Giáo trình Thực tập động cơ 1

ø hôïp vôùi yeâu caàu ñaøo taïo cuûa tröôøng. Ngoaøi ra taøi lieäu coøn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng khaùc nhö caùc tröôøng daïy ngheà vaø caùc ñoái töôïng coù lieân quan. Taøi lieäu ñöôïc bieân soaïn theo ñeà cöông moân hoïc thöïc taäp ñoäng cô xaêng cuûa Boä Moân Ñoäng Cô. Noù ñöôïc chia laøm hai phaàn chính. - Phaàn 1: Thöïc taäp ñoäng cô I. - Phaàn 2: Thöïc taäp ñoäng cô II. Giai ñoaïn thöïc taäp ñoäng cô I giuùp cho sinh vieân naém vöõng caáu truùc – nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô vaø vaän duïng kieán thöùc naøy ñeå thöïc taäp cô baûn, kieåm tra, chaån ñoaùn, baûo döôõng, ñieàu chænh vaø söûa chöõa caùc chi tieát, caùc cuïm cuûa ñoäng cô ñeå ñaït ñöôïc caùc kyõ naêng caàn thieát cuûa ngaønh. Taøi lieäu thöïc taäp ñoäng cô II duøng ñeå naâng cao caùc kieán thöùc chuyeân moân. Giai ñoaïn naøy giuùp cho sinh vieân hoaøn chænh caùc kieán thöùc veà ñoäng cô vaø trang bò caùc kieán thöùc môùi veà ñoäng cô phun xaêng, bieát söû duïng caùc thieát bò ñeå chaån ñoaùn vaø khaûo nghieäm ñoäng cô. Ñaây laø taøi lieäu ñaõ ñöôïc chænh lyù, boå xung vaø coù söûa chöõa lôùn veà noäi dung vaø hình thöùc trình baøy sau moät thôøi gian daøi ruùt kinh nghieäm trong giaûng daïy vaø trong thöïc teá lao ñoäng saûn xuaát. Chuùng toâi ñaõ maïnh daïn boû caùc noäi dung quaù cuõ maø hieän nay ñaõ quaù laïc haäu, trình baøy sô löôïc caùc noäi dung coù theå thích öùng trong moät giai ñoaïn ngaén vaø coá gaéng bieân soaïn caùc noäi dung môùi phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam vaø söï phaùt trieån cuûa ngaønh oâtoâ treân theá giôùi. Chuùng toâi chaân thaønh caûm ôn caùc thaøy trong Boä Moân Ñoäng Cô Khoa Cô Khí Ñoäng Löïc ñaõ ñoùng goùp nhieàu yù kieán quí baùu giuùp chuùng toâi hoaøn thaønh taøi lieäu naøy. Tuy nhieân, söï bieân soaïn khoâng theå traùnh nhöõng thieáu soùt nhaát ñònh, chuùng toâi haân hoan ñoùn nhaän söï ñoùng goùp chaân thaønh cuûa quùi ñoïc giaû. Tp. HCM ngaøy 14 thaùng 4 naêm 2007 Ngöôøi bieân soaïn NGUYEÃN TAÁN LOÄC Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ CHÖÔNG 1 PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ A. KHAÙI QUAÙT Caùc loaïi duïng cuï tay, duïng cuï kieåm tra, duïng cuï ñaëc bieät, duïng cuï ño ñieän duøng ñeå kieåm tra, baûo trì vaø söûa chöõa xe coä. Ñeå ñaûm baûo coâng vieäc ñaït ñöôïc hieäu quaû cao vaø an toaøn trong coâng vieäc, chuùng ta phaûi tuaân thuû ñuùng caùc qui taéc cô baûn sau: 1. Löïa choïn duïng cuï phuø hôïp nhaát ñeå tieán haønh coâng vieäc moät caùch coù hieäu quaû vaø an toaøn trong lao ñoäng. 2. Duïng cuï phaûi saïch seõ vaø luoân luoân lau chuøi ñeå traùnh söï trôn trôït khi thao taùc. 3. Saép xeáp duïng cuï coù thöù töï, ngaên naép. Neân ñaët chuùng trong thuøng duïng cuï hoaëc moùc treo vaø ñaët chuùng coù thöù töï ñeå traùnh laõng phí thôøi gian khoâng caàn thieát 4. Khi caàn trao duïng cuï cho moät ngöôøi khaùc, phaûi naém chaët duïng cuï vaø ñöa ñuùng vò trí thích hôïp ñeå traùnh söï toån thöông khi chuùng ta buoâng duïng cuï. 3 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ 5. Caùc duïng cuï bò cuøn, loûng hoaëc bò hö hoûng, neân thay môùi. 6. Phaûi choïn duïng cuï ñuùng heä ñeå traùnh laøm hoûng duïng cuï vaø laøm hoûng caùc ñaàu bu loâng ñai oác. B. DUÏNG CUÏ TAY Duïng cuï caàm tay laø duïng cuï ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân ñeå ñieàu chænh, baûo trì vaø söûa chöõa oâtoâ. Noù ñöôïc duøng ñeå nôùi loûng, xieát chaët bu loâng ñai oác. Veà kích thöôùc duïng cuï tay coù hai heä: Heä mi li meùt: 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 27mm Heä Inches: ¼, 5/16, 3/8, 7/16, ½, 9/16, 5/8, 11/16, ¾, 13/16, 7/8, 15/16, 1” , 1¼ Duïng cuï tay coù caùc daïng cô baûn nhö sau. I. CHÌA KHOAÙ MIEÄNG Caùc chìa khoaù mieäng duøng ñeå nôùi loûng, xieát chaët bu loâng ñai oác. Khi söû duïng caàn phaûi löïa choïn kích côõ, hình daïng, beà daøy duïng cuï cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc vaø phaûi ñaët duïng cuï ñuùng vò trí khi thao taùc. Kích thöôùc cuûa hai ñaàu khoaù mieäng laø khaùc nhau. Goùc nghieâng cuûa khoùa mieäng ñöôïc cheá taïo leäch moät goùc 15° so vôùi thaân, ñeå thao taùc deã daøng nhaát laø ôû nhöõng nôi chaät heïp. Trong söû duïng, khi thaùo hoaëc xieát chaët bu loâng ñai oác luoân luoân keùo chìa khoaù veà phía mình. Khoâng ñöôïc ñaåy duïng cuï trong thao taùc vôùi moät löïc lôùn, duïng cuï coù theå bò tröôït laøm hö hoûng duïng cuï vaø gaây toån thöông cho ngöôøi söû duïng. Khi caàn thieát phaûi ñaåy duïng cuï, neân duøng loøng baøn tay ñeå giaûm söï ruûi ro khi duïng cuï bò tröôït. Khoâng ñöôïc söû duïng caùc duïng cuï khaùc ñeå caâu noái hoaëc duøng buùa, caùc vaät cöùng khaùc ñaùnh vaøo ñeå taêng löïc, nhaèm traùnh laøm hö hoûng duïng cuï. Khi caàn duøng löïc lôùn, chuùng ta coù theå duøng duïng cuï khaùc nhö caàn xieát vaø khoaù oáng ñeå thay theá. 4 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ II. CHÌA KHOAÙ HAI ÑAÀU VOØNG Kích thöôùc cuûa hai ñaàu khoùa voøng laø khaùc nhau. Noù duøng ñeå nôùi loûng hoaëc xieát chaët bu loâng ñai oác vôùi moät löïc lôùn. Khaùc vôùi khoùa mieäng, khoùa voøng baáu vaøo ñaàu bu loâng ñai oác ôû 6 maët, neân noù khoù bò tuoät khi thao taùc. Beà maët coâng taùc cuûa duïng cuï laø 12 caïnh hoaëc 6 caïnh vaø cuõng coù theå daïng khoaù boâng. Loaïi 6 caïnh, duïng cuï tieáp xuùc maët vôùi ñaàu bu loâng ñai oác, duøng ñeå thaùo xieát vôùi moät löïc lôùn hoaëc ñeå thaùo ñaàu bu loâng ñai oác ñaõ bò hoûng, khi thao taùc duïng cuï phaûi xoay moät goùc 60 ñoä. Ñeå thao taùc ôû nhöõng nôi thaät khoù khaên ngöôøi ta cheá taïo ra moät soá daïng ñaëc bieät nhö khoùa voøng cong, khoùa voøng hôû ñeå thaùo xieát raéc co cuûa caùc ñöôøng oáng hoaëc khoaù voøng töï ñoäng ñeå thao taùc nhanh choùng Khi söû duïng phaûi löïa choïn duïng cuï phuø hôïp, ñuùng kích thöôùc, tra chìa khoùa vaøo phaûi tieáp xuùc toát vôùi ñaàu bu loâng - ñai oác. 5 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ III. KHOAÙ VOØNG MIEÄNG Khoaù voøng mieäng laø khoùa coù moät ñaàu voøng vaø moät ñaàu mieäng, kích thöôùc cuûa hai ñaàu duïng cuï laø nhö nhau. Duïng cuï naøy coù ñaëc ñieåm laø deã daøng thao taùc theo töøng vò trí cuï theå. IV. KHOAÙ OÁNG Khoaù oáng ñöôïc duøng ñeå thaùo xieát bu loâng-ñai oác vôùi moät löïc lôùn. Khi söû duïng, khoùa oáng ñöôïc keát hôïp vôùi caàn xieát vaø caây noái. CAÀN XIEÁT Caàn xieát raát ña daïng, noù coù theå laø caàn xieát moâ men, caàn xieát töï ñoäng, caàn xieát tay quay, caàn xieát laéc leùo, caàn xieát chöõ T Tuøy theo trò soá löïc xieát vaø vò trí, löïa choïn caàn xieát daøi hay ngaén cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc. Ñaàu vuoâng caàn xieát phaûi phuø hôïp vôùi loã vuoâng cuûa caây noái vaø ñaàu vuoâng cuûa caây noái cuõng phaûi phuø hôïp vôùi loã vuoâng cuûa khoùa oáng. CAÂY NOÁI Chieàu daøi cuûa caây noái daøi ngaén khaùc nhau. Noù coù theå laø loaïi truï daøi, laéc leùo, caây noái meàm Trong söû duïng phaûi löïa choïn cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc. Chuùng ta coù theå taêng chieàu daøi cuûa caây noái baèng caùch gheùp nhieàu caây noái laïi vôùi nhau. 6 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ KHOAÙ OÁNG Khoùa oáng coù nhieàu loaïi: loaïi nhoû, trung bình vaø loaïi lôùn Loã tieáp xuùc vôùi bu loâng ñai oác coù theå daïng 12 caïnh hoaëc 6 caïnh. Vì vaäy, söï löïa choïn khoùa oáng phuø hôïp vôùi moãi coâng vieäc cuï theå laø raát caàn thieát. CAÙCH SÖÛ DUÏNG ƒ Choïn khoaù oáng cho phuø hôïp vôùi ñaàu bu loâng ñai oác. ƒ Choïn caàn xieát vaø caây noái coù ñaàu vuoâng phuø hôïp vôùi loã cuûa khoùa oáng. ƒ Caây noái laéc leùo ñöôïc duøng ôû nhöõng nôi maø caây noái thaúng khoâng thao taùc ñöôïc. ƒ Khi thao taùc, ñaàu khoùa oáng phaûi tieáp xuùc heát beà maët cuûa ñaàu bu loâng ñai oác. ƒ Ñeå thao taùc nhanh, chuùng ta coù theå duøng caàn xieát töï ñoäng hoaëc thay ñoåi chieàu daøi caùnh tay ñoøn cuûa caàn xieát. ƒ Khoâng ñöôïc caâu noái hoaëc duøng buùa ñeå taêng löïc ñeå traùnh laøm hö hoûng duïng cuï. KHOAÙ BU GI Laø loaïi duïng cuï chuyeân duøng, chæ ñeå thaùo vaø xieát caùc bu gi. Beân trong khoùa coù moät voøng nam chaâm vónh cöûu hoaëc voøng cao su ñeå giöõ bu gi trong khoùa oáng khoâng rôùt ra ngoaøi. Khoùa bu gi hieän ñang söû duïng coù kích thöôùc laø 5/8” hoaëc 13/16”. 7 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Khoùa bu gi ñöôïc keát hôïp vôùi caây noái daøi vaø caàn xieát chöõ T. Noù phaûi ñöôïc ñaët ñoàng taâm vôùi bu gi, traùnh khoaù bò nghieâng laøm gaõy ñaàu bu gi. ÔÛ moät soá xe ngöôøi ta cheá taïo khoùa bu gi loaïi chuyeân duøng ñeå deã daøng thao taùc trong vuøng khoâng gian heïp maø loaïi khoaù thöôøng raát khoù thöïc hieän coâng vieäc. V. MOÛ LEÁT Ñaây laø loaïi khoùa mieäng kích thöôùc coù theå thay ñoåi ñöôïc phuø hôïp vôùi ñaàu cuûa bu loâng ñai oác. Chæ söû duïng moû leát ñeå thay theá khoùa mieäng khi thaät caàn thieát, khoâng neân laïm duïng ñeåå traùnh laøm hö hoûng ñaàu bu loâng ñai oác. VI. TUOÁC NÔ VÍT Ñöôïc duøng ñeå nôùi loûng hoaëc xieát chaët caùc ñaàu vít ñai oác. Kích thöôùc cuûa caùc ñaàu vít cuõng gioáng nhö caùc loaïi khoùa thoâng duïng. Vì vaäy, khi söû duïng phaûi löïa choïn cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc. CAÙCH SÖÛ DUÏNG. 1. Khi thao taùc löïa choïn ñaàu tuoác nô vít coù kích thöôùc vaø hình daïng phuø hôïp vôùi ñaàu vít vaø vò trí. 2. Giöõ noù thaúng ñöùng vôùi ñaàu vít khi thaùo xieát. 3. Khoâng ñöôïc duøng kìm ñeå taêng löïc cho tuoác nô vít, ñeå traùnh laøm hö hoûng ñaàu vít. 4. Neáu nhö ñaàu vít thaùo khoù, neân eùp chaët tuoác nô vít vaøo ñaàu vít vaø xoay, keát quaû seõ ñaït ñöôïc nhö mong muoán. Neáu thaùo quaù khoù khaên, duøng tuoác nô vít cho pheùp ñoùng, hoaëc cho pheùp taêng löïc ñeå thöïc hieän. 