Học thuyết hình thái Kinh tế - Xã hội với việc nhận thức tính tất yếu của sự lựa chọn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội của Việt Nam

Tài liệu Học thuyết hình thái Kinh tế - Xã hội với việc nhận thức tính tất yếu của sự lựa chọn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội của Việt Nam: ... Ebook Học thuyết hình thái Kinh tế - Xã hội với việc nhận thức tính tất yếu của sự lựa chọn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội của Việt Nam

doc34 trang | Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1652 | Lượt tải: 0download
Tóm tắt tài liệu Học thuyết hình thái Kinh tế - Xã hội với việc nhận thức tính tất yếu của sự lựa chọn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội của Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu LÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm kh¸c nhau vµ ®Æc biÖt lµ tr­íc nh÷ng biÕn ®éng to lín cña thÕ giíi .Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng víi tr×nh ®é ngµy cµng cao ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi ,quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi .Mçi quèc gia ,mçi d©ntéc ®Òu cã nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn trong ®ã ,nh÷ng ­u thÕ vÒ vèn ,c«ng nghÖ thÞ tr­êng thuéc vÒ c¸c n­íc ph¸t triÓn buéc c¸c nø¬c chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triªn ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc to lín .Trong quan hÖ quèc tÕ ,xu h­íng hoµ b×nh ,æn ®Þnh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña c¸c quèc gia ,d©n téc trªn thÕ giíi .C¸c n­íc ®Òu dµnh ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ ,coi t¨ng tr­ëng kinh tÕ , cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia ®ång thêi tham gia vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c ,liªn kÕt khu vùc vµ thÕ giíi trong mäi lÜnh vùc .Do ®ã §¶ng vµ nhµ n­íc ®· kÞp thêi x¸c ®Þnh thêi c¬ vµ th¸ch thøc ®èi víi n­íc ta .Do n­íc ta lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i ®æi míi .ChÝnh v× vËy c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi n­íc ta ,lµ nÊc thang chñ yÕu trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña ViÖt Nam .§¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh :"x©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp s¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i ,c¬ cÊu kÞnh tÕ hîp lý ,quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé ,phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao ,quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c ,d©n giµu n­íc m¹nh ,x· héi c«ng b»ng v¨n minh “.Môc tiªu ®­êng lèi ®ã lµ sù vËn dông quan ®iÓm ,nguyªn lý triÕt häc M¸c lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña n­íc ta ,lµ sù thÓ hiÖn vÓ luËn ®iÓm cña lªnin vÒ kh¶ n¨ng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héibá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa .Vµ ®ã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta Nh»m gi¶i thÝch nh÷ng v­íng m¾c nªu trªn trong ph¹m vi bµi tiÓu luËn nµy em xin ®Ò cËp ®Õn ®Ò tµi : “Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi viÖc nhËn thøc tÝnh tÊt yÕu cña sù lùa chän con ®­êng ®i lªn CNXH cña ViÖt Nam”.Tuy nhiªn ®©y lµ bµi tiÓu luËn ®Çu tiªn ®ång thêi ®ã còng lµ ®Ò tµi cã néi dung phøc t¹p vµ réng lín .V× vËy bµi tiÓu luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt ,rÊt mong nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó gãp phÇn lµm cho bµi tiÓu luËn cã ®Çy ®ñ néi dung vµ s©u s¾c h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o -gi¶ng viªn bé m«n triÕt häc M¸c –Lª Nin .Tr­êng ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. NéI DUNG I/H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c -Lª Nin Trong lÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i tr­íc M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn ,khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi .XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau ,víi nh÷ng ý t­ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau: nhµ triÕt häc duy t©m Hª-ghen (1770-1831) ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ng­êi thµnh 3 thêi kú chñ yÕu (thêi kú ph­¬ng §«ng ,thêi kú Cæ §¹i vµ thêi kú Gree-ma-ni); nhµ x· héi chñ nghÜa kh«ng t­ëng Ph¸p Phu-ri-ª (1772-1837) chia lÞch sö x· héi thµnh 4 giai ®o¹n (giai ®o¹n m«ng muéi,giai ®o¹n d· man ,giai ®o¹n gia tr­ëng,giai ®o¹n v¨n minh ). Mäi ng­êi còng ®· quen víi nh÷ng kh¸i niÖm thêi ®¹i ®å ®¸ ,thêi ®¹i m¸y h¬i n­íc ...vµ gÇn ®©y lµ nÒn v¨n minh :n«ng nghiÖp ,c«ng nghiÖp ,hËu c«ng nghiÖp. Mçi c¸ch tiÕp cËn trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý nhÊt ®Þnh do ®ã ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh.Nh­ng ch­a nãi lªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi mét c¸ch toµn diÖn ,tæng thÓ do ®ã cã nh÷ng h¹n chÕ . Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö ,c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö x· héi ,®­a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt vÒ "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi".Häc thuyÕt ®· v¹ch râ kÕt cÊu c¬ b¶n vµ phæ biÕn cña mäi x· héi ,quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh ,víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch øng víi lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét kiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc x©y d­ng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã. B»ng sù kÕ thõa cã chän läc tÊt c¶ nh÷ng thµnh qu¶ vÒ triÕt häc x· héi cña c¸c bËc tiÒn bèi, b»ng nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu tØ mØ vÒ qu¸ tr×nh lÞch sö cña loµi ng­êi, nhÊt lµ lÞch sö cña x· héi t­ b¶n, C.M¸c ®· x©y dùng nªn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi bao gåm nh÷ng quan ®iÓm: s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn; lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ;c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng, tøc lµ toµn bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i:chÝnh trÞ ,kinh tÕ ,v¨n ho¸,x· héi ,khoa häc ,kü thuËt...Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi víi t­ c¸ch lµ "hßn ®¸ t¶ng "cña x· héi häc M¸c xÝt nãi chung cho phÐp chóng ta h×nh dung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tõ thÊp ®Õn cao ®ã lµ: h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n nguyªn thuû ,chiÕm h÷u n« lÖ ,phong kiÕn ,t­ b¶n chñ nghÜa vµ ngµy nay lµ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n chñ nghÜa .H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cò ®­îc thay thÕ b»ng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi míi cao h¬n ,tiÕn bé h¬n .Qóa tr×nh ®ã diÔn ra theo c¸c quy luËt kh¸ch quan chø kh«ng ph¶i theo ý muèn chñ quan cña con ng­êi .Theo Lª-Nin :"chØ cã ®em quy nh÷ng quan hÖ x· héi vµo nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, vµ ®em qui nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt vµo tr×nh ®é cña nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt th× ng­êi ta míi cã ®­îc mét c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó quan niÖm sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn". H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cã tÝnh lÞch sö , cã sù ra ®êi ph¸t triÓn vµ diÖt vong . Nghiªn cøu con ®­êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®­îc qui ®Þnh bëi qui luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt , chóng ta nh×n thÊy l«gÝc cña lÞch sö thÕ giíi . V¹ch ra con ®­êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö , ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ®· gi¶i thÝch ®­îc râ rµng sù ph¸t triÓn cña x· héi trong mét thêi ®iÓm cña lÞch sö. §Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ nh÷ng nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong sù t¸c ®éng lÉn nhau . Cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch sö cã tÝnh ®a d¹ng §iÒu kiÖn cña m«i tr­êng ®Þa lÝ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. Còng kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh­ nhµ n­íc , tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ , cña truyÒn thèng , cña hÖ t­ t­ëng vµ t©m lÝ x· héi ...®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö. 1. S¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi S¶n xuÊt lµ ho¹t ®Æc tr­ng riªng cã cña con ng­êi vµ cña x· héi loµi ng­êi.§ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých vµ kh«ng ngõng s¸ng t¹o cña con ng­êi theo ¡ng ghen "®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n gi÷a x· héi loµi ng­êi víi x· héi loµi vËt lµ ë chç :loµi vËt may l¾m chØ h¸i l­îm ,trong khi con ng­êi s¶n xuÊt ". S¶n xuÊt vËt chÊt x· héi lµ qu¸ tr×nh con ng­êi sö dông c«ng cô lao ®éng(trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) vµo tù nhiªn ,c¶i biÕn c¸c d¹ng vËt chÊt cña giíi tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i x· héi,nh»m tho¶ m·n nhu cÇn tån t¹i vµ ph¸t triÓn –nhu cÇu phong phó vµ v« tËn cña con ng­êi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt t¹o ra t­ liÖu sinh ho¹t nh»m duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi nãi chung còng nh­ tõng c¸ thÓ con ng­êi nãi riªng. Tuy nhiªn ,ngoµi chøc n¨ng ®Çu tiªn vµ trùc tiÕp ®ã "lao ®éng cßn lµ mét c¸i g× lín lao h¬n thÕ n÷a. "B»ng viÖc "s¶n xuÊt ra nh÷ng t­ liÖu sinh ho¹t cña m×nh ,con ng­êi ®· gi¸n tiÕp s¶n xuÊt ra chÝnh ®êi sèng vËt chÊt cña m×nh". ¡ng ghen kh¼ng ®Þnh "lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Çu tiªn cña toµn bé ®êi sèng loµi ng­êi". Tr¶i qua lÞch sö l©u dµi trinh phôc giíi tù nhiªn ,con ng­êi ngµy cµng hiÓu râ h¬n søc m¹nh cña m×nh .Cïng víi viÖc c¶i biÕn thÕ giíi xung quanh ,con ng­êi còng ®ång thêi c¶i biÕn