Tài liệu Pháp luật về tiền lương và việc thực hiện tại Công ty Dụng cụ cắt và Đo lường cơ khí: ... Ebook Pháp luật về tiền lương và việc thực hiện tại Công ty Dụng cụ cắt và Đo lường cơ khí
66 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1371 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Pháp luật về tiền lương và việc thực hiện tại Công ty Dụng cụ cắt và Đo lường cơ khí, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña con ngêi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cho x· héi, lao ®éng cã n¨ng suÊt chÊt lîng hiÖu qu¶ cao, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña §Êt níc. Do vËy, viÖc b¶o ®¶m quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò tiÒn l¬ng lu«n lu«n ®îc §¶ng vµ Nhµ níc quan t©m. V× thÕ, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý lao ®éng ®· ®îc ph¸p ®iÓm ho¸ thµnh bé luËt lao ®éng ®· ®îc Quèc héi níc CHXHCNVN kho¸ IX kú häp thø 5 th«ng qua ngµy 23/6/1994 vµ cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01/01/1995.
Tuy nhiªn, tõ n¨m 1993 chóng ta míi chÝnh thøc coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸ tõ ®ã mµ thÞ trêng lao ®éng ë níc ta míi dÇn ®îc h×nh thµnh do tÝnh chÊt míi mÎ cña thÞ trêng lao ®éng ë níc ta, cho nªn cßn ®ang n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc vµ víng m¾c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, trong ®ã vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®Æt ra cho luËt ph¸p lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ nh»m c©n b»ng lîi Ých gi÷a c¸c chñ thÓ trong quan hÖ lao ®éng, võa ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp lý, hîp ph¸p cho ngêi lao ®éng, võa ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp lý, hîp ph¸p cho ngêi sö dông lao ®éng trong ®ã tiÒn l¬ng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nh¹y c¶m nhÊt, t¸c ®éng tíi tÝnh c©n b»ng lîi Ých nãi trªn nh vËy th× nghiªn cøu tiÒn l¬ng lµ cÇn thiÕt.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng cã quan hÖ víi Nhµ níc, víi c¸c doanh nghiÖp vµ víi c¸c chñ thÓ kh¸c mµ cßn cã c¸c quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp trong ®ã quan hÖ vÒ b¶o ®¶m tiÒn l¬ng cã vÞ trÝ rÊt quan träng lµ vÊn ®Ò ®îc ®«ng ®¶o ngêi lao ®éng quan t©m. V× vËy, em chän ®Ò tµi: "Ph¸p luËt vÒ tiÒn l¬ng vµ viÖc thùc hiÖn t¹i C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng c¬ khÝ".
Chuyªn ®Ò ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o néi dung ®îc chia lµm 3 ch¬ng.
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt tiÒn l¬ng
Ch¬ng II: Thùc tiÔn viÖc ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l¬ng t¹i C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ.
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp nãi chung vµ t¹i C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ nãi riªng.
Trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ, mÆc dï b¶n th©n ®· rÊt cè g¾ng cïng víi sù híng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o NguyÔn ThÞ HuÕ vµ c¸c chó trong C«ng ty. Song do nhËn thøc cßn h¹n chÕ vµ bÊt cËp nªn chuyªn ®Ò kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, bÊt cËp. KÝnh mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó chuyªn ®Ò ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Sinh viªn
Ph¹m Minh TiÕn
Ch¬ng I:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt tiÒn l¬ng
I.1 Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña tiÒn l¬ng
I.1.1. Kh¸i niÖm tiÒn l¬ng
I .1.1.1. TiÒn l¬ng nh×n díi gãc ®é kinh tÕ
TiÒn l¬ng lµ mét phøc t¹p vµ lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nhau, chñ yÕu vµ tríc hÕt lµ khoa häc kinh tÕ vµ khoa häc ph¸p lý
Díi gãc ®é kinh tÕ tiÒn l¬ng cã thÓ ®îc gäi víi nhiÒu tªn kh¸c nhau, nh: TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, thñ lao lao ®éng...
Trong c¬ chÕ cò, tiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n, biÓu hiÖn díi h×nh thøc tiÒn tÖ, ®îc Nhµ níc ph©n phèi kÕ ho¹ch cho c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña mçi ngêi ®· cèng hiÕn.
HiÖn nay ë níc ta vÉn cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l¬ng vµ thu nhËp lao ®éng, tiÒn l¬ng vµ phô cÊp, tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng. Bé luËt lao ®éng : "TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc "(§iÒu55) "c¸c chÕ ®é phô cÊp tiÒn thëng, n©ng bËc l¬ng c¸c chÕ ®é khuyÕn khÝch kh¸c nhau cã thÓ tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ hoÆc qui ®Þnh trong qui chÕ doanh nghiÖp" (§iÒu 63) ; "Ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trî cÊp th«i viÖc cø mçi n¨m lµm viÖc lµ nöa th¸ng l¬ng céng víi phô cÊp l¬ng nÕu cã"(§iÒu 42)... Tuy nhiªn nh÷ng kh¸i niÖm nµy chñ yÕu sö dông trong khu vùc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ doanh nghiÖp Nhµ níc. ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng thuéc khu vùc kinh tÕ Nhµ níc th× hÇu nh kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l¬ng víi phô cÊp l¬ng.
Nh×n chung, vÒ mÆt kinh tÕ cã thÓ hiÓu tiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ do ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ trêng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ níc. §ång thêi, tiÒn l¬ng ph¶i bao gåm ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®Ó ®¶m b¶o lµ nguån thu nhËp, nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh ngêi lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi hëng l¬ng hoµ nhËp vµo cuéc sèng x· héi.
I.1.1.2. Díi gãc ®é ph¸p lý
TiÒn l¬ng nh×n díi gãc ®é ph¸p lý lµ g× ? Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) cã c«ng íc sè 95 (1949) vÒ b¶o vÖ tiÒn l¬ng, trong ®ã qui ®Þnh "TiÒn l¬ng lµ sù tr¶ c«ng hoÆc thu nhËp, bÊt luËn tªn gäi, c¸ch tÝnh thÕ nµo, mµ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng tiÒn mÆt vµ ®îc Ên ®Þnh b»ng tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng, hoÆc b»ng ph¸p luËt, ph¸p qui quèc gia, do ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng theo mét hîp ®ång lao ®éng viÕt hay b»ng miÖng, cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i lµm" (§iÒu 1).
Bé luËt lao ®éng níc ta qui ®Þnh : "TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l¬ng cña ngêi lao ®éng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc qui ®Þnh"(§iÒu 55).
Nh vËy, vÒ mÆt ph¸p lý, tiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng theo sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn trong hîp ®ång lao ®éng trªn c¬ së n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc nhng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc qui ®Þnh.
I.1.1.3. Mét sè kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng : Bªn c¹nh kh¸i niÖm chung vÒ tiÒn l¬ng, cßn cã mét sè kh¸i niÖm cô thÓ vÒ tiÒn l¬ng nh sau :
- TiÒn l¬ng danh nghÜa : Lµ kh¸i niÖm chØ sè lîng tiÒn tÖ mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ. Thùc tÕ mäi møc l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ®Òu lµ tiÒn l¬ng danh nghÜa, b¶n th©n nã cha thÓ ®a ra mét nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ møc tr¶ c«ng thùc tÕ cho ngêi lao ®éng, v× lîi Ých mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc ngoµi viÖc phô thuéc vµo sè tiÒn l¬ng danh nghÜa cßn phô thuéc vµo rÊt lín vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô vµ møc thuÕ mµ ngêi lao ®éng ph¶i sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó mua s¾m hoÆc ®ãng thuÕ.
- TiÒn l¬ng thùc tÕ : Lµ sè lîng t liÖu sinh ho¹t mµ ngêi lao ®éng cã thÓ mua ®îc tõ tiÒn l¬ng cña m×nh sau khi ®· ®ãng c¸c loaÞ thuÕ theo qui ®Þnh cña Nhµ níc. §èi víi ngêi lao ®éng, môc ®Ých cña viÖc tham gia vµo quan hÖ lao ®éng lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l¬ng danh nghÜa, v× tiÒn l¬ng thùc tÕ quyÕt dÞnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng quyÕt dÞnh trùc tiÕp lîi Ých cña hä. Sù gi¶m sót tiÒn l¬ng thùc tÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang cã l¹m ph¸t cao (gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng, ®ång tiÒn mÊt gi¸) trong khi nh÷ng tho¶ thuËn vÒ tiÒn l¬ng danh nghÜa l¹i kh«ng ®iÒu chØnh kÞp thêi lµ sù ®iÓn h×nh vÒ sù thiÕu ¨n khíp gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ. Trong nhiÒu trêng hîp, Nhµ níc ph¶i trùc tiÕp can thiÖp b»ng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ b¶o hé møc l¬ng thùc tÕ cho ngêi lao ®éng. ë mét sè quèc gia, møc l¬ng tèi thiÓu ®îc luËt ho¸ vµ Nhµ níc cã nh÷ng c¬ quan gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn vµ ®Ó kÞp thêi kiÕn nghÞ ®iÒu chØnh l¹i khi xÐt thÊy chØ sè gi¸ c¶ chung ®· t¨ng lªn ®Ó ®¶m b¶o gi÷ møc l¬ng thùc tÕ æn ®Þnh cho ngêi lao ®éng. Bé luËt lao ®éng níc ta còng qui ®Þnh "Khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l¬ng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng bÞ gi¶m sót th× ChÝnh phñ ®iÒu chØnh møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l¬ng thùc tÕ" (§iÒu 56).
- TiÒn l¬ng kinh tÕ : C¸c doanh nghiÖp muèn cã ®îc sù cung øng søc lao ®éng nh nã yªu cÇu cÇn ph¶i tr¶ møc l¬ng cao h¬n møc l¬ng tèi thiÓu. Kho¶n tiÒn tr¶ cao h¬n vµo tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®ã ®îc gäi lµ tiÒn l¬ng kinh tÕ. Do ®ã, cã quan niÖm tiÒn l¬ng kinh tÕ gièng nh tiÒn thëng thuÇn tuý cho nh÷ng ngêi ®· cung øng søc lao ®éng, víi c¸c ®iÒu kiÖn mµ ngêi sö dông lao ®éng ®ã yªu cÇu.
- TiÒn l¬ng lao ®éng theo qui ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng.
I.1.2. ý nghÜa ph¸p lý cña tiÒn l¬ng
Víi ph¬ng diÖn lµ mét yÕu tè thuéc ph¹m trï kinh tÕ, tiÒn l¬ng cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n nh : Chøc n¨ng lµ thíc ®o gi¸ trÞ, chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, chøc n¨ng kÝch thÝch lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh chøc n¨ng tÝch luü... th× víi ph¬ng diÖn lµ mét yÕu tè thuéc ph¹m trï chÝnh s¸ch x· héi, tiÒn l¬ng thùc hiÖn chøc n¨ng lµ c«ng cô b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ ngêi lao ®éng vµ gióp ngêi lao ®éng, gia ®×nh hä hoµ nhËp vµo sinh ho¹t x· héi...
VÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý tiÒn l¬ng cã ý nghÜa quan träng thÓ hiÖn ë c¸c diÓm sau :
- ChÕ ®é tiÒn l¬ng lµ c«ng cô ph¸p lý b¶o vÖ ngêi lao ®éng lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp d©n c vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
- ChÕ ®é tiÒn l¬ng lµ ph¬ng diÖn ph¸p lý ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë tÇm vÜ m«.
- ChÕ ®é tiÒn l¬ng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ngêi sö dông lao ®éng, ngêi lao ®éng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh vµ Ng©n s¸ch cã liªn quan.
- ChÕ ®é tiÒn l¬ng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ ®¹i diÖn hai bªn tho¶ thuËn víi nhau khi giao kÕt hîp ®ång lao ®éng, tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ vµ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan, tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng tiÕn hµnh gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a hai bªn.
- TiÒn l¬ng theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng : TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l¬ng cña ngêi lao ®éng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc quy ®Þnh (§iÒu 55).
I.2. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n ®iÒu chØnh ph¸p luËt tiÒn l¬ng :
§Ó tiÒn l¬ng thùc sù thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, b¶o ®¶m ®êi sèng ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä còng nh gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu "D©n giµu níc m¹nh. x· héi c«ng b»ng v¨n minh" cã nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ quan träng cña tiÒn l¬ng cÇn ph¶i ®îc qu¸n triÖt xuyªn suèt qu¸ tr×nh x©y dùng, thùc hiÖn chÕ ®é ph¸p lý vÒ tiÒn l¬ng nh sau :
I.2.1. TiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ trªn c¬ së tho¶ thuËn nhng kh«ng tr¸i ph¸p luËt. Nguyªn t¾c nµy ®îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 55 Bé luËt lao ®éng. Quan hÖ lao ®éng ®îc thiÕt lËp gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng tu©n theo nguyªn t¾c tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt. Lµ mét néi dung c¬ b¶n trong quan hÖ lao ®éng, tÊt yÕu lµ tiÒn l¬ng còng ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c nµy. TiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ trªn c¬ së tho¶ thuËn vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt cßn bëi tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng trong thÞ trêng lao ®éng díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái khi giao kÕt hîp ®ång lao ®éng còng nh giao kÕt tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ vµ c¶ khi thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng, hai bªn ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã sù bµn b¹c trao ®æi, tiÕn tíi thèng nhÊt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn tiÒn l¬ng kh«ng bªn nµo ®îc ¸p ®Æt ý chÝ cho bªn kia vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn, do ph¶i chÞu t¸c ®éng cña yÕu tè cung cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong ®iÒu kiÖn mµ søc Ðp d«i thõa lao ®éng x· héi lu«n lín, th× trong nhiÒu trêng hîp, nguyªn t¾c tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng nµy khã cã thÓ ®îc thùc hiÖn triÖt ®Ó. Do ®ã, bªn c¹nh viÖc tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng ®ßi hái viÖc tr¶ l¬ng kh«ng ®îc tr¸i ph¸p luËt, nhÊt lµ ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng qui ®Þnh cã tÝnh b¾t buéc nh»m b¶o vÖ cho ngêi lao ®éng, nh vÒ l¬ng tèi thiÓu vÒ viÖc tr¶ l¬ng khi lµm thªm giê, lµm ®ªm...
I.2.2. Kh«ng ®îc tr¶ hoÆc tho¶ thuËn møc l¬ng thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc qui ®Þnh. Nguyªn t¾c nµy còng ®îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 55 Bé luËt lao ®éng. Khi tham gia quan hÖ lao ®éng môc ®Ých quan träng vµ cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi ngêi lao ®éng lµ cã thu nhËp. §ång thêi khi ®· tham gia quan hÖ lao ®éng cã ý nghÜa lµ ngêi lao ®éng ®· dµnh hÕt thêi gian lao ®éng trong kh¶ n¨ng cho phÐp c«ng viÖc mµ m×nh ®¶m nhiÖm. Thu nhËp th«ng qua tiÒn l¬ng mµ hä nhËn ®îc tõ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o cho hä t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng "T¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng" ë ®©y bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng. TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o gi¸ trÞ thùc tÕ ®Ó ngêi lao ®éng cã thÓ chi tiªu duy tr× cuéc sèng cho m×nh vµ mét phÇn cho gia ®×nh cña m×nh còng nh mét phÇn cho tÝch luü dµnh cho cuéc sèng khi hÕt tuæi lao ®éng.
I.2.3. TiÒn l¬ng ph¶i ®îc tho¶ thuËn vµ tr¶ theo n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc :
XÐt vÒ b¶n chÊt tiÒn l¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, biÓu hiÖn gi¸ trÞ søc lao ®éng díi sù t¸c ®éng cña c¸c qui luËt cung - cÇu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ViÖc tiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng hiÖu qu¶ c«ng viÑc còng chÝnh lµ viÖc tu©n thñ vµ ph¸n ¸nh b¶n chÊt nµy.
Trong c¬ chÕ cò, kh¸i niÖm tiÒn l¬ng thuéc ph¹m trï ph©n phèi vµ ®îc ph©n phèi theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña c«ng nh©n viªn chøc ®· hao phÝ vµ ®îc kÕ ho¹ch ho¸ tõ trung ¬ng ®Õn c¬ së, ®îc Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, nguyªn t¾c nµy v·n gi÷ nguyªn gi¸ trÞ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn còng ®Ò cao nguyªn t¾c nµy. Tuy nhiªn trong c¹nh tranh hiÖu qu¶ kinh doanh c¶u doanh nghiÖp kh«ng gièng nhau thu ®îc Ýt h¬n. V× vËy, nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng cã thÓ chØ thÝch hîp trong mét doanh nghiÖp, mét ®¬n vÞ cô thÓ; khã ¸p dông vµ thÝch hîp trong mét ph¹m vi réng lín h¬n v× tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ tu©n thñ nguyªn t¾c theo lao ®éng mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c. Nguyªn t¾c tiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc ®· kh¾c phôc mét c¸ch c¬ b¶n h¹n chÕ nµy.
I.2.4. TiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng nam vµ lao ®éng n÷. Nguyªn t¾c nµy ®îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 63 HiÕn ph¸p vµ ®iÒu 111 Bé luËt lao ®éng :
XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých b¶o vÖ lao ®éng n÷ do mét thùc tÕ tån t¹i tõ rÊt l©u trong viÖc sö dông lao ®éng lµ : lao ®éng n÷ lu«n bÞ xem nhÑ h¬n so víi lao ®éng nam nªn tiÒn l¬ng tr¶ cho lao ®éng n÷ thêng thÊp h¬n so víi lao ®éng nam. Do vËy, nguyªn t¾c nµy ®ßi hái khi x©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng còng nh khi tho¶ thuËn vµ thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng, kh«ng ®îc cã sù ph©n biÖt vÒ tr¶ l¬ng víi lý do giíi tÝnh. NÕu c«ng viÖc nh nhau, n¨ng suÊt vµ chÊt lîng c«ng viÖc nh nhau th× lao ®éng n÷ vµ lao ®éng nam ph¶i ®îc tr¶ l¬ng nh nhau.
I.2.5. TiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ trùc tiÕp, ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Nguyªn t¾c nµy ®îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 59 bé luËt lao ®éng. trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë níc ta nh÷ng n¨m qua, cho thÊy cã rÊt nhiÒu hiÖn tîng tr¶ l¬ng bÞ l¹m dông, nh : l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng qua nhiÒu khu trung gian, bÞ c¾t xÐn khÊu trõ sai nguyªn t¾c, bÞ thêng xuyªn tr¶ chËm.... nh÷ng hµnh vi nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n, phiÒn hµ cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, nhÊt lµ khi tiÒn l¬ng thùc tÕ l¹i qu¸ eo hÑp. Do vËy, viÖc tiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ trùc tiÕp, ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n, t¹i n¬i lµm viÖc lµ mét yªu cÇu hÕt søc quan träng nh»m b¶o vÖ ngêi lao ®éng. Lµ mét nguyªn t¾c ph¸p lý quan träng, nguyªn t¾c cßn gãp phÇn ®¶m b¶o cho c¸c nguyªn t¾c kh¸c ®îc t«n träng vµ thùc hiÖn.
I.3. ChÕ ®é tiÒn l¬ng theo ph¸p luËt hiÖn hµnh :
ChÕ ®é tiÒn l¬ng lµ tæng hîp c¸c qui ®Þnh cña Nhµ níc nh»m x¸c ®Þnh c¸c møc l¬ng, h×nh thøc vµ c¸ch thøc tr¶ l¬ng ®Ó ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lµm c¨n cø tho¶ thuËn vµ tiÕn hµnh viÖc tr¶ l¬ng trong quan hÖ lao ®éng.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng bao gåm c¸c nhãm qui ®Þnh chñ yÕu nh : L¬ng tèi thiÓu, thang l¬ng, b¶ng l¬ng, h×nh thøc vµ c¸ch thøc tr¶ l¬ng, nh÷ng biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng.
1.3.1. L¬ng c¬ b¶n.
TiÒn l¬ng c¬ b¶n lµ tiÒn l¬ng ngêi lao ®éng nhËn ®îc hµng th¸ng theo cÊp bËc c«ng viÖc ®îc quy ®Þnh trong hÖ thèng thang l¬ng b¶ng l¬ng.
Nh vËy tiÒn l¬ng c¬ b¶n mang tÝnh æn ®Þnh vµ b¾t buéc v× nã cã gi¸ trÞ ph¸p lý, ngêi lao ®éng hµng th¸ng tuú theo tÝnh chÊt c«ng nh©n ngoµi viÖc ®îc tr¶ tiÒn l¬ng c¬ b¶n cã thÓ ®îc tr¶ c¸c kho¶n phô cÊp kh¸c vµ c¸c lo¹i tiÒn thëng, tiÒn lµm thªm giê…
Trong c¬ chÕ thÞ trêng søc lao ®éng ®îc coi lµ hµng ho¸ th× tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng ®îc c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång lao ®éng tho¶ thuËn nhÊt trÝ víi nhau vµ ®îc ghi cô thÓ trong hîp ®ång lao ®éng cã thÓ coi tiÒn l¬ng ®ã lµ tiÒn l¬ng c¬ b¶n.
Tãm l¹i, tiÒn l¬ng c¬ b¶n lµ tiÒn l¬ng ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng phï hîp víi gi¸ trÞ cña søc lao ®éng.