8 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Loã treân ñaàu vít coù raát nhieàu daïng raõnh khaùc nhau: Raõnh duøng cho vít ñaàu deïp, ñaàu chöõ thaäp, ñaàu luïc giaùc, loã nhieàu caïnh Ngoaøi caùc loaïi tuoác nô vít treân, ngöôøi ta coøn cheá taïo loaïi tuoác nô vít ñoùng ñeå thaùo vaø xieát vôùi moät löïc lôùn. Ñeå thuaän tieän trong söû duïng vaø giaûm khoâng gian chöùa ñöïng, ngöôøi ta coøn cheá taïo tuoác nô vít coù nhieàu ñaàu ñeå deã daøng choïn löïa phuø hôïp vôùi coâng vieäc. VII. KÌM Kìm coù raát nhieàu daïng: Kìm moû nhoïn, kìm hai loã, kìm baám, kìm moû quaï Chöùc naêng chính cuûa noù laø duøng ñeå keïp chaët chi tieát vaø duøng ñeå caét daây. KÌM HAI LOà Kìm hai loã duøng ñeå keïp chaët vaø duøng ñeå caét daây ñieän. Kìm naøy coù theå hieäu chænh ñöôïc ñoä môû cuûa mieäng kìm khi thay ñoåi vò trí choát vaøo moät trong hai loã gaàn mieäng kìm. Khoâng ñöôïc söû duïng noù ñeå thaùo hoaëc xieát bu loâng ñai oác. 9 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ KÌM MOÛ NHOÏN Kìm moû nhoïn duøng ñeå gaép hoaëc giöõ caùc choát vaø caùc chi tieát coù kíck thöôùc beù hoaëc duøng ñeå thao taùc ôû nhöõng vuøng khoâng gian heïp maø kìm hai loã khoâng söû duïng ñöôïc. Khoâng ñöôïc söû duïng löïc lôùn, ñeå traùnh laøm hoûng mieäng kìm. KÌM BAÁM Noù ñöôïc söû duïng khi caàn moät löïc lôùn caàn thieát ñeå keïp thaät chaët caùc chi tieát hoaëc duøng noù ñeå thaùo caùc ñaàu bu loâng ñai oác bò hoûng. Kìm baám cuõng coù raát nhieàu kích côõ khaùc nhau vaø coâng duïng cuõng khaùc nhau. KÌM CAÉT Ñöôïc duøng ñeå thaùo hoaëc caét daây ñieän, ngoaøi ra noù coøn ñöôïc söû duïng ñeå nhoå caùc choát. Khoâng ñöôïc duøng kìm caét ñeå caét loø xo hay moät vaät cöùng, ñeå traùnh laøm hö hoûng mieäng caét cuûa kìm. CAÙC LOAÏI KÌM KHAÙC Ngoaøi caùc loaïi kìm thoâng duïng ñaõ ñöôïc neâu treân, coøn coù caùc loaïi kìm chuyeân duøng khaùc nhö: kìm thaùo loø xo thaéng, kìm thaùo xeùc maêng, kìm thaùo laép daây cao aùp, kìm môû khoen chaän, kìm thaùo coïc bình accu 10 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ VIII. CAÙC LOAÏI BUÙA Buùa ñöôïc duøng ñeå ñoùng hoaëc duøng ñeå thaùo caùc chi tieát. Ngoaøi buùa ñaàu cöùng, coøn raát nhieàu loaïi buùa ñaàu meàm ñöôïc söû duïng ñeå traùnh laøm hö hoûng beà maët cuûa caùc chi tieát. CAÙCH SÖÛ DUÏNG Khi söû duïng caàm vaøo phaàn ñuoâi caùn buùa, khoâng ñöôïc naém ôû giöõa caùn buùa vaø duøng caùc phaàn khaùc cuûa buùa ñeå ñoùng. Choïn loaïi buùa söû duïng cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc ñeå traùnh laøm hö hoûng beà maët caùc chi tieát. ƒ Tröôùc khi söû duïng phaûi kieåm tra ñaàu buùa keát noái coù chaéc chaén hay khoâng. Neáu loûng leûo phaûi tra caùn laïi. ƒ Ngoaøi buùa ñaàu saét, coøn coù buùa ñaàu ñoàng, buùa cao su cöùng hay meàm. Caùc loaïi buùa ñaàu meàm ñöôïc thao taùc treân caùc beà maët coù ñoä chính xaùc cao hoaëc caùc chi tieát cheá taïo baèng hôïp kim meàm. ƒ Troïng löôïng cuûa buùa thay ñoåi roäng, tuøy theo coâng vieäc maø chuùng ta löïa choïn cho phuø hôïp. IX. THANH ÑOÀNG Thanh ñoàng laø duïng cuï söû duïng thoâng duïng, noù ñöôïc keát hôïp vôùi buùa saét ñeå thaùo hoaëc eùp chaët caùc chi tieát laïi vôùi nhau. Thanh ñoàng ñöôïc cheá taïo baèng đồng, để baûo veä caùc chi tieát trong söûa chöõa. Khi söû duïng thanh ñoàng bò loe ôû phaàn ñaàu, phaûi söûa chöõa, tröôùc khi söû duïng. 11 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ X. CAÂY CAÏO JOINT Được duøng laøm saïch beà maët laép gheùp khi thay moät joint cuõ baèng moät joint môùi. Söû duïng caïnh beùn ñeå laøm saïch beà maët caùc chi tieát. Caån thaän traùnh laøm hoûng beà maët laép gheùp. XI. CAÂY ÑOÄT DAÁU Caây ñoät daáu duøng ñeå laøm daáu caùc chi tieát laép gheùp, ñeå khi laép gheùp laïi ñuùng vị trí ban ñaàu hoaëc duøng ñeå laøm daáu loã ñeå ñònh taâm muõi khoan. Khi caàn khoan moät loã, caàn thieát phaûi ñoät moät daáu loã caàn khoan ñeå traùnh muõi khoan leäch vò trí khi khoan. Khi laáy daáu phaûi nhìn thaúng vaø ñaët nghieâng caây ñoät daáu, ñeå maét coù theå xaùc ñònh ñuùng vò trí caàn ñoät. Sau ñoù ñaët ñöùng caây ñoät daáu vaø laáy daáu. 12 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ XII. CAÂY LOÙI Ñöôïc söû duïng ñeå ñoùng caùc ri veâ vaø caùc choát. Tröôùc khi söû duïng phaûi löïa choïn kích thöôùc caây loùi phuø hôïp vôùi coâng vieäc. XIII. DUÏNG CUÏ THAÙO XIEÁT BAÈNG KHÍ NEÙN Duïng cuï naøy ñöôïc söû duïng raát phoå bieán. ÔÛ nhöõng nôi coù khoaûng khoâng gian roäng, chuùng thao taùc raát nhanh choùng. Khi söû duïng phaûi löïa choïn kích côõ duïng cuï cho phuø hôïp vôùi moâ men vaø ñieàu chænh aùp suaát söû duïng treân duïng cuï cho chính xaùc. Phöông tieän naøy duøng ñeå thaùo ñai oác ñaàu truïc khuyûu, ñai oác ñaàu pu li maùy phaùt ñieän, bu loâng baùnh ñaø, taét keâ baùnh xe thì raát laø nhanh choùng. C. DUÏNG CUÏ CHUYEÂN DUØNG (SST) Caùc loaïi duïng cuï tay khoâng theå thöïc hieän heát moïi coâng vieäc, ñoâi khi chuùng coøn laøm hö hoûng caùc chi tieát hoaëc laøm maát nhieàu thôøi gian ñeå thöïc hieän moät coâng vieäc naøo ñoù. Caùc duïng cuï ñaëc bieät ñöôïc cheá taïo ñeå khaéc phuïc söï baát lôïi cuûa caùc duïng cuï tay. Coù raát nhieàu duïng cuï chuyeân duøng, tuyø theo coâng vieäc vaø vò trí maø chuùng coù nhieàu loaïi khaùc nhau nhö: Caûo ñeå thaùo loïc nhôùt, kìm thaùo xeùc maêng, oáng boùp xeùc maêng, caûo xuù pap, caûo pu li ñaàu truïc khuyûu, caûo loø xo phuoäc nhuùn, caûo baïc ñaïn, duïng cuï eùp loø xo xuù pap Tuy nhieân, duïng cuï chuyeân duøng raát baát lôïi, noù khoâng theå söû duïng vaøo caùc vieäc khaùc, cuõng nhö khoâng theå söû duïng cho caùc haõng xe khaùc nhau. CAÙC LOAÏI CAÛO Caûo duøng chuû yeáu cho vieäc thaùo rôøi caùc baùnh raêng, pu li, oáng loùt, baïc ñaïn. Bu loâng cuûa caûo taïo ra moät löïc raát lôùn khi caàn thieát. Phaïm vi söû duïng cuûa caûo raát roäng khi chuùng ta thay ñoåi vò trí caùnh tay ñoøn, thay ñoåi kích thöôùc treân caûo 13 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ CAÛO LOÏC NHÔÙT Chuyeân duøng ñeå thaùo laép loïc nhôùt, kích thöôùc cuûa caûo lôùn nhoû khaùc nhau. CAÛO XUÙ PAP. Ñaây laø duïng cuï chuyeân duøng ñeå thaùo vaø laép caùc loø xo xuù pap treân naép maùy. DUÏNG CUÏ THAÙO PU LI TRUÏC KHUYÛU. Duøng ñoà gaù keát hôïp vôùi moät caây chòu pu li ñeå thaùo ñai oác ñaàu truïc khuyûu. 14 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Treân ñaây, chuùng toâi chæ trình baøy moät soá duïng cuï chuyeân duøng mang tính chaát ñaëc tröng, thoâng duïng. Caùc duïng cuï chuyeân duøng khaùc raát ña daïng, tuøy theo coâng vieäc cuï theå maø chuùng ta löïa choïn cho ñuùng. D. DUÏNG CUÏ KIEÅM TRA Duøng ñeå kieåm tra caùc chi tieát coù ñoä chính xaùc cao. Chuùng bao goàm: Thöôùc keïp, pan me, so keá, caên laù, com pa, ca lip, nhöïa ño khe hôû, duïng cuï ño loøng xy lanh, caàn xieát moâ men, duïng cuï ño ñieän I. CAÀN XIEÁT MO MEN Caàn xieát moâ men duøng ñeå kieåm tra moâ men khi xieát ñai oác hoaëc con vít theo moät giaù trò cho tröôùc cuûa nhaø cheá taïo. Trò soá moâ men xieát ñöôïc theå hieän baèng con soá hieån thò treân duïng cuï, duøng tieáng keâu hoaëc duøng thang ño keát hôïp vôùi kim chæ thò. Thöù nguyeân cuûa moâ men xieát laø Ft-lbs, Nm hoaëc Kgm. Ñoái vôùi loaïi caàn xieát moâ men duøng tieáng keâu, chuùng ta phaûi hieäu chænh trò soá moâ men tröôùc ôû ñuoâi duïng cuï vaø sau ñoù khoùa laïi. Trong quaù trình xieát, chuùng ta keùo caàn xieát töø töø cho ñeán khi nghe tieáng keâu phaùt ra töø duïng cuï thì döøng laïi. CAÙCH SÖÛ DUÏNG ƒ Söû duïng loaïi duïng cuï thoâng thöôøng ñeå xieát töông ñoái chaët tröôùc, sau ñoù duøng caàn xieát momen ñeå xieát giai ñoaïn sau cuøng. ƒ Khoâng ñöôïc duøng caàn xieát moâ men ñeå xieát moät trò soá moâ men lôùn hôn trò soá moâ men ñöôïc qui ñònh treân duïng cuï. ƒ Khi xieát, moät tay caàm vaøo ñaàu caàn xieát vaø tay coøn laïi keùo duïng cuï veà phía mình ñeå traùnh nguy hieåm. II. THÖÔÙC KEÏP Thöôùc keïp laø duïng cuï ño coù ñoä chính xaùc töông ñoái cao. Noù duøng ñeå ño ñöôøng kính trong, ñöôøng kính ngoaøi, chieàu saâu vaø chieàu daøi cuûa chi tieát. Thöôùc keïp coù nhieàu daïng nhö: loaïi soá, loaïi coù ñoàng hoà bieåu thò vaø loaïi thoâng thöôøng. 15 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Moät thöôùc keïp coù hai thang, moät thang ño chính vaø moät thang ño phuï. Thang ño chính duøng ñeå xaùc ñònh soá nguyeân cuûa chi tieát ñöôïc ño, treân thang ño chính ñöôïc khaéc nhieàu vaïch ñeàu nhau, khoaûng caùch töø vaïch naøy ñeán vaïch kia laø 1mm. Thang ño phuï duøng ñeå phoái hôïp vôùi thang ño chính, noù duøng ñeå xaùc ñònh kích thöôùc raát beù naèm giöõa hai vaïch cuûa thang ño chính. Ñoä chính xaùc cuûa thöôùc keïp laø 1/10, 1/20 hoaëc 1/50mm. Ví duï: Treân thang ño chính cuûa moät thöôùc keïp, ngöôøi ta chia thang ño laøm nhieàu vaïch, moãi vaïch caùch nhau laø 1mm. Treân thang ño phuï chia laøm 10 khoaûng töông öùng vôùi 9 ñôn vò treân thang ño chính (9mm). Nhö vaäy moãi khoaûng treân ño phuï caùch nhau laø 1/10 (0,9mm). CAÙCH SÖÛ DUÏNG THÖÔÙC ÑO Tröôùc khi söû duïng, laøm saïch thöôùc vaø ñaåy thöôùc ño veà vò trí ban ñaàu, kieåm tra ñieåm 0 treân thang ño chính vaø ñieåm 0 treân thang ño phuï coù truøng nhau khoâng. Khi ñaåy phaàn di ñoäng cuûa thöôùc sang beân phaûi, sao cho soá 1 treân thang ño phuï truøng vôùi soáù 1 treân thang ño chính, thì khoaûng caùch ño ñöôïc laø 0,1mm. Khi ñaåy phaàn di ñoäng cuûa thöôùc tieáp tuïc sang phaûi, sao cho soá 5 treân thang ño phuï truøng vôùi soá 5 treân thang ño chính, khe hôû xaùc ñònh laø 0,5mm. Luùc naøy soá 0 treân thang ño phuï naèm giöõa soá 0 vaø soá 1 treân thang ño chính. 16 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Neáu ôû thöôùc keïp, thang ño chính ñöôïc khaéc vaïch, moãi vaïch caùch ñeàu nhau 1mm. Treân thang ño phuï ñöôïc chia laøm 20 phaàn ñeàu nhau, 20 vaïch treân thang ño phuï töông öùng vôùi 19mm treân thang ño chính. Vaäy moãi vaïch treân thang ño phuï caùch nhau laø 0,95mm hay 1/20. CAÙCH ÑOÏC Tröôùc tieân chuùng ta ñoïc phaàn nguyeân treân thang ño chính, caên cöù vaøo vaïch soá 0 treân thang ño phuï. Thí duï ôû hình beân döôùi, phaàn nguyeân ñoïc treân thang ño chính laø 45mm. Sau ñoù ñoïc treân thang ño phuï. Neáu vaïch naøo treân thang ño chính truøng vôùi moät vaïch treân thang ño phuï, chuùng ta ñoïc con soá treân thang ño phuï. Ví duï hình döôùi, vaïch soá 2,5 treân thang ño phuï truøng vôùi moät vaïch treân thang ño chính. Kích thöôùc ñoïc treân thang ño phuï laø 0,25. Toång hôïp kích thöôùc treân hai thang ño, kích thöôùc ñöôïc xaùc ñònh laø: 45mm + 0,25 = 45,25mm III. PAN-ME Pan me ño trong vaø pan me ño ngoaøi laø duïng ño chính xaùc ñöôøng kính trong vaø ñöôøng kính ngoaøi cuûa caùc chi tieát. Ñoä chính xaùc cuûa pan me thöôøng laø 0,01mm, ñoâi khi laø 0,001mm. PAN-ME ÑO NGOAØI Duøng ñeå ño ñöôøng kính ngoaøi cuûa caùc chi tieát. Caáu truùc pan-me goàâm phaàn coá ñònh laø moät oáng boïc beân ngoaøi phía treân coù khaéc vaïch, moãi vaïch caùch nhau laø 1mm vaø ñaây laø thang ño chính cuûa thöôùc ño. 17 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ Moät voøng saét boá trí beân ngoaøi oáng boïc vaø coù theå xoay ñöôïc, treân voøng saét naøy ñöôïc chia laøm 50 vaïch ñeàu nhau theo voøng troøn cuûa noù, ñaây chính laø thang ño phuï. Khoaûng caùch ño toái ña cuûa moät pan me laø 25mm . Do ñoù pan me ñöôïc chia laøm nhieàu côõ, ñeå ño giaù trò töø 0 – 25mm, 25 – 50mm, 50 - 75mm, 75 – 100mm NGUYEÂN LYÙ THÖÔÙC ÑO Nguyeân lyù cuûa thöôùc döïa vaøo cô sôû moät con vít xoay trong moät con ñai oác coá ñònh. Khi xoay con vít moät voøng thì con vít seõ di chuyeån moät ñoaïn baèng moät böôùc ren. ÔÛ pan me, ñai oác coá ñònh öùng vôùi oáng beân trong vaø con vít laø truïc cuûa pan me. Böôùc cuûa truïc pan me laø 0,5mm. Khi voøng saét xoay moät voøng, truïc pan me cuõng xoay moät voøng vaø noù di chuyeån moät ñoaïn laø 0,5mm. Khi voøng saét xoay moät khoaûng trong 50 khoaûng chia, truïc di chuyeån moät ñoaïn laø 0,01mm theo taâm cuûa truïc. HIEÄU CHÆNH PAN ME Tröôùc khi söû duïng phaûi lau chuøi duïng cuï ño saïch seõ, truïc pan-me phaûi chuyeån ñoäng nheï nhaøng, ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc khi ño. ƒ Xoay truïc cuûa thöôùc töø töø, cho ñeán khi truïc gaàn chaïm vaøo ñeá cuûa thöôùc. ƒ Xoay ñuoâi pan me cho beà maët cuûa truïc vaø ñeá chaïm nhau vaø tieáp tuïc xoay cho hai beà maët aùp vaøo nhau vôùi moät aùp löïc qui ñònh. Khi aùp löïc cuûa hai beà maët ñuùng qui ñònh, cô caáu truyeàn ñoäng seõ bò tröôït khi ta tieáp tuïc xoay ñuoâi truïc pan me. Coá ñònh truïc pan me baèng khoaù haõm. ƒ Moät thöôùc pan me ñöôïc coi laø chính xaùc, neáu vaïch soá 0 treân vaønh saét thaúng haøng vôùi ñöôøng chuaån treân oáng boïc ngoaøi. ƒ Neáu coù söï sai leäch thöôùc töø 0,02mm trôû xuoáng, duøng khoùa hieäu chænh ñeå xoay oáng boïc ngoaøi cuûa thöôùc sao cho soá 0 treân voøng saét truøng vôùi ñöôøng chuaån treân oáng boïc ngoaøi. Khi söï sai leäch cuûa thöôùc lôùn hôn 0,02mm, coá ñònh truïc baèng khoùa haõm. Duøng chìa khoùa nôùi loûng ñuoâi pan me vaø ñieàu chænh ñieåm 0 treân voøng saét truøng vôùi ñöôøng chuaån. Xieát chaët ñuoâi pan me vaø kieåm tra laïi. 18 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ CAÙCH ÑOÏC PAN ME ƒ Ñoïc phaàn nguyeân phía treân oáng boïc ngoaøi tröôùc so vôùi meùp cuûa voøng saét. ƒ Ñoïc phaàn döôùi oáng boïc ngoaøi. Vaïch ôû döôùi ñöôøng chuaån bieåu thò 0,5mm. ƒ Ñoïc vaïch naøo treân voøng saét truøng vôùi ñöôøng chuaån. PAN ME ÑO TRONG Pan me ño trong duøng ñeå ño kích thöôùc beân trong cuûa caùc chi tieát. Caáu taïo cuûa pan me ño trong töông töï nhö pan me ño ngoaøi, Chuùng chæ khaùc nhau veà hình daïng. 