Tài liệu Phương hướng phát triển thị trường xuất khẩu của Việt Nam trong giai đoạn 2001-2010 và tầm nhìn đến năm 2020: ... Ebook Phương hướng phát triển thị trường xuất khẩu của Việt Nam trong giai đoạn 2001-2010 và tầm nhìn đến năm 2020
85 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1290 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Phương hướng phát triển thị trường xuất khẩu của Việt Nam trong giai đoạn 2001-2010 và tầm nhìn đến năm 2020, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Lý do lùa chän ®Ò tµi
§èi víi mét nÒn kinh tÕ khi ph¸t triÓn theo chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu, ngoµi viÖc tËp trung ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu th× vÊn ®Ò thÞ trêng tiªu thô ®Çu ra cho s¶n phÈm lµ rÊt bøc thiÕt vµ quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù “thµnh”, “b¹i” cña thùc hiÖn chiÕn lîc. Trong bèi c¶nh ViÖt nam tham gia thÞ trêng thÕ giíi muén khi thÞ trêng thÕ giíi vÒ c¬ b¶n ®· cã sù ph©n chia vµ c¹nh tranh gay g¾t, muèn v¬n ra thÞ trêng thÕ giíi, ph¸t triÓn thÞ trêng vµ më réng thÞ phÇn, ViÖt nam ph¶i x©y dùng ®îc chiÕn lîc ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu trong mét tÇm nh×n dµi h¹n.
XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn, em ®· chän ®Ò tµi “Ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong giai ®o¹n 2001-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp.
Môc ®Ých nghiªn cøu
Trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ lý luËn, ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ trong níc vµ thùc tiÔn xuÊt khÈu, c¸c quan ®iÓm cña Nhµ níc vÒ ®a d¹ng thÞ trêng còng nh c¸c xu híng ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ tõ ®ã ®Ò xuÊt ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam giai ®o¹n 2001-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.
§èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu
Kho¸ luËn chØ tËp trung nghiªn cøu thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ (kh«ng ®Ò cËp ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu dÞch vô), trong ®ã ®Æc biÖt quan t©m ®Õn dù b¸o c¬ cÊu thÞ trêng vµ ®Þnh híng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn mét sè thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt nam trong giai ®o¹n tíi bëi v× vÊn ®Ò thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu cña Nhµ níc.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph¬ng ph¸p chung ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu lµ ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin. Nh÷ng ph¬ng ph¸p cô thÓ ®îc ¸p dông lµ logic kÕt hîp víi lÞch sö, ph©n tÝch vµ tæng hîp, nghiªn cøu lý thuyÕt, tæng kÕt thùc tiÔn vµ dù b¸o ®Ó ®a ra nh÷ng kÕt luËn phï hîp.
Néi dung nghiªn cøu
Kho¸ luËn bao gåm 80 trang, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung ®îc chia thµnh 3 ch¬ng bao gåm:
Ch¬ng I. Nh÷ng c¨n cø ®Ó x©y dùng ®Þnh híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
Ch¬ng II. Ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam giai ®o¹n 2001-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.
Ch¬ng III. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu.
MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng nhng do tr×nh ®é cã h¹n, hµng ho¸ vµ thÞ trêng l¹i lµ nh÷ng lÜnh vùc ®Çy biÕn ®éng nªn kho¸ luËn khã tr¸nh khái thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c«.
Qua kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy em xin ®îc bµy tá lßng biÕt ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc ngo¹i th¬ng, nh÷ng ngêi ®· cung cÊp tri thøc vÒ khoa häc kinh tÕ, vÒ x· héi, ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì em trong suèt h¬n bèn n¨m häc tËp. §Æc biÖt, em xin göi tíi c« gi¸o Ths. NguyÔn Xu©n N÷, ngêi ®· trùc tiÕp tËn t×nh híng dÉn, cung cÊp tµi liÖu vµ nhiÒu kinh nghiÖm quÝ b¸u cho em lêi c¶m ¬n s©u s¾c.
Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2003
Sinh viªn
TrÞnh ThÞ Ph¬ng Nhung
Ch¬ng I: Nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
I. C¨n cø ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh kinh tÕ vµ thùc tiÔn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
1. §Æc ®iÓm, t×nh h×nh kinh tÕ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Thùc hiÖn chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m (1991-2000), nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mÆc dï ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc to lín, nhng nhê thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p phï hîp, ph¸t huy néi lùc kÕt hîp víi sù hç trî cã hiÖu qu¶ cña céng ®ång quèc tÕ nªn vÉn tiÕp tôc xu thÕ ph¸t triÓn kh¸. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ Ng©n hµng ThÕ giíi nhËn ®Þnh trong buæi b¸o c¸o t×nh h×nh §«ng ¸ : “ViÖt Nam vµ Trung Quèc tiÕp tôc lµ hai quèc gia dÉn ®Çu vµ tiªu biÓu cho tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi víi møc t¨ng 7% t¹i ViÖt Nam vµ 7,8% t¹i Trung Quèc trong n¨m nay”. B¸o Lao ®éng 16/10/2003.
B¶ng 1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ chän läc
Giai ®o¹n
1990
1995
2000
Tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n 5 n¨m
(1986-1990; 1991-1995; 1996-2000),%
4.4
8.2
6.9
Trong ®ã:
N«ng, l©m, ng nghiÖp (%)
3.1
4.1
4.3
C«ng nghiÖp vµ x©y dùng (%)
4.7
12
10.6
DÞch vô (%)
5.7
8.6
5.75
Kim ng¹ch xuÊt khÈu (%)
2.4
5.4
14.5
Kim ng¹ch nhËp khÈu (%)
2.7
8.1
15.2
TiÕt kiÖm so víi GDP (%)
8.5
22.8
27
ChØ sè gi¸ tiªu dïng (%)
67.1
12.7
-0.6
Nguån: Tæng côc Thèng kª, Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t.
Ngµnh n«ng nghiÖp: nÒn t¶ng ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn kh¸ cao, cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh cho c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo th«ng qua an ninh l¬ng thùc, t¹o viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho d©n c n«ng th«n. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kh¸ vµ toµn diÖn, ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ®· tù tóc ®îc l¬ng thùc mµ cßn cã dù tr÷ vµ xuÊt khÈu mçi n¨m trªn 3 triÖu tÊn g¹o. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n t¨ng kh¸, tõ h¬n 1 tû USD n¨m 1990 lªn h¬n 4,3 tû USD n¨m 2000 vµ ®Õn n¨m 2002 ®¹t ®îc gÇn 5,1 tû USD.
Ngµnh c«ng nghiÖp: tiÕp tôc ph¸t triÓn víi nhÞp ®é cao, gãp phÇn quan träng vµo æn ®Þnh kinh tÕ x· héi vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. N¨ng lùc s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp t¨ng kh¸, kh«ng nh÷ng ®· ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu cña ngêi d©n vÒ ¨n, mÆc, ë, ph¬ng tiÖn ®i l¹i, häc hµnh, ch÷a bÖnh vµ nhiÒu lo¹i hµng tiªu dïng thiÕt yÕu kh¸c, mµ cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. C¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· cã bíc chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ, h×nh thµnh mét sè s¶n phÈm mòi nhän, mét sè khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt víi nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c c¬ së c«ng nghiÖp cã quy m« lín, ChÝnh phñ chó träng ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa, ph¸t triÓn c¸c c¬ së lµng nghÒ ®Ó thu hót thªm lao ®éng vµ t¨ng thu nhËp cho ngêi s¶n xuÊt. TÝnh ®Õn 30/10/2002, c¶ níc cã 94850 doanh nghiÖp t nh©n, trªn 1500 ngh×n hé kinh doanh th¬ng m¹i c¸ thÓ, 14288 hîp t¸c x· vµ liªn hiÖp hîp t¸c x·, 1900 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
C¸c ngµnh dÞch vô: tuy ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n nhng chÊt lîng ®· ®îc n©ng lªn, ®¸p øng nhu cÇu t¨ng trëng kinh tÕ vµ phôc vô ®êi sèng d©n c. ThÞ trêng trong níc ®· th«ng tho¸ng h¬n víi sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Ngµnh giao th«ng vËn t¶i trong ®iÒu kiÖn cßn nhiÒu khã kh¨n, song ®· ®¸p øng kh¸ tèt vÒ c¬ së h¹ tÇng cho yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. NhiÒu tuyÕn giao th«ng huyÕt m¹ch ®· ®îc ®Çu t n©ng cÊp, nhiÒu cÇu hiÖn ®¹i ®· ®îc x©y dùng míi ®¶m b¶o giao th«ng vµ c¬ b¶n ®¸p øng nhu cÇu vËn t¶i trong níc nh÷ng n¨m qua. DÞch vô bu chÝnh viÔn th«ng ph¸t triÓn nhanh, m¹ng líi viÔn th«ng trong níc ®· ®îc hiÖn ®¹i ho¸ vÒ c¬ b¶n. §· h×nh thµnh thÞ trêng dÞch vô b¶o hiÓm víi sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi níc. DÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng cã nh÷ng ®æi míi quan träng. C¸c dÞch vô kh¸c nh t vÊn ph¸p luËt, khoa häc vµ c«ng nghÖ… ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn.
Ngµnh th¬ng m¹i: tù do ho¸ th¬ng m¹i ®· cã t¸c ®éng më réng thÞ trêng xuÊt khÈu thóc ®Èy kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu t¨ng nhanh, tèc ®é kim ng¹ch xuÊt khÈu cao gÊp 2-3 lÇn tèc ®é ph¸t triÓn GDP. Møc ®é më cöa nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam thÓ hiÖn th«ng qua t¬ng quan tæng gi¸ trÞ XNK trªn tæng s¶n phÈm quèc d©n (XNK/GDP) ®· t¨ng m¹nh tõ 76.4% vµo n¨m 1998 lªn 98.4% n¨m 2000 vµ lªn 105% vµo n¨m 2002. N¨m 2000 gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®· t¨ng 3,6 lÇn so víi n¨m 1991. ChÝnh s¸ch tù do ho¸ th¬ng m¹i ®· t¹o ®éng lùc khuyÕn khÝch m¹nh mÏ c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ níc ngoµi tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn cha v÷ng ch¾c. Tõ n¨m 1997, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ chËm l¹i. N¨m 2002 t¨ng 7.1%, chÆn ®îc ®µ gi¶m sót, nÒn kinh tÕ cã chiÒu híng t¨ng lªn, song cha ®¹t møc t¨ng trëng nh nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 90 (n¨m 1994 lµ 8.6%, 1995 t¨ng 9.5%, 1996 t¨ng 9.3%). NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn ph¶i tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n to lín do t¸c ®éng tiªu cùc cña nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi kh«ng thuËn lîi, thiªn tai liªn tiÕp x¶y ra.
ChÊt lîng ph¸t triÓn cßn thÊp, hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ cha cao, søc c¹nh tranh thÊp, nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, ngµnh s¶n phÈm cha ®ñ n¨ng lùc c¹nh tranh. Trong n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cßn chËm, c¸c ph¬ng thøc canh t¸c tiªn tiÕn ®îc ®a vµo n«ng th«n cha nhiÒu, lao ®éng thiÕu viÖc lµm vµ kh«ng cã tay nghÒ cßn cao, n¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cßn cha cao, mét sè s¶n phÈm tiªu thô cßn khã kh¨n, m«i trêng xuèng cÊp, tµi nguyªn bÞ khai th¸c qu¸ møc vµ c¹n kiÖt.
S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cha æn ®Þnh, hiÖu qu¶ kh«ng cao. Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cßn nhiÒu khã kh¨n trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. NhiÒu doanh nghiÖp trong níc cha n¨ng ®éng, søc c¹nh tranh kÐm, cha b¸m s¸t c¸c nhu cÇu thÞ trêng. Tr×nh ®é c«ng nghÖ, t×nh tr¹ng m¸y mãc, thiÕt bÞ l¹c hËu chËm ®æi míi lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cao, viÖc s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt, ®æi míi doanh nghiÖp, cæ phÇn ho¸… tiÕn hµnh chËm. C¸c ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn yÕu, m¹ng líi th¬ng nghiÖp vµ thÞ trêng vïng n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa kÐm ph¸t triÓn.
ViÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ, bªn c¹nh viÖc mang l¹i nhiÒu thuËn lîi quan träng, còng sÏ ®Æt c¸c doanh nghiÖp níc ta tríc nh÷ng thö th¸ch vµ sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ngay trªn thÞ trêng néi ®Þa.
2. Thùc tiÔn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
2.1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ qua c¸c n¨m
N¨m
Kim ng¹ch xuÊt khÈu
(triÖu USD )
Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu
(%)
1991
2087.1
-13.2%
1992
2580.7
23.7%
1993
2985.2
15.7%
1994
4054.3
35.8%
1995
5448.9
34.4%
1996
7255.9
33.2%
1997
9185.0
26.6%
1998
9360.3
1.9%
1999
11541.4
23.3%
2000
14455.0
25.2%
2001
15027.0
4.0%
2002
16706.0
11.2%
8T/2003
13308.0
27.5% Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ 8T/2003 so víi cïng kú n¨m 2002.
Nguån: Vô Thèng kª - Bé Th¬ng m¹i
B¶ng 3: Kim ng¹ch xuÊt khÈu dÞch vô qua c¸c n¨m
N¨m
Kim ng¹ch xuÊt khÈu
dÞch vô (triÖu USD )
Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu
(%)
2000
2400
2001
2495
104.0%
2002
2750
110.2%
8T/2003
1935
81.10% Kim ng¹ch xuÊt khÈu dÞch vô 8T/2003 so víi cïng kú n¨m 2002.
Nguån: Vô Thèng kª - Bé Th¬ng m¹i
Giai ®o¹n 1991-1995
Trong thêi gian tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 1995, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng víi tèc ®é kh¸ cao, b×nh qu©n ®¹t trªn 19%/n¨m, gÊp h¬n 2 lÇn so víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña tæng s¶n phÈm quèc néi (8,2%/n¨m ). §©y lµ mét thµnh tÝch lín bëi thêi kú 1991-1995 lµ thêi kú chuyÓn ®æi ®Çy khã kh¨n ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ta do bÞ mÊt thÞ trêng truyÒn thèng lµ Liªn X« cò vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m sau ®ã, nhê cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc, sù nç lùc vît bËc cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng th¾ng lîi to lín trªn mÆt trËn ngo¹i giao ®· cñng cè vµ t¹o ®µ cho mÆt trËn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 1995, nhiÒu sù kiÖn träng ®¹i x¶y ra, ®ã lµ ViÖt Nam gia nhËp chÝnh thøc vµo khèi ASEAN (7/1995), ký HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c víi liªn minh ch©u ¢u vµ b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi Mü. §iÒu nµy ®· cã t¸c ®éng quan träng ®Õn viÖc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c vµ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ céng ®ång quèc tÕ. Nhê ®ã mµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· lÊy l¹i ®îc søc t¨ng cò. §Õn cuèi kú, tæng kim ng¹ch toµn kú ®¹t h¬n 17 tû Róp vµ USD t¨ng tíi 144% so víi 7,03 tû Róp vµ USD cña thêi kú 1986-1990.