I.3.2. L¬ng tèi thiÓu :
I.3.2.1. Kh¸i niÖm l¬ng tèi thiÓu :
TiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ sè tiÒn nhÊt ®Þnh tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt, ë møc ®é nhÑ nhµng nhÊt vµ trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng. B¶o ®¶m cho ngêi lao ®éng bï ®¾p søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ mét phÇn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng (§iÒu 56 Bé luËt lao ®éng).
I.3.2.2. ý nghÜa ph¸p lý cña tiÒn l¬ng tèi thiÓu :
LuËt ho¸ møc l¬ng tèi thiÓu lµ nh»m h¹n chÕ sù gi·n c¸ch qu¸ lín gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ vµ lµ mét h×nh thøc t¸c ®éng quan träng nhÊt cña Nhµ níc vµo chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng trong ®iÒu kiÖn thõa nhËn vµ ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng. §Æc biÖt, víi c¸c níc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, l¹m ph¸t lu«n thêng trùc, nguån nh©n lùc t¨ng qu¸ nhanh so víi kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm cña nÒn kinh tÕ, sù x©m nhËp lín cña chñ nghÜa t b¶n níc ngoµi ®Ó tËn dông thÞ trêng vµ nguån nh©n lùc t¹i chç... th× viÖc Nhµ níc c«ng bè c¸c møc l¬ng tèi thiÓu ë mçi thêi kú lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy vËy, còng cã ý kiÕn cho r»ng, viÖc luËt ho¸ møc l¬ng tèi thiÓu sÏ lµm mÊt ®i sù linh ho¹t thuéc vÒ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng lao ®éng, ¶nh hëng ®Õn c¶ tÝnh hÊp dÉn trong thu hót ®Çu t níc ngoµi cña nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang cÇn vèn...
Tõ tríc ®Õn nay, tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®îc xem nh lµ c¸i ngìng cuèi cïng ®Ó x©y dùng lªn c¸c møc l¬ng kh¸c, t¹o thµnh hÖ thèng tiÒn l¬ng cña mét ngµnh nµo ®ã hoÆc hÖ thèng tiÒn l¬ng chung thèng nhÊt cña mét níc, lµ c¨n cø ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng.
I.3.2.3. C¸c lo¹i l¬ng tèi thiÓu
- C¨n cø vµo qui ®Þnh cña §iÒu 56 Bé luËt lao ®éng cã c¸c lo¹i l¬ng tèi thiÓu sau :
* L¬ng tèi thiÓu chung : Lµ møc l¬ng tèi thiÓu ®îc ¸p dông thèng nhÊt trong ph¹m vÞ c¶ níc, mäi møc l¬ng kÎ c¶ møc l¬ng tèi thiÓu kh¸c, còng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu chung.
* L¬ng tèi thiÓu vïng : lµ møc l¬ng tèi thiÓu ®îc ¸p dông cho tõng cïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh, c¨n cø trªn møc l¬ng tèi thiÓu chung vµ cã tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè ®Æc thï vïng l·nh thæ ®ã.
* L¬ng tèi thiÓu ngµnh : Lµ møc l¬ng tèi thiÓu ®îc ¸p dông cho mét ngµnh nhÊt ®Þnh, còng c¨n cø trªn c¬ së møc l¬ng tèi thiÓu chung vµ cã tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè lao ®éng ®Æc thï cña tõng ngµnh nghÒ ®ã.
Ngoµi ra, ®èi víi ngêi lao ®éng lµ c«ng d©n ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp theo luËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, trong khu chÕ xuÊt, trong c¬ quan, tæ chøc níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng ®îc ¸p dông mét møc l¬ng tèi thiÓu riªng.
ViÖc qui ®Þnh mét møc l¬ng tèi thiÓu riªng cho c¸c ®èi tîng nµy xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm : c¸c quan hÖ lao ®éng ë ®©y ®ßi hái cêng ®é lao ®éng vµ chi phÝ lao ®éng cao h¬n so víi c¸c quan hÖ lao ®éng kh¸c. §ång thêi, do c¸ch thøc tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng vµ viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn mµ n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng ë ®©y còng cao h¬n so víi c¸c quan hÖ lao ®éng kh¸c trong x· héi, do ®ã ®ßi hái møc l¬ng tèi thiÓu còng ph¶i cao h¬n so víi mÆt b»ng l¬ng tèi thiÓu chung. Tuy nhiªn, sù kh¸c biÖt nµy còng chØ cã tÝnh chÊt nhÊt thêi. Chóng sÏ mÊt ®i khi mµ nh÷ng sù kh¸c biÖt nªu trªn kh«ng cßn tån t¹i.
ILO cã c«ng íc sè 26 qui ®Þnh : "c¸c møc l¬ng tèi thiÓu ®îc Ên ®Þnh lµ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng h÷u quan ; nhng møc ®ã kh«ng thÓ h¹ thÊp bëi nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng vµ nh÷ng lao ®éng, dï b¨ng tho¶ thuËn c¸ nh©n hay b»ng tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ, trõ phi nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn cho phÐp chung hoÆc cho phÐp ®Æc biÖt" (§iÒu 3). C«ng íc còng qui ®Þnh : "Mäi thµnh viªn phª chuÈn c«ng íc nµy ph¶i cã biÖn ph¸p cÇn thiÕt th«ng qua mét hÖ thèng kiÓm tra vµ chÕ tµi ®Ó sao cho mét mÆt lµ nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng vµ nh÷ng ngêi lao ®éng h÷u quan ®îc biÕt c¸c møc l¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh vµ mÆt kh¸c lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ ph¶i chi tr¶ kh«ng ®îc thÊp h¬n c¸c møc l¬ng tèi thiÓu ®îc ¸p dông" (§iÒu 4).
I.3.2.4. VÒ viÖc x¸c ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu :
Bé luËt lao ®éng qui ®Þnh : "Møc l¬ng tèi thiÓu ®îc Ên ®Þnh theo gi¸ sinh ho¹t, ®¶m b¶o cho ngêi lµm c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng bï ®¾p søc lao ®éng më réng vµ ®îc dïng lµm c¨n cø tÝnh l¬ng cho c¸c lao ®éng kh¸c".
ViÖc x¸c ®Þnh l¬ng tèi thiÓu cô thÓ cã nh÷ng ph¬ng ph¸p riªng. ILO cã c«ng íc sè 26 (1928) sè 99 (1955) vµ sè 131(1970) qui ®Þnh vÒ viÖc x¸c ®Þnh l¬ng tèi thiÓu. Trong ®ã, c«ng íc sè 131 qui ®Þnh viÖc lu ý nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu ph¶i gåm nh÷ng nhu cÇu cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, cã chó ý tíi møc l¬ng trong níc, gi¸ c¶ sinh ho¹t, c¸c kho¶n trî cÊp an toµn x· héi vµ møc sèng so s¸nh cña c¸c nhãm x· héi kh¸c, nh÷ng nh©n tè kinh tÕ, kÓ c¶ nh÷ng ®ßi hái cña ph¸t triÓn kinh tÕ, n¨ng suÊt lao ®éng vµ mèi quan t©m trong viÖc ®¹t tíi vµ duy tr× mét møc sö dông lao ®éng cao.
ë níc ta, tõ 1960 ®· cã sù nghiªn cøu vµ thèng nhÊt lÊy 46 mÆt hµng thiÕt yÕu nhÊt lµm c¬ së ®Ó tÝnh l¬ng tèi thiÓu. §Õn 1993 trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thõa kÕ kinh nghiÖm lÞch sö, tham kh¶o kinh nghiÖm nhiÒu níc trªn thÕ giíi vµ phèi hîp c«ng tr×nh nhiÒu khoa häc cña c¸c ngµnh h÷u quan, chóng ta ®· hoµn thiÖn thªm mét bíc rÊt c¬ b¶n vÒ ph¬ng ph¸p Ên ®Þnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu bao gåm 4 ph¬ng ph¸p c¬ b¶n sau: Ph¬ng ph¸p c¨n cø vµo nhu cÇu cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së thu nhËp quèc d©n, ph¬ng ph¸p dùa trªn hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng hiÖn hµnh, ph¬ng ph¸p dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tÕ vÒ thu nhËp thùc tÕ cña c¸c tÇng líp d©n c vµ gi¸ c«ng lao ®éng cña thÞ trêng x· héi.
Víi c¸c ph¬ng ph¸p ®ã th× tiÒn l¬ng tèi thiÓu ë níc ta hiÖn nay ®îc x¸c ®Þnh trªn c¨n cø chñ yÕu vÒ; May mÆc, ë, ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng sinh ho¹t, b¶o vÖ søc khoÎ, v¨n ho¸, häc tËp, b¶o hiÓm tuæi giµ, nu«i con
VÒ viÖc c«ng bè vµ ¸p dông l¬ng tèi thiÓu, theo quy ®Þnh cña bé luËt lao ®éng th× ''ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ c«ng bè møc l¬ng tèi thiÓu chung, møc l¬ng tèi thiÓu vïng, møc l¬ng tèi thiÓu ngµnh cho tõng thêi kú sau khi lÊy ý kiÕn Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn ngêi sö dông lao ®éng'' (§iÒu 56).
I.3.3 Thang l¬ng, B¶ng l¬ng
I.3.3.1 Thang l¬ng
VÒ mÆt ph¸p lý, thang l¬ng lµ hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph©n ®Þnh nh÷ng møc l¬ng t¬ng øng víi tõng bËc nghÒ nhÊt dÞnh thuéc tõng nghÒ, c«ng viÖc, t¹o thµnh nh÷ng quan hÖ tû lÖ tr¶ c«ng lao ®éng kh¸c nhau theo tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm ngêi lao ®éng
Thang l¬ng bao gåm mét sè nhÊt ®Þnh c¸c bËc vµ nh÷ng hÖ sè tiÒn l¬ng t¬ng øng. Mçi bËc trong thang l¬ng thÓ hiÖn møc phøc t¹p vµ møc tiªu hao lao ®éng cña mét c«ng viÖc, C«ng viÖc Ýt phøc t¹p vµ tiªu hao n¨ng lîng Ýt nhÊt th× thuéc bËc thÊp nhÊt gäi lµ khëi ®iÓm. Trong thang l¬ng cña khu vùc s¶n xuÊt - kinh doanh, bËc khëi ®iÓm gäi lµ bËc 1. Møc l¬ng bËc 1 ph¶i cao h¬n møc l¬ng tèi thiÓu. Mçi bËc trong thang l¬ng thÓ hiÖn mét hÖ sè cña bËc ®ã so víi bËc khëi ®iÓm chªnh lÖch gi÷a bËc cao nhÊt vµ bËc thÊp nhÊt cña thang l¬ng ®îc gäi lµ béi sè cña thang l¬ng.