19 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ CAÙCH SÖÛ DUÏNG Caùch söû duïng cuûa pan me ño trong phöùc taïp hôn pan me ño ngoaøi. Khi söû duïng chuùng ta theo phöông phaùp sau. Ví duï, ño ñöôøng kính cuûa xy lanh. ƒ Coá ñònh ñaàu coá ñònh cuûa pan me trong loøng xy lanh vaø sau ñoù hieäu chænh pan me theo chieàu taêng kích thöôùc cuûa duïng cuï, ñoàng thôøi di chuyeån ñaàu hieäu chænh ñöôïc theo phöông ñöùng ñeå xaùc ñònh kích thöôùc beù nhaát. Xaùc ñònh ñieåm naøy baèng caùch ghi nhôù. ƒ Sau ñoù di chuyeån pan me theo chieàu ngang ñi qua ñieåm vöøa xaùc ñònh treân vaø xaùc ñònh ñöôøng kính lôùn nhaát. Khoùa duïng cuï vaø ñoïc trò soá naøy töông töï nhö pan me ño ngoaøi. IV. SO KEÁ So keá laø duïng cuï ño coù phaïm vi ño khoâng lôùn, ña soá ñöôïc söû duïng ñeå phaùt hieän söï cheânh leäch caùc kích thöôùc. So keá thöôøng ñöôïc duøng ñeå ño khoaûng dòch chuyeån beù, kieåm tra söï baèng phaúng, ñoä cong cuûa truïc, ñoä ñaûo caùc chi tieát chuyeån ñoäng quay Ñoä chính xaùc cuûa so keá thoâng thöôøng laø 0,01mm vaø phaïm vi ño laø 10mm. Coù loaïi so keá coù ñoä chính xaùc 0,001mm vaø phaïm vi ño laø 3mm. Maët soá chính coù ñöôøng kính lôùn vaø laøm vieäc vôùi kim lôùn, khoaûng caùch moãi vaïch cuûa maët soá chính laø 0,01mm hoaëc 0,001mm. Maët soá phuï coù ñöôøng kính nhoû vaø laøm vieäc vôùi kim nhoû, khoaûng caùch moãi vaïch laø 1mm hoaëc 0,1mm. Khi kim lôùn quay moät voøng thì kim nhoû thöïc hieän ñuùng moät vaïch. Moät soá so keá ñöôïc cheá taïo ñaëc bieät mang tính chaát chuyeân duøng nhö so keá chuyeân ñeå ño chieàu saâu 20 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ CAÙCH SÖÛ DUÏNG ƒ Baûo ñaûm truïc so keá di chuyeån nheï nhaøng. ƒ Truïc so keá phaûi ñaët vuoâng goùc vôùi beà maët caàn kieåm tra. ƒ Khi ñoïc trò soá, maét phaûi nhìn thaúng vaøo maët ñoàng hoà. ƒ Khi söû duïng, so keá ñöôïc keát hôïp vôùi ñoà gaù. VÍ DUï: Ñeå kieåm tra ñoä cong cuûa truïc khuỷu chuùng ta thöïc hieän nhö sau: 1. Ñaët khoái chöõ V leân maët chuaån. 2. Ñaët truïc khuỷu leân hai khoái chöõ V. 3. Ñaët ñaàu truïc so keá chaïm nheï vaøo beà maët caàn kieåm tra. 4. Xoay truïc töø töø ñuùng vò trí maø kim lôùn so keá chæ giaù trò nhoû nhaát. 5. Xoay maët ñoàng hoà sao cho vaïch soá 0 truøng vôùi kim lôùn cuûa so keá. 6. Baèng caùch xoay truïc töø töø vaø ñoïc toång söï di chuyeån cuûa hai kim so keá. V. CA LIP Ca lip laø duïng cuï ño ñöôïc söû duïng gaàn gioáng nhö so keá . Ca lip coù hai loaïi, ñoù laø loaïi ño trong vaø loaïi ño ngoaøi. Ca lip ño trong ñöôïc söû duïng ñeå ño caùc ñöôøng kính nhoû maø pan me ño trong khoâng theå ño ñöôïc. Ví duï: Kieåm tra ñöôøng kính trong cuûa oáng kềm xuù pap. 1. Ño sô boä ñöôøng kính trong cuûa oáng kềm baèng thöôùc keïp. Thí duï laø 8,40mm. 21 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ 2. Choïn pan me ño ngoaøi 0 – 25mm vaø ñaët noù vaøo ñoà gaù pan me. 3. Chænh ñoä lôùn cuûa pan me laø 8,50mm vaø khoaù duïng cuï laïi. 4. Ñöa hai caøng ño cuûa calip vaøo pan- me nhö hình veõ. 5. Di chuyeån caøng ño ca lip, xaùc ñònh vò trí kim treân so keá chæ giaù trò beù nhaát vaø xoay maët ngoaøi cuûa ñoàng hoà sao cho soá 0 treân maët ñoàng hoà ngay vôùi kim. Laáy ca lip ra ngoaøi. 6. AÁn nuùt baám treân ñoàng hoà ñeå kheùp caøng ño vaø ñöa noù vaøo oáng kềm xuù pap vaø xaùc ñònh ñöôøng kính trong gioáng nhö pan me ño trong. Ñoïc giaù trò treân ca lip so vôùi soá 0 treân maët ñoàng hoà. 7. Ví duï kim cuûa ñoàng hoà leäch so vôùi soá 0 treân maët ñoàng hoà veà phía nhoû laø 8 vaïch. Töùc laø ñöôøng kính trong oáng kềm xuù pap nhoû hôn kích thöôùc cuûa pan me laø 0,08mm. 8. Ñöôøng kính trong cuûa oáng kềm xuù pap laø: 8,50mm – 0,08mm = 8,42mm. VI. DUÏNG CUÏ ÑO XY LANH Ñaây laø duïng cuï chuyeân duøng ñöôïc cheá taïo ñeå kieåm tra ñöôøng kính trong cuûa xy lanh. Noù bao goàm moät so keá, boä phaän caûm nhaän vaø thanh noái. Söï di chuyeån cuûa ñaàu di ñoäng ôû boä caûm nhaän ñöôïc thoâng qua caùc cô caáu vaø ñöôïc bieåu thò treân kim cuûa so keá. Ví duï: Kieåm tra ñöôøng kính xy lanh. 1. Duøng thöôùc keïp ño sô boä ñöôøng kính xy lanh. Ví duï 80,90mm 2. Kieåm tra söï di chuyeån nheï nhaøng cuûa ñaàu di ñoäng vaø so keá. 3. Choïn truïc thay theá ôû vò trí 80mm vaø choïn voøng ñeäm coù kích thöôùc 1mm trong hoäp duïng cuï ño. Gaù chuùng vaøo boä caûm nhaän. 4. Chænh pan me ño ngoaøi coù kích thöôùc laø 81mm. 5. Ñaët ñaàu ño vaøo pan me vaø hieäu chænh soá 0 truøng vôùi kim daøi cuûa so keá. 6. Ñaët nghieâng duïng cuï ño vaøo xy lanh caàn kieåm tra. Giöõ coá ñònh ñaàu cuûa boä caûm nhaän vaø dòch chuyeån ñaàu coù truïc thay theá di chuyeån theo nhö hình veõ beân döôùi. Xaùc ñònh ñöôøng kính beù nhaát treân so keá. Ví duï ñoä leäch cuûa kim so keá so vôùi soá 0 laø 5 vaïch veà phía nhoû. Töùc ñöôøng kính ñang 22 Phöông phaùp söû duïng duïng cuï trong ngaønh oâtoâ ño nhoû hôn kích thöôùc 81mm cuûa pan me laø 0,05mm. Vaäy ñöôøng kính taïi vò trí ñang ño laø: 81mm – 0,05mm = 80,95mm VII. NHÖÏA KIEÅM TRA KHE HÔÛ Ñeå kieåm tra khe hôû daàu moät caùch nhanh nhaát, ngöôøi ta söû duïng coïng nhöïa tieâu chuaån ñeå kieåm tra. Trong ñoäng cô oâtoâ, coïng nhöïa duøng ñeå kieåm tra khe hôû daàu truïc cam, khe hôû ñaàu to thanh truyeàn, khe hôû coå truïc chính Voû coïng nhöïa coù maøu xanh laù duøng ñeå ño khe hôû töø 0,025 ñeán 0,076mm, maøu ñoû ño khe hôû töø 0,051 ñeán 0,152mm vaø maøu xanh töø 0,102 ñeán 0,229mm. Tröôùc khi ño khe hôû phaûi löïa choïn kích thöôùc coïng nhöïa phuø hôïp . PHÖÔNG PHAÙP ÑO Ví duï:ï Kieåm tra khe hôû laép gheùp giöõa ñaàu to thanh truyeàn vaø choát khuyûu. 1. Thaùo naép ñaàu to thanh truyeàn ra khoûi choát khuyûu vaø laøm saïch beà maët caàn kieåm tra. 2. Caét coïng nhöïa coù chieàu daøi beù hôn chieàu daøi cuûa coå truïc vaø ñaët noù doïc theo ñöôøng sinh cuûa choát khuyûu. 3. Laép naép ñaàu to thanh truyeàn trôû laïi ñuùng vò trí. 4. Duøng caàn xieát moâ men xieát ñeàu vaø ñuùng trò soá moâ men qui ñònh 5. Thaùo naép ñaàu to vaø duøng voû bao coïng nhöïa ñeå xaùc ñònh trò soá khe hôû daàu. Chuù yù: Treân voû bao coïng nhöïa baèng giaáy cho chuùng ta caùc beà roäng khaùc nhau vaø beân caïnh coù cho trò soá khe hôû. Do vaäy, chuùng ta chæ caàn xaùc ñònh beà roäng cuûa coïng nhöïa treân choát khuyûu khôùp vôùi moät beà roäng treân voû...baûo ñaûm ñöôïc nhôùt luoân ngaäp löôùi loïc khi xe chuyeån ñoäng ôû maët ñöôøng nghieâng. 3. JOINT NAÉP MAÙY Joint naép maùy ñöôïc ñaët giöõa khoái xy lanh vaø naép maùy. Noù duøng ñeå laøm kín buoàng ñoát, laøm kín ñöôøng nöôùc laøm maùt vaø daàu nhôùt laøm trôn. Joint naép maùy chòu ñöôïc nhieät ñoä cao vaø aùp suaát lôùn. Caáu truùc cuûa noù goàm moät lôùp theùp moûng ñaët ôû giöõa , hai beà maët cuûa taám theùp ñöôïc phuû moät lôùp carbon vaø moät lôùp boät chì ñeå ngaên caûn ñöôïc söï keát 45 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô dính giöõa joint vôùi beà maët khoái xy lanh vaø thaân maùy. Noù cuõng ñöôïc cheá taïo baèng theùp, aminian boïc ñoàng hoaëc nhoâm... 4. NAÉP MAÙY Naép maùy ñöôïc boá trí treân thaân maùy, phaàn loõm beân döôùi naép maùy chính laø caùc buoàng ñoát cuûa ñoäng cô. Naép maùy chòu aùp löïc vaø nhieät ñoä cao trong suoát quaù trình ñoäng cô hoaït ñoäng. Noù ñöôïc cheá taïo baèng hợp kim gang hoaëc baèng hôïp kim nhoâm. Trong naép maùy coù boá trí caùc đường nöôùc laøm maùt. Caùc bu gi, xuù pap, truïc cam, ñöôøng oáng naïp, ñöôøng oáng thaûi ñöôïc boá trí vaø gaù laép treân naép maùy. Tuyø theo söï boá trí caùc xuù pap vaø soá löôïng cuûa chuùng, buoàng ñoát treân naép maùy coù caùc daïng cô baûn sau: BUOÀNG ÑOÁT KIEÅU HÌNH BAÙN CAÀU Loaïi naøy coù ñaëc ñieåm laø dieän tích beà maët buoàng ñoát nhoû goïn. Trong buoàng ñoát boá trí moät xuù pap naïp vaø moät xuù pap thaûi. Hai xuù pap naøy boá trí veà hai phía khaùc nhau. Truïc cam boá trí ôû giöõa naép maùy vaø duøng coø moå ñeå ñieàu khieån söï ñoùng môû cuûa xuù pap. Söï boá trí naøy raát thuaän lôïi cho vieäc naïp hoãn hôïp khí vaø thaûi khí chaùy ra ngoaøi. BUOÀNG ÑOÁT KIEÅU HÌNH NEÂM Loaïi naøy coù ñaëc ñieåm dieän tích beà maët tieáp xuùc nhieät nhoû. Buoàng ñoát moãi xy lanh ñöôïc boá trí moät xuù pap thaûi vaø moät xuù pap naïp, ñoàng thôøi hai xuù pap boá trí cuøng moät phía. Ñoái vôùi loaïi naøy truïc cam ñöôïc boá trí ôû thaân maùy hoaëc boá trí treân naép maùy. Söï ñieàu khieån söï ñoùng môû cuûa caùc xuù pap qua trung gian cuûa coø moå. 46 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô BUOÀNG ÑOÁT KIEÅU BATHTUB Kieåu naøy moãi buoàng ñoát boá trí moät xuù pap thaûi vaø moät xuù pap naïp. Hai xuù pap boá trí leäch cuøng moät phía vaø caùc xuù pap ñaët thaúng ñöùng. Kieåu naøy coù khuyeát ñieåm, ñöôøng kính ñaàu xuù pap bò haïn cheá neân vieäc naïp vaø thaûi keùm. BUOÀNG ÑOÁT KIEÅU PENTROOF Ngaøy nay, loaïi buoàng ñoát naøy ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán, moãi xy lanh ñoäng cô ñöôïc boá trí hai xuù pap naïp vaø hai xuù pap thaûi. Bu gi ñöôïc ñaët thaúng ñöùng vaø ôû giöõa buoàng ñoát giuùp cho quaù trình chaùy ñöôïc xaûy ra toát hôn. Hai truïc cam boá trí treân naép maùy, moät truïc ñieàu khieån caùc xuù pap naïp vaø truïc cam coøn laïi ñieàu khieån caùc xuù pap thaûi. II. CAÙC BOÄ PHAÄN DI ÑOÄNG Caùc boä phaän di ñoäng bao goàm: Piston, xeùc maêng, truïc piston, thanh truyeàn, truïc khuyûu vaø baùnh ñaø. 1. TRUÏC KHUYÛU Truïc khuyûu laø chi tieát quan troïng vaø phöùc taïp cuûa ñoäng cô. Noù tieáp nhaän löïc ñaåy cuûa thanh truyeàn vaø truyeàn cho baùnh ñaø. Truïc khuyûu laøm baèng theùp reøn chaát löôïng cao ñeå ñaûm baûo ñöôïc ñoä cöùng vöõng vaø maøi moøn toát. Truïc khuyûu ñöôïc ñaët trong caùc oå truïc chính ôû thaân maùy. Ñeå deã daøng thaùo laép truïc khuyûu, oå truïc chính chia laøm hai nöûa vaø ñöôïc laép gheùp laïi vôùi nhau baèng vít. ƒ Ñaàu truïc khuyûu ñöôïc laép baùnh xích hoaëc baùnh ñai raêng ñeå daãn ñoäng cô caáu phaân phoái khí. Ngoaøi ra, noù coøn daãn ñoäng bôm trôï löïc laùi, maùy neùn heä thoáng ñieàu hoaø, bôm nöôùc, maùy phaùt ñieän ƒ Ñuoâi truïc khuyûu coù maët bích ñeå laép baùnh ñaø vaø ñeå ñôõ ñaàu truïc sô caáp hoäp soá. ƒ Caùc coå truïc chính vaø choát khuyûu ñöôïc gia coâng raát chính xaùc vaø coù ñoä boùng cao. Daàu nhôøn töø thaân maùy ñöôïc daãn tôùi caùc oå truïc chính ñeå boâi trôn caùc coå truïc vaø caùc baïc loùt. 47 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô ƒ Choát khuyûu duøng ñeå gaù laép ñaàu to thanh truyeàn. ÔÛ ñoäng cô chöõ V, treân cuøng moät choát khuyûu ñöôïc gaù laép hai thanh truyeàn. Daàu nhôøn boâi trôn choát khuyûu ñöôïc daãn töø coå truïc chính qua ñöôøng oáng. ƒ Ñoái troïng duøng ñeå caân baèng löïc quaùn tính vaø moâ men quaùn tính. ƒ Trong quaù trình laøm vieäc truïc khuyûu sinh ra dao ñoäng xoaén. Taàn soá dao ñoäng xoaén laø 5 laàn/s. Khi taêng toác vaø coù taûi, taàn soá dao ñoäng töø 25 ñeán 30 laàn trong moät giaây. Ñeå giaûm dao ñoäng xoaén, ôû ñaàu truïc khuyûu ngöôøi ta laép