Tài liệu Những bất đồng trong thương mại giữa các nước phát triển và đang phát triển trong khuôn khổ WTO: ... Ebook Những bất đồng trong thương mại giữa các nước phát triển và đang phát triển trong khuôn khổ WTO
91 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1253 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Những bất đồng trong thương mại giữa các nước phát triển và đang phát triển trong khuôn khổ WTO, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi Më ®Çu
Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay, ngµy cµng cã nhiÒu quèc gia nhËn thøc ®îc nh÷ng lîi Ých do më cöa, héi nhËp kinh tÕ mang l¹i, do ®ã, tham gia ngµy cµng s©u réng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, th¬ng m¹i thÕ giíi, c¶ th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th¬ng m¹i dÞch vô, ®Òu ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ khèi lîng còng nh gi¸ trÞ. Sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i, mét mÆt ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c quèc gia, nhng mÆt kh¸c còng lµm n¶y sinh nhiÒu m©u thuÉn gi÷a c¸c níc, ®Æc biÖt lµ gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn.
Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), trong nh÷ng n¨m qua, víi chøc n¨ng lµ diÔn ®µn ®µm ph¸n cho c¸c quèc gia thµnh viªn, ®· cã nhiÒu cè g»ng nh»m rót ng¾n kho¶ng c¸ch vµ xoa dÞu m©u thuÉn gi÷a c¸c níc giµu vµ c¸c níc nghÌo. MÆc dï WTO còng ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc nµy vÉn cßn rÊt s©u s¾c, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.
HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. ViÖc t×m hiÓu nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc trong khu«n khæ cña tæ chøc nµy sÏ gióp x¸c ®Þnh ®îc t×nh h×nh thÞ trêng thÕ giíi, nhËn biÕt nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ më cöa mang l¹i. Do ®ã, em chän ®Ò tµi “ Nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn trong khu«n khæ WTO” lµm ®Ò tµi cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS. TS. NguyÔn Phóc Khanh ®· tËn t×nh híng dÉn em trong suèt thêi gian viÕt kho¸ luËn, ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt kho¸ luËn tèt nghiÖp.
Sinh viªn thùc hiÖn
Hoa Lan H¬ng
CH¦¥NG 1
TæNG QUAN VÒ TH¦¥NG M¹I QuèC TÕ
Vµ Tæ CHøC TH¦¥NG M¹I THÕ Giíi
Tæng quan vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ
Nh÷ng nÐt chÝnh trong th¬ng m¹i quèc tÕ
Trong nh÷ng n¨m 90, kinh tÕ vµ th¬ng m¹i thÕ giíi nh×n chung kh¸ æn ®Þnh. Tèc ®é t¨ng trëng GDP hµng n¨m trong giai ®o¹n 1990-1998 ®¹t 2%, cña xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ 6%, nhËp khÈu hµng ho¸ lµ 5,9%. Th¬ng m¹i dÞch vô còng t¨ng trëng m¹nh víi møc t¨ng xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m trong cïng thêi kú lµ 7%, nhËp khÈu lµ 6%.
B¶ng 1: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu th¬ng m¹i thÕ giíi
giai ®o¹n 1998-2002
(§¬n vÞ: tØ USD vµ %)
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
6697
6590
6800
7634
7602
7840
Møc t¨ng hµng n¨m
-2
3
12
-1
3
Nguån: B¸o c¸o thêng niªn WTO 1999-2002
Sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸, kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ th¬ng m¹i nãi riªng bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ. Trong n¨m 1998, gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña thÕ giíi gi¶m 2%. S¶n lîng vµ t¨ng trëng th¬ng m¹i toµn cÇu gi¶m m¹nh do nhËp khÈu cña NhËt B¶n vµ §«ng ¸ gi¶m lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ n¨m 1974 (khñng ho¶ng dÇu má lÇn thø nhÊt). TÊt c¶ c¸c khu vùc vµ c¸c nhãm s¶n phÈm ®Òu bÞ ¶nh hëng bëi sù suy tho¸i. LÇn ®Çu tiªn trong h¬n mét thËp kû, thÞ phÇn cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn bÞ gi¶m xuèng. GÇn hai phÇn ba c¸c níc trªn thÕ giíi ghi nhËn sù suy gi¶m trong thu nhËp xuÊt khÈu, lµ t×nh tr¹ng tåi tÖ nhÊt kÓ tõ n¨m 1990.
Sù t¨ng trëng s¶n lîng toµn cÇu trong n¨m 1999 ®· gióp ®¶o ngîc chiÒu híng suy tho¸i cña th¬ng m¹i trong 6 th¸ng ®Çu n¨m vµ khiÕn th¬ng m¹i toµn cÇu t¨ng nhanh trong 6 th¸ng cuèi n¨m. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng 3% so víi møc –2% n¨m 1998. Nh©n tè chÝnh gãp phÇn vµo sù phôc håi nµy lµ tèc ®é t¨ng cÇu m¹nh ë B¾c Mü vµ sù kh«i phôc kinh tÕ cña c¸c níc ch©u ¸ sau khñng ho¶ng. Sù t¨ng trëng kinh tÕ trong n¨m 1999 cã mét ¶nh hëng tÝch cùc tíi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng níc cã tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô gÊp hai lÇn møc trung b×nh cña thÕ giíi. Trong n¨m 1999, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm 27,5% gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ 23% gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÞch vô cña thÕ giíi. Toµn c¶nh th¬ng m¹i trong n¨m nh×n chung kh¸ kh¶ quan, mÆc dï nh÷ng c¬ héi trong th¬ng m¹i ®èi víi nh÷ng níc nghÌo cha thùc sù b×nh ®¼ng vµ bÞ giíi h¹n bëi sù h¹n chÕ vÒ nguån lùc.
Trong n¨m 2000, ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra m¹nh mÏ ë tÊt c¶ c¸c ngµnh khiÕn s¶n lîng vµ th¬ng m¹i thÕ giíi ®¹t møc t¨ng trëng cao nhÊt trong h¬n mét thËp kØ, gi¸ trÞ xuÊt khÈu toµn cÇu ®¹t 7634 tØ USD, t¨ng 12% so víi n¨m tríc. Nguyªn nh©n khiÕn th¬ng m¹i thÕ giíi ph¸t triÓn vît bËc trong n¨m nµy lµ sù t¨ng trëng s¶n lîng ë nh÷ng níc vèn ®· cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nh B¾c Mü vµ c¸c níc ch©u ¸, sù phôc håi kinh tÕ cña Nga vµ c¸c níc Nam Mü, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c khu vùc kh¸c. B¾c Mü vµ T©y ¢u, hai khu vùc chiÕm tíi 60% s¶n lîng vµ th¬ng m¹i toµn cÇu, trong n¨m 2000 ®¹t tèc ®é t¨ng GDP hµng n¨m cao nhÊt trong thËp kØ 90. N¨m níc ch©u ¸ bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997 còng b¾t ®Çu kh«i phôc kinh tÕ b»ng møc tríc khñng ho¶ng. Bªn c¹nh viÖc tèc ®é t¨ng trëng th¬ng m¹i cao, kho¶ng c¸ch vÒ t¨ng trëng kinh tÕ gi÷a c¸c khu vùc trong n¨m 2000 rÊt thÊp, cho thÊy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c khu vùc.
Tõ gi÷a n¨m 2000, c¸c chØ sè kinh tÕ ®Òu cho thÊy sù t¨ng trëng kinh tÕ toµn cÇu b¾t ®Çu chËm l¹i. Tuy nhiªn, sù suy gi¶m trong th¬ng m¹i vµ s¶n lîng cßn tåi tÖ h¬n nh÷ng g× ®îc dù ®o¸n tõ ®Çu n¨m 2001. S¶n lîng toµn cÇu t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ cßn th¬ng m¹i gi¶m nhÑ, gi¸ trÞ xuÊt khÈu gi¶m 1%, tr¸i h¼n víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong n¨m tríc, n¨m mµ c¶ s¶n lîng vµ th¬ng m¹i quèc tÕ ®Òu t¨ng trëng ë møc kØ lôc. Mét ®iÓm næi bËt trong sù suy gi¶m kinh tÕ toµn cÇu lµ sù suy tho¸i gÇn nh ®ång thêi ë c¶ ba nÒn kinh tÕ m¹nh chñ chèt kÓ tõ quý III n¨m 2000. Tr¸i víi xu híng ph¸t triÓn tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2001, khi nhËp khÈu cña Mü vµ T©y ¢u vÉn tiÕp tôc t¨ng, bÊt chÊp xuÊt khÈu gi¶m ®¸ng kÓ, do sù phôc håi kinh tÕ cña c¸c níc ch©u ¸, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña c¸c níc nµy hÇu nh cïng suy gi¶m kÓ tõ mïa thu n¨m 2000. NhËp khÈu cña NhËt B¶n b¾t ®Çu gi¶m muén h¬n song gi¶m víi tèc ®é b»ng tèc ®é gi¶m cña Mü trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2001.
Nguyªn nh©n chÝnh khiÕn kinh tÕ trong n¨m 1999 suy gi¶m m¹nh h¬n dù ®o¸n lµ sù bïng næ cña bong bãng c«ng nghÖ th«ng tin toµn cÇu, sù tr× trÖ trong nÒn kinh tÕ T©y ¢u vµ, ë mét møc ®é nµo ®ã, sù kiÖn ngµy 11/9.
Sù bïng næ cña bong bãng c«ng nghÖ th«ng tin khiÕn ®Çu t vµo c«ng nghÖ th«ng tin gi¶m, lµm gi¶m tæng vèn ®Çu t cña c¸c níc ph¸t triÓn. Vèn ®Çu t vµo c«ng nghÖ th«ng tin gi¶m cïng víi sù ch÷ng l¹i trong tiªu dïng c¸ nh©n vÒ c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin khiÕn th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ thiÕt bÞ viÔn th«ng vµ v¨n phßng bÞ thu hÑp, ¶nh hëng lín ®Õn c¸c níc ch©u ¸. S¶n lîng cña mét sè níc ®· gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt trong 30 n¨m qua.
Sù tr× trÖ trong nÒn kinh tÕ T©y ¢u, khu vùc chiÕm 1/3 th¬ng m¹i thÕ giíi, phÇn lín do nh÷ng nh©n tè chñ quan. CÇu néi ®Þa cña khu vùc sö dông ®ång euro thËm chÝ cßn yÕu h¬n Mü trong n¨m 2001 vµ xuÊt khÈu cña Mü sang ch©u ¢u gi¶m cßn m¹nh h¬n so víi nhËp khÈu cña níc nµy tõ T©y ¢u.
Sù kiÖn ngµy 11/9 ®· lµm xãi mßn thªm nhu cÇu vèn ®· yÕu cña c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp, lµm gi¶m t¹m thêi gi¸ cæ phiÕu, gi¶m nhËp khÈu hµng ho¸ cña Mü trong ng¾n h¹n vµ gi¶m vËn t¶i hµng kh«ng trong quý IV. HËu qu¶ nghiªm träng nhÊt cña sù kiÖn ngµy 11/9 ®èi víi th¬ng m¹i lµ ¶nh hëng tiªu cùc cña nã lªn ngµnh hµng kh«ng vµ nh÷ng ngµnh du lÞch phô thuéc vµo hµng kh«ng. C¸c níc vïng Caribª, nh÷ng níc cã h¬n 1/3 thu nhËp ngo¹i tÖ tõ ngµnh du lÞch, lµ nh÷ng níc bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt do cuéc tÊn c«ng khñng bè.
Trong n¨m 2002, th¬ng m¹i thÕ giíi t¨ng trëng trë l¹i, xuÊt khÈu toµn cÇu t¨ng 3% so víi n¨m 2001. Tõ quý I ®Õn quý III, th¬ng m¹i thÕ giíi t¨ng trëng m¹nh, song ch÷ng l¹i ë quý IV. Do ®ã, tèc ®é t¨ng trëng th¬ng m¹i hµng ho¸ hµng n¨m chØ ë møc 3%, b»ng mét nöa so víi møc t¨ng trëng trong giai ®o¹n 1990-2000. Nguyªn nh©n chÝnh khiÕn th¬ng m¹i t¨ng trëng lµ cÇu t¨ng m¹nh trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ vµ Mü.
Th¬ng m¹i hµng ho¸
Th¬ng m¹i hµng ho¸ chiÕm mét phÇn lín trong th¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ ¶nh hëng lín ®Õn sù t¨ng trëng th¬ng m¹i toµn cÇu. Trong giai ®o¹n 1990-2000, t¨ng trëng th¬ng m¹i hµng ho¸ thÕ giíi nh×n chung kh¸ tèt víi møc t¨ng b×nh qu©n trong thêi k× nµy lµ 6,5%/n¨m (1) Thèng kª th¬ng m¹i thÕ giíi- WTO-2003
.
B¶ng 2: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ thÕ giíi
giai ®o¹n 1998-2002
(§¬n vÞ: tØ USD vµ %)
90-00
1997
1998
1999
2000
2001
2002
20036 th¸ng ®Çu n¨m
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
5377
5270
5460
6180
6162
6270
Møc t¨ng hµng n¨m
6,5
10,5
-2
3,5
13
-4
4
15
Nguån: B¸o c¸o thêng niªn WTO 1999-2002
Xu híng t¨ng trëng trong th¬ng m¹i hµng ho¸ bÞ gi¸n ®o¹n ë n¨m 1998, tèc ®é t¨ng trëng gi¶m 2% sau khi t¨ng ë møc 10,5% so víi n¨m 1997. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n, quÆng vµ kho¸ng chÊt gi¶m gÇn 10%, xuÊt khÈu nhiªn liÖu gi¶m 25%, møc gi¶m kØ lôc kÓ tõ n¨m 1986. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ th¬ng m¹i cña ngµnh s¶n xuÊt « t« t¨ng gÇn 6%, lµ ngµnh duy nhÊt cã doanh sè t¨ng trong n¨m 1998. Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cña tÊt c¶ c¸c khu vùc ®Òu chËm l¹i, ®Æc biÖt lµ NhËt B¶n, gi¶m 1,5%. C¸c níc ch©u ¸ bÞ ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· c¾t gi¶m nhËp khÈu 20%, NhËt B¶n 5%. Khu vùc gi¶m gi¸ trÞ xuÊt khÈu m¹nh nhÊt trong n¨m 1998 lµ ch©u Phi vµ Trung §«ng, nh÷ng níc mµ c¬ cÊu xuÊt khÈu dùa nhiÒu vµo dÇu th«.
Tuy nhiªn, trong n¨m 2000, gi¸ trÞ xuÊt khÈu toµn cÇu t¨ng 13%, lµ møc t¨ng m¹nh nhÊt trong h¬n mét thËp kØ. XuÊt khÈu cña ch©u ¸ t¨ng 18,4%, nhËp khÈu t¨ng 23,5%. Tèc ®é t¨ng trëng nµy lµ ®iÒu ®¸ng ng¹c nhiªn do s¶n lîng cña khu vùc chØ ®¹t díi møc trung b×nh cña thÕ giíi. Trong n¨m 2000, ¶nh hëng cña gi¸ dÇu ®Õn th¬ng m¹i râ nÐt ®Õn møc vÞ trÝ cña c¸c níc theo tèc ®é t¨ng trëng còng nh vÞ trÝ theo tØ träng cña nhiªn liÖu trong c¬ cÊu xuÊt khÈu. C¸c níc Trung §«ng, nh÷ng níc mµ dÇu má chiÕm h¬n 2/3 gi¸ trÞ xuÊt khÈu, cã tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ 54,1%. C¸c níc xuÊt khÈu dÇu chñ yÕu ë ch©u Phi (1) Angola, Algeria, Céng hoµ C«ng-g«, Gabon, vµ Nigeria
®¹t tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu lµ 62,1%, khiÕn thu nhËp tõ xuÊt khÈu t¨ng 25%.
B¶ng 3: 10 níc ®øng ®Çu trong th¬ng m¹i hµng ho¸
thÕ giíi n¨m 2000
(§¬n vÞ : %)
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
Tªn níc
TØ träng
Tªn níc
TØ träng
Mü
12,3
Mü
18,9
§øc
8,7
§øc
7,5
NhËt B¶n
7,5
NhËt B¶n
5,7
Ph¸p
4,7
Anh
5,0
Anh
4,4
Ph¸p
4,6
Canada
4,4
Canada
3,7
Trung Quèc
3,9
ý
3,5
ý
3,7
Trung Quèc
3,4
Hµ Lan
3,3
Hong Kong
3,2
Hong Kong
3,2
Hµ Lan
3,0
Nguån: B¸o c¸o thêng niªn WTO-2001
Mü lµ níc ®øng ®Çu vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸, c¶ vÒ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, chiÕm t¬ng øng lµ 12,3 vµ 18,7% trong th¬ng m¹i thÕ giíi. Trong n¨m 2000, xuÊt khÈu cña Mü t¨ng 12%, nhËp khÈu t¨ng 19%. Tuy cã tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu thÊp, t¬ng øng lµ 1% vµ 5%, §øc vÉn lµ níc chiÕm tØ träng lín thø hai trong 10 níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸. Trong sè nµy, Trung Quèc vµ Hong Kong lµ níc ®ang ph¸t triÓn duy nhÊt. Trung Quèc ®øng thø 7 vÒ xuÊt khÈu vµ thø 8 vÒ nhËp khÈu. Hong Kong ®øng thø 10 vÒ xuÊt khÈu vµ thø 9 vÒ nhËp khÈu.
