChÝnh phñ, c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan b»ng nhiÒu biÖn ph¸p thóc ®Èy nhanh viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho n«ng d©n, ®Ó n«ng d©n cã ý thøc ®èi víi ruéng ®Êt ®îc nhËn, yªn t©m trong viÖc ®Çu t l©u dµi vµo s¶n xuÊt, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ tÝch tô ruéng ®Êt theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸, h×nh thµnh nªn c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ trªn qui m« lín, h¹n chÕ t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, manh món, tù cung tù cÊp. §îc quyÒn sö dông ®Êt lµ ®éng lùc kinh tÕ g¾n liÒn víi sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt cña Quèc gia. H¬n n÷a, nÕu kh«ng cã quyÒn sö dông ®Êt th× c¸c quyÒn kh¸c nh quyÒn cho thuª, chuyÓn nhîng, thÕ chÊp. . . còng kh«ng thùc hiÖn ®îc.
Do cã nhiÒu khã kh¨n, viÖc gi¶i quyÕt cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt lµ viÖc lµm rÊt phøc t¹p. NhiÒu biÖn ph¸p kh«ng thùc hiÖn ®îc do thiÕu kinh phÝ, c«ng viÖc nµy sÏ kÐo dµi hµng chôc n¨m. V× vËy ngoµi c¸ch lµm ®¬n gi¶n, th«ng tho¸ng, cÇn tranh thñ ý kiÕn cña c¸c hé n«ng d©n, cã c¸ch lµm ®¬n gi¶n ®Ó lµm nhanh ®îc viÖc nµy. §Ó ®¬n gi¶n thñ tôc hµnh chÝnh trong chuyÓn nhîng ®Êt ®ai, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c hé, c¸c c¸ nh©n hoÆc c¸c tæ chøc ®îc tù chuyÓn nhîng quyÒn sö dông ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸ nh©n, c¸c tæ chøc m¹nh vèn, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt rau qu¶ nhËn thªm ®Êt theo luËt ®Êt ®ai ®Ó canh t¸c theo m« h×nh trang tr¹i. §¶m b¶o s¶n xuÊt hµng ho¸ víi khèi lîng lín võa thuËn tiÖn cho viÖc øng dông tiÕn bé kü thuËt, võa t¹o nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh cho xuÊt khÈu.
- Cïng víi viÖc khÈn tr¬ng cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, ChÝnh phñ cÇn sím thÓ chÕ ho¸ quyÒn cña ngêi nhËn sö dông ®Êt theo LuËt ®Êt ®ai. §ång thêi, cÇn lµm râ c¸c mèi quan hÖ gi÷a chñ sö dông ®Êt víi ngêi cã nhu cÇu ®Çu t, khai th¸c vµ sö dông ®Êt. CÇn qui ®Þnh cô thÓ h¬n tr¸ch nhiÖm cña ngêi nhËn ruéng vÒ c¶i t¹o, tu bæ vµ n©ng cao n¨ng suÊt ®Êt ®ai, sö dông ®Êt ®ai ®óng môc ®Ých.
- §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, Nhµ Níc sím h×nh thµnh qui ho¹ch tæng thÓ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Þa ph¬ng qui ho¹ch cô thÓ, trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¬ cÊu, ®Þnh híng sö dông ®Êt cô thÓ cho tõng vïng, x·, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé ®Çu t. Nhµ Níc cho phÐp chuyÓn ®æi ruéng ®Êt nh»m t¹o ra nh÷ng thöa ruéng réng thuËn tiÖn cho th©m canh vµ s¶n xuÊt hµng ho¸.
