Tài liệu Hoàn thiện chính sách lãi suất tiến tới hội nhập kinh tế: ... Ebook Hoàn thiện chính sách lãi suất tiến tới hội nhập kinh tế
32 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1352 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Hoàn thiện chính sách lãi suất tiến tới hội nhập kinh tế, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Ch¬ng III.
Xu híng ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam vµ nh÷ng ®ßi hái hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt tiÕn tíi héi nhËp
kinh tÕ.
Qua ch¬ng 2 chóng ta cã thÓ nhËn thÊy bèi c¶nh kinh tÕ cña tõng giai ®o¹n cã ¶nh hëng rÊt m¹nh mÏ ®Õn môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt trong tõng giai ®o¹n. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ s¾p tíi, viÖc ®i ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ thÞ trêng tµi chÝnh nãi riªng lµ cÇn thiÕt ®Ó thÊy ®îc ®ßi hái ph¶i hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt theo híng tù do ho¸, tõ ®ã ®a ra mét sè gîi ý vÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt trong thêi gian tíi. §ã cïng lµ néi dung chÝnh ®îc nghiªn cøu trong ch¬ng nµy.
1.T¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ thÞ trêng tµi chÝnh nãi riªng.
Cã thÓ nãi qu¸ tr×nh h«Þ nhËp kinh tÕ ®ang diÔn ra mét c¸ch réng kh¾p trªn toµn thÕ giíi. ViÖt Nam còng ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh ®ã, tù do vµ héi nhËp kinh tÕ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng ®· trë thµnh mét néi dung chñ yÕu, cã ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn hÇu hÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ, tµi chÝnh cña mçi quèc gia. Trong vßng hai thËp kØ qua nhiÒu níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn còng nh c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ®· cã nh÷ng bíc ®i quan träng ®Ó tù do ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh cña m×nh th«ng qua viÖc më réng thÞ trêng, ®æi míi c¸c c«ng cô tµi chÝnh, c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ hµnh chÝnh vµ can thiÖp cña Nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, tiÒn tÖ. Môc tiªu cña tù do ho¸ lµ lµm cho c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ®îc thùc hiÖn theo tÝn hiÖu thÞ trêng, vèn ®îc lu©n chuyÓn tù do h¬n mµ kh«ng bÞ ng¨n c¶n bëi c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ hµnh chÝnh. Tù do hãa tµi chÝnh cßn nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s¸ng t¹o trong lÜnh vùc tµi chÝnh, t¨ng cêng tÝnh c¹nh tranh, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Qu¸ tr×nh nµy ®· vµ ®ang t¹o ra nhiÒu c¬ héi còng nh ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña mçi níc.
Nh÷ng c¬ héi cña tù do ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ.
Héi nhËp vµ hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ mang l¹i nhiÒu lîi Ých kinh tÕ cho mçi quèc gia vµ toµn thÕ giíi. Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ trong thêi gian qua mµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®¹t ®îc cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña qu¸ tr×nh nµy. Cã thÓ ®¸nh gi¸ nh÷ng lîi Ých cña héi nhËp tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ trªn nh÷nh khÝa c¹nh chñ yÕu sau:
1.1.1. Gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n phèi nguån lùc vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ.
Khi ®¸nh gi¸ nh÷ng lîi Ých tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cã mét ®iÒu mµ hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu nhËn thÊy ®ã lµ kh¶ n¨ng ®Ó c¸c quèc gia cã thÓ huy ®éng ®îc nguån tiÕt kiÖm tõ bªn ngoµi, cho phÐp c¸c thùc thÓ kinh tÕ ®îc tù do lùa chän n¬i vay, n¬i ®Çu t, trao ®æi tµi s¶n sao cho cã lîi nhÊt. §Æc biÖt ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, tû lÖ vèn tÝnh trªn ®Çu ngêi cßn thÊp nh ViÖt Nam th× viÖc më cöa cho dßng vèn níc ngoµi vµo sÏ gióp cho c¸c nÒn kinh tÕ nµy t¨ng nhanh tèc ®é tÝch tô vèn vµ cã thÓ më r«ng ®Çu t trong níc mµ kh«ng bÞ h¹n chÕ, phô thuéc vµo nguån vèn néi ®Þa vµ tÝch luü trong níc. §Çu t níc ngoµi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, gióp hä cã c¬ héi tiÕp cËn dÔ dµng víi c«ng nghÖ míi, tr×nh ®é qu¶n lÝ vµ kinh doanh tiªn tiÕn, kü n¨ng qu¶n trÞ rñi ro vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. §ång thêi qu¸ tr×nh nµy còng gãp phÇn c¶i thiÖn hiÖu qu¶ ph©n phèi, sö dông c¸c nguån lùc th«ng qua sù gia t¨ng c¹nh tranh, t¨ng kh¶ n¨ng s½n cã cña nguån tµi chÝnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t, tµi trî th¬ng m¹i, hç trî c¸c lÜnh vùc kinh tÕ quan träng kh¸c.
1.1.2. T¨ng cêng kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ thóc ®Èy thÞ trêng tµi chÝnh trong níc ph¸t triÓn æn ®Þnh.