Ph¸p luËt lao ®éng b¾t buéc viÖc tho¶ thuËn vµ tr¶ l¬ng trong mäi trêng hîp kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu, cßn viÖc tr¶ l¬ng theo c¸c bËc trong thang, b¶ng l¬ng th× vÒ c¬ b¶n theo sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Tuy vËy, c¨n cø vµo c¸c tiªu chuÈn, cÊp bËc kü thuËt, hai bªn vÉn ph¶i cïng nhau x¸c ®Þnh bËc l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng ®Ó lµm c¬ së tÝch c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, tiÒn l¬ng khi lµm thªm giê, lµm ®ªm, ngõng viÖc nghØ viÖc, nghØ hµng n¨m vµ c¸c trêng hîp nghØ viÖc kh¸c cña ngêi lao ®éng...
§ång thêi ®©y còng lµ c¬ së tÝch ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng lµm c¬ së h¹ch to¸n cho c¸c doanh nghiÖp.
HÖ thèng thang l¬ng doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh theo ngµnh, ( hoÆc mét nhãm ngµnh) kinh tÕ kü thuËt. Trong ®ã, c¸c nghÒ ph¶i cã tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt râ rµng. Trong mét thang l¬ng cã mét hoÆc mét sè nhãm l¬ng thÓ hiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc ®éc h¹i kh¸c nhau cña tõng ngµnh nghÒ. Mçi nhãm l¬ng cã hÖ sè møc l¬ng bËc mét thÓ hiÖn yªu cÇu ®µo t¹o ban ®Çu cña nghÒ vµ hÖ sè bËc cao nhÊt thÓ hiÖn møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc trong nghÒ. Sè bËc vµ béi sè thang l¬ng ph¶n ¸nh møc ®é phøc t¹p kü thuËt cña mçi ngµnh, nghÒ ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo néi dung c«ng viÖc theo tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt.
I 3.3.2 B¶ng l¬ng : §èi víi c«ng chøc vµ viªn chøc c¸c doanh nghiÖp, do ®ã nh÷ng nghÒ vµ c«ng viÖc kh«ng thÓ ph©n chia ®îc møc ®é phøc t¹p, hoÆc ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc ph¶i bè trÝ lao ®éng theo c¬ng vÞ vµ tr¸ch nhiÖm nªn kh«ng thÓ ¸p dông theo thang l¬ng mµ ¸p dông b¶ng l¬ng. B¶ng l¬ng còng cã bËc khëi ®iÓm, cã béi sè cña b¶ng l¬ng. Mçi chøc danh trong b¶ng l¬ng cã tiªu chuÈn nghiÖp vô vµ chuyªn m«n ®Ó lµm c¨n cø xÕp l¬ng cña c«ng chøc Nhµ níc vµ viªn chøc doanh nghiÖp. Kh¸c víi doanh nghiÖp mçi c«ng chøc Nhµ níc ®Òu ph¶i xÕp vµo mét bËc nhÊt ®Þnh trong b¶ng l¬ng qui ®Þnh thèng nhÊt cña Nhµ níc.
Theo NghÞ ®Þnh sè 26 - CP, ngµy 23-5-1993, cã c¸c lo¹i b¶ng l¬ng c¬ b¶n sau :
- B¶ng l¬ng c«ng nh©n, nh©n viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh vµ phôc vô : ¸p dông cho c«ng nh©n ë nh÷ng ngµnh nghÒ vµ tiªu chuÈn cÊp bËc kh«ng râ rµng, kh«ng ph©n chia ®îc nh÷ng møc ®é phøc t¹p râ rÖt hoÆc do ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc ph¶i bè trÝ c«ng nh©n theo c¬ng vÞ vµ tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc. Mçi chøc danh trong b¶ng l¬ng ®îc x¸c ®Þnh theo mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi néi dung cña c«ng viÖc cô thÓ.
- B¶ng l¬ng viªn chøc chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ phô cÊp chøc vô l·nh ®¹o : ¸p dông cho c¸c ngµnh nghÒ cã tiªu chuÈn kü thuËt cô thÓ cao h¬n tiªu chuÈn kü thuËt c¸c ngµnh nghÒ ®· ¸p dông thang l¬ng vµ ¸p dông cho nh÷ng ngêi võa lµm c«ng t¸c chuyªn m«n, nghiÖp vô võa gi÷ chøc vô l·nh ®¹o trong c¸c doanh nghiÖp.
- B¶ng l¬ng chøc vô qu¶n lý doanh nghiÖp : ¸p dông cho 3 chøc danh : Gi¸m ®èc, phã Gi¸m ®èc, vµ KÕ to¸n trëng cña doanh nghiÖp vµ ®îc x¸c ®Þnh theo h¹ng doanh nghiÖp. ViÖc ph©n h¹ng doanh nghiÖp c¨n cø vµo møc ®é phøc t¹p qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Møc ®é phøc t¹p qu¶n lý ®îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vèn ; sè lîng lao ®éng trong doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu : Doanh thu, thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc ; lîi nhuËn vµ tû sè lîi nhuËn trªn vèn giao.
I.3.4. H×nh thøc tr¶ l¬ng :
Theo §iÒu 58 bé luËt lao ®éng cã c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng c¬ b¶n sau :
I.3.4.1. L¬ng theo thêi gian : Lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian, cã c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng cô thÓ lµ : tr¶ l¬ng theo n¨m, tr¶ l¬ng theo th¸ng, tr¶ l¬ng theo ngµy vµ tr¶ l¬ng theo giê.
TiÒn l¬ng n¨m : Lµ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng n¨m. H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy hÇu nh cha ®îc ®¸p dông ë níc ta vµ thêng ®îc ¸p dông ë mét sè níc ph¸t triÓn cho mét sè c«ng nh©n viªn c«ng vô, ®Æc biÖt lµ cÊp cao. L¬ng n¨m æn ®Þnh h¬n c¸c lo¹i l¬ng th¸ng, l¬ng ngµy...
TiÒn l¬ng th¸ng : Lµ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng th¸ng. H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ®îc ¸p dông mét c¸ch kh¸ phæ biÕn, nhÊt lµ ®èi víi c«ng chøc, viªn chøc. Trong c¸c chÕ ®é vÒ tiÒn l¬ng còng thêng qui ®Þnh vÒ møc l¬ng th¸ng. L¬ng th¸ng t¬ng ®èi æ ®Þnh nh÷ng trong s¶n xuÊt - kinh doanh l¹i cã nhîc ®iÓm lµ kh«ng khuyÕn khÝch sù chuyªn cÇn, kh«ng ph¶n ¸nh n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ngêi cïng lµm mét c«ng viÖc cho nªn ph¶i ¸p dông thªm c¸c lo¹i bæ sung kh¸c (tiÒn th¬ng, phô cÊp....)
TiÒn l¬ng ngµy : Lµ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh vµ tr¶ cho tõng ngµy. H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ®· ®îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn trong khu vùc s¶n xuÊt - kinh doanh nh»m kh¾c phôc nhîc ®iÓm ®· nãi trªn cña h×nh thøc tr¶ l¬ng theo tõng th¸ng. L¬ng ngµy ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy tiÒn l¬ng th¸ng chia cho 26 ngµy.
TiÒn l¬ng giê : Lµ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng giê. L¬ng giê ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy tiÒn l¬ng ngµy chia cho sè giê tiªu chuÈn Ên ®Þnh cho ngµy lao ®éng (ca lµm viÖc). NhiÒu níc khi Ên ®Þnh l¬ng tèi thiÓu, chØ Ên ®Þnh møc l¬ng giê. ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ph¶n ¸nh t¬ng ®èi chuÈn x¸c tiªu hao lao ®éng mçi ®¬n vÞ giê lao ®éng, tiÖn ®Ó tÝnh to¸n sè tiÒn l¬ng giê lµm thªm, sè tiÒn l¬ng nh÷ng giê tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng b×nh thêng (nãng, ®éc h¹i...).
Ngoµi c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian trªn cßn cã nh÷ng doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng tuÇn. L¬ng tuÇn ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nh©n sè giê trong tuÇn víi møc l¬ng giê hoÆc nh©n møc l¬ng ngµy víi sè ngµy trong tuÇn hoÆc lÊy l¬ng th¸ng nh©n víi 12 vµ chia cho 52 tuÇn.
¸p dông l¬ng theo thêi gian th× ®¬n gi¶n trong thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng nhng kh«ng khuyÕn khÝch ®îc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc mét phÇn nhîc ®iÓm nµy, l¬ng theo thêi gian thêng ®îc chia lµm 2 lo¹i : L¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n vµ l¬ng theo thêi gian cã thëng. ¸p dông l¬ng theo thêi gian xã thëng khuyÕn khÝch tèt h¬n sù nç lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng chÊt lîng, tiÕt kiÖm...
ë níc ta, c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng theo th¸ng, ®i cïng víi nã lµ chÕ ®é thëng.
I.3.4.2. L¬ng theo s¶n phÈm :
Lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hä lµm ra. Mçi lo¹i s¶n phÈm cã ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm. Ngêi lao ®éng lµm ®îc bao nhiªu s¶n phÈm th× lÊy ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng nh©n víi sè lîng s¶n phÈm lµm ra ®ã, sÏ ra sè l¬ng ngêi lao ®éng ®îc hëng.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm ph¶n ¸nh t¬ng ®èi chuÈn x¸c lîng lao ®éng thùc tÕ bá ra, ®ång thêi ph©n biÖt ®îc n¨ng lùc cã thÓ kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ngêi cïng lµm mét lo¹i s¶n phÈm, l¹i g¾n chÆt thu nhËp víi kÕt qu¶ lao ®éng cô thÓ, kÝch thÝch n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt, sö dông tèt vµ hîp lý thêi giê lµm viÖc vµ nghØ ng¬i, t¨ng cêng kû luËt doanh nghiÖp , c¶i tiÕn qu¶n lý doanh nghiÖp .Do ®ã ,l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông tÝnc._. cùc . Tuy vËy , còng dÔ n¶y sinh hiÖn tîng ch¹y theo sè lîng ,coi nhÑ chÊt lîng vµ tiÕt kiÖm nhiªn liÖu nguyªn vËt liÖu, gi÷ g×n m¸y mãc thiÕt bÞ vµ dông cô an toµn , vÖ sinh loa ®éng , tranh thñ thêi gian qu¸ møc, g©y ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õm søc kháe. L¬ng theo s¶n phÈm kh«ng thÝch hîp víi c«ng viÖc c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ cao .V× vËy nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái chÊt lîng cao th× chØ nªn ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm bao gåm c¸c h×nh thøc sau :
-L¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ :Lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng trùc tiÕp lµm ra s¶n phÈm theo sù tû lÖ thuËn víi sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh ®óng chÊt lîng yªu cÇu.