Giai ®o¹n 1996-2000
Trong thêi gian tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¹t 51,8 tû USD, t¨ng b×nh qu©n 22%/n¨m. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi nh Mü ph¶i b·i bá cÊm vËn th¬ng m¹i víi ViÖt Nam, ký t¾t ®îc HiÖp ®Þnh söa ®æi vÒ bu«n b¸n hµng dÖt may víi EU cho giai ®o¹n 1998-2000 (t¨ng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu vµo EU kho¶ng 30% so víi HiÖp ®Þnh cò), ho¹t ®éng xuÊt khÈu n¨m 1997, 1998 ®· gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ bÊt lîi do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ næ ra t¹i Th¸i Lan vµ lan réng sang c¸c níc trong khu vùc. Tõ n¨m 1999 do nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông, cïng víi sù cè g¾ng cña c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph¬ng, kÕt hîp víi sù phôc håi cña c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc, kim ng¹ch xuÊt khÈu 1999 ®¹t h¬n 11 tû USD, t¨ng 23,3% so víi n¨m 1998. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t h¬n 14,4 tû USD, t¨ng 25,3% so víi n¨m 1999. Nhê ®ã, ®a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn kú 1996-2000 t¨ng lªn 51,8 tû USD, t¨ng h¬n 3 lÇn so víi thêi kú 1990-1995.
Giai ®o¹n 2001-2003
N¨m 2001 lµ n¨m ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hÕt søc khã kh¨n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 15027 triÖu USD , t¨ng 4% so víi n¨m tríc, lµ møc thÊp so víi môc tiªu ®Ò ra 16%. Nguyªn nh©n do nhu cÇu gi¶m nhÑ ë mét sè thÞ trêng, gi¸ c¶ h¹ ë mét sè mÆt hµng nh dÇu th«, g¹o, cµ phª ®· lµm kim ng¹ch nhãm hµng n«ng s¶n gi¶m 510 triÖu USD vµ kim ng¹ch chung gi¶m ®Õn 1,2 tû USD. Sù phô thuéc lín vµo c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu n«ng nghiÖp ®· lµm cho ®Êt níc ®Æc biÖt thiÖt h¹i khi gi¸ c¶ dao ®éng trªn thÞ trêng thÕ giíi.
N¨m 2002 t×nh h×nh cã nhiÒu thay ®æi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 16706 triÖu USD, t¨ng 11.2% so víi n¨m 2001, trong ®ã mét sè mÆt hµng cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ lµ dÖt may (39.3%), giµy dÐp (19.7%), hµng thñ c«ng mü nghÖ (40.7%), s¶n phÈm gç(30%), cao su (+61.4%), h¹t ®iÒu (+38%)… Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lªn lµ nhê xuÊt khÈu vµo Hoa Kú t¨ng m¹nh, c¶ n¨m ®¹t 2,42 tû USD, b»ng h¬n 2 lÇn so víi 2001. Tû träng cña Hoa Kú trong tæng kim ng¹ch ®· t¨ng tõ 7% lªn 14,5% vµ riªng phÇn ®ãng gãp ®èi víi tèc ®é t¨ng trëng chung n¨m 2002 lµ 9%. Cã ®îc kÕt qu¶ trªn lµ nhê c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tranh thñ ®îc c¬ héi do HiÖp ®Þnh ViÖt-Mü mang l¹i.
T¸m th¸ng ®Çu n¨m 2003 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 13,3 tû USD t¨ng 27.5% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. §¸ng chó ý lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu 8 th¸ng cña khu vùc kinh tÕ trong níc xÊp xØ kim ng¹ch cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng lªn, trong ®ã, mÆt hµng chñ yÕu t¨ng khèi lîng lµ: thñy s¶n, h¹t ®iÒu, dÇu th«, than ®¸, hµng dÖt may, giµy dÐp, hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh, hµng thñ c«ng mü nghÖ… ThÞ trêng xuÊt khÈu cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, 4 thÞ trêng ®ang dÉn ®Çu tèc ®é t¨ng trëng lµ: In®«nexia, Bå §µo Nha (173,1%), Mianma (169,7%), Hoa Kú (127,7%). Tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2002 cïng víi c¸c chÝnh s¸ch m¹nh mÏ cña ChÝnh phñ gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ nh÷ng nh©n tè ®Ó ViÖt Nam ®¹t ®îc kÕt qu¶ nãi trªn.
XuÊt khÈu dÞch vô tuy kh«ng cã sè liÖu ®Çy ®ñ nhng nh×n chung ViÖt Nam ®· thu ®îc nguån ngo¹i tÖ quan trong tõ du lÞch vµ xuÊt khÈu lao ®éng (B¶ng 3). XuÊt khÈu dÞch vô cã ¶nh hëng lín ®Õn c¸n c©n thanh to¸n cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, xuÊt khÈu dÞch vô cã t¨ng lªn hµng n¨m. Tuy nhiªn ®Çu n¨m 2003 do dÞch bÖnh SARS ®· lµm cho dÞch vô du lÞch vµ mét sè dÞch vô kh¸c nh dÞch vô hµng kh«ng, dÞch vô hµng h¶i gÆp khã kh¨n. Tõ th¸ng 8/2003, ngµnh du lÞch cã dÊu hiÖu phôc håi sau dÞch bÖnh SARS, c¸c ngµnh dÞch vô ®Òu ®ang tÝch cùc hoµn thµnh ch¬ng tr×nh phôc vô §¹i héi ThÓ thao §«ng Nam ¸ (SEAGAME) lÇn ®Çu tiªn ®îc tæ chøc ë ViÖt Nam.
2.2. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu
B¶ng 4: C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu qua c¸c n¨m
N¨m
N«ng, l©m, thñy s¶n
C«ng nghiÖp nÆng
vµ kho¸ng s¶n
C«ng nghiÖp nhÑ
vµ TTCN
Gi¸ trÞ
(TriÖu USD)
%
Gi¸ trÞ
(TriÖu USD)
%
Gi¸ trÞ
(TriÖu USD)
%
1991
1089.5
52.2
697.1
33.4
300.5
14.4
1992
1277.4
49.5
954.9
37
348.4
13.5
1993
1444.8
48.4
1015
34
525.4
17.6
1994
1925.8
47.5
1175.7
29
952.8
23.5
1995
2522.8
46.3
1378.6
25.3
1547.5
28.4
1996
3315.9
45.7
1814
25
2126
29.3
1997
3398.5
37
2388.1
26
3398.5
37
1998
3463.3
37
2265.2
24.2
3631.8
38.8
1999
4304.9
37.3
2827.6
24.5
4408.8
38.2
2000
4365.4
30.2
4553.3
31.5
5536.3
38.3
2001
4417.9
29.4
5244.4
34.9
5364.6
35.7
2002
5095.3
30.5
5212.3
31.2
6398.4
38.3
8T/2003
3912.6
29.4
3726.2
28
5669.2
42.6
Nguån: Vô Thèng kª - Bé Th¬ng m¹i
§¸nh gi¸ chung lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ ë níc ta tuy chËm nhng c¬ cÊu, nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu vÉn tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo híng t¨ng dÇn tû träng hµng ®· qua chÕ biÕn.
Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú 1990-1995, c¸c mÆt hµng n«ng l©m thñy s¶n, hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n chiÕm tû träng lín v× trong nh÷ng n¨m ®Çu cña kinh tÕ thÞ trêng th× hÇu nh níc ta chØ cã thÓ khai th¸c tµi nguyªn lªn råi b¸n ®i. N¨m 1991 nhãm hµng nµy chiÕm tû träng 85,6%, sang n¨m 1992 nhãm nµy t¨ng lªn 86,5%. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m tiÕp sau ®ã, do sù t¨ng trëng nhanh chãng cña nhãm dÖt may, giµy dÐp vµ h¶i s¶n chÕ biÕn, tû träng cña nhãm n«ng l©m thñy s¶n th« vµ c«ng nghiÖp nÆng, kho¸ng s¶n ®· gi¶m dÇn. §Õn n¨m 1995, hai nhãm nµy chØ cßn chiÕm cha ®Çy 72% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Song cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng, cã thÓ thÊy thêi kú 1996-2000 tû träng hµng chÕ biÕn ®· t¨ng lªn râ rÖt nhê nhËn thøc ®îc nguån nguyªn liÖu, tµi nguyªn s½n cã, kh¶ n¨ng øng dông nh÷ng m¸y mãc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã hµm lîng gi¸ trÞ cao, kim ng¹ch lín, mang l¹i thªm lîi nhuËn cho xuÊt khÈu vµ t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
N¨m 1996, tû träng cña nhãm c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng lªn 29%. N¨m 1997, do gi¸ dÇu th« vµ gi¸ g¹o cïng gi¶m, tû träng cña nhãm c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn 37%. Xu híng nµy vÉn tiÕp tôc trong c¸c n¨m tiÕp sau ®ã. Cïng víi viÖc tËn dông triÖt ®Ó lùc lîng lao ®éng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cho ®Õn nay ®ang ®îc ph¸t triÓn, trong ®ã cã c¶ c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp.
Cho ®Õn nay, c¬ cÊu ngµnh hµng xuÊt khÈu cña níc ta kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó. NhiÒu ngµnh hµng quan träng cã ý nghÜa víi nhiÒu níc trªn thÕ giíi nh dÖt may, giµy dÐp, thñ c«ng mü nghÖ… Do biÕt tËn dông vµ khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã cña ®Êt níc nªn tû träng ngµnh hµng xuÊt khÈu cã xu híng ngµy cµng gia t¨ng trong tæng kim ng¹ch XNK. §ã lµ c¸c mÆt hµng, s¶n phÈm s¬ cÊp (th« hoÆc s¬ chÕ) cã hµm lîng nguyªn liÖu vµ lao ®éng cao lµ nh÷ng ngµnh hµng truyÒn thèng tõ nhiÒu n¨m nay gåm n«ng, l©m, h¶i s¶n, hµng tiªu dïng thuéc ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ c«ng nghiÖp nhÑ, trong ®ã ®Æc biÖt lµ g¹o vµ c¸c lo¹i kho¸ng s¶n.
MÆt hµng xuÊt khÈu ngµy cµng më réng. N¨m 1991 ViÖt Nam cã 4 nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ: dÇu th«, thuû h¶i s¶n, g¹o, dÖt may. §Õn n¨m 2002 ®· thªm 8 mÆt hµng chñ lùc míi lµ: cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu, giµy dÐp, than ®¸, ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶. Bèn nhãm mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch trªn 1 tû USD/n¨m lµ thuû s¶n, giµy dÐp, dÖt may, dÇu th« vµ mét sè mÆt hµng kh¸c cã kim ng¹ch ®¹t kho¶ng trªn 500 triÖu USD lµ cµ phª, hµng ®iÖn tö vµ g¹o.
Tû träng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n ®· gi¶m tõ 52,3% vµo n¨m 1991 xuèng cßn 30,5% n¨m 2002. Nhãm hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng tõ 14% n¨m 1991 lªn 38,3% n¨m 2001, nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n l¹i gi¶m tõ 33,7% n¨m 1991 xuèng cßn 31,2% n¨m 2002. Nh×n chung c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ®· cã sù thay ®æi tÝch cùc vµ ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua.
2.3. C¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu.
Trong thêi gian qua, thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã sù thay ®æi s©u s¾c. §Õn nay, hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë 200 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. NhiÒu mÆt hµng chñ lùc cña ta cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong th¬ng m¹i thÕ giíi. Víi nhiÒu nç lùc cè g¾ng cña Nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp, thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng më réng. TÝnh ®Õn nay ta ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi tÊt c¶ c¸c ch©u lôc. Trong ®ã:
B¶ng 5: Tû träng c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1991-2000.
§¬n vÞ: %
ThÞ trêng
Thêi kú
1991-1995
1996
(%)
1997
(%)
1998
(%)
1999
(%)
2000
(%)
ASEAN
22.1
24.5
21.2
24.6
21.4
18.1
NhËt B¶n
30.2
21.3
17.7
15.5
15.5
18.1
§µi Loan
5.5
7.4
8.5
7
5.9
5.2
Hång K«ng
6.2
4.3
5.2
3.3
2.1
2.4
Hµn Quèc
3.3
7.7
3.9
2.4
2.8
2.4
Trung Quèc
5.3
4.7
5.7
5
7.5
10.6
Ch©u ¸
73.4
70.9
63.8
60.3
57.3
59.2
C¸c níc khèi SEV
4.5
2.3
2.3
1.9
1.4
1.2
C¸c níc EU
9.6
11
16.8
22
21.5
19.3
Ch©u ¢u
14.8
15.4
22.7
27
25.7
22
Mü
1.6
2.8
3
4.9
4
5.1
Toµn B¾c Mü
1.7
3.3
3.7
5.8
5.2
5.8
Nam Mü
0
0
0.1
0.6
0.5
0.7
Ch©u Phi
0.5
0.2
0.1
0.2
0.4
0.2
Ch©u §¹i D¬ng
1.1
1
2.2
5.2
7.3
8.8
Nguån: Vô thèng kª - Bé Th¬ng m¹i
B¶ng 6: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu theo thÞ trêng cña ViÖt Nam 2000-2003
§¬n vÞ: triÖu USD
ThÞ trêng
2000
2001
2002
7T/2003
ASEAN
2284.3
2527
2425.6
1785.3
NhËt B¶n
2284.3
2461.5
2438.1
1601.7
§µi Loan
656.2
759.6
812.1
3914
Hång K«ng
302.9
316.9
337.3
196.3
Hµn Quèc
302.9
404.5
466
265.5
Trung Quèc
1337.8
1410.3
1495.4
898.1
EU
2435.8
2856.6
3149.8
2230.6
Mü
723.4
1065.3
2421.1
2436.4
Ch©u Phi
25.2
24.7
15.5
12.7
Ch©u §¹i D¬ng
1110.6
1297.6
1350.1
741.1
Nguån: Vô thèng kª - Bé Th¬ng m¹i
Sù tan r· cña khèi SEV ®· dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi lín trong c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 1991-2000. N¨m 1990, khu vùc Liªn X« cò vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u cßn chiÕm tíi 42,4%, n¨m 1991 gi¶m m¹nh xuèng 11,1%, n¨m 1995 cßn 2,5% ®Õn n¨m 2000 chØ cßn chiÕm 1,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu.