Khi môc tiªu thu hót nguån vèn níc ngoµi ch¶y vµo, nhÊt lµ luång vèn ®Çu t gi¸n tiÕp ®¹t hiÖu qu¶ th× nã sÏ cã t¸c dông lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ hiÖu suÊt cña thÞ trêng vèn néi ®Þa. ThÞ trêng vèn ph¸t triÓn vµ cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t c¶i thiÖn danh môc ®Çu t cña m×nh, c¸c TCTD vµ ng©n hµng më réng tÝn dông vµ ph¸t triÓn dÞch vô mét c¸ch hiÖu qu¶. Tù do ho¸ tµi chÝnh vµ lu©n chuyÓn vèn quèc tÕ sÏ gãp phÇn b×nh æn ®Çu t vµ tiªu dïng trong nÒn kinh tÕ th«ng qua kh¶ n¨ng vay vèn tõ níc ngoµi vµ ®Çu t ra níc ngoµi, k×m gi÷ ®îc møc tiªu dïng vµ ®Çu t phï hîp víi møc s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña nÒn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh nhê t¸c dông cña dßng vèn níc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã thÓ trao ®æi thu nhËp t¬ng lai lÊy tiªu dïng, ®Çu t hiÖn t¹i vµ ngîc l¹i. Trªn c¬ së ®ã møc tiªu dïng vµ ®Çu t ®îc b×nh æn. Khi thÞ trêng tµi chÝnh cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, c¸c dßng vèn ®Çu t gi¸n tiÕp trªn thÞ trêng sÏ cã xu híng vËn ®éng linh ho¹t h¬n, tõ ®ã kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n.
1.1.3. T¨ng cêng chÊt lîng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c.
Mét lîi Ých quan träng n÷a cña héi nhËp tµi chÝnh- tiÒn tÖ lµ gãp phÇn cñng cè n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng, trung gian tµi chÝnh . Nhê më cöa mµ c¸c ng©n hµng trong níc cã thÓ bæ sung ®îc nguån vèn ho¹t ®éng tõ c¸c nguån bªn ngoµi, tiÕp cËn ®îc c¸c c«ng nghÖ ng©n hµng tiªn tiÕn, më réng hoat ®éng kinh doanh vÒ ngo¹i hèi, chøng kho¸n, ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ng©n hµng míi. H¬n n÷a, më cöa sÏ t¨ng cêng søc Ðp c¹nh tranh tõ bªn ngoµi, buéc c¸c NHTM trong níc ph¶i c¶i tiÕn qu¶n lÝ, tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c thÞ trêng, ®æi míi kiÓm so¸t néi bé, phßng ngõa rñi ro vµ gi¸m s¸t an toµn ho¹t ®éng, më réng ph¹m vi cung cÊp dÞch vô tèt h¬n, c¶i thiÖn vÞ thÕ cña mçi quèc gia trªn thÞ trêng thÕ giíi.
Héi nhËp vµo thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ, cïng víi dßng vèn sÏ lµ kinh nghiÖm qu¶n lÝ, kü thuËt phßng ngõa rñi ro, c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm míi ®îc ®a vµo thÞ trêng néi ®Þa. C¸c yÕu tè nµy cã thÓ lµm t¨ng hiÖu qu¶ cung cÊp dÞch vô cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, t¨ng cêng kh¶ n¨ng qu¶n lÝ rñi ro ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh trong níc vµ quèc tÕ.
1.1.4. Héi nhËp quèc tÕ thóc ®Èy vµ duy tr× hÖ thèng chÝnh s¸ch lµnh m¹nh.
Trong mét nÒn kinh tÕ víi thÞ trêng tµi chÝnh më, nÕu c¸c chÝnh s¸ch kh«ng lµnh m¹nh vµ thiÕu æn ®Þnh, c¸c qui ®Þnh qu¶n lÝ kh«ng hîp lÝ cã thÓ g©y nªn nh÷ng bÊt æn kinh tÕ, tõ ®ã n¶y sinh t×nh tr¹ng bÊt æn cña c¸c dßng vèn. Do vËy, më cöa thÞ trêng tµi chÝnh sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c níc ph¶i ph¸t triÓn vµ duy tr× hÖ thèng chÝnh s¸ch lµnh m¹nh vµ ®¸ng tin cËy, t¨ng cêng c¸c c«ng cô qu¶n lÝ hiÖu qu¶ vµ n©ng cao tÝnh minh b¹ch trong chÝnh s¸ch vµ hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lÝ. §Æc biÖt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cña NHT¦ kh«ng thÓ ®øng ®éc lËp mµ ph¶i ®Æt trong bèi c¶nh cña mét nÒn kinh tÕ më, cã sù tham gia vµo c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, ch¼ng h¹n nh AFTA, IMF, WB, WTO víi nhiÒu rµng buéc vµ ®iÒu kiÖn. §ång thêi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ sÏ ®a ®Õn nhiÒu thay ®æi vÒ mÆt c¬ cÊu cho nÒn kinh tÕ cã liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Víi vai trß lµ mét chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh sao cho thÝch hîp víi qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ cÊu nµy. Mµ nh÷ng ®iÒu chØnh ®ã cã thÓ dÉn ®Õn sù thay ®æi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, c¸c chiÕn lîc dµi h¹n, c¸c c«ng cô vµ khu«n khæ thÓ chÕ tèi u cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
1.2. Nh÷ng th¸ch thøc cña héi nhËp tµi chÝnh tiÒn tÖ
Nh÷ng lîi Ých cña héi nhËp tµi chÝnh tiÒn tÖ trªn ®©y lµ râ rµng, nhng phÇn lín lµ lîi Ých tiÒm n¨ng. Møc ®é ®¹t ®îc nh÷ng lîi Ých ®ã nh thÕ nµo cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é ph¸t triÓn, c«ng cô chÝnh s¸ch vµ bíc ®i cô thÓ cña mçi quèc gia. NÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ phï hîp th× kh«ng nh÷ng kh«ng thu ®îc lîi Ých mµ cßn lµm cho nÒn kinh tÕ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rñi ro lín. Mét hÖ thèng tµi chÝnh- ng©n hµng ®îc tù do hãa vµ héi nhËp quèc tÕ theo mét tiÕn tr×nh kh«ng thÝch hîp, thiÕu sù gi¸m s¸t thËn träng, kÕt hîp víi m«i trêng kinh tÕ vÜ m« kÐm æn ®Þnh, c¸c chÝnh s¸ch kh«ng ®ång bé cã thÓ g©y ra nguy c¬ cña khñng ho¶ng hoÆc sù hçn lo¹n. Cã thÓ ®¸nh gi¸ nh÷ng rñi ro vµ t¸c ®éng tiªu cùc cña héi nhËp tµi chÝnh, tiÒn tÖ theo nh÷ng khÝa c¹nh chñ yÕu sau:
