Hạn chế rủi ro, tổn thất trong quá trình thực hiện hợp đồng Xuất nhập khẩu

Tài liệu Hạn chế rủi ro, tổn thất trong quá trình thực hiện hợp đồng Xuất nhập khẩu: ... Ebook Hạn chế rủi ro, tổn thất trong quá trình thực hiện hợp đồng Xuất nhập khẩu

doc96 trang | Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1331 | Lượt tải: 0download
Tóm tắt tài liệu Hạn chế rủi ro, tổn thất trong quá trình thực hiện hợp đồng Xuất nhập khẩu, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu Ch­a bao giê trong lÞch sö n­íc ta, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (XNK) l¹i cã vai trß quan träng h¬n lóc nµy. Kinh doanh XNK kh«ng chØ ®ãng vai trß lµ cÇu nèi cho giao l­u kinh tÕ gi÷a ViÖt nam vµ thÕ giíi mµ cßn lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cho c¸c lÜnh vùc kinh tÕ trong n­íc vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, kinh doanh XNK bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cßn ®em theo nhiÒu rñi ro, tæn thÊt khã dù ®o¸n, l­êng tr­íc. Rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh XNK ®a d¹ng, phong phó, phøc t¹p song hÇu hÕt x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång bëi ®©y lµ qu¸ tr×nh dµi nhÊt, bÊt ®Þnh nhÊt vµ chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc. Rñi ro, tæn thÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ hiÖn t­îng phæ biÕn do m«i tr­êng kinh doanh XNK cã nÐt ®Æc tr­ng lµ lu«n tiÒm Èn c¸c nh©n tè lµm gia t¨ng rñi ro nh­ sù kh¸c biÖt vÒ luËt ph¸p, v¨n ho¸, tËp qu¸n, ng«n ng÷, chñ thÓ hîp ®ång... Ngoµi ra, qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång cßn g¾n chÆt víi c¸c mÆt kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng nh­ lµm thñ tôc h¶i quan, giao nhËn hµng ho¸ XNK, thuª tµu, mua b¶o hiÓm, khiÕu n¹i, kiÖn tông, ®©y vèn dÜ lµ nh÷ng nghiÖp vô phøc t¹p, chøa ®ùng nhiÒu nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt. Rñi ro, tæn thÊt th­êng xuyªn x¶y ra kÐo theo nhiÒu thiÖt h¹i, ®e do¹ tíi hiÖu qña cña th­¬ng vô, ¶nh h­ëng tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, rñi ro, tæn thÊt vµ h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK cßn lµ ph¹m trï kh¸ míi mÎ vµ ch­a nhËn ®­îc sù quan t©m thÝch ®¸ng cña c¸c nhµ nghiªn cøu còng nh­ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã, nghiªn cøu vÒ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK vµ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt lµ viÖc lµm võa cã ý nghÜa lý luËn võa cã ý nghÜa thùc tiÔn cao. Rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ mét m¶ng ®Ò tµi rÊt réng, song trong ph¹m vi cña kho¸ luËn nµy, ng­êi viÕt chØ cã tham väng nghiªn cøu rñi ro, tæn thÊt giíi h¹n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK hµng ho¸ h÷u h×nh vµ thùc tr¹ng vÊn ®Ò nµy cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ ®Çu thËp kØ 90 trë l¹i ®©y víi môc ®Ých t×m ra nguyªn nh©n rñi ro, tæn thÊt, tõ ®ã ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ vÒ h¹n chÕ phßng ngõa rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK t¹i ViÖt nam. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ng­êi viÕt lùa chän c¸ch tiÕp cËn tõ c¸i chung ®Õn c¸i riªng, tõ nh÷ng vÊn ®Ò vÜ m« ®Õn vi m« th«ng qua mét sè ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, t­ duy l«gic, pháng vÊn-®iÒu tra, thèng kª, ph©n tÝch- tæng hîp, ®èi chiÕu- so s¸nh. Nh»m lµm s¸ng tá néi dung c¬ b¶n cña kho¸ luËn, kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam tõ n¨m 1990 ®Õn nay. Ch­¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña ng­êi viÕt, kho¸ luËn kh«ng thÓ kh«ng cã nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp, phª b×nh cña thÇy c«, bÌ b¹n vµ ®éc gi¶ ®Ó vÊn ®Ò “Rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK vµ mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ phßng ngõa” cã t¸c dông thiÕt thùc h¬n n÷a ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vµ réng h¬n lµ ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu Kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n mang trong m×nh nã nh÷ng mÇm mèng rñi ro, tæn thÊt. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ lµn sãng tù do hãa th­¬ng m¹i lu«n Èn chøa nhiÒu “sãng giã lín” buéc doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt víi sù m¹o hiÓm. Dï kh«ng mong muèn rñi ro vÉn tån t¹i kh¸ch quan vµ lu«n ®e däa c¸c nhµ kinh doanh. Tuy nhiªn thùc tiÔn cho thÊy lÜnh vùc kinh doanh nµo cã ®é rñi ro cµng cao th× cµng cã nhiÒu c¬ héi ®em l¹i tû suÊt lîi nhuËn lín vµ ng­îc l¹i. Do ®ã, hiÖn nay phæ biÕn quan ®iÓm chÊp nhËn rñi ro, m¹o hiÓm. NÕu nh­ kinh doanh nãi chung lu«n mang tÝnh m¹o hiÓm th× møc ®é rñi ro, m¹o hiÓm l¹i t¨ng lªn béi phÇn trong m«i tr­êng kinh doanh XNK. Rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh XNK chñ yÕu x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, bëi thùc hiÖn hîp ®ång th­êng lµ kh©u dµi nhÊt vµ cä x¸t nhiÒu nhÊt víi c¸c yÕu tè bÊt ®Þnh. Do ®ã, muèn quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK triÓn khai su«n sÎ, doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng phßng ngõa rñi ro, gi¶m thiÓu tæn thÊt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, tr­íc hÕt cÇn trang bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ rñi ro, tæn thÊt. I. Rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh 1. Kh¸i niÖm rñi ro, tæn thÊt a) Rñi ro Rñi ro lµ sù kiÖn kh«ng may m¾n. Rñi ro hÕt søc ®a d¹ng, phøc t¹p, tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau vµ g¾n liÒn víi ho¹t ®éng sèng, s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña con ng­êi. Do ®ã, nhiÒu n¨m qua rñi ro ®· trë thµnh ®èi t­îng nghiªn cøu cña nhiÒu häc gi¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ b¶o hiÓm trªn thÕ giíi. Xoay quanh kh¸i niÖm rñi ro, hiÖn ®ang cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét sè kh¸i niÖm phæ biÕn nhÊt. Frank Knight, mét häc gi¶ ng­êi Mü trong lÜnh vùc b¶o hiÓm vµ qu¶n trÞ rñi ro, cho r»ng “ rñi ro lµ sù bÊt tr¾c cã thÓ ®o l­êng ®­îc”( Risk Management, Frank Knight, Prentice Hall, 1998, tr.23). Theo «ng, c¸c lo¹i bÊt tr¾c kh«ng thÓ ®o l­êng ®­îc th× ®­îc gäi lµ bÊt tr¾c, cßn lo¹i bÊt tr¾c cã thÓ ®o l­êng ®­îc gäi lµ rñi ro. C¸ch tiÕp cËn nµy dùa trªn c¬ së bÊt tr¾c cã ®o l­êng ®­îc hay kh«ng. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i bÊt tr¾c nµo còng cã thÓ ®o l­êng ®­îc hoµn toµn. Mét häc gi¶ ng­êi Mü kh¸c, «ng Allan Willett trong cuèn “ Risk and Insurance”, Mc Graw-Hill, 1995 l¹i quan niÖm r»ng “rñi ro lµ bÊt tr¾c cô thÓ liªn quan ®Õn mét biÕn cè kh«ng mong ®îi”. Nh­ vËy, theo «ng rñi ro liªn quan tíi th¸i ®é cña con ng­êi. Nh÷ng biÕn cè ngoµi mong ®îi th× ®­îc xem lµ rñi ro cßn nh÷ng biÕn cè mong ®îi kh«ng ph¶i lµ rñi ro. Theo «ng NguyÔn H÷u Th©n, t¸c gi¶ cuèn “ Ph­¬ng ph¸p m¹o hiÓm vµ phßng ngõa rñi ro trong kinh doanh”, NXB Th«ng Tin,1991, th× rñi ro lµ sù bÊt tr¾c g©y ra mÊt m¸t thiÖt h¹i. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy, rñi ro ph¶i lµ bÊt tr¾c g©y hËu qu¶ cho con ng­êi, cßn nh÷ng bÊt tr¾c kh«ng g©y tæn thÊt th× kh«ng ph¶i lµ rñi ro. Theo gi¸o tr×nh “ThÞ tr­êng chøng kho¸n”, NXB Gi¸o dôc, 1998 “Rñi ro lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan, liªn quan ®Õn vµ cã thÓ ¶nh h­ëng tíi môc tiªu do con ng­êi v¹ch ra mµ con ng­êi cã thÓ thÊy ®­îc c¸c hiÖn t­îng kh¸ch quan ®ã nh­ng l¹i kh«ng l­îng hãa ®­îc nã sÏ x¶y ra lóc nµo, ë ®©u vµ møc ®é thiÖt h¹i thùc sù ®èi víi môc tiªu ®ã” Nh×n tõ gãc ®é b¶o hiÓm, rñi ro lµ nh÷ng ®e däa nguy hiÓm mµ con ng­êi kh«ng l­êng tr­íc ®­îc vµ lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y tæn thÊt cho ®èi t­îng b¶o hiÓm. Tãm l¹i, qua c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ rñi ro cña c¸c häc gi¶ ®Ò cËp ë trªn, ta thÊy c¸c kh¸i niÖm cã sù giao thoa vµ tån t¹i mèi liªn hÖ gi÷a chóng ë hai vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: Mét lµ, c¸c kh¸i niÖm ®Òu ®Ò cËp tíi sù bÊt ®Þnh, kh«ng ch¾c ch¾n vµ sù ngê vùc ®èi víi t­¬ng lai. §©y chÝnh lµ thuéc tÝnh c¬ b¶n nhÊt cña rñi ro. Hai lµ, c¸c kh¸i niÖm ®Òu hµm ý vÒ hËu qu¶ cña rñi ro do mét hay nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra cho con ng­êi trong mét t×nh huèng cô thÓ vµ hËu qu¶ cña rñi ro chÝnh lµ tæn thÊt. Nh­ vËy, rñi ro kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mèi ngê vùc trong t­¬ng lai mµ cßn ¸m chØ c¶ mét thùc tÕ lµ nã cã thÓ kÐo theo thiÖt h¹i cho con ng­êi. Tuy nhiªn, c¸c kh¸i niÖm nªu trªn ch­a ph©n biÖt râ sù kiÖn nguy hiÓm ®· x¶y ra hay ch­a, rñi ro ®· xuÊt hiÖn hay chØ míi ë d¹ng tiÒm Èn. Do vËy, trong khãa luËn nµy, ng­êi viÕt muèn nhÊn m¹nh tíi viÖc xem xÐt xem rñi ro ®· x¶y ra hay ch­a ®Ó lµm c¬ së ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ. Cô thÓ lµ ®èi víi rñi ro ch­a x¶y ra, th× sÏ tËp trung vµo biÖn ph¸p ng¨n chÆn phßng ngõa, cßn ®èi víi rñi ro ®· x¶y ra sÏ tËp trung vµo biÖn ph¸p khoanh l¹i rñi ro, gi¶m thiÓu thiÖt h¹i. Do ®ã, quan ®iÓm cña ng­êi viÕt lµ rñi ro tån t¹i ë hai d¹ng: rñi ro vµ nguy c¬ rñi ro. Rñi ro lµ nh÷ng sù kiÖn kh«ng may m¾n bÊt ngê ®· x¶y ra g©y thiÖt h¹i vÒ lîi Ých cho con ng­êi. Lîi Ých nµy tån t¹i ë c¶ hai d¹ng: vËt chÊt vµ phi vËt chÊt. Trong ho¹t ®éng kinh doanh, rñi ro lµ mét hoµn c¶nh trong ®ã x¶y ra sù sai lÖch tr¸i víi kÕt qu¶ mong muèn, g©y ra mÊt m¸t vÒ tµi s¶n, thua lç cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng sù kiÖn bÊt lîi ch­a x¶y ra nh­ng cã kh¶ n¨ng x¶y ra ®­îc gäi lµ nguy c¬ rñi ro. Nãi kh¸c ®i, nguy c¬ rñi ro lµ nh÷ng rñi ro cã kh¶ n¨ng x¶y ra. Nguy c¬ lµ t×nh thÕ cã thÓ g©y ra nh÷ng sù cè bÊt lîi, cã nghÜa lµ, nã ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i cña hoµn c¶nh cã thÓ lµ nguån gèc t¹o ra sù kiÖn bÊt lîi. Nguy c¬ ®­îc ®Æc tr­ng bëi hai tÝnh chÊt c¬ b¶n: - Nguy c¬ diÔn t¶ kh¶ n¨ng x¶y ra sù cè. - Nguy c¬ tån t¹i víi møc ®é cao thÊp kh¸c nhau tïy thuéc vµo c¸c yÕu tè t¸c ®éng t¹o ra nguy c¬. Nguy c¬ rñi ro ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i tiÒm Èn vµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro. Nguy c¬ cµng cao th× kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cµng lín. Nguy c¬ rñi ro lu«n tiÒm Èn song hµnh víi ho¹t ®éng kinh doanh vµ lµm cho rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt kú lóc nµo g©y thiÖt h¹i mÊt m¸t cho doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, nguy c¬ rñi ro Ýt nhiÒu mang tÝnh quy luËt. Nã lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi theo m«i tr­êng tù nhiªn, chÝnh trÞ, kinh tÕ, ... Do vËy, kh¶ n¨ng lµm chñ tù nhiªn vµ kh¶ n¨ng t­ duy cña con ng­êi cµng cao th× viÖc nhËn d¹ng, dù ®o¸n nguy c¬ rñi ro cµng chÝnh x¸c. b) Tæn thÊt Rñi ro lµ sù kiÖn may rñi vÒ mét hËu qu¶ kh«ng cã lîi, lµ sù tiÕn triÓn dÉn tíi kÕt qu¶ g©y ra thiÖt h¹i cho con ng­êi. Tuy nhiªn, nã kh«ng tù th©n ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ møc ®é nghiªm träng cña rñi ro. Do ®ã, ®Ó ®o l­êng vµ ph¶n ¸nh møc ®é nghiªm träng cña rñi ro, cÇn x©y dùng ph¹m trï tæn thÊt - hËu qu¶ cña rñi ro. Tæn thÊt lµ nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt, tinh thÇn cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc b»ng c¸ch ®Þnh l­îng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp møc ®é thiÖt h¹i. Tæn thÊt lµ hËu qu¶ cña rñi ro, nã ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i ®· bÞ thiÖt h¹i, h­ háng, mÊt m¸t cña ®èi t­îng sau t¸c ®éng cña rñi ro. Tæn thÊt cã thÓ tån t¹i d­íi d¹ng vËt chÊt nh­ gi¸ trÞ, gi¸ trÞ sö dông bÞ mÊt m¸t, c¸c chi phÝ ph¸t sinh thªm trong ho¹t ®éng kinh doanh. Tæn thÊt còng cã thÓ tån t¹i d­íi d¹ng phi vËt chÊt nh­ mÊt uy tÝn kinh doanh, mÊt b¹n hµng..... Nh×n tõ gãc ®é tµi chÝnh, khi nghiªn cøu tæn thÊt, cÇn xÐt xem tæn thÊt ®ã cã kh¶ n¨ng l­îng hãa ®­îc thµnh tiÒn hay kh«ng. Cã nh÷ng tæn thÊt cã thÓ tÝnh to¸n trùc tiÕp ®­îc thµnh tiÒn nh­ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, thua lç trong mét th­¬ng vô. Song cã nh÷ng d¹ng tæn thÊt, viÖc l­îng hãa thµnh tiÒn phô thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi th«ng qua quan niÖm chñ quan cña con ng­êi. Do vËy, tæn thÊt lµ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t vÒ tµi s¶n vËt chÊt, tinh thÇn, c¬ héi mÊt h­ëng cña con ng­êi do c¸c nguyªn nh©n tõ rñi ro g©y ra. Tãm l¹i, tõ kh¸i niÖm vÒ rñi ro vµ tæn thÊt cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy rñi ro - tæn thÊt lµ hai ph¹m trï kh¸c nhau. Tuy nhiªn, chóng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau do tån t¹i quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a rñi ro vµ tæn thÊt. Rñi ro lµ nguyªn nh©n, tæn thÊt lµ hËu qu¶. Mèi quan hÖ nµy cßn thÓ hiÖn ë chç c¶ rñi ro vµ tæn thÊt ®Òu cã liªn quan chÆt chÏ víi mét sù kiÖn bÊt lîi, kh«ng may m¾n. Sù kiÖn nµy ®­îc ph¶n ¸nh qua hai mÆt: Rñi ro ph¶n ¸nh mÆt chÊt cña sù kiÖn, th«ng qua rñi ro x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n vµ tÝnh chÊt nguy hiÓm cña sù kiÖn. Tæn thÊt ph¶n ¸nh vÒ mÆt l­îng cña sù kiÖn, nghÜa lµ tæn thÊt ph¶n ¸nh møc ®é thiÖt h¹i, mÊt m¸t vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn khi sù kiÖn ®· x¶y ra. Do ®ã, cÇn nghiªn cøu ®ång thêi rñi ro vµ tæn thÊt trong mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a chóng. Nghiªn cøu rñi ro ®ång thêi ph¶i nghiªn cøu tæn thÊt bëi qua nghiªn cøu tæn thÊt sÏ thÊy ®­îc sù nguy hiÓm, t¸c h¹i vµ møc ®é nghiªm träng cña rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh. Ng­îc l¹i, nghiªn cøu vÒ tæn thÊt ph¶i ®ång thêi nghiªn cøu rñi ro ®Ó biÕt ®­îc nguyªn nh©n nµo ®· g©y ra tæn thÊt. V× vËy, nghiªn cøu mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a rñi ro vµ tæn thÊt lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro, h¹n chÕ tæn thÊt trong kinh doanh. 