Sau khi hÖ thèng CNXH tan r·, c¸c níc ch©u ¸ ®· nhanh chãng trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ta. Tû träng cña khu vùc nµy n¨m 1991 (n¨m ta mÊt thÞ trêng XNCH) ®· vät lªn gÇn 77% nhng nh÷ng n¨m sau nµy, nhê nç lùc khai th«ng 2 thÞ trêng míi lµ ch©u ¢u vµ B¾c Mü, tû träng cña ch©u ¸ ®· gi¶m dÇn nhng vÉn cßn rÊt cao (59,2% vµo n¨m 2000, 47,75% vµo n¨m 2002). Trong sè c¸c níc ch©u ¸ th× NhËt B¶n, ASEAN, Trung Quèc ®ãng vai trß lín (NhËt B¶n chiÕm tû träng 18,1% n¨m 2000 vµ 15.57% n¨m 2002, ASEAN lµ 18,1% n¨m 2000 vµ 14.5% vµo n¨m 2002 vµ Trung Quèc chiÕm tû träng 10,2% n¨m 2000 vµ 8.95% n¨m 2002).
Tû träng cña EU nãi riªng vµ ch©u ¢u nãi chung t¨ng kh¸ ®Òu trong nh÷ng n¨m qua. N¨m 1991, EU míi chØ chiÕm 5.7% kim ng¹ch xuÊt khÈu nhng ®Õn n¨m 2002 ®· chiÕm 20%, gãp phÇn ®a toµn ch©u ¢u lªn 22%. ThÞ trêng ch©u ¢u ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn c¶ vÒ bÒ réng lÉn bÒ s©u, ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ truyÒn thèng vµ nh÷ng thiÕt chÕ luËt ph¸p ®· ®îc hai bªn cam kÕt vµ tu©n thñ. §ã lµ HiÖp ®Þnh hµng dÖt may ký t¾t n¨m 1992 vµ ký chÝnh thøc th¸ng 7 n¨m 1996, HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c ký n¨m 1995 vµ viÖc ViÖt Nam tham gia chÝnh thøc hiÖp ®Þnh hîp t¸c ASEAN-EU tõ th¸ng 3 n¨m 1997,… HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam vµ EU 1998-2000 lµ ®Ønh cao mèi quan hÖ ngµy cµng ph¸t triÓn cña c¶ hai bªn. HiÖn nay, ViÖt Nam ®îc ®a vµo danh s¸ch c¸c níc ®îc u tiªn hîp t¸c ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU ®· t¨ng rÊt nhanh (n¨m 1991 ta míi xuÊt ®îc 119,4 triÖu USD sang EU th× ®Õn n¨m 2002 ®· lµ 3149,8 triÖu USD). §Æc biÖt ®©y lµ thÞ trêng mµ ta thêng xuyªn xuÊt siªu.
Quan hÖ th¬ng m¹i víi B¾c Mü trong ®ã chñ yÕu lµ Mü, ®· cã bíc ph¸t triÓn nhanh kÓ tõ khi ViÖt Nam vµ Mü b×nh thêng ho¸ quan hÖ vµo n¨m 1995. Tríc n¨m 1995, ViÖt Nam hÇu nh kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Mü. Tíi n¨m 1995 (n¨m ®Çu tiªn b×nh thêng ho¸ quan hÖ), kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Mü ®· ®¹t 170 triÖu USD, ®a tû träng cña Mü tõ 0% lªn 3,1%. §Õn n¨m 2000, dï cha ký ®îc HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i vµ hµng xuÊt cña ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trªn thÞ trêng Mü do cha ®îc hëng quy chÕ MFN, kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn ®¹t 732 triÖu USD, chiÕm 5,8% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. N¨m 2002, sau khi HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü chÝnh thøc ®îc phª chuÈn, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Mü t¨ng vät lªn 2421,1 triÖu USD (tû träng lµ 14,5%) vµ 7 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t 2436.3 triÖu USD (21%).
XuÊt khÈu sang thÞ trêng ch©u §¹i D¬ng còng ®· cã nhiÒu tiÕn bé trong thêi kú 1991-2000. Tû träng cña thÞ trêng nµy trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 0.2% n¨m 1991 lªn 8,8% vµo n¨m 2000 vµ 8,08% n¨m 2002 t¬ng ®¬ng víi 1350,1 triÖu USD.
Khu vùc thÞ trêng T©y-Nam ¸-ch©u Phi cha ®îc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, míi chiÕm tû träng rÊt nhá n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 1% kim ng¹ch xuÊt khÈu, n¨m 2002 ®¹t 612.1 triÖu USD (3.6%) cña ta. §©y lµ khu vùc thÞ trêng tiÒm n¨ng ®Ó khai th¸c, xö lý nhng kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng nµy cña ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ.
Trong h¬n 10 n¨m qua, c«ng t¸c ®µm ph¸n kiÕn t¹o thÞ trêng ®· ®îc n©ng cao mét bíc. ViÖt Nam hiÖn nay ®· ký HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi 87 níc vµ vïng l·nh thæ. Ngoµi viÖc duy tr× c¸c thÞ trêng ®· cã n¨m 2002 ViÖt Nam ®· cã thªm nhiÒu thÞ trêng míi. §Õn nay hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë 200 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi.
1.4. C¸c mÆt tån t¹i
XÐt vÒ tæng thÓ, tuy ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ nQˆng ho¹t ®éng x(Êt khÈuHgÉn cßn kh¸ nhiÒh mÆt tån t¹i vµ bÊt cËp:
XuÊt k
Èu cña ta vÉn ÏCn kh¸ nhá bÐ so víi mét sè níc trong khu vùc, xÐt vÒ c¶ tæng im ng chZlÉn kim ng¹ch tÝnh theo ®Çu ngêi.
Tuy'chñngxFo¹i hµng ho¸ xuÊt@khÈu#Ó· ®a d¹ng h¬n nhng nh×n chung th× diÖn mÆt hµng vÉn cßn kh¸ ®¬n ®iÖu dÉn ®Õn sù phô thuéc qu¸ m¹nh vµo °ét sè mÆB hµng chñ lùc.
Sù thay ®æi c¬ cÊu hµngÝxuÊt -)Èu lµ tÝch cùc nh4ng cm±a ph¶i lµ nh÷ng thay ®æi theo chiÒu s©u.Mã thÓ0dÔ dµng nhËn thÊy viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu diÔn ra chñ yÕu nhê t¨ng nhanh kim ng¹ch cña 4 nhãm hµng chÝnh lµ dÖá]may, giµy dÐp,rs¶n phÈuÀgç tinh chÕ vµ ‹iÖn tö (bao gåm c¶ linh kiÖn m¸a tÝnh). Trong #h nµy chØ cã hµm lîng gç tinh chÕ lµ ®¹t hµm lîng t¬ng ®èi cbo, c¸c nwãm cßn l¹i do dùa m¹nh vµo ph¬ng thøc gia c«ng, ®¹t hµm lîng néi ®Þa t¬ng ®èi thÊp. H¬n n÷a, ViÖt Nam cha t¹o ®îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp g¾n kÕt víi nhau ®Ó cïng híng vÒ xuÊt khÈu v t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng ngµy cµng lín.
Mét sè mÆt hµng ®· Q¹o chç ®øng |rªn thÞ trêng thÕ giít nhng nh×n chung søc c¹nh tranh cña=hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn cßn yÕu (gi¸ thµnh cao, chÊt lîng kh«ng æn ®Þnh, mÉu m· chñng lo¹i nghÌo nµn, bao b× kãm hÊp dÉn, kh¶0n¨ng giao hµng kh«ng ch¾c ch¾n, dÞch vô hËu º·i kÐm…)
Tãm l¹i, nh÷ng tån t¹i vµ bÊt cËp trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh ®· nªu trªn ®Òu cã mèi liªn quan chÆt chÏ ®Õn nhau, võa lµ nguyªnrnh©n nng còng võa lµ hËu qu¶ cña nhau. Troñg thêi gian tíi, ®Ó ®Êy m¹nh xuÊt khÈu h¬n n÷a th× ®ßi hái nh÷ng bÊt cËp nµy ph¶i ®îc xö lý mét c¸ch døt kho¸t.
3. Lîi thÕ cña hµng xuÊt ÓhÈu trêng ph¸t triÓn xuÊt khÈu.
Níc ta cã nhiÒu lîi thÕ trong viÖ– tham gia thÞ trêng th¬ng m¹i quèc tÕ, cô thÓ:
aVÞ trÝ ®Þa lý:
Níc ta n»m trong khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng, mét khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng. Trong h¬n 20 n¨m qua, khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng ®îc kh¼ng ®Þnh lµ mét vÞ trÝ quan träng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi bíc vµo thÕ kû XXI.
ViÖt Nam cã h¬n 3000 km bê biÓn, n»m trªn vµnh ®ai cña Th¸i B×nh D¬ng, trªn tuyÕn hµng h¶i quan träng nèi liÒn gi÷a Ên §é D¬ng vµ Th¸i B×nh D¬ng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ. §ã lµ cha kÓ ®Õn ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ mµ thÕ giíi ph¬ng T©y rÊt cÇn.
aCon ngêi ViÖt Nam:
ViÖt Nam lµ mét níc ®«ng d©n, hiÖn nay cã 80,28 triÖu ngêi, trong ®ã cã kho¶ng 50% ë ®é tuæi lao ®éng, ViÖt Nam cã mét nguån nh©n lùc dåi dµo, tû lÖ biÕt ch÷ cña ngêi lao ®éng ®¹t ë møc t¬ng ®èi cao so víi nh÷ng níc cã cïng møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp thu vµ ph¸t triÓn nhanh c¸c kü n¨ng lao ®éng, nguån vèn, c«ng nghÖ vµ kiÕn thøc qu¶n lý tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Ngêi ViÖt Nam l¹i cÇn cï siªng n¨ng, cã nhiÒu nghÒ truyÒn thèng, nh¹y c¶m víi c¸i míi, h¬n n÷a gi¸ nh©n c«ng cßn thÊp, ®ã lµ mét lîi thÕ quan träng trong viÖc tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Con ngêi lµ yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ®a níc ta trong mét thêi gian ng¾n tiÕn kÞp víi c¸c níc trong khu vùc.
aTµi nguyªn thiªn nhiªn:
§Êt ®ai: DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña níc ta kh«ng lín (b×nh qu©n ®Çu ngêi vµo lo¹i thÊp nhÊt trªn thÕ giíi, kho¶ng 0,11 ha/ngêi), nhng mµu mì, cã thÓ sö dông nhiÒu lÇn trong mét n¨m vµ nh trªn ®· nãi, ViÖt Nam l¹i ë vµo vïng khÝ hËu Èm nhiÖt ®íi, rÊt thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y trång nh cao su, cµ phª, chÌ, h¹t tiªu, c¸c lo¹i ®Ëu l¹c vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶.
Rõng: Qua ®¸nh gi¸ cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999, tæng diÖn tÝch rõng trong c¶ níc lµ 10,9 triÖu ha trong ®ã cã 9,4 triÖu ha rõng tù nhiªn vµ 1,5 ha rõng trång. Tæng tr÷ lîng gç cña c¶ níc lµ 751,5 triÖu m3 vµ kho¶ng 8,4 tû c©y tre nøa trong ®ã tr÷ lîng gç rõng trång lµ 30,6 triÖu m3 vµ 96 triÖu c©y tre nøa. Tr÷ lîng gç nhiÒu trong ®ã cã nhiÒu lo¹i gç quý nhiÖt ®íi nh lim, sÕn, t¸u…
H¶i s¶n: ViÖt Nam cã h¬n 3000km bê biÓn víi tr÷ lîng h¶i s¶n lín, cho phÐp ®¸nh b¾t mçi n¨m 4,3-4,5 triÖu tÊn c¸, 5-6 v¹n tÊn t«m, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n cßn lín. Vïng ven biÓn níc ta cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh s¶n xuÊt c¸, muèi.
Kho¸ng s¶n: níc ta cã nhiÒu kho¸ng s¶n víi tr÷ lîng kh«ng nhá, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ: than (tr÷ lîng dù b¸o lµ kho¶ng 4 tû tÊn than ®¸ vµ 128 triÖu than n©u), s¾t (tr÷ lîng th¨m dß 860 triÖu tÊn), b«xit (tæng tr÷ lîng dù b¸o h¬n 10 tû tÊn), apatit (tr÷ lîng dù b¸o trªn 2 tû tÊn), dÇu th« (dù ®o¸n tr÷ lîng ®Þa chÊt kho¶ng 5 tû tÊn dÇu vµ khÝ quy ra dÇu),…
Níc: ViÖt Nam ®îc xÕp vµo nh÷ng quèc gia cã nguån níc ngät dåi dµo trªn thÕ giíi. TiÒm n¨ng níc trªn bÒ mÆt ph©n bè ®Òu ë c¸c vïng cña ®Êt níc. Do vËy, cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i vµ sinh ho¹t cña d©n c mçi vïng vÒ tríc m¾t còng nh vÒ l©u dµi. Trªn mÆt ®Êt cã 2860 s«ng ngßi víi diÖn tÝch kho¶ng 653.566 ha, 394.000 ha hå, 56.000 ha ao, 85.000 ha ®Çm lÇy vµ h¬n 1 triÖu ha ®Êt ngËp mÆn. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn vµ nu«i trång thuû s¶n. Nguån thuû n¨ng vµo lo¹i lín trªn thÕ giíi, c«ng suÊt íc tÝnh kho¶ng trªn 30 triÖu kW, lîng ®iÖn íc tÝnh lµ 260 kWh/n¨m. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn n¨ng lîng ®iÖn phôc vô ®¾c lùc cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong t¬ng lai.
aC¬ së vËt chÊt kü thuËt:
Tõ khi tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ , c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chóng ta dÇn ®îc c¶i tiÕn, trang bÞ vµ x©y dùng míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt níc. NhÊt lµ trong ngµnh x©y dùng c¬ b¶n, n¨ng lîng, thuû lîi, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp giÊy, ho¸ chÊt… §©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh ®ãng gãp tÝch cùc cho c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ.
aKh¶ n¨ng më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i:
Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ nh ®· nªu trªn, chóng ta cßn cã mét sè ®iÒu kiÖn thuËn lîi kh¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Níc ta n»m trong khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng, khu vùc cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt trong nh÷ng n¨m qua. Trong ®._.ã, NhËt B¶n vµ c¸c níc Nics lµ nh÷ng níc ®Çu ®µn vÒ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt. H¬n n÷a, ViÖt Nam ®· vµ ®ang tiÕn hµnh thµnh c«ng c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ®· t¹o ra ®iÓm xuÊt ph¸t míi, t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho ®Êt níc. Ngoµi ra, b»ng chÝnh s¸ch ngo¹i giao mÒm dÎo mµ ViÖt Nam ®· th¾t chÆt ®îc mèi quan hÖ víi nhiÒu quèc gia, trong ®ã cã nhiÒu thÞ trêng míi cã nÒn c«ng nghÖ cao vµ nguån vèn lín nh EU, Nics §«ng ¸, … ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN ®¸nh dÊu mét mèc lín trªn con ®êng quèc tÕ ho¸ kinh tÕ, th«ng qua tham dù viÖc x©y dùng nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ khu vùc, ®· ®Þnh h×nh nh÷ng c¶i c¸ch trong níc, gi¶m rñi ro, t¨ng thªm uy tÝn víi bªn ngoµi cã lîi cho thu hót ®Çu t vµ më réng giao lu kinh tÕ quèc tÕ. Níc ta còng b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi Mü, gia nhËp APEC, ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü (2000). Nh÷ng mèi quan hÖ nµy ®ang gãp phÇn tÝch cùc vµo ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña níc ta, t¹o nªn nh÷ng thÞ trêng tiÒm n¨ng, thóc ®Èy s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, phï hîp víi chÝnh s¸ch hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng.