1.2.1. Nh÷ng rñi ro cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tõ hÖ thèng tµi chÝnh kiÓm so¸t trùc tiÕp sang hÖ thèng tµi chÝnh tù do
KiÓm so¸t tµi chÝnh b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp lµ ®Æc trng cña hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï kiÓm so¸t tµi chÝnh trùc tiÕp ®· cã ý nghÜa tÝch cùc nhÊt ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ, nhng kh«ng thÓ tiÕp tôc duy tr× c¸c ph¬ng ph¸p nµy trong mét thÕ giíi ®ang toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp ngµy cµng cao nh hiÖn nay. Khi héi nhËp vµo hÖ thèng tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ th× ph¬ng ph¸p can thiÖp cña chÝnh phñ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cÇn ph¶i ®îc thay ®æi. Sù dÞch chuyÓn tõ hÖ thèng tµi chÝnh ®îc kiÓm so¸t trùc tiÕp sang hÖ thèng tµi chÝnh tù do ho¸ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong thêi gian qua ®· chøng minh tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh cña c¸c níc Mü la tinh tõ nh÷ng n¨m 80 ®îc tiÕn hµnh kh¸ nhanh chãng bëi viÖc më cöa c¸c giao dÞch tµi chÝnh quèc tÕ vµ gi¶i trõ c¸c qui ®Þnh ®iÒu chØnh, c¸c qui chÕ kiÓm so¸t ho¹t ®éng tµi chÝnh- ng©n hµng mét c¸ch kh«ng ®ång bé, thiÕu lµnh m¹nh ®· dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. §ã lµ viÖc vèn ch¹y å ¹t ra khái ®Êt níc ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro biÕn ®éng trong níc. Ngîc l¹i, viÖc chuyÓn tõ hÖ thèng tµi chÝnh kiÓm so¸t trùc tiÕp sang kiÓm so¸t gi¸n tiÕp ë mét sè níc ch©u ¸ theo mét tiÕn tr×nh thËn träng h¬n ®· ®em l¹i sù t¨ng trëng vµ æn ®Þnh qua nhiÒu n¨m cho tíi khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh x¶y ra n¨m 1997.
Nh vËy, trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh th× viÖc chuyÓn dÞch tõ hÖ thèng kiÓm so¸t trùc tiÕp sang hÖ thèng kiÓm so¸t gi¸n tiÕp lµ mét bé phËn quan träng vµ cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh héi nhËp. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ rÊt nh¹y c¶m, do ®ã cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè vÒ di chuyÓn c¸c luång vèn quèc tÕ còng nh sù th©m nhËp cña c¸c yÕu tè níc ngoµi vµo hoat ®éng cu¶ hÖ thèng ng©n hµng quèc gia
1.2.2. Nh÷ng th¸ch thøc tõ sù héi nhËp thÞ trêng tµi chÝnh vµ dßng lu©n chuyÓn vèn.
Khi më cöa cho vèn ®îc lu©n chuyÓn tù do qua biªn giíi, nÕu thiÕu c¸c biÖn ph¸p cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng trong níc th× c¸c rñi ro sau cã thÓ sÏ ph¸t sinh:
Thø nhÊt, ®ã lµ rñi ro liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng vèn ®Çu t níc ngoµi bÞ rót ra ®ét ngét víi khèi lîng lín. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do ¶nh hëng cña nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ lan réng tõ c¸c níc trong khu vùc. Khi khã kh¨n n¶y sinh ë mét quèc gia kh¸c, c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ c¶m nhËn ®îc sù ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ cña quèc gia mµ hä ®ang ®Çu t th«ng qua c¸c mèi quan hÖ vÒ th¬ng m¹i, quan hÖ vay nî hoÆc sù liªn kÕt gi÷a c¸c hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, nªn hä sÏ cã ®éng c¬ rót vèn ®Ó tr¸nh rñi ro. Còng cã thÓ do ¶nh hëng cña mét chÝnh s¸ch vµ m«i trêng kinh tÕ- chÝnh trÞ, cã thÓ t¸c ®éng ®Õn t©m lÝ cña c¸c nhµ ®Çu t. VÝ dô, mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng thÝch hîp, g©y ra ¸p lùc l¹m ph¸t vµ lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn, g©y mÊt æn ®Þnh kinh tÕ. Hay mét chÝnh s¸ch tµi kho¸ kh«ng ®¸ng tin cËy còng cã thÓ g©y ra th©m hôt tµi chÝnh lín, møc nî gia t¨ng, lµm xãi mßn lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t.
Thø hai, lu©n chuyÓn vèn qua biªn giíi cã thÓ g©y mÊt c©n ®èi vÜ m« lµm thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i, ¶nh hëng ®Õn c¸n c©n than to¸n. NÕu dßng vèn ch¶y vµo trong níc qu¸ lín cã thÓ thóc ®Èy kh¶ n¨ng vay ngo¹i tÖ víi møc ®é lín mét c¸ch thiÕu thËn trong, hiÖn tîng nµy sÏ nguy hiÓm h¬n khi møc ®é biÕn ®éng tû gi¸ vît qua kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña c¸c nhµ qu¶n lÝ tiÒn tÖ. Ngîc l¹i, nÕu dßng vèn ch¶y ra qu¸ lín còng g©y nªn biÕn ®éng tû gi¸, lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång néi tÖ, g©y khã kh¨n cho c¸c tæ chøc xuÊt nhËp khÈu vµ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî níc ngoµi.