b¶n th©n m×nh vµ c¸c quan hÖ gi÷a con ng­êi víi nhau nh»m lµm cho viÖc trinh phôc giíi tù nhiªn ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.ChÝnh nhê sù s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh, con ng­êi ®ång thêi s¸ng t¹o ra toµn bé ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi víi tÊt c¶ sù phong phó vµ phøc t¹p cña nã. Tãm l¹i dï ®­îc xem xÐt trong toµn bé lÞch sö cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi nãi chung hay ®­îc xem xÐt trong mçi giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ cña x· héi hiÖn thùc nãi riªng th× sù s¶n xuÊt vËt chÊt vÉn lu«n lu«n ®ãng vai trß lµ c¬ së,lµ nÒn t¶ng cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi .Bëi thÕ ®èi víi c¸c hiÖn t­îng cña ®êi sèng x· héi,ng­êi ta chØ cã thÓ ®¹t tíi mét sù gi¶i thÝch cã c¨n cø,nÕu b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c,sù gi¶i thÝch Êy xuÊt ph¸t tõ nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi . 2.Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ng­êi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ng­êi. Víi mét c¸ch thøc nhÊt ®Þnh cña sù s¶n xuÊt x· héi, trong ®êi sèng x· héi sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng tÝnh chÊt, kÕt cÊu vµ ®Æc ®iÓm t­¬ng øng vÒ mÆt x· héi. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ng­êi ta cã thÓ ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. §ång thêi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng. a> Lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi giíi tù nhiªn. Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ng­êi. §ã lµ kÕt qu¶ cña n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo tù nhiªn t¹o ra cña c¶i vËt chÊt b¶o ®¶m cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi ng­êi. Lùc l­îng s¶n xuÊt gåm : -T­ liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra , tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. - Ng­êi lao ®éng víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt , thãi quen lao ®éng , biÕt sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Trong lao ®éng søc m¹nh vµ kÜ n¨ng lao ®éng thÇn kinh c¬ b¾p ®­îc n©ng lªn rÊt nhiÒu lÇn. H¬n n÷a lao ®éng cña con ng­êi ngµy cµng trë thµnh lao ®éng cã trÝ tuÖ vµ lao ®éng trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ con ng­êi kh«ng ph¶i lµ c¸i g× siªu nhiªn, mµ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ cña lao ®éng. Nh­ng trong qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi cña x· héi loµi ng­êi, trÝ tuÖ h×nh thµnh ph¸t triÓn cïng víi lao ®éng lµm cho lao ®éng ngµy cµng cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao h¬n. Hµm l­îng trÝ tuÖ trong lao ®éng ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn cña khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay ®· lµm cho con ng­êi trë thµnh mét nguån lùc ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt, lµ nguån lùc c¬ b¶n, nguån lùc v« tËn. Cïng víi con ng­êi – ng­êi lao ®éng, c«ng cô lao ®éng còng lµ mét thµnh tè c¬ b¶n cña lùc l­îng s¶n xuÊt . C«ng cô lao ®éng theo ¡ng ghen lµ" khÝ quan cña bé ãc con ng­êi", lµ" søc m¹nh cña tri thøc ®· ®­îc vËt thÓ ho¸" cã t¸c dông "nèi dµi bµn tay" vµ nh©n lªn søc m¹nh trÝ tuÖ cña con ng­êi . Trong mäi thêi ®¹i, c«ng cô s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®éng nhÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt, biÓu hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi ngµy mét t¨ng thªm.Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng lµ th­íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi. Trong t¸c phÈm "Sù khèn cïng cña triÕt häc", C.M¸c ®· nªu mét t­ t­ëng quan träng vÒ vai trß cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®èi víi viÖc thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. C.M¸c viÕt: " Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi lùc l­îng s¶n xuÊt . Do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi, loµi ng­êi thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh vµ do thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh loµi ng­êi thay ®æi tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay b»ng tay ®­a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc ®­a l¹i x· héi cã nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp". Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chÝnh lµ ®Æc ®iÓm thêi ®¹i cña s¶n xuÊt vµ do vËy, nã hoµn toµn cã thÓ ®­îc coi lµ c¸i ®Æc tr­ng cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. b> Quan hÖ s¶n xuÊt Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Còng nh­ lùc l­îng s¶n xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt thuéc lÜnh vùc ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi , nã tån t¹i kh¸ch quan , ®éc lËp víi ý thøc con ng­êi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ kinh tÕ c¬ b¶n cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng mÆt c¬ b¶n sau: -Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®èi víi viÖc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt -Quan hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi ®èi víi viÖc tæ chøc qu¶n lý. -Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®èi víi viÖc ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi s¸ng t¹o ra .Song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè chñ quan cña con ng­êi .Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph­¬ng ph¸p ®a d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt -biÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u-lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt .Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mçi nÒn kinh tÕ -x· héi x¸c ®Þnh quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lu«n cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c.Quan hÖ së h÷u lµ quan hÖ xuÊt ph¸t ,quan hÖ c¬ b¶n ,quan hÖ trung t©m cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt .ChÝnh quan hÖ së h÷u –quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn ng­êi trong viÖc chiÕm h÷u c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh ®Þa vÞ cña tõng tËp ®oµn trong hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi. Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi mµ loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua,lÞch sö ®· tõng chøng kiÕn sù tån t¹i cña hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt: së h÷u t­ nh©n vµ së h÷u c«ng céng .Nhê c¬ së ®ã nªn vÒ mÆt nguyªn t¾c c¸c thµnh viªn trong céng ®ång b×nh ®¼ng víi nhau trong tæ chøc lao ®éng vµ ph©n phèi s¶n phÈm .Do t­ liÖu s¶n xuÊt lµ tµi s¶n chung cña c¶ céng ®ång nªn c¸c quan hÖ x· héi trong s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung trë thµnh quan hÖ hîp t¸c ,t­¬ng trî gióp ®ì lÉn nhau.Ng­îc l¹i trong chÕ ®é t­ h÷u do chÕ ®é chØ n»m trong tay mét Ýt ng­êi nªn cña c¶i x· héi kh«ng thuéc vÒ sè ®«ng mµ thuéc vÒ sè Ýt ng­êi ®ã. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc ,qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch trùc tiÕp quy m«,tèc ®é, hiÖu qu¶ vµ xu h­íng cña mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ .Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý ,trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt ,c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng nh­ lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ-x· héi. c>Sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊtvµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau biÓu hiÖn: Xu h­íng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô. C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt cò thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (phï hîp)nh­ng do m©u thuÉn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (®«ng )víi quan hÖ s¶n xuÊt(æn ®Þnh t­¬ng ®èi )quan hÖ s¶n xuÊt l¹i trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp).Phï hîp vµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn biÖn chøng cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt,tøc lµ sù phï hîp trong m©u thuÉn vµ bao hµm m©u thuÉn.Khi phï hîp còng nh­ nÕu kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt ,quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt ,quy ®Þnh môc ®Ých x· héi cña s¶n xuÊt ,xu h­íng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých ,tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè tån t¹i thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt .Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊ bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ –x· héi ®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n.Phï hîp vµ kh«ng phï hîp gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ s¶n xuÊt x· héi.Trong "hÖ t­ t­ëng §øc " (1846) lÇn ®Çu tiªn M¸c -¡ng ghen ®· h×nh dung sù thèng nhÊt ®ã nh­ lµ mét "quan hÖ song trïng "gi÷a hai "sù trao ®æi chÊt" tÊt yÕu vµ phæ biÓn ë mäi nÒn s¶n xuÊt –x· héi ®ã lµ trao ®æi chÊt gi÷a ng­êi víi tù nhiªn (lùc l­îng s¶n xuÊt )vµ gi÷a ng­êi víi ng­êi(quan hÖ s¶n xuÊt). T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc M¸c-¡ng ghen kh¸i qu¸t thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ,tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt . §©y lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña ®êi sèng x· héi.Quy luËt chØ râ ®éng lùc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö. TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t­ liÖu lao ®éng .Khi c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt ®­îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho x· héi kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng­êi th× lùc l­îng s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c¸ thÓ ,c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông(m¸y mãc thiÕt bÞ hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i...)