II. C¨n cø vµo quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
1. Kiªn tr× ®êng lèi ®èi ngo¹i réng më, ®a ph¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.
Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®îc x¸c ®Þnh trong §¹i héi toµn quèc lÇn thø VI (1986) lµ thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i réng më, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më, ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Nhê nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu cña viÖc thùc hiÖn néi dung ®æi míi nµy thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta ®· cã sù më réng ph¹m vi ®Þa lý, chuyÓn dÞch tÝch cùc c¬ cÊu thÞ trêng.
Trong thêi kú 1991-2000, tiÕp tôc thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i réng më, ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ th¬ng m¹i thÕ giíi vµ khu vùc nh ASEAN (07/1995), ASEM (1996), tham gia vµo AFTA, APEC (1998), trë thµnh quan s¸t viªn cña WTO (1995) vµ phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 sÏ lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO… ®· t¹o tiÒn ®Ò cùc kú quan träng cho viÖc ®Èy m¹nh c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu theo híng ®a ph¬ng hãa, ®a d¹ng ho¸ c¸c thÞ trêng. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã 42 Th¬ng vô ë níc ngoµi. Trong ®ã cã 14 Tham t¸n th¬ng m¹i ë khu vùc thÞ trêng ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng, 20 Tham t¸n vµ 1 tuú viªn th¬ng m¹i phô tr¸ch Th¬ng vô ë thÞ trêng ¢u Mü, 7 Tham t¸n vµ 1 Tuú viªn phô tr¸ch Th¬ng vô ë khu vùc thÞ trêng ch©u Phi-T©y Nam ¸. C«ng t¸c thÞ trêng ngoµi níc vµ ho¹t ®éng cña c¸c Th¬ng vô ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, t¹o m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi nh»m cñng cè vµ më réng thÞ trêng ngoµi níc, ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c song biªn, ®a biªn, t¹o thÞ trêng æn ®Þnh cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp tríc yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña ngµnh th¬ng m¹i, kÞp thêi n¾m v÷ng vµ xö lý nh÷ng khã kh¨n víng m¾c trong quan hÖ ®èi ngo¹i ®Ó më réng quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c níc.
§¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Æt ra nhiÖm vô ®èi víi c¸c c¬ quan Th¬ng vô lµ cÇn n¾m v÷ng chñ tr¬ng ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng nhng ph¶i cã ®ãng gãp tÝch cùc, cô thÓ ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ trêng hîp lý, ®Ó võa më réng ®îc thÞ trêng, võa gi÷ ®îc c¸c thÞ trêng truyÒn thèng, chó ý ®Õn vÊn ®Ò tµi chÝnh, ng©n hµng ®Ó xö lý, cung cÊp th«ng tin vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶m nhËp siªu, ®Ó phôc vô c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ th¬ng m¹i, theo dâi cËp nhËt, ph©n tÝch ®Ó cã nh÷ng dù b¸o chuÈn x¸c vÒ th«ng tin thÞ trêng thÕ giíi, cung cÊp nh÷ng th«ng tin thuËn vµ kh«ng thuËn ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp trong níc th¸o gì khã kh¨n ®Ó më réng quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c níc.
2. Kiªn ®Þnh sù lùa chän chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu
Thùc hiÖn chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu ®· lùa chän, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· nhÊt qu¸n coi xuÊt khÈu lµ híng u tiªn träng ®iÓm trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trªn c¬ së ®ã, ho¹ch ®Þnh x¸c lËp vµ thùc thi mét lo¹t chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu víi ph¬ng ch©m “dµnh u tiªn cao nhÊt cho xuÊt khÈu”, mét lo¹t chÝnh s¸ch ®· ®îc triÓn khai gåm: chÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch xóc tiÕn th¬ng m¹i, tû gi¸ hèi ®o¸i khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu…
TÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p Nhµ níc ®· ban hµnh vµ tæ chøc thùc hiÖn nªu trªn thÓ hiÖn t tëng nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ coi xuÊt khÈu lµ híng u tiªn träng ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®· gãp phÇn quan träng t¹o nªn nh÷ng thµnh tùu vÒ xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta.
3. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng XHCN
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña sù thµnh c«ng trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta h¬n 10 n¨m qua lµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· nhËn thøc râ xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ngîc ®îc vµ nh÷ng lîi Ých cña héi nhËp quèc tÕ, nhËn thøc râ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tríc hÕt, ®ã lµ viÖc ViÖt Nam tham gia ASEAN, APEC, ASEM vµ ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ gia nhËp WTO. §ång thêi, tÝch cùc tham gia ký kÕt vµ ¸p dông c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ th¬ng m¹i, tøc lµ tham gia vµo c¸c “luËt ch¬i chung”, “c¸c thíc ®o chung” cña thÕ giíi trong ho¹t ®éng bu«n b¸n trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ khu vùc. §©y lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ViÖt Nam ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng giao lu, hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc-kü thuËt vµ th¬ng m¹i ®èi víi c¸c níc thµnh viªn cña tæ chøc mµ ViÖt Nam tham gia. Qua ®ã, ®Èy m¹nh viÖc më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, t¨ng cêng ph¸t triÓn thÞ trêng theo chiÒu s©u. ViÖc ViÖt Nam tham gia vµo c¸c luËt ch¬i chung, c¸c thíc ®o chung cña thÕ giíi vµ khu vùc th«ng qua ký kÕt c¸c ®iÒu íc quèc tÕ vÒ th¬ng m¹i còng cã nghÜa lµ ViÖt Nam ®îc tham gia vµo “s©n ch¬i chung” cña thÞ trêng thÕ giíi, ®îc tham gia c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng víi c¸c níc kh¸c trªn thÞ trêng thÕ giíi. Vµ ®©y còng chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý quèc tÕ ®Ó ViÖt Nam më réng quan hÖ th¬ng m¹i víi 200 níc vµ vïng l·nh thæ, kÕt qu¶ ®ã ®· më ra thÞ trêng tiªu thô réng lín cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña níc ta.
Tuy nhiªn nh÷ng kÕt qu¶ to lín nªu trªn sÏ kh«ng thÓ ®¹t ®îc trong h¬n 10 n¨m qua nÕu nh níc ta kh«ng cã ®îc sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, nÕu nh thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng cha ®îc x¸c lËp ë níc ta. YÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó t¹o nªn sù æn ®Þnh ®ã l¹i chÝnh lµ §¶ng vµ Nhµ níc ta kiªn ®Þnh con ®êng XHCN, gi÷ v÷ng ®Þnh híng XHCN trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
4. KhuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi níc tham gia t×m kiÕm vµ t¹o thÞ trêng xuÊt khÈu
Cïng víi chñ tr¬ng ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu, dµnh u tiªn cao nhÊt cho xuÊt khÈu th× trong h¬n 10 n¨m qua, Nhµ níc ®· chó träng ®a ra c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cô thÓ nh»m ®éng viªn, khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c chñ thÓ kinh doanh trong níc vµ ViÖt kiÒu ë níc ngoµi tham gia vµo viÖc t×m kiÕm, kiÕn t¹o thÞ trêng xuÊt khÈu, qua ®ã, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc t¹o ra nh÷ng thµnh qu¶ vÒ xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta.
5. G¾n kÕt thÞ trêng xuÊt khÈu víi thÞ trêng nhËp khÈu vËt t
G¾n kÕt thÞ trêng xuÊt khÈu víi thÞ trêng nhËp khÈu vËt t, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu, qua ®ã, võa t¨ng cêng søc m¹nh trong ®µm ph¸n quèc tÕ, võa gãp phÇn chuyÓn dÇn ho¹t ®éng nhËp khÈu tõ c¸c thÞ trêng hiÖn ®ang nhËp siªu (ch©u ¸) sang c¸c thÞ trêng ®ang xuÊt siªu.
III. C¨n cø vµo xu híng ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ.
1. Xu híng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp
Trong nöa cuèi thÕ kû XX vµ ®Æc biÖt lµ trong thËp kû 90, xu híng c¸c níc liªn kÕt víi nhau ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c khu vùc ®· trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù trªn toµn thÕ giíi, hiÖn diÖn trong nhiÒu mÆt ®êi sèng kinh tÕ x· héi ë hÇu hÕt c¸c quèc gia. C¸c quèc gia lín nhá tÝch cùc tham gia vµo c¸c tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ vÒ kinh tÕ, th¬ng m¹i. §iÒu nµy t¹o nªn nh÷ng quan hÖ g¾n bã, t¸c ®éng qua l¹i vµ phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng lín gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia víi quèc gia , quèc gia víi khu vùc vµ thÕ giíi. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ kinh tÕ quèc tÕ.
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ mét h×nh thøc kh¸ch quan, lµ giai ®o¹n míi cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ. §Æc trng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµ sù liªn kÕt ngµy cµng chÆt chÏ c¸c lo¹i thÞ trêng (thÞ trêng hµng ho¸, thÞ trêng dÞch vô, thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng søc lao ®éng), th«ng qua viÖc c¾t gi¶m tiÕn ®Õn xo¸ bá rµo c¶n gi÷a c¸c quèc gia trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Xung lùc chÝnh cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµ tù do ho¸ th¬ng m¹i, môc tiªu cuèi cïng cña tù do ho¸ th¬ng m¹i lµ xo¸ bá tÊt c¶ c¸c rµo c¶n vÒ thuÕ quan còng nh phi thuÕ quan ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ ®îc giao lu tù do gi÷a c¸c níc.
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ sÏ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña c¸c níc ë nhiÒu cÊp bËc kh¸c nhau: liªn minh kinh tÕ, liªn minh tiÒn tÖ, thÞ trêng chung, liªn minh thuÕ quan vµ khu vùc mËu dÞch tù do.
Trong nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI nµy, xu híng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®ang lµ mét xu híng næi tréi nhÊt trong bøc tranh toµn c¶nh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi sù ®· vµ ®ang ra ®êi cña c¸c khu vùc mËu dÞch tù do nh khu vùc mËu dÞch tù do ch©u ¢u (EFTA), HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), Tæ chøc diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng (APEC), diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸-¢u (ASEM), thÞ trêng chung ch©u ¢u (EEU), liªn minh tiÒn tÖ ch©u ¢u (EMU), liªn minh kinh tÕ Benilux (liªn minh kinh tÕ gi÷a c¸c níc BØ, Hµ Lan, Luc-x¨m-bua).
Nh vËy, víi xu thÕ toµn cÇu ho¸, héi nhËp khu vùc sÏ gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia kÕt hîp søc m¹nh d©n téc vµ søc m¹nh quèc tÕ, ph¸t huy néi lùc vµ tÊt c¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt níc cïng víi viÖc tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc bªn ngoµi phôc vô cho ph¸t triÓn ®Êt níc.
Tuy nhiªn, mÆt bÊt lîi cña toµn cÇu ho¸ thÓ hiÖn ë khÝa c¹nh khi cã khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra. Do nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ngµy cµng cã xu híng phô thuéc nhau nhiÒu h¬n, nÕu sù khñng ho¶ng kinh tÕ cña mét quèc gia x¶y ra, nã sÏ nhanh chãng l©y lan ra c¸c níc kh¸c trong cïng khu vùc. §ång thêi, khi héi nhËp víi xu híng mËu dÞch tù do, ®iÓm bÊt lîi lín nhÊt thÓ hiÖn trong th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc lµ hµng ho¸ chÞu søc c¹nh tranh cao. Do ®ã, níc nµo s¶n xuÊt hµng ho¸ víi gi¸ thµnh thÊp h¬n, cã chÊt lîng tèt h¬n sÏ ®¹t ®îc nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh h¬n trªn thÞ trêng quèc tÕ.
2. ¶nh hëng cña sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ.
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ tiÕp tôc ph¸t triÓn víi tèc ®é vò b·o ®a ®Õn sù ®ét biÕn trong t¨ng trëng kinh tÕ, g©y ra sù biÕn ®æi s©u s¾c vÒ kinh tÕ cña mçi quèc gia vµ ®a x· héi loµi ngêi chuyÓn sang mét nÒn v¨n minh míi_nÒn v¨n minh “trÝ tuÖ”. S¶n phÈm tiªu biÓu cña c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ lµ c«ng nghÖ vËt liÖu míi, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ th«ng tin trong ®ã c«ng nghÖ th«ng tin lµ lÜnh vùc cã ¶nh hëng nhiÒu nhÊt ®Õn th¬ng m¹i quèc tÕ.