Th¬ng m¹i dÞch vô
Th¬ng m¹i dÞch vô cña thÕ giíi nh×n chung Ýt biÕn ®éng h¬n th¬ng m¹i hµng ho¸. Tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n trong giai ®o¹n 1990-2000 lµ 6,5%. Trong n¨m 1998, khi th¬ng m¹i hµng ho¸ gi¶m m¹nh th× th¬ng m¹i dÞch vô vÉn duy tr× ®îc ë møc gÇn nh kh«ng ®æi so víi n¨m tríc.
B¶ng 4: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÞch vô thÕ giíi
giai ®o¹n 1998-2002
(§¬n vÞ: tØ USD vµ %)
90-00
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
1320
1320
1340
1454
1440
1570
Møc t¨ng hµng n¨m
6,5
4
0
2
5
-1
6
Nguån: B¸o c¸o thêng niªn WTO 1999-2002
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu th¬ng m¹i thÕ giíi ®×nh trÖ trong n¨m 1998, ®¹t 1320 USD. §©y lµ t×nh tr¹ng tåi tÖ nhÊt kÓ tõ n¨m 1980. Sù ®×nh trÖ trong th¬ng m¹i dÞch vô cã thÓ nhËn thÊy ë c¶ 3 ngµnh chÝnh. DÞch vô vËn t¶i gi¶m 2% so víi n¨m 1997. DÞch vô du lÞch, sau khi t¨ng trëng víi tèc ®é 8% trong n¨m 1996, ®· r¬i vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ trong hai n¨m liªn tiÕp. Nhãm “c¸c dÞch vô kh¸c” tuy cã t¨ng 1% nhng lµ kh«ng ®¸ng kÓ so víi tèc ®é t¨ng 9% n¨m 1996 vµ 8% n¨m 1997. Sù t¨ng trëng ë B¾c Mü, Nam Mü vµ T©y ¢u chØ ®ñ bï ®¾p cho sù suy gi¶m ë khu vùc ch©u ¸ vµ ch©u Phi. XuÊt khÈu cña ch©u Phi gi¶m 3%, ch©u ¸ gi¶m 15%. Trong ®ã, NhËt B¶n gi¶m 9%, 5 níc ch©u ¸ bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ gi¶m tíi 24%.
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÞch vô toµn cÇu n¨m 1999 t¨ng 2% so víi n¨m tríc. TÊt c¶ c¸c ngµnh dÞch vô ®Òu t¨ng. DÞch vô vËn t¶i t¨ng gÇn 1,5% bÊt chÊp viÖc gi¸ dÇu lªn cao. DÞch vô du lÞch vµ c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c ®Òu t¨ng ë møc 2-3%. Khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt lµ B¾c Mü vµ ch©u ¸. NhËp khÈu dÞch vô ë B¾c Mü t¨ng vît xuÊt khÈu, do ®ã gi¶m thÆng d c¸n c©n th¬ng m¹i trong dÞch vô vèn lµ truyÒn thèng ë khu vùc nµy. XuÊt khÈu vµ nhËp khÈu dÞch vô cña ch©u ¸ t¨ng víi tèc ®é gÇn b»ng nhau, t¬ng øng lµ 4% vµ 5%. Trong ®ã, 5 níc ch©u ¸ bÞ ¶nh hëng nÆng nhÊt do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ t¨ng xuÊt khÈu tíi 3% so víi møc –24% n¨m 1998, nhËp khÈu t¨ng 5%.
Trong n¨m 2000, do sù ph¸t triÓn kinh tÕ toµn cÇu nãi chung, th¬ng m¹i dÞch vô t¨ng 5%, tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt kÓ tõ n¨m 1997. Trong hai n¨m liªn tiÕp, gi¸ trÞ th¬ng m¹i dÞch vô t¨ng chËm h¬n th¬ng m¹i hµng ho¸, song tÝnh chung giai ®o¹n 1990-2000, tèc ®é t¨ng cña dÞch vô vµ hµng ho¸ cïng t¬ng ®¬ng nhau ë møc 6,5%/n¨m. HÇu hÕt c¸c khu vùc ®Òu t¨ng xuÊt khÈu dÞch vô, trõ T©y ¢u. Sù suy gi¶m trong xuÊt nhËp khÈu dÞch vô cña T©y ¢u phÇn lín do sù sôt gi¸ cña ®ång euro. TÝnh theo euro, gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña khu vùc nµy t¨ng t¬ng øng lµ 13,5% vµ 14,5%. Do T©y ¢u chiÕm tíi 44% xuÊt khÈu dÞch vô thÕ giíi, sù suy gi¶m gi¸ trÞ tÝnh b»ng USD cña th¬ng m¹i dÞch vô trong khu vùc ¶nh hëng ®¸ng kÓ tíi t¨ng trëng th¬ng m¹i dÞch vô toµn cÇu.
Th¬ng m¹i dÞch vô trong n¨m 2001 gi¶m 1%, lÇn suy gi¶m ®Çu tiªn kÓ tõ n¨m 1983 vµ ¶nh hëng ®Õn tÊt c¶ c¸c ngµnh dÞch vô. Thu nhËp tõ xuÊt khÈu dÞch vô vËn t¶i vµ du lÞch gi¶m t¬ng øng 3% vµ 2%. XuÊt khÈu cña nhãm “c¸c dÞch vô kh¸c” ( bao gåm viÔn th«ng, b¶o hiÓm, dÞch vô tµi chÝnh, b¶n quyÒn vµ ®¨ng ký ph¸t minh) bÞ ®×nh trÖ trong n¨m 2001. ChØ 3 n¨m sau sù suy gi¶m m¹nh do ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu dÞch vô cña ch©u ¸ l¹i gi¶m t¬ng øng lµ 2% vµ 3%. Riªng xuÊt khÈu cña NhËt B¶n gi¶m 7%, nhËp khÈu gi¶m 8%.
1.2. Tæng quan vÒ Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO)
1.2.1 Sù ra ®êi cña Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi vµ nh÷ng nguyªn t¾c cña hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ
TiÒn th©n cña Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT) ®îc thµnh lËp n¨m 1947, trô së t¹i Geneva, Thuþ SÜ. Môc tiªu cña GATT lµ nh»m xóc tiÕn qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i th«ng qua c¸c tho¶ thuËn ®a ph¬ng. Th«ng qua 5 vßng ®µm ph¸n trong giai ®o¹n 1947-1962 víi sù can thiÖp cña GATT, thuÕ quan trong th¬ng m¹i quèc tÕ gi¶m 35%, lµ th¾ng lîi lín trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i.
Song cïng víi sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i thÕ giíi n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò míi, béc lé râ nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña GATT. Vît khái qui ®Þnh cña GATT, nhiÒu quèc gia t¨ng cêng sö dông c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i phi thuÕ quan, c¶n trë sù tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Nh÷ng vÊn ®Ò míi nh th¬ng m¹i dÞch vô, n«ng s¶n…®ang ngµy cµng trë nªn quan träng trong khi GATT l¹i cha quan t©m tíi.
T¹i vßng ®µm ph¸n Uruguay, vßng ®µm ph¸n cuèi cïng cña GATT, c¸c níc ®· ®i ®Õn thèng nhÊt thµnh lËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), lµ thÓ chÕ ph¸p lý ®iÒu tiÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ- th¬ng m¹i quèc tÕ mang tÝnh toµn cÇu.
C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO rÊt dµi vµ phøc t¹p do chóng ®iÒu chØnh nhiÒu ho¹t ®éng: n«ng nghiÖp, dÖt, ng©n hµng, viÔn th«ng, mua s¾m chÝnh phñ, c¸c tiªu chuÈn c«ng nghiÖp, c¸c qui ®Þnh vÒ vÖ sinh thùc phÈm, së h÷u trÝ tuÖ… Tuy nhiªn, nh÷ng hiÖp ®Þnh nµy ®Òu cã nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n. Nh÷ng nguyªn t¾c nµy lµ nÒn t¶ng cho hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng nguyªn t¾c ®ã lµ: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, tù do ho¸ th¬ng m¹i, dÔ dù ®o¸n, c¹nh tranh h¬n, vµ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö
Theo nguyªn t¾c nµy, mét quèc gia kh«ng ®îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c níc mµ nã cã quan hÖ th¬ng m¹i còng nh gi÷a hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong níc vµ hµng ho¸, dÞch vô níc ngoµi. §Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu nµy, WTO ¸p dông hai nguyªn t¾c lµ nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc vµ nguyªn t¾c §èi xö quèc gia.
Nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc
Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu c¸c quèc gia ph¶i ®èi xö c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh viªn cña WTO. NÕu mét quèc gia muèn cho mét thµnh viªn kh¸c hëng mét u ®·i ( vÝ dô gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi mét s¶n phÈm), quèc gia ®ã còng ph¶i cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c hëng u ®·i nh vËy. Tªn cña nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc nghe cã vÎ nh mét sù ®èi xö ®Æc biÖt ®èi víi mét quèc gia nµo ®ã. Nhng trong WTO, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, mçi quèc gia thµnh viªn ®Òu ®èi xö víi c¸c thµnh viªn kh¸c mét c¸ch b×nh ®¼ng. NÕu mét níc muèn cho mét thµnh viªn kh¸c hëng nhiÒu u ®·i h¬n trong th¬ng m¹i, nã sÏ ph¶i cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cßn l¹i hëng u ®·i nh vËy.
Nguyªn t¾c nµy lµ ®iÒu kho¶n quan träng ®Çu tiªn cña HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ ThuÕ quan(GATT). Tèi huÖ quèc còng ®îc qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i trong dÞch vô (GATS) vµ HiÖp ®Þnh chung vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong th¬ng m¹i(TRIPS), mÆc dï mçi HiÖp ®Þnh cã c¸ch qui ®Þnh kh¸c nhau.
Còng cã nh÷ng trêng hîp ngo¹i lÖ. VÝ dô nh khi c¸c níc trong mét khu vùc cã thÓ thµnh lËp mét hiÖp ®Þnh tù do th¬ng m¹i mµ kh«ng ¸p dông cho hµng ho¸ tõ bªn ngoµi khu vùc ®ã. Hay mét quèc gia cã thÓ dùng lªn nh÷ng rµo c¶n ®èi víi hµng ho¸ tõ c¸c níc mµ bÞ coi lµ ®ang cã nh÷ng hµnh vi th¬ng m¹i bÊt b×nh ®¼ng. Trong th¬ng m¹i dÞch vô, c¸c quèc gia, trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ nhÊt ®Þnh, cßn cã thÓ ph©n biÖt ®èi xö. Tuy nhiªn, nh÷ng ngo¹i lÖ nh vËy ®îc qui ®Þnh rÊt chÆt chÏ. Nh×n chung, nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc cã nghÜa lµ khi mét níc níi láng c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i hay më cöa thÞ trêng, níc ®ã ph¶i ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn WTO kh¸c- kh«ng ph©n biÖt giµu hay nghÌo, m¹nh hay yÕu.
Nguyªn t¾c §èi xö quèc gia
Theo nguyªn t¾c nµy, mét quèc gia thµnh viªn ph¶i ®èi xö b×nh ®¼ng gi÷a hµng ho¸ néi ®Þa vµ hµng ho¸ tõ níc ngoµi. Nguyªn t¾c nµy còng ®îc ¸p dông ®èi víi dÞch vô, th¬ng hiÖu, b¶n quyÒn vµ s¸ng chÕ. Nguyªn t¾c §èi xö quèc gia (®èi xö víi hµng ho¸, dÞch vô tõ níc ngoµi nh hµng ho¸, dÞch vô trong níc) ®îc qui ®Þnh trong tÊt c¶ c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh cña WTO ( ®iÒu 3 cña GATT, ®iÒu 17 cña GATS vµ ®iÒu 3 cña TRIPS), mÆc dï mçi hiÖp ®Þnh qui ®Þnh kh¸c nhau. Nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia chØ ®îc ¸p dông khi mét hµng ho¸, dÞch vô, hoÆc mét ®èi tîng së h÷u trÝ tuÖ ®· th©m nhËp vµo thÞ trêng. Do ®ã, viÖc thay ®æi møc thuÕ nhËp khÈu kh«ng ph¶i lµ vi ph¹m nguyªn t¾c nµy ngay c¶ khi c¸c s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt trong níc kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ t¬ng ®¬ng.
Tõng bíc tù do ho¸ th¬ng m¹i th«ng qua ®µm ph¸n
Dì bá c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch th¬ng m¹i râ rµng nhÊt. C¸c rµo c¶n th¬ng m¹i ë ®©y lµ thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p nh cÊm nhËp khÈu hay ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu. §«i khi tÖ quan liªu hay chÝnh s¸ch tØ gi¸ còng ®îc ®a vµo ®µm ph¸n. Tõ khi GATT ®îc thµnh lËp vµo n¨m 1947-1948 ®· cã 8 vßng ®µm ph¸n th¬ng m¹i. C¸c vßng ®µm ph¸n nµy ban ®Çu tËp trung vµo viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. KÕt qu¶ lµ ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80, thuÕ ®¸nh vµo c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp cña c¸c níc c«ng nghiÖp ®· gi¶m xuèng cßn kho¶ng 6,3%. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, c¸c vßng ®µm ph¸n ®· më réng th¶o luËn vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ¸p dông cho hµng ho¸ vµ vÒ c¸c lÜnh vùc míi nh dÞch vô vµ së h÷u c«ng nghiÖp.
Më cöa thÞ trêng cã thÓ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých, song nã còng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh. C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO cho phÐp c¸c quèc gia tiÕn hµnh ®iÒu chØnh dÇn dÇn qua viÖc “tõng bíc tù do ho¸”. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng ®îc u tiªn thêi gian ®iÒu chØnh dµi h¬n.
N©ng cao tÝnh dÔ dù ®o¸n
§«i khi viÖc cam kÕt kh«ng siÕt chÆt c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i còng cã ý nghÜa quan träng nh viÖc dì bá nh÷ng rµo c¶n ®ã do nh÷ng cam kÕt nh vËy gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt ®îc nh÷ng c¬ héi cña hä trong t¬ng lai. ViÖc duy tr× ®îc tÝnh æn ®Þnh vµ dÔ dù ®o¸n cã thÓ khuyÕn khÝch ®Çu t, t¹o thªm viÖc lµm vµ ngêi tiªu dïng cã thÓ ®îc hëng møc gi¸ c¹nh tranh h¬n. HÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng lµ nç lùc cña c¸c chÝnh phñ nh»m lµm cho m«i trêng kinh doanh trë nªn æn ®Þnh vµ dÔ dù ®o¸n. Trong WTO, khi c¸c thµnh viªn ®ång ý më cöa thÞ trêng, hä ®· rµng buéc m×nh vµo nh÷ng cam kÕt. §èi víi hµng hãa, nh÷ng cam kÕt nµy cã nghÜa lµ qui ®Þnh møc thuÕ nhËp khÈu tèi ®a. §«i khi c¸c níc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu ë møc thÊp h¬n møc thuÕ ®· cam kÕt, thêng lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. T¹i c¸c níc ph¸t triÓn, møc thuÕ cam kÕt vµ møc thuÕ thùc tÕ thêng b»ng nhau. Mét níc cã thÓ thay ®æi nh÷ng cam kÕt, nhng chØ sau khi ®µm ph¸n víi c¸c thµnh viªn kh¸c. §iÒu nµy cã thÓ mang ý nghÜa lµ båi thêng cho nh÷ng níc nµy vÒ nh÷ng tæn thÊt trong th¬ng m¹i.
Trong n«ng nghiÖp, 100% n«ng s¶n giê ®©y ®· ®îc qui ®Þnh møc thuÕ tèi ®a. §iÒu nµy ®¶m b¶o ®é an toµn trªn thÞ trêng cho nh÷ng ngêi xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c nhµ ®Çu t. Ngoµi ra, c¸c biÖn ph¸p kh¸c còng ®ang ®îc ¸p dông nh»m n©ng cao tÝnh æn ®Þnh vµ dÔ dù ®o¸n cña hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ. Mét trong sè ®ã lµ gi¶m viÖc sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®Ó h¹n chÕ sè lîng nhËp khÈu. ViÖc sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu cã thÓ dÉn tíi tÖ quan liªu vµ gia t¨ng nh÷ng vô kiÖn vÒ th¬ng m¹i bÊt b×nh ®¼ng. Mét biÖn ph¸p kh¸c lµ lµm cho luËt th¬ng m¹i cña c¸c níc cµng râ rµng, minh b¹ch cµng tèt. NhiÒu hiÖp ®Þnh cña WTO yªu cÇu c¸c chÝnh phñ c«ng bè nh÷ng chÝnh s¸ch cña m×nh trong níc hoÆc th«ng b¸o cho WTO.