- §èi víi ®Êt ë vïng trung du, miÒn Nói nªn t¨ng møc h¹n ®iÒn, t¨ng thêi gian cÊp ®Êt ®Ó khuyÕn khÝch ngêi kinh doanh ®Çu t vèn, h×nh thµnh c¸c trang tr¹i hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng lµm chñ thÇu tËp hîp mét sè hé n«ng d©n ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt theo m« h×nh trang tr¹i. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t khai hoang, më réng diÖn tÝch ë nh÷ng n¬i ®· ®îc qui ho¹ch, ®ång thêi ®¶m b¶o m«i trêng sinh th¸i ( theo tinh thÇn NQT¦ 4 kho¸ VIII )
2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu rau qu¶
§Þnh híng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong thêi gian tíi lµ “ra søc t¨ng cêng quan hÖ víi c¸c níc l¸ng giÒng vµ c¸c níc trong tæ chøc ASEAN, kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ víi c¸c níc b¹n truyÒn thèng, coi träng quan hÖ víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c trung t©m kinh tÕ- chÝnh trÞ trªn thÕ giíi (NQ§H §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ). §èi víi rau qu¶ ViÖt Nam, nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng s½n cã, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu rau qu¶ theo híng ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu ta cã lîi thÕ nh»m æn ®Þnh thÞ trêng xuÊt khÈu, x¸c ®Þnh ®îc mÆt hµng xuÊt khÈu cã khèi lîng, kim ng¹ch chiÕm tû träng lín, æn ®Þnh.
Qua nghiªn cøu cho thÊy chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu rau qu¶ tõ nay tíi n¨m 2005 cÇn híng vµo nh÷ng thÞ trêng sau:
- Chó ý thÞ trêng Trung Quèc lµ thÞ trêng vÒ mÆt ®Þa lý rÊt gÇn víi níc ta, søc mua lín. §Æc biÖt thÞ trêng c¸c tØnh phÝa nam Trung Quèc lµ thÞ trêng cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, dung lîng thÞ trêng lín, cã chung biªn giíi víi níc ta, cã kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ lín.
- Khai th«ng thÞ trêng SNG vµ thÞ trêng §«ng ¢u lµ thÞ trêng tríc ®©y cã quan hÖ bu«n b¸n rau qu¶ víi níc ta. C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cã tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy. §èi víi thÞ trêng SNG vµ §«ng ¢u, chÝnh s¸ch cÇn râ rµng, t¸ch b¹ch gi÷a vÊn ®Ò xuÊt khÈu - tr¶ nî vµ kinh doanh xuÊt khÈu ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, më réng ph¬ng thøc hµng ®æi hµng. VÒ quan hÖ th¬ng m¹i, ngoµi viÖc tr¶ nî, nªn thanh to¸n theo ph¬ng thøc quèc tÕ ®Ó gi¶m rñi ro. Trªn c¬ së cã quan hÖ g¾n bã, ®¶m b¶o ch÷ tÝn víi thÞ trêng nµy, sÏ tõng bíc th©m nhËp vµo thÞ trêng T©y ¢u vµ c¸c níc kh¸c.
- Khu vùc c¸c níc B¾c vµ §«ng B¾c ¸, ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng vµ thÞ trêng Mü lµ thÞ trêng høa hÑn kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ t¬ng ®èi lín cña níc ta. ThÞ trêng nµy cÇn lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu tiÕp thÞ vµ dù b¸o ph¸t triÓn ®Ó cã chiÕn lîc kinh doanh thÝch hîp.
2.3. ChÝnh s¸ch ®Çu t
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, Nhµ níc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t ®ång bé tíi qu¸ tr×nh kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu. Cô thÓ, ®Çu t cho nh÷ng lÜnh vùc sau:
- §Çu t cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« nh»m x©y dùng ®îc chiÕn lîc thÞ trêng l©u dµi, æn ®Þnh trong ®ã x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng thÞ trêng träng ®iÓm vµ mÆt hµng cô thÓ.
- §Çu t cho c¸c vïng s¶n xuÊt rau qu¶ chuyªn canh xuÊt khÈu, trong ®ã chó ý ®Çu t kh©u nghiªn cøu c¶i t¹o gièng, øng dông c¸c kü thuËt canh t¸c tiÕn bé nh»m t¹o ra s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu.
- §Çu t cho kh©u b¶o qu¶n, chÕ biÕn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ.
- §Çu t thªm vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu rau qu¶ ®Ó ®ñ ®iÒu kiÖn më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh.