-L¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp :Lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n phô cïng tham gia víi c«ng nh©n chÝnh ®· hëng l¬ng theo s¶n phÈm kh«ng h¹n chÕ, nh ®èi víi c«ng nh©n söa ch÷a hoÆc b¶o toµn, b¶o dìng m¸y.
L¬ng theo s¶n phÈm cã thëng : Lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng mµ ngoµi møc l¬ng tr¶, ngêi lao ®éng cßn ®îc hëng tiÒn thëng hoµn thanh hoÆc hoµn thµnh vît møc ®Þnh, thëng tiÕt kiÖm, thëng chÊt lîng .
L¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn : Lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng theo hai ®¬n gi¸ kh¸c nhau, ®¬n gi¸ b×nh thêng cho sè lîng s¶n phÈm trong ®Þnh møc vµ ®¬n gi¸ cao h¬n cho sè lîng s¶n phÈm vît ®Þnh møc ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt cµng nhiÒu s¶n phÈm cµng tèt.
- L¬ng kh¸c : Lµ h×nh thøc tr¶ mét kho¶n tiÒn tríc cho toµn bé khèi lîng c«ng viÖc ph¶i hoµn thµnh theo c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tríc thêi gian, vÒ chÊt lîng c«ng viÖc. H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy thêng ®îc ¸p dông trong nh÷ng trêng hîp khã ®Þnh møc chi tiÕt c«ng viÖc ®ßi hái thêi gian hoµn thµnh khÈn tr¬ng.
ViÖc x¸c ®Þnh vµ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng nµo lµ thuéc thÈm quyÒn ngêi sö dông lao ®éng nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh. Tuy nhiªn, theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, hä ph¶i duy tr× h×nh thøc tr¶ l¬ng ®· chän trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ th«ng b¸o cho ngêi lao ®éng biÕt. §iÒu nµy nh»m gãp phÇn æn ®Þnh, tr¸nh x¸o trén trong viÖc nhËn tiÒn l¬ng vµ kÕ ho¹ch chi tiªu cña b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä (§iÒu 58 Bé luËt lao ®éng).
I.3.5. ChÕ ®é tiÒn thëng :
ChÕ ®é tiÒn thëng bao gåm hÖ thèng c¸c qui ®Þnh vña Nhµ níc bæ sung cho chÕ ®é tiÒn l¬ng nh»m khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, søc s¸ng t¹o trong lao ®éng.
TiÒn thëng ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi phÇn tiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ lµm sao ®Ó tiÒn l¬ng kh«ng mÊt ®i t¸c dông cña nã ®èi víi ngêi lao ®éng. Do tÝnh chÊt quan hÖ lao ®éng kh¸c nhau mµ viÖc qui ®Þnh tr¶ c«ng lao ®éng còng kh¸c nhau gi÷a khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh.
Tríc ®©y, chÕ ®é thëng ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc ®îc qui ®Þnh rÊt phong phó, gåm thëng hoµn thµnh ®Þnh møc, thëng s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, thëng tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, thëng s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt... HiÖn nay, Bé luËt lao ®éng qui ®Þnh : '' Nhµ níc khuyÕn khÝch viÖc qu¶n lý lao ®éng d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh trong doanh nghiÖp vµ mäi biÖn ph¸p, kÓ viÖc trÝch thëng tõ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao trong qu¶n lý lao ®éng, s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp" (§iÒu 11) ; "ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trÝch lîi nhuËn hµng n¨m ®Ó thëng cho ngêi lao ®éng ®· lµm viÖc cho doanh nghiÖp tõ mét n¨m trë lªn, theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i doanh nghiÖp" (§iÒu 64).
ViÖc trÝch thëng tõ lîi nhuËn cßn l¹i (sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô ®èi Nhµ níc) ®Ó thëng cho nh÷ng ngêi lao ®éng ®· lµm viÖc cho doanh nghiÖp tõ mét n¨m trë lªn ®îc qui ®Þnh nh sau :
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, doanh nghiÖp trong khu vùc chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, møc tiÒn thëng do hai bªn tho¶ thuËn nhng kh«ng thÊp h¬n mét th¸ng tiÒn l¬ng theo hîp ®ång lao ®éng.
- §èi víi doanh nghiÖp, tæ chøc kinh doanh, dÞch vô thuéc thµnh phÇn quèc doanh, møc tiÒn thëng kh«ng qu¸ 6 th¸ng tiÒn l¬ng theo hîp ®ång.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n, møc tiÒn thëng do hai bªn tho¶ thuËn, nhng møc trÝch thëng Ýt nhÊt 10% lîi nhuËn.
Cßn víi khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt lao ®éng mµ chÕ ®é tiÒn l¬ng ®îc Nhµ níc qui ®Þnh cøng vµ hoµn toµn phô thuéc vµo Ng©n s¸ch, nªn chÕ ®é thëng ®èi víi ngêi lao ®éng chØ ®îc ¸p dông khi hoµn thµnh nhiÖm vô hoÆc c«ng t¸c ®îc giao. Nguån thëng còng do Nhµ níc cÊp vµ ®îc tÝnh trªn quü l¬ng. C¬ së ®Ó c«ng t¸c ®îc giao vµ trªn c¬ së tiÒn l¬ng lµm chuÈn.
I.3.6. ChÕ ®é phô cÊp :
ChÕ ®é phô cÊp bao gåm hÖ thèng c¸c qui ®Þnh cña Nhµ níc vÒ c¸c kho¶n phô cÊp nh»m bæ sung cho chÕ ®é tiÒn l¬ng víi viÖc tÝnh ®Õn ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh, thêng xuyªn trong ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cña ngêi lao ®éng mµ khi x©y dùng c¸c thang, b¶ng l¬ng ®· thÓ t¸ch hÕt.
Theo NghÞ ®Þnh sè 26CP, ngµy 23-5-1993, cã c¸c lo¹i phô cÊp chñ yÕu sau :
- Phô cÊp khu vùc : Nh»m bï ®¾p thªm cho ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu xÊu, xa x«i, hÎo l¸nh, ®i l¹i sinh ho¹t khã kh¨n, gãp phÇn æn ®Þnh lùc lîng lao ®éng ë nh÷ng vïng cã ®Þa lý tù nhiªn kh«ng thuËn lîi. ChÕ ®é phô cÊp khu vùc ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t sè 15 - L§TBXH - TT, ngµy 02/6/1993, cña Bé th¬ng binh lao ®éng x· héi.
ViÖc x¸c ®Þnh phô cÊp khu vùc dùa trªn hai yÕu tè : Theo yÕu tè ®Þa lý tù nhiªn vµ vïng xa x«i hÎo l¸nh ®i l¹i khã kh¨n, theo ®Þa giíi hµnh chÝnh.
Khi c¸c yÕu tè trªn thay ®æi th× phô cÊp khu vùc ®îc x¸c ®Þnh l¹i. Møc phô cÊp qui ®Þnh kh¸c nhau thuú thuéc vµo c¸c yÕu tè khÝ khËu, ®iÒu kiÖn ®i l¹i, sinh ho¹t... vµ ®îc tÝnh tªn l¬ng tèi thiÓu.
- Phô cÊp thu hót : Nh»m khuyªn khÝch ngêi lao ®éng ®Õn lµm viÖc ë nh÷ng vïng kinh tÕ míi, c¬ së kinh tÕ, ®¶o xa ®Êt liÒn mµ ë dã thêi gian ®Çu cha cã c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi lao ®éng. ChÕ ®é phô cÊp thu hót ®îc qui ®Þnh t¹i Th«ng t sè 16 - LDTBXH - TT, ngµy 2-6-1993, cña Bé lao ®éng th¬ng binh x· héi.
Møc phô cÊp thu hót ®îc tÝnh b»ng tØ lÖ phÇn tr¨m trªn l¬ng cÊp bËc, chøc vô chuyªn m«n nghiÖp vô. Møc phô cÊp qui ®Þnh kh¸c nhau tuú thuéc theo ®iÒu kiÖn cô thÓ. Thêi gian hëng phô cÊp thuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn x©y dùng c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng hoÆc t×nh h×nh c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vµ ®êi sèng.
- Phô cÊp tr¸ch nhiÖm : Nh»m bï ®¾p cho nh÷ng ngêi võa trùc tiÕp s¶n xuÊt hoÆc lµm c«ng t¸c nghiÖp vô, võa kiªm c«ng t¸c qu¶n lý kh«ng thuéc chøc vô l·nh ®¹o bæ nhiÖm, hoÆc nh÷ng ngêi lµm c«ng viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao cha x¸c ®Þnh trong l¬ng. ChÕ ®é phô cÊp tr¸ch nhiÖm ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t sè 17 - L§TBXH -TT ngµy 2/6/1993, cña Bé lao ®éng - th¬ng binh vµ x· héi. Møc ®é phô cÊp ®îc tÝnh trªn l¬ng tèi thiÓu vµ cã c¸c møc kh¸c nhau tuú thuéc vµo tÝnh chÊt c«ng viÖc kiªm nhiÖm hoÆc møc ®é tr¸ch nhiÖm cô thÓ.
- Phô cÊp lu ®éng : Nh»m bï ®¾p cho nh÷ng ngêi lµm mét sè nghÒ hoÆc c«ng viÖc thêng xuyªn thay ®æi n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc, ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kh«ng æn ®Þnh, cã nhiÒu khã kh¨n nh : x©y dùng, vÒ sinh phßng dÞch, x©y ®¾p ®êng d©y th«ng tin liªn tØnh, kh¶o s¸t, ®o ®¹t, khÝ tîng ®Þa chÊt... chÕ ®é phô cÊp lu ®éng ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t sè 19 L§TBXH - TT, ngµy 2/6/1993, cña Bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi.
- Phô cÊp ®éc h¹i, nguy hiÓm : Nh»m bï ®¾p tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, nguy hiÓm ®îc qui ®Þnh t¹i Th«ng t sè 23, ngµy 7-7-1993.
- Phô cÊp chøc vô : ¸p dông cho nh÷ng ngêi võa lµm c«ng t¸c chuyªn m«n, nghiÖp vô, võa gi÷ chøc vô l·nh ®¹o ®îc bæ nhiÖm. ChÕ ®é phô cÊp chøc vô ®îc qui ®Þnh t¹i b¶ng l¬ng viªn chøc chuyªn m«n nghiÖp vô ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 26-CP ngµy 23-5-1993 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t sè 31 - L§TBXH - TT, ngµy 9 -12-1993, cña Bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi.
Møc phô cÊp chøc vô ®îc tÝnh trªn l¬ng tèi thiÓu, bao gåm nhiÒu møc kh¸c nhau, tuú thuéc vµo cÊp tæ chøc, lo¹i tæ chøc vµ h¹ng doanh nghiÖp.