C«ng nghÖ th«ng tin gãp phÇn quan träng trong viÖc gi¶m bít c¸c chi phÝ, t¨ng cêng kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp, n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ trong kinh doanh. Mét øng dông quan träng cña c«ng nghÖ th«ng tin lµ th¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®em l¹i nhiÒu ®ãng gãp tÝch cùc cho ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng:
Th¬ng m¹i ®iÖn tö lµm thay ®æi c¸ch thøc tiÕn hµnh kinh doanh: nhiÒu thµnh tè cña giao dÞch th¬ng m¹i, ho¸ ®¬n chøng tõ, c¬ së d÷ liÖu, thanh to¸n… ®Òu cã thÓ truyÒn t¶i gi÷a c¸c ®èi t¸c b»ng kü thuËt ®iÖn tö. §iÒu nµy ®· më ra nh÷ng kh¶ n¨ng míi so víi ph¬ng thøc giao dÞch truyÒn thèng
Th¬ng m¹i ®iÖn tö gióp doanh nghiÖp c¾t gi¶m nhanh chi phÝ. Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm chi phÝ thuª v¨n phßng giao dÞch, chi phÝ t×m kiÕm chuyÓn giao tµi liÖu. Gi¶m chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ tiÕp thÞ th«ng qua viÖc nhë c«ng nghÖ hiÖn ®¹i (Internet), mét nh©n viªn b¸n hµng cã thÓ giao dÞch ®îc víi nhiÒu kh¸ch hµng kh¸c nhau, catalog ®iÖn tö trªn c¸c trang Web thêng phong phó vµ cËp nhËt h¬n rÊt nhiÒu, viÖc cËp nhËt dÔ dµng vµ kh«ng tèn kÐm so víi c¸c catalog in Ên. Nhê viÖc c¾t gi¶m bít chi phÝ ®· gãp phÇn n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
Th¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thiÕt lËp vµ cñng cè mèi quan hÖ b¹n hµng, t¹o ra nh÷ng kªnh liªn kÕt míi víi kh¸ch hµng, t¹o ra c¬ héi míi ®Ó xóc tiÕn vµ qu¶ng b¸ c¸c s¶n phÈm. C¸c ®èi t¸c cã thÓ trùc tiÕp t×m nhau trªn m¹ng vµ giao tiÕp mét c¸ch liªn tôc, qua ®ã xo¸ ®i kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. Mét c«ng ty, dï nhá, còng cã thÓ tù giíi thiÖu hoÆc t×m kiÕm b¹n hµng, t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh trªn ph¹m vi toµn quèc, khu vùc còng nh toµn thÕ giíi.
Th¬ng m¹i ®iÖn tö gãp phÇn lµm t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn cña hµng ho¸: viÖc kÕt nèi Internet cho phÐp ngêi mua cã thÓ chän hµng vµ ®Æt hµng theo c¸c catalog ®iÖn tö cña nhµ cung cÊp. Toµn bé qu¸ tr×nh mua hµng ®Òu ®îc thùc hiÖn trªn trang Web, ®iÒu nµy gióp tiÕt kiÖm ®îc thêi gian h¬n so víi viÖc mua hµng th«ng thêng.
Nh vËy, cã thÓ thÊy r»ng sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· trë thµnh nh©n tè ¶nh hëng lín tíi nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc, c¶ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc ph¸t triÓn.
3. Sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xu híng liªn minh chiÕn lîc.
C¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) ®ang trë thµnh lùc lîng kinh tÕ hµng ®Çu vµ ®ang trë thµnh ®éng lùc chÝnh cho qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. C¸c c«ng ty nµy ®ang ph¸t triÓn nh»m tËn dông nguån nguyªn liÖu s½n cã t¹i c¸c níc. Tuy nhiªn, c¸c níc nµy còng nhËn ®îc mét sù trang bÞ ®¸ng kÓ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong qu¶n lý, giao tiÕp vµ s¶n xuÊt. Cïng víi xu híng héi nhËp vµ th¬ng m¹i tù do, ngµy cµng nhiÒu c¸c c«ng ty ®a quèc gia v¬n ra níc ngoµi nh»m tËn dông lîi thÕ cña níc ngoµi vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña c«ng ty trªn thÞ trêng toµn cÇu.
Víi sù thay ®æi cña c«ng nghÖ, thÞ trêng ®îc héi nhËp ®· g©y lªn nh÷ng chi phÝ lín vµ rñi ro trong kinh doanh vÒ khÝa c¹nh s¶n phÈm vµ thÞ trêng cho c¸c c«ng ty ®a quèc gia. §Ó ®èi phã víi ¶nh hëng tiªu cùc nµy vµ t¨ng cêng khai th¸c triÖt ®Ó sù biÕn ®æi trªn, sù ra ®êi cña c¸c liªn minh, s¸p nhËp cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia còng ®· trë thµnh xu híng phæ biÕn hiÖn nay. C¸c liªn minh nµy ®Æt môc tiªu hµng ®Çu lµ viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng, tiÕp ®ã lµ sù san sÎ c¸c chi phÝ vµ rñi ro trong kinh doanh víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ môc tiªu cuèi cïng lµ t¹o lùc cho ng¨n c¶n sù c¹nh tranh vµ tÊn c«ng c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, thiÕt lËp ®Þa vÞ ®éc quyÒn vÒ s¶n phÈm trªn thÕ giíi.
Xu híng ph¸t triÓn vµ chi phèi cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia sÏ gióp ViÖt Nam më ra c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ míi, c¸ch thøc s¶n xuÊt míi, ph¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i vµ vèn ®Çu t… tõ c¸c tæ chøc nµy. H¬n n÷a, nhê c¸c TNCs nµy mµ nh÷ng níc nh ViÖt Nam sÏ tËn dông ®îc lîi thÕ nh©n c«ng rÎ ®Ó ph¸t triÓn c¸c trung t©m s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu, gãp phÇn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu nhê xuÊt khÈu trë l¹i c¸c níc ph¸t triÓn c¸c hµng gia c«ng nµy. MÆt kh¸c, nÕu c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp ®îc vµo hÖ thèng c¸c kªnh ph©n phèi cña c¸c TNC th× sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó v¬n ra nhiÒu thÞ trêng níc ngoµi v× mçi TNC ®Òu cã hÖ thèng ph©n phèi réng kh¾p c¸c níc trªn thÕ giíi.
4. Xu híng biÕn ®æi cña thÞ trêng thÕ giíi thêi kú 2001-2010.
4.1. Sù chuyÓn dÞch trung t©m thÞ trêng tõ T©y sang §«ng, trong ®ã, vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng lµ mét ®iÓm s¸ng míi
Theo mét sè dù b¸o, trung t©m cña kinh tÕ thÕ giíi trong thÕ kû XXI sÏ lµ vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng. HiÖn nay, vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng lµ khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi, lµ khu vùc thÞ trêng cã søc mua lín víi trªn 3 tû ngêi, cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo vµ cã tiÒm n¨ng thÞ trêng lín nhÊt thÕ giíi. §©y lµ khu vùc duy nhÊt cã 4 trong sè 5 cêng quèc hµng ®Çu thÕ giíi, cã nhiÒu nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi, cã ngêi khæng lå Trung Quèc ®ang thøc dËy víi nhÞp ®é t¨ng trëng cao trªn díi 10%/n¨m trong nhiÒu n¨m liªn tôc. Trong ba thËp kû qua, tû träng cña khu vùc vßng cung ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng trong GDP toµn cÇu t¨ng gÇn gÊp 3 lÇn, tõ 13,6% n¨m 1970 lªn 25,8% n¨m 1997 vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2010 t¨ng lªn trªn 30%. Tû träng cña khu vùc nµy trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng tõ 12% n¨m 1970 lªn 22% n¨m 1990 vµ ®¹t 32% n¨m 2000. Dù b¸o n¨m 2010, tû träng nµy sÏ tiÕp tôc t¨ng lªn trªn 40%.
4.2. §êng biªn giíi vÒ thÞ trêng gi÷a c¸c quèc gia kh«ng cßn hay mê dÇn ®i trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ cña c¸c quèc gia
Nguyªn do c¬ b¶n cña sù “mê dÇn” cña ®êng biªn giíi thÞ trêng gi÷a c¸c quèc gia lµ sù ph¸t triÓn cña m¹ng líi th«ng tin toµn cÇu cho phÐp rÊt nhiÒu c«ng ty th©m nhËp vµo c¸c khu vùc thÞ trêng mµ tríc ®ã hä kh«ng hÒ biÕt tíi vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, sù cã mÆt cña c¸c TNC víi hÖ thèng chi nh¸nh réng kh¾p, cã kh¶ n¨ng th©m nhËp nhanh chãng vµo mäi n¬i trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c, xu híng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ vµ h×nh thµnh c¸c liªn minh kinh tÕ, c¸c khu vùc th¬ng m¹i tù do ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty, c¸c nhµ s¶n xuÊt th©m nhËp vµo c¸c thÞ trêng míi b»ng viÖc dì bá c¸c hµng rµo th¬ng m¹i thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, sù hç trî cña c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t cña c¸c níc nhËp khÈu, c¸c biÖn ph¸p hç trî khai ph¸ thÞ trêng cña ChÝnh phñ c¸c níc theo ®uæi chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu… sÏ gãp phÇn lµm “mê dÇn” ®êng biªn giíi thÞ trêng gi÷a c¸c quèc gia.
4.3. ThÞ trêng hµng ho¸ thÕ giíi ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ bÞ ph©n ®o¹n
Toµn cÇu ho¸ vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ mét mÆt thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ s¶n phÈm vµ h×nh thµnh th¬ng hiÖu toµn cÇu. MÆt kh¸c, nã l¹i lµm cho thÞ trêng bÞ ph©n ra nhiÒu bé phËn kh¸c nhau, kh«ng ph¶i do biªn giíi vµ c¸c hµng rµo th¬ng m¹i mµ do thãi quen cña ngêi tiªu dïng. Ngêi tiªu dïng mét mÆt cã xu híng mua c¸c s¶n phÈm tiªu chuÈn, nhng mÆt kh¸c, hä muèn s¶n phÈm ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái riªng, cô thÓ, ®¸p øng mét nhu cÇu riªng biÖt nµo ®ã, nhÊt lµ khi thu nhËp cña ngêi d©n ®ang cã xu híng t¨ng lªn. Xu híng nµy lµm t¨ng thªm c¸c thÞ trêng “ng¸ch” vµ lµ kh«ng gian ho¹t ®éng thÝch hîp cña c¸c doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá.
5. C¸c xu híng ph¸t triÓn chung cña th¬ng m¹i quèc tÕ ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
5.1. ¶nh hëng tÝch cùc
Më réng thÞ trêng XNK
HÇu hÕt c¸c tæ chøc hoÆc diÔn ®µn th¬ng m¹i quèc tÕ ®Òu cã môc tiªu chung lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thÞ trêng. Môc tiªu nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc gi¶m dÇn tõng bíc ®i tíi triÖt tiªu hµng rµo phi quan thuÕ, dïng thuÕ lµ c«ng cô chñ yÕu, ®ång thêi tiÕn hµnh gi¶m thuÕ, thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c khoa häc-kü thuËt nh»m hç trî nhau ph¸t triÓn s¶n xuÊt, më réng thÞ trêng. §iÒu nµy sÏ t¹o dùng ®îc m«i trêng th«ng tho¸ng cho ph¸t triÓn kinh tÕ, më réng thÞ trêng vÒ mäi mÆt, ®Æc biÖt lµ cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi nh÷ng mÆt hµng ®ßi hái nhiÒu nh©n c«ng hoÆc nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ (mÆt hµng vÒ n«ng s¶n).
Cïng víi xu híng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ th«ng qua tù do th¬ng m¹i, ViÖt Nam ®· tham gia ®îc vµo c¸c tæ chøc th¬ng m¹i nh ASEAN, APEC ®· gióp ViÖt Nam tr¸nh ®îc hiÖn tîng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong quan hÖ víi c¸c níc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ph¸t triÓn t¹o ®îc u thÕ trong th¬ng mai quèc tÕ. Tham gia c¸c tæ chøc nµy, ngoµi viÖc ®îc hëng c¸c cam kÕt u ®·i, më cöa thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t mµ c¸c níc thµnh viªn dµnh cho nhau, tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ WTO cßn u tiªn vÒ miÔn trõ ©n h¹n trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, chËm ph¸t triÓn vµ c¸c níc trong thêi kú chuyÓn ®æi ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vµ ®îc u ®·i h¬n trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng ®Ó b¸n c¸c s¶n phÈm cña m×nh. Héi nhËp kinh tÕ cßn gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thóc ®Èy c¶i c¸ch trong níc ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng r¬i vµo nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c níc kh¸c.
C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu
Xu híng ph¸t triÓn vµ chi phèi cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia sÏ gióp ViÖt Nam më ra c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ míi, c¸ch thøc s¶n xuÊt míi, ph¬ng ph¸p qu¶n lý… tõ c¸c tæ chøc nµy. H¬n n÷a, nhê cã sù ph¸t triÓn mµ ë ®ã cã nguån nh©n c«ng lao ®éng rÎ nªn c¸c níc kÐm ph¸t triÓn sÏ trë thµnh trung t©m s¶n xuÊt hµng gia c«ng lín. ViÖc xuÊt khÈu trë l¹i c¸c níc ph¸t triÓn nh÷ng mÆt hµng gia c«ng còng chiÕm mét tû lÖ quan träng trong kim ng¹ch XNK cña m×nh.