Ngoµi ra, Nhµ níc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë vïng chuyªn canh s¶n xuÊt rau qu¶ bao gåm hÖ thèng ®êng s¸, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, hÖ thèng tíi tiªu phôc vô cho s¶n xuÊt - lu th«ng rau qu¶ ®îc thuËn tiÖn; ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu ®îc th«ng suèt.
2.4. ChÝnh s¸ch vèn, tÝn dông
§Ó ®¹t môc tiªu xuÊt khÈu rau qu¶, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cña ngêi kinh doanh xuÊt khÈu, ®ßi hái cã sù hç trî cña Nhµ níc th«ng qua chÝnh s¸ch cho vay vèn.
ChÝnh s¸ch cho vay vèn hç trî ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ cÇn gi¶i quyÕt theo híng sau :
- §èi víi ngêi s¶n xuÊt, c¨n cø vµo ®Æc tÝnh, thêi vô cña tõng lo¹i rau qu¶, Nhµ níc t¨ng nguån vèn tÝn dông ®èi víi c¸c hé n«ng d©n. Thêi h¹n cho vay vèn bao gåm c¶ vèn ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n, trong ®ã :
+ Vèn vay ng¾n h¹n cho ngêi d©n vay trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh theo tõng thêi vô ng¾n h¹n (kinh doanh rau vô §«ng).
+ Vèn vay trung vµ dµi h¹n ®Ó ®Çu t chiÒu s©u, mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m. §èi víi c©y xuÊt khÈu ph¶i sau nhiÒu n¨m míi ®îc thu ho¹ch (v¶i, nh·n, xoµi...). Nhµ níc cho c¸c hé trång c©y ¨n qu¶ xuÊt khÈu l©u n¨m vay dµi h¹n trong thêi gian 4-5 n¨m, sau khi thu ho¹ch n«ng d©n sÏ tr¶ dÇn trong 5 n¨m tiÕp theo. Møc cho vay kho¶ng 35-40% suÊt ®Çu t.
§Ó khuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång híng vÒ xuÊt khÈu, khai hoang c¸c vïng ®Êt trång, ®åi nói träc, Nhµ níc cho c¸c hé s¶n xuÊt vay víi l·i suÊt u ®·i. Vèn vay trung vµ dµi h¹n cÇn ®îc më réng viÖc cung cÊp tÝn dông bëi c¸c hÖ thèng tÝn dông chÝnh thøc víi ®iÒu kiÖn thuËn lîi.
HÖ thèng tÝn dông ®Æc biÖt víi ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn h¬n nh ng©n hµng ViÖt Nam cho ngêi nghÌo vay lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cña hÖ thèng tÝn dông hiÖn nay. ChÝnh phñ cÇn ®Èy m¹nh h¬n hÖ thèng tÝn dông nµy, ®Æc biÖt híng tíi ngêi nghÌo n«ng th«n tham gia trång rau qu¶ phôc vô xuÊt khÈu.
- §èi víi c¸c dù ¸n trång qu¶ tËp trung phôc vô xuÊt khÈu, ¸p dông ph¬ng thøc liªn doanh, liªn kÕt víi níc ngoµi hoÆc ng©n hµng b¶o l·nh cho ngêi s¶n xuÊt vay vèn tr¶ chËm, l·i xuÊt thÊp, thêi gian dµi.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò nghÞ Nhµ níc vµ ng©n hµng cho vay vèn khi cÇn thùc hiÖn c¸c hîp ®ång lín, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn, thu mua rau qu¶ víi sè lîng lín vµo lóc chÝnh vô ®Ó chÕ biÕn-xuÊt khÈu. §Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn, xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò nghÞ Nhµ níc cho c¸c doanh nghiÖp vay víi l·i suÊt thÊp h¬n møc qui ®Þnh chung.
2.5. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶
Kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu còng nh kinh doanh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu kh¸c lµ lÜnh vùc dÔ bÞ chi phèi bëi tÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng vµ bëi chÝnh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
S¶n xuÊt rau qu¶ lµ nghÒ chÞu rñi ro cao do thêi tiÕt thÊt thêng, s©u bÖnh ph¸ h¹i g©y thiÖt h¹i cho ngêi s¶n xuÊt.