- Phô cÊp ®¾t ®á : Nh»m bï ®¾p tiÒn l¬ng ®èi víi ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã chØ sè gi¸ sinh ho¹t cao h¬n chØ sè gi¸ sinh ho¹t b×nh qu©n chung cña c¶ níc tõ 10% trë lªn. ChÕ ®é phô cÊp ®¾t ®á ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t sè 24 - LB - TT ngµy 13-7-1993. Phô cÊp ®¾t ®á gåm nhiÒu møc ®îc tÝnh trªn l¬ng tèi thiÓu, chØ sè gi¸ sinh ho¹t ®îc c«ng bè tõng thêi kú ®èi víi tõng vïng cô thÓ.
I.3.7. ChÕ ®é tr¶ l¬ng trong mét sè trêng hîp kh¸c :
I.3.7.1. Tr¶ l¬ng trong trêng hîp ngêi lao ®éng lµm ®ªm :
Theo §iÒu 61 Lé luËt lao ®éng, §iÒu 8 cña NghÞ ®Þnh 197 - CP, ngµy 31-12-1994 th× ngêi lao ®éng lµm viÖc vµo ban ®ªm ®îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 30% so víi s« tiÒn l¬nglµm viÖc vµo ban ngµy (nÕu kh«ng thêng xuyªn lµm viÖc vµo ban ®ªm); Ýt nhÊt b»ng 35% l¬ng lµm viÖc vµo ban ngµy (nÕu thêng xuyªn lµm viÖc theo chÕ ®é 3 ca ngµy hoÆc chuyªn lµm viÖc vµo ban ®ªm).
I.3.7.2. Tr¶ l¬ng trong trêng hîp ngêi lao ®éng lµm thªm giê :
Theo ®iÒu 61 Bé luËt lao ®éng, §iÒu 8 NghÞ ®Þnh 197 - CP th× ngêi lao ®éng lµm thªm giê ®îc tr¶ l¬ng nh sau :
NÕu hëng l¬ng theo thêi gian th× ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng lµm thªm giê khi lµm thªm giê ngoµi giê tiªu chuÈn. NÕu lµm thªm vµo ngµy thêng ®îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 150% cña tiÒn l¬ng giê cña ngµy lµm viÖc b×nh thêng, vµo ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ, ®îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 200% cña tiÒn l¬ng giê cña ngµy lµm viÖc b×nh thêng.
NÕu hëng l¬ng theo s¶n phÈm, l¬ng kho¸n th× ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng lµm thªm giê khi ngêi sö dông lao ®éng cã yªu cÇu lµm thªm sè lîng, khèi lîng s¶n phÈm ngoµi sè lîng s¶n phÈm lµm trong giê tiªu chuÈn. §¬n gi¸ nh÷ng s¶n phÈm lµm thªm giê ngoµi ®Þnh møc giê tiªu chuÈn ®îc t¨ng thªm 50% nÕu s¶n phÈm lµm thªm vµo ngµy thêng, 100% nÕu s¶n phÈm ®îc lµm thªm vµo ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ.
I.3.7.3. Tr¶ l¬ng trong trêng hîp ngêi lao ®éng ph¶i ngõng viÖc :
theo ®iÒu 62 Bé luËt lao ®éng vµ ®iÒu 12 cña NghÞ ®Þnh 197 - CP th× trong trêng hîp ph¶i ngõng viÖc th× ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng nh sau :
- NÐu ngõng viÖc do lçi cña ngêi lao ®éng th× ngêi ®ã kh«ng ®îc tr¶ l¬ng. Nh÷ng ngêi lao ®éng kh¸c trong cïng ®¬n vÞ ph¶i ngõng viÖc ®îc tr¶ l¬ng do møc 2 bªn tho¶ thuËn, nhng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc tèi thiÓu. NÕu ngõng viÖc do sù cè vÒ ®iÖn, níc mµ kh«ng do lçi cña ngêi sö dông lao ®éng, hoÆc nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng th× tiÒn l¬ng do hai bªn tháa thuËn, nhng kh«ng ®îc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu. Trong mét ca lµm viÖc nÕu ngõng viÖc theo c¸c trêng hîp trªn tõ 2 giê trë lªn th× ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng ngõng viÖc.
I.3.7.4. Tr¶ l¬ng trong trêng hîp ngêi lao ®éng nghØ chÕ ®é :
Theo qui ®Þnh t¹i BLL§ vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh trong thêi gian nghØ tÕt, nghØ ngµy lÔ vµ nghØ hµng n¨m, ngêi lao ®éng vÉn ®îc hëng nguyªn l¬ng. Trong trêng hîp nghØ v× lý do th«i viÖc hoÆc v× c«ng viÖc mµ ngêi lao ®éng cha nghØ hµng n¨m hoÆc cha nghØ hÕt sè ngµy nghØ hµng n¨m th× ®îc tr¶ l¬ng sè ngµy cha nghØ.
I.3.7.5. Tr¶ l¬ng trong trêng hîp ngêi lao ®éng ®i häc :
Ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng cã quyÒn ®îc n©ng cao vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n, kü thuËt, v¨n ho¸ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®îc giao. Tuy nhiªn, tuú tõng trêng hîp cô thÓ vµ tuú tõng lo¹i h×nh ®µo t¹o mµ ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng theo sù tho¶ thuËn víi ngêi sö dông lao ®éng.
I.3.7.6. T¹m øng tiÒn l¬ng :
Theo kho¶n 2 ®iÒu 61 BLL§ vµ §iÒu 10 N§ 197 - CP trong trêng hîp b¶n th©n gia ®×nh gÆp khã kh¨n, ngêi lao ®éng ®îc t¹m øng tiÒn l¬ng theo ®iÒu kiÖn do hai bªn tho¶ thuËn, nhng Ýt nhÊt còng b»ng mét th¸ng l¬ng. C¸ch tr¶ tiÒn l¬ng t¹m øng do hai bªn tho¶ thuËn nhng kh«ng ®îc tÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn t¹m øng nµy. khi ngêi lao ®éng nghØ viÖc ®Ó lµm nghÜa vô c«ng d©n tõ mét tuÇn trë lªn th× hoc ®îc t¹m øng tiÒn l¬ng t¬ng øng víi sè ngµy t¹m thêi nghØ viÖc vµ ®îc khÊu trõ vµo tiÒn l¬ng sau ®ã.
I.4 TiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp
Theo NghÞ ®Þnh sè 28 -CP ngµy 28/3/1997, quy ®Þnh vÒ ®æi míi qu¶n lý thu nhËp tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc nh sau.
1.4.1. Møc l¬ng tèi thiÓu .
- C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l¬ng tçi thiÓu kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc quy ®Þnh ®Ó lµm c¬ së tÝch ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. Bé lao ®éng-th¬ng binh vµ x· héi c¨n cø vµo gi¸ c¶ sinh ho¹t, tiÒn c«ng lao ®éng trªn thÞ trêng ë tõng vïng, ngµnh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó híng dÉn cô thÓ hÖ sè ®iÒu chØnh nµy ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
Khi ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm nµy ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng lµm gi¶m c¸c kho¶n nép Ng©n s¸ch Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ kh«ng lµm gi¶m lîi nhuËn so víi n¨m tríc ®· thùc hiÖn, trõ trêng hîp Nhµ níc ®iÒu chØnh gi¸ b¸n s¶n phÈm hoÆc gi¸ dÞch vô cña doanh nghiÖp.
Hµng n¨m, c¨n cø vµo chØ sè trît gi¸, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, Bé lao ®éng th¬ng binh x· héi sau khi trao ®æi thèng nhÊt ý kiÕn víi Bé tµi chÝnh vµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ®iÒu chØnh hÖ sè møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho phï hîp.
1.4.2. C¸c quy ®Þnh kh¸c.
- ViÖc ®ãng vµ híng dÉn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ cho c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn tÝnh theo hÖ sè møc l¬ng quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 26 - CP ngµy 23/5/1993 cña ChÝnh phñ vµ møc l¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh.
- Quü khen thëng vµ quü phóc lîi cña doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 4 vµ 5, §iÒu 33 quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®ãi víi doanh nghiÖp Nhµ níc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59 -CP ngµy 30/10/1996 cña ChÝnh phñ.
- Bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi ban hµnh mÉu sæ l¬ng thèng nhÊt trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. tiÒn l¬ng vµ thu nhËp thùc nhËn hµng th¸ng cña ngêi lao ®éng ®îc ghi ®Çy ®ñ trong sæ l¬ng cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña Bé lao ®éng- th¬ng binh vµ x· héi lµm c¬ së cho viÖc kiÓm tra, thanh tra thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµm c¬ së cho viÖc kiÓm tra, thanh tra thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ thùc hiÖn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n theo quy ®Þnh cña Nhµ níc.
- ViÖc x©y dùng, xÐt duyÖt vµ qu¶n lý ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh sau ®©y:
* §¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng trung b×nh tiªn tiÕn cña doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng sè tiÒn l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh.
* B¶o ®¶m quan hÖ tiÒn l¬ng b×nh qu©n hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc; TiÒn l¬ng thùc tÕ thùc hiÖn b×nh qu©n cña doanh nghiÖp cao nhÊt kh«ng vît qu¸ hai lÇn tiÒn l¬ng b×nh qu©n chung cña c¸c doanh nghiÖp ®îc giao ®¬n gi¸ vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng ®îc giao vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng thÊp h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
*C¸c doanh nghiÖp cha x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng vµ cha cã ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc duyÖt th× quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn chØ quyÕt to¸n b»ng tæng sè lao ®éng thùc tÕ sö dông víi hÖ sè møc l¬ng b×nh qu©n do c¬ quan ®¬n gi¸ quyÕt ®Þnh vµ møc l¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh .
- Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Gi¸m ®èc doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh sau:
* ChÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, ®Þnh møc lao ®éng, tiÒn l¬ng tiÒn thëng theo ®óng quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
* X©y dùng vµ ®¨ng ký ®Þnh møc lao ®éng theo híng dÉn cña Bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi.
* X©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng vµ c¸c Th«ng b¸o sè tiÒn l¬ng do ChÝnh phñ quy ®Þnh ®Ó tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt chËm nhÊt vµo quý I cña n¨m kÕ ho¹ch.
* Phèi hîp víi ban chÊp hµnh c«ng ®oµn x©y dùng vµ ban hµnh quy chÕ tr¶ l¬ng, tr¶ thëng trong doanh nghiÖp. Quy chÕ nµy ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n tiÒn l¬ng, tiÒn thëng víi n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña tõng ngêi, khuyÕn khÝch ®îc ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao.
Quy chÕ tr¶ l¬ng, tr¶ thëng ph¶i ®îc phæ biÕn tíi tõng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ ph¶i ®¨ng ký cïng víi néi dung lao ®éng t¹i Së lao ®éng- th¬ng binh vµ x· héi theo quy ®Þnh cña Bé lao ®éng.