§Èy m¹nh c¹nh tranh c«ng b»ng
Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ®«i khi ®îc coi lµ mét tæ chøc “th¬ng m¹i tù do”, nhng ®iÒu nµy kh«ng hoµn toµn ®óng. HÖ thèng cho phÐp viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan, vµ trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh, c¸c h×nh thøc b¶o hé kh¸c. ChÝnh x¸c h¬n, ®©y lµ mét hÖ thèng c¸c qui ®Þnh nh»m t¹o ra sù c¹nh tranh cëi më, c«ng b»ng vµ kh«ng bÞ bãp mÐo. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö- nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc vµ nguyªn t¾c §èi xö quèc gia- ®îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o mét m«i trêng th¬ng m¹i c«ng b»ng. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ b¸n ph¸ gi¸ ( xuÊt khÈu hµng ho¸ víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thµnh s¶n xuÊt nh»m më réng thÞ phÇn) vµ vÒ trî cÊp xuÊt khÈu còng nh»m môc ®Ých nh vËy. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, vµ c¸c qui ®Þnh cè g¾ng x¸c ®Þnh ®©u lµ c«ng b»ng vµ ®©u lµ kh«ng c«ng b»ng, vµ c¸c chÝnh phñ cã thÓ ph¶n øng nh thÕ nµo, ®Æc biÖt lµ ¸p dông thªm thuÕ nhËp khÈu ®Ó bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt do th¬ng m¹i bÊt b×nh ®¼ng g©y ra.
Bªn c¹nh ®ã, WTO còng cã nhiÒu hiÖp ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch c¹nh tranh c«ng b»ng trong n«ng nghiÖp, së h÷u trÝ tuÖ, dÞch vô… vµ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c.
KhuyÕn khÝch c¶i c¸ch kinh tÕ vµ ph¸t triÓn
NhiÒu nhµ kinh tÕ häc vµ c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc th¬ng m¹i ®¸nh gi¸ cao ®ãng gãp cña WTO vµo sù ph¸t triÓn. C¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn thêng cÇn cã sù linh ho¹t vÒ thêi gian thi hµnh c¸c hiÖp ®Þnh. B¶n th©n c¸c hiÖp ®Þnh nµy, kÕ thõa tinh thÇn cña GATT, dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng nhîng bé nhÊt ®Þnh. H¬n 3/4 sè thµnh viªn cña WTO lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Trong suèt b¶y n¨m rìi cña vßng ®µm ph¸n Uruguay, h¬n 60 níc trong sè nµy ®· tù tiÕn hµnh c¸c ch¬ng tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i. §ång thêi, trong vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng trë nªn n¨ng ®éng vµ cã ¶nh hëng h¬n bÊt kú vßng ®µm ph¸n nµo tríc ®ã.
1.2.3 C¸c hiÖp ®Þnh trong khu«n khæ WTO
C¸c hiÖp ®Þnh trong khu«n khæ WTO bao gåm hµng ho¸, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Nh÷ng hiÖp ®Þnh nµy qui ®Þnh c¸c nguyªn t¾c cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ nh÷ng ngo¹i lÖ cho phÐp. Chóng bao gåm cam kÕt cña c¸c quèc gia trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ, dì bá c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i kh¸c, vµ më réng thÞ trêng dÞch vô; qui ®Þnh thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp; qui ®Þnh nh÷ng u ®·i dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn; ®ßi hái c¸c chÝnh phñ ph¶i lµm cho c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña níc m×nh trë nªn minh b¹ch râ rµng b»ng viÖc th«ng b¸o cho WTO biÕt nh÷ng luËt ®îc ¸p dông vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn.
1.2.3.1 HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT)
HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ ThuÕ quan ®Çu tiªn, gäi lµ GATT 1947, ®a ra nh÷ng qui t¾c c¬ b¶n cña hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ tõ th¸ng 1/1948 ®Õn khi Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi ®îc thµnh lËp vµo ngµy 1/1/1995. Nh÷ng qui t¾c nµy chØ ®iÒu chØnh th¬ng m¹i hµng ho¸, ®îc cô thÓ vµ chi tiÕt ho¸ qua rÊt nhiÒu v¨n b¶n luËt ®îc th«ng qua trong suèt 47 n¨m tõ n¨m 1948 ®Õn n¨m 1995 t¹i c¸c cuéc ®µm ph¸n ®a ph¬ng. C¸c ®iÒu kho¶n cña GATT ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò nh tiÕp cËn thÞ trêng, t vÊn vµ gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i cña c¸c thµnh viªn, cho phÐp GATT ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ víi t c¸ch lµ mét tæ chøc quèc tÕ. Tuy nhiªn, mét ®Æc ®iÓm quan träng h¬n cña GATT n»m trong NghÞ ®Þnh th vÒ ¸p dông t¹m thêi, qui ®Þnh r»ng nh÷ng ®iÒu kho¶n trong phÇn III cña GATT 1947, vÒ c¬ b¶n ®iÒu chØnh nh÷ng biÖn ph¸p th¬ng m¹i phi thuÕ quan, chØ ®îc ¸p dông khi nã kh«ng m©u thuÉn víi luËt ph¸p cña mét níc khi níc ®ã phª chuÈn GATT. GATT 1947 giê ®©y kh«ng cßn hiÖu lùc n÷a.
GATT 1994 ®a ra nh÷ng qui ®Þnh chñ yÕu cña WTO vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi GATT 1947. NhiÒu ®iÒu kho¶n quan träng cña GATT 1994 ®îc lÊy tõ GATT 1947 vµ tõ nh÷ng v¨n b¶n ®îc ban hµnh sau n¨m 1948, vÝ dô qui ®Þnh vÒ nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc (®îc qui ®Þnh trong ®iÒu I cña c¶ GATT 1947 vµ GATT 1994) vµ c¸c ®iÒu kho¶n trong phÇn IV, ®iÒu chØnh vÒ th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn. C¸c ®iÒu kho¶n kh¸c ®îc ®a vµo GATT 1994 ®· ®îc söa ®æi mét phÇn hoÆc hoµn toµn. Mét sè ®iÒu kho¶n kh«ng cßn hiÖu lùc n÷a vµ ®îc thay thÕ b»ng c¸c ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh WTO. NghÞ ®Þnh th vÒ ¸p dông t¹m thêi ®· bÞ lo¹i khái GATT 1994.
HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp (Agreement on Agriculture- AoA)
HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp (AoA) lµ mét phÇn trong HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT). Thêi gian thùc hiÖn lµ 5 n¨m (tíi n¨m 2000) víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ 9 n¨m ( tíi n¨m 2004) víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp bao gåm 3 lÜnh vùc: tiÕp cËn thÞ trêng, trî cÊp trong níc vµ trî cÊp xuÊt khÈu. Nh÷ng cam kÕt trong khu«n khæ AoA yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn më réng h¬n kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng vµ gi¶m ®ång thêi c¶ trî cÊp trong níc vµ trî cÊp xuÊt khÈu.
Trî cÊp trong níc
Môc ®Ých chung cña nh÷ng quy ®Þnh vÒ trî cÊp trong níc lµ gi¶m sè tiÒn cho s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng nh»m xuÊt khÈu. Cã 3 lo¹i trî cÊp trong níc ®îc ®a ra, mçi lo¹i ®îc g¸n cho mét mµu kh¸c nhau.
Hép mµu vµng: bao gåm nh÷ng kho¶n chi cho c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ c¸c lo¹i trî cÊp trong níc kh¸c mµ c¸c chÝnh phñ ph¶i c¾t gi¶m, nhng kh«ng cÇn xo¸ bá. TÊt c¶ chi tiªu cña chÝnh phñ cho n«ng nghiÖp ®Òu ®îc xÕp vµo hép mµu vµng, trõ khi nã phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña nh÷ng hép kh¸c. AoA yªu cÇu nh÷ng trî cÊp trong hép nµy gi¶m 20% sau 5 n¨m ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ 13,3% sau 9 n¨m ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Hép xanh da trêi: cho phÐp c¸c níc chi tiªu kh«ng h¹n chÕ mét c¸ch trùc tiÕp cho n«ng d©n nÕu nh÷ng kho¶n chi nµy liªn quan tíi s¶n xuÊt- giíi h¹n c¸c ch¬ng tr×nh b»ng nh÷ng møc ranh giíi cè ®Þnh. Tõ n¨m 1996, Mü ®· kh«ng sö dông nh÷ng ch¬ng tr×nh ®îc xÕp vµo hép nµy.
Hép xanh l¸ c©y: cho phÐp sö dông nh÷ng kho¶n chi cã liªn quan tíi c¸c ch¬ng tr×nh m«i trêng, kiÓm so¸t bÖnh dÞch vµ s©u h¹i, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ hç trî l¬ng thùc trong níc.
TiÕp cËn thÞ trêng
AoA yªu cÇu c¸c níc ph¸t triÓn gi¶m thuÕ trung b×nh lµ 36%, víi møc gi¶m tèi thiÓu cho mét dßng thuÕ lµ 15%, trong vßng 5 n¨m. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i gi¶m thuÕ trung b×nh 24%, víi møc gi¶m tèi thiÓu cho mét dßng thuÕ lµ 10%, trong vßng 9 n¨m. C¸c níc chËm ph¸t triÓn kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ nhng hoÆc ph¶i chuyÓn ®æi c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan thµnh thuÕ quan hay cam kÕt trong t¬ng lai sÏ kh«ng t¨ng thuÕ cao h¬n møc tèi ®a ®· ®Þnh s½n. Hµng rµo phi thuÕ quan bao gåm c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vÒ sè lîng, ®ãng vai trß quan träng trong nh÷ng ch¬ng tr×nh qu¶n lý cung mµ c¸c chÝnh phñ sö dông ®Ó h¹n chÕ sè lîng hµng ho¸ nhËp khÈu trªn thÞ trêng néi ®Þa ®Ó b×nh æn gi¸.
Trî cÊp xuÊt khÈu
AoA yªu cÇu c¸c níc ph¸t triÓn gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu 35% vÒ gi¸ trÞ trong vßng 5 n¨m, víi møc gi¶m tèi thiÓu 21% cho mét mÆt hµng ®îc trî cÊp. Nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m nµy ®îc dùa trªn c¸c s¶n phÈm cô thÓ ( mét níc kh«ng thÓ gi¶m trî cÊp víi møc lín cho mét s¶n phÈm ®Ó b¶o vÖ mét s¶n phÈm kh¸c cã møc gi¶m thÊp h¬n). C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu 24% vÒ gi¸ trÞ vµ 14% vÒ khèi lîng trong 9 n¨m. C¸c níc chËm ph¸t triÓn ®îc miÔn khái nh÷ng cam kÕt nµy.
1.2.3.2 HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i dÞch vô
HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i dÞch vô (GATS) lµ mét trong nh÷ng hiÖp ®Þnh quan träng nhÊt cña WTO, ®îc ®a ra ®µm ph¸n trong vßng ®µm ph¸n Uruguay. HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1/1995, lµ nguyªn t¾c ®a ph¬ng duy nhÊt ®iÒu chØnh th¬ng m¹i quèc tÕ trong dÞch vô. Gièng nh hiÖp ®Þnh vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸, hiÖp ®Þnh GATS cã ba phÇn: hiÖp ®Þnh chÝnh bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c vµ nghÜa vô chung; phô lôc qui ®Þnh nh÷ng qui t¾c cho nh÷ng ngµnh cô thÓ vµ lé tr×nh cña c¸c quèc gia trong ®ã cã nh÷ng cam kÕt cô thÓ cña tõng níc trong viÖc më cöa thÞ trêng cho níc ngoµi. Ngoµi ra, GATS cßn cã thªm phÇn thø t lµ danh s¸ch nh÷ng lÜnh vùc mµ c¸c níc t¹m thêi cha ¸p dông nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc. Nh÷ng cam kÕt nµy- t¬ng tù nh lé tr×nh thuÕ trong GATT- lµ mét phÇn kh«ng t¸ch rêi cña HiÖp ®Þnh. Gi¸m s¸t sù thi hµnh hiÖp ®Þnh lµ Héi ®ång Th¬ng m¹i dÞch vô cña WTO.
HiÖp ®Þnh nµy ®iÒu chØnh tÊt c¶ c¸c dÞch vô trong th¬ng m¹i quèc tÕ, bao gåm c¸c h×nh thøc cung cÊp dÞch vô quèc tÕ kh¸c nhau. GATS ®Þnh nghÜa 4 h×nh thøc dÞch vô sau:
C¸c dÞch vô ®îc cung cÊp tõ mét quèc gia nµy ®Õn mét quèc gia kh¸c( vÝ dô dÞch vô ®iÖn tho¹i quèc tÕ), gäi lµ “cung cÊp dÞch vô qua biªn giíi”
Ngêi tiªu dïng hay c¸c c«ng ty sö dông dÞch vô t¹i mét níc kh¸c (vÝ dô dÞch vô du lÞch), gäi lµ “sö dông dÞch vô ë níc ngoµi”
Mét c«ng ty níc ngoµi thµnh lËp c¸c chi nh¸nh ®Ó cung cÊp dÞch vô t¹i mét níc kh¸c ( vÝ dô: c¸c ng©n hµng níc ngoµi ho¹t ®éng ë mét níc), gäi lµ di chuyÓn th¬ng m¹i
C¸c c¸ nh©n ®i tõ níc m×nh sang níc kh¸c ®Ó cung cÊp dÞch vô ( vÝ dô: nh÷ng ngêi mÉu thêi trang hay nhµ t vÊn…) gäi lµ di chuyÓn thÓ nh©n.
Theo nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc ®îc quy ®Þnh trong GATS, nÕu mét níc cho phÐp c¹nh tranh cña níc ngoµi trong mét ngµnh dÞch vô, níc ®ã ph¶i cho phÐp tÊt c¶ c¸c thµnh viªn k._.h¸c cña WTO cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¹nh tranh t¬ng tù. Nguyªn t¾c nµy ®îc ¸p dông ngay c¶ khi mét níc kh«ng ®a ra nh÷ng cam kÕt cô thÓ vÒ viÖc më cöa thÞ trêng néi ®Þa cho níc ngoµi trong khu«n khæ WTO. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c §èi xö quèc gia trong GATS l¹i cã ®iÓm kh¸c biÖt. Theo c¸c quy ®Þnh vÒ hµng ho¸ (GATT) hoÆc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ(TRIPS), ®©y lµ mét nguyªn t¾c chung. Nhng trong GATS, nã chØ ®îc ¸p dông khi mét quèc gia ®· cã nh÷ng cam kÕt cô thÓ.
1.2.4 Quy tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp th¬ng m¹i cña WTO
Quy tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp th¬ng m¹i cña WTO lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu b¶o ®¶m hiÖu lùc c¸c quy ®Þnh cña WTO, ®îc coi lµ ®ãng gãp lín nhÊt cña WTO vµo sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu, gióp gi¶m nguy c¬ c¸c tranh chÊp th¬ng m¹i leo thang thµnh xung ®ét chÝnh trÞ hoÆc qu©n sù.
XuÊt hiÖn tranh chÊp khi mét níc thµnh viªn WTO ¸p dông mét biÖn ph¸p chÝnh s¸ch th¬ng m¹i mµ mét hoÆc mét sè thµnh viªn kh¸c coi lµ vi ph¹m c¸c quyÒn cña hä ®îc quy ®Þnh trong c¸c hiÖp ®Þnh WTO. Khi mét thµnh viªn ®a tranh chÊp ra kiÖn t¹i WTO, Héi ®ång chung cña WTO víi vai trß lµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp (DSB) sÏ bæ nhiÖm mét ®oµn thÈm ph¸n cã quyÒn ®éc lËp xem xÐt vô kiÖn vµ ®a ra ph¸n quyÕt dùa trªn c¸c hiÖp ®Þnh WTO vµ cam kÕt cña tõng thµnh viªn.
Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO lµ c«ng b»ng, nhanh chãng, hiÖu qu¶ vµ c¸c bªn ®Òu chÊp nhËn ®îc. WTO khuyÕn khÝch c¸c bªn tranh chÊp tù tham kh¶o ý kiÕn vµ dµn xÕp víi nhau tríc khi b¾t ®Çu vµ kÓ c¶ trong qu¸ tr×nh xÐt xö. ViÖc xÐt xö ®îc tiÕn hµnh theo mét lé tr×nh râ rµng, gåm nhiÒu giai ®o¹n víi thêi gian cô thÓ: tõ khi DBS thô lý vô kiÖn ®Õn khi ra c¸c ph¸n quyÕt tù ®éng cã hiÖu lùc trõ khi bÞ tÊt c¶ c¸c níc b¸c bá, do vËy, kh«ng thµnh viªn nµo cã thÓ c¶n trë viÖc thùc hiÖn ph¸n quyÕt.