ThÞ trêng xuÊt khÈu rau qu¶ cßn bÊp bªnh thiÕu æn ®Þnh, thÞ trêng lu«n cã tÝnh tù ph¸t, trong khi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cho phÐp ®iÒu chØnh c©n b»ng cung-cÇu ngay sau khi gÆp rñi ro mµ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian, cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶.
ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm sÏ trî gióp ngêi kinh doanh khi gÆp rñi ro kh¸ch quan. Theo kiÕn nghÞ cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam cÇn lËp quÜ b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, dùa trªn nguån thu lµ mua b¶o hiÓm, trÝch 1-2% tæng gi¸ trÞ thuÕ n«ng nghiÖp ®Ó ®a vµo quÜ b¶o hiÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, theo chóng t«i lµ phï hîp.
2.6. ChÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu rau qu¶
Trong thêi gian tíi, ®Ó thóc ®Èy m¹nh lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, mét mÆt cÇn xo¸ bá c¸c c¶n trë, nhÊt lµ c¶n trë thuéc vÒ c¬ chÕ, thÓ chÕ, thñ tôc t¸c ®éng m¹nh ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu, mÆt kh¸c cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu rau qu¶. Trong n¨m 1998 Bé Th¬ng m¹i vµ c¸c bé h÷u quan ®· nghiªn cøu, tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, tiÕp tôc më réng quyÒn xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i to¶ nh÷ng víng m¾c vÒ tµi chÝnh- tiÒn tÖ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, t¹o th«ng tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, riªng ®èi víi lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cÇn lµm nh÷ng vÊn ®Ò sau:
- Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, rÊt cÇn sù tËp trung u tiªn, ®Çu t cho khoa häc c«ng nghÖ nh»m ph¸t triÓn ngµnh rau qu¶ t¬ng xøng víi tr×nh ®é cña c¸c níc xuÊt khÈu rau qu¶ thµnh ®¹t trªn thÕ giíi. §Ò nghÞ Nhµ níc miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n xuÊt khÈu vµ phôc vô cho c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu.
- §Ó khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t trång rau qu¶ xuÊt khÈu, ®Ò nghÞ Nhµ níc miÔn thuÕ n«ng nghiÖp cho vïng b¾t ®Çu trång rau qu¶ xuÊt khÈu trong 3 n¨m ®Çu, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n hëng trän lîi Ých sinh ra trªn m¶nh ®Êt ®îc giao vµ cã ®iÒu kiÖn t¸i ®Çu t trªn m¶nh ®Êt cña m×nh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp lÇn ®Çu tiªn tham gia xuÊt khÈu rau qu¶, Nhµ Níc cã thÓ miÔn thuÕ lîi tøc trong 5 n¨m ®Çu, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp t¸i ®Çu t më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
-VÒ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, cÇn t¨ng cêng vai trß qu¶n lý Nhµ níc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, thùc sù lµm tèt chøc n¨ng t¹o m«i trêng b×nh ®¼ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶. §ång thêi nh»m khuyÕn khÝch ®éng viªn mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia kinh doanh xuÊt khÈu, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ¸p dông c¬ chÕ khen thëng kÞp thêi trong lÜnh vùc kinh doanh nµy. Cô thÓ, khen thëng c¸c ®¬n vÞ cã thµnh tÝch trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ (gåm c¶ ngêi s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu rau qu¶ ) nÕu cã thµnh tÝch xuÊt khÈu xuÊt s¾c, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®¹t mét trong c¸c tiªu chuÈn qui ®Þnh t¹i QuyÕt §Þnh sè 1291/ 1998/Q§- BTM, ngµy 28-109-1998 do Bé trëng Bé Th¬ng m¹i ký vÒ viÖc “Ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông quÜ thëng xuÊt khÈu ®Ó thùc hiÖn viÖc khen thëng c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
- ChÝnh Phñ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sím h×nh thµnh HiÖp héi Rau qu¶ ViÖt Nam, tæ chøc nµy lµ ®Çu mèi giao lu víi c¸c tæ chøc Quèc tÕ, thèng nhÊt ®iÒu hµnh kinh doanh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶. HiÖp héi ®îc thµnh lËp cßn nh»m môc ®Ých xóc tiÕn sù liªn kÕt gi÷a khu vùc Nhµ níc vµ t nh©n. N«i dung ho¹t ®éng cña HiÖp héi gåm:
+ T vÊn gióp ChÝnh phñ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan tíi s¶n xuÊt, thÞ trêng, vÊn ®Ò chÕ biÕn, xuÊt- nhËp khÈu, vËn chuyÓn vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh rau qu¶.