Thø ba, ®ã lµ nguy c¬ cña t×nh tr¹ng “®« la ho¸” nÒn kinh tÕ. §ã lµ hiÖn tîng sö dông ®ång ngo¹i tÖ thay thÕ ®ång b¶n tÖ trong c¸c giao dÞch. Khi vèn lu chuyÓn tù do trong mét thÞ trêng héi nhËp th× c¸c níc cã ®ång tiÒn yÕu sÏ xuÊt hiÖn xu híng chuyÓn sang sö dông ngo¹i tÖ m¹nh. HËu qu¶ lµ hiÖn tîng ®Çu c¬ tiÒn tÖ cã thÓ xuÊt hiÖn, g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lÝ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng cña hª thèng ng©n hµng.
1.2.3. Nh÷ng ¶nh hëng cña viÖc më cöa thÞ trêng ho¹t ®éng víi bªn ngoµi.
Víi sù më cöa cho viÖc tham gia cña hÖ thèng ng©n hµng níc ngoµi vµo ho¹t ®éng ng©n hµng trong níc vµ cho phÐp c¸c ng©n hµng trong níc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ë níc ngoµi còng sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng cña tõng quèc gia, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn.
Thø nhÊt, sù th©m nhËp cña ng©n hµng níc ngoµi cã thÓ g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ vµ ®e do¹ chñ quyÒn kinh tÕ quèc gia. Trong c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, sù gia t¨ng së h÷u cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi cã thÓ g©y ra nh÷ng lo ng¹i vÒ chñ quyÒn kinh tÕ quèc gia bëi nh÷ng ng©n hµng níc ngoµi cã thÓ chi phèi ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng vµ sù lÖ thuéc cña nÒn kinh tÕ vµo mét sè Ýt c¸c ng©n hµng níc ngoµi. H¬n n÷a, sù gia t¨ng sè lîng c¸c ng©n hµng níc ngoµi còng lµm gi¶m kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån vèn cña c¸c DNNN, c¸c DN võa vµ nhá- ®ã lµ nh÷ng DN cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp. Do vËy, viÖc më cöa cho sù tham gia cña c¸c ng©n hµng ph¶i ë møc ®é phï hîp víi qui m« cña nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng trong níc.
Thø hai, ho¹t ®éng cña NH ngµy cµng réng lín vµ hiÖn ®¹i trong m«i trêng héi nhËp sÏ lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña c¸c nhµ qu¶n lÝ trong tõng quèc gia. Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi víi nhiÒu s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ lµm cho nhiÒu ng©n hµng tho¸t khái sù kiÓm so¸t cña c¬ chÕ gi¸m s¸t ®· ®Æt ra. Trong mét m«i trêng kinh doanh ng©n hµng hiÖn ®¹i víi nhiÒu rñi ro th× hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia kh«ng thÓ chØ ®îc kiÓm so¸t b»ng c¸c ph¬ng ph¸p truyÒn thèng.
Tãm l¹i, tù do ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ ®ang lµ mét xu thÕ tÊt yÕu trªn thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang trong qu¸ tr×nh ®ã. Bªn c¹nh viÖc mang l¹i nh÷ng lîi Ých to lín th× qu¸ tr×nh nµy còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc cho hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng cña mçi níc. V× thÕ, mçi quèc gia cÇn ph¶i chñ ®éng héi nhËp vµo hÖ thèng tµi chÝnh toµn cÇu ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi Ých, ®ång thêi còng ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc. Lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cho nªn chÝnh s¸ch l·i suÊt còng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch thÝch hîp cho phï hîp víi t×nh tr¹ng tµi chÝnh ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. ViÖc Thèng ®èc NHNNVN ra quyÕt ®Þnh thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th¬ng m¹i ®èi víi VND cña c¸c TCTD ®· chøng tá mét bíc chuyÓn ®æi quan träng trong chÝnh s¸ch l·i suÊt. VËy ®Ó hiÓu râ h¬n, chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu t¹i sao c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch l¹i cã quan ®iÓm ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt nh vËy vµ liÖu viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt míi nµy cã ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc g× cho hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam hay kh«ng.
2. Nh÷ng ®ßi hái vÒ chuyÓn ®æi c¬ chÕ l·i suÊt vµ nh÷ng th¸ch thøc trong chÝnh s¸ch l·i suÊt míi.
2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn ®æi l·i suÊt theo híng thÞ trêng.