Khi WTO ®· ph¸n quyÕt mét níc nµo ®ã vi ph¹m quy ®Þnh cña tæ chøc, níc ®ã sÏ ph¶i nhanh chãng söa sai, nÕu tiÕp tôc vi ph¹m, níc ®ã sÏ ph¶i båi thêng hoÆc chÞu ph¹t. Trªn nguyªn t¾c, c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t ®îc ¸pdông víi cïng nhãm th¬ng m¹i ph¸t sinh tranh chÊp, thÝ dô EU kiÖn Mü ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi thÐp cña EU, EU cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t t¬ng tù ®èi víi thÐp cña Mü. NÕu biÖn ph¸p trõng ph¹t th¬ng m¹i cïng nhãm kh«ng thùc hiÖn ®îc, hoÆc kh«ng hiÖu qu¶, cã thÓ ¸p ®Æt trõng ph¹t ®èi víi nhãm kh¸c cña cïng mét hiÖp ®Þnh, thÝ dô EU cã thÓ t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®èi víi mét sè n«ng s¶n cña Mü cã gi¸ trÞ b»ng sè thiÖt h¹i do viÖc Mü ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi thÐp cña EU.
Con sè 300 vô tranh chÊp ®· ®îc c¸c níc ®a ra gi¶i quyÕt t¹i WTO trong t¸m n¨m qua, so víi tæng sè 300 vô trong suèt 47 n¨m tån t¹i cña GATT(1947-1994) cho thÊy hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO.
1.3 C¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ WTO
Kho¶ng 2/3 trong sè 148 thµnh viªn cña WTO lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng níc nµy ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng vµ chñ ®éng trong WTO do sè lîng ®«ng ®¶o cña m×nh, vµ do hä ®ang ngµy cµng coi th¬ng m¹i lµ c«ng cô thiÕt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ mét nhãm níc bao gåm rÊt nhiÒu quan ®iÓm vµ nhiÒu mèi quan t©m kh¸c nhau. WTO gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu ®Æc biÖt cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn theo 3 c¸ch:
c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO ®Òu cã nh÷ng ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt vÒ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Uû ban Th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn lµ c¬ quan chÝnh ho¹t ®éng vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, cïng víi mét sè c¬ quan kh¸c gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ nh th¬ng m¹i vµ nî, chuyÓn giao c«ng nghÖ…
Ban th kÝ cña WTO cung cÊp cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng trî gióp kü thuËt (chñ yÕu lµ nh÷ng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸c lo¹i)
C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO bao gåm nhiÒu ®iÒu kho¶n, trao cho c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn nh÷ng quyÒn lîi hay u tiªn ®Æc biÖt. Trong sè ®ã cã nh÷ng ®iÒu kho¶n cho phÐp c¸c níc ph¸t triÓn dµnh nhiÒu u ®·i cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn h¬n c¸c thµnh viªn kh¸c cña WTO. HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT) cã mét phÇn ®Æc biÖt ( PhÇn 4) vÒ Th¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn, bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ kh¸i niÖm kh«ng trao ®æi lÉn nhau trong c¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Khi c¸c níc ph¸t triÓn dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng u ®·i trong th¬ng m¹i, hä kh«ng nªn yªu cÇu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng ph¶i dµnh cho m×nh nh÷ng u ®·i t¬ng tù. C¶ GATT vµ GATS ®Òu dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn sù ®èi xö ®Æc biÖt:
NhiÒu hiÖp ®Þnh cña WTO cho phÐp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó hoµn thµnh c¸c cam kÕt cña m×nh.
NhiÒu ®iÒu kho¶n ®îc ®a ra nh»m t¨ng nh÷ng c¬ héi trong th¬ng m¹i ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng (vÝ dô trong c¸c hiÖp ®Þnh vÒ dÖt may, dÞch vô, c¸c rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th¬ng m¹i)
NhiÒu ®iÒu kho¶n yªu cÇu c¸c thµnh viªn WTO ph¶i b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khi ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p th¬ng m¹i trong níc hay quèc tÕ (vÝ dô vÒ chèng ph¸ gi¸, c¸c hµng rµo kü thuËt trong th¬ng m¹i)
NhiÒu ®iÒu kho¶n vÒ c¸c biÖn ph¸p trî gióp kh¸c nhau cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn (vÝ dô ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng cam kÕt vÒ c¸c tiªu chuÈn søc khoÎ trong ch¨n nu«i vµ trång trät, vµ trong viÖc cñng cè ngµnh viÔn th«ng cña c¸c níc nµy…)
Ban Th ký cña WTO cã sù t vÊn ®Æc biÖt ®Ó trî gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong bÊt kú tranh chÊp nµo trong khu«n khæ WTO. C¸c níc nµy cßn ®îc cung cÊp dÞch vô tõ ViÖn §µo t¹o vµ Hîp t¸c kü thuËt WTO. H¬n n÷a, trong n¨m 2001, 32 quèc gia thµnh viªn WTO ®· thµnh lËp Trung t©m t vÊn vÒ luËt trong WTO. Thµnh viªn cña Trung t©m nµy bao gåm nh÷ng níc gãp vèn ho¹t ®éng vµ nh÷ng níc ®îc t vÊn vÒ luËt. TÊt c¶ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu ®îc tù ®éng xin t vÊn, c¸c níc kh¸c ph¶i lµ thµnh viªn cã phÝ míi ®îc t vÊn.
Tuy ®îc quy ®Þnh nh vËy, song trªn thùc tÕ, sù tham gia cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµo WTO cha thùc sù khiÕn c¸c níc nµy hµi lßng. Nh÷ng níc nµy cho r»ng hä cha ®îc tham gia ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu qu¶ vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña WTO. Hä kÞch liÖt ph¶n ®èi nh÷ng cuéc häp kÝn, cßn gäi lµ “Phßng xanh”, nh÷ng cuéc häp nhãm nhá, thêng ®îc triÖu tËp vµ do Tæng gi¸m ®èc WTO lµm chñ to¹, trong ®ã chØ nh÷ng níc ph¸t triÓn vµ mét vµi níc ®ang ph¸t triÓn ®îc lùa chän ®îc quyÒn tham dù.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn cha cã tiÕng nãi t¹i WTO lµ do nh÷ng nguyªn nh©n sau:
MÆc dï c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm sè ®«ng trong thµnh viªn cña WTO, vµ trªn lý thuyÕt, cã thÓ dïng l¸ phiÕu biÓu quyÕt cña m×nh ¶nh hëng ®Õn ch¬ng tr×nh vµ kÕt qu¶ cña c¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng m¹i, hä cha bao giê tËn dông ®îc lîi thÕ nµy. HÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c, ®Òu lÖ thuéc vµo Mü, EU hay NhËt B¶n vÒ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, an ninh… BÊt kú sù ph¶n ®èi nµo t¹i WTO ®Òu cã thÓ ®e do¹ ®Õn sù thÞnh vîng nãi chung cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
C¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng m¹i ®Òu dùa trªn nguyªn t¾c “cã ®i cã l¹i”. NghÜa lµ, mét níc dµnh u ®·i vÒ mét lÜnh vùc, vÝ dô c¾t gi¶m thuÕ ®¸nh vµo mét s¶n phÈm, cho mét níc kh¸c ®Ó ®æi lÊy viÖc níc nµy sÏ phª chuÈn mét hiÖp ®Þnh nµo ®ã. KiÓu trao ®æi nµy cã lîi cho nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ m¹nh vµ ®a d¹ng, v× hä cho nhiÒu th× cµng ®îc nhiÒu. HÇu hÕt c¸c cuéc ®µm ph¸n vµ trao ®æi nh vËy diÔn ra gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ mét sè níc ®ang ph¸t triÓn giµu cã.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn bÞ h¹n chÕ h¬n vÒ nguån nh©n lùc vµ kü thuËt. NhiÒu níc thêng tham dù c¸c cuéc häp cña WTO mµ kh«ng ®îc chuÈn bÞ kü cµng nh nh÷ng níc ph¸t triÓn.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¸t hiÖn ra r»ng tr«ng cËy vµo hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO thêng tèn kÐm vµ ®ßi hái cã sù hiÓu biÕt s©u vÒ luËt ph¸p- nh÷ng thø mµ hä kh«ng ®¸p øng ®îc.H¬n n÷a, nguyªn t¾c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña hÖ thèng nµy – xem xÐt viÖc liÖu mét quèc gia cã vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh vÒ tù do th¬ng m¹ hay kh«ng- kh«ng ph¶i lµ c¸i cÇn thiÕt nhÊt cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña hä.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng tham gia nhiÒu h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n vµo c¸c vßng ®µm ph¸n th¬ng m¹i. Sù tham gia cña nh÷ng níc nµy vµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ trong c¸c Héi nghÞ Bé trëng WTO ngµy cµng râ nÐt qua tõng Héi nghÞ. Tuy vËy, trªn thùc tÕ, viÖc tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ vµ tiÕp cËn thÞ trêng cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÉn cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n.
Ch¬ng 2
Nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn
Trong suèt thêi gian tån t¹i cña m×nh, WTO ®· cã nhiÒu nç lùc ®Ó gióp thiÕt lËp mét hÖ thèng th¬ng m¹i tù do ®a ph¬ng, lµm chøc n¨ng lµ diÔn ®µn cho c¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng m¹i vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Tuy nhiªn, nh÷ng m©u thuÉn trong th¬ng m¹i vÉn cßn tån t¹i vµ, trong mét sè lÜnh vùc, ngµy cµng s©u s¾c. C¸c níc ph¸t triÓn, mét mÆt yªu cÇu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn më réng h¬n n÷a thÞ trêng theo c¸i mµ hä gäi lµ “tù do ho¸ th¬ng m¹i”, mét mÆt vÉn duy tr× sù b¶o hé cho thÞ trêng níc m×nh. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ßi hái c¸c níc ph¸t triÓn cÇn gi¶m bít trî cÊp xuÊt khÈu, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ dì bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi c¸c hµng xuÊt khÈu tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
2.1 Nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i hµng hãa
2.1.1 Nh÷ng m©u thuÉn trong n«ng nghiÖp
N«ng nghiÖp lµ ngµnh cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c níc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. VÊn ®Ò n«ng nghiÖp, mµ träng t©m lµ 3 ®iÓm cèt lâi: gi¶m trî cÊp trong níc, gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu vµ më cöa thÞ trêng, lu«n lµ chñ ®Ò gai gãc nhÊt trong c¸c vßng ®µm ph¸n cña WTO. ThËm chÝ, nã cßn ®îc ®¸nh gi¸ lµ vÊn ®Ò n¾m gi÷ thµnh c«ng cña Héi nghÞ Bé trëng WTO lÇn thø 5 tæ chøc t¹i Cancun, Mexico th¸ng 9/2003.
2.1.1.1 N«ng nghiÖp vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
T¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, n«ng nghiÖp ®ãng gãp vµo GDP trung b×nh tõ 25- 40%, thu hót tõ 60- 80 % lùc lîng lao ®éng. Thu nhËp tõ xuÊt khÈu n«ng nghiÖp cña c¸c níc ch©u Phi chiÕm 15% kim ng¹ch xuÊt khÈu, ë c¸c níc ch©u Mü Latinh lµ 20%. Trung b×nh mét hé gia ®×nh trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn sö dông tõ 50-70% thu nhËp cho l¬ng thùc. Do ®ã, n«ng nghiÖp cã vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ nh»m xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ t¨ng trëng kinh tÕ. Vai trß nµy cã ®îc lµ do vÞ trÝ ®Çy tiÒm n¨ng cña n«ng nghiÖp vÒ s¶n xuÊt còng nh tiªu dïng trong nÒn kinh tÕ.
N«ng nghiÖp cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ cña nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn h¬n lµ nh÷ng níc ph¸t triÓn. Trong nhiÒu n¨m qua, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lu«n yªu cÇu c¸c níc ph¸t triÓn tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch c¬ b¶n trong viÖc më réng thÞ trêng cho n«ng s¶n xuÊt khÈu, trong viÖc t¹o m«i trêng c¹nh tranh c«ng b»ng h¬n, ®Æc biÖt lµ c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu.
B¶ng 5: Vai trß cña n«ng nghiÖp trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
(§¬n vÞ: %)
TØ träng trong GDP
26,3
Lao ®éng trong n«ng nghiÖp
50,4
TØ träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu
27,3
Nguån: EU-LCD Network- Th¬ng m¹i vµ gi¶m nghÌo ®ãi- 2/2003
B¶ng 6: Vai trß cña n«ng nghiÖp trong c¸c níc ph¸t triÓn
(§¬n vÞ : %)
TØ träng trong GDP
3,0
Lao ®éng trong n«ng nghiÖp
8,7
TØ träng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu
8,3
Nguån: EU-LCD Network- Th¬ng m¹i vµ gi¶m nghÌo ®ãi- 2/2003
Theo sè liÖu trªn cã thÓ thÊy sù phô thuéc vµo n«ng nghiÖp cña c¸c níc ph¸t triÓn Ýt h¬n nhiÒu so víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. N«ng nghiÖp chØ chiÕm 8,3% kim ng¹ch xuÊt khÈu, thu hót 8,7% lao ®éng vµ ®ãng gãp vµo GDP 3% cña c¸c níc nµy. Tuy nhiªn, do ®©y lµ ngµnh kinh tÕ ®Æc biÖt, liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm cho ngêi d©n trong níc, cung cÊp ®Çu vµo cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp nªn c¸c níc ph¸t triÓn ngµy nay vÉn ®ang ra søc b¶o vÖ thÞ trêng n«ng s¶n cña hä.
§Æc ®iÓm cña n«ng nghiÖp trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
N«ng nghiÖp ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng vÒ ®Þa lÝ, khÝ hËu vµ con ngêi nªn dêng nh khã cã thÓ t×m ®îc nh÷ng ®iÓm chung. C¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i, c¸c d¹ng thêi tiÕt, níc, ®Êt canh t¸c, ®Þa h×nh vµ thËm chÝ s©u h¹i,bÖnh dÞch còng rÊt kh¸c nhau tuú theo tõng níc. Ngay trong mét quèc gia, dï lín hay nhá, n«ng nghiÖp còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt phong phó. Tuy vËy, nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c h¬n, ta cã thÓ thÊy nÒn n«ng nghiÖp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã nh÷ng ®iÓm chung nh sau:
N¨ng suÊt lao ®éng thÊp
§©y cã lÏ lµ ®Æc ®iÓm quan träng vµ næi bËt nhÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp t¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. N¨ng suÊt lao ®éng (®îc tÝnh theo s¶n lîng theo ®Çu ngêi hay s¶n lîng theo giê c«ng) t¹i hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸ thÊp. Tæng n¨ng suÊt lao ®éng nh©n tè (s¶n lîng ®îc chia theo mét danh môc tÊt c¶ c¸c ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt) còng kh«ng cao.
Khi ®Ò cËp ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp, ngêi ta thêng nghÜ tíi s¶n lîng trªn mét mÉu hoÆc mét hecta, theo ng«n ng÷ kinh tÕ th× lµ n¨ng suÊt theo ®Êt ®ai. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm nµy l¹i kh«ng tá ra lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc ®o lêng nh÷ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c níc vÒ møc sèng cña n«ng d©n vµ hé n«ng d©n.
Canh t¸c theo quy m« gia ®×nh nhá
Xu híng chung trªn thÕ giíi, ngo¹i trõ nh÷ng níc mµ cã sù can thiÖp s©u s¾c cña chÝnh phñ ( vÝ dô nh Liªn X« cò), lµ tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo qui m« nhá, theo c¸c hé gia ®×nh. “Qui m« nhá” ë ®©y cã nghÜa lµ diÖn tÝch ®Êt cã thÓ canh t¸c bëi mét hé gia ®×nh mµ kh«ng ph¶i dùa nhiÒu vµo lao ®éng lµm thuª. T¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, diÖn tÝch nµy thêng lµ 10 hecta trong khi ë nhiÒu níc nh Mü, óc, Canada vµ New Zealand, con sè nµy cã thÓ lªn tíi 1000 hecta.
Tuy nhiªn còng cã nh÷ng ngo¹i lÖ. Chuèi, chÌ, mÝa, cao su vµ mét vµi lo¹i c©y trång kh¸c thêng ®îc trång t¹i nh÷ng ®ån ®iÒn lín. T¹i c¸c níc ch©u Mü Latinh còng cã nhiÒu trang tr¹i ch¨n nu«i lín, song c¸c tr¹i nµy chñ yÕu nh»m thu thuÕ vµ lµ c«ng cô cña chÝnh phñ trong chÝnh s¸ch chèng l¹m ph¸t (tõ tríc tíi nay vÉn lµ “quèc n¹n” cña c¸c níc Mü Latinh). NhiÒu trong sè nh÷ng trang tr¹i nµy ®· kh«ng thÓ tån t¹i nÕu chÝnh phñ kh«ng cÊp cho hä ®Êt rõng miÔn phÝ cïng nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ hµo phãng vµ trî cÊp tÝn dông ®Ó biÕn rõng thµnh ®ång cá ch¨n nu«i.
Th¬ng m¹i ho¸ bÞ h¹n chÕ
Nh÷ng hé n«ng d©n nhá ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã xu híng s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm “sinh sèng” (®Ó sö dông trong gia ®×nh) thay v× nh÷ng s¶n phÈm ®Ó b¸n trªn thÞ trêng. Hä tá ra Ýt chuyªn m«n ho¸ h¬n nhiÒu vÒ nh÷ng lo¹i c©y trång vµ vËt nu«i so víi n«ng d©n ë c¸c níc ph¸t triÓn. Nh÷ng ®Çu vµo chñ yÕu cho s¶n xuÊt thêng lµ do tù cung cÊp h¬n lµ do mua b¸n. Nãi chung, sù tham gia vµo thÞ trêng cña nh÷ng hé n«ng d©n nhá ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn t¬ng ®èi bÞ h¹n chÕ.