2. B¶n chÊt rñi ro, tæn thÊt Nãi tíi rñi ro, tæn thÊt lµ ®Ò cËp tíi sù kiÖn kh«ng may m¾n, bÊt ngê x¶y ra g©y thiÖt h¹i vÒ lîi Ých cho con ng­êi. Qua nghiªn cøu kh¸i niÖm vÒ rñi ro, tæn thÊt cã thÓ rót ra mét sè tÝnh chÊt c¬ b¶n nhÊt cña rñi ro, tæn thÊt nh­ sau: Mét lµ, rñi ro, tæn thÊt tån t¹i kh¸ch quan. B¶n chÊt nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ rñi ro khéng phô thuéc vµo ý chÝ cña con ng­êi do mäi hiÖn t­îng trong m«i tr­êng kinh doanh lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi kh«ng ngõng. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, biÕn ®æi, sù vËt, hiÖn t­îng cã thÓ ®em l¹i lîi Ých nh­ng còng cã thÓ g©y t¸c ®éng cã h¹i. Nh÷ng t¸c ®éng cã h¹i nµy buéc nhµ kinh doanh ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, tæn thÊt. Hai lµ, rñi ro, tæn thÊt lµ nh÷ng sù cè ngÉu nhiªn, bÊt ngê. §ã lµ sù kiÖn mµ ta kh«ng l­êng tr­íc ®­îc mét c¸ch ch¾c ch¾n. Con ng­êi cã thÓ thÊy ®­îc c¸c hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ chñ quan cã thÓ g©y ra rñi ro, tæn thÊt nh­ng l¹i kh«ng thÓ l­îng hãa ®­îc ch¾c ch¾n nã sÏ x¶y ra lóc nµo, ë ®©u. Tuy nhiªn, møc ®é bÊt ngê cña rñi ro, tæn thÊt cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng dù ®o¸n cña con ng­êi. NÕu kh«ng dù ®o¸n ®­îc rñi ro th× khi rñi ro x¶y ra, nã hoµn toµn bÊt ngê víi con ng­êi. NÕu khoa häc nhËn d¹ng vµ dù b¸o gióp con ng­êi dù b¸o ®­îc chÝnh x¸c tuyÖt ®èi sù kiÖn x¶y ra khi nµo, rñi ro sÏ gi¶m tíi møc ®­îc coi lµ sù kiÖn ch¾c ch¾n vµ do vËy sù kiÖn ®ã kh«ng ®­îc coi lµ rñi ro mµ chØ lµ sù kiÖn bÊt lîi. Ba lµ, rñi ro, tæn thÊt lµ sù kiÖn ngoµi mong ®îi cña con ng­êi. Rñi ro x¶y ra ®em theo tæn thÊt. Tæn thÊt ®Õn l­ît nã l¹i lµ nh÷ng thiÖt h¹i mÊt m¸t vÒ lîi Ých. Do ®ã, kh«ng ai mong muèn rñi ro tæn thÊt x¶y ra víi m×nh. V× thÕ, rñi ro, tæn thÊt lµ sù kiÖn ngoµi mong ®îi. Nghiªn cøu b¶n chÊt cña rñi ro, tæn thÊt gióp chóng ta cã c¸i nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ rñi ro, tæn thÊt. Mét sù kiÖn ®­îc coi lµ rñi ro, tæn thÊt ph¶i ®ång thêi tháa m·n c¶ ba thuéc tÝnh trªn. NÕu sù kiÖn ®· biÕt tr­íc ch¾c ch¾n x¶y ra hoÆc x¶y ra nh­ng kh«ng gÈy tæn thÊt hoÆc x¶y ra do mong muèn cña con ng­êi th× kh«ng ®­îc coi lµ rñi ro. 3. Mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan 3.1. BÊt tr¾c BÊt tr¾c lµ nh÷ng biÕn cè mµ trong ®ã kh¶ n¨ng x¶y ra mét sù kiÖn kh«ng ®­îc biÕt. Hay nãi c¸ch kh¸c, bÊt tr¾c lµ biÕn cè ngoµi mong ®îi, kh«ng l­êng tr­íc vµ kh«ng thÓ dù ®o¸n ®­îc, lµ sù nghi ngê trong viÖc tiªn ®o¸n kÕt qu¶ t­¬ng lai cña mét lo¹t nh÷ng ho¹t ®éng hiÖn t¹i. 3.2. HiÓm häa HiÓm häa lµ tr¹ng th¸i cã thÓ g©y ra tæn thÊt nghiªm träng. HiÓm häa th­êng n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña con ng­êi. HiÓm häa lµ rñi ro nÕu ng­êi ta kh«ng biÕt tr­íc, l­êng tr­íc nã mét c¸ch ch¾c ch¾n. 3.3. Chi phÝ rñi ro Chi phÝ rñi ro lµ toµn bé nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt vµ chi phi vËt chÊt trong phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro, båi th­êng tæn thÊt ®­îc quy thµnh tiÒn. Chi phÝ rñi ro cã thÓ tån t¹i d­íi d¹ng chi phÝ h÷u h×nh nh­: chi phÝ phßng ngõa, h¹n chÕ nguy c¬ rñi ro (chi cho trang thiÕt bÞ kü thuËt an toµn...); chi phÝ khoanh l¹i rñi ro (chi cho xö lý s¬ bé rñi ro, tæn thÊt lµm tæn thÊt kh«ng trÇm träng thªm); chi phÝ kh¾c phôc tæn thÊt, båi th­êng tæn thÊt, chia sÎ rñi ro, tæn thÊt (chi phÝ b¶o hiÓm, chi phÝ ®ãng gãp tæn thÊt chung...). Chi phÝ rñi ro còng cã thÓ tån t¹i d­íi d¹ng chi phÝ v« h×nh nh­ lîi nhuËn mÊt h­ëng, thiÖt h¹i mÊt thêi c¬, mÊt uy tÝn, mÊt b¹n hµng, mÊt thÞ tr­êng... Trªn ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh. Nghiªn cøu rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK tr­íc hÕt ph¶i nghiªn cøu rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh nãi chung v× thùc chÊt rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK còng lµ rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh nh­ng lµ rñi ro, tæn thÊt x¶y ra trong m«i tr­êng kinh doanh XNK. Do ®ã, n¾m v÷ng kh¸i niÖm vÒ rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh sÏ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ®i s©u nghiªn cøu rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. II. Quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK th«ng th­êng lµ qu¸ tr×nh l©u dµi, phøc t¹p vµ tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n . Nã b¾t ®Çu sau khi hîp ®ång ®­îc ký kÕt vµ kÕt thóc khi c¸c bªn ®· hoµn thµnh mäi nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña m×nh trong quan hÖ hîp ®ång. Trong qu¸ tr×nh ®ã, rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo khi ®iÒu kiÖn ph¸t sinh rñi ro xuÊt hiÖn. Do ®ã, muèn t×m hiÓu vÒ rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, tr­íc hÕt ph¶i n¾m v÷ng quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ mét qu¸ tr×nh hÕt søc phøc t¹p v× c¸c bªn tham gia th­êng lµ nh÷ng chñ thÓ cã quèc tÞch kh¸c nhau, cã sù xa c¸ch nhau vÒ mÆt ®Þa lý, kh¸c biÖt vÒ hÖ thèng luËt ph¸p, tËp qu¸n th­¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. Do ®ã, thùc hiÖn hîp ®ång XNK th­êng liªn quan tíi nhiÒu kh©u c«ng viÖc h¬n thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n trong n­íc. Tïy vÞ trÝ lµ nhµ XK hay NK mµ c¸c kh©u c«ng viÖc ph¶i thùc hiÖn cã kh¸c nhau. §Ó thùc hiÖn mét hîp ®ång XK, doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau: Giôc më L/C vµ kiÓm tra L/C (nÕu hîp ®ång quy ®Þnh sö dông ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ). Xin giÊy phÐp XK (nÕu mÆt hµng XK thuéc diÖn qu¶n lý Nhµ n­íc b»ng giÊy phÐp). ChuÈn bÞ hµng XK, thu gom, tËp trung hµng ho¸, ®ãng gãi bao b×, kÎ kÝ m· hiÖu. KiÓm tra, kiÓm dÞch hµng hãa ë cÊp c¬ së vµ cÊp cöa khÈu Thuª tµu hoÆc l­u c­íc ( nÕu cÇn). Mua b¶o hiÓm (nÕu cÇn). Lµm thñ tôc h¶i quan . Giao hµng lªn tµu. Lµm thñ tôc thanh to¸n quèc tÕ. Gi¶i quyÕt khiÕu n¹i (nÕu cã). §Ó thùc hiÖn mét hîp ®ång NK, doanh nghiÖp th­êng ph¶i tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau: Xin giÊy phÐp NK (nÕu mÆt hµng thuéc diÖn qu¶n lý nhµ n­íc b»ng giÊy phÐp). Më L/C (nÕu hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng L/C). Thuª tµu hoÆc l­u c­íc (nÕu cÇn). Mua b¶o hiÓm (nÕu cÇn). Lµm thñ tôc h¶i quan. NhËn hµng tõ tµu. KiÓm tra hµng hãa - KiÓm dÞch vµ gi¸m ®Þnh. Lµm thñ tôc thanh to¸n. KhiÕu n¹i (nÕu cã). Tãm l¹i, trªn ®©y lµ nh÷ng b­íc c¬ b¶n vµ quan träng cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Nghiªn cøu quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK gióp ta cã mét c¸i nh×n tæng quan vÒ thùc hiÖn hîp ®ång XNK ®Ó tõ ®ã cã thÓ nhËn d¹ng, ph¸t hiÖn ra nh÷ng kh©u nµo tiÒm Èn nguy c¬ rñi ro cao, ë nh÷ng kh©u nµo nÕu rñi ro x¶y ra th­êng ®em l¹i tæn thÊt nÆng nÒ vµ qua ®ã cã thÓ ®Ò ra c¸c ph­¬ng ¸n phßng ngõa thÝch hîp. III. Rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK Rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ nh÷ng sù kiÖn kh«ng may m¾n bÊt ngê x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, g©y ra thiÖt h¹i, tæn thÊt, mÊt m¸t cho ng­êi tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh XNK. Thùc hiÖn hîp ®ång XNK nh­ ®· kh¼ng ®Þnh ë trªn, lµ mét quy tr×nh phøc t¹p, ®ßi hái nhiÒu nç lùc, cè g¾ng cña c¸c bªn tham gia. Cã thÓ nãi, sù phøc t¹p trong quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ®· t¹o nªn mét ®Æc tr­ng hÕt søc c¬ b¶n cña kinh doanh XNK, ®ã lµ kinh doanh XNK lu«n tiÒm Èn c¸c nh©n tè vµ nguyªn nh©n lµm gia t¨ng rñi ro tæn thÊt. 1. Rñi ro tæn thÊt vµ c¸c yÕu tè lµm gia t¨ng rñi ro tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Kinh doanh XNK lµ ho¹t ®éng trao ®æi hµng hãa dÞch vô v­ît ®­êng biªn giíi quèc gia. Thùc hiÖn hîp ®ång XNK liªn quan mËt thiÕt víi toµn bé c¸c giao dÞch gi÷a c¸c chñ thÓ cã quèc tÞch kh¸c nhau, ®­îc ®iÒu chØnh bëi hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau, cã trô së giao dÞch kh¸c nhau, cã tr×nh ®é chuyªn m«n hiÓu biÕt kh¸c nhau. Do ®ã, cã thÓ nãi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång XNK cã nhiÒu kh¸c biÖt vµ mang tÝnh ®Æc tr­ng h¬n so víi thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n th«ng th­êng. Víi ý nghÜa nµy, qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång cã thÓ ®em l¹i cho doanh nghiÖp kinh doanh XNK nhiÒu c¬ héi míi vµ kÌm theo ®ã lµ nh÷ng nguy c¬ míi. Bªn c¹nh c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh nãi chung, qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK cßn chÞu sù chi phèi cña nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt riªng cã trong kinh doanh XNK. Tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng rñi ro ph¸t sinh tõ m«i tr­êng ph¸p lý. Nguån luËt ¸p dông cho hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng rÊt nhiÒu, bao gåm: ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ ngo¹i th­¬ng, luËt quèc gia, tËp qu¸n quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i, ¸n lÖ vµ hîp ®ång mÉu. ViÖc lùa chän nguån luËt nµo ®­îc ¸p dông cho quan hÖ hîp ®ång lµ do c¸c bªn hoµn toµn tù do tháa thuËn. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, bÊt kú th­¬ng nh©n nµo còng muèn ¸p dông nguån luËt n­íc hä do hä cho r»ng nguån luËt ®ã b¶o vÖ tèt nhÊt quyÒn lîi cña hä. Do ®ã, trong tr­êng hîp kh«ng cã ®iÒu ­íc quèc tÕ, c¸c bªn th­êng tranh chÊp trong tháa thuËn luËt ¸p dông. NÕu kh«ng bªn nµo chÞu nh­îng bé, hä cã thÓ lùa chän luËt cña n­íc thø ba. §©y chÝnh lµ nguån gèc cã thÓ ®em l¹i rñi ro do kh«ng ph¶i bao giê c¸c bªn còng hiÓu biÕt cÆn kÏ luËt ph¸p cña n­íc thø ba ®ã. H¬n n÷a, c¸ch gi¶i thÝch, ¸p dông nguån luËt ®ã còng kh¸c nhau ë c¸c n­íc kh¸c nhau. Ngoµi viÖc tu©n thñ luËt ¸p dông ®· ®­îc lùa chän trong hîp ®ång, mçi bªn trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång cßn ph¶i t«n träng luËt quèc gia. HÖ thèng ph¸p luËt cña c¸c quèc gia th­êng cã nh÷ng kh¸c biÖt v× ba lý do: thø nhÊt, lu«n tån t¹i c¸c quèc gia cã chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau, giai cÊp thèng trÞ kh¸c nhau; thø hai, cã sù kh¸c biÖt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ c¸c mÆt ®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia; thø ba, cã sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, lÞch sö, v¨n hãa, tËp qu¸n cña c¸c d©n téc vµ céng ®ång ng­êi. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt kh¸c nhau lµ trë ng¹i rÊt lín tíi qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK bëi v× sù kh¸c biÖt trong hÖ thèng luËt ph¸p cã nghÜa lµ tån t¹i c¸c quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ thuÕ quan, thñ tôc XNK, vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c bªn tham gia, vÒ h×nh thøc vµ néi dung cña hîp ®ång. NÕu c¸c bªn kh«ng n¾m v÷ng nh÷ng quy ®Þnh kh¸c biÖt nµy trong ph¸p luËt cña n­íc ®èi t¸c th× kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng sù cè bÊt lîi lµ rÊt lín. Do ®ã, ®Ó h¹n chÕ rñi ro cã thÓ x¶y ra c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång cÇn am hiÓu luËt ph¸p n­íc m×nh, luËt ph¸p ®èi t¸c vµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan ®Ó vËn dông chóng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång sao cho cã lîi nhÊt cho m×nh. Nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n thø hai lµm gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK chÝnh lµ chñ thÓ cña hîp ®ång. Th«ng th­êng, trong hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ, c¸c bªn cã quèc tÞch kh¸c nhau hoÆc trô së giao dÞch ë c¸c n­íc kh¸c nhau. §iÒu nµy dÉn tíi ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc tham gia quan hÖ hîp ®ång còng kh¸c nhau. Mét c«ng d©n ViÖt Nam ®ñ 18 tuæi vµ cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ cã thÓ trë thµnh th­¬ng nh©n nÕu ®¨ng ký kinh doanh. Trong khi ®ã, mét c«ng d©n Mü n÷ ph¶i ®ñ 19 tuæi, nam ®ñ 21 tuæi th× míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh th­¬ng nh©n. C¸c th­¬ng nh©n mang quèc tÞch ViÖt Nam ph¶i thµnh lËp doanh nghiÖp th× míi ®­îc ký kÕt hîp ®ång XNK, cßn ë Ch©u ¢u c¸c c¸ nh©n, tæ chøc chØ cÇn cã ®¨ng ký kinh doanh lµ ®ñ. Nh­ vËy, chñ thÓ cña hîp ®ång XNK cã thÓ hîp ph¸p theo luËt cña n­íc nµy nh­ng l¹i kh«ng hîp ph¸p theo luËt cña n­íc kh¸c. Trong tr­êng hîp hîp ®ång ®­îc ký kÕt th× hîp ®ång sÏ v« hiÖu vµ nÕu hai bªn kh«ng n¾m v÷ng ®iÒu nµy th× rñi ro cã thÓ ph¸t sinh v× hîp ®ång ®· v« hiÖu tuyÖt ®èi th× khi cã tranh chÊp x¶y ra, thiÖt h¹i cho bªn nµo, bªn ®ã ph¶i tù g¸nh chÞu. Ngoµi ra, chñ thÓ cña hîp ®ång th­êng bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷ vµ cã tËp qu¸n, v¨n hãa kh¸c nhau. §iÒu nµy g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n c¶n trë cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång vµ kÕt qu¶ lµ khi thùc hiÖn hîp ®ång, cã thÓ sù hiÓu lÇm sÏ x¶y ra, ®em l¹i rñi ro cho ng­êi kinh doanh XNK. Thùc tiÔn cho thÊy, ®· cã kh«ng Ýt doanh nghiÖp ViÖt Nam do kh«ng th¹o tiÕng Anh nªn ®· ký hîp ®ång víi nhiÒu ®iÒu kho¶n bÊt lîi cho m×nh vµ chØ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång míi ph¸t hiÖn ra r»ng m×nh ®· l©m vµo thÕ yÕu. §Õn lóc ®ã t×m c¸ch tho¸i th¸c, tõ chèi thùc hiÖn hîp ®ång th× ®· qu¸ muén. H¬n n÷a, c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång th­êng cã n¨ng lùc tµi chÝnh, cã tr×nh ®é hiÓu biÕt, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ý thøc t«n träng luËt ph¸p kh¸c nhau. Sù chªnh lÖch nµy thÓ hiÖn rÊt râ gi÷a c¸c ®èi t¸c ë c¸c n­íc lín, nh÷ng ng­êi lu«n muèn gi÷ ch÷ tÝn vµ quan hÖ b¹n hµng víi c¸c ®èi t¸c ë c¸c n­íc nhá, rÊt nhiÒu ng­êi trong sè hä chØ chuyªn lõa ®¶o, chôp giËt. Do ®ã, tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång cÇn quan t©m kiÓm tra n¨ng lùc tµi chÝnh, t­ c¸ch ph¸p lý vµ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cña ®èi t¸c ®Ó phßng tr¸nh rñi ro cã thÓ x¶y ra khi thùc hiÖn hîp ®ång. Nh©n tè thø ba lµm gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ viÖc giao dÞch, trao ®æi th«ng tin th­êng qua ph­¬ng tiÖn trung gian. Ngµy nay, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong kinh doanh ngµy cµng lín vµ lµm xuÊt hiÖn mét ph­¬ng thøc kinh doanh míi, ®ã lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Víi nh÷ng nÐt ­u viÖt cña nã, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang chiÕm vÞ trÝ quan träng trong thÕ giíi kinh doanh bëi nã më ra ph¹m vi ho¹t ®éng to lín cho nhµ kinh doanh, rót ng¾n thêi gian thu thËp, xö lý, ph©n tÝch th«ng tin. Tuy nhiªn, do thùc hiÖn kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh qua m¹ng m¸y tÝnh ®iÖn tö, mét yÕu tè kh«ng thÓ ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ nªn nguy c¬ rñi ro lín h¬n nhiÒu so víi ph­¬ng thøc giao dÞch th«ng th­êng. Khung ph¸p lý ®iÒu chØnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cµng chÆt chÏ vµ hoµn thiÖn th× rñi ro trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cµng cã Ýt ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn. Tuy nhiªn, ngay c¶ trong tr­êng hîp ®ã, còng kh«ng ai d¸m ch¾c r»ng c¸c giao dÞch trªn m¹ng lµ cã thùc 100%. Ng­êi mua lu«n lo sî sau khi thanh to¸n, kh«ng nhËn ®­îc hµng; ng­êi b¸n lu«n sî sau khi giao hµng, kh«ng nhËn ®­îc tiÒn. §©y lµ mèi lo th­êng trùc cña c¸c nhµ kinh doanh XNK theo ph­¬ng thøc truyÒn thèng. Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, sù lo ng¹i nµy t¨ng lªn béi phÇn bëi c¶ hai bªn ®Òu kh«ng “xuÊt ®Çu lé diÖn” trong giao dÞch. §Õn khi th­¬ng vô râ rµng ®· thÊt b¹i th× ng­êi b¸n kh«ng biÕt t×m ng­êi mua ë ®©u ®Ó ®ßi tiÒn, cßn ng­êi mua l¹i kh«ng biÕt t×m ng­êi b¸n ë ®©u ®Ó ®ßi hµng. KÕt qu¶ lµ nhµ kinh doanh ph¶i høng chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ cña nh÷ng rñi ro trong ph­¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i nµy. Mét nh©n tè n÷a ph¶i ®Ò cËp ë ®©y lµ kho¶ng c¸ch ®Þa lý. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, hµng hãa th­êng ®­îc di chuyÓn qua biªn giíi quèc gia. Kho¶ng c¸ch ®Þa lý cµng lín, nguy c¬ rñi ro cµng cao vµ ng­îc l¹i. Chuyªn chë hµng hãa gi÷a c¸c quèc gia chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn b»ng ®­êng biÓn (chiÕm kho¶ng 80%). Trong qu¸ tr×nh chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn mu«n vµn rñi ro r×nh rËp, ®e däa ng­êi kinh doanh XNK vµ s½n sµng gi¸ng nh÷ng tai häa lªn ®Çu hä. C¸c trËn b·o, lò, sãng thÇn, lèc cã thÓ bÊt ngê Ëp ®Õn g©y tæn thÊt cho hµng vµ tµu. Trong qu¸ tr×nh lªnh ®ªnh trªn biÓn, s­¬ng muèi, hiÖn t­îng hÊp h¬i, l©y bÈn, l©y h¹i... cã thÓ x¶y ra lµm h­ háng, mÊt m¸t, thiÕu hôt hµng hãa. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn vµ qu¶n trÞ tµu, thuyÒn tr­ëng, thuyÒn viªn cã thÓ s¬ suÊt, bÊt cÈn, g©y ra lçi th­¬ng m¹i vµ lçi hµng vËn lµm tæn h¹i ®Õn hµng hãa ®­îc chuyªn chë trªn tµu. Ngoµi ra, hµng vµ tÇu cßn cã thÓ bÞ x©m ph¹m bëi n¹n c­íp biÓn, trém c¾p. §©y thùc sù lµ mét lo ng¹i lín cña chñ hµng vµ chñ tµu mçi khi cã hµng vµ tµu ®i qua nh÷ng vïng biÓn cã h¶i tÆc hoµnh hµnh. ChuyÓn tiÒn vµ thanh to¸n quèc tÕ còng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n lµm gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt. §Æc tr­ng cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ ®ång tiÒn tÝnh gi¸ hoÆc ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ ®èi víi Ýt nhÊt mét trong c¸c bªn trong hîp ®ång. ViÖc thanh to¸n gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n th­êng qua trung gian lµ ng©n hµng.Thêi ®iÓm thanh to¸n vµ thêi ®iÓm giao hµng th­êng kh¸c nhau. Do ®ã, rñi ro th­êng xuyªn xuÊt hiÖn trong kh©u thanh to¸n. §øng tõ phÝa ng­êi XK, biÓu hiÖn râ rÖt nhÊt cña rñi ro trong thanh to¸n lµ ng­êi b¸n ®· giao hµng nh­ng kh«ng nhËn ®­îc tiÒn hµng. Trong mét sè ph­¬ng thøc thanh to¸n nh­ ghi sæ (open account), chuyÓn tiÒn (remittance), nhê thu (collection), nÕu ng­êi b¸n kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o th× kh¶ n¨ng kh«ng nhËn ®­îc tiÒn lµ rÊt lín. Thanh to¸n b»ng ghi sæ vµ chuyÓn tiÒn hoµn toµn dùa trªn uy tÝn vµ quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a c¸c bªn. NÕu ng­êi mua kh«ng cã thiÖn chÝ, sau khi nhËn hµng, anh ta cã thÓ tõ chèi tr¶ tiÒn hoÆc thËm chÝ tõ chèi thùc hiÖn hîp ®ång b»ng c¸ch kh«ng nhËn hµng vµ kh«ng thanh to¸n tiÒn hµng. Trong ph­¬ng thøc nhê thu, cã 2 lo¹i: nhê thu phiÕu tr¬n (Clean Bill Collection) vµ nhê thu kÌm chøng tõ (Documentary Collection). Nhê thu phiÕu tr¬n lµ ph­¬ng thøc nhê thu kh«ng kÌm chøng tõ th­¬ng m¹i; trong ®ã ng­êi b¸n sau khi giao hµng vµ giao chøng tõ sÏ ký ph¸t hèi phiÕu vµ göi chØ thÞ nhê thu ®Õn Ng©n hµng XK, Ng©n hµng XK ñy th¸c Ng©n hµng n­íc ngoµi (Ng©n hµng NK) thu hé tiÒn. Ng©n hµng NK xuÊt tr×nh hèi phiÕu ®i ®ßi tiÒn ng­êi NK. Ng­êi NK sau khi kiÓm tra sÏ ra quyÕt ®Þnh cã chÊp nhËn thanh to¸n hay kh«ng. Nh­ vËy, ë ph­¬ng thøc nµy nguy c¬ rñi ro rÊt lín. ViÖc cã ®ßi ®­îc tiÒn hay kh«ng, ®ñ hay kh«ng vµ kÞp thêi hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña ng­êi mua, ng©n hµng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm. Nhê thu kÌm chøng tõ lµ ph­¬ng thøc trong ®ã ng­êi b¸n chØ giao hµng chø kh«ng giao chøng tõ kÌm theo hµng. Chøng tõ göi hµng sÏ ®­îc göi kÌm víi hèi phiÕu vµ chØ thÞ nhê thu. Ng­êi mua muèn lÊy ®­îc chøng tõ ®Ó ®i nhËn hµng sÏ ph¶i thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n lªn hèi phiÕu. MÆc dï nhê thu kÌm chøng tõ cã an toµn h¬n nhê thu phiÕu tr¬n song rñi ro vÉn tån t¹i khi ng­êi mua kh«ng muèn nhËn hµng nªn còng kh«ng cÇn lÊy bé chøng tõ vµ tõ chèi thanh to¸n. Ngay c¶ ë nh÷ng ph­¬ng thøc t­ëng chõng ®¶m b¶o an toµn nh­ ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) vµ b¶o l·nh thanh to¸n (Letter of guarantee), ng­êi XK vÉn cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro. ë ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, nÕu ng­êi b¸n kh«ng kiÓm tra kü L/C, kh«ng ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÒu kh¸c biÖt so víi hîp ®ång g©y bÊt lîi cho m×nh ®Ó yªu cÇu ng­êi mua tu chØnh L/C vµ vÉn tiÕn hµnh giao hµng th× ph¶i chÊp nhËn nh÷ng sai biÖt ®ã vµ lËp bé chøng tõ theo quy ®Þnh cña L/C. §©y chÝnh lµ mét rñi ro v× nã mang l¹i sù kiÖn bÊt lîi cho ng­êi XK. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh lËp bé chøng tõ, ng­êi b¸n cã thÓ cã nh÷ng sai sãt ch¼ng h¹n nh­ ®¸ng lÏ ph¶i ký ph¸t hèi phiÕu ®ßi tiÒn ng©n hµng ph¸t hµnh L/C th× l¹i ký ph¸t ®ßi tiÒn ng­êi NK. KÕt côc lµ khi xuÊt tr×nh, bé chøng tõ kh«ng ®­îc ng©n hµng thanh to¸n. ë ph­¬ng thøc b¶o l·nh thanh to¸n, cã hai lo¹i b¶o l·nh: b¶o l·nh theo yªu cÇu (demand guarantees) vµ b¶o l·nh kÌm chøng tõ (documentarry guarantees). NÕu thanh to¸n b»ng b¶o l·nh theo yªu cÇu, quyÒn lîi nhËn tiÒn hµng cña ng­êi b¸n ®­îc b¶o ®¶m do khi anh ta xuÊt tr×nh yªu cÇu thanh to¸n th× ng©n hµng ph¸t hµnh L/C cã nghÜa vô tr¶ tiÒn. Tuy nhiªn nÕu thanh to¸n b»ng b¶o l·nh kÌm chøng tõ, tr­íc khi ng©n hµng tr¶ tiÒn cho ng­êi b¸n ng©n hµng ph¶i cã sù ®ång ý cña ng­êi mua. NÕu ng­êi mua cã lý do chÝnh ®¸ng, ng­êi mua cã thÓ tõ chèi thanh to¸n. KÕt qu¶ lµ ng­êi b¸n kh«ng nhËn ®­îc tiÒn hµng. §øng tõ phÝa ng­êi NK, rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i trong thanh to¸n lµ ®· tr¶ tiÒn nh­ng k._.h«ng nhËn ®­îc hµng. NÕu thanh to¸n b»ng ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn tr­íc khi nhËn hµng th× cã thÓ ng­êi b¸n sau khi nhËn tiÒn l¹i kh«ng giao hµng. NÕu thanh to¸n b»ng L/C, trong tr­êng hîp ng­êi b¸n kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång - kh«ng giao hµng th× ng­êi mua dï kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn hµng song còng ph¶i tr¶ chi phÝ më L/C, ngoµi ra cßn cã thÓ chÞu chi phÝ gi¸n ®o¹n kinh doanh, lîi nhuËn mÊt h­ëng... Trong tr­êng hîp ng­êi b¸n lËp bé chøng tõ khèng, gi¶ m¹o, th× ng©n hµng chØ c¨n cø vµo sù hîp lÖ trªn bÒ mÆt chøng tõ ®Ó tr¶ tiÒn nªn ng­êi mua cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro lµ ph¶i tr¶ tiÒn hµng mµ kh«ng nhËn ®­îc hµng. Mét biÓu hiÖn n÷a cña rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ lµ sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. XuÊt ph¸t tõ ®Æc tr­ng ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ ®èi víi mét hoÆc c¶ hai bªn trong hîp ®ång, sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ lµm t¨ng gi¶m hiÖu qu¶ cña th­¬ng vô. NÕu ®ång tiÒn thanh to¸n gi¶m gi¸ trÞ so víi néi tÖ ng­êi XK sÏ bÞ thiÖt h¹i cßn ng­êi NK sÏ ®­îc lîi vµ ng­îc l¹i. Rñi ro x¶y ra ®èi víi ng­êi nµy cã thÓ trë thµnh may m¾n víi ng­êi kh¸c. Do ®ã, c¸c bªn khi ký kÕt hîp ®ång th­êng lùa chän mét ®ång tiÒn æn ®Þnh lµm ®ång tiÒn tÝnh gi¸ vµ ®ång tiÒn thanh to¸n ®Ó tr¸nh rñi ro do biÕn ®éng cña tû gi¸ khi thùc hiÖn hîp ®ång. Nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n kh¸c song còng khong kÐm phÇn quan träng lµm gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt lµ tranh chÊp vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. Tranh chÊp th­êng x¶y ra khi mét trong c¸c bªn kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt trong hîp ®ång. Bªn b¸n kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng ®óng quy ®Þnh vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, bao b×, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm giao hµng. Bªn mua kh«ng nhËn hµng, tõ chèi thanh to¸n hoÆc kh«ng tr¶ ®ñ vµ ®óng thêi h¹n. Ngoµi ra, tranh chÊp cßn cã thÓ x¶y ra do néi dung cña hîp ®ång mËp mê khã hiÓu kh«ng thèng nhÊt víi nhau dÉn ®Õn viÖc hiÓu sai vµ thùc hiÖn sai. Khi thùc hiÖn hîp ®ång, gÆp ph¶i tranh chÊp kiÖn tông tøc lµ gÆp ph¶i rñi ro v× dï th¾ng hay thua th× c¸c bªn còng cã nguy c¬ chÞu thiÖt h¹i, tæn thÊt. §ã cã thÓ lµ thiÖt h¹i vÒ uy tÝn, trÝ lùc, thêi gian, tiÒn b¹c. Tõ phÝa ng­êi vi ph¹m, ngoµi nh÷ng chi phÝ vÒ båi th­êng do c¸c hµnh vi vi ph¹m g©y thiÖt h¹i cho ®èi t¸c, bªn vi ph¹m cßn ph¶i tr¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh khiÕu n¹i kiÖn tông nh­ chi phÝ träng tµi, phÝ tßa ¸n, chi phÝ ®i l¹i trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp, chi phÝ luËt s­... §øng tõ phÝa ng­êi bÞ vi ph¹m, anh ta còng cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro khi kh«ng ®­îc båi th­êng hoÆc kh«ng ®­îc båi th­êng ®Çy ®ñ. H¬n thÕ, trong qu¸ tr×nh khiÕu n¹i kiÖn tông nÕu hµng hãa h­ háng mµ ng­êi bÞ vi ph¹m kh«ng cã biÖn ph¸p h¹n chÕ l©y lan tæn thÊt th× phÇn tæn thÊt ph¸t sinh thªm kh«ng ®­îc båi th­êng. Trong tr­êng hîp bªn vi ph¹m kh«ng cã lçi v× hµnh vi vi ph¹m lµ do quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn, do gÆp bÊt kh¶ kh¸ng hoÆc do bªn thø ba gÆp bÊt kh¶ kh¸ng th× ng­êi vi ph¹m ®­îc miÔn, gi¶m tr¸ch nhiÖm vµ bªn bÞ vi ph¹m cã thÓ kh«ng ®­îc båi th­êng. Ngoµi thiÖt h¹i vËt chÊt mµ c¸c bªn ph¶i g¸nh chÞu trong tranh chÊp, c¶ hai bªn cßn ®øng tr­íc nguy c¬ mÊt uy tÝn, mÊt quan hÖ b¹n hµng. Tranh chÊp x¶y ra nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt tháa ®¸ng, hîp t×nh, hîp lý sÏ lµm ®æ vì quan hÖ kinh doanh gi÷a c¸c bªn. Ngay c¶ khi quan hÖ ®ã kh«ng hoµn toµn chÊm døt th× trong c¸c th­¬ng vô sau, c¸c bªn còng cã t©m lý e ng¹i, dÌ chõng, nghi ngê lÉn nhau. H¬n n÷a nÕu vô kiÖn bÞ tiÕt lé ra bªn ngoµi, c¸c bªn cã thÓ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong thiÕt lËp quan hÖ b¹n hµng míi víi c¸c ®èi t¸c kh¸c. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng t¹i c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn bëi trong v¨n hãa kinh doanh t¹i c¸c n­íc nµy ng­êi ta rÊt sî tai tiÕng do tranh chÊp, kiÖn tông. Qua nghiªn cøu vÒ rñi ro, tæn thÊt vµ c¸c nh©n tè lµm gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, ta cã thÓ thÊy sù phøc t¹p ®Æc biÖt cña rñi ro, tæn thÊt trong m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ, tõ ®ã cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm cña rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. 2. §Æc ®iÓm cña rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK Kinh doanh XNK diÔn ra trong m«i tr­êng ®Æc biÖt phøc t¹p. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång bao gåm mét chuçi c¸c b­íc nghiÖp vô kÕ tiÕp nhau vµ trong tõng kh©u cña qu¸ tr×nh nµy, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy lµm cho rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh XNK mµ chñ yÕu lµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång x¶y ra th­êng xuyªn h¬n, møc ®é nghiªm träng h¬n vµ biÓu hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng, phøc t¹p h¬n so víi kinh doanh trong n­íc. a) Rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK x¶y ra víi tÇn suÊt lín h¬n thùc hiÖn hîp ®ång trong n­íc Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, nhµ kinh doanh ph¶i lu«n ®èi mÆt víi m«i tr­êng kinh doanh ®Çy biÕn ®éng, kÌm theo ®ã lµ mu«n vµn nguy c¬ rñi ro ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng diÔn ra trong vµ ngoµi n­íc. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng, c¸c nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan ë c¶ trong n­íc vµ n­íc ngoµi lµm cho rñi ro, tæn thÊt x¶y ra th­êng xuyªn h¬n víi tÇn suÊt lín h¬n so víi kinh doanh trong n­íc. Sù xuÊt hiÖn dån dËp, th­êng xuyªn cña c¸c sù cè bÊt lîi cã thÓ lý gi¶i b»ng sù kh¸c biÖt trong hÖ thèng luËt ph¸p, v¨n hãa kinh doanh, chñ thÓ trong quan hÖ hîp ®ång, kho¶ng c¸ch ®Þa lý... Nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt cµng nhiÒu th× rñi ro, tæn thÊt x¶y ra víi tÇn sè cµng lín vµ ng­îc l¹i. ViÖc rñi ro, tæn thÊt x¶y ra th­êng xuyªn víi tÇn sè lín h¬n chÝnh lµ ®Æc ®iÓm næi tréi cña rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK. b) Rñi ro, tæn thÊt x¶y ra víi møc ®é nghiªm träng h¬n Khi ®· x¶y ra, rñi ro, tæn thÊt th­êng g©y hiÖu qu¶ nghiªm träng h¬n cho ng­êi kinh doanh XNK v× hai lý do. Mét lµ, gi¸ trÞ cña th­¬ng vô XNK th­êng lín h¬n so víi c¸c th­¬ng vô kinh doanh trong n­íc. Hai lµ, qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK th­êng liªn quan tíi nhiÒu bªn h¬n nªn khi x¶y ra rñi ro, tæn thÊt cã thÓ tÊt c¶ c¸c bªn cïng ph¶i g¸nh chÞu. Nãi mét c¸ch kh¸c, møc ®é nghiªm träng h¬n ®­îc thÓ hiÖn ë ph¹m vi ¶nh h­ëng cña rñi ro, tæn thÊt réng lín h¬n. c) Rñi ro, tæn thÊt ®a d¹ng phøc t¹p h¬n §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ c¸c nguyªn nh©n lµm ph¸t sinh rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vèn dÜ ®a d¹ng vµ phøc t¹p h¬n so víi ho¹t ®éng kinh doanh th«ng th­êng trong n­íc. Do ®ã, rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK liªn quan tíi nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n nh­ vËn t¶i quèc tÕ, thanh to¸n quèc tÕ, b¶o hiÓm... H¬n n÷a, ®Æc tr­ng cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ cã yÕu tè n­íc ngoµi, thÓ hiÖn ë chñ thÓ cña hîp ®ång lµ c¸c bªn cã quèc tÞch kh¸c nhau hoÆc cã trô së ë c¸c n­íc kh¸c nhau, hµng hãa lµ ®èi t­îng cña hîp ®ång th­êng ®­îc di chuyÓn qua biªn giíi quèc gia hoÆc tõ khu vùc ph¸p lý nµy sang khu vùc ph¸p lý kh¸c, ®ång tiÒn tÝnh gi¸, ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ víi mét trong c¸c bªn, luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång hoÆc c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång cã yÕu tè n­íc ngoµi. V× vËy rñi ro, tæn thÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK ®a d¹ng, phøc t¹p h¬n. Tãm l¹i, rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK x¶y ra víi tÇn suÊt lín h¬n, møc ®é nghiªm träng h¬n vµ ®a d¹ng, phøc t¹p h¬n. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c nhµ kinh doanh XNK cÇn hÕt søc thËn träng trong thùc hiÖn hîp ®ång vµ cÇn ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Ó ng¨n ngõa h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt. 3. Ph©n lo¹i rñi ro, tæn thÊt Ph©n lo¹i rñi ro, tæn thÊt lµ mét c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa to lín cho qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ ®Ò ra biÖn ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt mét c¸ch hîp lý. Tr­íc hÕt, rñi ro, tæn thÊt tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc biÓu hiÖn, nhiÒu lo¹i vµ nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. H¬n n÷a, rñi ro, tæn thÊt th­êng xuÊt ph¸t tõ c¸c nhãm nguyªn nh©n kh¸c nhau. KÕt qu¶ lµ tÝnh chÊt, ph¹m vi vµ møc ®é ¶nh h­ëng cña rñi ro, tæn thÊt lªn ®èi t­îng sÏ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, viÖc ph©n lo¹i rñi ro, tæn thÊt chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi v× dùa trªn nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. Cïng mét rñi ro, tæn thÊt nh­ng theo tiªu chÝ nµy nã ®­îc xÕp vµo nhãm nµy, theo tiªu chÝ kh¸c l¹i ®­îc xÕp vµo nhãm kh¸c. a) Ph©n lo¹i rñi ro C¨n cø vµo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau cã thÓ ph©n rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK thµnh c¸c lo¹i sau: * C¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®o l­êng Rñi ro cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc: Lµ rñi ro mµ tÇn sè xuÊt hiÖn cña nã cã thÓ tiªn ®o¸n ®­îc ë møc ®é tin cËy nµo ®ã. Rñi ro kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®­îc: rñi ro mµ tÇn sè xuÊt hiÖn cña nã bÊt th­êng, khã tiªn ®o¸n. * C¨n cø vµo ph¹m vi ¶nh h­ëng cña rñi ro Rñi ro c¬ b¶n: Lµ rñi ro xuÊt ph¸t tõ c¸c biÕn cè kh¸ch quan vµ ¶nh h­ëng ®Õn toµn x· héi. VÝ dô: b·o, lò, chiÕn tranh, b¹o ®éng chÝnh trÞ. Rñi ro riªng biÖt: Lµ rñi ro xuÊt ph¸t tõ biÕn cè chñ quan cña tõng c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ chØ ¶nh h­ëng ®Õn mét sè Ýt ng­êi. VÝ dô: rñi ro ph¸t sinh do hµng ho¸ háng hãc, th­¬ng vô thua lç do biÕn ®éng gi¸ c¶. *C¨n cø vµo nguån gèc ph¸t sinh rñi ro Rñi ro do thiªn tai: Lµ nh÷ng hiÖn t­îng do thiªn nhiªn g©y ra nh­ b·o giã lèc, sÐt, sãng thÇn, ®éng ®Êt, nói löa, lë ®¸... Rñi ro do tai häa cña biÓn: Lµ nh÷ng tai n¹n x¶y ra ®èi víi con tµu ë ngoµi biÓn nh­: tµu bÞ m¾c c¹n, ch¸y, næ, ®©m va, mÊt tÝch... Rñi ro do c¸c hiÖn t­îng chÝnh trÞ, x· héi: rñi ro chiÕn tranh, ®×nh c«ng, hµnh ®éng khñng bè... *C¨n cø vµo nguyªn nh©n g©y ra rñi ro Rñi ro cã nguyªn nh©n kh¸ch quan: Lµ rñi ro do t¸c ®éng cña m«i tr­êng vÜ m« vµ nguyªn nh©n bªn ngoµi mµ doanh nghiÖp kh«ng thÓ kiÓm so¸t chi phèi ®­îc. Nh­ rñi ro do chÝnh trÞ bÊt æn, kinh tÕ suy tho¸i, tû gi¸ biÕn ®éng... Rñi ro cã nguyªn nh©n chñ quan: Lµ rñi ro b¾t nguån tõ c¸c nguyªn nh©n chñ quan nh­ nh÷ng yÕu kÐm cña doanh nghiÖp vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n, thiÕu th«ng tin, sai lÇm trong chÝnh s¸ch kinh doanh... * C¨n cø vµo nghiÖp vô cña b¶o hiÓm Rñi ro th«ng th­êng ®­îc b¶o hiÓm: Lµ rñi ro cã tÝnh chÊt bÊt ngê, ngÉu nhiªn, x¶y ra ngoµi ý muèn cña ng­êi vµ ®­îc b¶o hiÓm theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm A, B, C. VÝ dô: Rñi ro do thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê. Rñi ro ph¶i b¶o hiÓm riªng, kh«ng ®­îc båi th­êng theo c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm gèc A, B, C. VÝ dô: chiÕn tranh, ®×nh c«ng... Rñi ro lo¹i trõ: Lµ rñi ro kh«ng ®­îc b¶o hiÓm trong mäi tr­êng hîp. VÝ dô: Rñi ro do néi tú, Èn tú cña hµng hãa, lçi cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm... Ngoµi ra, ng­êi ta cßn ph©n biÖt rñi ro mang tÝnh ®Çu c¬ vµ rñi ro thuÇn tuý. Rñi ro mang tÝnh ®Çu c¬ lµ rñi ro mµ doanh nghiÖp s½n sµng chÊp nhËn víi hy väng cã c¬ héi t¹o ra lîi nhuËn. Rñi ro thuÇn tuý lµ rñi ro chØ ®em l¹i thiÖt h¹i. b) Ph©n lo¹i tæn thÊt * C¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®o l­êng ®­îc thiÖt h¹i Tæn thÊt cã kh¶ n¨ng ®o l­êng: Lµ tæn thÊt cã thÓ c©n ®ong ®o ®Õm, tÝnh to¸n t­¬ng ®èi chÝnh x¸c. VÝ dô: tæn thÊt do hµng bÞ h­ háng, r¸ch bao b×... Tæn thÊt kh«ng cã kh¶ n¨ng ®o l­êng: lµ tæn thÊt mµ hËu qu¶ cña nã kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc theo ph­¬ng ph¸p c©n ®ong trùc tiÕp mµ chñ yÕu th«ng qua ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh. VÝ dô: thiÖt h¹i tÝnh m¹ng, søc kháe, uy tÝn.... * C¨n cø vµo ®èi t­îng bÞ tæn thÊt Tæn thÊt vÒ tµi s¶n: lµ tæn thÊt vËt chÊt gåm mÊt m¸t tµi s¶n, tiÒn b¹c, lîi nhuËn mÊt h­ëng. Tæn thÊt vÒ con ng­êi: thiÖt h¹i tÝnh m¹ng, gi¶m sót søc kháe, tinh thÇn... Tæn thÊt vÒ ph¸p lý: lµ tæn thÊt liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña chñ thÓ tr­íc ph¸p luËt ®èi víi hµnh vi g©y thiÖt h¹i cho ng­êi kh¸c. VÝ dô: tr¸ch nhiÖm d©n sù víi ng­êi thø ba, tr¸ch nhiÖm s¶n phÈm... * C¨n cø theo møc ®é, quy m« tæn thÊt Tæn thÊt bé phËn: lµ sù mÊt m¸t, gi¶m gi¸ trÞ, gi¸ trÞ sö dông, sè l­îng, träng l­îng, thÓ tÝch cña ®èi t­îng hµng hãa. Tæn thÊt toµn bé: lµ sù h­ h¹i hoÆc mÊt m¸t toµn bé gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa. Tæn thÊt toµn bé gåm hai lo¹i: + Tæn thÊt toµn bé thùc tÕ: lµ tæn thÊt trong ®ã ®èi t­îng bÞ h­ háng hoµn toµn, nghiªm träng, kh«ng cßn nh­ lµ vËt phÈm ban ®Çu n÷a + Tæn thÊt toµn bé ­íc tÝnh: lµ tæn thÊt trong ®ã ®èi t­îng bÞ tæn thÊt tíi møc xÐt thÊy kh¶ n¨ng tæn thÊt toµn bé thùc tÕ kh«ng sao tr¸nh khái hoÆc cã thÓ tr¸nh khái song ph¶i bá kho¶n chi phÝ lín h¬n gi¸ trÞ cña ®èi t­îng * C¨n cø vµo quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi tæn thÊt Tæn thÊt riªng: lµ tæn thÊt cña riªng tõng quyÒn lîi b¶o hiÓm, quyÒn lîi nµo bÞ tæn thÊt th× ph¶i tù g¸nh chÞu Tæn thÊt chung: lµ tæn thÊt do hµnh ®éng tæn thÊt chung g©y nªn lµ nh÷ng thiÖt h¹i do chi phÝ vµ hy sinh ®Æc biÖt ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch h÷u ý, hîp lý nh»m cøu tµu, hµng hãa vµ c­íc phÝ trong mét hµnh tr×nh chung trªn biÓn. IV. Quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a rñi ro, tæn thÊt vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK 1. HiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK HiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK lµ ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp kinh doanh XNK ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ cao nhÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiªn hîp ®ång víi chi phÝ thÊp nhÊt. HiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK th­êng ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu sau: * Tû suÊt ngo¹i tÖ Tû suÊt ngo¹i tÖ cña hîp ®ång XK lµ sè néi tÖ ph¶i bá ra ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång XK: RX: tû suÊt ngo¹i tÖ hîp ®ång XK CX: Tæng chi phÝ XK DX: Tæng ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ XK RX cµng nhá cµng tèt. Tû suÊt ngo¹i tÖ cña hîp ®ång NK thÓ hiÖn mét ®ång ngo¹i tÖ bá ra thu vÒ ®­îc bao nhiªu ®ång néi tÖ: RN: Tû suÊt ngo¹i tÖ hîp ®ång NK CN: Tæng chi phÝ NK b»ng ngo¹i tÖ DN: Tæng néi tÖ thu ®­îc tõ viÖc b¸n hµng RN cµng lín cµng tèt. * Tû lÖ l·i/mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ( p ) Hîp ®ång XK: pX lµ chªnh lÖch tû gi¸ trªn thÞ tr­êng vµ tû suÊt ngo¹i tÖ XK: pX = r - RX Hîp ®ång NK: pN lµ chªnh lÖch tû suÊt ngo¹i tÖ NK vµ tû gi¸ trªn thÞ tr­êng: pN = RN - r * Tæng l·i cña hîp ®ång: P Hîp ®ång XK: PX = pX . DX Hîp ®ång NK : PN = pN . DN * TØ lÖ l·i cña hîp ®ång: P Hîp ®ång XK: P’X = PX/CX Hîp ®ång NK: P’N = PN/CN 2. Mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a rñi ro, tæn thÊt vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK §¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK lu«n lµ môc tiªu cña bÊt kú doanh nghiÖp kinh doanh XNK nµo. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt lu«n tån t¹i vµ rñi ro, tæn thÊt cã thÓ x¶y ra lµm t¨ng chi phÝ, gi¶m lîi nhuËn thËm chÝ g©y thua lç cho th­¬ng vô vµ do ®ã, h¹n chÕ hiÖu qu¶ hîp ®ång XNK. V× vËy, cã thÓ nãi rñi ro, tæn thÊt lu«n cã t¸c ®éng tû lÖ nghÞch víi hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Tr­íc hÕt, gia t¨ng rñi ro, tæn thÊt lµm gi¶m hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Rñi ro x¶y ra ®em theo thiÖt h¹i to lín vÒ lîi Ých vËt chÊt vµ phi vËt chÊt. Do vËy, khi rñi ro, tæn thÊt ®· x¶y ra, doanh nghiÖp sÏ tèn kÐm thªm c¸c chi phÝ ®Ó xö lý, khoanh vïng rñi ro, gi¶m thiÓu tæn thÊt, chi phÝ phôc håi s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ t¨ng trong khi doanh thu vÒ kh«ng ®æi lµm c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ biÕn ®æi theo chiÒu h­íng xÊu. Khi ®ã, tû lÖ l·i/mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ gi¶m, tæng l·i hîp ®ång gi¶m, tû suÊt ngo¹i tÖ hîp ®ång XK t¨ng, hîp ®ång NK gi¶m... HiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi doanh nghiÖp cã biÖn ph¸p phßng ngõa, h¹n chÕ, gi¶m thiÓu rñi ro. §Ó phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro, doanh nghiÖp ph¶i ph©n tÝch m«i tr­êng kinh doanh, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m lo¹i trõ hoµn c¶nh ph¸t sinh rñi ro, tiÕt kiÖm ®Ó bï ®¾p mÊt m¸t rñi ro b»ng lËp quü dù tr÷, mua b¶o hiÓm cho hµng hãa. MÆc dï ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµy doanh nghiÖp ph¶i bá ra kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh song nÕu ®em so s¸nh nã víi chi phÝ kh¾c phôc rñi ro, tæn thÊt th× chi phÝ phßng ngõa cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. §Õn l­ît nã, c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, gióp doanh nghiÖp kiÓm so¸t ®­îc rñi ro, lµm cho c«ng viÖc kinh doanh æn ®Þnh vµ t¹o t©m lý yªn t©m cho nhµ kinh doanh khi thùc hiÖn hîp ®ång. Tãm l¹i, rñi ro lµ nh÷ng sù kiÖn bÊt lîi ngÉu nhiªn bÊt ngê x¶y ra ®em theo tæn thÊt vµ tæn thÊt lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña rñi ro. Rñi ro, tæn thÊt lu«n tån t¹i tiÒm Èn song hµnh víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, ®e do¹ hiÖu qu¶ cña th­¬ng vô. Trong m«i tr­êng kinh doanh XNK, rñi ro, tæn thÊt x¶y ra th­êng xuyªn h¬n vµ ®em theo hËu qu¶ nÆng nÒ h¬n so víi kinh doanh trong n­íc do m«i tr­êng ph¸p lý phøc t¹p h¬n, thÓ hiÖn ë sù phøc t¹p trong lùa chän nguån luËt ¸p dông, c¸c quy ®Þnh ph¸p lý kh¸c nhau, chñ thÓ th­êng cã quèc tÞch kh¸c nhau, n¨ng lùc tµi chÝnh kh¸c nhau, v¨n ho¸ kh¸c nhau, kho¶ng c¸ch ®Þa lý th­êng xa x«i nªn hµng ho¸ dÔ h­ háng, dÔ gÆp thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê, viÖc thanh to¸n vµ thêi ®iÓm giao hµng th­êng kh¸c nhau nªn rñi ro th­êng x¶y ra trong kh©u thanh to¸n. Nh­ vËy, rñi ro, tæn thÊt x¶y ra lu«n ®em theo thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp vµ t¸c ®éng nghÞch víi hiÖu qu¶ thùc hiÖn hîp ®ång. Do ®ã, ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ lµ ng­êi kinh doanh XNK ph¶i nhËn thøc ®­îc rñi ro vµ chñ ®éng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh rñi ro, ng¨n ngõa ræn thÊt. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ n¨m 1990 ®Õn nay I. Kh¸i qu¸t chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kinh doanh XNK cña thÕ giíi vµ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990 ®Õn nay 1. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kinh doanh XNK cña thÕ giíi a) T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ThËp kû 90 cña thÕ kû 20 ®· qua ®i, ®Ó l¹i nhiÒu biÕn ®éng th¨ng trÇm cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 1990 - 1999 ®¹t 3.0%, gi¶m 0,4% so víi møc 3,4% cña thËp kû 80. Tuy tèc ®é t¨ng tr­ëng cã xu h­íng gi¶m dÇn song nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang cã b­íc chuyÓn m×nh to lín vÒ chÊt. Xu h­íng ph¸t triÓn theo chiÒu réng dùa trªn c¸c nguån nguyªn liÖu, n¨ng l­îng truyÒn thèng dÔ khai th¸c ®ang bÞ v¬i c¹n dÇn ®· chuyÓn sang xu h­íng ph¸t triÓn theo chiÒu s©u nhê vµo nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ. ChÝnh trong thêi kú nµy, c¸c yÕu tè cò cña nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp ®· ph¸t huy hÕt t¸c dông vµ ®ang thóc ®Èy chiÒu h­íng t¨ng chi phÝ, gi¶m hiÖu qu¶. C¸c yÕu tè ­u viÖt cña nÒn kinh tÕ tri thøc míi dÇn h×nh thµnh vµ ch­a ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ t¸c ®éng tÝch cùc tíi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thªm vµo ®ã, sù yÕu kÐm trong qu¶n lý vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc ë nhiÒu quèc gia ®· ®Èy nÒn kinh tÕ thÕ giíi l©m vµo khñng ho¶ng vµ suy tho¸i. Trong ba ®Çu tÇu kinh tÕ thÕ giíi, lµ Mü, EU, NhËt B¶n, duy chØ cã nÒn kinh tÕ Mü t¨ng tr­ëng ngo¹n môc. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Mü lu«n ë møc cao, t¨ng tõ 2,3% n¨m 1995 lªn 3,4% n¨m 1996 vµ ®­îc duy tr× ë møc 3,9% trong ba n¨m 1997, 1998, 1999. Víi thµnh tùu nµy, kinh tÕ Mü ®· trë thµnh ®iÓm tùa cho nhiÒu nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi. Trong khi ®ã, b­íc vµo thËp kû 90, NhËt B¶n ®· chÊm døt thêi kú “ph¸t triÓn thÇn kú” vµ l©m vµo giai ®o¹n tr× trÖ, ®Æc biÖt lµ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ 1997 víi tèc ®é t¨ng tr­ëng ©m trong 2 n¨m liªn tiÕp, -0,7% (1997) vµ -2,8% (1998). Kinh tÕ EU t¨ng tr­ëng chËm dÇn, n¨m 1999 tèc ®é t¨ng tr­ëng EU chØ ®¹t 2,1%, gi¶m 0,8% so víi møc 2,9% n¨m ‘98. B­íc sang n¨m 2000, n¨m ®Çu tiªn cña thiªn niªn kû míi, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· cã nh÷ng b­íc khëi s¾c. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ toµn cÇu ®¹t møc cao nhÊt kÓ tõ 1990, ®¹t 3,1% cao h¬n 0,6%. Trong ®ã, Ch©u ¸ ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao nhÊt 6,7%, kÕ ®Õn lµ Mü Latinh 4,25%, EU vµ Ch©u Phi 3,4% vµ thÊp nhÊt lµ §«ng ¢u 3,1%. Tuy nhiªn, t×nh h×nh c¶i thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ch­a kÐo dµi ®­îc l©u th× bãng m©y ®en ®· bao phñ lªn nhiÒu n­íc, kÌm theo ®ã lµ lµn sãng suy gi¶m lan réng. Theo «ng Steve Roach - mét nhµ kinh tÕ kú cùu cña Morgan Stanley: “ThÕ giíi ®ang ë gi÷a mét thêi kú suy tho¸i ®ång bé hiÕm cã. ChÆng ®­êng ®Çu tiªn ®­îc t¹o ra bëi sù suy gi¶m cña chu kú c«ng nghÖ th«ng tin toµn cÇu do Mü cÇm ®Çu ®· ®Èy hÇu hÕt c¸c n­íc Ch©u ¸ vµo suy gi¶m. ChÆng thø hai ®­îc t¹o ra bëi c¸c cuéc tÊn c«ng khñng bè h«m 11/9, dÉn ®Õn sù “®Çu hµng” ®· ®­îc tr× ho·n qu¸ l©u cña ng­êi tiªu dïng Mü. Do n­íc Mü ®· gi¸ng hai có sèc nµy xuèng mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu vèn phô thuéc vµo Mü, phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi ®· “lao xuèng dèc theo”. (Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2001-2002) Sù bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· b¸o hiÖu thêi kú ph¸t triÓn bÊp bªnh kÌm theo nã lµ nh÷ng mÇm mèng nguy c¬ rñi ro cho tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. b) T×nh h×nh kinh doanh XNK Trong thËp kû 90 cña thÕ kû 20, tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i hµng hãa cña thÕ giíi ®· tõng xuÊt hiÖn ba ®Ønh cao: n¨m 1994 t¨ng 10%, n¨m 1997 t¨ng 10,5% n¨m 2000 t¨ng 12% vµ ®ã lµ møc t¨ng tr­ëng cao nhÊt trong 50 qua. NÕu nh­ thËp kû 60 cña thÕ kû 20 th­êng ®­îc coi lµ “thêi ®¹i hoµng kim” cña mËu dÞch quèc tÕ th× ®Õn thËp kû 90, ngoµi ba ®Ønh cao kÓ trªn, t×nh h×nh kinh doanh XNK kh«ng cßn ®­îc nh­ tr­íc n÷a vµ ®Õn n¨m 2001 ®· tôt xuèng møc rÊt thÊp lµ 2,7%. Trong giai ®o¹n 1990 - 2000, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n ®¹t 6%. Nh­ vËy, tèc ®é t¨ng cña n¨m 2001 lµ thÊp nhÊt, vµ kh«ng b»ng mét nöa. tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña 10 n¨m tr­íc ®ã. N¨m 2001, yÕu tè gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng trong kinh doanh XNK cña cña thÕ giíi mµ chñ yÕu lµ ë c¸c mÆt hµng n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n còng dao ®éng m¹nh. VÒ gi¸ c¶, gi¸ g¹o trªn c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi n¨m 2001 tiÕp tôc gi¶m tõ 9 - 15% so víi møc thÊp cña n¨m 2000; gi¸ dÇu th« gi¶m 30 - 35%; gi¸ ®­êng biÕn ®éng rÊt thÊt th­êng, trong 4 th¸ng ®Çu n¨m 2001, gi¸ ®­êng tr¾ng gi¶m 8,5% tõ 249$/tÊn xuèng 229$/tÊn; gi¸ than n¨ng l­îng gi¶m tõ 4 - 13% trªn c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi. (Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2001 – 2002, tr.93). VÒ thÞ tr­êng, mét sè mÆt hµng cã nh÷ng biÕn ®éng lín vÒ thÞ tr­êng. §iÓn h×nh ph¶i kÓ ®Õn mÆt hµng cao su.Theo nhËn ®Þnh cña nhiÒu nhµ kinh tÕ, n¨m 2001 lµ n¨m u ¸m nhÊt trong lÞch sö ngµnh cao su thÕ giíi v× gi¸ cao su ®· ch¹m xuèng møc thÊp nhÊt do cung nhiÒu, cÇu Ýt. MÆt hµng thø hai cã biÕn ®éng lín vÒ thÞ tr­êng lµ cµ phª. ThÞ tr­êng cµ phª biÕn ®éng m¹nh do t×nh h×nh thêi tiÕt ¶nh h­ëng tíi mïa vô cµ phª ë Brazil; béi thu ë Ch©u ¸, Ch©u Phi, nhu cÇu cµ phª t¹i c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ Mü, EU ®· b·o hßa vµ gi¶m, trong khi ®ã, møc tiªu thô cµ phª/ng­êi cao nhÊt dÞch chuyÓn sang mét sè n­íc nh­ PhÇn Lan, Nauy, §an M¹ch. C¸c mÆt hµng ®iÖn tö, s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin XK tõ c¸c quèc gia §«ng ¸ còng gi¶m m¹nh do ¶nh h­ëng cña suy tho¸i kinh tÕ Mü. T×nh h×nh mËu dÞch quèc tÕ gÇn ®©y cã nhiÒu biÕn ®éng theo chiÒu h­íng xÊu cho thÊy m«i tr­êng kinh doanh XNK ngµy cµng trë nªn bÊt æn. §iÒu nµy ®em l¹i t¸c ®éng tiªu cùc vµ nguy c¬ rñi ro cho th­¬ng m¹i quèc tÕ toµn cÇu, ®Æc biÖt lµ th­¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kinh doanh XNK cña ViÖt Nam T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ H¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng, ®Æc biÖt lµ sau cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ cña khu vùc vµ nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn g©y ¶nh h­ëng nÆng nÒ tíi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mét ngµnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt n­íc, kinh tÕ ViÖt Nam vÉn trô v÷ng vµ ®ang dÇn dÇn phôc håi vµ ph¸t triÓn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP lu«n ®¹t møc cao ®¸nh dÊu b»ng møc kû lôc lµ 9,54% trong n¨m 1995. Thêi kú 1991 - 1997, tèc ®é t¨ng GDP lu«n v­ît 8%/n¨m. Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam gi¶m ®i râ rÖt, tõ 8,15% n¨m 1997 xuèng cßn 5,76% n¨m 1998 vµ tiÕp tôc gi¶m cßn 4,77% n¨m 1999, ®©y còng lµ møc thÊp nhÊt trong vßng h¬n 10 n¨m qua. B­íc sang thiªn niªn kû míi, kinh tÕ ViÖt Nam dÇn lÊy l¹i ®­îc ®µ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é t¨ng GDP t­¬ng øng qua c¸c n¨m 2000, 2001, 2002 lµ 6,75%, 6,84% vµ 7,0%. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng chung, c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc. Tû träng n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n gi¶m dÇn, tû träng c«ng nghiÖp x©y dùng t¨ng lªn nhanh chãng, tû träng dÞch vô ë møc t­¬ng ®èi æn ®Þnh. N¨m 2001, khu vùc n«ng l©m, thñy s¶n chiÕm 23,3% GDP, c«ng nghiÖp x©y dùng chiÕm 37,75% vµ dÞch vô chiÕm 38,95%. Tû träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong GDP t¨ng dÇn ®Òu, nÕu nh­ n¨m 1990 ®¹t 12,3% n¨m 1995 t¨ng lªn 15%, n¨m 2000 ®¹t 18,7% th× n¨m 2001 t¨ng tíi 19,6%. N¨m 2002, t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp ®¹t 14%, ®©y lµ n¨m thø 12 liªn tôc t¨ng ë møc hai ch÷ sè, quy m« c«ng nghiÖp t¨ng 4.7 lÇn n¨m 90 vµ lµ thêi kú t¨ng tr­ëng cao nhÊt vµ dµi nhÊt mµ tr­íc ®©y ch­a ®¹t ®­îc.(Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam sè 1/11/02). §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn môc tiªu do §¹i héi §¶ng IX ®· ®Ò ra lµ ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n biÕn ViÖt nam thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh qu¶ kinh tÕ v­ît tréi, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp. Mét lµ, chÊt l­îng t¨ng tr­ëng cßn thÊp, dùa chñ yÕu ë viÖc t¨ng yÕu tè ®Çu vµo lµ vèn ®Çu t­. Hai lµ, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cßn yÕu chØ ®øng thø 52/75 n­íc ®­îc xÕp h¹ng (Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2001 - 2002, tr. 6). Ba lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu cßn chËm vµ mang nÆng tÝnh tù ph¸t. Nh÷ng yÕu ®iÓm nµy chÝnh lµ rµo c¶n cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng trªn con ®­êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. b) T×nh h×nh kinh doanh XNK XÐt vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ, thËp kû 90 ®· chøng kiÕn sù t¨ng tr­ëng v­ît bËc trong kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam. BiÓu ®å 1: Kim ngh¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam 1990-2002 Nguån: Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2001 - 2002, tr.55 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 29/11/02, tr.3 Tõ biÓu ®å trªn, cã thÓ thÊy sù t¨ng tr­ëng trong lÜnh vùc XNK ®­îc thÓ hiÖn ë c¶ ba mÆt. Thø nhÊt, kim ng¹ch XK n¨m 2002 t¨ng 6.7 lÇn so víi n¨m 1990, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n thêi kú 1990 -2002 vµo kho¶ng 20%. §©y lµ møc t¨ng tr­ëng cao h¬n h¼n so víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 6% cña th­¬ng m¹i thÕ giíi. Thø hai, kim ng¹ch NK trong cïng kú t¨ng 6.6 lÇn, víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n vµo kho¶ng 19,6%. Thø ba, xu h­íng t¨ng rÊt nhanh cña nhËp siªu trong nöa ®Çu thËp kû 90 ®· kÕt thóc vµo n¨m 1996 vµ liªn tôc gi¶m dÇn qua c¸c n¨m 1996-1999. Tuy nhiªn trong thêi kú 2000-2002, nhËp siªu l¹i cã xu h­íng t¨ng m¹nh. N¨m 2000, tØ lÖ nhËp siªu lµ 8%, 2001 lµ 7.6% vµ 2002 t¨ng lªn 13%. Tuy ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸ song kinh doanh XNK cña ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua vÉn ch­a æn ®Þnh. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¬ cÊu XNK cña ta ch­a thËt v÷ng ch¾c. Trong c¬ cÊu XK, s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ nguyªn liÖu th« chiÕm phÇn chñ yÕu, c¸c mÆt hµng chÕ t¹o cßn chiÕm tû träng kh¸ khiªm tèn. Trong khi ®ã, nhiÒu mÆt hµng XK chñ lùc nh­ dÖt may, giÇy da... l¹i ph¶i NK rÊt nhiÒu nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi, ph­¬ng thøc gia c«ng vÉn lµ chÝnh nªn hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Hµng n«ng s¶n vµ nguyªn liÖu th« XK th­êng xuyªn cã nguy c¬ gi¶m gi¸, thÞ tr­êng l¹i kh«ng æn ®Þnh nªn kim ng¹ch XK thu vÒ rÊt bÊp bªnh. Trong c¬ cÊu NK, ViÖt Nam chñ yÕu nhËp m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t­ nguyªn liÖu, kü thuËt gi¸ cao vµ th­êng xuyªn ë vµo vÞ thÕ bÊt lîi. Tû träng nhãm hµng nguyªn liÖu NK chiÕm kho¶ng 60% tæng kim ng¹ch NK (T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 20/2002). §iÒu nµy cho thÊy, ViÖt Nam phô thuéc nÆng nÒ vµo nguån nguyªn liÖu vµ b¸n thµnh phÈm cña n­íc ngoµi vµ kinh tÕ n­íc ta cßn mang nÆng tÝnh chÊt rÊt phæ biÕn cña nÒn s¶n xuÊt gia c«ng, l¾p r¸p. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kinh doanh XNK cña thÕ giíi vµ ViÖt Nam giai ®o¹n 1990 ®Õn nay, cã thÓ thÊy m«i tr­êng kinh tÕ vµ kinh doanh XNK lu«n tiÒm Èn nh÷ng nh©n tè bÊt ®Þnh, ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu, tõng quèc gia còng nh­ tõng doanh nghiÖp kinh doanh XNK. Do ®ã, ®iÒu quan träng lµ cÇn chñ ®éng n¾m b¾t xu thÕ biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó tr¸nh rñi ro, tæn thÊt cã thÓ x¶y ra, ®ång thêi biÕn nh÷ng nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt ®ã thµnh nh÷ng sù kiÖn cã lîi cho doanh nghiÖp m×nh. II. Thùc tr¹ng rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK ë ViÖt nam Thùc tiÔn h¬n 10 n¨m ®æi míi, më cöa héi nhËp võa qua cho thÊy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh XNK nãi riªng ®· tr¶i qua nh÷ng b­íc th¨ng trÇm. ChÝnh trong giai ®o¹n ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh hßa m×nh víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, c¸c nhµ ®Çu t­ kinh doanh XNK n­íc ta ®· gÆp rÊt nhiÒu rñi ro. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ ph©n tÝch, tû lÖ rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh XNK trong thêi gian võa qua cña ViÖt Nam lµ kh¸ cao v× nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau. Rñi ro, tæn thÊt x¶y ra ngµy mét nhiÒu trong kinh doanh XNK mµ chñ yÕu lµ xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ®· ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ nÆng nÒ cho toµn bé nÒn kinh tÕ vµ cho c¸c doanh nghiÖp. Gi¸ c¶ hµng hãa trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lªn xuèng thÊt th­êng, tû gi¸ th­êng xuyªn biÕn ®éng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt, b·o lò, h¹n h¸n hoµnh hµnh ë nhiÒu n¬i, c¸c vô lõa ®¶o kinh tÕ x¶y ra liªn tiÕp, sù cè tai n¹n hµng h¶i, c­íp biÓn gia t¨ng, tranh chÊp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ngµy mét nhiÒu, t×nh tr¹ng non kÐm vÒ nghiÖp vô vÉn lµ phæ biÕn ë c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK, tÊt c¶ ®· céng h­ëng cïng t¸c ®éng tiªu cùc tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch cã hÖ thèng, chóng ta sÏ ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt vµ mét sè rñi ro, tæn thÊt ®iÓn h×nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK cña ViÖt Nam tõ n¨m 1990 ®Õn nay. 1. Nguy c¬ rñi ro Nguy c¬ rñi ro ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i tiÒm Èn vµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro. Nã lµ tæng hîp nh÷ng mèi nguy hiÓm, hiÓm häa cã thÓ g©y ra rñi ro. Mét c¸ch ®¬n gi¶n h¬n, nguy c¬ rñi ro chÝnh lµ t×nh thÕ cã thÓ g©y ra sù kiÖn bÊt lîi. H¬n 10 n¨m c¶i c¸ch kinh tÕ võa qua, ViÖt Nam ®· tÝch cùc héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi mµ nÐt biÓu hiÖn râ rÖt nhÊt lµ th«ng qua ho¹t ®éng kinh doanh XNK ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cña nã, tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ cµng s©u réng th× c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt cµng nhiÒu vµ do ®ã nguy c¬ rñi ro cµng cao. Thùc tiÔn cho thÊy, nguy c¬ rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK thÓ hiÖn trªn tÊt c¶ c¸c b×nh diÖn vµ cã ¶nh h­ëng nhiÒu chiÒu tíi m«i tr­êng kinh doanh XNK cña n­íc ta. a) Nguy c¬ rñi ro tõ m«i tr­êng tù nhiªn Trong nh÷ng n¨m cuèi cïng cña thÕ kû 20, t×nh h×nh thêi tiÕt biÕn ®éng thÊt th­êng ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Sù tµn ph¸ thiªn nhiªn cña con ng­êi ®· bÞ tr¶ gi¸ b»ng sù nãng lªn cña tr¸i ®Êt, b»ng b·o lò, ngËp óng, h¹n h¸n, ch¸y rõng, ®éng ®Êt, nói löa... C¸c hiÖn t­îng thiªn nhiªn bÊt th­êng x¶y ra ngµy cµng nhiÒu, møc ®é thiÖt h¹i ngµy cµng lín. Ch¾c h¼n, ng­êi ta vÉn ch­a quªn nh÷ng trËn ®éng ®Êt khñng khiÕp ë Sanfrancisco (Mü) n¨m 1989 ®· g©y ra tæn thÊt ®­îc b¶o hiÓm lµ 1,1._.n bèi c¶nh cña t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña doanh nghiÖp, ®Ó tõ ®ã ®Ò ra môc tiªu chiÕn l­îc phï hîp víi n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng nhiÒu doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c hîp ®ång do Nhµ n­íc giao lµ ®Ó ®¹t kÕ ho¹ch kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ vµ bÊt chÊp rñi ro, tæn thÊt. - ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p x©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc tiªn tiÕn trªn c¬ së hoµn thiÖn c«ng t¸c dù b¸o, dù ®o¸n, thu thËp ph©n tÝch, xö lý d÷ liÖu cËp nhËt th«ng tin kinh tÕ nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp l­êng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, thÞ tr­êng nhê ®ã chñ ®éng phßng tr¸nh rñi ro cã thÓ x¶y ra. - X©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n thóc ®Èy thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch chiÕn l­îc nh­ t¨ng ®Çu t­ t¹o nguån hµng XK æn ®Þnh, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ký hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm víi n«ng d©n nh»m t¹o thÕ chñ ®éng trong t×m kiÕm ch©n hµng khi thùc hiÖn hîp ®ång XNK; chñ ®éng t×m kiÕm më réng thÞ tr­êng ®Ó ph©n t¸n rñi ro, tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ phô thuéc vµo mét khu vùc thÞ tr­êng. 1.2. §æi míi hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh kinh doanh XNK C«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh kinh doanh XNK trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng ghi nhËn song vÉn cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp, g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Thñ tôc h¶i quan, thñ tôc hµnh chÝnh trªn thùc tÕ cßn r­êm rµ, ch­a râ rµng; c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cßn nhiÒu chång chÐo, m©u thuÉn nhau, hay thay ®æi, thãi nhòng nhiÔu, quan liªu, t¾c tr¸ch, tïy tiÖn, sù yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc phÈm chÊt cña mét bé phËn c¸n bé c«ng chøc lu«n g©y trë ng¹i kh«ng nhá tíi ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, trong thêi gian tíi Nhµ n­íc cÇn: - Ban hµnh c¸c quy ®Þnh chi tiÕt h¬n vÒ thñ tôc h¶i quan, quy ®Þnh râ rµng vÒ tû lÖ kiÓm tra, miÔn kiÓm tra, ph©n ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiÖm cña H¶i quan trong viÖc ra quyÕt ®Þnh th«ng quan, nép thuÕ, kiÓm tra sau th«ng quan... - Lo¹i bá nh÷ng quy ®Þnh kh«ng râ rµng, chång chÐo, m©u thuÉn nhau ®Ó gióp doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lóng tóng trong viÖc quyÕt ®Þnh tu©n thñ v¨n b¶n ph¸p luËt nµo. C¶i tiÕn c«ng t¸c ban hµnh ph¸p luËt, x©y dùng chÝnh s¸ch tõ kh©u th¶o luËn ®Õn kh©u ban hµnh chÝnh thøc nh»m h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng sai sãt, mËp mê, kh«ng kh¶ thi, thiÕu thèng nhÊt ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt, tõng b­íc ®æi míi, hoµn thiÖn c«ng t¸c hµnh chÝnh, triÓn khai cÊp phÐp, cÊp m· sè thuÕ gän nhÑ, nhanh chãng. - N©ng cao hiÖu qu¶ cÊp h¹n ng¹ch tù ®éng b»ng c¸ch thiÕt lËp kªnh th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó Bé Th­¬ng m¹i n¾m ®­îc t×nh h×nh sö dông h¹n ng¹ch cña doanh nghiÖp, nghiªm cÊm t×nh tr¹ng b¸n l¹i h¹n ng¹ch cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi (®iÓn h×nh lµ b¸n cho doanh nghiÖp Trung Quèc nh­ trong thêi gian qua) khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh¸c kh«ng cã h¹n ng¹ch ®Ó XK. - §æi míi quan ®iÓm, t­ duy, nhËn thøc, n©ng cao phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸n bé c«ng chøc, tõ ®ã c¶i tiÕn c«ng t¸c nh©n sù cña bé m¸y hµnh chÝnh cång kÒnh, thiÕu n¨ng lùc, b¶o thñ, quan liªu cöa quyÒn. - Qu¶n lý chÆt chÏ mét c¸ch hîp lý c¸c ®Çu mèi bu«n b¸n quèc tÕ. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh doanh XNK kh«ng cã nghÜa lµ th¶ næi vµ qu¶n lý chÆt kh«ng cã nghÜa lµ h¹n chÕ kinh doanh. §Ó h¹n chÕ rñi ro, tranh mua, tranh b¸n g©y thiÖt h¹i cho uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, Nhµ n­íc cÇn: Quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn doanh nghiÖp ®­îc quyÒn tham gia kinh doanh XNK. C¸c tiªu chuÈn nµy cã néi dung ph¶n ¸nh n¨ng lùc thùc sù vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp. T¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t kinh doanh b»ng chÕ ®é kiÓm to¸n, b¸o c¸o tµi chÝnh ®Ó hç trî doanh nghiÖp vÒ mÆt tµi chÝnh khi cÇn thiÕt. Cã sù ph©n biÖt møc ®é qu¶n lý víi tõng lo¹i kinh doanh ngµnh hµng kh¸c nhau. §èi víi mét sè mÆt hµng XNK chñ lùc cã ¶nh h­ëng lín tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n, cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt ®Çu mèi kinh doanh vµ ng¨n chÆn rñi ro cã thÓ x¶y ra cho doanh nghiÖp. 1.3. §Èy m¹nh c«ng t¸c dù b¸o, dù ®o¸n nh÷ng biÕn ®éng cña m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ, t­ vÊn hç trî doanh nghiÖp vÒ th«ng tin thÞ tr­êng. Nhµ n­íc chñ ®éng trong nghiªn cøu dù ®o¸n nguy c¬ rñi ro tõ m«i tr­êng tù nhiªn, m«i tr­êng chÝnh trÞ, luËt ph¸p vµ m«i tr­êng c¹nh tranh, tõ ®ã ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp cã c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh, ®èi phã. Cô thÓ lµ: - §èi víi nh÷ng nguy c¬ rñi ro tõ m«i tr­êng tù nhiªn, Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra dù b¸o t×nh h×nh thêi tiÕt trong c¶ mét giai ®o¹n vµ nh÷ng t¸c ®éng cña biÕn ®æi khÝ hËu lªn nguån hµng, tõ ®ã chØ ®¹o c«ng t¸c thu mua dù tr÷, æn ®Þnh nguån hµng XK; C¶nh b¸o c¸c c¬ quan giao th«ng, th«ng b¸o cho mäi ng­êi kinh doanh XNK trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ c¸c hiÖn t­îng bÊt th­êng cña thêi tiÕt cã thÓ x¶y ra gãp phÇn gióp c¸c doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch vËn chuyÓn hµng hãa cho phï hîp. - §èi víi nh÷ng biÕn ®éng trong m«i tr­êng c¹nh tranh, cung cÇu gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, cÇn thiÕt lËp kªnh th«ng tin cËp nhËt, dÔ dµng tiÕp cËn cho c¸c doanh nghiÖp, vÝ dô nh­ x©y dùng c¸c trang Web chuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ mét chñng lo¹i mÆt hµng, thÞ tr­êng, vÒ c¸c nhµ cung cÊp vµ kh¸ch hµng, tõ ®ã gióp doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n trong viÖc ®¸nh gi¸, dù ®o¸n, dù b¸o vÒ biÕn ®éng cña gi¸ c¶ nh»m tr¸nh nh÷ng rñi ro vÒ gi¸. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cÇn t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc h×nh thµnh khung ph¸p lý, quy ®Þnh c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ hç trî tµi chÝnh ban ®Çu. C¸c hiÖp héi, tæ chøc nµy cã chøc n¨ng chñ yÕu lµ dù b¸o thÞ tr­êng, hç trî th«ng tin, t­ vÊn rñi ro, t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. 1.4. Thµnh lËp ng©n hµng XNK nh»m hç trî doanh nghiÖp trong phßng chèng h¹n chÕ rñi ro vÒ thanh to¸n HiÖn t¹i, ®Ò ¸n thµnh lËp ng©n hµng XNK Eximbank ®ang ®­îc Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ Quü hç trî ph¸t triÓn tham gia so¹n th¶o. ViÖc xóc tiÕn thµnh lËp Eximbank lµ hÕt søc cÇn thiÕt v× khi Eximbank ra ®êi, nghiÖp vô chñ yÕu cña nã sÏ lµ b¶o hiÓm tÝn dông XK. NghiÖp vô nµy gióp doanh nghiÖp cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng rñi ro bÊt ngê tõ thanh to¸n c¸c kho¶n tÝn dông khi b¸n hµng cho ng­êi NK. Theo kinh nghiÖm cña c¸c Eximbank ë nhiÒu quèc gia, nghiÖp vô b¶o hiÓm tÝn dông XK ë ViÖt nam nªn ®­îc triÓn khai d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­: - B¶o hiÓm tÝn dông XK ng¾n h¹n: H×nh thøc nµy cung cÊp tÝn dông tr­íc vµ sau khi giao hµng, ¸p dông víi kho¶n tÝn dông kh«ng v­ît qu¸ 180 ngµy. - B¶o hiÓm tÝn dông XK trung vµ dµi h¹n: Lo¹i b¶o hiÓm nµy ®­îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o c¸c kho¶n tÝn dông thêi gian dµi (³ 3 n¨m). - B¶o hiÓm rñi ro do tû gi¸ hèi ®o¸i: Lo¹i b¶o hiÓm nµy ®­îc ¸p dông ®Ó phßng sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn trÞ gi¸ hµng hãa b¸n chÞu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ. 