2.1.1. C¶i c¸ch kinh tÕ theo ®Þnh híng thÞ trêng ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch l·i suÊt.
Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ toµn diÖn, c¸c chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶ (gi¸ hµng ho¸, tû gi¸ hèi ®o¸i…) ë ViÖt Nam ®· ®îc c¶i c¸ch ®¸ng kÓ theo ®Þnh híng thÞ trêng. Theo ®Þnh híng ®ã, c¬ chÕ bao cÊp ë khu vùc ng©n hµng còng tõng bíc ®îc xo¸ bá vµ thay vµo ®ã lµ c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng. HÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ®îc x¸c lËp: NHNN thùc hiÖn chøc n¨ng NHT¦ vµ qu¶n lÝ nhµ níc; hÖ thèng NHTM thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng theo c¬ chÕ thÞ trêng. L·i suÊt ng©n hµng víi t c¸ch lµ mét lo¹i gi¸- gi¸ cña quyÒn sö dông tiÒn tÖ, còng ®· tõng bíc ®îc chuyÓn ®æi theo híng thÞ trêng: tõ l·i suÊt thùc ©m sang l·i suÊt thùc d¬ng víi c¸c møc khèng chÕ trÇn, sµn l·i suÊt cho vay, lo¹i bá dÇn c¸c møc khèng chÕ. Ngµy 2/8/2000, NHNN ®· tiÕn mét bíc quan träng trong viÖc chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt sang c¬ chÕ thÞ trêng qua viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ“ l·i suÊt c¬ b¶n”. Theo ®ã, NHNN tham kh¶o l·i suÊt cña c¸c NHTM chñ chèt ®Ó ®a ra l·i suÊt c¬ b¶n vµ cho phÐp c¸c NHTM ®îc tù do quyÕt ®Þnh l·i suÊt trªn c¬ së kh«ng vît qu¸ biªn ®é mµ NHNN khèng chÕ. Thùc chÊt c¬ chÕ nµy còng vÉn lµ mét h×nh thøc trÇn l·i suÊt. V× vËy, viÖc chuyÓn ®æi l·i suÊt theo ®Þnh híng thÞ trêng h¬n n÷a lµ cÇn thiÕt.
2.1.2. C¶i c¸ch khu vùc ng©n hµng theo ®Þnh híng thÞ trêng ®ßi hái c¶i c¸ch l·i suÊt.
B¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 90 ViÖt Nam ®· ®æi míi toµn diÖn khu vùc ng©n hµng. Néi dung vµ môc tiªu quan träng trong ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch ë khu vùc ng©n hµng theo ®Þnh híng thÞ trêng ®èi víi ViÖt Nam gåm 2 môc tiªu chÝnh ®ã lµ: c¶i c¸ch NHNN vÒ c«ng cô chÝnh s¸ch, m« h×nh tæ chøc nh»m n©ng cao ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t thÞ trêng tµi chÝnh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn vµ héi nhËp quèc tÕ; c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM (quèc doanh vµ cæ phÇn) nh»m ®¶m b¶o tÝnh an toµn lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶ trong hoat ®éng.
Thø nhÊt, c¶i c¸ch NHNN vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, NHNN ®· tõng bíc ®a ra c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp thay thÕ dÇn c¸c c«ng cô trùc tiÕp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, vai trß qu¶n lÝ nhµ níc ®îc t¨ng cêng nhng NHNN vÉn cßn gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp can thiÖp vµo c«ng viÖc kinh doanh cña c¸c NHTM nh chØ ®¹o cho vay, khèng chÕ l·i suÊt ho¹t ®éng... Nh vËy, xÐt trªn ph¬ng diÖn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· ®Æt môc tiªu trung gian bao gåm c¶ môc tiªu l·i suÊt vµ môc tiªu cung tiÒn. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay còng nh trong t¬ng lai, NHNN kh«ng thÓ duy tr× khèng chÕ l·i (môc tiªu l·i suÊt) ®ång thêi víi môc tiªu cung tiÒn (MS) bëi sù m©u thuÉn gi÷a hai môc tiªu nµy nh ®· ph©n tÝch ë ch¬ng II. Do vËy, viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ l·i suÊt sang l·i suÊt thÞ trêng tøc lµ kh«ng theo ®uæi môc tiªu l·i suÊt lµ hîp lÝ.
Thø hai lµ ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch NHTM g¾n víi c¶i c¸ch doanh nghiÖp theo ®Þnh híng thÞ trêng. C¶i c¸ch l·i suÊt cïng víi c¶i c¸ch quan hÖ tÝn dông gi÷a NHTM vµ DN lµ cÇn thiÕt nh»m ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. Trong mét nÒn kinh tÕ mµ thÞ trêng chøng kho¸n cha ph¸t triÓn (®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang chuyÓn ®æi nh ViÖt Nam), NHTM vµ c¸c DN cã quan hÖ mËt thiÕt, ®Æc biÖt lµ quan hÖ tÝn dông. NHTM lµ ngêi cung øng vèn theo c¸ch thøc vµ ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh (vÝ dô nh ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña DN, tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n…), c¸c DN lµ ngêi sö dông vèn tÝn dông vµ lµ ngêi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt thùc sù cho nÒn kinh tÕ. Khi c¸c NH kh«ng duy tr× ®îc sù ®éc lËp trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh cho vay hay trong ®iÒu kiÖn thiÕu th«ng tin th× sù ph©n bæ tÝn dông trong mét nÒn kinh tÕ sÏ kh«ng hiÖu qu¶ vµ danh môc tÝn dông cña c¸c NHTM sÏ chøa ®ùng nhiÒu rñi ro. T¹i ViÖt Nam, ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DN còng chøa ®ùng néi dung c¶i c¸ch quan hÖ tÝn dông, bao gåm ®iÒu kiÖn tÝn dông, chÕ ®é l·i suÊt theo ®Þnh híng thÞ trêng.