boä giaûm chaán. Boä giaûm chaán thöôøng laø pu li daãn ñoäng caùc heä thoáng beân ngoaøi. BAÏC LOÙT CHÍNH Baïc loùt chính duøng ñeå ñôõ coå truïc chính cuûa truïc khuyûu. Caùc baïc loùt chính ñöôïc chia laøm hai nöûa hình troøn bao xung quanh coå truïc chính. Nöûa phía treân cuûa baïc loùt coù moät hoaëc nhieàu loã daàu duøng ñeå daãn nhôùt töø thaân maùy ñeán coå truïc. Noù ñöôïc gaù laép vaøo nöûa oå truïc treân thaân maùy. Nöûa phía döôùi ñöôïc laép vaøo naép cuûa bôï truïc. Thoâng thöôøng nöûa baïc loùt treân vaø döôùi khoâng thể laép laãn vôùi nhau ñöôïc. Treân moãi nöûa baïc loùt coù vaáu ñònh vò ñeå choáng xoay. Lôùp hôïp kim chòu ma saùt laø vaät lieäu meàm, noù coù theå laø hôïp kim traéng, Kelmet hoaëc hôïp kim nhoâm. ƒ Hôïp kim traéng: Vaät lieäu hôïp kim chòu ma saùt goàm thieác, chì, antimon, keõm vaø moät soá loaïi khaùc. Loaïi naøy chòu ma saùt toát, nhöng ñoä beàn thaáp, do ñoù noù ñöôïc söû duïng ôû ñoäng cô coù taûi nhoû. ƒ Hôïp kim Kelmet: Loaïi naøy treân mieáng theùp ñöôïc phuû moät lôùp ñoàng vaø hôïp kim chì. Coù khaû naêng chòu aùp suaát vaø chòu moûi lôùn hôn loaïi duøng hôïp kim traéng. Noù ñöôïc söû duïng trong ñoäng cô coù soá voøng quay cao vaø taûi troïng lôùn. 48 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô ƒ Hôïp kim nhoâm: Lôùp hôïp kim chòu ma saùt goàm hôïp kim nhoâm vaø thieác. Loaïi naøy coù khaû naêng chòu moøn raát cao vaø truyeàn nhieät lôùn hôn hôïp kim traéng vaø kelmet. Vì vaäy, noù ñöôïc söû haàu heát trong caùc loaïi ñoäng cô xaêng. BAÏC LOÙT THANH TRUYEÀN Caùc baïc loùt thanh truyeàn gioáng nhö baïc loùt coå truïc chính veà maët keát caáu. Moät nöûa mieáng baïc loùt laép treân thanh truyeàn vaø nöûa coøn laïi laép treân naép ñaàu to thanh truyeàn. HAÏN CHEÁ CHUYEÅN ÑOÄNG DOÏC ÔÛ moät trong caùc coå truïc chính ngöôøi ta coù laép moät baïc chaän ñeå haïn cheá chuyeån ñoäng doïc cuûa truïc khuyûu. Baïc chaän coù theå ñöôïc cheá taïo lieàn vôùi baïc loùt chính hoaëc cheá taïo rôøi goàm 4 maûnh. Noù ñöôïc laép raùp ôû hai ñaàu cuûa coå truïc chính, treân baïc chaän coù gia coâng caùc raõnh thoaùt nhôùt. KHE HÔÛ DAÀU Trong quaù trình laøm vieäc phaûi ñaûm baûo coù moät lôùp nhôùt moûng boâi trôn naèm giöõa caùc baïc loùt vaø coå truïc, ñeå truïc vaø baïc loùt khoâng ma saùt tröïc tieáp vôùi nhau khi truïc khuyûu chuyeån ñoäng. Do ñoù, phaûi toàn taïi moät khe hôû beù giöõa coå truïc vaø baïc loùt ñeå hình thaønh maøng daàu laøm trôn. Khe hôû naøy ñöôïc goïi laø khe hôû daàu. Trò soá khe hôû tuyø thuoäc vaøo kieåu ñoäng cô, thoâng thöôøng noù naèm trong khoaûng 0,02 ñeán 0,06mm. Doøng daàu nhôùt oån ñònh chaûy qua baïc loùt, coù taùc duïng laøm trôn, laøm maùt vaø cuoán ñi caùc maït kim loaïi vaø chaát baån ra khoûi beà maët baïc loùt. Neáu khe hôû baïc quaù lôùn, quaù nhieàu daàu nhôùt chaûy vaøo baïc loùt laøm aùp suaát nhôùt tuoät giaûm, coå truïc seõ va ñaäp maïnh vaøo baïc loùt laøm hö hoûng baïc. Neáu khe hôû quaù nhoû, khoâng ñuû daàu laøm trôn, gaây ra ma saùt lôùn giöõa truïc vaø oå ñôõ, laøm cho baïc loùt bò moøn nhanh vaø thaäm chí hôïp kim chòu ma saùt bò troùc ra khoûi baïc loùt. 2. THANH TRUYEÀN Thanh truyeàn keát noái giöõa truïc piston vaø choát khuyûu. Noù duøng ñeå bieán chuyeån ñoäng leân xuoáng cuûa piston thaønh chuyeån ñoäng quay troøn cuûa truïc khuyûu vaø ngöôïc laïi. Soá löôïng thanh truyeàn söû duïng baèng vôùi soá xy lanh cuûa ñoäng cô. Thanh truyeàn ñöôïc chia laøm 3 phaàn: Ñaàu nhoû thanh truyeàn keát noái vôùi truïc piston, ñaàu to thanh truyeàn ñöôïc chia laøm hai nöûa ñöôïc laép gheùp vôùi choát khuyûu, phaàn noái giöõa ñaàu nhoû vaø ñaàu to thanh truyeàn ñöôïc goïi laø thaân thanh truyeàn. Daàu nhôøn töø coå truïc chính ñi qua ñöôøng oáng daãn trong truïc khuyûu ñeán boâi trôn ñaàu to thanh truyeàn, sau ñoù ñi ra hai meùp ñaàu to ñeå boâi trôn xy lanh-piston döôùi taùc duïng cuûa löïc li taâm. 49 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Beân hoâng ñaàu to thanh truyeàn coù boá trí moät loã daàu, duøng ñeå laøm maùt ñænh piston khi loã daàu treân choát khuyûu truøng vôùi loã daàu treân ñaàu to thanh truyeàn. 3. BAÙNH ÑAØ Baùnh ñaø cheá taïo baèng gang vaø ñöôïc boá trí ôû ñuoâi truïc khuyûu. Ñoäng cô söû duïng hoäp soá töï ñoäng, noù laø moät vaønh moûng keát hôïp vôùi bieán moâ thuyû löïc. Khi soá xy lanh cuûa ñoäng cô caøng cao, khoái löôïng cuûa baùnh ñaø caøng nhoû. Baùnh ñaø duøng ñeå oån ñònh soá voøng quay truïc khuyûu ôû toác ñoä beù nhaát. Ngoaøi ra, noù coøn duøng ñeå khôûi ñoäng vaø truyeàn coâng suaát ñeán heä thoáng truyeàn löïc. 4. PISTON Trong quaù trình laøm vieäc, piston chuyeån ñoäng leân xuoáng trong xy lanh ñeå taïo ra caùc quaù trình. Ñænh piston tieáp nhaän löïc khí chaùy ñeå laøm quay truïc khuyûu qua trung gian cuûa thanh truyeàn vaø truïc piston. Ñænh piston laø phaàn treân cuøng cuûa piston, ñoàng thôøi noù cuõng laø ñaùy cuûa buoàng ñoát. Ñænh piston coù dạng ñænh baèng, loài hoaëc loõm. Ñaàu piston bao goàm ñænh piston vaø vuøng chöùa xeùc maêng. Treân ñaàu piston coù laép caùc xeùc maêng ñeå laøm kín buoàng chaùy. Trong quaù trình laøm vieäc, moät phaàn nhieät töø piston truyeàn qua xeùc maêng ñeán xy lanh vaø ra nöôùc laøm maùt. Tình traïng chòu nhieät cuûa piston laø khoâng ñeàu, nhieät ñoä cuûa ñaàu piston cao hôn phaàn thaân raát nhieàu neân noù giaõn nôû nhieàu hôn khi laøm vieäc. Do vaäy, ngöôøi ta cheá taïo ñöôøng kính ñaàu piston hôi nhoû hôn phaàn thaân moät chuùt ôû nhieät ñoä bình thöôøng, daïng naøy ñöôïc goïi laø daïng coân cuûa piston. 50 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Ñuoâi piston laø phaàn coøn laïi cuûa piston, noù duøng ñeå daãn höôùng. Söï maøi moøn nhieàu nhaát cuûa phaàn thaân xaûy ra theo phöông vuoâng goùc vôùi taâm truïc piston. Thaân piston coù daïng oval, đöôøng kính theo phöông vuoâng goùc vôùi truïc piston hôi lôùn hôn ñöôøng kính theo phöông song song vôùi truïc piston, ñeå buø laïi söï giaõn nôû nhieät do phaàn kim loaïi beä truïc piston daøy hôn caùc choã khaùc. Khi piston laøm vieäc ôû nhieät ñoä bình thöôøng thì noù coù daïng hình truï. KHE HÔÛ PISTON Khi piston chòu taùc duïng cuûa nhieät ñoä, noù seõ giaõn nôû laøm cho ñöôøng kính cuûa piston gia taêng. Do Ñoù, caàn thieát phaûi coù moät khe hôû ñeå ñaûm baûo piston chuyeån ñoäng trong xy lanh khi laøm vieäc. Khe hôû naøy ñöôïc goïi laø khe hôû piston. Khe hôû naøy phuï thuoäc vaøo kieåu ñoäng cô, noù naèm trong khoaûng 0,02 mm ñeán 0,12 mm. ÑOÄ LEÄCH TAÂM Trong quaù trình neùn, thanh truyeàn ñaåy piston ñi leân. Döôùi taùc duïng cuûa löïc ngang, laøm cho piston tieáp xuùc vôùi xy lanh ôû beân phaûi theo hình veõ. ÔÛ kyø noå, döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát chaùy, löïc ngang sinh ra höôùng traùi laøm cho piston thay ñoåi chieàu ñoät ngoät. Nguyeân nhaân naøy laøm cho piston va ñaäp maïnh vaøo vaùch xy lanh sinh ra tieáng goõ. 51 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Söï goõ cuûa piston phuï thuoäc raát nhieàu vaøo khe hôû laép gheùp giöõa piston vaø xy lanh. Ñeå khaéc phuïc, ngöôøi ta cheá taïo ñöôøng taâm cuûa truïc piston hôi leäch moät chuùt so vôùi taâm piston. Khoaûng leäch naøy goïi laø khoaûng leäch taâm. ÔÛÛÛ ñoäng cô piston leäch taâm, khi thanh truyeàn ñaåy piston ñi leân ôû kyø neùn, döôùi taùc duïng cuûa löïc ngang seõ laøm cho piston tieáp xuùc vôùi vaùch xy lanh ôû beân phaûi. ÔÛ cuoái kyø neùn, aùp suaát neùn taùc duïng leân ñænh piston maïnh neân laøm cho piston chuyeån höôùng tieáp xuùc. Khi quaù trình chaùy xaûy ra, döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát chaùy, chieàu cuûa löïc ngang seõ thay ñoåi sang traùi. Do coù söï ñoåi höôùng tröôùc ôû cuoái quaù trình neùn, neân piston khoâng coù söï thay ñoåi chieàu ñoät ngoät. Nguyeân nhaân naøy laøm giaûm söï va ñaäp cuûa piston vaøo vaùch xy lanh. 5. XEÙC MAÊNG Caùc xeùc maêng ñöôïc boá trí beân trong caùc raõnh cuûa piston. Ñöôøng kính ngoaøi cuûa xeùc maêng hôi lôùn hôn ñöôøng kính ngoaøi cuûa piston. Khi laép cuïm piston–xeùc maêng vaøo xy lanh, löïc ñaøn hoài cuûa xeùc maêng seõ laøm cho beà maët laøm vieäc cuûa xeùc maêng aùp saùt vaøo vaùch xy lanh. Vaät lieäu cheá taïo xeùc maêng laø vaät lieäu choáng maøi moøn cao, noù thöôøng laø gang hôïp kim hoaëc theùp hôïp kim. 52 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Xeùc maêng laøm kín coù chöùc naêng laøm kín buoàng ñoát, queùt daàu nhôøn xuoáng caùc-te vaø truyeàn nhieät töø piston ñeán xy lanh. Soá löôïng cuûa xeùc maêng laøm kín phuï thuoäc vaøo toác ñoä cuûa ñoäng cô, khi toác ñoä ñoäng cô caøng cao, soá löôïng xeùc maêng laøm kín caøng ít. ÔÛ quaù trình naïp, piston chuyeån ñoäng ñi xuoáng, meùp döôùi cuûa xeùc maêng laøm kín gaït daàu baùm vaøo vaùch xy lanh maø xeùc maêng daàu chöa gaït heát. ÔÛ quaù trình neùn vaø thaûi, xeùc maêng laøm kín löôùt treân maøng daàu sao cho daàu khoâng ñaåy vaøo buoàng ñoát. ÔÛ quaù trình chaùy, xeùc maêng laøm kín laøm kín hoaøn toaøn buoàng ñoát. Xeùc maêng daàu kieåm soaùt söï boâi trôn thaønh xy lanh vaø gaït daàu trôû laïi caùc-te. Xeùc maêng daàu coù hai kieåu: Loaïi daïng khoái vaø loaïi 3 chi tieát. 53 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô KHE HÔÛ MIEÄNG XEÙC MAÊNG Xeùc maêng laép vaøo xy lanh phaûi toàn taïi khe hôû miệng. Khe hôû naøy phaûi nhoû ñeå ñaûm baûo laøm kín khi nhieät ñoä ñoäng cô ñaït bình thöôøng. Khe hôû mieäng cuûa xeùc maêng naèm trong khoaûng 0,2 ñeán 0,5mm. 6. TRUÏC PISTON Truïc piston keát noái piston vôùi ñaàu nhoû thanh truyeàn. Noù duøng ñeå truyeàn chuyeån ñoäng töø piston ñeán thanh truyeàn vaø ngöôïc laïi. Coù hai kieåu laép gheùp truïc piston. ƒ Coá ñònh truïc piston trong ñaàu nhoû thanh truyeàn baèng caùch gheùp ñoä doâi hoaëc duøng bu loâng. ƒ Kieåu gheùp thöù hai: truïc piston xoay ñöôïc trong loã truïc piston vaø ñaàu nhoû thanh truyeàn. Ñoái vôùi loaïi naøy phaûi haïn cheá chuyeån ñoäng doïc cuûa truïc piston baèng caùch duøng khoen chaän ôû hai ñaàu truïc. III. HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ Heä thoáng phaân phoái khí duøng ñeå naïp ñaày hoãn hôïp khoâng khí-nhieân lieäu vaøo xy lanh ñoái vôùi ñoäng cô xaêng hoaëc khoâng khí ñoái vôùi ñoäng cô Diesel vaø thaûi saïch khí chaùy töø trong xy lanh ra ngoaøi. 1. PHAÂN LOAÏI Coù hai phöông phaùp daãn ñoäng xuù pap. ƒ Kieåu OHV: Truïc cam ñöôïc boá trí ôû thaân maùy. ƒ Kieåu OHC: Truïc cam ñöôïc boá trí treân naép maùy. 2. CÔ CAÁU OHV (OVERHEAD VALVE) Söï truyeàn ñoäng töø truïc khuyûu ñeán truïc cam coù theå duøng xích hoaëc baùnh raêng. Khi truïc khuyûu quay, qua cô caáu truyeàn ñoäng laøm cho truïc cam chuyeån ñoäng, caùc cam seõ taùc ñoäng leân con ñoäi thoâng qua đũa ñaåy vaø coø moå ñeå ñieàu khieån söï ñoùng môû cuûa caùc xuù pap. Loø xo xuù pap coù xu höôùng ñaåy xuù pap ñoùng. 