2.1.1.2 Nh÷ng m©u thuÉn trong viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp cña WTO (AoA)
HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp (AoA) lµ mét phÇn trong vßng ®µm ph¸n Uruguay cña WTO, lÇn ®Çu tiªn ®Æt th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ n«ng nghiÖp díi sù kiÓm so¸t cña mét hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng. VÊn ®Ò n«ng nghiÖp kh«ng chØ xuÊt hiÖn trong GATT 1947 mµ cßn ®îc dµnh cho mét vÞ trÝ ®Æc biÖt, chñ yÕu do yªu cÇu cña Mü, níc chØ ®ång ý ký b¶n hiÖp ®Þnh nµy víi ®iÒu kiÖn cã c¸c ngo¹i lÖ trong nh÷ng quy ®Þnh vÒ n«ng s¶n. Nh÷ng ngo¹i lÖ nµy cho phÐp Mü tiÕp tôc sö dông §iÒu 22 cña LuËt ®iÒu chØnh N«ng nghiÖp (AAA), cho phÐp ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ sè lîng kh¸c ®Ó b¶o hé cho thÞ trêng néi ®Þa cïng víi sù linh ®éng trong viÖc sö dông trî cÊp trong níc vµ xuÊt khÈu. Trong suèt h¬n 40 n¨m sau ®ã, n«ng nghiÖp vÉn duy tr× ®îc vÞ trÝ ®Æc biÖt cña m×nh vµ c¸c vßng ®µm ph¸n tiÕp theo cña GATT kh«ng lµm ®îc g× nhiÒu ®Ó ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp trong th¬ng m¹i.
HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp t¹i vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn quan träng. AoA lµ mét nç lùc nh»m ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh vµo th¬ng m¹i n«ng nghiÖp toµn cÇu th«ng qua viÖc th¸o gì nh÷ng xung ®ét trong th¬ng m¹i, ®îc g©y ra bëi thiÕu kiÓm so¸t trong viÖc sö dông trî cÊp cho xuÊt khÈu vµ nh÷ng rµo c¶n ®èi víi nhËp khÈu, c¶ hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Ngêi ta tr«ng ®îi r»ng HiÖp ®Þnh nµy sÏ mang l¹i mét sù thay ®æi c¬ b¶n trong th¬ng m¹i n«ng nghiÖp thÕ giíi vµ mét hÖ thèng th¬ng m¹i Ýt m©u thuÉn h¬n. Khi HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp míi ®îc ký kÕt, nhiÒu ngêi ®· dù ®o¸n r»ng viÖc gi¶m trî cÊp trong níc vµ trî cÊp xuÊt khÈu cña c¸c níc ph¸t triÓn sÏ lµm thay ®æi sù ph©n bè vÒ kh«ng gian trªn thÞ trêng n«ng s¶n thÕ giíi, t¨ng thÞ phÇn cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ khiÕn th¬ng m¹i n«ng nghiÖp trë nªn minh b¹ch h¬n.
Tuy nhiªn t¸c ®éng cña AoA lªn chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp kh«ng ®îc nh mong ®îi. ViÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh nµy, trªn thùc tÕ, ®· g©y ra nhiÒu tranh c·i, ®Æc biÖt gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn, trong c¶ 3 lÜnh vùc chÝnh lµ trî cÊp trong níc, trî cÊp xuÊt khÈu vµ tiÕp cËn thÞ trêng.
Trî cÊp trong níc
Trong vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c níc ®Òu thõa nhËn r»ng trî cÊp trong níc cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn th¬ng m¹i vµ cÇn ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ. Trî cÊp trong níc cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng s¶n xuÊt thõa, khiÕn t¨ng lîng cung trªn thÞ trêng thÕ giíi ( th«ng qua viÖc gi¶m cÇu nhËp khÈu hay t¨ng cung xuÊt khÈu) vµ g©y ¸p lùc lµm gi¶m gi¸. AoA ph©n biÖt gi÷a c¸c ch¬ng tr×nh hç trî cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i vµ c¸c ch¬ng tr×nh ®îc coi lµ kh«ng ¶nh hëng trùc tiÕp ( AoA kh«ng ¸p dông nh÷ng h¹n chÕ cho c¸c ch¬ng tr×nh nµy). Nh÷ng biÖn ph¸p hç trî ®îc miÔn khái nh÷ng quy ®Þnh nµy ®îc xÕp vµo nh÷ng “hép mµu xanh da trêi” hoÆc “hép xanh l¸ c©y”. Nh÷ng trî cÊp mµ g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i ®îc xÕp vµo “hép mµu vµng” vµ ph¶i ®îc cam kÕt c¾t gi¶m.
B¶ng 7: Cam kÕt trong AoA cña c¸c níc ph¸t triÓn vµ
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
(§¬n vÞ:%)
C¸c cam kÕt
C¸c níc
ph¸t triÓn
(Thêi h¹n ¸p dông 1995-2000)
C¸c níc ®ang
ph¸t triÓn
(Thêi h¹n ¸p dông 1995-2004)
ThuÕ
Gi¶m trung b×nh cho tÊt c¶ n«ng s¶n
-36
-24
Møc gi¶m tèi thiÓu trªn mét s¶n phÈm
-15
-10
Gi¶m trî cÊp trong níc
(thêi k× gèc: 1986-1988)
-20
-13
Trî cÊp xuÊt khÈu
Gi¶m gi¸ trÞ trî cÊp
-36
-24
Gi¶m khèi lîng ®îc trî cÊp
(thêi k× gèc 1986-1990)
-21
-14
Nguån: HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp- WTO
C¸c níc chËm ph¸t triÓn nhÊt ®îc miÔn khái nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m nµy.
C¸c cam kÕt c¾t gi¶m trî cÊp trong níc tá ra Ýt bÞ cìng chÕ nhÊt trong qu¸ tr×nh thùc thi HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp. Cuèi giai ®o¹n thùc hiÖn, tÊt c¶ c¸c níc ®Òu ®· hoµn thµnh cam kÕt cña m×nh. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c níc ph¸t triÓn trªn thùc tÕ l¹i t¨ng tæng sè trî cÊp trong níc cña m×nh ®èi víi ngµnh n«ng nghiÖp.
B¶ng 8: Tæng trî cÊp trong níc cña mét sè níc OECD
( §¬n vÞ: triÖu USD vµ %)
Thay ®æi so víi giai ®o¹n
1986-1988
Níc
1986-1988
1999-2001
Chªnh lÖch tuyÖt ®èi
Chªnh lÖch t¬ng ®èi
óc
1.674
1.376
-298
-17,28
Canada
7.161
5.231
-1930
-26,95
Liªn minh ch©u ¢u
109.624
112.628
2.974
2,71
Ai-len
257
156
-101
-39,43
NhËt B¶n
58.165
64.774
6.610
11,36
Hµn Quèc
14.204
21.489
7.285
51,29
Mªhic«
1.287
6.999
5.712
443,93
New Zealand
580
162
-418
-72,02
Na uy
2.977
2.489
-488
-16,39
Thuþ SÜ
5.151
5.047
-1104
-17,95
Thæ NhÜ Kú
3.029
9.649
6.558
212,11
Mü
68.540
95.455
26.915
39,27
OECD
302.078
329.584
27.486
9,10
Nguån : OECD
Tõ b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy Liªn minh ch©u ¢u, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Mü ®· t¨ng sè trî cÊp trong níc cho n«ng nghiÖp so víi thêi k× gèc. Nh÷ng níc nµy ®· t¨ng trî cÊp trong níc b»ng viÖc chuyÓn nh÷ng ch¬ng tr×nh hç trî tõ hép mµu vµng sang hép mµu xanh da trêi vµ xanh l¸ c©y.
B¶ng 9: C¬ cÊu trî cÊp trong níc cña c¸c níc OECD
(§¬n vÞ: %)
Giai ®o¹n 1986-1988
1996
Giai ®o¹n
1995-1998
Hép vµng
76
54
38
Nh÷ng trî cÊp ®îc phÐp
24
46
62
Nguån: OECD
Trong thêi k× gèc 1986-1988, sè trî cÊp trong níc thuéc hép vµng chiÕm 76%, ®Õn n¨m 1996 chØ cßn 54% vµ trong tõ n¨m 1995-1998 trung b×nh lµ 38%. Tho¹t nh×n ®©y cã vÎ lµ dÊu hiÖu tèt, song tØ träng cña nh÷ng trî cÊp ®îc phÐp còng t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n, gÊp 3 lÇn so víi thêi k× gèc. Nh÷ng chÝnh s¸ch thuéc hép mµu xanh da trêi vµ hép mµu xanh l¸ c©y ®îc miÔn khái c¸c cam kÕt c¾t gi¶m do chóng cã t¸c ®éng rÊt Ýt ®Õn s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm “ t¸c ®éng rÊt Ýt” l¹i kh«ng ®îc gi¶i thÝch trong hiÖp ®Þnh. Ranh giíi gi÷a c¸c lo¹i trî cÊp nµy trong nhiÒu trêng hîp kh«ng ®îc râ rµng. NhiÒu trî cÊp thuéc hép mµu xanh da trêi vµ xanh l¸ c©y thùc tÕ còng cã nh÷ng ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn th¬ng m¹i. Do ®ã, gÇn ®©y c¸c níc ®ang ph¸t triÓn yªu cÇu xem xÐt l¹i nh÷ng quy ®Þnh ®èi víi hai lo¹i trî cÊp nµy. Trong n¨m 1996, c¸c níc ph¸t triÓn ®· chi 110.958 triÖu USD cho c¸c trî cÊp thuéc hép xanh l¸ c©y, so víi 15.776 triÖu USD cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Møc ®é b¶o hé cao cïng víi trî cÊp trong níc cho n«ng d©n cña c¸c níc ph¸t triÓn ®· ¶nh hëng nghiªm träng tíi nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn, c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp do ¸p lùc g©y gi¶m gi¸ cña c¸c chÝnh s¸ch trî cÊp n«ng nghiÖp.
Liªn minh Ch©u ¢u lµ khèi bÞ chØ trÝch nhiÒu nhÊt vÒ trî cÊp n«ng nghiÖp. Hµng n¨m EU chi kho¶ng 40 tØ euro cho n«ng nghiÖp, khiÕn hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña EU ®Òu ®îc trî cÊp, hoÆc trùc tiÕp, hoÆc gi¸n tiÕp. MÆc dï ngêi tiªu dïng thµnh thÞ cã thÓ ®îc hëng lîi tõ n«ng s¶n gi¸ rÎ trong ng¾n h¹n, viÖc gi¸ n«ng s¶n thÊp cã thÓ ¶nh hëng xÊu ®Õn sù ph¸t triÓn l©u dµi cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng. EU tiÕp tôc trî cÊp cho nh÷ng c«ng ty ë Nam ¢u 372 triÖu euro mçi n¨m cho chÕ biÕn n«ng s¶n, khiÕn nh÷ng nhµ m¸y chÕ biÕn cµ chua l©u vèn tån t¹i l©u ®êi ë T©y Phi l©m vµo khñng ho¶ng. T¹i Senegal, mét trong hai nhµ m¸y chÕ biÕn cµ chua ®ãng hép lín ®· ph¸ s¶n do c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu tõ ch©u ¢u. Nhµ m¸y cßn l¹i ph¶i chuyÓn híng sang nhËp khÈu cµ chua s¬ chÕ gi¸ rÎ tõ ý víi sè lîng lín, chÕ biÕn ®ãng hép råi b¸n trªn thÞ trêng trong níc. Hµng ngµn n«ng d©n ®· mÊt ®Çu ra cho s¶n phÈm cµ chua cña m×nh do sù chuyÓn híng s¶n xuÊt trªn.
T¹i Héi nghÞ Bé trëng WTO lÇn thø 5 tæ chøc t¹i Cancun, Mexico th¸ng 9/2003, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®îc biÕt ®Õn víi tªn G-21, ®· yªu cÇu c¸c níc ph¸t triÓn, ®iÓn h×nh lµ EU ph¶i xem xÐt l¹i nh÷ng chÝnh s¸ch trî cÊp n«ng nghiÖp cña m×nh. Nhãm nµy cho r»ng c¸c níc ph¸t triÓn cÇn c¾t gi¶m trî cÊp cho n«ng d©n níc m×nh. Hä còng yªu cÇu nh÷ng qui ®Þnh vÒ trî cÊp trong níc ph¶i chÆt chÏ h¬n n÷a ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ thùc sù mµ kh«ng chØ lµ chuyÓn tõ hép nµy hay s¶n phÈm nµy sang hép kh¸c hay s¶n phÈm kh¸c.
Tuy nhiªn, EU ®· tõ chèi chÊp nhËn th¶o luËn bÊt kú qui ®Þnh chung vµo vÒ trî cÊp trong níc thuéc hép mµu xanh l¸ c©y. ¤ng Pascal Lamy, uû viªn Héi ®ång Th¬ng m¹i EU vµ «ng Franz Fischler, uû viªn Héi ®ång N«ng nghiÖp EU ®· phª ph¸n c¸c níc thuéc nhãm G-21 lµ “qu¸ viÓn v«ng” khi yªu cÇu xo¸ bá trî cÊp vµ c¶nh b¸o hä vÒ “nh÷ng kÕt qu¶ kh«ng mong muèn” cña héi nghÞ. Ph¸t biÓu trªn tê nhËt b¸o Straits Times cña Singapore, «ng Lamy cho r»ng nh÷ng cuéc ®µm ph¸n trong héi nghÞ lµ “giai ®o¹n trung gian” ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng kÕt qu¶ vµ x¸c ®Þnh xem liÖu mét vßng ®µm ph¸n míi vÒ tù do ho¸ th¬ng m¹i cã thÓ ®¹t ®îc tríc n¨m 2004. Môc ®Ých cña ch©u ¢u rÊt ®¬n gi¶n: c©n b»ng gi÷a viÖc më cöa thÞ trêng vµ gi÷ g×n ®îc nÒn n«ng nghiÖp n«ng th«n. ¤ng cho r»ng EU ®· cã mét lùa chän mang tÝnh chÝnh trÞ lµ trî cÊp cho n«ng nghiÖp do ®©y kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã cßn ®ãng vai trß quan träng trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng, an toµn thùc phÈm vµ b¶o tån ®éng vËt.
Râ rµng lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ tho¶ m·n víi nh÷ng lêi biÖn hé nh vËy.
TiÕp cËn thÞ trêng
TiÕp cËn thÞ trêng lµ lÜnh vùc mµ AoA ®· t¹o ®îc mét sù chuyÓn ®æi trong th¬ng m¹i n«ng nghiÖp toµn cÇu. AoA kh«ng cho phÐp sö dông nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan nh h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi n«ng s¶n vµ ®a ra biÖn ph¸p “thuÕ quan ho¸”. ThuÕ quan ho¸ yªu cÇu thay thÕ hµng rµo phi thuÕ quan b»ng møc thuÕ “cam kÕt” khiÕn møc ®é b¶o hé sÏ t¬ng ®¬ng víi møc ®é b¶o hé danh nghÜa trong thêi k× gèc. ThuÕ “cam kÕt” cã nghÜa lµ møc thuÕ trong k× gèc sÏ lµ møc thuÕ trÇn. Kh«ng quèc gia nµo ®îc phÐp t¨ng thuÕ lªn qu¸ møc thuÕ cam kÕt. AoA sau ®ã yªu cÇu c¸c møc thuÕ “cam kÕt” ph¶i ®îc gi¶m trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, víi mét møc gi¶m tèi thiÓu cho tõng mÆt hµng. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®îc dµnh nhiÒu u ®·i h¬n trong viÖc ®a ra c¸c møc thuÕ cam kÕt cho n«ng s¶n.
Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ cña nh÷ng c¶i c¸ch trong tiÕp cËn thÞ trêng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng lín nhÊt cña AoA lµ ®· dì bá ®îc hÇu hÕt c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi n«ng s¶n vµ ®Æt ra nh÷ng møc thuÕ cam kÕt. Nhng thuÕ ®¸nh vµo mÆt hµng n«ng s¶n vÉn cßn rÊt cao. Møc thuÕ trung b×nh cña thÕ giíi ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp lµ 62%. Møc thuÕ nµy ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã xu híng cao h¬n ë c¸c níc ph¸t triÓn.
B¶ng 10: Møc thuÕ trung b×nh cña thÕ giíi ®èi víi n«ng s¶n
(§¬n vÞ: %)
Khu vùc
Møc thuÕ
Nam ¸
118
C¸c níc T©y ¢u kh«ng thuéc EU
116
C¸c níc vïng Caribª
85
Ch©u Phi cËn Sahara
75
B¾c Phi
65
Trung b×nh cña thÕ giíi
62
Trung Mü
56
Trung §«ng
50
§«ng ¢u
50
Nam Mü
40
Nam Phi
40
Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng
37
EU
37
B¾c Mü
30
Nguån: OECD
Møc thuÕ cao trong n«ng nghiÖp lµ kÕt qu¶ cña c¸i mµ WTO gäi lµ “thuÕ quan ho¸ kh«ng trong s¹ch”. C¸c níc thêng cè ý ®Èy cao nh÷ng møc thuÕ t¬ng ®¬ng khi thùc hiÖn thuÕ quan ho¸ b»ng c¸ch thæi phång kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ trªn thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc tÕ. ViÖc nµy nh»m ®Ó ®a ra mét sè møc thuÕ c¬ b¶n cho mét vµi hµng ho¸ “nh¹y c¶m” ®Ó tiÕp tôc b¶o hé m¹nh mÏ h¬n so víi thêi k× 1986-1988.