+ Thu thËp, ph©n tÝch, thèng kª mét c¸ch cã hÖ thèng, phæ biÕn nh÷ng th«ng tin cã liªn quan tíi ngµnh rau qu¶.
+ Phæ biÕn c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ c©y ¨n qu¶. ..
HiÖp héi cã thÓ gåm ®¹i diÖn cña c¸c Bé, côc, c«ng ty, trêng ®¹i häc vµ c¸c ®¬n vÞ t nh©n cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh rau qu¶.
- §Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong viÖc x©m nhËp, t×m kiÕm thÞ trêng míi, ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc chi phÝ tham gia héi trî, triÓn l·m Quèc tÕ, tiÕp thÞ t×m kiÕm thÞ trêng. ..
- C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cÇn ®Æt ra c¸c yªu cÇu nghiªm ngÆt mang tÝnh ph¸p lý ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu rau qu¶ nh tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng, mÉu m· rau qu¶ xuÊt khÈu ph¶i t¬ng ®¬ng víi tiªu chuÈn quèc tÕ. Cô thÓ ChÝnh phñ ban hµnh hÖ tiªu chuÈn ®èi víi c¸c s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu, ®ßi hái ngêi tham gia kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ ph¶i tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn ®ã míi ®îc tham gia xuÊt khÈu, nh»m ®¶m b¶o chÊt lîng rau qu¶ xuÊt khÈu, n©ng cao uy tÝn s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi. §ång thêi, nghiªm kh¾c xö lý ®èi víi c¸c trêng hîp vi ph¹m qui ®Þnh vÒ tiªu chuÈn chÊt lîng, g©y mÊt uy tÝn cho ngµnh rau qu¶ nãi riªng, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung.
III. Mét sè kiÕn nghÞ
ViÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p vµ ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ nh»m khai th¸c thÕ m¹nh tiÒm n¨ng nµy cña ®Êt níc trong giai ®o¹n s¾p tíi lµ rÊt cÇn thiÕt, phï hîp víi ®Þnh híng cña §¶ng vµ Nhµ Níc. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, qua kh¶o s¸t thùc tiÔn, ®Ò tµi kh¼ng ®Þnh níc ta cã lîi thÕ vÒ xuÊt khÈu rau qu¶. §ång thêi qua viÖc nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét sè níc thµnh c«ng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, nghiªn cøu t¸c ®éng cña hÖ thèng chÝnh s¸ch ®· ban hµnh ®èi víi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò tµi ®· rót ra bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam vµ nghiªn cøu, ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm rau qu¶ chñ yÕu cã lîi thÕ cña ViÖt Nam theo híng tËp trung ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ tõ nay ®Õn n¨m 2005. §Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ nµy ®ßi hái kh«ng chØ ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - tæ chøc - kü thuËt vµo qu¸ tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu mµ cÇn cã sù quan t©m tho¶ ®¸ng cña c¸c cÊp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« th«ng qua viÖc ban hµnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cã liªn quan tíi lÜnh vùc ho¹t ®éng nµy. §Ó c¸c gi¶i ph¸p ®Ò suÊt cã tÝnh kh¶ thi, t«i kiÕn nghÞ:
1- Nhµ Níc cÇn thùc sù coi träng s¶n phÈm rau qu¶, xem ®©y lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu, cÇn ®îc ®Çu t ®Ó xuÊt khÈu, gãp phÇn chuyÓn dÞch nhanh nÒn kinh tÕ híng vµo xuÊt khÈu, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Sù quan t©m cña ChÝnh phñ lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc c¬ b¶n khuyÕn khÝch ngêi kinh doanh tËp trung ®Çu t nh©n tµi, vËt lùc, ph¸t triÓn ngµnh rau qu¶, trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
2- Nhµ Níc nªn qui ho¹ch ®ång bé vïng s¶n xuÊt rau qu¶ hµng ho¸ thuËn tiÖn giao th«ng, chó ý tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu, x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®îc ®Çu t thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng thÕ giíi.