Nguån vèn cho xuÊt khÈu
Khi tham gia vµo c¸c tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ, ViÖt Nam sÏ dÇn t¹o lËp vµ cñng cè lßng tin cña c¸c níc vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam, nh vËy, viÖc t¹o lßng tin ®Ó thu hót c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn an t©m ®Çu t vµo ViÖt Nam sÏ gióp ViÖt Nam dÔ dµng h¬n trong viÖc thu hót vèn ®Çu t. §ång thêi, ViÖt Nam còng cã c¬ héi lín h¬n trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vay vèn u ®·i, c¸c h×nh thøc tÝn dông, tµi trî cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ nh Ng©n hµng thÕ giíi, Quü TiÒn tÖ quèc tÕ… Qua ®ã, ViÖt Nam sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc thu hót chuyÓn giao c«ng nghÖ cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc. Ngoµi ra, ViÖt Nam còng dÔ dµng huy ®éng ®îc nguån vèn phôc vô cho ®Çu t vµo h¹ tÇng c¬ së phôc vô cho ho¹t ®éng híng vÒ xuÊt khÈu, n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh…
M«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh
Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, héi nhËp khu vùc, c¸c níc sÏ ®îc hëng nh÷ng quyÒn b×nh ®¼ng trong kinh doanh, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö. Nhê vµo viÖc c¸c níc thµnh viªn dµnh sù ®èi xö u ®·i cho nhau trªn c¬ së tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc, chÊp nhËn c¸c luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, trªn nguyªn t¾c võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh ®Ó tiÕn hµnh c¸c cuéc th¬ng lîng tËp thÓ nh»m thiÕt lËp c¸c tho¶ thuËn vµ c¸c luËt lÖ chung. Ho¹t ®«ng th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i tu©n theo nh÷ng cam kÕt, quy t¾c, luËt lÖ chung nµy. Do ®ã, mét m«i trêng c¹nh tranh hoµn toµn lµnh m¹nh ®îc t¹o ra. ë trong m«i trêng nµy, c¸c quèc gia ®îc trùc tiÕp c¹nh tranh víi nhau dùa vµo lîi thÕ so s¸nh vµ kh¶ n¨ng cña mçi níc.
5.2. ¶nh hëng tiªu cùc
Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ chÞu søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng.
Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ víi xu híng chÝnh lµ tù do ho¸ th¬ng m¹i sÏ tiÕp tôc diÔn ra trong thêi kú 2001-2010. XuÊt khÈu sÏ cã c¬ héi t¨ng ë mét sè thÞ trêng. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµm néi dung cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cã sù thay ®æi. Do vËy, sö dông lîi thÕ vÒ nh©n lùc phæ th«ng vµ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu sÏ bÞ gi¶m dÇn vÒ gi¸ trÞ. NÕu xuÊt khÈu chØ dùa vµo nh÷ng yÕu tè ®ã th× sÏ mÊt lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ trêng nh ViÖt Nam ch¼ng h¹n. Do ®ã, c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn ph¶i cã sù thay ®æi cho phï hîp víi yªu cÇu cña níc nhËp khÈu, ®Æc biÖt ph¶i chuyÓn nhanh sang híng n¨ng suÊt, chÊt lîng, s¶n phÈm xuÊt khÈu sö dông nhiÒu lao ®éng cã kü n¨ng.
Tù do ho¸ th¬ng m¹i sÏ t¨ng søc Ðp c¹nh tranh gi÷a c¸c mÆt hµng, gi÷a c¸c c«ng ty do ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia. Trªn thùc tÕ, søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, dÞch vô vµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cßn t¬ng ®èi thÊp. V× vËy, kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng cña ViÖt Nam míi chØ lµ tiÒm n¨ng, trong khi ®ã s¶n phÈm cña c¸c níc kh¸c sÏ cã nguy c¬ trµn vµo ViÖt Nam vµ ®e do¹ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc. H¬n thÕ n÷a, víi viÖc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt cña c¸c níc sÏ t¹o ra ngµy cµng nhiÒu c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng vµ phong phó, ®iÒu nµy sÏ g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho ViÖt Nam v× cßn rÊt chËm ch¹p trong viÖc ®¸p øng nhanh nh÷ng nhu cÇu míi, ®ßi hái míi cña con ngêi.
Xu híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t cña hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia ®em l¹i nh÷ng th¸ch thøc lín cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th« vµ hµng n«ng s¶n cha qua chÕ biÕn…) trong viÖc t×m kiÕm, th©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi vµ ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ë c¸c quèc gia kh¸c.
Ph¸t triÓn thÞ trêng vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng cña ViÖt Nam cßn kÐm ph¸t triÓn, tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp.
C¬ së h¹ tÇng c¬ b¶n vµ c¬ së h¹ tÇng vÒ c«ng nghÖ cña ViÖt Nam cßn cha ®¸p øng ®îc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ë d¹ng tinh, cã chÊt lîng tèt. C¸c doanh nghiÖp ë trong t×nh tr¹ng thiÕu m¸y mãc, hoÆc m¸y mãc ®· bÞ l¹c hËu lçi thêi tõ rÊt l©u. Kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc t¨ng cêng ®Çu t cho ph¸t triÓn kü thuËt c«ng nghÖ cao ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu theo yªu cÇu vµ xu híng ph¸t triÓn cña thÞ trêng thÕ giíi.
HÖ thèng chÝnh s¸ch c¬ chÕ cha thùc sù phï hîp víi qu¸ tr×nh héi nhËp
Mét thùc tr¹ng lµ, hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam cha hoµn chØnh, ®ång bé ®Ó mét mÆt ®¸p øng ®îc c¸c chuyªn gia cña WTO, ASEAN, APEC, ASEM mÆt kh¸c ph¶i hç trî ®¾c lùc cho s¶n xuÊt hµng ho¸ dÞch vô vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh mÏ, t¹o thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc cho ®µm ph¸n më cöa thÞ trêng. Cho tíi nay, hÖ thèng chÝnh s¸ch nµy cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp, kü thuËt x©y dùng cßn th« s¬, nhÊt lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ chÝnh s¸ch phi thuÕ quan. ViÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch nµy cßn nÆng ý muèn chñ quan nªn thêng xuyªn ph¶i ®iÒu chØnh, thay ®æi thÊt thêng g©y mÊt lßng tin trong giíi doanh nghiÖp trong níc còng nh ngoµi níc.
Søc Ðp vÒ t©m lý cho c¸c thµnh phÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do xuÊt khÈu.
Xu híng gi¶m lßng tin trong c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ c¸c thµnh phÇn tham gia vµo thÞ trêng xuÊt khÈu vÒ kh¶ n¨ng kÐm c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam, sù thu hÑp thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh tù do bu«n b¸n gi÷a c¸c níc trong khu vùc vµ søc Ðp lín vÒ nguy c¬ ph¸ s¶n…
N¨ng lùc c¸n bé cßn nhiÒu h¹n chÕ. MÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· t¨ng cêng c«ng t¸c ®µo t¹o, nhng vÒ c¬ b¶n, ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp trong c¶ níc cßn rÊt máng, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ nhÊt lµ trong lÜnh vùc x©y dùng chÝnh s¸ch vµ ®µm ph¸n quèc tÕ.
Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ th«ng tin cïng víi xu híng øng dông th¬ng m¹i ®iÖn tö trong th¬ng m¹i quèc tÕ buéc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ph¶i tËp trung vµo ®Çu t cho c¬ së h¹ tÇng cña c«ng nghÖ th«ng tin. Vèn ®Çu t cho c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin thêng rÊt cao.
Xu híng c¶i c¸ch kinh tÕ cña c¸c níc trong giai ®o¹n 2001-2010 sÏ g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng lín cho thÞ trêng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, g©y khã kh¨n vµ nh÷ng rñi ro lín cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu thÞ trêng, ®Þnh híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ trêng.
Sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, nh÷ng c«ng ty thµnh c«ng trong kinh doanh, sÏ chiÕm lÜnh thÞ trêng néi ®Þa g©y lªn sù mÊt dÇn thÞ trêng.
Nguån nh©n lùc tri thøc.
§©y lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi níc ta trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ tri thøc. Chóng ta cha thùc sù ®Çu t cho ®µo t¹o tri thøc, t¹i c¸c trêng träng ®iÓm ®µo t¹o c¸c ngµnh cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ, sinh viªn cßn cha ®îc tiÕp xóc víi m¸y mãc hiÖn ®¹i, Internet, c¬ së h¹ tÇng cho ®µo t¹o… Do ®ã, nguån nh©n lùc tri thøc cña ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ. ChÝnh sù h¹n chÕ nµy ®· cã t¸c ®éng kh«ng tèt trong qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh híng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.
Nguån vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn ho¹t ®éng R&D (Research & Development) cha nhiÒu, ®iÒu nµy còng c¶n trë viÖc tèi u ho¸ nhanh chãng nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt.
Ch¬ng II: Ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020
I. Môc tiªu, quan ®iÓm vµ ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
1. Môc tiªu ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n ®Õn 2020
C¨n cø vµo môc tiªu, quan ®iÓm lín cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· ®îc x¸c ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn XNK thêi kú 2001-2010 cña Bé Th¬ng m¹i ®· x¸c ®Þnh th× môc tiªu tæng qu¸t cña ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n ®Õn 2020 lµ: Më réng vµ ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu nh»m t¹o ra mét thÞ trêng xuÊt khÈu ®a d¹ng, phong phó, sèng ®éng, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t×m kiÕm c¸c thÞ trêng míi, ph¸t triÓn thÞ trêng theo chiÒu s©u ®Ó t¹o thÕ v÷ng ch¾c, nh»m t¨ng quy m« xuÊt khÈu, t¨ng mÆt hµng xuÊt khÈu vµ më ra kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng míi, ®ång thêi ph¸t triÓn thÞ trêng tiªu thô trong níc cho c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ®Þnh híng s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu, nh»m võa b¶o ®¶m tiªu thô, võa ph©n t¸n rñi ro khi thÞ trêng thÕ giíi cã biÕn ®éng, võa gãp phÇn ®iÒu hoµ nh÷ng mÊt c©n ®èi lín vÒ cung cÇu trªn thÞ trêng trong níc, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o ra xung lùc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ cã hiÖu qu¶.
Chñ ®éng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi trªn c¬ së gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng XHCN víi kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ lé tr×nh còng nh c¸c bíc ®i hîp lý, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt níc vµ quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc mµ ta tham gia. §èi víi níc ta, nÒn kinh tÕ vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng mét nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, do vËy thùc hiÖn chiÕn lîc më cöa víi bªn ngoµi, ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng cao vµ bÒn v÷ng. Nhng sù t¨ng trëng Êy ph¶i ®îc coi lµ ph¬ng tiÖn ®Ó tõng bíc thùc hiÖn môc tiªu cña viÖc x©y dùng CNXH ë níc ta: d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh vµ môc tiªu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi trong tõng thêi kú. V× vËy, qu¸ tr×nh më cöa ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng ph¶i gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn, ®Þnh híng XHCN, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau.
Môc tiªu cuèi cïng lµ hµng ho¸ cña ViÖt Nam ph¶i cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c níc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi víi khèi lîng ngµy cµng lín, kim ng¹ch xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. §ång thêi, thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ xuÊt khÈu trong níc còng ph¸t triÓ._.nh quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng, ®a ph¬ng vµ héi nhËp
Tríc hÕt, ë cÊp ChÝnh phñ cÇn t¨ng cêng ®µm ph¸n th¬ng m¹i ®Ó ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng còng nh c¸c hîp t¸c vÒ kinh tÕ-th¬ng m¹i víi c¸c níc.
Quan hÖ vÒ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam víi c¸c níc ngµy cµng ph¸t triÓn. ViÖt nam ®· ký HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi 87 níc vµ vïng l·nh thæ. Ngoµi viÖc duy tr× c¸c thÞ trêng ®· cã, n¨m 2002 ViÖt nam ®· cã thªm nhiÒu thÞ trêng míi. §Õn nay, hµng ho¸ cña ViÖt nam ®· cã mÆt ë 200 níc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m tíi, ViÖt nam cÇn tÝch cùc ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO, ký kÕt HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i víi c¸c ®èi t¸c bu«n b¸n chñ yÕu nh NhËt B¶n, Nga, c¸c níc cßn l¹i cña EU vµ c¸c níc lµ thÞ trêng míi më. §ång thêi, cÇn t¨ng cêng ®µm ph¸n ®Ó ®¹t ®îc c¸c tho¶ thuËn víi c¸c níc nµy vÒ c«ng nhËn hÖ thèng tiªu chuÈn kü thuËt, tiªu chuÈn chÊt lîng, tiªu chuÈn vÖ sinh, c¸c quy ®Þnh cña H¶i quan níc ta vµ ®µm ph¸n ®Ó níi láng c¸c hµng rµo phi quan thuÕ ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam. §Æc biÖt, cÇn sö dông ®µm ph¸n më cöa thÞ trêng míi, mÆt hµng míi ®Ó tiÕn tíi c©n b»ng c¸n c©n th¬ng m¹i, bu«n b¸n truyÒn thèng víi tõng níc cô thÓ ®Ó ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh cÊp ChÝnh phñ ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu mµ ta chiÕm tû träng lín trªn thÞ trêng thÕ giíi nhng l¹i chÞu nhiÒu biÕn ®éng bÊt lîi vÒ gi¸ c¶ nh c¸c mÆt hµng n«ng s¶n.
4. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn Th¬ng m¹i ë cÊp ChÝnh phñ
Cñng cè ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i. ë níc ta, Côc Xóc tiÕn Th¬ng m¹i thuéc Bé th¬ng m¹i ®· ®îc thµnh lËp víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn lîc th©m nhËp thÞ trêng ®· ®îc ho¹ch ®Þnh, trong ®ã bao hµm c¶ viÖc th©m nhËp thÞ trêng míi, Côc Xóc tiÕn Th¬ng m¹i cã nhiÖm vô t vÊn cho Bé Th¬ng m¹i x©y dùng lé tr×nh ho¹t ®éng cô thÓ ®Ó ®a hµng ho¸ ViÖt nam vµo thÞ trêng níc ngoµi.
Tuy nhiªn, Côc xóc tiÕn míi ®îc thµnh lËp tõ n¨m 2000 nªn kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ, mÆt kh¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ ®éi ngò c¸n bé cßn cha ®îc trang bÞ ®Çy ®ñ nªn hiÖu qu¶ cha cao. Trong nh÷ng n¨m tíi Nhµ níc cÇn cã ®Çu t thÝch ®¸ng cho tæ chøc nµy, nghiªn cøu c¸c m« h×nh tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i cña c¸c níc kh¸c, nhÊt lµ c¸c níc trong khu vùc cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh t¬ng ®ång víi ta ®Ó hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy. VÝ dô nh ViÖt nam nªn nghiªn cøu m« h×nh Cetra cña §µi Loan, bëi lÏ §µi Loan gièng ViÖt nam ë chç cã nhiÒu doanh nghiÖp nhá vµ võa, chó träng vµo s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu. §©y lµ m« h×nh tæ chøc do chÝnh quyÒn vµ t nh©n cïng lËp ra, kinh phÝ ho¹t ®éng ®îc tµi trî bëi ng©n s¸ch vµ c¸c hiÖp héi c«ng nghiÖp-th¬ng m¹i. Tæ chøc nµy ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhê m¹ng líi v¨n phßng ®¹i diÖn ë hÇu hÕt c¸c níc.