Møc thuÕ cao nh hiÖn nay trong n«ng nghiÖp ®· h¹n chÕ th¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp vµ khiÕn gi¸ n«ng s¶n trªn thÞ trêng thÕ giíi gi¶m xuèng. Nh÷ng nghiªn cøu cña ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ n«ng nghiÖp Mü ®· cho thÊy thuÕ vµ h¹n ng¹ch thuÕ quan lµ chiÕm phÇn lín trong kho¶ng c¸ch th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc. Trî cÊp xuÊt khÈu vµ trî cÊp trong níc lµ hai nguyªn nh©n cßn l¹i. NÕu c¶ ba vÊn ®Ò nµy ®îc gi¶i quyÕt th× gi¸ n«ng s¶n thÕ giíi sÏ t¨ng 12%. ThuÕ ®ãng gãp 52% vµo viÖc t¨ng gi¸.
MÆc dï thuÕ suÊt trung b×nh ë c¸c níc ph¸t triÓn t¬ng ®èi thÊp, hÇu hÕt c¸c níc nµy ®Òu duy tr× mét møc thuÕ rÊt cao ®èi víi mét sè mÆt hµng “nh¹y c¶m”. Nh÷ng híng dÉn vÒ thuÕ quan ho¸ cña AoA cho phÐp c¸c chÝnh phñ cã kh¸ nhiÒu linh ®éng trong viÖc diÔn gi¶i. Do ®ã, c¸c níc ®Òu diÔn gi¶i chóng theo c¸ch nµo cã lîi nhÊt cho m×nh. Cam kÕt gi¶m thuÕ 36% chØ dùa trªn chØ tiªu b×nh qu©n. B»ng viÖc c¾t gi¶m m¹nh thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng kh«ng ph¶i c¹nh tranh nhiÒu trªn thÞ trêng néi ®Þa, hoÆc c¾t gi¶m nh÷ng møc thuÕ vèn ®· thÊp, c¸c níc ph¸t triÓn cã thÓ hoµn thµnh cam kÕt gi¶m 36% mµ chØ ph¶i gi¶m ë møc tèi thiÓu thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng quan träng. Mét sè níc ph¸t triÓn ®· ¸p dông møc thuÕ rÊt cao, lªn tíi 350% hay h¬n n÷a ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nh c¸c s¶n phÈm s÷a, ®êng vµ thuèc l¸. NhËt B¶n ®¸nh thuÕ g¹o víi møc 490%, lµm ¶nh hëng nhiÒu ®Õn nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn xuÊt khÈu g¹o, trong ®ã cã ViÖt Nam.ThuÕ nhËp khÈu ®êng cña Mü còng khiÕn nhiÒu níc Mü Latinh, ®Æc biÖt lµ Braxin ®iªu ®øng. Braxin lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai vµ nh©n c«ng trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®êng, nhng møc thuÕ 244% mµ Mü ¸p dông khiÕn níc nµy kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc ngµnh xuÊt khÈu ®êng sang thÞ trêng Mü.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn kªu gäi c¸c níc ph¸t triÓn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi n«ng s¶n lµ 50% so víi møc thuÕ ®Çu n¨m 2001 trong suèt n¨m ®Çu tiªn cña vßng ®µm ph¸n vÒ HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp ®Ó më réng thªm c¬ héi tiÕp cËn thÞ trêng cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. NhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu thÕ m¹nh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÞu møc thuÕ cao nh ®êng, g¹o hay c¸c s¶n phÈm s÷a. Mét nghiªn cøu míi ®©y do WTO vµ UNCTAD hîp t¸c tiÕn hµnh cho biÕt møc thuÕ tèi ®a cña c¸c níc OECD lªn tíi 350% hoÆc h¬n n÷a ®èi víi mét sè mÆt hµng vèn lµ thÕ m¹nh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng mÆt hµng chñ ®¹o ph¶i chÞu møc thuÕ cao nhÊt bao gåm nh÷ng n«ng s¶n chñ yÕu nh ngò cèc, thÞt, ®êng, s÷a, b¬, pho-m¸t, thuèc l¸ vµ b«ng. Trong Liªn minh ch©u ¢u, thuÕ ®¸nh vµo chuèi lµ 180%, trong khi NhËt B¶n ®¸nh thuÕ tõ 460 ®Õn 600% víi ®Ëu xanh, ®Ëu Hµ lan vµ ®Ëu l¨ng kh«. T¹i Mü, l¹c nguyªn vá bÞ ®¸nh thuÕ 164%.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn cho r»ng, thËm chÝ sau khi HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp ®· ®îc thùc thi ®Çy ®ñ, thuÕ suÊt vÉn ®Æc biÖt cao do thuÕ luü kÕ. §©y lµ nguyªn nh©n chÝnh khiÕn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn khã ®a d¹ng ho¸ vµ t¨ng thÞ phÇn cña hµng n«ng s¶n chÕ biÕn xuÊt khÈu.
Kho¶ng c¸ch gi÷a nh÷ng lêi cam kÕt bãng bÈy vµ thùc tÕ th¬ng m¹i ë c¸c níc ph¸t triÓn dêng nh lµ ®iÓm g©y tranh c·i nhÊt gi÷a c¸c níc giµu vµ níc nghÌo t¹i Héi nghÞ Bé trëng WTO lÇn thø 5 t¹i Cancun, Mexico. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ trÝch r»ng hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ ®ang bÞ mÊt c©n b»ng nghiªm träng. Ngay c¶ khi th¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn, phÇn lín lîi nhuËn ®Òu vÒ c¸c níc giµu, thêng lµ tõ c¸c níc nh Ch©u Mü Latinh, ch©u Phi cËn Sahara vµ ch©u ¸, nh÷ng níc mµ thÞ phÇn trong xuÊt khÈu toµn cÇu- chñ yÕu gåm nguyªn liÖu th«, thÞt, hoa qu¶, rau, dÖt vµ da giµy- ngµy cµng gi¶m. Braxin dÉn ®Çu mét liªn minh gåm 20 níc, bao gåm c¶ Ên ®é, Trung Quèc vµ Nam Phi, ®· ®a ra mét b¶n ®Ò nghÞ dì bá nh÷ng rµo c¶n th¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp. B¶n ®Ò nghÞ nµy ®îc xem lµ ®èi träng víi kiÕn nghÞ cña EU vµ Mü vÒ vÊn ®Ò trî cÊp xuÊt khÈu. Trong ®ã, Braxin vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c thÓ hiÖn râ ý ®Þnh kh«ng nhîng bé trong vÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ trêng n«ng s¶n.
Braxin, quèc gia ®«ng d©n thø 5 trªn thÕ giíi víi sè d©n 182 triÖu ngêi, ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n. Nî níc ngoµi chiÕm h¬n 50% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm quèc néi cña Braxin, l·i suÊt thêng xuyªn ë møc 26% trong hÇu hÕt n¨m, vµ tØ lÖ thÊt nghiÖp ë nh÷ng thµnh phè nh Sao Paulo vµ Rio de Janeiro lµ h¬n 15%. Tuy vËy, quèc gia nµy cã lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai mµu mì, dåi dµo víi khÝ hËu xÝch ®¹o vµ lîng ma lý tëng ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp chiÕm 27% tæng s¶n phÈm quèc néi cña Braxin, thu hót h¬n 25% lùc lîng lao ®éng vµ gÇn 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, møc thuÕ cao cña Mü ®· ¶nh hëng trùc tiÕp lªn xuÊt khÈu n«ng s¶n cña níc nµy. Møc thuÕ cao nhÊt mµ Braxin ¸p dông lªn hµng nhËp khÈu lµ 35%. Trong kh._.t gi¶m vµ lo¹i trî cÊp Ýt hoÆc kh«ng g©y ¶nh hëng tíi th¬ng m¹i, kh«ng cÇn c¾t gi¶m. Tõ sau vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c níc OECD ®· t×m c¸ch t¨ng sè trî cÊp trong níc cña m×nh b»ng c¸ch chuyÓn lo¹i trî cÊp nµy thµnh lo¹i trî cÊp kh¸c, nghÜa lµ gi¶m trî cÊp trong hép vµng vµ t¨ng trî cÊp trong hép xanh l¸ c©y. B¶n dù th¶o ®· kh«ng ®a ra ®îc qui ®Þnh g× nh»m thay ®æi t×nh tr¹ng trªn. Trªn thùc tÕ, hép mµu xanh da trêi vÉn ®îc duy tr× vµ cã phÇn më réng, kh«ng cã bÊt k× qui ®Þnh nµo vÒ hép xanh l¸ c©y ngoµi mét vµi ®iÓm tham kh¶o vÒ nh÷ng tiªu chuÈn cña c¸c trî cÊp ®îc xÕp trong hép nµy. Dêng nh c¸c níc ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp tôc, hoÆc thËm chÝ gia t¨ng, tæng sè trî cÊp trong níc. Víi lîng trî cÊp lín nh vËy, c¸c níc ph¸t triÓn sÏ vÉn cã thÓ b¸n nh÷ng n«ng s¶n gi¸ rÎ cña m×nh trªn thÞ trêng thÕ giíi, ®Æc biÖt khi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ b¶o vÖ n«ng d©n níc m×nh b»ng thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c h×nh thøc kh¸c.
Do vËy, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn yªu cÇu nh÷ng thay ®æi m¹nh h¬n n÷a trong c¸c qui ®Þnh vÒ trîcÊp trong níc, dùa trªn quyÒn lîi cña nh÷ng níc nghÌo. Trî cÊp trong hép xanh da trêi cÇn xo¸ bá. Nh÷ng lo¹i trî cÊp ®îc xÕp vµo hép xanh l¸ c©y cÇn ®îc ®Þnh nghÜa l¹i vµ còng ph¶i tu©n theo nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m. §iÒu quan träng nhÊt trong vÊn ®Ò trî cÊp trong níc lµ ph¶i cã nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ tæng trî cÊp cña mét níc, sao cho c¸c níc ph¸t triÓn kh«ng thÓ lîi dông hép mµu xanh l¸ c©y ®Ó t¨ng trî cÊp trong níc cho n«ng d©n níc m×nh. §Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých ®ã, hép mµu xanh l¸ c©y cÇn ph¶i chi tiÕt h¬n n÷a. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng ®Ò nghÞ cÇn cã qui ®Þnh tèi ®a vÒ sè trî cÊp trong hép nµy, hoÆc trong tæng trî cÊp trong níc nãi chung.
VÒ vÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ trêng
Trong lÜnh vùc quan träng nµy, b¶n dù th¶o ®· cho phÐp c¸c níc ph¸t triÓn tr¸nh nÐ viÖc ®a ra nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt cao, nhê ®ã duy tr× ®îc sù b¶o hé. Ngîc l¹i, nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ, cã thÓ lµ rÊt m¹nh, ®èi víi nhiÒu s¶n phÈm. §©y lµ ®Ò xuÊt thiÕu c«ng b»ng nhÊt. VÒ nguyªn t¾c, do kh«ng cã cam kÕt thËt sù nµo tõ phÝa c¸c níc ph¸t triÓn trong viÖc xo¸ bá hay gi¶m ®¸ng kÓ trî cÊp trong níc vµ trî cÊp xuÊt khÈu, còng nh trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng kh«ng cã nghÜa vô ph¶i c¾t gi¶m thuÕ cña m×nh h¬n n÷a. NhiÒu trêng hîp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn bÞ ¶nh hëng nghiªm träng bëi nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu å ¹t, do ®ã cÇn cã hµng rµo thuÕ quan ®Ó b¶o vÖ nh÷ng níc nµy khái nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu ®îc trî cÊp tõ c¸c níc ph¸t triÓn.
B¶n dù th¶o còng ®a ra mét “c«ng thøc hçn hîp” cña 3 h×nh thøc c¾t gi¶m thuÕ. Mét phÇn dßng thuÕ ( ®îc gäi lµ nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu nh¹y c¶m) sÏ ®îc c¾t gi¶m theo mét møc trung b×nh, (cã thÓ ë møc thÊp) víi nh÷ng qui ®Þnh vÒ møc c¾t gi¶m tèi thiÓu cho mét dßng thuÕ. Mét phÇn dßng thuÕ sÏ ®îc c¾t gi¶m theo c«ng thøc do Thuþ SÜ ®a ra, vµ mét phÇn sÏ ®îc miÔn thuÕ. C«ng thøc nµy cho phÐp c¸c níc ph¸t triÓn l¶ng tr¸nh ®îc c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ do nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng thuÕ quan t¹i nh÷ng níc nµy. Nh×n chung, thuÕ nhËp khÈu n«ng s¶n cña c¸c níc ph¸t triÓn t¬ng ®èi thÊp, nhng mét phÇn nhá trong sè ®ã l¹i cã møc thuÕ suÊt rÊt cao. Nhê vµo c«ng thøc nµy, c¸c níc ph¸t triÓn cã thÓ xÕp nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt cao nµy vµo nhãm “nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu nh¹y c¶m”, nhãm cã møc c¾t gi¶m thuÕ thÊp h¬n.
Do vËy, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c«ng thøc gi¶m thuÕ hçn hîp nµy. Hä yªu cÇu c¸c níc ph¸t triÓn cÇn gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng hiÖn ®ang chÞu møc thuÕ cao, trong sè ®ã cã nhiÒu mÆt hµng lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng yªu cÇu kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ h¬n n÷a ®èi víi thùc phÈm. Hä còng kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng hiÖn ®ang ®îc nhËn trî cÊp trong níc hoÆc xuÊt khÈu cña c¸c níc ph¸t triÓn. §èi víi c¸c s¶n phÈm kh¸c, cÇn cã mét c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ ®¬n gi¶n, toµn diÖn vµ c«ng b»ng h¬n. C«ng thøc nµy nªn ®i kÌm víi mét danh môc c¸c s¶n phÈm ®Æc biÖt, trong ®ã, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã quyÒn lùa chän c¸c s¶n phÈm mµ hä yªu cÇu mµ kh«ng chØ giíi h¹n trong mét nhãm c¸c s¶n phÈm nh ®îc qui ®Þnh trong phô lôc A cña b¶n dù th¶o.
VÒ vÊn ®Ò trî cÊp xuÊt khÈu
Môc tiªu cña Tuyªn bè Doha lµ xo¸ bá trî cÊp xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, b¶n dù th¶o ®· cho phÐp EU tiÕp tôc duy tr× trî cÊp xuÊt khÈu vµ tÝn dông xuÊt khÈu u ®·i víi mét cam kÕt rÊt m¬ hå lµ sÏ c¾t gi¶m trong “t¬ng lai gÇn”. VÒ vÊn ®Ò nµy, b¶n dù th¶o chØ hoµn toµn thÓ hiÖn quyÒn lîi cña Mü vµ EU, gióp c¸c níc nµy tr¸nh ®îc nh÷ng cam kÕt vÒ c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu vµ tÝn dông xuÊt khÈu. Thùc tÕ, ®©y râ rµng lµ mét tho¶ thuËn gi÷a hai bªn, trong ®ã, Mü cho phÐp EU tiÕp tôc sö dông trî cÊp xuÊt khÈu cßn EU cho phÐp Mü tiÕp tôc sö dông tÝn dông xuÊt khÈu u ®·i ®èi víi cïng mét lo¹i s¶n phÈm. Tho¶ thuËn nµy ®îc Mü vµ EU gäi lµ “hµnh ®éng song song”. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn sÏ lµ ngêi chÞu thiÖt thßi trong tho¶ thuËn nµy gi÷a hai cêng quèc. Do ®ã, nh÷ng níc nµy kh«ng thÓ chÊp nhËn ®iÒu kho¶n nµy. Hä kªu gäi quay l¹i víi tinh thÇn cña Tuyªn bè Doha vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¶m b¶o xo¸ bá tÊt c¶ c¸c d¹ng trî cÊp xuÊt khÈu trong mét vµi n¨m tíi, ®ång thêi cã nh÷ng qui ®Þnh t¬ng tù ¸p dông cho tÝn dông xuÊt khÈu u ®·i.
Ngoµi ra, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cßn ®Ò xuÊt nh÷ng qui ®Þnh ®èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, víi nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ thÊp h¬n, cïng víi viÖc ¸p dông danh môc nh÷ng “s¶n phÈm ®Æc biÖt” vµ mét c¬ chÕ b¶o vÖ ®Æc biÖt tríc nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu å ¹t.