®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm th× lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi . Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i cña c«ng cô s¶n xuÊt ,tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô vµ kü n¨ng, kü x¶o cña ng­êi lao ®éng ,tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quy m« cña nÒn s¶n xuÊt .Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cµng cao th× chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u.Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸ lµ th­íc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt.Mét c©u trong t¸c phÈm sù khèn cïng cña triÕt häc cña M¸c :"c¸i cèi xay quay b»ng tay cho x· héi cã l·nh chóa phong kiÕn ,c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc cho x· héi cã nhµ t­ b¶n".§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng nhäc con ng­êi kh«ng ngõng c¶i tiÕn ,hoµn thiÖn vµ t¹o ra nh÷ng c«ng cô,tri thøc khoa häc,tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ng­êi s¶n xuÊt còng ngµy cµng ph¸t triÓn .YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi m«i tr­êng.Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt .Khi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,m©u thuÉn cña chóng tÊt yÕu sÏ nÈy sinh.BiÓu hiÖn cña m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp ,lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng . LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,loµi ng­êi ®· 4 lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi 4 cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn ®Õn sù ra ®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. VÝ dô:do c«ng cô s¶n xuÊt b»ng ®¸ th« s¬,tr×nh ®é hiÓu biÕt h¹n hÑp ,®Ó duy tr× sù sèng chèng l¹i mäi tai ho¹ cña thiªn nhiªn con ng­êi ph¶i lao ®éng theo céng ®ång do vËy ®· h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n nguyªn thuû .C«ng cô b»ng kim lo¹i ra ®êi thay thÕ cho c«ng cô b»ng ®å ®¸ ,lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao s¶n phÈm thÆng d­ xuÊt hiÖn,chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt t­ h÷u ®Çu tiªn ra ®êi sau ®ã do c¸c c­ìng bøc tµn b¹o trùc tiÕp cña chñ n« víi n« lÖ ®· ®Èy ®Õn m©u thuÉn gay g¾t gi÷a hä ,quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm h÷u n« lÖ. Vµo giai ®o¹n cuèi cïng x· héi phong kiÕn ë c¸c n­íc T©y ¢u lùc l­îng s¶n xuÊt ®· mang nh÷ng yÕu tè x· héi ho¸ g¾n víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. MÆc dï h×nh thøc bãc lét cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®­îc thay ®æi liªn tôc tõ ®Þa t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn, xong quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa ®ùng ®­îc néi dung míi cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Quan hÖ s¶n xuÊt cña t­ b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn .Trong lßng nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n ,lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh lao ®éng chung cña ng­êi d©n cã tri thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao.Sù lín m¹nh nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa.Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa, x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi ,quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa .Theo M¸c ,do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi loµi ng­êi thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña m×nh, loµi ng­êi thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh.MÆc dï bÞ chi phèi bëi lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ng víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi cñng cè nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt.Khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy,®Þnh h­íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn , ng­îc l¹i nÕu l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt hay chØ lµ t¹m thêi so víi tÊt yÕu kh¸ch quan cña cuéc sèng nh­ng quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung lµ :c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt.Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kÕt hîp víi tèi ­u gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng. Më ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt ,tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña ng­êi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt x· héi nµy lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt hay chÝnh lµ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.D­íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau th× con ng­êi cã ý thøc ®­îc hay kh«ng ®ång thêi quy luËt cèt lâi nµy lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ ,phi kinh tÕ . 