Néi dung c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i cña ChÝnh phñ gåm:
Ngoµi viÖc t¹o ra c¬ së vµ c¬ héi kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp, môc tiªu vµ néi dung c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng xóc tiÕn Th¬ng m¹i cña ChÝnh phñ cßn lµ t vÊn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp trong níc (nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá) vÒ thÞ trêng níc ngoµi.
Giíi thiÖu doanh nghiÖp vµ t×m kiÕm b¹n hµng, th«ng qua tæ chøc c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt nam giao tiÕp víi b¹n hµng níc ngoµi vµ ngîc l¹i, th«ng qua c¸c cuéc gÆp mÆt, to¹ ®µm… ®Ó c¸c doanh nghiÖp tù t×m kiÕm b¹n hµng.
Giíi thiÖu vµ phæ biÕn th«ng tin thÞ trêng níc ngoµi, th«ng qua hÖ thèng b¸o chÝ, ®Üa CD, m¹ng th«ng tin…
Tæ chøc doanh nghiÖp tham gia héi chî triÓn l·m th¬ng m¹i ë ngoµi níc, giíi thiÖu, qu¶ng c¸o hµng ho¸, t×m kiÕm b¹n hµng vµ thÞ trêng tiªu thô.
Tæ chøc trung t©m th¬ng m¹i ë níc ngoµi, gióp c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh hoÆc thµnh lËp c«ng ty ViÖt nam ë níc ngoµi, hoÆc cöa hµng b¶n thö s¶n phÈm… Nghiªn cøu tæ chøc thö nghiÖm vµ giíi thiÖu c¸c h×nh thøc th¬ng m¹i míi nh: th¬ng m¹i ®iÖn tö, ®Æt hµng qua bu ®iÖn, kinh doanh trªn thÞ trêng kú h¹n hµng ho¸…
Kh¶o s¸t, ®iÒu tra m«i trêng kinh doanh th«ng qua ®inh kú thu thËp ý kiÕn, nguyÖn väng cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc, híng dÉn doanh nghiÖp ®Ò xuÊt nhu cÇu vµ ®¸p øng nguyÖn väng cña hä, kiÕn nghÞ víi Nhµ níc c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn thÞ trêng…
Hîp t¸c quèc tÕ vÒ xóc tiÕn th¬ng m¹i, ®Ó më réng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ trêng ngoµi níc víi sù ®a d¹ng ho¸ h¹n hµng cho c¸c doanh nghiÖp. Ph¸t triÓn hîp ®ång th¬ng m¹i cÊp ChÝnh phñ ®èi víi xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng míi, ®èi víi c¸c thÞ trêng míi th©m nhËp vµ thanh to¸n khã kh¨n.
Ngoµi c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trªn ®©y ë cÊp ®é quèc gia cßn cã thÓ tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó ph¸t triÓn c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu, ®ã lµ c¸c gi¶i ph¸p nh sö dông linh ho¹t c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch, c¸c c«ng cô kinh tÕ, c¸c c«ng cô hç trî ®Ó th©m nhËp thÞ trêng, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n níc ngoµi…
5. H×nh thµnh c¸c tæ chøc hç trî xuÊt khÈu
§Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ViÖt Nam ph¶i cã mét khu«n khæ, tæ chøc cã hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c lÜnh vùc nh thu thËp th«ng tin, ph©n phèi th«ng tin vµ tiÕp thÞ.
Nh÷ng h×nh thøc ®Èy m¹nh tæ chøc hç trî bao gåm viÖc thµnh lËp nh÷ng tæ chøc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, gióp ®ì cho viÖc tiÕp thÞ xuÊt khÈu vµ hç trî cho c¸c c«ng ty th¬ng m¹i. Kinh nghiÖm mét sè níc lµm tèt c«ng t¸c thµnh lËp c¸c tæ chøc hç trî xuÊt khÈu. VÝ dô nh Trung Quèc ®· thµnh lËp héi ®ång xóc tiÕn mËu dÞch quèc tÕ, ë Ên §é thµnh lËp 19 héi xóc tiÕn xuÊt khÈu ®¶m tr¸ch c«ng t¸c ®Èy m¹nh vµ më réng xuÊt khÈu theo tõng nhãm s¶n phÈm kh¸c nhau. Ngîc l¹i, ë In®onexia h×nh thµnh ngay trong Bé Th¬ng m¹i mét tæ chøc quèc gia ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m xóc tiÕn mËu dÞch hoÆc nh Th¸i Lan ®· thµnh lËp Vô xóc tiÕn xuÊt khÈu trùc tiÕp thuéc Bé Th¬ng m¹i. C¸c tæ chøc hç trî xuÊt khÈu tËp trung ®a ra c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh kh¶ thi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cã nh÷ng ®iÒu kiÖn dÔ dµng nh: hç trî ngo¹i tÖ cho c¸c c«ng ty nhËp khÈu th«ng qua c¸c h×nh thøc cho vay víi l·i suÊt u ®·i, cÊp c¸c thñ tôc ®Æc biÖt, ®Çu t vµo mét sè c«ng ty mËu dÞch quèc tÕ, tæ chøc trao ®æi gi÷a c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ®Ó thèng nhÊt môc tiªu xuÊt khÈu.
6. Huy ®éng ViÖt kiÒu vµ chuyªn gia níc ngoµi vµo ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
HiÖn cã trªn 2 triÖu ngêi ViÖt nam ®ang sinh sèng ë níc ngoµi, ®ã lµ tiÒm lùc to lín xÐt c¶ vÒ kh¶ n¨ng vèn ®Çu t lÉn n¨ng lùc chÊt x¸m vµ vai trß cÇu nèi gi÷a nÒn kinh tÕ trong níc vµ níc ngoµi.
Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®éng viªn, sö dông lùc lîng ngêi ViÖt nam ë níc ngoµi ®Ó t vÊn, hîp t¸c, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Trong sè h¬n 2 triÖu ngêi ViÖt nam ®Þnh c ë níc ngoµi, cã kho¶ng h¬n 20000 ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn, mét sè kh¸ ®«ng ®ang lµm viÖc trong c¸c tæ chøc nghiªn cøu vµ doanh nghiÖp c«ng nghÖ cao, ®¹i ®a sè cã mong íc ®îc gióp søc lµm cho d©n téc ®îc thÞnh vîng. Cã thÓ nãi, võa qua, nguån tiÒm n¨ng lín nµy cña ®Êt níc cßn bÞ l·ng phÝ. ë cÊp quèc gia vµ cÊp tØnh, thµnh phè cã thÓ sím h×nh thµnh c¸c ch¬ng tr×nh c¬ chÕ ®Ó ph¸t huy tèi ®a nguån lùc nµy.
XÐt vÒ gãc ®é ph¸t triÓn thÞ trêng ngoµi níc th× trong thêi gian võa qua, ViÖt kiÒu cã vai trß kh«ng nhá. RÊt nhiÒu ngêi trong sè hä ®· chñ ®éng lËp c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ë níc ngoµi, tù t×m kiÕm thÞ trêng vµ vÒ níc liªn hÖ víi c¸c c«ng ty trong níc ®Ó xuÊt khÈu. ViÖc lËp c¸c trung t©m th¬ng m¹i cña ViÖt nam ë níc ngoµi trong t¬ng lai rÊt cÇn ®Õn lùc lîng nµy. ë mét sè níc thuéc §«ng ¢u vµ SNG, ngêi ViÖt gÇn nh n¾m quyÒn chi phèi mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh, trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt nam.
Hµng n¨m, lùc lîng ngêi ViÖt ë níc ngoµi thêng vÒ th¨m nhµ vµo dÞp tÕt nguyªn ®¸n, v× vËy, cïng víi Uû ban ViÖt kiÒu Trung ¬ng, Bé th¬ng m¹i, Phßng th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam nªn tæ chøc c¸c cuéc gÆp gì, giao lu víi hä. §ång thêi, thêng xuyªn liªn hÖ víi c¸c tæ chøc ViÖt kiÒu ë mét sè níc ®Ó tiÕn hµnh c«ng t¸c xóc tiÕn, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam ë mét sè níc.
Ngoµi c¸c gi¶i ph¸p trªn ®©y, Nhµ níc cßn cã thÓ hç trî viÖc th©m nhËp vµ më réng thÞ trêng th«ng qua viÖc thu hót ®Çu t cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. §©y lµ gi¶i ph¸p nªn chó träng bëi v× c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia lµ nh÷ng c«ng ty cã u thÕ vÒ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt to lín, n¨ng lùc vÒ nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, lîi thÕ vÒ c¹nh tranh tiªu thô… C¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¹i mét níc thêng n»m trªn mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô mang tÝnh toµn cÇu. V× vËy, th«ng qua thu hót ®Çu t cña c¸c tËp ®oµn nµy sÏ tù ®¶m b¶o ®îc thÞ trêng xuÊt khÈu qua hÖ thèng ph©n phèi toµn cÇu, lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng thÞ phÇn vµ dÇn g©y uy tÝn cña hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam.
II. VÒ phÝa doanh nghiÖp
1. T¨ng cêng tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®èi t¸c vµ víi thÞ trêng xuÊt khÈu
Cã nhiÒu c¸ch ®Ó tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®èi t¸c vµ thÞ trêng níc ngoµi nh tæ chøc ®i nghiªn cøu thÞ trêng, tham gia triÓn l·m trong vµ ngoµi níc, tham dù c¸c héi chî, ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ë níc ngoµi, qua ®ã, gÆp gì t×m kiÕm c¸c c¬ héi hîp t¸c vµ kinh doanh, ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm. §Ó nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt th× doanh nghiÖp ph¶i cã sù chuÈn bÞ hÕt søc chu ®¸o, kü lìng ®èi víi tõng ho¹t ®éng, tr¸nh biÓu hiÖn tham gia mét c¸ch hêi hît.
Tríc hÕt, doanh nghiÖp cÇn ph¶i liªn hÖ víi c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi níc cã chøc n¨ng tæ chøc c¸c ph¸i ®oµn tham quan, héi th¶o, héi chî triÓn l·m vµ t×m hiÓu xem cã nh÷ng vÊn ®Ò g× liªn quan ®Õn thÞ trêng cÇn th©m nhËp còng nh mÆt hµng mµ hiÖn c«ng ty ®ang s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh. §èi víi c¸c héi chî triÓn l·m do c¸c tæ chøc níc ngoµi tæ chøc cã thÓ yªu cÇu tµi trî mét phÇn kinh phÝ.
C¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ t×m c¸ch tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp cña níc ngoµi hiÖn ®ang lµm ¨n t¹i níc ta, tranh thñ tiÕp xóc víi hä hoÆc cã thÓ mêi hä sang th¨m ViÖt nam.
Doanh nghiÖp nªn t×m hiÓu, th¨m dß thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng, yÕu tè nµy rÊt quan träng v× kh«ng ph¶i mçi mÆt hµng ®Òu cã thÕ tiªu thô nh nhau ë mçi thÞ trêng kh¸c nhau, thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng ¶nh hëng rÊt lín tíi søc tiªu thô mÆt hµng. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m c¸ch tiÕp cËn thãi quen ngêi tiªu dïng th«ng qua c¸c ®¹i lý, ®¹i diÖn cña m×nh ë níc ngoµi, nhê chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn tiÕn hµnh ®iÒu tra, thu thËp th«ng tin. Qua ®ã, nhµ s¶n xuÊt võa thu ®îc ®ãng gãp tõ kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm, hµng ho¸, võa lµ c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp n©ng cao søc c¹nh tranh cña mÆt hµng m×nh xuÊt khÈu b»ng viÖc so s¸nh c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña ®èi thñ c¹nh tranh, t×m ra khe hë cña ®èi thñ ®Ó t¹o thÕ v÷ng ch¾c cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ trêng.
C«ng viÖc kh«ng kÐm phÇn quan träng khi ®a hµng ho¸ ra thÞ trêng thÕ giíi ®ã chÝnh lµ qu¶ng c¸o. Qu¶ng c¸o lµ cÇu nèi gi÷a hµng ho¸ víi ngêi tiªu dïng. Th«ng qua qu¶ng cao mµ ngêi tiªu dïng biÕt ®Õn s¶n phÈm, hµng ho¸ cña doanh nghiÖp. NÕu chØ chó träng vµo s¶n xuÊt mµ kh«ng chó träng tíi kh©u qu¶ng c¸o cho mÆt hµng th× cã thÓ coi lµ mÆt hµng cha sèng ®îc. Cã nhiÒu h×nh thøc qu¶ng c¸o kh¸c nhau mµ doanh nghiÖp cã thÓ khai th¸c trªn thÞ trêng quèc tÕ nh: qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng níc së tai nh tivi, b¸o, ®µi, t¹p chÝ…, qua c¸c Th¬ng vô níc m×nh t¹i níc së t¹i.
TiÕp cËn, ph©n tÝch th«ng tin ®Ó ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
ViÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, mét trong nh÷ng néi kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn míi, mçi doanh nghiÖp ph¶i cã c¸c h×nh thøc phï hîp ®Ó xö lý c¸c th«ng tin. Tõ viÖc thu thËp, xö lý c¸c th«ng tin cã hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp míi cã c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc kinh doanh cña m×nh.
§Ó cã ®îc c¸c th«ng tin phôc vô môc tiªu kinh doanh cña m×nh, tríc hÕt doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh c¸c m¶ng néi dung th«ng tin cÇn cung cÊp. Th«ng thêng, ®èi víi thÞ trêng níc ngoµi, cã hai m¶ng th«ng tin mµ doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m v÷ng lµ m¶ng th«ng tin liªn quan ®Õn nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch Nhµ níc vµ m¶ng th«ng tin vÒ thÞ trêng níc ngoµi. M¶ng trong níc bao gåm c¸c quy ®Þnh nh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn XNK, chÝnh s¸ch thuÕ, c¸c dÞch vô gi¸m ®Þnh, vËn t¶i, b¶o hiÓm… M¶ng níc ngoµi bao gåm th«ng tin vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc nhËp khÈu, thãi quen tiªu dïng, c¸c chÝnh s¸ch vÒ vÊn ®Ò nhËp khÈu cña níc nhËp khÈu…
§Ó thu thËp ®îc th«ng tin lµm c¬ sá cho viÖc xö lý, c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh râ c¸c nguån cung cÊp th«ng tin. §ã lµ c¸c nguån tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý nh Bé Th¬ng m¹i, trong ®ã bao gåm c¸c Vô cã liªn quan, tõ Côc Xóc tiÕn th¬ng m¹i, tõ c¸c Së th¬ng m¹i… tõ c¸c tæ chøc ngµnh nghÒ, tõ c¸c tæ chøc dÞch vô th«ng tin kh¸c. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cßn cã thÓ khai th¸c c¸c nguån th«ng tin kh¸c nh qua c¸c ®¹i sø qu¸n, qua c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp nªn tiÕp cËn víi c¸c nguån cung cÊp th«ng tin, kÓ c¶ c¸c m¹ng tin trong níc còng nh c¸c m¹ng tin cña níc ngoµi.