3.2 Xu híng gi¶i quyÕt tranh chÊp ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp
TiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp còng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kh¸ gay g¾t t¹i Héi nghÞ Cancun. C¸c níc ph¸t triÓn tá ra k× väng rÊt lín vµo nh÷ng qui ®Þnh trong c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ vµ yªu cÇu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i c¾t gi¶m m¹nh thuÕ quan. Ngîc l¹i, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kÞch liÖt ph¶n ®èi c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ v× cho r»ng c«ng thøc nµy sÏ khiÕn hä ph¶i c¾t gi¶m thuÕ ë møc cao, buéc ngµnh c«ng nghiÖp non yÕu ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t tõ bªn ngoµi. Ngoµi ra, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ®îc hëng sù u ®·i nµo khi ¸p dông c«ng thøc gi¶m thuÕ nµy. Còng gièng nh n«ng nghiÖp, c¸c níc ®· kÕt thóc ®µm ph¸n t¹i Cancun mµ kh«ng ®¹t ®îc kÕt qu¶ nµo.
3.2.1 Nh÷ng nç lùc cña WTO trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn vÒ s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp
VÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp ®· ®¹t mét bíc tiÕn lín t¹i Héi nghÞ Bé trëng WTO lÇn thø 4, tæ chøc t¹i Doha vµo th¸ng 11/2001. T¹i ®©y c¸c bé trëng ®· nhÊt trÝ b¾t ®Çu mét vßng ®µm ph¸n vÒ c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp. Môc ®Ých cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ “ gi¶m bít hay xo¸ bá thuÕ, bao gåm c¶ viÖc xo¸ bá siªu thuÕ quan, c¸c lo¹i thuÕ suÊt cao vµ thuÕ tÝch luü, còng nh c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mang l¹i lîi Ých cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn”. Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy sÏ c©n nh¾c mét c¸ch toµn diÖn nh÷ng nhu cÇu vµ lîi Ých ®Æc biÖt cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c«ng nhËn r»ng c¸c níc nµy sÏ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®¸p tr¶ l¹i mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ tõ c¸c thµnh viªn kh¸c.
B¾t ®Çu vßng ®µm ph¸n, c¸c thµnh viªn ph¶i ®¹t ®îc tho¶ thuËn vÒ ph¬ng thøc ®Ó tiÕn hµnh gi¶m thuÕ. Nh÷ng ph¬ng thøc ®îc th«ng qua sÏ bao gåm nh÷ng nghiªn cøu vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gióp c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn tham gia cã hiÖu qu¶ vµo vßng ®µm ph¸n.
Nh÷ng mèc thêi gian qui ®Þnh ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp
B¾t ®Çu: th¸ng 1/2000
Thêi h¹n nhÊt trÝ vÒ ph¬ng thøc gi¶m thuÕ: 31/3/2003
§¸nh gi¸ kÕt qu¶: Héi nghÞ Bé trëng lÇn thø 5, 2003 ( t¹i Mexico)
Thêi h¹n kÕt thóc: th¸ng 1/2005
C¸c thµnh viªn ®· kh«ng thÓ hoµn thµnh ®îc thêi h¹n 31/3/2003, còng gièng nh nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. Vµ víi thÊt b¹i cña Héi nghÞ Cancun võa qua, thêi h¹n cuèi cïng vµo n¨m 2005 còng khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc.
3.2.2 Mét sè ®Ò xuÊt trªn quan ®iÓm cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
Néi dung liªn quan ®Õn tiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp cã thÓ ®em l¹i nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Phô lôc B bao gåm nh÷ng cam kÕt cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc t¨ng qui m« cña nh÷ng cam kÕt thuÕ lªn tíi gÇn 100% vµ gi¶m thuÕ suÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp víi tèc ®é lín cho hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm. B¶n dù th¶o nµy, nÕu ®îc th«ng qua, cã thÓ sÏ ¶nh hëng rÊt tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng vÊn ®Ò trong Phô lôc B ®· ®îc th¶o luËn trong thêi gian dµi t¹i Geneva vµ nhiÒu ®iÓm trong sè ®ã kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, nh÷ng ®Ò xuÊt nµy vÉn tiÕp tôc xuÊt hiÖn trong b¶n dù th¶o Cancun. NÕu ®îc th«ng qua, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn sÏ bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ, ®e do¹ ®Õn sù tån t¹i cña nhiÒu c«ng ty vµ viÖc lµm cña ngêi lao ®éng t¹i c¸c níc nµy.
Do ®ã, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· ®a ra nh÷ng ®Ò xuÊt nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh, ®ång thêi thùc hiÖn ®óng tinh thÇn cña Tuyªn bè Doha.
VÒ tÝnh rµng buéc cña c«ng thøc gi¶m thuÕ
Phô lôc B cña b¶n dù th¶o Cancun qui ®Þnh viÖc sö dông c«ng thøc gi¶m thuÕ lµ vÊn ®Ò thiÕt yÕu. §iÒu nµy cßn phô thuéc vµo c«ng thøc ®ã thuéc lo¹i g×. Cho tíi nay, hÇu hÕt c¸c c«ng thøc gi¶m thuÕ ®îc ®a ra trong c¸c cuéc ®µm ph¸n t¹i Geneva ( ®Æc biÖt lµ c«ng thøc cña Mü vµ EU), ®Òu sÏ g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. V× vËy, c¸c níc nµy nªn ®îc quyÒn tù nguyÖn trong viÖc sö dông c¸c c«ng thøc gi¶m thuÕ.
VÒ viÖc ¸p dông c«ng thøc gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu
ViÖc cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ theo mét c«ng thøc kh«ng ®Òu cã thÓ sÏ rÊt nguy h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu sÏ c¾t gi¶m rÊt m¹nh nh÷ng thuÕ suÊt cao vµ c¾t gi¶m m¹nh nh÷ng thuÕ suÊt trung b×nh. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ nh vËy cã thÓ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp trong níc, viÖc lµm vµ thu nhËp cña chÝnh phñ. Trªn thùc tÕ, viÖc sö dông c«ng thøc nµy tr¸i ngîc víi nh÷ng qui ®Þnh vÒ “thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt” cña ®iÒu kho¶n ®èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tõ tríc tíi nay, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«ng phô thuéc vµo mét “sù c¾t gi¶m thuÕ theo c«ng thøc” vµ ch¾c ch¾n giê ®©y còng sÏ kh«ng bÞ rµng buéc vµo c«ng thøc gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu nµy.
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng cho r»ng sÏ lµ kh«ng c«ng b»ng khi ®Æt møc c¬ b¶n ®Ó b¾t ®Çu c¾t gi¶m thuÕ cho nh÷ng s¶n phÈm cha cã cam kÕt vÒ thuÕ lµ gÊp hai lÇn so víi møc thuÕ ¸p dông. ViÖc tÝnh to¸n bíc ®Çu khi c¾t gi¶m thuÕ, nÕu dùa trªn møc thuÕ nµy sÏ cã nghÜa lµ nh÷ng møc thuÕ cam kÕt míi sÏ rÊt gÇn víi møc ¸p dông hiÖn t¹i vµ trong nhiÒu trêng hîp cßn thÊp h¬n. Do ®ã, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®îc hoµn toµn tù do trong viÖc ®Æt ra c¸c møc thuÕ cam kÕt cña m×nh khi më réng qui m« cam kÕt.
VÒ viÖc xo¸ bá thuÕ ®èi víi 7 ngµnh
B¶n dù th¶o ®Ò xuÊt r»ng c¸c quèc gia thµnh viªn nªn tiÕn hµnh xo¸ bá thuÕ ®èi víi 7 ngµnh trong mét khung thêi gian nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn do phÇn lín trong sè chóng ®Òu lµ nh÷ng ngµnh mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh«ng nªn bÞ giíi h¹n vµo bÊt k× mét ch¬ng tr×nh b·i bá thuÕ theo ngµnh mang tÝnh b¾t buéc nµo. ViÖc b·i bá thuÕ theo ngµnh cÇn ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së tù nguyÖn.
Ngoµi ra, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®îc lùa chän qui m« cam kÕt thuÕ. Tõ tríc tíi nay, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÉn ®îc tù lùa chän qui m« cña c¸c cam kÕt thuÕ cña m×nh. §iÒu nµy cÇn ®îc duy tr×. H¬n n÷a, c¸c níc cßn cÇn ®îc tù lùa chän xem sÏ cam kÕt thuÕ ë møc nµo.
ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng qui ®Þnh mµ sÏ cã ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tr¸i l¹i, c¸c níc nµy cÇn ®îc dµnh cho nh÷ng u ®·i trong qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®Ó cã thÓ dÇn x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khi ®ã, viÖc c¾t gi¶m thuÕ míi thùc sù lµ mét ®éng th¸i tèt trong viÖc thóc ®Èy tù do ho¸ th¬ng m¹i.
3.3 Xu híng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th¬ng m¹i dÞch vô
DÞch vô lµ ngµnh ngµy cµng cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Khi nh÷ng ý tëng vÒ viÖc ®em nh÷ng qui ®Þnh trong th¬ng m¹i dÞch vô vµo hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng míi ®îc ®a ra vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1980, mét vµi níc cßn tá ý hoµi nghi vµ thËm chÝ ph¶n ®èi. Hä cho r»ng mét hiÖp ®Þnh nh vËycã thÓ ¶nh hëng ®Õn nh÷ng môc tiªu trong chÝnh s¸ch quèc gia cu¶ c¸c thµnh viªn. Tuy nhiªn, b¶n hiÖp ®Þnh vÉn ®îc x©y dùng, cho phÐp c¸c níc cã ®é linh ho¹t cao, c¶ trong nh÷ng qui ®Þnh khung lÉn trong nh÷ng cam kÕt vÒ më réng thÞ trêng.
3.3.1 Nh÷ng nç lùc cña WTO nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th¬ng m¹i dÞch vô
C¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ th¬ng m¹i dÞch vô ®· b¾t ®Çu 2 n¨m tríc khi ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh Doha. HiÖp ®Þnh chung vÒ Th¬ng m¹i trong DÞch vô cña WTO (GATS) cam kÕt c¸c thµnh viªn thùc hiÖn mét ch¬ng tr×nh hµnh ®éng qui m« lín, mét vµi ®iÓm trong sè nµy sÏ b¾t ®Çu ngay sau khi GATS cã hiÖu lùc vµo th¸ng1/ 1995. Theo ch¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy, c¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ nh÷ng cam kÕt më réng thÞ trêng cô thÓ nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a tù do ho¸ th¬ng m¹i trong dÞch vô sÏ b¾t ®Çu 5 n¨m sau ®ã. Do ®ã, vµo ®Çu n¨m 2000, c¸c níc thµnh viªn b¾t ®Çu ®µm ph¸n. Tõ ®Çu n¨m 2001, t©m ®iÓm cña c¸c cuéc th¶o luËn lµ nh÷ng ®Ò xuÊt cña c¸c thµnh viªn nh»m lµm râ nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng u ®·i trong ®µm ph¸n.
Mét sè mèc thêi gian trong th¬ng m¹i dÞch vô:
B¾t ®Çu: ®Çu n¨m 2000
Hoµn thµnh c¸c híng dÉn vµ c¸c thñ tôc cho ®µm ph¸n: 30/6/2002
§a ra c¸c yªu cÇu vÒ më cöa thÞ trêng: 31/3/2003
§¸nh gi¸ kÕt qu¶ : Héi nghÞ Bé trëng lÇn thø 5, 2003(t¹i Mexico)
Thêi h¹n hoµn thµnh: 1/1/2005
Th¸ng 3/2003, c¸c níc ®· hoµn thµnh mét bíc quan träng trong ch¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy, x©y dùng nªn nh÷ng híng dÉn vµ c¸c thñ tôc cho ®µm ph¸n. B»ng viÖc th«ng qua nh÷ng híng dÉn nµy, c¸c thµnh viªn ®· ®Æt ra môc tiªu, qui m« vµ ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®µm ph¸n râ rµng vµ c«ng b»ng. Nh÷ng chØ dÉn nµy ®· c«ng nhËn mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña GATS- quyÒn cña c¸c thµnh viªn trong viÖc ®a ra vµ ¸p dông nh÷ng qui ®Þnh míi vµo viÖc cung cÊp dÞch vô nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu trong chÝnh s¸ch quèc gia, quyÒn cô thÓ ho¸ nh÷ng ngµnh dÞch vô nµo ®îc më cöa cho níc ngoµi vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo vµ nguyªn t¾c chung dµnh cho c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Do ®ã, nh÷ng chØ dÉn nµy trë nªn quan träng víi c¸c chÝnh s¸ch c«ng céng trong c¸c ngµnh nh y tÕ, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸, trong khi nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña tù do ho¸ th¬ng m¹i nãi chung vµ ®¶m b¶o r»ng nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô níc ngoµi cã thÓ tiÕp cËn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ thÞ trêng néi ®Þa.
Sau Héi nghÞ Bé trëng Doha vµo th¸ng 11/2001, c¸c bªn tiÕp tôc ®µm ph¸n vÒ nh÷ng ®Ò xuÊt cña c¸c thµnh viªn nh»m tù do ho¸ nhiÒu ngµnh dÞch vô, trong ®ã cã sù di chuyÓn thÓ nh©n. C¸c ®Ò xuÊt nªu ra nh÷ng vÊn ®Ò ®µm ph¸n ®a ph¬ng nh viÖc ph©n lo¹i nh÷ng ngµnh dÞch vô, nh÷ng rµo c¶n ®èi víi viÖc më cöa thÞ trêng, viÖc ra quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch kh¸c. Nh÷ng cuéc th¶o luËn ®· gióp c¸c níc trao ®æi quan ®iÓm vµ thÓ hiÖn nh÷ng mèi quan t©m cña m×nh trong ®µm ph¸n.
H¬n 150 ®Ò xuÊt ®· ®îc ®a ra, bao gåm nh÷ng ngµnh nh cung cÊp dÞch vô chuyªn nghiÖp, viÔn th«ng, du lÞch, dÞch vô tµi chÝnh, dÞch vô ph©n phèi, dÞch vô n¨ng lîng, vËn t¶i ®êng biÓn, th tÝn vµ dÞch vô m«i trêng. Mét vµi ®Ò xuÊt cßn liªn quan tíi sù di chuyÓn thÓ nh©n.
Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy gióp c¸c thµnh viªn chuÈn bÞ tèt h¬n cho c¸c cuéc ®µm ph¸n tay ®«i trong giai ®o¹n sau, b¾t ®Çu trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2002 theo qui ®Þnh cña Tuyªn bè Doha.
3.3.2 Mét sè ®Ò xuÊt trªn quan ®iÓm cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
C¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ th¬ng m¹i dÞch vô trong WTO diÔn ra chËm ch¹p vµ dÌ dÆt. Tuy cã nhiÒu níc ®· ®a ra nh÷ng cam kÕt vÒ më cöa thÞ trêng, nhng c¸c cam kÕt ®ã kh«ng ®a ra nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. C¸c níc ph¸t triÓn muèn më cöa thÞ trêng dÞch vô cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong khi kh«ng muèn ®a ra c¸c cam kÕt më cöa thÞ trêng cña níc m×nh, víi lÝ do c¸c níc ph¸t triÓn ®· më cöa thÞ trêng dÞch vô trong thêi gian dµi tríc ®ã. Ngîc l¹i, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cßn dÌ dÆt trong viÖc ®a ra nh÷ng cam kÕt do e ng¹i viÖc më cöa thÞ trêng sÏ ®Æt nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô trong níc tríc sù c¹nh tranh tõ nh÷ng c«ng ty cung cÊp dÞch vô giµu kinh nghiÖm cña níc ngoµi.
VÒ qui m« cña c¸c cam kÕt
C¸c thµnh viªn cña WTO cã quyÒn lùa chän ®a ra cam kÕt trong nh÷ng ngµnh nµo vµ cam kÕt ®Õn møc ®é nµo. Do ®ã, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®îc tù do lùa chän nh÷ng ngµnh dÞch vô sÏ ®îc më cöa ®èi víi níc ngoµi vµ møc ®é më cöa thÞ trêng trong c¸c ngµnh ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c ngµnh dÞch vô vµ møc ®é më cöa thÞ trêng ®îc dùa trªn chÝnh s¸ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn dÞch vô cña chÝnh c¸c níc, mµ kh«ng ph¶i do søc Ðp tõ bªn ngoµi. Do ®ã, c¸c níc ph¸t triÓn cÇn t«n träng quyÒn tù do lùa chän cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. ViÖc g©y søc Ðp tõ phÝa c¸c níc ph¸t triÓn chØ lµm s©u s¾c h¬n m©u thuÉn trong th¬ng m¹i dÞch vô do trong giai ®o¹n ®Çu, kh«ng thÓ ®ßi hái c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i më cöa ngay thÞ trêng ®èi víi nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô. ViÖc më cöa thÞ trêng cÇn ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch chËm r·i, ch¾c ch¾n, ®Ó ®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trªn mét thÞ trêng vèn tõ l©u bÞ c¸c níc ph¸t triÓn chi phèi.