* VÒ ®iÒu kiÖn tÝn dông: tõ tríc tíi nay, c¸c NHTMQD dêng nh chØ cÊp tÝn dông cho c¸c DNNN- n¬i mµ ®»ng sau lµ sù b¶o l·nh ngÇm cña chÝnh phñ. B¶n th©n c¸c NHTM vÉn cha ®ñ n¨ng lùc hay tá ra cha chñ ®éng trong kinh doanh, cha ph¸t huy cao ®é tÝnh ®éc lËp, tù quyÕt trong cho vay nh h¹n møc cho vay, l·i suÊt cho vay… trªn c¬ së ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c DN hay c¸c dù ¸n. C¸c h×nh thøc hç trî, bao cÊp cho c¸c DNNN qua tÝn dông ng©n hµng (nh cho vay chØ ®Þnh, gi¶m l·i suÊt, ®iÒu kiÖn tÝn dông dÔ dµng…) vÉn tån t¹i trong c¸c NHTM. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c NH vµ DN cha thùc sù lµ quan hÖ tÝn dông th¬ng m¹i. Thùc hiÖn c¶i c¸ch quan hÖ tÝn dông trong thêi gian tíi cÇn ph¶i tiÕn tíi b×nh ®¼ng gi÷a c¸c NHTM trong viÖc cÊp tÝn dông cho c¸c DN, kh«ng ph©n biÖt nghµnh nghÒ, lo¹i h×nh DN…
* VÒ chÕ ®é l·i suÊt: ChÕ ®é l·i suÊt theo híng thÞ trêng sÏ t¨ng cêng kh¶ n¨ng h¹ch to¸n kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ nguån vèn x· héi. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c NHTMQD ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. Sù hç trî nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o mét sè lÜnh vùc kinh tÕ cÇn ®îc khuyÕn khÝch do c¸c DNNN thùc hiÖn. Tuy nhiªn, trong khi c¸c DNNN ®ang ®îc c¶i c¸ch theo híng thÞ trêng vµ thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ thùc sù h¬n n÷a th× sù bao cÊp th«ng qua h×nh thøc tÝn dông ng©n hµng sÏ dÉn ®Õn bãp mÐo kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c DN. Thùc tÕ cho thÊy trong nh÷ng n¨m qua, cã rÊt nhiÒu DNNN ViÖt Nam ®ang lµm ¨n thua lç nhng l¹i lµ n¬i nhËn ®îc phÇn lín vèn tÝn dông ng©n hµng víi l·i suÊt u ®·i hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn u ®·i kh¸c nh kh«ng ph¶i thÕ chÊp.
Râ rµng, quan hÖ tÝn dông gi÷a NH vµ DN ®îc chuyÓn ®æi theo híng thÞ trêng còng ®ßi hái c¬ chÕ l·i suÊt theo híng thÞ trêng. C¸c NHTM víi chøc n¨ng cña nã lµ huy ®éng vèn tõ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ thùc hiÖn cho vay trªn c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp. C¸c DN ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh( lÜnh vùc, m«i trêng, ®é rñi ro… ) vµ do ®ã hä s½n sµng chÊp nhËn vay vèn víi nh÷ng møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh. Trong khi ®ã, NHTM còng cã trong tay hoÆc cã kh¶ n¨ng huy ®éng mét lîng vèn víi nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh… vµ do ®ã, t¹i c¸c ®iÒu kiÖn rñi ro nhÊt ®Þnh, hä còng s½n sµng cho c¸c DN vay víi møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh ®Ó cã l·i vµ ®ñ bï ®¾p chi phÝ vµ c¸c rñi ro kh¸c.
2.1.3. Héi nhËp quèc tÕ vµ yªu cÇu c¶i c¸ch m¹nh mÏ vÒ l·i suÊt.
Tríc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña héi nhËp quèc tÕ ®èi víi hÖ thèng tµi chÝnh ViÖt Nam th× viÖc chuyÓn ®æi l·i suÊt sang c¬ chÕ l·i suÊt thÞ trêng lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ chu chuyÓn vèn quèc tÕ ®ang ngµy mét thu hÑp. Sù chªch lÖch qu¸ lín vÒ l·i suÊt trong níc (do ¸p dông h¹n chÕ hoÆc kiÓm so¸t l·i suÊt) sÏ dÉn ®Õn sù chu chuyÓn kh«ng hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh. ViÖc khèng chÕ l·i suÊt néi tÖ ë møc cè ®Þnh trong khi l·i suÊt ngo¹i tÖ l¹i biÕn ®éng theo l·i suÊt trªn thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ sÏ dÉn ®Õn hiÖn tîng ®iÒu chØnh danh môc tµi s¶n trong c«ng chóng do hiÖu øng thu nhËp. Gi¶ sö l·i suÊt ngo¹i tÖ t¨ng lªn do diÔn biÕn kinh tÕ trong níc vµ quèc tÕ sÏ dÉn ®Õn sù “ch¹y trèn” khái ®ång néi tÖ ®Ó t×m ®Õn ®ång ngo¹i tÖ. H¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ héi nhËp, l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù liªn hÖ víi nhau. Sù thay ®æi l·i suÊt trong níc lµm cho c¸c tµi s¶n ®îc ®Þnh gi¸ b»ng ®ång b¶n tÖ trë nªn hÊp dÉn h¬n so víi c¸c tµi s¶n ®îc ®Þnh gi¸ b»ng ®ång tiÒn cña c¸c níc kh¸c. §iÒu nµy lµm thay ®æi møc cÇu vÒ tµi s¶n vµ dÉn ®Õn viÖc t¨ng chu chuyÓn vèn vµo níc nµy tõ c¸c níc kh¸c. Sù thay ®æi nµy sÏ lµm t¨ng gi¸ ®ång b¶n tÖ. Trªn thùc tÕ, mét yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh c¸c thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i ng¾n h¹n lµ thay ®æi chªnh lÖch l·i suÊt thùc tÕ gi÷a c¸c níc. VÝ dô nh ë MÜ, mét nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng sù t¨ng lªn 1% l·i suÊt dµi h¹n (10 n¨m) trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù thay ®æi l·i suÊt níc ngoµi sÏ ®a ®Õn 10% sù t¨ng lªn cña tû gi¸ hèi ®o¸i thùc. Sau khi ®ång USD t¨ng gi¸ lªn sÏ cã kú väng ®«ng USD gi¶m gi¸ kho¶ng 1% trong vßng 10 n¨m tiÕp theo. KÕt qu¶ cña sù t¨ng gi¸ ®ång USD vµ kú väng gi¶m gi¸ ngîc trë l¹i lµ kh¸i niÖm ®îc gäi lµ c©n b»ng l·i suÊt quèc tÕ. Nh vËy, møc lîi tøc cña viÖc n¾m gi÷ tµi s¶n cña MÜ vµ cña níc ngoµi b»ng c¸c ®ång b¶n tÖ t¬ng øng ®îc c©n b»ng, xãa bá sù thay ®æi møc cÇu tµi s¶n hay chu chuyÓn vèn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ møc lîi tøc cao h¬n cña tµi s¶n MÜ