3.C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi X· héi d­íi bÊt kú h×nh th¸i nµo ®Òu lµ s¶n phÈm cña quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi .Quan hÖ s¶n xuÊt cña con ng­êi rÊt ®a d¹ng ,phong phó vËn ®éng vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng .C«ng lao to lín cña M¸c vµ ¡ng ghen lµ tõ nh÷ng quan hÖ x· héi hÕt søc phøc t¹p ®· ph©n biÖt nh÷ng quan hÖ vËt chÊt cña x· héi víi nh÷ng quan hÖ tinh thÇn t­ t­ëng cña x· héi ,nªu bËt c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng . 3.1 KiÕn tróc th­îng tÇng Kh«ng chØ ®Æc tr­ng bëi quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã cßn ®Æc tr­ng bëi mét kiÕn tróc th­îng tÇng x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã. KiÕn tróc th­îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm t­ t­ëng x· héi ,nh÷ng thiÕt chÕ t­¬ng øng vµ nh÷ng quanhÖ néi t¹i cña chóng ®­îc h×nh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh .§ã lµ nh÷ng quan ®iÓm t­ t­ëng chÝnh trÞ ,ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc ,t«n gi¸o,nghÖ thuËt ,triÕt häc vµ c¸c thiÕt chÕ t­¬ng øng nh­ nhµ n­íc, ®¶ng ph¸i ,gi¸o héi vµ toµn thÓ quÇn chóng . Mçi yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng cã ®Æc ®iÓm riªng cã quy luËt ph¸t triÓn riªng nh­ng kh«ng tån t¹i t¸ch rêi nhau mµ liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ ®Òu n¶y sinh trªn c¬ së h¹ tÇng ,ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng .Song kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®Òu liªn hÖ nh­ nhau ®èi víi c¬ së h¹ tÇng cña nã.Tr¸i l¹i mét bé phËn nh­ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ ,ph¸p luËt cã liªn hÖ trùc tiÕp víi c¬ së h¹ tÇng ,cßn c¸c yÕu tè kh¸c nh­ triÕt häc ,nghÖ thuËt t«n gi¸o th× ë xa c¬ së h¹ tÇng vµ chØ liªn hÖ gi¸n tiÕp víi nã. §Æc tr­ng cña kiÕn tróc th­îng tÇng lµ sù thèng trÞ vÒ t­ t­ëng cña giai cÊp thèng trÞ Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp th× c¬ së h¹ tÇng tån t¹i nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng th× kiÕn tróc th­îng tÇng còng mang tÝnh chÊt ®èi kh¸ng, ph¶n ¸nh tÝnh ®èi kh¶ng cña c¬ së h¹ tÇng, biÓu hiÖn ë xung ®ét vÒ quan ®iÓm t­ t­ëng vµ ë cuéc ®Êu tranh t­ t­ëng cña c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.Giai cÊp nµo thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ vµ n¾m gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc th× hÖ t­ t­ëng cïng nh÷ng thÓ chÕ cña giai cÊp Êy cïng gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ .Nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h­íng cña toµn bé ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi vµ quyÕt ®Þnh c¶ tÝnh chÊt ,®Æc tr­ng c¬ b¶n cña toµn bé kiÕn tróc th­îng tÇng x· héi . 3.2.C¬ së h¹ tÇng Lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh . C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi cô thÓ bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ ,nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ tµn d­ cña x· héi tr­íc vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÇm mèng cña x· héi sau. Nh­ng ®Æc tr­ng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh .Trong mét c¬ së h¹ tÇng cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nhiÒu kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt th× kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chñ ®¹o ,chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c; nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h­íng chung cña toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi . Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, tÝnh chÊt giai cÊp cña c¬ së h¹ tÇng lµ do kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh .TÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai cÊp vµ sù xung ®ét giai cÊp b¾t nguån tõ ngay trong c¬ së h¹ tÇng . 3.3 Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng a>C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng : Mçi h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cña nã .Do ®ã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng mang tÝnh chÊt lÞch sù cô thÓ, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau trong ®ã c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt sau : -C¬ së h¹ tÇng nµo th× sinh ra kiÕn tróc th­îng tÇng Êy (giai cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c) -Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ th× t¹o ra kiÕn tróc th­îng tÇng chÝnh trÞ t­¬ng øng .M©u thuÉn trong lÜnh vùc kinh tÕ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt m©u thuÉn trong lÜnh vùc t­ t­ëng . -Nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n trong c¬ së h¹ tÇng sím hay muén sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®æi c¨n b¶n trong kiÕn tróc th­îng tÇng. -Khi c¬ së h¹ tÇng cò mÊt ®i th× kiÕn tróc th­îng tÇng do nã sinh ra còng mÊt theo ,khi c¬ së h¹ tÇng míi ra ®êi th× mét kiÕn tróc th­îng tÇng míi phï hîp víi nã còng xuÊt hiÖn . Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña c¬ së h¹ tÇng ®­îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cña giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ .Khi c¸ch m¹ng x· héi xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng cò thay thÕ b»ng c¬ së h¹ tÇng míi th× sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ bÞ xo¸ bá vµ ®­îc thay thÕ b»ng sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ míi ,bé m¸y nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh thay thÕ bé m¸y nhµ n­íc cò . C¬ së h¹ tÇng cò mÊt ®i th× kiÕn tróc th­îng tÇng cña nã víi tÝnh c¸ch lµ mét chØnh thÓ thèng trÞ x· héi còng mÊt theo .Nh­ vËy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kiÕn tróc th­îng tÇng do c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh ;®ång thêi nã cßn cã quan hÖ kÕ thõa ®èi víi c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng cña x· héi cò. TÝnh quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th­îng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c. b>TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng C¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng kh«ng ph¶i phô thuéc vµo mét chiÒu cña c¬ së h¹ tÇng mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chóng cßn t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi . Sù phô thuéc cña kiÕn tróc th­îng tÇng vµo c¬ së h¹ tÇng kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng liªn hÖ phô thuéc cã tÝnh chÊt gi¶n ®¬n ;kh«ng ph¶i bÊt cø sù biÕn ®æi nµo trong kiÕn tróc th­îng tÇng còng ®­îc gi¶i thÝch chØ b»ng nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ .Bªn trong b¶n th©n nh÷ng yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng còng xuÊt hiÖn nh÷ng sù liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau nhiÒu vÎ .Nh÷ng t¸c ®éng Êy dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ ®«i khi kh«ng ph¶i quy ®Þnh bëi kinh tÕ . Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®­îc thÓ hiÖn ë chøc n¨ng x· héi cña kiÕn tróc th­îng tÇng lµ b¶o vÖ , duy tr×, cñng cè vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã ; ®Êu tranh xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cò. Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, kiÕn tróc th­îng tÇng ®¶m b¶o sù thèng trÞ chÝnh trÞ vµ t­ t­ëng cña giai cÊp gi÷u ®Þa vÞ thèng trÞ trong kinh tÕ. NÕu giai cÊp thèng trÞ kh«ng x¸c lËp ®­îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ vµ t­ t­ëng, c¬ së kinh tÕ cña nã kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®­îc . Trong c¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng, nhµ n­íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng. Nhµ n­íc kh«ng chØ dùa trªn hÖ t­ t­ëng mµ cßn dùa trªn nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh cña viÖc kiÓm so¸t x· héi, sö dông b¹o lùc ; bao gåm nh÷ng yÕu tè vËt chÊt: qu©n ®éi , c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï ...®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ, cñng cè v÷ng ch¾c ®Þa vÞ cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ. ¡ng ghen viÕt: "B¹o lùc(nghÜa lµ quyÒn lùc nhµ n­íc ) còng lµ mét lùc l­îng kinh tÕ". C¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc th­îng tÇng nh­ triÕt häc, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt còng ®Òu t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo c¬ së h¹ tÇng b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau song th­êng th­êng nh÷ng t¸c ®éng ®ã ph¶i th«ng qua nhµ n­íc, ph¸p luËt vµ c¸c thÓ chÕ t­¬ng øng; chØ th«ng qua ®ã chóng míi ph¸t huy ®­îc hiÖu lùc ®èi víi c¬ së h¹ tÇng còng nh­ ®èi víi toµn x· héi. Trong b¶n th©n kiÕn tróc th­îng tÇng còng diÔn ra qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt ®éc lËp t­¬ng ®èi. Qu¸ tr×nh ®ã cµng phøc t¹p víi c¬ së h¹ tÇng, sù t¸c ®éng cña nã víi c¬ së h¹ tÇng cµng cã hiÖu qu¶. Nh­ vËy kiÕn tróc th­îng tÇng cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng khi nã t¸c ®éng cïng chiÒu víi quy luËt vËn ®éng cña c¬ së h¹ tÇng, tr¸i l¹i khi t¸c ®éng ng­îc chiÒu víi quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nã sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö nhÊn m¹nh r»ng chØ cã kiÕn tróc th­îng tÇng tiÕn bé n¶y sinh trong qóa tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ së kinh tÕ míi ph¶n ¸nh nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, míi cã thÓ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, x· héi tiÕn lªn. Ng­îc l¹i nÕu kiÕn tróc th­îng tÇng lµ s¶n phÈm cña c¬ së kinh tÕ ®· lçi thêi th× g©y t¸c dông k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Nh­ng t¸c dông k×m h·m ®ã c._.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • doc10223.doc