VÒ néi dung c¸c cam kÕt
HiÓn nhiªn lµ c¸c níc ®Òu muèn ®a ra nh÷ng yªu cÇu më cöa thÞ trêng ®èi víi nh÷ng ngµnh thÕ m¹nh cña m×nh hoÆc víi nh÷ng ngµnh quan träng trong nÒn kinh tÕ. C¸c níc ph¸t triÓn chØ chó träng ®Õn viÖc më cöa nh÷ng ngµnh nh tµi chÝnh, ng©n hµng, nh÷ng ngµnh lµ thÕ m¹nh l©u ®êi cña c¸c níc nµy. Song hä l¹i l¶ng tr¸nh ®Ò cËp ®Õn nh÷ng cam kÕt trong vÊn ®Ò di chuyÓn thÓ nh©n, mµ mét biÓu hiÖn cña nã lµ xuÊt khÈu lao ®éng, trong khi ®©y lµ mèi quan t©m lín nhÊt cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Do ®ã, c¸c níc ph¸t triÓn còng cÇn ®a ra nh÷ng cam kÕt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, níi láng nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan nh nh÷ng qui ®Þnh nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh…®èi víi nhãm dÞch vô ®Æc biÖt nµy tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
C¸c cam kÕt ph¶i ®Õn tõ hai phÝa
§Ó cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång trong th¬ng m¹i dÞch vô, kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo nç lùc tõ mét phÝa. C¸c níc ph¸t triÓn, trong khi yªu cÇu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn më cöa thÞ trêng h¬n n÷a, l¹i kh«ng muèn ®a ra nh÷ng cam kÕt ®¸ng kÓ nµo. Nh÷ng níc nµy cho r»ng tr¸ch nhiÖm më cöa thÞ trêng dÞch vô chñ yÕu thuéc vÒ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn do hä ®· më cöa thÞ trêng tõ l©u vµ giê ®©y “cã rÊt Ýt ®Ó cam kÕt”. NÕu cø gi÷ nguyªn quan ®iÓm trªn, m©u thuÉn gi÷a c¸c níc sÏ ngµy cµng s©u s¾c. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng ®a ra c¸c cam kÕt quan träng nÕu hä kh«ng cã ®îc nh÷ng quyÒn lîi t¬ng øng tõ c¸c níc ph¸t triÓn.
ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n do tån t¹i qu¸ nhiÒu quan ®iÓm vµ lîi Ých m©u thuÉn nhau, cho dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng tõ phÝa Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ThÊt b¹i t¹i Héi nghÞ Cancun võa qua thÓ hiÖn râ nh÷ng xung ®ét trong quan ®iÓm gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. C¸c níc ®· ®i qua nöa chÆng ®êng thùc hiÖn Tuyªn bè Doha mµ kh«ng ®¹t ®îc nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ, ngoµi viÖc kÕt luËn r»ng nh÷ng vÊn ®Ò trªn sÏ tiÕp tôc ®îc th¶o luËn t¹i Geneva.
3.4 ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO
Trªn thÕ giíi ngµy nay rÊt nhiÒu níc ®ang tiÕn hµnh më cöa kinh tÕ vµ héi nhËp, trong ®ã cã viÖc gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ViÖc gia nhËp vµo WTO gióp ViÖt Nam cã thÓ tham gia ngµy cµng s©u réng vµ chñ ®éng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vµ tËn dông ®îc nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn.
NhËn râ ®îc sù cÇn thiÕt tham gia tæ chøc WTO, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh “ ...TiÕp tôc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ theo lé tr×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng...tiÕn tíi gia nhËp WTO...”. Thùc hiÖn chñ tr¬ng nªu trªn, n¨m 1995 ViÖt Nam ®· nép ®¬n xin gia nhËp WTO. Th¸ng 8/1996, ViÖt Nam cung cÊp cho WTO BÞ vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam. Th¸ng 7/1998, ViÖt Nam tiÕn hµnh phiªn häp ®a ph¬ng ®Çu tiªn víi Ban C«ng t¸c vÒ minh b¹ch ho¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i. Th¸ng 12/1998, häp ®a ph¬ng lÇn thø hai, th¸ng 7/1999 häp ®a ph¬ng lÇn thø ba vµ th¸ng 11/2000 häp phiªn ®a ph¬ng lÇn thø t. Bèn phiªn häp nµy tËp trung vµo tr¶ lêi c¸c c©u hái cña c¸c thµnh viªn Ban c«ng t¸c vÒ minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i. §oµn ®µm ph¸n cña ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ lêi gÇn 1.700 c©u hái. KÕt thóc phiªn häp, Ban C«ng t¸c cña WTO ®· c«ng nhËn ViÖt Nam c¬ b¶n kÕt thóc qu¸ tr×nh minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch vµ chuyÓn sang giai ®o¹n ®µm ph¸n më cöa thÞ trêng.
Sau khi cung cÊp b¶n chµo ®Çu tiªn vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô, chóng ta ®· tiÕn hµnh phiªn ®a ph¬ng thø n¨m (4/2002), lµ phiªn ®Çu tiªn ®µm ph¸n më cöa thÞ trêng. Chóng ta ph¶i cung cÊp cho Ban Th ký WTO mét lo¹t c¸c tµi liÖu nh b¶n tãm t¾t hiÖn tr¹ng vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i (F/S); th«ng b¸o vÒ chÝnh s¸ch hç trî trong níc vµ trî cÊp xuÊt khÈu n«ng nghiÖp (ACC4); th«ng b¸o vÒ chÝnh s¸ch hç trî c«ng nghiÖp; th«ng b¸o vÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, b¶y ch¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan th¬ng m¹i (TRIMS), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ H¶i quan (CVA), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (SPS), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt liªn quan th¬ng m¹i (TBT), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu (IL), thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸ ( lé tr×nh b·i bá chÝnh s¸ch hai gi¸); ch¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt; lé tr×nh c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan. Th¸ng 5/2003, chóng ta ®· tiÕn hµnh phiªn thø 6 ®µm ph¸n vÒ më cöa thÞ trêng. Cïng víi ®µm ph¸n ®a ph¬ng, chóng ta ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph¬ng víi h¬n 10 níc vµ vïng l·nh thæ thµnh viªn cña WTO. Cuéc ®µm ph¸n cña chóng ta ®ang diÔn ra trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã nhiÒu thay ®æi phøc t¹p vµ khã lêng. 16 thµnh viªn míi gia nhËp lµ Ecuador, Bungari, M«ng Cæ, P©nma. Kyrgyzstan, Latvia, Estonia, Jordan, Georgia, Albania, Oman, Goatia, Lit-va, Moldova, Trung Quèc, §µi Loan cam kÕt møc thuÕ trung b×nh rÊt thÊp, hÇu hÕt díi 20%. Vßng Doha míi ®îc ph¸t ®éng vµ theo lÞch tr×nh sÏ kÕt thóc vµo n¨m 2005. §©y lµ søc Ðp rÊt lín ®èi víi ViÖt Nam trong khi nÒn kinh tÕ cña chóng ta vÉn trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, doanh nghiÖp nhá chiÕm ®a sè, søc c¹nh tranh yÕu.
Tõ ngµy 2 ®Õn ngµy 12/12/2003 ®· diÔn ra phiªn thø 7 ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam t¹i trô së cña WTO ë Geneva, Thuþ SÜ. T¹i phiªn häp, 20 thµnh viªn ®· cã bµi ph¸t biÓu. ý kiÕn ®¸nh gi¸ chung ®Òu ghi nhËn ViÖt Nam cã chuyÓn biÕn tÝch cùc trong x©y dùng vµ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®¸nh gi¸ cao vÒ khèi lîng vµ chÊt lîng c«ng viÖc mµ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh bé tµi liÖu chuyÓn cho Ban Th ký WTO ®Ó chuÈn bÞ cho phiªn häp thø 7, ®Æc biÖt lµ b¶n chµo lÇn 3 ®· cã nh÷ng bíc tiÕn lín. ñng hé quan ®iÓm ViÖt Nam lµ níc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, n«ng nghiÖp ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ, c¸c thµnh viªn cÇn dµnh cho ViÖt Nam mét sè u ®·i phï hîp víi qui ®Þnh cña WTO.
T¹i phiªn ®a ph¬ng, c¸c thµnh viªn WTO còng tËp trung gãp ý cho b¶n “c¸c yÕu tè cña dù th¶o b¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c vÒ viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO” (EDR) vµ ®Òu cho r»ng viÖc chuyÓn sang th¶o luËn EDR lµ bíc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. KÕt thóc phiªn ®a ph¬ng, Chñ tÞch Ban c«ng t¸c vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO ®¸nh gi¸ r»ng, phiªn ®µm ph¸n ®· ®¹t kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ vµ dù kiÕn phiªn ®µm ph¸n lÇn thø 8 sÏ tæ chøc t¹i Geneva trong kho¶ng th¸ng 4/2004. ViÖt Nam cÇn sím tr¶ lêi c¸c c©u hái bæ sung cña c¸c thµnh viªn WTO còng nh chuÈn bÞ tèt c¸c tµi liÖu theo yªu cÇu mµ Ban th ký WTO sÏ göi cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
Theo ®¸nh gi¸ chung, phiªn thø 7 ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam cã sù chuÈn bÞ tèt c¶ vÒ néi dung vµ tµi liÖu, ®Æc biÖt lµ b¶n chµo lÇn ba. ë phiªn ®µm ph¸n lÇn nµy, ®èi víi hµng ho¸, møc thuÕ trung b×nh c¶ hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp gi¶m thªm 4,5%. Nh vËy, møc thuÕ hiÖn nay ViÖt Nam chµo lµ 22%. §èi víi dÞch vô, ViÖt Nam chµo 10 ngµnh vµ 92 ph©n ngµnh. Nh vËy, so víi tríc, møc thuÕ trung b×nh ta ®· chµo gi¶m h¬n, c¸c dßng thuÕ ®a ra trong b¶n chµo nµy nhiÒu h¬n vµ møc ®é tiÕp cËn thÞ trêng trong lÜnh vùc dÞch vô më réng h¬n.
ViÖc b¾t ®Çu th¶o luËn tµi liÖu EDR ®· t¹o ra bíc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, theo «ng Trëng ®oµn ®µm ph¸n ChÝnh phñ, Tæng th ký Uû ban quèc gia vÒ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Thø trëng Th¬ng m¹i L¬ng V¨n Tù, ta vÉn cha thÓ nãi ®Õn vßng ®µm ph¸n cuèi cïng. NhiÒu níc nh Trung Quèc ph¶i mÊt 15 n¨m, Nga mÊt h¬n 10 n¨m míi gia nhËp ®îc WTO, ViÖt Nam ®Õn b©y giê lµ 9 n¨m. Nh vËy, chóng ta cßn ph¶i ®µm ph¸n nhiÒu vßng n÷a míi kÕt thóc ®îc. HiÖn nay ta ®ang ®µm ph¸n víi gÇn 20 níc, khi nµo kÕt thóc ®îc ®µm ph¸n song ph¬ng th× míi cã thÓ c¬ b¶n gäi lµ kÕt thóc ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp. Còng theo «ng L¬ng V¨n Tù, ViÖt Nam cã gia nhËp ®îc vµo n¨m 2005 hay kh«ng th× phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn hai yÕu tè chÝnh lµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi më cöa thÞ trêng (®©y lµ yÕu tè quan träng nhÊt) vµ thiÖn chÝ cña c¸c níc ®ang ®µm ph¸n vÒ gia nhËp. C¸c níc hiÖn nay ®ang ®µm ph¸n víi chóng ta, vÊn ®Ò lµ quyÕt t©m chÝnh trÞ cña chóng ta ®Ó më cöa thÞ trêng vµ gia nhËp nh thÕ nµo. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, mét mÆt chóng ta ph¶i lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ ®µm ph¸n song ph¬ng còng nh ®a ph¬ng. MÆt kh¸c, cÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®µm ph¸n song ph¬ng.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu sím gia nhËp tæ chøc WTO nh»m më réng thÞ trêng cho hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt Nam ®îc ®èi xö b×nh ®¼ng, thu hót vèn vµ c«ng nghÖ ®ßi hái cã sù phèi hîp cña tÊt c¶ c¸c Bé, ngµnh trong kh©u chuÈn bÞ ®µm ph¸n vµ ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp c¸c cam kÕt quèc tÕ, sù chuÈn bÞ cho nÒn kinh tÕ s½n sµng ®¬ng ®Çu víi th¸ch thøc më cöa ®Æt ra, sù v¬n lªn vît bËc cña c¸c doanh nghiÖp víi sù hç trî nhÊt ®Þnh cña Nhµ níc trong giai ®o¹n ®Çu vµ tranh thñ th¸i ®é thiÖn chÝ cña c¸c thµnh viªn WTO ®µm ph¸n víi ViÖt Nam ®a ra nh÷ng yªu cÇu hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ níc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp. Cã nh vËy míi ®¹t ®îc mong muèn gia nhËp WTO sím ®Ó thóc ®Èy cho viÖc t¨ng trëng kinh tÕ.
KÕt luËn
Trong mét nÒn th¬ng m¹i ®a d¹ng, ®a ph¬ng nh hiÖn nay, sù tån t¹i nh÷ng bÊt ®ång lµ ®iÒu tÊt yÕu, nhÊt lµ khi c¸c níc ph¸t triÓn, vèn lµ nh÷ng níc chi phèi thÞ trêng thÕ giíi quyÕt t©m b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých cña m×nh, trong khi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng chñ ®éng h¬n trong c¸c ho¹t ®éng cña WTO, l¹i ®ßi hái ph¶i dµnh cho hä nh÷ng quyÒn lîi vµ u ®·i. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång ®ã ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ nç lùc rÊt lín. Nã còng cÇn cã sù thiÖn chÝ trong ®µm ph¸n tõ c¶ hai phÝa.
Héi nghÞ Cancun thÊt b¹i lµ mét bÊt lîi víi c¸c níc ph¸t triÓn còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Héi nghÞ nµy vèn ®îc xem nh mèc ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc khi qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch¬ng tr×nh Doha ®· tiÕn hµnh mét nöa vµ lµ diÔn ®µn ®µm ph¸n quan träng ®Ó th¸o gì phÇn nµo nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh viªn, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò n«ng nghiÖp. ThÊt b¹i cña héi nghÞ khiÕn thêi h¹n hoµn thµnh vµo n¨m 2005 ch¾c ch¾n kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ mét kÕt qu¶ ®· ®îc dù b¸o tríc, khi mµ ngay tõ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho héi nghÞ, c¸c níc thµnh viªn ®· liªn tôc kh«ng hoµn thµnh ®îc c¸c thêi h¹n ®µm ph¸n vµ nh÷ng quan ®iÓm mµ c¸c níc ®a tíi héi nghÞ ®· thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt qu¸ râ rµng. MÆc dï vËy, héi nghÞ Bé trëng WTO lÇn thø 5 còng ®· thÓ hiÖn sù tham gia ngµy cµng tÝch cùc cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµo WTO.
ViÖt Nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn víi nÒn kinh tÕ cßn non yÕu. V× vËy, trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, ViÖt Nam cÇn cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o, thÝch hîp ®Ó cã thÓ tËn dông ®îc nh÷ng c¬ héi vµ gi¶m thiÓu nguy c¬ trong th¬ng m¹i quèc tÕ, ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
ViÖt Nam: Héi nhËp kinh tÕ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸- VÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p- NXB ChÝnh trÞ quèc gia- 2002
B¸o c¸o hµng n¨m cña WTO 1999, 2000, 2001, 2002, 2003
Thèng kª th¬ng m¹i quèc tÕ- WTO- 1999, 2000, 2001, 2002, 2003
Understanding the WTO- 3rd edition- 8/2003
Sophia Murphy, ViÖn ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ N«ng nghiÖp WTO- HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi- 2003
OECD- T¸c ®éng cña trî cÊp vµ tÝn dông xuÊt khÈu ®îc sö dông chÝnh thøc trong n«ng nghiÖp- 4/2003
OECD- Dù b¸o vÒ t×nh tr¹ng sö dông trî cÊp xuÊt khÈu trong n«ng nghiÖp- 7/2003
World Bank- Th¬ng m¹i quèc tÕ trong n«ng nghiÖp: nh×n tõ gãc ®é cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn- 9/2003
WTO- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp vµ ¶nh hëng cña nã tíi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn- 10/2003
ViÖn nghiªn cøu chÝnh s¸ch l¬ng thùc quèc tÕ- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ WTO, n«ng nghiÖp vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn- 11/2002
WTO- TiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp: nh×n l¹i chÆng ®êng tõ Doha- 9/2003
WTO- GATS vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn- 4/2003
EU- GATS: t¬ng lai cña ngµnh dÞch vô- 11/2002
Alex F. McCalla, Khoa Kinh tÕ N«ng nghiÖp , §¹i häc California- C¸c níc ®ang ph¸t triÓn muèn g× tõ WTO- 12/2001
WTO- WTO vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn- 11/2001
Website cña Bé Th¬ng m¹i www.mot.gov.vn
Website cña Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi www.wto.org
Website cña Ng©n hµng ThÕ giíi www.worldbank.org
Website cña Th viÖn Quèc gia www.nlv.gov.vn
www.twnside.org.sg
www.oecd.org
www.tradewatch.org
www.iisd.org
www.ictsd.org
www.cid.havard.edu
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- khoaluan.doc
- 19172.doc