(tÝnh b»ng USD) ®îc bï trõ bëi sù gi¶m gi¸ kú väng gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®îc tÝnh b»ng ®ång tiÒn níc ngoµi. §©y lµ c¬ chÕ lµm cho c¸c møc lîi tøc ®îc c©n b»ng gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua chu chuyÓn vèn quèc tÕ. Thùc tÕ cho thÊy, sù thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i do thay ®æi cña l·i suÊt ë MÜ (t¬ng quan víi l·i suÊt níc ngoµi) ngµy cµng t¨ng lªn. §iÒu nµy cã thÓ thÓ hiÖn viÖc xãa bá c¸c h¹n chÕ kiÓm so¸t vèn cña nhiÒu níc c«ng nghiÖp lín trong nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 thÕ kû 20 ®· gãp phÇn vµo sù t¨ng lªn m¹nh cña chu chuyÓn vèn quèc tÕ. Nh vËy, sù hîp nhÊt t¨ng lªn cña c¸c thÞ trêng tµi chÝnh gi÷a c¸c quèc gia ®· cã mét t¸c ®éng quan träng h¬n ®Õn viÖc lµm t¨ng møc ®é nh¹y c¶m cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi c¸c thay ®æi l·i suÊt so víi viÖc nã liªn kÕt trùc tiÕp víi l·i suÊt cña quèc gia. Do vËy, héi nhËp vµo nÒn tµi chÝnh quèc tÕ, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam cÇn ®îc c¶i c¸ch theo c¬ chÕ thÞ trêng, phï hîp víi c¸c níc kh¸c bëi nÕu kh«ng ®îc ®iÒu chØnh linh ho¹t theo tÝn hiÖu thÞ trêng th× bÊt k× sù biÕn ®éng nµo cña l·i suÊt c¸c níc còng cã thÓ t¸c ®éng tíi l·i suÊt trong níc, tíi chu chuyÓn vèn quèc tÕ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i, tõ ®ã t¸c ®éng tíi nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c cña nÒn kinh tÕ.
2.2. Nh÷ng th¸ch thøc trong chÝnh s¸ch l·i suÊt míi.
Tríc hÕt cã thÓ kh¼ng ®Þnh l·i suÊt th¶o thuËn vÒ b¶n chÊt kinh tÕ còng chÝnh lµ l·i suÊt thÞ trêng. Do vËy nã chØ ho¹t ®éng vµ ph¸t huy t¸c dông trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn. Nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®ã bao gåm:
Thø nhÊt, m«i trêng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh: §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n gióp cho viÖc tù do hãa l·i suÊt thµnh c«ng. V× nÕu m«i trêng kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh nã sÏ lµm ¸p lùc t¨ng l·i suÊt sau khi thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt. Sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ chÞu ®îc nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c có sèc ë bªn trong vµ bªn ngoµi cã thÓ x¶y ra ®èi víi nÒn kinh tÕ khi tù do ho¸ l·i suÊt hoµn toµn.
Thø hai, hÖ thèng tµi chÝnh lµnh m¹nh an toµn: §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM ®¶m b¶o ho¹t héng an toµn vµ bÒn v÷ng tríc sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng tiÒn tÖ khi tù do ho¸ l·i suÊt. Tù do ho¸ l·i suÊt lµm chi phÝ vèn t¨ng lªn, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM trë nªn gay g¾t h¬n, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi cña NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng nhá. Do vËy, c¸c NHTM ph¶i cã sù chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®ñ søc tham gia kinh doanh trªn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ ®ñ søc chÞu ®ùng nh÷ng có sèc do th¶ næi l·i suÊt.
Thø ba, NHT¦ cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh thÞ trêng tiÒn tÖ. NHT¦ cÇn cã c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ can thiÖp ®ñ m¹nh b»ng quü dù phßng vµ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ph¶n øng kÞp thêi tríc biÕn ®éng bÊt thêng cña thÞ trêng tiÒn tÖ tõ viÖc tù do ho¸ l·i suÊt.
Ngoµi c¸c yÕu tè c¬ b¶n trªn th× còng cÇn ph¶i kÓ ®Õn mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c nh: c¸c DN s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh, tµi chÝnh c«ng m¹nh, chÝnh s¸ch tû gi¸ ®iÒu chØnh linh ho¹t…§èi chiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®ã ë ViÖt Nam hiÖn nay th× ta thÊy viÖc thùc hiÖn l·i suÊt tho¶ thuËn còng ®Æt ra kh«ng Ýt th¸ch thøc cho c¶ nh÷ng ngêi lËp chÝnh s¸ch còng nh cho c¶ hÖ thèng ng©n hµng.
2.2.1. Kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ trêng cña NHNN qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp trong thêi gian qua lµ cha thËt hiÖu qu¶.