54 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Cơ cấu OHV có khuyết điểm là số lượng chi tiết nhiều, nên khối lượng của các chi tiết chuyển động lớn. 3. CƠ CẤU OHC (OVERHEAD CAMSHAFT) ÔÛ cô caáu naøy truïc cam boá trí treân naép maùy. Söï truyeàn ñoäng töø truïc khuyûu leân truïc cam coù theå duøng ñai raêng hoaëc baèng xích. Cô caáu OHC coù hai kieåu laø SOHC vaø DOHC. ƒ Cô caáu SOHC: Moät truïc cam boá trí treân moät naép maùy. ƒ Cô caáu DOHC: Hai truïc cam boá trí treân moät naép maùy. Cô caáu SOHC boá trí hai xuù pap cho moät xy lanh. Khi truïc cam quay, cam taùc ñoäng leân coø moå vaø coø moå ñieàu khieån söï ñoùng môû xuù pap. 55 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Cô caáu DOHC treân naép maùy ngöôøi ta boá trí hai truïc cam. Moät truïc cam ñieàu khieån caùc xuù pap thaûi vaø truïc cam coøn laïi ñieàu khieån caùc xuù pap naïp. Khi truïc cam quay, cam taùc ñoäng leân con ñoäi ñeå ñieàu khieån xuù pap ñoùng môû. ÔÛ loaïi naøy thöôøng moãi xy lanh ñöôïc boá trí 4 xuù pap. 4. XUÙ PAP Moãi xy lanh ñoäng cô coù ít nhaát hai xuù pap. Moät xuù pap naïp vaø moät xuù pap thaûi, ñöôøng kính ñaàu xuù pap naïp luoân lôùn hôn xuù pap thaûi. Xuù pap coù taùc duïng ñoùng môû caùc cöûa naïp vaø cöûa thaûi. Xuù pap laøm vieäc ôû nhieät ñoä cao, va ñaäp maïnh vaø bò aên moøn hoùa hoïc. Do vaäy xuù pap ñuôïc cheá taïo baèng theùp ñaëc bieät. Xuù pap ñöôïc chia laøm 3 phaàn: Ñaàu, thaân vaø ñuoâi xuù pap. Ñaàu xuù pap coù daïng hình noùn cuït, beà maët xuù pap duøng ñeå laøm kín. Goùc nghieâng beà maët xuù pap laø 45°, ñoâi khi laø 30° hoaëc 60°. Khi goùc nghieâng caøng beù thì tieát dieän môû caøng lôùn nhöng ñoä cöùng vöõng cuûa ñaàu xuù pap yeáu ñi. Thaân xuù pap chuyeån ñoäng trong oáng keàm xuù pap, noù duøng ñeå daãn höôùng. Thaân xuù pap coù daïng hình truï, khe hôû laép gheùp giöõa xuù pap vaø oáng keàm phaûi ñuùng, ñeå ñaûm baûo söï chuyeån ñoäng chính xaùc cuûa xuù pap vaø ngaên ngöøa nhôùt vaøo buoàng ñoát, cuõng nhö khí chaùy töø buoàng ñoát laøm hoûng daàu nhôøn laøm trôn. Ñuoâi xuù pap nhaän löïc taùc ñoäng töø coø moå hoaëc con ñoäi, ngoaøi ra noù coøn duøng ñeå giöõ loø xo xuù pap. OÁNG KEÀM XUÙ PAP OÁng keàm xuù pap laø moät chi tieát rôøi ñöôïc eùp chaët vaøo naép maùy. Chöùc naêng cuûa oáng keàm duøng ñeå daãn höôùng caây xuù pap. 56 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô BEÄ XUÙ PAP Beä xuù pap ñöôïc eùp chaët vaøo naép maùy. Khi xuù pap ñoùng, beà maët cuûa caây xuù pap eùp chaët vaøo beà maët cuûa beä ñeå laøm kín. Beä xuù pap coøn coù taùc duïng truyeàn nhieät töø ñaàu xuù pap ra naép maùy. Goùc nghieâng cuûa beä xuù pap ñöôïc cheá taïo leäch so vôùi beà maët xuù pap töø 1/2° ñeán 1°. Veát tieáp xuùc giöõa beä vaø beà maët xuù pap töø 1,2 ñeán 1,3mm. 5. LOØ XO XUÙ PAP Loø xo xuù pap baûo ñaûm caây xuù pap chuyeån ñoäng theo ñuùng qui luaät khi ñoäng cô hoaït ñoäng. Moùng haõm ñöôïc ñaët vaøo ñeá treân vaø loàng vaøo raõnh ñuoâi xuù pap ñeå ñaûm baûo xuù pap ñoùng kín vôùi moät löïc eùp ban ñaàu cuûa loø xo. Ña soá moät xuù pap duøng moät loø xo, moät soá ñoäng cô ngöôøi ta duøng hai loø xo cho moät caây xuù pap. Ñeå traùnh loø xo xuù pap bò gaõy do coäng höôûng ôû soá voøng quay cao, ngöôøi ta cheá taïo loø xo xuù pap coù böôùc thay ñoåi. Löïc ñaøn hoài cuûa loø xo xuù pap phaûi ñuû lôùn ñeå giöõ cho xuù pap laøm vieäc chính xaùc. Neáu löïc ñaøn hoài quaù lôùn seõ laøm cho caùc chi tieát bò moøn raát nhanh. ÔÛ moät soá ñoäng cô, cô caáu xoay xuù pap duøng ñeå thay ñeá chaän loø xo. Cô caáu naøy laøm xuù pap xoay ñeå ñaûm baûo xuù pap ñoùng kín treân beä do muoäi than hoaëc chì baùm treân beà maët tieáp xuùc. Cô caáu xoay xuù pap thöôøng ñöôïc söû duïng cho xuù pap thaûi. 57 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô 6. TRUÏC CAM Truïc cam ñöôïc ñieàu khieån bôûi truïc khuyûu thoâng qua söï truyeàn ñoäng baèng baùnh raêng, xích hoaëc baèng ñai raêng. Caùc cam ñieàu khieån söï ñoùng môû cuûa caùc xuù pap. Truïc cam ñöôïc gaù ñaët treân caùc oå truïc cam vaø chuyeån ñoäng doïc cuûa noù ñöôïc haïn cheá bôûi moät vai chaän hoaëc moät taám chaän. ÑOÄ NAÂNG XUÙ PAP, THÔØI GIAN MÔÛ CUÛA XUÙ PAP Ñoä naâng xuù pap laø khoaûng caùch tính töø vò trí ñoùng ñeán vò trí cam ñoäi xuù pap môû toái ña. Ñoä naâng xuù pap quyeát ñònh khaû naêng naïp ñaày cuûa hoãn hôïp khoâng khí-nhieân lieäu vaø vieäc thaûi saïch khí chaùy ra ngoaøi. Bieân daïng cuûa cam cuõng quyeát ñònh tieát dieän môû cuûa xuù pap. Goùc môû sôùm ñoùng treã cuûa cam xaùc ñònh thôøi gian môû cuûa xuù pap. 7. CON ÑOÄI Con ñoäi ñöôïc söû duïng trong cô caáu OHV, DOHC vaø ñoâi khi cuõng ñöôïc duøng ôû cô caáu SOHC. Con ñoäi ñöôïc ñaët tieáp xuùc vôùi caùc cam treân truïc cam hoaëc ôû ñuoâi coø moå. Khi laøm vieäc con ñoäi chuyeån ñoäng trong caùc xy lanh cuûa noù. Con ñoäi coù hai daïng laøø kieåu cô khí vaø con ñoäi thuyû löïc. 58 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Do trong cô caáu phaân phoái khí phaûi toàn taïi moät khe hôû ñeå ñaûm baûo xuù pap ñoùng kín khi cam khoâng ñoäi, khe hôû naøy ñöôïc goïi laø khe hôû xuù pap. Khi toàn taïi khe hôû trong cô caáu, noù seõ sinh va ñaäp. Ñeå laøm maát khe hôû trong cô caáu baèng caùch ngöôøi ta duøng con ñoäi thuyû löïc. Con ñoäi thuyû löïc ñöôïc duøng trong cô caáu OHV, SOHC vaø DOHC. ÔÛ cô caáu SOHC con ñoäi thuyû löïc thöôøng ñöôïc ñaët ôû ñuoâi coø moå. NGUYEÂN LYÙ ƒ Khi cam khoâng ñoäi: Löïc loø xo laøm cho piston cuûa con ñoäi ñi leân, ñoàng thôøi aùp löïc töø bôm nhôùt seõ ñaåy nhôùt vaøo thaân con ñoäi, qua piston, ñaåy van moät chieàu môû. Löôïng nhôùt qua van moät chieàu ñieàn ñaày vaøo khoang döôùi cuûa piston, döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát nhôùt vaø löïc loø xo laøm cho piston cuûa con ñoäi ñi leân ñeå laøm maát khe hôû trong cô caáu phaân phoái khí. ƒ Khi cam ñoäi, coø moå hoaëc con ñoäi ñi xuoáng laøm cho piston con ñoäi neùn daàu ôû beân döôùi, van moät chieàu ñoùng laïi. Do vaäy, piston vaø thaân con ñoäi trôû thaønh moät khoái cöùng, döôùi taùc duïng cuûa cam laøm cho xuù pap môû ra. Do toàn taïi khe hôû laép gheùp giöõa thaân vaø piston con ñoäi, neân moät löôïng nhôùt nhoû trong khoang beân döôùi piston seõ thoaùt ra ngoaøi khi cam ñoäi. Löôïng nhôùt naøy seõ ñöôïc buø laïi khi cam khoâng ñoäi, ñeå ñaûm baûo cho khe hôû cuûa cô caáu phaân phoái khí baèng 0. 8. CAM COÙ THÔØI ÑIEÅM THAY ÑOÅI Moät soá ñoäng cô duøng cô caáu DOHC söû duïng kieåu cam coù thôøi ñieåm thay ñoåi. Cô caáu thuyû löïc seõ laøm thay ñoåi thôøi ñieåm môû cuûa cam. Thôøi ñieåm cuûa truïc cam thay ñoåi phuï thuoäc vaøo taûi vaø soá voøng quay cuûa ñoäng cô. 59 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô 9. HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN THÔØI ÑIEÅM MÔÛ XUÙ PAP THOÂNG MINH ÔÛ caùc ñoäng cô cuõ, goùc môû sôùm vaø ñoùng treã cuûa caùc xuù pap naïp vaø thaûi ñöôïc thieát keá coá ñònh, hay noùi caùch khaùc goùc phaân phaân phoái khí chæ thích hôïp ôû soá voøng quay thieát keá cuûa ñoäng cô. Do vaäy, ôû caùc cheá ñoä hoaït ñoäng khaùc thôøi ñieåm ñoùng môû cuûa caùc xuù pap laø khoâng phuø hôïp neân khaû naêng naïp ñaày hoãn hôïp khoâng khí vaø nhieân lieäu vaøo caùc xy lanh cuõng nhö thaûi khí chaùy töø trong xy lanh ra ngoaøi laø khoâng ñaït yeâu caàu. Nguyeân nhaân naøy laøm cho hieäu suaát vaø coâng suaát cuûa ñoäng cô khoâng ñaït ôû caùc cheá ñoä hoaït ñoäng khaùc cuûa ñoäng cô. 60 Nguyeân lyù-Caùc boä phaän chính cuûa ñoäng cô Ñoäng cô söû duïng heä thoáng thôøi ñieåm môû xuù pap thay ñoåi (Variable Valve Timing System) coù öu ñieåm laø taêng ñöôïc moâ men ôû toác ñoä thaáp vaø toác ñoä trung bình, toác ñoä caàm chöøng oån ñònh, tieát kieäm nhieân lieäu, oâ nhieåm thaáp vaø coâng suaát ñoäng cô ñaït toái öu. Heä thoáng ñieàu khieån thôøi ñieåm môû vaø ñoùng cuûa xuù pap thay ñoåi lieân tuïc caên cöù vaøo taûi vaø toác ñoä cuûa ñoäng cô. Ñeå ñieàu khieån thôûi ñieåm ñoùng môû cuûa xuù pap baèng caùch ECU ñieàu khieån van daàu ñeå xoay truïc cam sôùm hoaëc treã. Heä thoáng naøy ñöôïc goïi laø heä thoáng ñieàu khieån thôøi ñieåm xuù pap thoâng minh (VVT-i). Thôøi ñieåm ñoùng môû cuûa caùc xuù pap naïp ñöôïc thieát keá thay ñoåi theo soá voøng quay truïc khuyûu, löu löôïng khoâng khí naïp, cheá ñoä taûi, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ECU söû duïng caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán vaø so saùnh vôùi goùc phaân phoái khí thöïc teá ñang hoaït ñoäng ñeå ñieàu chænh laïi thôøi ñieåm ñoùng môû cuûa caùc xuù pap sao cho moâ men vaø coâng suaát cuûa ñoäng cô ñaït toái öu nhaát. CAÙC THAØNH PHAÀN CUÛA VVT-i Caûm bieán vò trí truïc cam xaùc ñònh vò trí cuûa truïc cam ñang hoaït ñoäng thöïc teá. Caûm bieán soá voøng quay ñoäng cô (vò trí truïc khuyûu), khoái löôïng khoâng khí naïp vaø caûm bieán vò trí böôùm ga xaùc ñònh thôøi ñieåm caàn hieäu chænh cho phuø hôïp vôùi taûi vaø soá voøng quay ñoäng cô thay ñoåi. Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc laøm maùt vaø tín hieäu toác ñoä xe laø caùc thoâng soá hieäu chænh ñeå truïc cam ñaït ñöôïc vò trí toái öu nhaát. Caên cöù vaøo tín hieäu töø caùc caûm bieán, ECU seõ cho ra daïng xung phuø hôïp ñeán van daàu OCV (Oil Control Valve) ñeå xoay truïc cam ôû vò trí thích hôïp nhaát. Goùc xoay cuûa truïc cam coù theå ñaït ñeán 50° so vôùi vò trí truïc khuyûu. 61 Thöïc taäp cô baûn CHÖÔNG 3 THÖÏC TAÄP CÔ BAÛN BAØI 1 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH CHIEÀU QUAY ÑOÄNG CÔ A. MUÏC ÑÍCH Muoán ñieàu chænh hoaëc söûa chöõa moät ñoäng cô baát kyø, coâng vieäc ñaàu tieân laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc chieàu quay cuûa ñoäng cô. Neáu chuùng ta ñöùng ôû phía tröôùc ñoäng cô vaø nhìn laïi phía sau noù, ngöôøi ta goïi chieàu quay cuûa ñoäng cô laø chieàu quay thuaän, neáu truïc khuyûu quay theo chieàu kim ñoàng hoà. Ngöôïc laïi, chieàu quay laø nghòch neáu chieàu quay truïc khuyûu ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. Xaùc ñònh chieàu quay ñoäng cô laø böôùc cô baûn ñeå thöïc hieän caùc coâng vieäc nhö: Tìm xuù pap cuøng teân, tìm thöù töï coâng taùc, ñieàu chænh khe hôû xuù pap, caân löûa, caân cam, caân bôm cao aùp vaøo ñoäng cô B. YEÂU CAÀU ƒ Phaûi bieát söû duïng duïng cuï moät caùch thaønh thaïo. ƒ Naém vöõng caáu truùc vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ñoäng cô. C. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN Chuùng ta coùù raát nhieàu phöông phaùp ñeå xaùc ñònh chieàu quay cuûa ñoäng cô. ÔÛ ñaây chuùng toâi chæ trình baøy ba phöông phaùp cô baûn nhaát. 1. CAÊN CÖÙ VAØO DAÁU ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM – PHUN DAÀU SÔÙM Daáu ñaùnh löûa sôùm hoaëc phun daàu sôùm ñöôïc boá trí ôû ñaàu truïc khuyûu hoaëc ôû baùnh ñaø. Ñaàu truïc khuyûu: Maët tröôùc ñoäng cô gaàn pu li truïc khuyûu coù khaéc vaïch chia ñoä vaø treân pu li truïc khuyûu coù khaéc moät daáu. 62 Thöïc taäp cô baûn Baùnh ñaø: Treân baùnh ñaø coù khaéc vaïch chia ñoä vaø moät muõi teân ñöôïc boá trí ôû phía sau thaân maùy. Chuùng ta coù theå quan saùt qua moät loã ôû treân voû cuûa ly hôïp. ƒ Daáu 0 bieåu thò ñieåm cheát treân cuûa piston soá 1 vaø piston song haønh. ƒ Daáu 5, 10, 15, 20° chæ goùc ñaùnh löûa sôùm tröôùc ñieåm cheát treân. ƒ Nhö vaäy, theo hình beân döôùi, khi chuùng ta ñöùng ôû ñaàu truïc khuyûu vaø nhìn vaøo noù thì chieàu quay cuûa truïc khuyûu laø chieàu kim ñoàng hoà. 2. CAÊN CÖÙ VAØO HEÄ THOÁNG KHÔÛI ÑOÄNG Ñaây laø phöông phaùp nhanh nhaát vaø thuaän lôïi nhaát. Khi khôûi ñoäng chuùng ta seõ xaùc ñònh ñöôïc chieàu quay cuûa truïc khuyûu. 63 Thöïc taäp cô baûn - Ñieän aùp aéc quy phaûi treân 12 voân. - Ñaáu aéc quy vaøo heä thoáng vaø chuù yù caùc cöïc cuûa aéc quy. • + AÉc quy ñaáu vôùi rô le khôûi ñoäng. • - AÉc quy ñaáu vôùi thaân maùy (Noái maùt). - Xoay contact maùy khôûi ñoäng ñoäng cô. - Quan saùt chieàu quay truïc khuyûu. 