Ch¬ng II:
Thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l¬ng
t¹i c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ.
II.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ.
II.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C«ng ty:
C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ ®îc thµnh lËp ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 1968 khi ®ã C«ng ty mang tªn lµ Nhµ m¸y dông cô c¾t gät thuéc Bé c¬ khÝ luyÖn kim.
Ngµy 17/8/1970 Nhµ m¸y dông cô c¾t gät ®îc ®æi tªn thµnh Nhµ m¸y dông cô sè mét.
Ngµy 22/5/1993 Bé trëng Bé c«ng nghiÖp nÆng quyÕt ®Þnh thµnh lËp l¹i nhµ m¸y dông cô sè 1 theo quyÕt ®Þnh sè 292 Q§/TCNSDT.
Theo quyÕt ®Þnh cña Bé trëng Bé c«ng nghiÖp nÆng sè 702/TCCBDT ngµy 12/7/1995, Nhµ m¸y Dông cô sè 1 ®îc ®æi tªn thµnh C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ thuéc tæng C«ng ty m¸y thiÕt bÞ c«ng nghiÖp Bé c«ng nghiÖp. Tªn viÕt t¾t cña C«ng ty lµ DUTUDOCO tªn giao dÞch tiÕng anh lµ: Cutting and Measuring tools Co.
S¶n phÈm chÝnh cña C«ng ty lµ c¸c lo¹i dông cô c¾t gät kim lo¹i bao gåm bµn ren, taro, mòi khoan, dao phay, dao tiÖn, lìi ca, calÝp víi s¶n lîng 22 tÊn/n¨m.
Ngoµi ra, C«ng ty cßn s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu thÞ trêng nh: tÊm sµn chèng trît, neo cÇu, dao c¾t tÊm lîp thanh trît víi s¶n lîng 200 tÊn/n¨m.
Tr¶i qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng trªn 30 n¨m víi nhiÒu biÕn ®éng ®Æc biÖt trong thêi buæi kinh tÕ thÞ trêng, hµng lo¹t c¸c C«ng ty c¬ khÝ bÞ ®×nh trÖ th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña C«ng ty vÉn duy tr× æn ®Þnh, s¶n phÈm cña C«ng ty vÉn cã tÝn nhiÖm ®èi víi thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
N¨m 1996 s¶n phÈm cña C«ng ty tiªu thô trong níc lµ 79% vµ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n lµ 21%.
HiÖn nay C«ng ty míi thµnh lËp mét chi nh¸nh ë phÝa Nam vµo th¸ng 3 n¨m 2000 ®Ó b¸n dông cô c¾t nh»m më réng thÞ trêng.
Bªn c¹nh viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ C«ng ty cßn cã mét trung t©m kinh doanh víi môc ®Ých kinh doanh th¬ng m¹i vµ cho thuª v¨n phßng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ®a trong kinh doanh vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ trêng.
C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ n»m trªn ®êng NguyÔn Tr·i thuéc phêng Thîng §×nh QuËn Thanh Xu©n, thµnh phè Hµ Néi tæng diÖn tÝch cña C«ng ty lµ 20000 m2 trong ®ã diÖn tÝch cã m¸i che lµ 11000 m2.
C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l¬ng c¬ khÝ lµ mét doanh nghiÖp Nhµ níc cho nªn nã cã t c¸ch ph¸p nh©n, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp Nhµ níc.
II.1.2. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý.
II.1.2.1. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý.
- Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn.
Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña C«ng ty lµ 453 ngêi trong ®ã n÷ lµ 143 ngêi.
- Tr×nh ®é chuyªn m«n:
Tr×nh ®é ®¹i häc: 66 ngêi.
C«ng nh©n kü thuËt: 329 ngêi. Trong ®ã:
C«ng nh©n bËc 7: 42 ngêi.
C«ng nh©n bËc 6: 84 ngêi.
C«ng nh©n bËc 5: 42 ngêi.
C«ng nh©n bËc 3: 19 ngêi.
C«ng nh©n bËc 2: 3 ngêi.
- Tæ chøc s¶n xuÊt:
L·nh ®¹o C«ng ty gåm Gi¸m ®èc, phã Gi¸m ®èc kü thuËt, phã Gi¸m ®èc s¶n xuÊt vµ phã Gi¸m ®èc kinh doanh.
C¸c phßng ban nghiÖp vô gåm:
+ Phßng thiÕt kÕ.
+ Phßng c«ng nghÖ.
+ Phßng c¬ ®iÖn.
+ Phßng KCS.
+ Phßng kiÕn tróc c¬ b¶n.
+ Phßng vËt t.
+ Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ.
+ Tr¹m y tÕ.
+ Phßng tµi vô.
+ Phßng kÕ ho¹ch kinh doanh.
+ Phßng tæ chøc lao ®éng.
+ Phßng b¶o vÖ.
+ Trung t©m dÞch vô vËt t c«ng nghiÖp.
C¸c ph©n xëng s¶n xuÊt gåm:
+ Ph©n xëng khëi phÈm.
+ Ph©n xëng c¬ khÝ I.
+ Ph©n xëng c¬ khÝ II.
+ Ph©n xëng dông cô.
+ Ph©n xëng c¬ ®iÖn.
+ Ph©n xëng m¹.
+ Ph©n xëng nhiÖt luyÖn.
+ Ph©n xëng bao gãi.
Gi¸m ®èc
P.gi¸m ®èc kü thuËt
Phßng thiÕt kÕ
Phßng c«ng nghÖ
Th viÖn
Phßng c¬ ®iÖn
Phßng KCS
Kho dông cô
Tr¹m biÕn thÕ
§o lêng
NghiÖm thu
KiÓm tra thÐp
Khu xö lý
P.gi¸m ®èc s¶n xuÊt
Ph©n xëng khëi phÈm
Ph©n xëng c¬ ®iÖn
Ph©n xëng dông cô
Ph©n xëng c¬ khÝ I
Ph©n xëng c¬ khÝ II
Ph©n xëng m¹
Ph©n xëng nhiÖt luyÖn
Ph©n xëng bao gãi
P.gi¸m ®èc kinh doanh
KÕ to¸n trëng
Phßng
tµi vô
Phßng
vËt t
Kho kim khÝ
Kho ho¸ chÊt
Kho t¹p phÈm
Phßng
hµnh chÝnh
Tr¹m y tÕ
Kho
thµnh phÈm
Phßng kÕ ho¹ch KD
Phßng tæ chøc lao ®éng
Phßng
b¶o vÖ
S¬ ®å tæ chøc bé m¸y qu¶n lý c«ng ty
II.1.2.2. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c phßng ban:
* Phßng kÕ ho¹ch kinh doanh: Cã chøc n¨ng nhiÖm vô lµ ®iÒu tra thÞ trêng, dù ®o¸n t×nh h×nh tiªu thô, t×m nguån hµng vµ ®èi t¸c ®Ó ký kÕt hîp ®ång. Ngoµi ra cßn c¨n cø vµo c¸c nhu cÇu cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong C«ng ty ®Ó dù th¶o kÕ ho¹ch sau ®ã tr×nh Gi¸m ®èc duyÖt sau ®ã lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¸c ®¬n vÞ phßng ban kh¸c theo kÕ ho¹ch nµy ®i triÓn khai c«ng viÖc theo chøc n¨ng cña ®¬n vÞ m×nh.
* Phßng thiÕt kÕ: ThiÕt kÕ s¶n phÈm theo kÕ ho¹ch thiÕt kÕ hiÖu chØnh l¹i thiÕt kÕ cò cho phï hîp vµ cho tiÕt kiÖm, theo dâi viÖc s¶n xuÊt chÕ t¹o theo thiÕt kÕ, thiÕt kÕ thö, kh¶o nghiÖm s¶n phÈm míi, x©y dùng kÕ ho¹ch vµ chñ ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch, chñ tr× vµ cïng víi c¸c phßng c«ng nghÖ, c¬ ®iÖn, híng dÉn chÕ t¹o s¶n phÈm míi.
* Phßng c«ng nghÖ:
C¨n cø b¶n vÏ thiÕt kÕ lËp ra quy tr×nh c«ng nghÖ cho s¶n phÈm cÇn s¶n xuÊt, chuÈn bÞ dông cô (dông cô c¾t, dông cô g¸ l¾p). Lo¹i dông cô nµo cha cã ph¶i thiÕt kÕ vµ giao cho ph©n xëng dông cô s¶n xuÊt. Lo¹i nµo kh«ng s¶n xuÊt ®îc ph¶i mua ngoµi. Theo dâi viÖc thùc hiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ lËp ra.
Cïng víi phßng thiÕt kÕ, c¬ ®iÖn, KCS ®Çu t nghiªn cøu ®Ó n©ng cao chÊt lîng vµ mü thuËt cho mét sè s¶n phÈm C«ng ty cã dù kiÕn ph¸t triÓn vµ thÞ trêng cã nhu cÇu ngoµi ra cßn tham gia tiÕp thÞ b¸n dông cô c¾t vµ t×m viÖc cho C«ng ty.
* Phßng c¬ ®iÖn: LËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ thiÕt kÕ ®îc chi tiÕt thay thÕ giao cho ph©n xëng c¬ ®iÖn thùc hiÖn.
- Qu¶n lý hÖ thèng ®iÖn ==> gäi lµ qu¶n lý kü thuËt MMTB.
* Phßng KCS (kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm)
§Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i kiÓm tra tõ kh©u ®Çu vµo cho ®Õn kh©u ®Çu ra vµ c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kiÓm tra thµnh phÈm kiÓm tra mÉu m· bao gãi.
* Phßng thiÕt kÕ c¬ b¶n: Söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh ë trong C«ng ty x©y dùng míi c¸c c«ng tr×nh, lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a cho n¨m sau.
* Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ
- Th¶o c«ng v¨n, lu gi÷ vµ vËn chuyÓn c«ng v¨n, qu¶n lý tµi s¶n thuéc vÒ hµnh chÝnh.
- C¸c c«ng t¸c t¹p vô… qu¶n lý con
- VÖ sinh c«ng céng trong C«ng ty
- Qu¶n lý tr¹m y tÕ trêng mÇm non
- Thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua s¾m vµ trang bÞ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phßng ban, ph©n xëng, gióp Gi¸m ®èc qu¶n lý mét sè hîp ®ång cho thuª nhµ vµ duy tr× tèt ho¹t ®éng cña nhµ trÎ.