3- §Ó t¨ng cêng ho¹t ®éng Marketing vµ tæ chøc thÞ trêng xuÊt khÈu hç trî cho ngêi kinh doanh xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cÇn x©y dùng mét trung t©m th«ng tin vÒ rau qu¶ ®Ó kÞp thêi phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ trêng xuÊt khÈu, c¸c th«ng tin vÒ tiªu chuÈn chÊt lîng, gi¸ c¶, y tÕ, cho ngêi kinh doanh.
4- §Ó khuyÕn khÝch kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, do tÝnh ®Æc thï cña hµng ho¸ nµy, ChÝnh phñ cÇn x©y dùng, ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt khÈu riªng ®èi víi mÆt hµng rau qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt - kinh doanh trªn qui m« lín, ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ mäi mÆt cña thÞ trêng.
5- §Ó ®¶m b¶o chÊt lîng rau qu¶ xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cÇn ban hµnh tiªu chuÈn chÊt lîng ®èi víi tõng lo¹i rau qu¶ xuÊt khÈu, ®ång thêi cã biÖn ph¸p kiÓm tra, thanh tra ®èi víi c¸c ®¬n vÞ tham gia kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu, nh»m ®¶m b¶o uy tÝn hµng ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ kinh doanh hµng xuÊt khÈu ®¨ng ký ¸p dông tiªu chuÈn ISO 9000.
6- ChÝnh phñ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sím thµnh lËp HiÖp héi rau qu¶ ViÖt Nam nh»m hç trî, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ ph¸t triÓn.
7- Kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ lµ nghÒ chÞu rñi ro cao, ®Ò nghÞ Nhµ Níc thùc hiÖn b¶o hiÓm xuÊt khÈu trong trêng hîp rñi ro kh¸ch quan, t¹o ®iÒu kiÖn trî gióp cho ngêi kinh doanh kh¾c phôc hËu qu¶, nhanh chãng æn ®Þnh s¶n xuÊt- kinh doanh.
KÕt luËn
ThÞ trêng n«ng s¶n Mü nãi chung vµ thÞ trêng rau qu¶ nãi riªng lµ mét thÞ trêng khæng lå víi lîng cÇu hµng n¨m lín nhÊt thÕ giíi. §©y thùc sù lµ thÞ trêng ®Çy hÊp dÉn cho xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam. Tuy vËy, do nh÷ng quy ®Þnh kh¾t khe vÒ ®iÒu kiÖn vÖ sinh thùc phÈm cña thÞ trêng nµy, doanh nghiÖp xuÊt khÈu rau qu¶ rau qu¶ ViÖt Nam cßn ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu míi cã chç ®øng bÒn v÷ng vµ l©u dµi trªn thÞ trêng nµy.
§èi víi níc ta, N«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo, diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín vµ ®a d¹ng, s¶n phÈm rau qu¶ l¹i ®îc tiªu dïng lín nhÊt, cho nªn ®©y lµ ngµnh kinh tÕ quan träng gãp phÇn rÊt lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt níc. Nhng, thùc tr¹ng cho thÊy, xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò, ®ã lµ ph¸t triÓn cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng, khèi lîng xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n cßn l¹c hËu, chÊt lîng thÊp, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao, cha cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi nãi chung vµ Hoa Kú nãi riªng.