1.5. T¨ng c­êng tµi trî cho c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro vµ båi th­êng tæn thÊt trong kinh doanh XNK Nhµ n­íc cã thÓ tµi trî mét phÇn chi phÝ phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt cña doanh nghiÖp b»ng c¸ch hç trî cho doanh nghiÖp chi phÝ huÊn luyÖn an toµn, x©y dùng ph­¬ng ¸n kinh doanh an toµn, tuyªn truyÒn vÒ nguy c¬ rñi ro... Ngoµi ra Nhµ n­íc còng cã thÓ hç trî mét phÇn chi phÝ rñi ro th«ng qua c¬ chÕ bï gi¸, bï lç cho c¸c hîp ®ång XNK theo chØ tiªu Nhµ n­íc ®· giao cho doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tuy nhiªn ®©y chØ lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh t×nh thÕ tr­íc m¾t nh»m hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cho doanh nghiÖp khi x¶y ra rñi ro vÒ gi¸ c¶, thÞ tr­êng. VÒ l©u dµi, biÖn ph¸p nµy sÏ g©y t©m lý û l¹i vµ kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Trªn ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ vÒ gi¶i ph¸p vÜ m«. Hy väng r»ng thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p nµy sÏ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc trong h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt cho thùc hiÖn hîp ®ång XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 2.C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa doanh nghiÖp XNK 2.1 C¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh kÜ thuËt 2.1.1 Phßng tr¸nh rñi ro trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK ngay tõ khi ®µm ph¸n, ký kÕt Hîp ®ång lµ “luËt cao nhÊt” gi÷a hai bªn mua- b¸n v× nã quy ®Þnh trùc tiÕp quyÒn lîi, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång. Rñi ro, tæn thÊt trong kinh doanh XNK hÇu hÕt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nh­ng trong rÊt nhiÒu tr­êng hîp mÇm mèng cña rñi ro, tæn thÊt l¹i ph«i thai ngay tõ khi ®µm ph¸n, ký kÕt do nh÷ng s¬ hë cña c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong hîp ®ång. ChÝnh v× vËy, biÖn ph¸p chñ ®éng phßng tr¸nh rñi ro, tæn thÊt trong thùc hiÖn hîp ®ång XNK hiÖu qu¶ nhÊt chÝnh lµ ®­a vµo hîp ®ång c¸c ®iÒu kho¶n h¹n chÕ rñi ro. Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng rñi ro,tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam, cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh kü thuËt nghiÖp vô nh­ sau: Rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i Nguyªn nh©n g©y rñi ro BiÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro 1.ChÊt l­îng - hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh râ rµng vÒ phÈm chÊt - quy ®Þnh cô thÓ trong hîp ®ång vÒ: ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chÊt l­îng: theo mÉu, tiªu chuÈn phÈm cÊp, quy c¸ch. gi¸ trÞ ph¸p lý cña giÊy chøng nhËn chÊt l­îng ®Ó lµm c¨n cø miÔn tr¸ch nÕu rñi ro x¶y ra thêi gian, ®Þa ®iÓm,ph­¬ng ph¸p, c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng - bao b× r¸ch, háng, kh«ng phï hîp víi hµng ho¸ - quy ®Þnh cô thÓ trong hîp ®ång vÒ vËt liÖu, h×nh thøc,kÝch cì sè líp, ®ai nÑp phï hîp víi hµng ho¸ vµ tuyÕn ®­êng chuyªn chë - hµng lµ hµng mau háng, tuyÕn ®­êng chuyªn chë qua nhiÒu vïng khÝ hËu kh¸c nhau - quy ®Þnh ®Æc biÖt vÒ bao b×, c¸ch thøc xÕp dì b¶o qu¶n hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn 2. Sè l­îng - hµng bÞ hao hôt tù nhiªn - quy ®Þnh tØ lÖ miÔn trõ hîp lý - nguån hµng kh«ng æn ®Þnh vÒ sè l­îng, hao hôt däc ®­êng - quy ®Þnh dung sai - bao b× r¸ch, vì - quy ®Þnh cô thÓ ®iÒu kho¶n bao b× vÒ vËt liÖu, kÝch cì, sè líp, ®ai nÑp. 3. Gi¸ c¶ - biÕn ®éng cña gi¸ c¶ ®Çu ra - biÕn ®éng cña gi¸ c¶ ®Çu vµo - ®­a vµo hîp ®ång c¸c ph­¬ng ph¸p quy ®Þnh gi¸ nh­ : gi¸ quy ®Þnh sau- gi¸ x¸c ®Þnh khi thùc hiÖn hîp ®ång gi¸ linh ho¹t- gi¸ x¸c ®Þnh khi kÝ kÕt nh­ng ®­îc ®iÒu chØnh nÕu v­ît qua ng­ìng quy ®Þnh gi¸ di ®éng- gi¸ ®­îc tÝnh to¸n vµo lóc thùc hiÖn hîp ®ång trªn c¬ së gi¸ quy ®Þnh ban ®Çu 4. Thanh to¸n - Ng­êi mua kh«ng thanh to¸n, kh«ng më L/C, chËm më L/C, tr¶ thiÕu tiÒn, tr¶ chËm - quy ®Þnh biÖn ph¸p ®¶m b¶o thanh to¸n: phat vi ph¹m nghÜa vô më L/C ph¹t vi ph¹m do tr¶ chËm, tr¶ thiÕu më L/C x¸c nhËn, b¶o l·nh thanh to¸n(letter of guarantee) - ng­êi b¸n kh«ng giao hµng - quy ®Þnh ng­êi b¸n më b¶o ®¶m thùc hiÖn hîp ®ång ( performance bond hoÆc standby L/C ) - bé chøng tõ kh«ng hîp lÖ, lµm ng­êi b¸n kh«ng nhËn ®­îc tiÒn, ng­êi mua kh«ng nhËn ®­îc hµng -quy ®Þnh râ rµng néi dung vµ h×nh thøc cña c¸c chøng tõ giao hµng, chøng tõ tµi chÝnh trong ®iÒu kho¶n thanh to¸n -nghiªn cøu kÜ n¨ng lùc tµi chÝnh cña ®èi t¸c 5. VËn t¶i - tai n¹n, sù cè hµng h¶i - c­íp biÓn - mua b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK, thuª tµu ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn, quy ®Þnh vÒ tuæi tµu, lùa chän tuyÕn ®­êng chuyªn chë an toµn - lõa ®¶o trong th­¬ng m¹i hµng h¶i - thuª tµu cña h·ng tµu cã uy tÝn,biÕt râ quèc tÞch, nguån gèc con tµu 2.1.2 Lùa chän b¶o hiÓm cho rñi ro: B¶o hiÓm hµng ho¸ XNK : B¶o hiÓm hµng ho¸ XNK lµ biÖn ph¸p truyÒn thèng ®Ó h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt. Tuy nhiªn, viÖc mua b¶o hiÓm ®óng cho ®èi t­îng b¶o hiÓm l¹i lµ mét nghÖ thuËt kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo. B¶o hiÓm chØ ph¸t huy t¸c dông lµ mét biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt khi doanh nghiÖp mua ®óng b¶o hiÓm – tøc lµ mua b¶o hiÓm theo ®iÒu kiÖn nµo ®Ó khi tæn thÊt x¶y ra sÏ ®­¬c båi th­êng vµ tiÕt kiÖm chi phÝ nhÊt. Do tÝnh chÊt kh¸c nhau cña tõng lo¹i hµng ho¸, nªn khi mua b¶o hiÓm doanh nghiÖp cÇn l­u ý ®Õn tÝnh chÊt hµng ho¸, quy c¸ch ®ãng gãi, tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn. D­íi ®©y lµ mét sè lo¹i hµng ho¸ XNK phæ biÕn vµ c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm th­êng ®­îc ¸p dông: B¶ng 12: C¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm cho mét sè lo¹i hµng ho¸ XNK phæ biÕn MÆt hµng §Æc tÝnh §iÒu kiÖn b¶o hiÓm (§KBH) nªn ¸p dông *Than DÔ b¾t löa FPA + §KBH nãng, tù bèc ch¸y *QuÆng Ph¸t nhiÖt cao FPA + §KBH nãng, tù bèc ch¸y *Gç DÔ hót Èm, nøt nÎ, cong vªnh, mèi mät, ch¸y FPA *Phèt ph¸t DÔ hót Èm FPA + §KBH chi phÝ sÊy *Nitrat , potesium Hoµ tan trong n­íc FPA *DÇu c«ng nghiÖp DÔ ch¸y, nhiÔm ®iÖn, dÔ næ, dÔ nhiÔm bÈn do cÆn bÈn trong giÕng dÇu §KBH dÇu chë x¸ + BH rñi ro nhiÔm bÈn s¶n phÈm dÇu + BH nãng, tù bèc ch¸y *Ho¸ chÊt -®ãng bao -láng, kh«ng bao b× - Bao b× dÔ h­ háng, r¸ch vì, dÔ hót Èm - DÔ nhiÔm bÈn, hao hôt - WA + BHRR m­a,n­íc ngät, kh«ng giao hµng hoÆc AR - WA + BHRR dÔ nhiÔm bÈn, thiÕu hµng *B«ng th« DÔ nhiÔm bÈn dÔ hót Èm, môc n¸t, dÔ bÞ «xy ho¸, tù bèc ch¸y AR + b¶o hiÓm h­ háng tõ n¬i xuÊt xø(do m­a bïn g©y ra tr­íc khi göi hµng) *Len DÔ hót Èm, môc n¸t,«xy ho¸, dÔ ch¸y AR *Hµng dÖt Rñi ro mÊt trém, kh«ng giao hµng , dÔ ch¸y, hót Èm dÔ háng, ®øt sîi AR hoÆc WA + b¶o hiÓm mÊt trém, kh«ng giao hµng *Da, da thuéc DÔ ®æ må h«i, nãng l©y bÈn do tiÕp xóc víi hµng kh¸c trém c¾p, kh«ng giao hµng WA+ BHRR n­íc ngät, n­íc biÓn hoÆc AR *M¸y mãc DÔ háng hãc bé phËn AR+®iÒu kho¶n thay thÕ phô tïng *S¾t thÐp DÔ gØ, han FPA hoÆc AR *Hµng ®«ng l¹nh, thÞt vµ h¶i s¶n kh¸c DÔ «i thiu, dÔ ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sinh tr­ëng cña vi sinh FPA *§å hép DÔ mÊt c¾p, gØ, nh·n bÞ mèc, bong AR + b¶o hiÓm nh·n hiÖu (label clause) *H¹t DÔ Èm, ®äng s­¬ng, ®æ må h«i, dÔ ph¸t triÓn thµnh c©y, ®é thuû phÇn cao WA+BHRR m­a, n­íc ngät, ®é Èm hµng ho¸+BHRR ®æ må h«i, nãng Ghi chó: - WA : §KBH miÔn tæn thÊt riªng ( ICC-1963) FPA : §KBH tæn thÊt riªng ( ICC-1963) AR : §KBH mäi rñi ro ( ICC-1963) B¶o hiÓm rñi ro do tû gi¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ biÕn ®éng: B¶o hiÓm rñi ro tû gi¸ §Ó b¶o hiÓm cho rñi ro tû gi¸, doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong sè c¸c c¸ch sau: B¶o hiÓm kú h¹n: b¶o hiÓm kú h¹n lµ sù tho¶ thuËn vÒ viÖc chuyÓn ®æi hai ®¬n vÞ tiÒn tÖ vµo mét ngµy quy ®Þnh trong t­¬ng lai theo tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc x¸c ®Þnh khi hai bªn ký hîp ®ång b¶o hiÓm . Gi¶ sö sau khi ký hîp ®ång XNK dù ®o¸n tû gi¸ gi¶m, ng­êi XK bÞ lç v× khi quy ®æi, sè n«i tÖ thu vÒ Ýt h¬n ban ®Çu. Ng­êi XK cã thÓ tr¸nh rñi ro nµy b»ng c¸ch b¸n kú h¹n ë së giao dÞch mét l­îng ngo¹i tÖ b»ng víi trÞ gi¸ hîp ®ång víi tØ gi¸ b»ng tØ gÝa ë thêi ®iÓm ký hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. NÕu tû gi¸ gi¶m, hîp ®ång XK bÞ lç nÕu tÝnh theo tØ gi¸ míi nh­ng hîp ®ång b¸n kú h¹n l¹i l·i ®óng mét kho¶n b»ng kho¶n lç. Tr­êng hîp ng­îc l¹i, dù ®o¸n tû gi¸ t¨ng, ng­êi NK mua kú h¹n mét l­îng ngo¹i tÖ víi tØ gi¸ b»ng tØ gi¸ khi ký hîp ®ång . Mua hîp ®ång quyÒn chän (Option contract): Hîp ®ång quyÒn chän cã hai lo¹i: hîp ®ång quyÒn chän mua (call option) vµ hîp ®ång quyÒn chän b¸n (put option). Hîp ®ång quyÒn chän mua (quyÒn chän b¸n) cho phÐp mua( b¸n ) mét l­îng ngo¹i tÖ víi gi¸ quy ®Þnh tr­íc bÊt kÓ tû gÝa trªn thÞ tr­êng biÕn ®éng nh­ thÕ nµo trong thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång. Ng­êi mua hîp ®ång quyÒn chän cã thÓ lùa chän thùc hiÖn hîp ®ång hoÆc cã thÓ huû hîp ®ång vµ ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ gäi lµ phÝ chän mua (phÝ chän b¸n). Nhµ kinh doanh XNK cã thÓ sö dông nghiÖp vô nµy ®Ó b¶o hiÓm rñi ro tØ gi¸. Dù ®o¸n tû gi¸ t¨ng, ng­êi NK sÏ bÊt lîi do sè néi tÖ ph¶i bá ra mua ngo¹i tÖ ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång NK t¨ng, anh ta cã thÓ mua quyÒn chän mua víi tû gi¸ b»ng tû gi¸ khi ký hîp ®ång. NÕu dù ®o¸n ®óng, ng­êi mua bÞ lç trong hîp ®ång XNK nh­ng l¹i l·i trong hîp ®ång quyÒn chän. NÕu dù ®o¸n sai, ng­êi mua cã thÓ huû hîp ®ång vµ chØ ph¶i tr¶ phÝ chän mua. Dù ®o¸n tû gi¸ gi¶m, ng­êi XK sÏ bÊt lîi, anh ta cã thÓ mua quyÒn chän b¸n víi tû gi¸ b»ng tû gi¸ khi ký hîp ®ång. NÕu dù ®o¸n ®óng, ng­êi b¸n bÞ lç trong hîp ®ång XNK nh­ng l¹i l·i trong hîp ®ång quyÒn chän. NÕu dù ®o¸n sai, ng­êi b¸n cã thÓ huû hîp ®ång vµ chØ ph¶i tr¶ phÝ chän b¸n. B¶o hiÓm rñi ro do gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo biÕn ®éng: §Ó tr¸nh rñi ro nµy, nhµ kinh doanh XNK cã thÓ tham gia vµo c¸c giao dÞch ë Së giao dÞch hµng ho¸ nh­ giao dÞch kú h¹n, giao dÞch khèng, nghiÖp vô tù b¶o hiÓm. Giao dÞch kú h¹n lµ giao dÞch trong ®ã gi¸ c¶ ®­îc Ên ®Þnh vµo lóc ký kÕt hîp ®ång nh­ng viÖc giao hµng vµ thanh to¸n ®Òu ®­îc tiÕn hµnh sau mét kú h¹n nhÊt ®Þnh nh»m môc dÝch thu lîi nhuËn do chªnh lÖch gi¸ gi÷a lóc ký kÕt hîp ®ång víi lóc giao hµng. NghiÖp vô tù b¶o hiÓm lµ biÖn ph¸p kü thuËt th­êng ®­îc c¸c nhµ bu«n nguyªn liÖu, c¸c nhµ s¶n xuÊt ¸p dông nh»m tr¸nh nh÷ng rñi ro do biÕn ®éng gi¸ c¶ lµm thiÖt h¹i ®Õn sè l·i dù tÝnh b»ng c¸ch lîi dông giao dÞch khèng trªn Së giao dÞch. VÝ dô, mét th­¬ng nh©n mua mét l­îng l¹c vµo th¸ng 8, dù tÝnh 3 th¸ng sau sÏ b¸n l¹i ®Ó thu l·i b×nh th­êng trong kinh doanh. Sî r»ng ®Õn th¸ng 11 gi¸ l¹c sÏ h¹ vµ th­¬ng vô sÏ lç nªn ngay tõ th¸ng 8 khi mua vµo, th­¬ng nh©n ®ã ®Õn së giao dÞch ®Ó b¸n khèng mét l­îng l¹c ngang víi l­îng mua vµo theo gi¸ cña th¸ng 8 vµ h¹n giao lµ th¸ng 11. §Õn th¸ng 11, th­¬ng nh©n b¸n l­îng l¹c theo gi¸ thÞ tr­êng lóc ®ã, ®ång thêi còng ®Õn Së giao dÞch thanh to¸n chªnh lÖch gi¸ cña hîp ®ång b¸n khèng. NÕu gi¸ ë th¸ng 11 h¹ h¬n gi¸ th¸ng 8 th× th­¬ng nh©n nµy bÞ lç trong giao dÞch hiÖn vËt nh­ng l·i trong giao dÞch khèng vµ ng­îc l¹i. L·i cña hîp ®ång nµy bï cho lç cña hîp ®ång kia lµm cho th­¬ng nh©n nµy kh«ng bÞ t¸c ®éng cña biÕn ®éng gi¸ c¶. Tuy nhiªn, ë ViÖt nam c¸c biÖn ph¸p nµy khã cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i khi SGD míi ®ang ë giai ®o¹n ph«i thai. 2.2 C¸c biÖn ph¸p mang tÝnh tæ chøc qu¶n lý 2.2.1 Gi¸m s¸t thùc hiÖn hîp ®ång: Rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK ®em l¹i nh÷ng sù kiÖn bÊt lîi, nh÷ng thiÖt h¹i cho ng­êi kinh doanh XNK. Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång mét c¸ch tr«i ch¶y, thuËn lîi, doanh nghiÖp cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång . Ho¹t ®éng gi¸m s¸t hîp ®ång lµ tËp hîp c¸c c«ng viÖc mµ mçi bªn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o r»ng phÝa m×nh vµ phÝa ®èi t¸c cã thùc hiÖn c¸c nghÜa vô nh­ ®· cam kÕt trong hîp ®ång. C¸c nghÜa vô cña mçi bªn th­êng ®­îc thùc hiÖn t¹i nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. Do ®ã, cÇn thiÕt lËp hÖ thèng nh¾c nhë t¹i c¸c thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó c¸c bªn cã thÓ thùc hiÖn ®óng nghÜa vô cña m×nh, th«ng qua ®ã theo dâi tiÕn ®é vµ c¸c c«ng ®o¹n nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao, tèi ­u ho¸ quy tr×nh th­c hiÖn hîp ®ång XNK. Gi¸m s¸t hîp ®ång liªn quan ®Õn viªc nhËn d¹ng vµ theo dâi chuçi s­ kiÖn vµ hµnh ®éng khi ®Õn thêi ®iÓm hµnh ®éng hoÆc khi cÇn ph¶i hµnh ®éng. Nhê ®ã, gi¸m s¸t thùc hiÖn hîp ®ång tËp trung vµo qu¶n lý ë nh÷ng kh©u quan träng cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nh»m phßng ngõa rñi ro, tæn thÊt. Néi dung cña gi¸m s¸t thùc hiÖn hîp ®ång XNK ph¶i c¨n cø vµo néi dung cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Th«ng th­êng, c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ lµ: khèi l­îng hµng ho¸ : chñng lo¹i, sè l­îng tõng chñng lo¹i chÊt l­îng hµng ho¸ : hiÖn tr¹ng chÊt l­îng, thêi gian, ®Þa ®iÓm, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra chÊt l­îng, chØ ®Þnh c¬ quan gi¸m ®Þnh bao b× hµng ho¸ : lo¹i vµ chÊt l­îng bao b×, ng­êi cung cÊp bao b×, thêi ®iÓm vµ ®Þa ®iÓm cung cÊp bao b× chØ ®Þnh tµu / c¶ng: ®Æc ®iÓm tµu, thêi gian ®Õn c¶ng bèc hµng, tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn chøng tõ cÇn thiÕt cho th«ng quan gÝa c¶: nÕu gi¸ c¶ thÞ tr­êng biÕn ®éng vµ gi¸ lµ gi¸ quy ®Þnh sau hoÆc gi¸ di ®éng hay gi¸ tr­ît, theo dâi thêi ®iÓm, ®Þa ®iÓm ®Ó gÆp gì nhau ®µm ph¸n l¹i gi¸ thanh to¸n: thêi ®iÓm më L/C , tiÕn ®é thanh to¸n, … khiÕu n¹i: thêi gian khiÕu n¹i, chøng tõ cÇn lËp khi khiÕu n¹i, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i §Ó tiÕn hµnh gi¸m s¸t hîp ®ång, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông mét lo¹t ph­¬ng ph¸p nh­ : lËp hå s¬ theo dâi hîp ®ång, phiÕu gi¸m s¸t hîp ®ång vµ c¸c ph­¬ng ph¸p sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó qu¶n lý th«ng tin. Gi¸m s¸t thùc hiÖn hîp ®ång gióp doanh nghiÖp nhËn diÖn ®­îc nh÷ng kh©u c«ng viÖc cã thÓ ph¸t sinh rñi ro, tæn thÊt, tõ ®ã cã thÓ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ng¨n chÆn rñi ro hoÆc nÕu rñi ro ®· x¶y ra th× cã c¸c biÖn ph¸p khoanh vïng, gi¶m thiÓu tæn thÊt. Sau ®©y lµ mét vÝ dô vÒ t×nh huèng cã thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn xÕp dì: Rñi ro víi chÊt l­îng hµng ho¸ Nguyªn nh©n BiÖn ph¸p khoanh l¹i rñi ro, tæn thÊt Hµng bÞ hÊp h¬i ®i qua vïng nhiÖt ®é kh¸c nhau sö dông chÊt hót Èm Hµng bÞ l©y bÈn l©y h¹i tiÕp xóc víi hµng ho¸ kh¸c t¸ch phÇn hµng bÞ tæn thÊt vµ bÞ l©y bÈn l©y h¹i ra khái hµng cßn nguyªn vÑn Hµng bÞ r¸ch,vì, ch¶y bao b× háng ®ãng gãi l¹i, thay bao b× Hµng bÞ bÑp, cong, vªnh va ch¹m trong vËn chuyÓn, xÕp dì chÌn lãt cÈn thËn 2.2.2 X©y dùng bé phËn chuyªn tr¸ch cã chøc n¨ng qu¶n lý rñi ro, tæn thÊt Bé phËn nµy sÏ tËp trung vµo c«ng t¸c nhËn d¹ng, ®¸nh gi¸ vµ ®èi phã víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro x¶y ra víi doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK . Cô thÓ lµ: Nghiªn cøu, ph©n tÝch, nhËn d¹ng rñi ro trong thùc hiÖn hîp ®ång Nghiªn cøu, nhËn d¹ng rñi ro lµ qu¸ tr×nh liªn tôc vµ cã hÖ thèng nh»m x¸c ®Þnh c¸c rñi ro, bÊt tr¾c cña doanh nghiÖp. C¸c ho¹t ®éng nhËn d¹ng nh»m thu thËp, ph¸t hiÖn th«ng tin vÒ rñi ro , c¸c yÕu tè m¹o hiÓm, nguy c¬ rñi ro. Nghiªn cøu, nhËn d¹ng rñi ro bao gåm mét sè néi dung c¬ b¶n sau: nghiªn cøu vÒ rñi ro nghiªn cøu vÒ ®èi t­îng rñi ro x©y dùng b¶ng liÖt kª vÒ rñi ro ph©n tÝch hiÓm ho¹ §o l­êng rñi ro, tæn thÊt §o l­êng cã vai trß quan träng v× nã ¶nh h­ëng tíi viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc cho qu¶n lý vµ kiÓm so¸t rñi ro,tæn thÊt. §o l­êng gióp doanh nghiÖp biÕt ®­îc rñi ro ®ã x¶y ra nhiÒu hay Ýt, møc ®é vµ t¸c h¹i cña rñi ro, tæn thÊt vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña nã ®Õn kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp . C¸c ph­¬ng ph¸p ®o l­êng cã thÓ ®­îc sö dông: ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng: c©n, ®ong, ®o, ®Õn, tÝnh to¸n, thèng kª… ph­¬ng ph¸p ®Þng tÝnh : ®o l­êng tæn thÊt dùa trªn c¬ së kinh nghiÖm, suy ®o¸n tæn thÊt, tÝnh to¸n t×nh huèng t­¬ng tù, gi¶ ®Þnh, th¨m dß… Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng th­êng ®­îc sö dông sau khi rñi ro ®· x¶y ra g©y tæn thÊt vµ tæn thÊt ®ã lµ tæn thÊt h÷u h×nh, cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc b»ng ph­¬ng ph¸p vËt lý th«ng th­êng. Ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh ®­îc sö dông c¶ tr­íc khi rñi ro x¶y ra lÉn sau khi rñi ro ®· x¶y ra . §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam hiÖn nay, cÇn ®Èy m¹nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh v× nã mang tÝnh tÝch cùc h¬n cho qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro cña doanh nghiÖp . VÝ dô cô thÓ vÒ ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ cña doanh nghiÖp : B­íc 1: LiÖt kª c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ A: tû gi¸ hèi ®o¸i B: sai sãt trong bé chøng tõ thanh to¸n C: yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô ng©n hµng D: ý thøc thùc hiÖn hîp ®ång cña ®èi t¸c E: ph­¬ng thøc thanh to¸n B­íc 2 : X¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p ®o l­êng: ph­¬ng ph¸p so s¸nh liªn hoµn ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm. NÕu møc ®é ¶nh h­ëng lín h¬n : ®iÓm sè ®¹t ®­îc lµ 3 NÕu møc ®é ¶nh h­ëng b»ng nhau : ®iÓm sè ®¹t ®­îc lµ 1 NÕu møc ®é ¶nh h­ëng nhá h¬n : ®iÓm sè ®¹t ®­îc lµ 0 B­íc 3 : LËp b¶ng so s¸nh liªn hoµn theo møc ®é ¶nh h­ëng cña nh©n tè t¸c ®éng tíi rñi ro trong kh©u thanh to¸n quèc tÕ cña doanh nghiÖp : A B C D E Tæng ®iÓm XÕp thø bËc ­u tiªn A 0 1 0 0 1 4 B 3 3 1 3 10 1 C 1 0 0 0 1 4 D 3 1 3 3 8 2 E 3 1 3 0 7 3 Sè ®iÓm trung b×nh 5,4 B­íc 4: §¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè Tõ b¶ng so s¸nh cã thÓ kÕt luËn nh­ sau: nguyªn nh©n chñ yÕu cña rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ lµ do sai sãt trong bé chøng tõ thanh to¸n, tiÕp ®Õn lµ do ý thøc thùc hiÖn hîp ®ång, ph­¬ng thøc thanh to¸n. YÕu tè tØ gi¸ hèi ®o¸i vµ yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô ng©n hµng cã møc ®é ¶nh h­ëng nh­ nhau. Do ®ã, doanh nghiÖp nªn quan t©m nhiÒu tíi kh©u lËp bé chøng tõ thanh to¸n vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ tiÕn ®é thanh to¸n. Xö lý rñi ro, tæn thÊt: Xö lý rñi ro, tæn thÊt lµ triÓn khai tæng hîp c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ng¨n chÆn kÞp thêi rñi ro,tæn thÊt . Xö lý rñi ro, tæn thÊt cã thÓ bao trïm c¸c néi dung sau: KÕ ko¹ch hµnh ®éng : bao gåm toµn bé ho¹t ®éng t¸c nghiÖp cña bé phËn liªn quan khi rñi ro x¶y ra KÕ ko¹ch tµi chÝnh: gåm kho¶n ph¶i chi cho xö lý s¬ bé rñi ro, tæn thÊt nh­ chi phÝ kh¾c phôc, söa ch÷a, cøu gi÷ thÞ tr­êng, båi th­êng thiÖt h¹i KÕ ho¹ch nh©n lùc: chuÈn bÞ nh©n lùc xö lý rñi ro, tæn thÊt, hµnh ®éng nhanh, thèng nhÊt, hiÖu qu¶ khi x¶y ra rñi ro, tæn thÊt. Xö lý rñi ro, tæn thÊt gåm c¸c b­íc cô thÓ: khoanh l¹i rñi ro, tæn thÊt: kh«ng lµm rñi ro,tæn thÊt lan réng c¶ vÒ ph¹m vi lÉn møc ®é trÇm träng ®Ó kh«ng trë thµnh nguyªn nh©n g©y rñi ro, tæn thÊt kh¸c. Tuú lo¹i rñi ro, tæn thÊt mµ ng­êi ta sö dông biÖn ph¸p khoanh l¹i kh¸c nhau. VÝ dô: rñi ro vÒ chÊt l­îng do l©y bÈn l©y h¹i th× ph¶i t¸ch riªng phÇn hµng bÞ tæn thÊt ®Ó xö lý vµ tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh ngay ®Ó cã c¨n cø khiÕu n¹i. T×m kiÕm biÖn ph¸p kÜ thuËt : kh«i phôc gi¸ trÞ sö dông, gi¸ trÞ th­¬ng m¹i cña hµng ho¸ Gi¸m s¸t xö lý rñi ro, tæn thÊt: ®¶m b¶o qu¸ tr×nh xö lý hiÖu qu¶ Di chuyÓn rñi ro, tæn thÊt: khiÕu n¹i ng­êi b¶o hiÓm nÕu hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm Tµi trî rñi ro tæn thÊt: Lµ biÖn ph¸p trÝch lËp quü ®Ó : X©y dùng kÕ ho¹ch phôc håi kinh doanh: lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p kh¶ thi ®Ó h¹n chÕ hËu qu¶ l©u dµi nÕu rñi ro, tæn thÊt x¶y ra Thùc hiÖn kÕ ho¹ch phôc håi kinh doanh : BiÖn ph¸p khÈn cÊp: b¶o ®¶m an toµn, b¶o vÖ hµng ho¸, chøng tõ Th«ng b¸o cho kh¸ch hµng, b¹n hµng vÒ kÕ ho¹ch Xö lý tai biÕn: hái ý kiÕn chuyªn gia, ph©n c«ng nhiÖm vô Thùc hiÖn ch­¬nng tr×nh cøu gi÷ thÞ tr­êng , quan hÖ b¹n hµng T¸i ®Çu t­ kinh doanh KiÓm tra,®¸nh gÝa l¹i kÕ ho¹ch 2.3 Nhãm biÖn ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc: 2.3.1 T¨ng c­êng hoµn thiÖn kÕ ho¹ch chiÕn l­îc kinh doanh XNK KÕ ho¹ch ho¸ chiÕn l­îc kinh doanh XNK lµ qu¸ tr×nh ph©n tÝch, nhËn ®Þnh c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp ®Ó ®­a ra chiÕn l­îc nh»m tiÕn hµnh mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c kh©u trong ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong suèt thêi gian dµi. Hoµn thiÖn kÕ ho¹ch chiÕn l­îc kinh doanh XNK bao hµm néi dung x©y dùng chiÕn l­îc, thùc hiÖn chiÕn l­îc, gi¸m s¸t vµ ®iÒu chØnh chiÕn l­îc kinh doanh. Víi ý nghÜa nµy, chiÕn l­îc kinh doanh XNK gióp doanh nghiÖp ®Þnh h­íng ®­îc môc tiªu,c¬ cÊu tèi ­u nguån lùc ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã, ®ång thêi c«ng t¸c gi¸m s¸t lu«n ®­îc chó träng, tõ ®ã æn ®Þnh b¹n hµng, æn ®Þnh thÞ tr­êng, lu«n chñ ®éng trong h¹n chÕ phßng ngõa tèi ®a rñi ro, tæn thÊt cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. 2.3.2 X©y dùng hÖ thèng kªnh th«ng tin cËp nhËt nh»m xö lý kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ c¶, thÞ tr­êng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, doanh nghiÖp cÇn x©y dùng hÖ thèng th«ng tin ë c¶ hai cÊp: CÊp doanh nghiÖp: doanh nghiÖp cÇn gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò Thu hót ®­îc nh©n viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, biÕt thu th©p, khai th¸c, tæng hîp, ph©n tÝch vµ xö lý th«ng tin. Trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cho thu thËp, l­u tr÷, xö lý th«ng tin Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý, ®iªï hµnh vÒ thu thËp t×m kiÕm vµ b¶o mËt th«ng tin. CÊp ngµnh hµng: doanh nghiÖp cÇn tham gia vµo c¸c hiÖp héi ngµnh hµng ®Ó t¹o ra sù liªn kÕt th«ng tin gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh. Ngoµi ra, tr­íc khi ®µm ph¸n, kÝ kÕt , tiÕn hµnh giao dÞch t¹i mét khu vùc thÞ tr­êng, doanh nghiÖp nªn sö dông c¸c dÞch vô t­ vÊn ®Ó cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng vµ tham kh¶o ý kiÕn c¸c chuyªn gia vÒ khu vùc thÞ tr­êng ®ã. Qua ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ biÕt ®­îc yÕu tè nµo lµ quan träng víi ®èi t¸c, phÝa ViÖt nam hay m¾c ph¶i nh÷ng sai lÇm g×, quy ®Þnh vÒ luËt ph¸p cña thÞ tr­êng ®ã ra sao. BiÖn ph¸p nµy rÊt h÷u hiÖu trong phßng tr¸nh, h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt. 2.3.3 Trau dåi kiÕn thøc chuyªn m«n nghiÖp vô vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸n bé trong doanh nghiÖp C«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn liªn tôc v× tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt tíi hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt. Mäi ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp ®Òu n»m d­íi sù gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh cña con ng­êi, do ®ã mét doanh nghiÖp cã ®éi ngò c¸n bé v÷ng m¹nh tinh th«ng nghiÖp vô vµ tr×nh ®é qu¶n lý tèt sÏ lµ vò khÝ lîi hai trong ph¸t triÓn kinh doanh an toµn. C¸c lÜnh vùc cÇn ®Æc biÖt chó ý tíi trong ®µo t¹o lµ kiÕn thøc vÒ luËt ph¸p n­íc ®èi t¸c, tËp qu¸n quèc tÕ, nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng, v¨n ho¸ kinh doanh, tiÕng Anh, Tin häc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, doanh nghiÖp cã thÓ kÕt hîp nhiÒu biÖn ph¸p nh­ tæ chøc ®µo t¹o t¹i doanh nghiÖp, cö ng­êi tham gia c¸c kho¸ häc chuyªn ngµnh ng¾n h¹n vµ dµi h¹n t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc, thi t×m hiÓu kiÕn thøc nghiÖp vô. KÕt luËn Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK bao giê còng lµ qu¸ tr×nh gian nan, vÊt v¶, nhiÒu thö th¸ch. Nã gian nan, vÊt v¶ ë sù phøc t¹p riªng cã cña ho¹t ®éng kinh doanh XNK, nhiÒu thö th¸ch ë nh÷ng nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt lu«n tiÒm Èn trong tõng kh©u cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. Qua nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK, cã thÓ kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i kh¸ch quan hÕt søc ®a d¹ng, phøc t¹p cña rñi ro, tæn thÊt x¶y ra khi thùc hiÖn hîp ®ång. Nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶, sù thay ®æi vÒ chÊt l­îng, sè l­îng, nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n, vËn t¶i, nh÷ng nguy c¬ rñi ro, tæn thÊt tõ m«i tr­êng tù nhiªn, chÝnh trÞ, m«i tr­êng c¹nh tranh, nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh kinh doanh XNK cña nhµ n­íc, nh÷ng yÕu kÐm trong n¨ng lùc chuyªn m«n nghiÖp vô, tÊt c¶ cïng hoµ quyÖn, ®an xen vµo nhau t¹o thµnh mét m«i tr­êng kinh doanh XNK ngµy cµng trë nªn bÊt ®Þnh. Tuy vËy, kinh doanh XNK vÉn lµ lÜnh vùc kinh doanh ®Çy hÊp dÉn nÕu doanh nghiÖp biÕt c¸ch phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro, tæn thÊt. Thùc tÕ phøc t¹p, ®a d¹ng cña rñi ro, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp tÝch cùc gi÷a doanh nghiÖp vµ nhµ n­íc. Nhµ n­íc cÇn quan t©m tíi c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« cßn doanh nghiÖp nªn tËp trung nhiÒu h¬n tíi c¸c gi¶i ph¸p vi m« mang tÝnh chÊt nghiÖp vô, tæ chøc, qu¶n lý. Rñi ro, tæn thÊt ®·, ®ang vµ sÏ m·i tiÒm Èn song hµnh víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK. Do ®ã, kh«ng thÓ kÓ hÕt nh÷ng rñi ro, tæn thÊt ®· x¶y ra vµ cµng kh«ng thÓ dù ®o¸n ®­îc chÝnh x¸c nh÷ng rñi ro, tæn thÊt sÏ x¶y ra. Hy väng r»ng kho¸ luËn nµy ®· ®­a ra ®­îc bøc tranh kh¸i qu¸t kh¸ ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn vÒ rñi ro, tæn thÊt cña c¸c doanh nghiÖp XNK ViÖt Nam h¬n mét thËp kû qua vµ mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ phßng ngõa h÷u hiÖu rñi ro, tæn thÊt cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. Qua ®ã, kho¸ luËn ®· gãp mét phÇn dï lµ nhá bÐ trong viÖc nh×n nhËn mét vÊn ®Ò cßn ®ang bá ngá, ch­a ®­îc sù quan t©m cña nhiÒu ng­êi. ._.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docthao khoa luan.doc
  • docloi cam on.doc
  • docmuc luc.doc
  • doctai lieu tham khao.doc