ChuyÓn tõ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trùc tiÕp sang chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gi¸n tiÕp trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt l·i suÊt qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cßn h¹n chÕ sÏ lµ th¸ch thøc lín cho NHNN.
Trong suèt thêi gian qua, c«ng cô t¸i cÊp vèn cña NHNN vÉn cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp, chØ ®Þnh, xin cho dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng cô nµy kh«ng cao. NHNN míi chØ t¸i cÊp vèn cho mét sè NHTMQD cßn c¸c NHTM ngoµi quèc doanh th× hÇu nh kh«ng ®îc hëng qui chÕ nµy. H¬n n÷a, l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña ViÖt Nam trong thêi gian qua kh«ng cã t¸c ®éng vµ mèi liªn hÖ nhiÒu víi l·i suÊt thÞ trêng. Do vËy, chuyÓn sang tù do ho¸ l·i suÊt, NHNN chØ can thiÖp th«ng qua c«ng cô gi¸n tiÕp lµ t¸i cÊp vèn th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n khi x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ l·i suÊt thÞ trêng.
Bªn c¹nh ®ã, mét c«ng cô gi¸n tiÕp kh¸c cã t¸c ®éng rÊt h÷u hiÖu ®Õn l·i suÊt thÞ trêng trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ l·i suÊt lµ ho¹t ®éng thÞ trêng më còng cha cã mÊy t¸c dông ®iÒu tiÕt thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi thÞ trêng liªn ng©n hµng. Së dÜ nh vËy lµ do nghiÖp vô thÞ trêng më míi ®îc ®a vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 7/2000, qui m« cßn nhá, c«ng cô nghÌo nµn, sè lîng thµnh viªn tham gia vµo thÞ trêng cßn Ýt. (xem b¶ng sau)
B¶ng 20: T×nh h×nh ho¹t ®éng thÞ trêng më ViÖt Nam.
§¬n vÞ : tû ®ång.
6 th¸ng cuèi 2000
2001
6 th¸ng ®Çu 2002
Tæng céng
Doanh sè ho¹t ®éng
1903,5
3933,8
5521,5
11358,8
-NHNN mua
1353,5
3313,8
5321,5
9988,8
-NHNN b¸n
550
620
200
770
% M2
0,85
1,2
0,99
Nguån:Tµi liÖu héi nghÞ tæng kÕt ho¹t ®éng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c vµ thÞ trêng më T7/ 2002, NHNN
H¬n n÷a, viÖc NHNN tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó cho c¸c TCTD tham kh¶o sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ trêng khi thÞ trêng tµi chÝnh x¶y ra nh÷ng bÊt æn. V× thÕ, c«ng cô gi¸n tiÕp chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh l·i suÊt lµ c«ng cô t¸i cÊp vèn vµ nghiÖp vô thÞ trêng më. Nhng khi mµ nh÷ng c«ng cô nµy vËn hµnh cha thËt hiÖu qu¶ th× sÏ g©y khã kh¨n cho hÖ thèng ng©n hµng khi cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ l·i suÊt trªn thÞ trêng tiÒn tÖ.
2.2.2. Møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ VN kh«ng cao so víi c¸c níc trong khu vùc g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn kh¶ n¨ng truyÒn t¶i cña chÝnh s¸ch l·i suÊt.
Nh chóng ta ®· biÕt, l·i suÊt lµ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, qua ®ã ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ho¹t ®éng, môc tiªu trung gian vµ môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Møc ®é hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ truyÒn t¶i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ qua kªnh l·i suÊt phô thuéc rÊt lín vµo møc ®é tiÒn tÖ hãa nÒn kinh tÕ, hoÆc c¬ cÊu b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña c¸c chñ thÓ phi tµi chÝnh. NÕu trong c¬ cÊu tµi s¶n cña c¸c chñ thÓ phi tµi chÝnh, tû lÖ tµi s¶n tµi chÝnh chiÕm tû träng lín th× møc ¶nh hëng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt sÏ t¨ng cao th«ng qua c¸c hiÖu øng cña l·i suÊt. §èi víi mét quèc gia th× møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn th«ng qua chØ sè M2/ GDP. Mét nÒn kinh tÕ mµ møc ®é tiÒn tÖ ho¸ cao, c¸c chñ thÓ kinh tÕ n¾m gi÷ nhiÒu tµi s¶n tµi chÝnh th× kh¶ n¨ng truyÒn t¶i chÝnh s¸ch l·i suÊt sÏ cao.
XÐt vÒ ®é s©u tµi chÝnh, møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ (M2/GDP), thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam vÉn cßn l¹c hËu so víi hÇu hÕt c¸c níc trong khu vùc, tû lÖ M2/GDP thÊp h¬n so víi c¸c níc trong khu vùc.(xem b¶ng)
B¶ng 21: §é s©u tµi chÝnh cña ViÖt Nam vµ mét sè níc trong khu vùc (M2/GDP)(%)
91
92
93
94
95
96
97
98
VietNam
26,5
24,6
23,6
25,3
23,7
25,0
25,3
25,3
Trungquoc
83,0
92,1
101,3
110,7
107,1
-
-
-
Indonexia
43,3
43,7
45,8
45,6
49,1
54,3
27,0
-
Malaixia
66,2
69,2
78,3
89,9
89,1
96,0
105,0
-
Hanquoc
38,3
38,8
40,0
42,0
43,5
43,8
46,0
-
Singapore
91,1
92,3
93,5
87,1
86,8
84,5
86,0
-
Philippines
34,1
34,5
36,2
42,1
45,7
50,3
3,0
-
Thail._.