3. CAÊN CÖÙ VAØO XUÙ PAP Chuùng ta caên cöù vaøo caùc xuù pap huùt vaø thaûi cuûa moät xy lanh baát kyø. ƒ Xaùc ñònh caùc xuù pap huùt vaø thaûi cuûa moät xy lanh. - Xuù pap naøo boá trí leäch veà ñöôøng oáng naïp laø xuù pap huùt. - Xuù pap naøo leäch veà oáng goùp thaûi ñoù laø xuù pap thaûi. ƒ Quay truïc khuyûu theo moät chieàu naøo ñoù, khi thaáy xuù pap thaûi vöøa ñoùng laïi vaø xuù pap huùt vöøa môû ra, ñoù chính laø chieàu quay cuûa truïc khuyûu. NHAÄN XEÙT Tuøy theo tröôøng hôïp cuï theå maø chuùng ta löïa choïn cho phuø hôïp ñeå coâng vieäc ñöôïc nhanh choùng. ƒ Ña soá ñoäng cô, chieàu quay truïc khuyûu laø chieàu kim ñoàng hoà. Nhöng caàn chuù yù moät soá ít ñoäng cô, truïc khuyûu quay theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà (Haõng Honda). ƒ Ngoaøi caùc phöông phaùp treân, chuùng ta coù theå caên cöù vaøo heä thoáng ñaùnh löûa, cô caáu truyeàn ñoäng xích hoaëc ñai cam. ƒ Khi söû duïng phöông phaùp khôûi ñoäng, phaûi thaän troïng ñeå traùnh nguy hieåm cho ngöôøi khaùc. 64 Thöïc taäp cô baûn BAØI 2 XAÙC ÑÒNH CAÙC XUÙ PAP CUØNG TEÂN A. MUÏC ÑÍCH Taát caû caùc xuù pap huùt vaø thaûi cuûa moät ñoäng cô ñöôïc goïi laø caùc xuù pap cuøng teân. Ngöôøi ta xaùc ñònh caùc xuù pap cuøng teân duøng ñeå xaùc ñònh thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. B. YEÂU CAÀU - Phaûi bieát tröôùc chieàu quay cuûa ñoäng cô. - Bieát löïa choïn duïng cuï moät caùch thaønh thaïo. - Naém vöõng nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ñoäng cô. C. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN Ñeå xaùc ñònh caùc xuù pap cuøng teân, chuùng ta coù theå choïn moät trong caùc phöông phaùp sau: 1. CAÊN CÖÙ VAØO OÁNG GOÙP - Caùc xuù pap naïp: Boá trí leäch veà ñöôøng oáng naïp. - Caùc xuù pap thaûi: Boá trí leäch veà oáng goùp thaûi. 2. CAÊN CÖÙ VAØO CHIEÀU QUAY ÑOÄNG CÔ - Xaùc ñònh caùc xuù pap cuûa xy lanh soá 1. - Quay truïc khuyûu theo chieàu quay vaø nhìn vaøo söï taùc ñoäng cuûa xuù pap. Neáu caùc xuù pap naøo vöøa ñoùng laïi, ñoù laø caùc xuù pap thaûi vaø caùc xuù pap vöøa môû ra, laø caùc xuù pap huùt. - Sau khi tìm ñöôïc xuù pap huùt vaø thaûi cuûa xy lanh soá 1, laàn löôït chuùng ta tìm xuù pap huùt vaø thaûi cuûa caùc xy lanh coøn laïi. D. NHAÄN XEÙT ƒ Đường kính đầu xú pap hút lớn hơn xú pap thải. ƒ Ñoäng cô Diesel hai kyø duøng xuù pap, taát caû caùc xuù pap laø xuù pap thaûi. ƒ Xuù pap coù boá trí cô caáu xoay, thöôøng ñoùù laø xuù pap thaûi. 65 Thöïc taäp cô baûn BAØI 3 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH ÑIEÅM CHEÁT TREÂN A. MUÏC ÑÍCH Trong coâng vieäc ñieàu chænh, söûa chöõa moät ñoäng cô, vieäc xaùc ñònh ñieåm cheát treân cuûa xy lanh soá 1 laø raát caàn thieát. Vò trí ñieåm cheát treân duøng ñeå caân cam, ñieàu chænh khe hôû xuù pap. Ngöôøi ta xaùc coø...laøm cho töø thoâng ñi qua cuoän daây thay ñoåi, laøm phaùt sinh moät söùc ñieän ñoäng xoay chieàu. Boä ñaùnh löûa goàm boä doø tín hieäu töø cảm biến, boä khuyeách ñaïi tín hieäu vaø transistor. Boä ñieàu khieån goùc ngaäm ñeå hieäu chænh tín hieäu sô caáp tuøy theo toác ñoä cuûa ñoäng cô. Maïch giôùi haïn doøng duøng ñeå ñieàu khieån doøng sô caáp lôùn nhaát. 224 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn II. NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG Khi contact maùy on, ñieän aùp taïi ñieåm P khoaûng 0,6 voân vaø transistor ôû traïng thaùi ñoùng, khoâng coù doøng ñieän chaïy qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, rotor chuyeån ñoäng laøm phaùt sinh ra ñieän aùp xoay chieàu trong cuoän daây caûm bieán. Neáu ñieän aùp cuoän daây sinh ra laø döông thì ñieän aùp taïi ñieåm Q seõ gia taêng, laøm cho transistor môû. Khi transistor môû, coù doøng ñieän töø contact maùy ñi qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin vaø qua transistor veà maùt. 225 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Khi ñieän aùp xoay chieàu sinh ra trong cuoän daây caûm bieán aâm, laøm cho ñieän aùp taïi ñieåm Q giaûm vaø transistor ñoùng. Khi transistor ñoùng, doøng sô caáp maát ñoät ngoät taïo ra ñieän aùp cao trong cuoän thöù caáp. Ñieän aùp thöù caáp ñöôïc daãn ñeán naép delco vaø ñöôïc rotor phaân phoái ñeán caùc bu gi. E. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA ÑIEÀU KHIEÅN TÖØ ECU Kieåu heä thoáng ñaùnh löûa naøy ñöôïc söû duïng ôû ñoäng cô phun xaêng. ECU caên cöù vaøo tín hieäu töø caùc caûm bieán töø ñoù tính toaùn ñeå ñieàu khieån thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm laø toái öu. Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU (Electronic Control Unit) coù theå chia ra laøm 3 loaïi nhö sau. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa coù delco. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa khoâng delco. ƒ Vaø heä thoáng ñaùnh löûa tröïc tieáp. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA COÙ DELCO Ñaây laø heä thoáng ñaùnh löûa ñöôïc ñieàu khieån töø ECU. Delco duøng ñeå boá trí tín hieäu G vaø tín hieäu Ne, naép delco vaø rotor duøng ñeå phaân phoái ñieän cao aùp ñeán caùc bu gi. Tín hieäu G duøng ñeå xaùc ñònh thôøi ñieåm phun vaø thôøi ñieåm ñaùnh löûa. Tín hieäu Ne duøng ñeå xaùc ñònh soá voøng quay cuûa ñoäng cô. Tín hieäu naøy duøng ñeå xaùc ñònh thôøi gian phun cơ bản vaø goùc ñaùnh löûa sôùm cơ bản. Tín hieäu Ne vaø tín hieäu löu löôïng khoâng khí naïp töø boä ño gioù duøng ñeå xaùc ñònh thôøi gian phun cô baûn vaø goùc ñaùnh löûa sôùm cô baûn. Ngoaøi hai thoâng soá chính treân, ECU coøn caên cöù vaøo caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán khaùc nhö: nhieät ñoä nöôùc laøm maùt, nhieät ñoä khoâng khí naïp, vò trí cuûa caùnh böôùm ga, ñoä cao cuûa xe hoaït ñoäng ECU seõ tieáp nhaän tín hieäu töø caùc caûm bieán, töø ñoù tính toaùn vaø ñöa ra tín hieäu ñieàu khieån thôøi ñieåm ñaùnh löûa IGT ñeå ñieàu khieån Igniter. Igniter seõ ñieàu khieån doøng ñieän ñi qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin ñeå thöïc hieän ñaùnh löûa. 226 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Khi ECU cung caáp tín hieäu IGT ñeán igniter (IC ñaùnh löûa) -> transistor coâng suaát trong igniter môû vaø doøng ñieän ñi qua cuoän sô caáp boâ bin nhö sau: +aéc quy -> contact maùy -> caàu chì -> cuoän daây sô caáp boâ bin -> transistor -> maùt -> (-)aéc quy. Khi tín hieäu IGT maát, transistor ñoùng vaø doøng sô caáp maát ñoät ngoät laøm caûm öùng trong cuoän thöù caáp moät söùc ñieän ñoäng cao aùp. Ñieän aùp naøy ñöôïc rotor phaân phoái ñeán caùc bu gi. 227 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA KHOÂNG DELCO (DLI) Trong heä thoáng ñaùnh löûa khoâng coøn boä chia ñieän. Soá boâ bin söû duïng baèng ½ soá xy lanh ñoäng cô, moãi boâ bin cung caáp ñieän cao aùp cho hai xy lanh coù piston song haønh vôùi nhau. ECU tieáp nhaän tín hieäu töø caùc caûm bieán vaø noù cho ra caùc tín hieäu IGT khaùc nhau ñeå ñieàu khieån caùc boâ bin töông öùng. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRÖÏC TIEÁP Heä thoáng naøy khoâng coù boä chia ñieän vaø daây cao aùp. Boâ bin ñöôïc laép tröïc tieáp vaøo ñaàu moãi bu gi. Soá boâ bin boá trí seõ baèng vôùi soá xy lanh cuûa ñoäng cô. Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU ñöôïc trình baøy kyõ ôû taäp 2 cuûa taøi lieäu naøy. 228 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn F. PHÖÔNG PHAÙP CAÂN LÖÛA Caân löûa laø chuùng ta ñaët tia löûa ñieän cao aùp vaøo caùc xy lanh cuûa ñoäng cô nhö theá naøo ñeå ñaûm baûo tia löûa phoùng ra hai cöïc cuûa bu gi phaûi maïnh, ñuùng kyø vaø phaûi ñuùng thôøi ñieåm, nhaèm ñaûm baûo ñöôïc coâng suaát vaø hieäu suaát cuûa ñoäng cô. YEÂU CAÀU ƒ Tröôùc khi thöïc hieän phaûi naém vöõng caáu truùc vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñaùnh löûa, nhaèm baûo ñaûm coâng vieäc ñöôïc chính xaùc, nhanh choùng vaø traùnh hö hoûng caùc chi tieát. ƒ Phaûi bieát söû duïng moät soá thieát bò cô baûn nhö ñeøn caân löûa, ñoàng hoà ño soá voøng quay ñoäng cô ƒ Caùc boä phaän cuûa heä thoáng ñaùnh löûa phaûi ñaûm baûo thaät toát tröôùc khi thöïc hieän coâng vieäc caân löûa. ƒ Bieát chieàu quay vaø thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. ƒ Bieát xaùc ñònh daáu caân löûa treân pu li hoaëc baùnh ñaø. I. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA PHÖÔNG PHAÙP: 1. Piston cuûa xy lanh soá 1 phaûi ngay thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ôû cuoái kyø neùn. 2. Ñieàu chænh khe hôû ñoäi toái ña cuûa vít ∆ = 0,35 - 0,40mm. 3. Vít buùa vöøa chôùm môû. KYØ NEÙN: Ñeå nhaän bieát piston soá 1 ôû kyø neùn, chuùng ta löïa choïn moät trong caùc bieän phaùp sau: ƒ Neáu bu gi ñaët ôû giöõa naép maùy: Gaù ñoàng hoà ño aùp suaát neùn vaøo loã bu gi cuûa xy lanh soá 1. ƒ Neáu bu gi ñaët beân: Duøng ngoùn tay eùp chaët loã bu gi soá 1. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay cho ñeán khi coù hôi eùp leân ñaàu ngoùn tay. ƒ Neáu naép ñaäy naép maùy ñaõ ñöôïc thaùo: Quay truïc khuyûu theo chieàu quay sao cho xuù pap naïp cuûa xy lanh soá 1 vöøa ñoùng laïi. KHE HÔÛ ÑOÄI TOÁI ÑA: Khe hôû ñoäi toái ña ñöôïc ñieàu chænh nhö sau: ƒ Xoay truïc delco cho cam ngaét ñieän ñoäi vít môû toái ña. ƒ Nôùi nheï caùc vít giöõ vít ñe 1 vaø 2. ƒ Baåy vít buùa qua laïi vaø duøng caên laù ñeå kieåm tra ñuùng khe hôû. ƒ Xieát chaët vít 1 vaø 2. 229 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ñöôïc ñaùnh daáu treân pu li ñaàu truïc khuyûu hoaëc treân baùnh ñaø. Daáu naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng cho xy lanh soá 1 vaø xy lanh coù piston song haønh vôùi noù. CAÂN LÖÛA THEO DAÁU 1. Thaùo bu gi cuûa xy lanh soá 1. 2. Gaù ñoàng hoà ño aùp suaát neùn vaøo xy lanh soá 1. 3. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay cho ñeán khi thaáy kim ñoàng hoà ño baét ñaàu dao ñoäng. Tieáp tuïc quay sao cho daáu treân pu li truïc khuyûu ngay vôùi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ôû maët tröôùc cuûa ñoäng cô. Löu yù: Neáu daáu treân baùnh ñaø, chuùng ta cuõng thöïc hieän töông töï. 4. Ñieàu chænh goùc ngaäm ñieän: Thaùo naép delco, laáy rotor ra ngoaøi vaø xoay truïc delco sao cho cam ngaét ñieän ñoäi vít buùa môû toái ña. Duøng caên laù ñieàu chænh khe hôû naøy trong khoaûng 0,35 - 0,40mm baèng caùch thay ñoåi vò trí cuûa vít ñe. 230 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 5. Ñaët delco vaøo ñoäng cô vaø xoay voû delco theo cuøng chieàu quay cuûa cam ngaét ñieän sao cho vít vöøa ngaäm laïi. 6. Xoay voû delco theo ngöôïc chieàu quay cuûa cam ngaét ñieän sao cho vít vöøa chôùm môû. 7. Xieát chaët voû delco. 8. Laép rotor vaøo truïc delco. 9. Laép naép delco cho ñuùng vaø chuù yù vò trí ñaàu cuûa rotor vôùi cöïc beân cuûa naép delco. 10. Laép daây cao aùp töø cöïc trung taâm boâ bin ñeán cöïc trung taâm naép delco neáu boâ bin ñaët ngoaøi. 11. Laép daây cao aùp töø cöïc beân cuûa naép delco ngay vôùi ñaàu rotor tôùi bu gi cuûa xy lanh soá 1. 12. Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa rotor vaø laép caùc daây cao aùp coøn laïi theo thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. Chieàu quay rotor: Löïa choïn moät trong caùc phöông phaùp sau: ƒ Daáu muõi teân treân naép delco. ƒ Caên cöù vaøo boä ñaùnh löûa sôùm li taâm: Laép rotor vaøo truïc delco. Chieàu quay cuûa truïc delco laø chieàu maø chuùng ta coù theå xoay rotor moät goùc ñoä nhoû. 231 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn ƒ Caên cöù boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng: Chieàu quay cuûa rotor theo ngöôïc chieàu quay cuûa maâm löûa. CAÂN LÖÛA KHOÂNG DAÁU Ñaây laø tröôøng hôïp daáu caân löûa treân pu li hoaëc treân baùnh ñaø ñaõ maát daáu hoaëc bò sai leäch. Chuùng ta thöïc hieän nhö sau. 1. Tìm ñieåm cheát treân cuûa xy lanh soá 1 baèng que doø hoaëc caên cöù vaøo söï truøng ñieäp cuûa xuù pap. 2. Ñaùnh moät daáu treân pu li truïc khuyûu truøng vôùi moät ñieåm coá ñònh treân thaân maùy. 3. Khi coù ñieåm cheát treân, xaùc ñònh thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm töø 5° ñeán 10° vaø baûo ñaûm xy lanh soá 1 ôû cuoái kyø neùn. 4. Sau khi xaùc ñònh thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm, caùc böôùc coøn laïi thöïc hieän nhö tröôøng hôïp caân löûa coù daáu. 5. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø giöõ böôùm ga cho ñoäng cô noå khoaûng 1000 v/p, ñieàu chænh laïi thôøi ñieåm ñaùnh löûa nhö sau. ƒ Nôùi hôi loûng vít giöõ voû delco. ƒ Xoay voû delco töø töø sao cho ñoäng cô noå eâm (Noå lôùn nhaát). ƒ Xieát chaët voû delco. ƒ Leân ga ñoät ngoät vaø nghe ñoäng cô coù kích noå hay khoâng. Neáu coù tieáng goõ thì ñieàu chænh thôøi ñieåm ñaùnh löûa treã laïi. 232 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn II. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRANSISTOR Ña soá hieän nay heä thoáng ñaùnh löûa transistor ñeàu söû duïng caûm bieán töø. Phöông phaùp xaùc ñònh kyø neùn vaø thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm gioáng nhö kieåu duøng vít löûa. 1. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay sao cho xy lanh soá 1 ôû ñuùng thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm vaø ôû cuoái thì neùn. Goùc ñaùnh löûa sôùm khoaûng 10°. 2. Thaùo naép delco vaø ñieàu chænh khe hôû töø khoaûng 0,2 ñeán 0,4mm. 3. Xoay baùnh raêng truïc delco sao cho daáu treân truïc truøng vôùi daáu treân voû delco vaø laép delco vaøo ñoäng cô. Chuù yù: Neáu treân truïc delco khoâng coù daáu, thöïc hieän nhö sau: Laép delco vaøo ñoäng cô vaø xoay voû delco sao cho moät raêng cuûa rotor tín hieäu truøng vôùi cöïc töø ôû cuoän daây caûm bieán (Xem hình veõ treân), ñoàng thôøi khi gaù rotor vaøo truïc delco thì ñaàu cuûa rotor quay veà cöïc soá 1 cuûa naép delco (Do chieàu daøi caùc daây cao aùp khoâng ñeàu nhau). 4. Xieát chaët voû delco. 233 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 5. Laép naép delco vaø chuù yù ñeäm laøm kín. 6. Laép daây cao aùp töø boâ bin ñeán naép delco neáu nhö boâ bin ñaët beân ngoaøi delco. 7. Daây cao aùp töø cöïc soá 1 treân naép delco ñöôïc noái ñeán bu gi xy lanh soá 1. 8. Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa rotor, laép caùc daây cao aùp coøn laïi theo theo thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. 9. Hoaøn chænh caùc ñöôøng daây cuûa maïch sô caáp heä thoáng ñaùnh löûa. 234 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn NHAÄN XEÙT 1. Neáu delco boá trí ôû ñaàu truïc cam, söï aên khôùp giöõa truïc delco vôùi truïc cam laø aên khôùp ngaøm vaø noù chæ laép ñuùng moät vò trí. ÔÛ tröôøng hôïp naøy khoâng caàn caân löûa vaø chæ laép delco vaøo laø ñuùng. 2. Neáu delco aên khôùp ngaøm, chuùng ta chæ caàn ñieàu chænh goùc ngaäm ñieän ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa hoaëc ñieàu chænh khe hôû töø ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa transistor. 3. Neáu nhö ñoäng cô ñang hoaït ñoäng, vì lyù do naøo ñoù maø chuùng ta phaûi thaùo delco ra khoûi ñoäng cô. Tröôùc khi thaùo chuùng ta caàn ñaùnh daáu ñeå traùnh vieäc phaûi caân löûa laïi laøm maát thôøi gian. Coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän nhö sau. ƒ Thaùo ñöôøng daây keát noái vôùi delco. ƒ Thaùo naép delco. ƒ Quan saùt vò trí cuûa rotor vaø ñaùnh moät daáu ôû ngoaøi delco ngay vôùi ñaàu cuûa rotor. ƒ Chuù yù vò trí cuûa voû delco ( Raõnh hieäu chænh thôùi ñieåm ñaùnh löûa). 4. Ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU, khi caân löûa chuùng ta caên cöù vaøo tín hieäu G. Phöông phaùp thöïc hieän gioáng nhö heä thoáng ñaùnh löûa transistor. 5. Neáu truïc delco aên khôùp ngaøm vôùi truïc bôm nhôùt vaø truïc bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc cam, khi laép bôm nhôùt vaøo ñoäng cô phaûi caân löûa sô boä tröôùc. 6. Neáu truïc delco aên khôùp vôùi truïc cam, ñoàng thôøi truïc delco keùo truïc bôm nhôùt, khi ñaët truïc delco vaøo thaân maùy phaûi xoay raõnh cuûa truïc bôm nhôùt cho ñuùng. 7. Neáu treân naép delco coù ghi IIA , boâ bin vaø Igniter ñöôïc boá trí trong delco. 8. Caùch boá trí cuûa caùc cuïm heä thoáng ñaùnh löûa coù theå khaùc nhau, nhöng sô ñoà ñaáu daây cuûa maïch sô caáp laø nhö nhau. G. PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG ÑEØN CAÂN LÖÛA Ñeøn caân löûa duøng ñeå kieåm tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa, goùc ñaùnh löûa sôùm, ñoä moøn cuûa cam ngaét ñieän, ñoä rô cuûa truïc cam, söï hoaït ñoäng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø boä ñaùnh löûa sôùm li taâm ÔÛ ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí, goùc ñaùnh löûa ban ñaàu öùng vôùi cheá ñoä caàm chöøng. Coøn ôû ñoäng cô phun xaêng thì goùc ñaùnh löûa ban ñaàu öùng vôùi cheá ñoä khôûi ñoäng. Hieän nay ñeøn caân löûa (Timing Light) coù raát nhieàu daïng, ngoaøi vieäc kieåm tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa, noù coøn theå hieän goùc ngaäm ñieän, toác ñoä cuûa ñoäng cô 235 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn I. YEÂU CAÀU 1. Tröôùc khi söû duïng thieát bò phaûi naém thaät vöõng phöông phaùp söû duïng. Ñeå traùnh laøm hoûng thieát bò cuõng nhö coâng vieäc thöïc hieän ñöôïc nhanh choùng vaø chính xaùc. 2. Phaûi bieát goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu cuûa moãi loaïi ñoäng cô cuï theå. 3. Laøm saïch daáu caân löûa treân ñoäng cô. 4. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä bình thöôøng tröôùc khi kieåm tra. 5. Neáu ñeøn caân löûa khoâng coù chöùc naêng ño soá voøng quay, phaûi keát hôïp vôùi vôùi ñoàng hoà khaùc ñeå xaùc ñònh toác ñoä cuûa ñoäng cô. II. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN KIEÅM TRA THÔØI ÑIEÅM ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM 1. Xaùc ñònh goùc caân löûa ñöôïc cho bôûi nhaø cheá taïo. Thöôøng töø 5 ñeán 10°. 2. Ñaáu daây ñeøn caân löûa vaøo ñoäng cô (Xem hình). 3. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng khoaûng 5 phuùt ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. 4. Ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng theo ñuùng trò soá cho cuûa nhaø cheá taïo. Thöôøng töø 750 ñeán 850 v/p baèng ñoàng hoà ño toác ñoä. 5. AÁn contact ñeøn, luùc naøy ñeøn seõ saùng vaø roïi ñeøn vaøo daàu caân löûa. Caàn löu yù caùnh quaït laøm maùt ñeå traùnh laøm hö hoûng thieát bò vaø toån thöông cho ngöôøi söû duïng. 6. Neáu daáu caân löûa ôû treân phaàn quay vaø phaàn coá ñònh truøng nhau theo ñuùng goùc ñoä cho bôûi nhaø cheá taïo, thôøi ñieåm caân löûa laø chính xaùc. Neáu hai daáu bò sai leäch, nôùi loûng vít coá ñònh voû delco vaø xoay voû delco cho hai daáu truøng vôùi nhau. Ghi chuù: Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU, ñeå kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu, noái giaéc kieåm tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa. Ví duï: Haõng Toyoya. 236 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 7. Sau khi ñieàu chænh xong, xieát chaët voû delco. KIEÅM TRA BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM LI TAÂM Boä ñaùnh löûa sôùm li taâm ñöôïc boá trí beân trong delco. Sau moät khoaûng thôøi gian söû duïng boä ñaùnh löûa sôùm coù theå bò keït, löïc ñaøn hoài cuûa caùc loø xo bò yeáu hoaëc söï di chuyeån cuûa caùc quaû vaêng khoâng bình thöôøng do bò moøn khuyeát 1. Ñaáu ñeøn caân löûa vaøo ñoäng cô nhö höôùng daãn. 2. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng. 3. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø bòt kín ñöôøng oáng laïi. 4. Duøng ñoàng hoà ño toác ñoä kieåm tra soá voøng quay neáu ñeøn khoâng coù boä phaän naøy. 5. Cho toác ñoä ñoäng cô taêng töø töø vaø xaùc ñònh soá voøng quay öùng vôùi boä ñaùnh löûa sôùm li taâm baét ñaàu hoaït ñoäng (Luùc naøy daáu ñaùnh löûa sôùm baét ñaàu xe dòch ngöôïc vôùi chieàu quay cuûa truïc khuyûu). 6. Tieáp tuïc taêng toác ñoä ñoäng cô töø töø vaø ghi chuù goùc ñaùnh löûa töông öùng vôùi caùc soá voøng quay cuûa ñoäng cô. Thí duï nhö baûng sau. Soá voøng quay (v/p) 1000 2000 3000 4000 5000 Goùc ñoä ñaùnh löûa sôùm 0° 10° 20° 30° 30° Töø baûng treân chuùng ta thaáy, boä ñaùnh löûa sôùm li taâm baét ñaàu laøm vieäc ôû soá voøng quay 1000 v/p vaø ôû soá voøng quay 4000 v/p, boä ñaùnh löûa sôùm li taâm laøm vieäc toái ña. 237 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 1. Daây kieåm tra goùc ngaäm ñieän 2. Keïp 3. Cöïc - boâ bin 4. Cöïc + aéc quy 5. Keïp ñoû 6. Keïp ñen 7. Cöïc - aéc quy 8. Keïp tín hieäu töø daây cao aùp soá 1 9. Daây cao aùp bu gi soá 1 Sau khi kieåm tra, chuùng ta veõ ñöôøng ñaëc tính cuûa boä ñaùnh löûa sôùm vaø so saùnh vôùi ñaëc ñieåm cho bôûi nhaø cheá taïo. Neáu sai leäch vöôït quaù cho pheùp thì phaûi tìm bieän phaùp khaéc phuïc. KIEÅM TRA BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM CHAÂN KHOÂNG Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng ñöôïc ñieàu khieån töø tín hieäu chaân khoâng ôû boä cheá hoøa khí. Ñaây laø boä ñaùnh löûa sôùm theo taûi cuûa ñoäng cô. 1. Noái ñöôøng oáng chaân khoâng trôû laïi ñoäng cô. 2. Ñieàu chænh soá voøng quay ñöôïc cho bôûi nhaø cheá taïo. 3. Roïi ñeøn caân löûa vaøo daáu caân löûa vaø ghi chuù goùc ñoä ñaùnh löûa sôùm. 4. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng, luùc naøy daáu ñaùnh löûa sôùm treân pu li seõ dòch chuyeån. Goùc ñoä dòch chuyeån bieåu thò goùc ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng öùng vôùi soá voøng quay treân. 238 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 5. Töông töï nhö theá xaùc ñònh goùc ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng ôû caùc soá voøng quay khaùc. Ghi chuù cuï theå vaø so saùnh vôùi caùc thoâng soá cho bôûi nhaø cheá taïo. Chuù yù: Khi ruùt ñöôøng oáng chaân khoâng maø goùc ñaùnh löûa sôùm khoâng giaûm thì coù söï hö hoûng trong boä ñaùnh löûa sôùm nhö maøng chaân khoâng bò roø, ñöôøng oáng chaân khoâng bò hôû, hoaëc maâm löûa bò keït KIEÅM TRA SÖÏ MAØI MOØN CUÛA CAM NGAÉT ÑIEÄN – TRUÏC DELCO 1. Kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm cuûa xy lanh soá 1 öùng vôùi toác ñoä caàm chöøng. 2. Kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm cuûa xy lanh song haønh vôùi xy lanh soá 1. Neáu coù söï sai leäch chöùng toû cam ngaét ñieän bò moøn, truïc delco bò cong, baïc thau truïc delco quaù moøn Söûa chöõa neáu caàn thieát. NHAÄN XEÙT Ñeøn caân löûa laø phöông tieän giuùp chuùng ta kieåm tra ñieàu chænh heä thoáng ñaùnh löûa moät caùch chính xaùc vaø coù khoa hoïc. Ñaây cuõng laø neàn taûng ñeå chaån ñoaùn tìm pan cuûa ñoäng cô. 239 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn H. KIEÅM TRA – CHAÅN ÑOAÙN HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA Ñaây laø phöông phaùp kieåm tra heä thoáng ñaùnh löûa chính xaùc, coù heä thoáng vaø khoa hoïc. I. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA CHAÅN ÑOAÙN BÖÔÙC 1: Kiểm tra tia lửa điện cao áp. ƒ Thaùo daây cao aùp töø coïc trung taâm cuûa naép delco. ƒ Ñeå ñaàu daây cao aùp caùch maùt khoaûng 13 mm. ƒ Kieåm tra tia löûa khi khôûi ñoäng. ƒ Neáu khoâng coù hoaëc quaù yeáu -> Böôùc 2. 240 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn BÖÔÙC 2: Kieåm tra ñieän trôû daây cao aùp trung taâm. Khoâng quaù 25kΩ cho moät sôïi. BÖÔÙC 3: Kieåm tra ñieän nguoàn cung caáp cho boâ bin. 1. Xoay contact maùy on. 2. Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc + boâ bin: Khoaûng 12 voân. 3. Neáu khoâng coù -> Kieåm tra caàu chì, ñöôøng daây vaø contact maùy. BÖÔÙC 4: Kieåm tra boâ bin ƒ Ñieän trôû cuoän sô: 1,2 – 1,7Ω. ƒ Ñieän trôû cuoän thöù: 10,7 – 14,5KΩ ƒ Neáu ñieän trôû khoâng ñuùng thay môùi boâ bin. 241 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn BÖÔÙC 5: Kieåm tra vít löûa vaø tuï ñieän. 1. Xoay contact maùy off. 2. Quay truïc khuyûu cho cam ngaét ñieän ñoäi vít buùa môû ra. 3. Ño ñieän trôû giöõa vít buùa vaø maùt: Ñieän trôû voâ cuøng. 4. Quay truïc khuyûu cho vít buùa ngaäm: Ñieän trôû vit buùa vôùi maùt laø 0Ω. 5. Neáu khoâng ñuùng kieåm tra tình traïng cuûa beà maët vit -> Thay môùi vit löûa vaø tuï ñieän neáu caàn thieát. KIEÅM TRA CHI TIEÁT 1. Kieåm tra daây cao aùp. Ñieän trôû moät daây cao aùp khoâng quaù 25 KΩ 2. Kieåm tra tình traïng cuûa bu gi. ƒ Neáu khoâng bình thöôøng -> Thay môùi bu gi ñuùng loaïi. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuûa caùc bu gi treân ñoäng cô: Lôùn hôn 10MΩ. ƒ Neáu ñieän trôû beù hôn 10MΩ -> Laøm saïch bu gi vaø kieåm tra laïi. 242 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn ƒ Ñieàu chænh khe hôû bu gi: 0,8 mm. ƒ Xieát chaët bu gi vôùi moät moâ men laø 180 kg.cm 3. Kieåm tra boâ bin. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän sô caáp: 1,2 – 1,7 Ω. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù caáp:10,7 – 14,5 KΩ. 243 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 4. Kieåm tra ñieän trôû phuï cuûa boâ bin: 1.3 – 1,5Ω 5. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng. ƒ Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng cung caáp ñeán maøng. ƒ Duøng boä taïo chaân khoâng baèng tay. Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng vaø kieåm tra söï dòch chuyeån cuûa maâm löûa. ƒ Neáu boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng, khoâng hoaït ñoäng thì thay môùi. 6. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm li taâm. ƒ Theo hình treân. Xoay rotor theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà. ƒ Buoâng tay, rotor phaûi trôû laïi vò trí ban ñaàu. ƒ Kieåm tra neáu söï chuyeån ñoäng laø khoâng chính xaùc. 6. Thaùo raõ delco. 244 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn II. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRANSISTOR 245 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn CHAÅN ÑOAÙN BÖÔÙC 1: Kieåm tra tia löûa ñieän cao aùp: ƒ Ñeå daây cao aùp töø boâ bin caùch maùt moät khoaûng 13mm. ƒ Khôûi ñoäng vaø quan saùt tia löûa ñieän. ƒ Neáu khoâng coù hoaëc yeáu -> Böôùc 2. BÖÔÙC 2: Kieåm tra daây cao aùp trung taâm. ƒ Ñieän trôû daây cao aùp phaûi beù hôn 25KΩ. 246 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn ƒ Neáu khoâng ñuùng thay toaøn boä daây cao aùp. BÖÔÙC 3: Kieåm tra ñieän nguoàn cung caáp cho boâ bin vaø Igniter. ƒ Xoay contact maùy On. ƒ Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc + boâ bin: Khoaûng 12 voân. ƒ Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc B cuûa igniter: Khoaûng 12 voân. ƒ Neáu khoâng coù, kieåm tra caàu chì, ñöôøng daây, contact BÖÔÙC 4: Kieåm tra boâ bin. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuoän sô caáp: 1,2 – 1,6Ω. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù: 10,2 – 13,8KΩ ƒ Neáu ñieän trôû khoâng ñuùng -> Thay môùi boâ bin. BÖÔÙC 5: kieåm tra ñieän trôû cuoän daây caûm bieán ƒ Ñieän trôû cuoän daây caûm bieán khoaûng 140 - 160Ω. Ñieän trôû cuûa cuoän daây caûm bieán thay ñoåi tuyø theo haõng xe. ƒ Neáu khoâng ñuùng -> Thay môùi. BÖÔÙC 6: Kieåm tra khe hôû töø. ƒ Duøng caên laù kieåm tra khe hôû töø: 0,2 – 0,4mm. Ñieàu chænh laïi neáu caàn thieát. ƒ Neáu vaãn khoâng coù tia löûa ñieän cao aùp -> Thay môùi igniter. 247 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn KIEÅM TRA CHI TIEÁT 1. Kieåm tra daây cao aùp. Ñieän trôû moät daây cao aùp khoâng quaù 25 KΩ 2. Kieåm tra tình traïng cuûa bu gi. ƒ Neáu khoâng bình thöôøng -> Thay môùi bu gi ñuùng loaïi. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuûa caùc bu gi treân ñoäng cô: Lôùn hôn 10MΩ. ƒ Neáu ñieän trôû beù hôn 10MΩ -> Laøm saïch bu gi vaø kieåm tra laïi. 248 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn ƒ Ñieàu chænh khe hôû bu gi: 1,1 mm. Ñoái vôùi bu gi coù ñieän cöïc baèng platin -> Khoâng hieäu chænh. ƒ Xieát chaët bu gi vôùi moät moâ men laø 180 kg.cm 3. Kieåm tra boâ bin. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän sô caáp: 1,2 – 1,6 Ω. ƒ Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù caáp:10,2 – 13,8 KΩ. 4. Kieåm tra vaø ñieàu chænh khe hôû töø: ƒ Khe hôû töø naém trong khoaûng 0,2 – 0,4mm. Ñieàu chænh laïi khe hôû neáu caàn thieát. 249 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 5. Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän daây caûm bieán. ƒ Ñieän trôû cuoän daây: Toyoya R = 140 - 180Ω Honda R = 650 - 850Ω 6. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng. ƒ Thaùo oáng chaân khoâng taïi boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng. ƒ Cung caáp chaân khoâng ñeán caùc maøng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng. ƒ Kieåm tra söï dòch chuyeån cuûa maâm löûa. 7. Kieåm tra söï hoaït ñoäng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm li taâm. ƒ Xoay rotor theo ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. ƒ Buoâng tay vaø rotor phaûi traõ nhanh veà vò trí ban ñaàu. ƒ Söûa chöõa hoaëc thay môùi chuùng neáu thaáy caàn thieát. 8. Kieåm tra tia löûa ñieän. 250 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Ñeå kieåm tra boâ bin vaø igniter, thöïc hieän nhö sau: ƒ Caáp nguoàn 12 voân cho boâ bin vaø igniter. ƒ Ñeå daây cao aùp caùch maùt khoaûng 13mm. ƒ Duøng pin khoâ 1,5 voân: Cöïc aâm cuûa pin noái vôùi cöïc (-) cuûa igniter vaø cöïc döông cuûa pin ñöôïc queït vaøo cöïc (+) cuûa igniter. ƒ Neáu coù tia löûa ñieän cao aùp -> Boâ bin vaø igniter coøn toát. 9. Kieåm tra Igniter. Igniter coù theå ñöôïc kieåm tra nhö sau: ƒ Khi ñaáu pin khoâ 1,5v vaøo Igniter nhö hình veõ thì boùng ñeøn saùng. ƒ Khi ngaét nguoàn 1,5v thì ñeøn seõ taét. ƒ Neáu kieåm tra thaáy caû hai tröôøng hôïp treân ñeàu ñuùng thì Igniter coøn toát. 251 Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 252 MUÏC LUÏC Lôøi giôùi thieäu Trang 1 Chöông 1: PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ Khaùi quaùt 3 Duïng cuï tay 4 – 13 Duïng cuï chuyeân duøng 13 – 15 Duïng cuï kieåm tra 15 – 25 Thieát bò kieåm tra ñoäng cô 25 – 26 Caùc loaïi duïng cuï khaùc 26 – 27 Bu loâng ñai oác 27 – 29 Caùch xieát bu loâng ñai oác 29 Chöông 2: NGUYEÂN LYÙ-CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH CUÛA ÑOÄNG CÔ Khaùi quaùt 30 – 31 Caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa ñoäng cô 31 – 32 Nguyeân lyù laøm vieäc ñoäng cô 32 Ñoäng cô xaêng 4 kyø 1 xy lanh 32 – 35 Ñoäng cô Diesel 4 kyø 1 xy lanh 35 – 38 Ñoäng cô nhieàu xy lanh treân oâtoâ 38 – 40 Ñoäng cô xaêng 2 kyø 1 xy lanh 40 – 42 Ñoäng cô piston quay 42 Caáu truùc cuûa ñoäng cô xaêng 43 Boä phaän coá ñònh 44 – 47 Boä phaän di ñoäng 47 – 54 Cô caáu phaân phoái khí 54 – 61 Chöông 3: THÖÏC TAÄP CÔ BAÛN Phöông phaùp xaùc ñònh chieàu quay ñoäng cô 62 – 64 Xaùc ñònh xuù pap cuøng teân 65 Phöông phaùp xaùc ñònh ñieåm cheát treân 66 – 68 Xaùc ñònh thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô 69 – 70 Phöông phaùp ñieàu chænh khe hôû xuù pap 71 – 76 Phöông phaùp kieåm tra aùp suaát neùn 77 – 80 Phöông phaùp caân cam 81 – 90 Chöông 4: PHÖÔNG PHAÙP THAÙO RAÕ ÑOÄNG CÔ Yeâu caàu 91 Thaùo naép maùy vaø cô caáu phaân phoái khí 91 – 95 Thaùo baùnh ñaø 95 Thaùo caùc te chöùa daàu 95 – 96 Thaùo piston thanh truyeàn 96 – 97 Thaùo truïc khuyûu 97 – 98 Cô caáu truyeàn ñoäng xích Cô caáu OHC 98 – 99 Cô caáu OHV 99 – 100 Chöông 5: PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH ÑOÄNG CÔ Yeâu caàu 101 Kieåm tra naép maùy 101 – 102 Kieåm tra cô caáu phaân phoái khí 253 Kieåm tra cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng ñai 102 – 109 Kieåm tra cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng xích 109 – 110 Kieåm tra cô caáu OHV-Truyeàn ñoäng xích 110 – 112 Phöông phaùp kieåm tra thaân maùy-Xy lanh 112 – 113 Kieåm tra piston-Xeùc maêng-Thanh truyeàn-Truïc piston 113 – 118 Kieåm tra truïc khuyûu 118 – 119 Chöông 6: PHÖÔNG PHAÙP LAÉP ÑOÄNG CÔ Yeâu caàu 120 Laép truïc khuyûu 120 – 121 Laép truïc piston-Xeùc maêng 121 – 122 Laép piston-Thanh truyeàn-Xeùc maêng vaøo xy lanh 122 – 123 Laép caùc te 123 Laép naép maùy 124 – 125 Laép boä truyeàn ñoäng ñai 125 – 126 Cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng xích 126 – 129 Cô caáu OHV-Truyeàn ñoäng xích 129 – 130 Chöông 7: HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN Chöùc naêng 131 Nguyeân lyù boâi trôn thuyû ñoäng 131 Caáu truùc vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng 131 Löôùi loïc 133 Bôm nhôùt 133 Heä thoáng ñieàu tieát aùp suaát nhôùt 134 Loïc nhôùt 134 Laøm maùt nhôùt 134 – 135 Daàu boâi trôn 135 – 137 Chæ thò aùp löïc cuûa daàu laøm trôn 137 – 138 Kieåm tra baûo döôõng heä thoáng laøm trôn Baûo döôõng heä thoáng laøm trôn 139 – 141 Kieåm tra heä thoáng laøm trôn 141 – 146 Chöông 8: HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT Khaùi quaùt 147 Heä thoáng laøm maùt baèng khoâng khí 147 Heä thoáng laøm maùt baèng chaát loûng 147 – 155 Baûo döôõng-Kieåm tra heä thoáng laøm maùt Thay nöôùc laøm maùt 155 – 157 Kieåm tra van haèng nhieät 157 Kieåm tra naép keùt nöôùc 157 – 158 Kieåm tra söï roø ræ heä thoáng laøm maùt 158 Chöông 9: HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU 159 Caáu truùc-Nguyeân lyù hoaït ñoäng 160 Thuøng nhieân lieäu 160 – 161 OÁng daãn nhieân lieäu 161 Loïc nhieân lieäu 161 Bôm nhieân lieäu 162 – 163 Heä thoáng thu hoài hôi nhieân lieäu 163 – 164 Boä cheá hoaø khí 164 – 168 254 Boä cheá hoaø khí hai buoàng hoãn hôïp 168 – 181 Kieåm ta boä cheá hoaø khí 181 – 188 Phöông phaùp thaùo boä cheá hoaø khí töø ñoäng cô 189 Thaùo raõ boä cheá hoaø khí 189 - 194 Kieåm tra caùc chi tieát 195 – 196 Laép boä cheá hoaø khí 196 – 202 Ñieàu chænh boä cheá hoaø khí 202 – 208 Kieåm tra bôm nhieân lieäu 208 – 210 Ñieàu chænh boä cheá hoaø khí treân oâtoâ 210 - 212 Chöông 10: HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA Phaân loaïi 213 Yeâu caàu 214 Heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa Caáu truùc cuûa heä thoáng 214 – 219 Nguyeân lyù hoaït ñoäng 219 – 223 Heä thoáng ñaùnh löûa transistor 224 – 226 Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU 226 – 228 Phöông phaùp caân löûa 229 – 235 Phöông phaùp söû duïng ñeøn caân löûa 235 – 239 Kieåm tra - Chaån ñoaùn heä thoáng ñaùnh löûa 240 – 252 Muïc luïc 253 - 255 Taøi lieäu tham khaûo 256 255 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Giaùo trình ñoäng cô 1 Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät – Nguyeãn Taán Loäc 2. Taøi lieäu ñaøo taïo Ford Vieät nam 3. Taøi lieäu ñaøo taïo Toyota 4. Taøi lieäu ñaøo taïo Mitsibishi 5. Taøi lieäu ñaøo taïo Nissan 6. Toyota 3S-FE, 3S-GE 7. Toyota 2Y, 3Y, 4Y 8. Toyota 1FZ-FE 9. Fundamentals of servicing Step 1 vol 2 Toyota 10. Automotive Repair Manual – Haynes 11. Automotive Tools Manual – Haynes 12. Design of Automotive Engines – A. Kolchin. 13. Camry Body Electrical Simulator. 256