* Phßng tæ chøc lao ®éng
- LËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch vÒ nh©n sù
- TuyÓn dông míi vµ ®µo t¹o
- Gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é cho c«ng nh©n viªn
- §Þnh møc thêi gian lao ®éng
- Thanh to¸n tiÒn l¬ng
- Thùc hiÖn c¸c kh©u vÒ b¶o hé lao ®éng
* Phßng b¶o vÖ
B¶o vÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng t¸c phßng ch¸y, ch÷a ch¸y thùc hiÖn c«ng t¸c nghÜa vô qu©n sù.
* Phßng tµi vô
* Phßng vËt t
- Thu mua vËt t
- C¨n cø vµo ®Þnh møc vËt t vµ nhu cÇu ®Ó cung cÊp vËt t cho s¶n xuÊt
- Qu¶n lý kho vËt t chÝnh
- Thèng kª t×nh h×nh nhËp, xuÊt, sö dông vËt t
II.1.3. Thùc tr¹ng kinh doanh
II.1.3.1 KÕt qu¶ kinh doanh
Cuèi nh÷ng n¨m 1980 do míi chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, s¶n phÈm cña C«ng ty tiªu thô chËm vµ gi¶m sót do tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn thÊp, thiÕt bÞ sö dông ®· qu¸ l©u, s¶n phÈm lµm ra chÊt lîng cha cao so víi hµng nhËp ngo¹i vµ gi¸ thµnh cßn cha hîp lý tríc t×nh h×nh ®ã C«ng ty ®· nghiªn cøu thay thÕ mét sè thiÕt bÞ cò b»ng thiÕt bÞ míi. Nghiªn cøu c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt do vËy s¶n phÈm cña C«ng ty cã tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ trêng ngµy cµng cao. Ngoµi c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng C«ng ty cßn tÝch cùc nghiªn cøu ®a vµo s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng cña thÞ trêng, chÝnh nhê nh÷ng kÕt qu¶ ®ã mµ doanh thu cña C«ng ty kh«ng ngõng t¨ng ®ång thêi ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ®îc ®¶m b¶o h¬n. V× vËy ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña C«ng ty trong c¬ chÕ thÞ trêng ®· nhanh chãng æn ®Þnh thu nhËp b×nh qu©n ngêi lao ®éng ngµy cµng t¨ng. B¶ng díi ®©y tr×nh bµy kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty tõ n¨m 1997 ®Õn nay.
STT
Tªn chØ tiªu
§¬n vÞ tÝnh
1997
1998
1999
2000
2001
1
Doanh thu
TriÖu ®ång
9830
1066
12521
15500
16040
2
Nép ng©n s¸ch
TriÖu ®ång
458
474
502
515
606
3
L·i
TriÖu ®ång
169
230
241
274
286
4
Thu nhËp b×nh qu©n
Ngh×n ®ång
687
690
710
790
860
II.1.3.2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n
* Nh÷ng thuËn lîi
- VÒ con ngêi: Trong C«ng ty c¸n bé c«ng nh©n viªn cã sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ cao, mÆt kh¸c do ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ngµy mét ®¶m b¶o vµ æn ®Þnh t¹o ra t©m lý an t©m phÊn khëi cho ngêi lao ®éng do vËy ngêi lao ®éng h¨ng h¸i trong s¶n xuÊt vµ thi ®ua.
Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn h¬n 30 n¨m cïng víi sù quan t©m cña l·nh ®¹o C«ng ty trong viÖc ®µo t¹o, båi dìng tay nghÒ cho nªn tay nghÒ cña c«ng nh©n trong C«ng ty rÊt cao.
- VÒ thÞ trêng: Do cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t¬ng ®èi l©u dµi cho nªn C«ng ty cã rÊt nhiÒu kh¸ch hµng ®Æc biÖt do s¶n phÈm cña C«ng ty cã chÊt lîng cao vµ gi¸ c¶ hîp lý nªn C«ng ty rÊt ®îc tÝn nhiÖm trªn thÞ trêng, mÆt kh¸c do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc cho nªn c¸c nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty t¨ng vµ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó C«ng ty më réng s¶n xuÊt t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng.
* Nh÷ng khã kh¨n :
- HÇu hÕt m¸y mãc thiÕt bÞ trong C«ng ty ®· l¹c hËu do vËy hao phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, tèn lao ®éng, chÊt lîng s¶n phÈm bÞ ¶nh hëng ®ßi hái ph¶i ®Çu t lín.
- ThÞ trêng cã nhiÒu thuËn lîi song ngµy cµng cã nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh nhÊt lµ c¸c ®¬n vÞ trong qu©n ®éi.
II.2. Thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l¬ng t¹i c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ.
II.2.1. H×nh thøc tr¶ l¬ng trong C«ng ty
Tuú theo tõng ®èi tîng, c«ng viÖc trong C«ng ty ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c nhau.
Trong C«ng ty cã c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng nh sau
* H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm
C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi nh÷ng lo¹t s¶n phÈm nhiÒu vµ æn ®Þnh vµ ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt nh÷ng lo¹t s¶n phÈm nhiÒu vµ æn ®Þnh t¹o ra sù chñ ®éng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vÒ ®Þnh møc lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng, C«ng ty x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng dùa trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng, viÖc tÝnh ®Þnh møc lao ®éng c¨n cø vµo hao phÝ lao ®éng thùc tÕ vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm cña C«ng ty ®îc thÞ trêng chÊp nhËn, do thiÕt bÞ m¸y mãc cña C«ng ty l¹c hËu cho nªn cã sù hao phÝ lín vÒ søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh tÝnh ®Þnh møc lao ®éng còng ph¶i c¨n cø vµo yÕu tè nµy, ®©y chÝnh lµ yÕu tè lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trong C«ng ty v× chi phÝ lao ®éng trong c¬ cÊu gi¸ thµnh t¨ng vµ ®Èy gi¸ thµnh t¨ng lªn.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n gän
C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi nh÷ng hµng ®¬n chiÕc kh«ng æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng míi, nh÷ng mÆt hµng míi ph¸t sinh víi sè lîng kh«ng ®¸ng kÓ vµ ngoµi kÕ ho¹ch C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®Ó s¶n xuÊt kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu nhanh chãng cña kh¸ch hµng.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian
C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi s¶n xuÊt dông cô, söa ch÷a vµ khèi phßng ban.
§èi víi s¶n xuÊt dông cô do c«ng viÖc phøc t¹p vµ l¹i kh«ng thêng xuyªn cho nªn ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp vµ tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng theo quy ®Þnh, söa ch÷a bao gåm c¶ b¶o dìng m¸y mãc, kh«i phôc vµ n©ng c«ng suÊt cña m¸y. TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc ®ã kh«ng thÓ tÝnh ®Þnh møc lao ®éng vµ x¸c ®Þnh khèi lîng c«ng viÖc chÝnh x¸c ®Ó ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm vµ theo kho¸n ®îc cho nªn ph¶i ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao ®éng.
§èi víi khèi phßng ban, khèi nµy do tÝnh chÊt lao ®éng lµ lao ®éng gi¸n tiÕp cho nªn kh«ng thÓ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c ngoµi h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian viÖc tr¶ l¬ng theo thêi gian c¨n cø vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c mÆt, ngoµi ra doanh nghiÖp Nhµ níc tr¶ l¬ng cho c¸n bé qu¶n lý c¨n cø vao h¹ng doanh nghiÖp c¨n cø vµo c¸c tiªu chÝ do Nhµ níc quy ®Þnh.
II.2.2. Thang l¬ng, b¶ng l¬ng
II.2.2.1. Thang l¬ng
Theo nguyªn t¾c lµm theo c«ng viÖc g× th× hëng l¬ng theo c«ng viÖc ®ã, cho nªn trong C«ng ty do ®Æc ®iÓm c«ng viÖc kh«ng cã sù ph©n chia tû mû ®é phøc t¹p theo thang tõ mét ®Õn b¶y ®Ó t¬g øng víi bËc thî cña c«ng nh©n mµ c«ng viÖc thêng chØ ë lo¹i bËc 3 do vËy c«ng nh©n c¸c bËc ®Òu lµm ë møc c«ng viÖc nµy vÝ dô c«ng nh©n bËc 2 hoÆc bËc 3 còng cã thÓ lµm ®îc viÖc bËc 4 vµ c«ng nh©n bËc 5, bËc 6 còng lµm c«ng viÖc bËc 4 cho nªn cã hÖ sè l¬ng nh nhau nhng c«ng nh©n bËc cao ®îc phô cÊp thªm mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tû lÖ víi l¬ng tèi thiÓu hµng th¸ng gäi lµ phô cÊp ngêi cã tay nghÒ cao ®Ó khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng tù häc tËp ®Ó n©ng cao tay nghÒ.
Hµng th¸ng c¨n cø vµo hÖ sè l¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc sau ®ã nh©n víi l¬ng tèi thiÓu ra tiÒn l¬ng hµng th¸ng mét c«ng nh©n nhËn ®îc, ®ång thêi còng c¨n cø vµo tiÒn l¬ng nµy doanh nghiÖp c©n ®èi gi÷a tiÒn l¬ng nµy víi tiÒn l¬ng tÝnh theo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ë h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm ®Ó ®¶m b¶o ¨n khíp víi nhau gi÷a tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm vµ tiÒn l¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc.
II.2.2.2. B¶ng l¬ng
Trong C«ng ty kh«ng ¸p dông b¶ng l¬ng
II.2.3. Quü l¬ng, nguån h×nh thµnh quü tiÒn l¬ng vµ sö dông quü tiÒn l¬ng cña C«ng ty
II.2.3.1. Quü l¬ng: tæng quü tiÒn l¬ng trong C«ng ty ®îc h×nh thµnh tõ 3 nguån ®ã lµ: quü tiÒn l¬ng tõ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, quü tiÒn l¬ng tõ kinh doanh vËt t hµng ho¸ vµ quü tiÒn l¬ng tõ cho thuª nhµ.
§Ó thÊy ®îc quü tiÒn l¬ng t¬ng quan víi c¸c chØ tiªu kh¸c trong doanh nghiÖp sau ®©y lµ b¶ng t×nh h×nh thùc hiÖn lao ®éng vµ tiÒn l¬ng vµ thu nhËp n¨m 2000.
STT
ChØ tiªu
§¬n vÞ tÝnh
KÕ ho¹ch ®îc duyÖt
Thùc hiÖn
1
2
3
4
5
1
ChØ tiªu s¶n xuÊt
1000®
15.500.000
14.743.527
* Tæng doanh sè
-
Trong ®ã
+ S¶n xuÊt c«ng nghiÖp
-
11.500.000
9.698.422
+ Kinh doanh vËt t vµ s¶n xuÊt hµng ho¸
-
3.000.000
4.071.253
+ Cho thuª nhµ
-
1.000.000
973.852
* Tæng chi cã c¶ l¬ng
-
15.400.000
14.574.799
* Tæng c¸c kho¶n nép Ng©n s¸ch
-
443.000
688.877
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 29092.doc