Ngµy nay, trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau qu¶ vÉn lµ lÜnh vùc réng lín cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ thu nhËp cho hµng triÖu ngêi trong n«ng th«n, ®Ó cung cÊp hµng xuÊt khÈu vµ ®Ó n©ng cao ®êi sèng d©n c… Tuy nhiªn nÕu chØ tr«ng chê vµo thÞ trêng trong níc, víi søc mua cßn h¹n chÕ, ngµnh rau qu¶ cña níc ta khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc sø mÖnh quan träng ®ã. §Þnh híng xuÊt khÈu lµ híng ®i ®óng ®¾n ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a kh¶ n¨ng s¶n xuÊt to lín víi søc mua cßn yÕu ë trong níc hiÖn nay. T¸c gi¶ khãa luËn ®· cè g¾ng gãp mét phÇn nhá vµo viÖc lµm râ nh÷ng c¬ së khoa häc cña chñ ch¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶ cña níc ta vµo thÞ trêng Mü. NÕu lµm tèt c¸c gi¶i ph¸p ®ã, ngµnh rau qu¶ ViÖt Nam sÏ thùc sù lín m¹nh, víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vµ v¬n lªn thµnh ngµnh n«ng nghiÖp mòi nhän cña ®Êt níc.
Tµi liÖu tham kh¶o:
TiÕng ViÖt:
Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT, ChiÕn lîc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp – n«ng th«n trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ thêi kú 2001-2010, Hµ Néi, 4/2000.
Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT/Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), Ph©n tÝch s¬ bé: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong bèi c¶nh ASEAN vµ AFTA, Hµ Néi, 10/2000.
Bé Th¬ng M¹i- ViÖn Nghiªn cøu, §Ò ¸n “ Hå s¬ mÆt hµng qu¶ thÕ giíi vµ ViÖt Nam”.
Côc xóc tiÕn th¬ng m¹i (VIETRADE), “§¸nh gi¸ s¬ bé tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam”, Dù ¸n “Hç trî xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu” VIE/98/021, th¸ng 10/2001.
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt- Mü
Kim Ngäc.2003. Kinh tÕ thÕ giíi N¨m 2002 Phôc Håi chËm ch¹p. T¹p chÝ Nh÷ng VÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi. ViÖn Kinh tÕ ThÕ giíi. Th¸ng 1.2003.
Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB)/ Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), Dù ¸n khuyÕn khÝch a D¹ng Ho¸ C©y Trång vµ KhuyÕn KhÝch XuÊt KhÈu, B¸o c¸o sè 98/05 ADB-VIE, 1998.
Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶, Hµ Néi, 2000.
Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m 2001, 2000, 2002 vµ 2003-Hµ Néi.
T¹p chÝ ThÞ trêng sè 228, sè 229 n¨m 2003.
Th«ng tin chuyªn ®Ò N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (sè 4 n¨m 2003)
Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), ViÖn Nghiªn cøu chÝnh s¸ch l¬ng thùc quèc tÕ, ViÖt Nam - §¸nh gi¸ chi tiªu c«ng céng trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, Hµ Néi, 6/2000.
Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc, Bananas, th¸ng 12/2002.
Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc, Tropical Fruit, th¸ng 7/2003.
Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), Citrus Fruit, th¸ng 7/2003.
Tæng C«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam- dù th¶o ®Ò ¸n ph¸t triÓn xuÊt khÈu rau vµ qu¶ ®Õn n¨m 2010 ( x©y dùng n¨m 1997)
TiÕng Anh
Perez A, Plack S.2002. Fruit and Tree Nuts Outlook. California Stone Fruit Supplies Adequate, US. Tropical Fruit Supplies Mixed.
Tarrant F.2002. United States Agricultural Situation: Overview of Horicultural Imports 2002. Horicultural and Tropical Products Division. USDA.
T¹p chÝ Fresh fruit and vegetables news bulletin, n¨m 2001, n¨m 2002.
USDA.2002. The American Consumer and the Changing Structure of the Food System.
USDA.2002. USDA Agricultural Baseline Projections to 2009. US Departement of Agriculture Office of the Chief Economist.
Whitton C, Carter E. 2002. Outlook for US. Agricultural Trade.
Website :
http:// www. usda.gov.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 19127.doc