§èi víi viÖc th©m nhËp thÞ trêng míi, c¸c doanh nghiÖp níc ta cã rÊt Ýt th«ng tin, nguån th«ng tin còng cßn rÊt h¹n chÕ. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn tËn dông vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî tõ phÝa Nhµ níc vµ ChÝnh phñ.
3. TÝch cùc ®Çu t cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu
C¸c doanh nghiÖp nªn ®Èy m¹nh nghiªn cøu, triÓn khai øng dông c«ng nghÖ míi vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ®ång thêi x©y dùng nh·n hiÖu s¶n phÈm vµ th¬ng hiÖu doanh nghiÖp.
Sù thay ®æi nhanh chãng vµ thêng xuyªn trong nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng, lµm cho chu kú sèng cña mét s¶n phÈm ngµy cµng ng¾n. Do ®ã, doanh nghiÖp ph¶i t¹o ra ®îc nhiÒu lo¹i s¶n phÈm míi b»ng th¬ng hiÖu riªng cña m×nh. Ngoµi ra doanh nghiÖp cÇn kh«ng ngõng c¶i tiÕn mÉu m·, bao b× s¶n phÈm, v× cïng mét lo¹i hµng ho¸ víi gi¸ nh nhau, t©m lý ngêi tiªu dïng thÝch hµng ho¸ cã bao b× ®Ñp. §©y còng cã thÓ coi lµ mét nghÖ thuËt b¸n hµng, tiÕp thÞ, nhng ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu phong tôc, tËp qu¸n thÞ hiÕu cña thÞ trêng môc tiªu. MÉu m· mÆt hµng xuÊt khÈu ngµy nay thay ®æi liªn tôc, lµm cho sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. NÕu kh«ng nghiªn cøu phong tôc tËp qu¸n th× s¶n phÈm cã thÓ kh«ng tiªu thô ®îc bëi v× ngêi tiªu dïng Nam Mü rÊt sî mµu tÝm, cßn ngêi tiªu dïng Trung Quèc l¹i rÊt thÝch bao b× nhiÒu mµu, sÆc sì, trong khi ngêi d©n T©y ¢u thÝch bao b× s¶n phÈm mµu s¸ng. Tãm l¹i, nÕu doanh nghiÖp n¾m b¾t nhanh nh¹y vÊn ®Ò nµy, sÏ cã lîi thÕ trong c¹nh tranh víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña quèc gia kh¸c.
Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp nªn ¸p dông c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ nh iso 9000, ISO 14000, HACCP… ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lý nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn n¨ng suÊt, b¶o ®¶m chÊt lîng s¶n phÈm, gi¶m l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu… NÕu hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng ®îc c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn nãi trªn th× sÏ ®îc tiªu thô mét c¸ch dÔ dµng trªn thÞ trêng.
4. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cÊp doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu
§Ó tõng bíc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®¸p øng th©m nhËp thµnh c«ng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ trêng níc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp níc ta cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau ®©y:
- N©ng cao n¨ng lùc cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp: L·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cña níc ta ngoµi c¸c kh©u cßn yÕu ít nh vèn, c«ng nghÖ, nguån nh©n lùc… th× mét trong nh÷ng mÆt cßn yÕu nhÊt lµ tr×nh ®é l·nh ®¹o. Ngoµi mét sè doanh nghiÖp liªn doanh víi níc ngoµi n¨ng lùc qu¶n lý doanh nghiÖp lµ t¬ng ®èi tèt, cßn l¹i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¸n bé cßn yÕu, lµm ¶nh hëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. VÒ vÊn ®Ò nguån nh©n lùc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i coi träng viÖc sö dông nguån nh©n lùc (nÕu kh«ng nãi lµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh). CÇn nghiªn cøu, hç trî, båi dìng c¸c nh©n viªn ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n cã n¨ng lùc, øng xö linh ho¹t. H¬n n÷a, cÇn cã nh÷ng khuyÕn khÝch u ®·i vËt chÊt tho¶ ®¸ng cho nh÷ng doanh nh©n giái. Víi nguån nh©n lùc cña doanh nghiÖp Nhµ níc, cÇn hç trî ®µo t¹o vµ sö dông hîp lý, bªn c¹nh ®ã, cÇn ph¶i ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Sö dông hiÖu qu¶ mäi sù hç trî tõ phÝa Nhµ níc: Nh trªn ®· tr×nh bµy, vÒ l©u dµi, sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong viÖc th©m nhËp thÞ trêng, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ khi kinh doanh víi c¸c thÞ trêng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp lu«n ®îc sù b¶o trî nhÊt ®Þnh tõ phÝa Nhµ níc nh cung cÊp th«ng tin, hç trî vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc, hç trî vÒ vèn vµ c¸c sù hç trî kh¸c. Sù hç trî nµy sÏ gi¶m dÇn trong tiÕn tr×nh héi nhËp, theo c¸c cam kÕt khi chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc th¬ng m¹i cña khu vùc vµ thÕ giíi còng nh theo c¸c HiÖp ®Þnh song ph¬ng. V× vËy, trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, víi sù hç tyŽ nhÊt ®Þnh, c¸cÄdoanh ghiÖp cÇn tranhn‹hñ tËn eông sù hç trî žé phÝa Nhµ níc ®Ó n©ng cao kh¶ U¨ng c¹nh tra÷h ;ña m×nh.
Sù hç trî vÒ vèn cña Nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp tríc hÕt th«ng qua c¸c¿biÖn!sh¸p tµi chÝnh, t… dôn“, tiÒn tÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m«. §ã lµ c¸c chÝnh s¸Fh Mh utiªn vÒ ”Ýn dôDg ¯èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK, lËp quü hç trî, quü kheþ thÕrg xuÊt khÈu. Th«æü quaEng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh chuyªn doanh XNK tËp trung tÝn Aôn trun¼ vµ dµi h¹n cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ, nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vÉ cho xuÊt khÈu.hñiÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc hç trî tµi chÝnh tõ ÛhÝa Nhµ níc ®ßu hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông mét c¸ch cã kÕ ho¹ch, ®óng môc ®Ých, h¹n chÕ tèi ®a viÖc lîi dông c¸c nguånxÔç trî nµy ®Ó tham nhòng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vµ ®Ó ®Çu t õµo c¸c c«ng viÖc sai môc ®Ých kinh tÕ x· héi ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n
T¨ng cêng liªn hÖ víi c¸c tham t¸n th¬ng m¹i cña ta t¹i c¸c níc thuéc khu vùc thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ khu vùc T©y Nam ¸-Trung CËn §«ng, cã thÓ göi hµng mÉu nhê hä chµo hµng vµ t×m hiÓu thö thñ tôc cña b¹n vÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c liªn quan.
5. Chñ ®éng x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh vµ chiÕn lîc thÞ trêng
C¸c doanh nghiÖp cÇn x©y dùng mét chiÕn lîc kinh doanh, chiÕn lîc thÞ trêng trªn thÕ chñ ®éng trong tÇm nh×n dµi h¹n. Híng c¹nh tranh chñ yÕu sÏ lµ th«ng qua viÖc hîp lý ho¸ quy tr×nh s¶n xuÊt, qu¶n lý ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, chñ ®éng më réng thÞ trêng trong ®ã chó träng tíi c¶ c¸c thÞ trêng “ng¸ch” vÒ s¶n phÈm, thêi vô, ®Ó t¨ng cêng th©m nhËp vµ gia t¨ng thÞ phÇn.
Mét trong nh÷ng néi dung mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i chó ý ®Õn trong c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh lµ cÇn ph¶i tiÕp cËn víi c¸c ph¬ng thøc kinh doanh míi. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ngµy cµng ¶nh hëng s©u réng tíi th¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cÇn hÕt søc chó träng ®Õn nh÷ng thay ®æi trong ph¬ng thøc kinh doanh, ph¬ng thøc tiÕp cËn thÞ trêng vµ kh¸ch hµng trªn thÕ giíi ®Ó cã thÓ vËn dông trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. Nh÷ng lÜnh vùc míi mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Çu t t×m hiÓu lµ th¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c nghiÖp vô tù b¶o hiÓm t¹i c¸c së giao dÞch kú h¹n ( ®èi víi th¬ng m¹i n«ng s¶n), kinh doanh chøng kho¸n…
III. VÒ phÝa c¸c hiÖp héi ngµnh hµng
1. N©ng cao vai trß cña c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ
Thêi gian qua, c¸c hiÖp héi ngµnh hµng ®· ph¸t triÓn kh¸ nhanh vÒ sè lîng, ho¹t ®éng ®ang dÇn ®i vµo chiÒu s©u. Tõ chç chØ cã 10 hiÖp héi ngµnh hµng tríc n¨m 1998, tíi nay c¶ níc ®· cã tíi h¬n 30 hiÖp héi ngµnh hµng trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô. Mét sè hiÖp héi ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh trong tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c héi viªn trong quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ Nhµ níc (HiÖp héi nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n, HiÖp héi l¬ng thùc). Tuy nhiªn, còng cã kh«ng Ýt hiÖp héi cßn mang tÝnh h×nh thøc, cha t¹o ®îc mèi liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh nghÒ trong t×m kiÕm thÞ trêng, xóc tiÕn th¬ng m¹i, hç trî nhau s¶n xuÊt-kinh doanh, b¶o vÖ quyÒn lîi cña héi viªn. C¸ biÖt cã n¬i cßn nÆng t duy “quèc doanh ho¸” vµ “Nhµ níc ho¸” hiÖp héi khiÕn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ.
Do tÇm quan träng cña HiÖp héi trong c¬ chÕ thÞ trêng, trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn thùc hiÖm mét sè biÖn ph¸p sau:
TiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña c¸c hiÖp héi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ, thèng nhÊt hµnh ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, héi viªn nh»m tæ chøc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, ®¶m b¶o lîi Ých cña toµn ngµnh. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña tÊt c¶ c¸c hiÖp hé ph¶i lµ nguyªn t¾c më, tr¸nh ®ång thêi c¶ hai biÓu hiÖn: “quèc doanh ho¸” hoÆc “Nhµ níc ho¸” hiÖp héi. ViÖc ph¸t triÓn héi viªn míi cÇn chó ý tíi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh vµ xem xÐt c¶ viÖc ký n¹p c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi cïng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµo HiÖp héi. C¬ quan ®iÒu hµnh hiÖp héi cÇn mang tÝnh chuyªn nghiÖp vµ chuyªn tr¸ch, kh«ng nªn cho thµnh lËp c¸c hiÖp héi kh«ng cã trô së riªng vµ kh«ng cã bé phËn chuyªn tr¸ch riªng. Tæng th ký cña tÊt c¶ c¸c hiÖp héi ®Òu ph¶i lµ c¸n bé chuyªn tr¸ch, kh«ng nªn cö c¸n bé kiªm nhiÖm.
§Þnh h×nh l¹i néi dung ho¹t ®éng cña HiÖp héi theo c¸c híng chñ yÕu sau ®©y:
Hç trî c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn xuÊt khÈu vµ më réng thÞ trêng néi ®Þa, cung cÊp th«ng tin thÞ trêng vµ kh¸ch hµng trong c¸c doanh nghiÖp héi viªn.
X¸c ®Þnh ph¬ng h¬ng liªn kÕt vµ hîp t¸c trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm trªn c¬ së tù nguyÖn cña c¸c thµnh viªn.
Sím thµnh lËp Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng theo QuyÕt ®Þnh sè 110/2002/Q§-TTg ngµy 21/08/2002 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ viÖc lËp, sö dông vµ qu¶n lý Quü b¶o hiÓu xuÊt khÈu ngµnh hµng.
B¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c héi viªn trong c¸c vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ hoÆc chèng b¸n ph¸ gi¸.
Ph¶n ¸nh ý kiÕn cña c¸c héi viªn vÒ quy ho¹ch vµ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt-kinh doanh ngµnh hµng lªn c¸c c¬ quan ChÝnh phñ.
Nh×n chung, khi ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh ph¸t triÓn, c¸c hiÖp héi liªn kÕt sÏ tù h×nh thµnh, Nhµ níc chØ cÇn hç trî b»ng viÖc t¹o ra m«i trêng ph¸p lý phï hîp, kh«ng nªn gîng Ðp bëi sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶.
2. CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Nhµ níc, hiÖp héi, doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ trêng
Bªn c¹nh viÖc ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc, hiÖp héi vµ doanh nghiÖp, cÇn chó träng x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c nhãm chñ thÓ trªn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiÕp cËn vµ më réng thÞ trêng. Nh ®· ph©n tÝch, vai trß chñ yÕu cña Nhµ níc sÏ lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i trêng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ trêng.
Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn víi c¸c møc ®é kh¸c nhau ®èi víi tõng thÞ trêng cô thÓ vµ tõng giai ®o¹n cô thÓ. §èi víi viÖc th©m nhËp thÞ trêng míi do vai trß chñ yÕu cña Nhµ níc lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i trêng kinh doanh nªn viÖc khai th«ng thÞ trêng trong thêi gian ®Çu thuéc vÒ Nhµ níc. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cña ta do h¹n chÕ c¶ vÒ kinh phÝ lÉn n¨ng lùc nªn cha thÓ ®¶m ®¬ng ®îc c«ng viÖc nµy. Tuy nhiªn, khi thÞ trêng ®îc khai th«ng th× Nhµ níc l¹i “bµn giao nã” cho doanh nghiÖp vµ hiÖp héi ngµnh nghÒ. V× vËy, ®Ó sau khi “bµn giao”, c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy ®îc ngay th× trong qu¸ tr×nh khai th«ng, Nhµ níc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ trêng. H¬n n÷a, viÖc khai th«ng thÞ trêng lµ mét qu¸ tr×nh, do vËy, khai th«ng ®Õn ®©u th× tiÕp cËn ®Õn ®ã, theo ph¬ng thøc võa khai th«ng võa tiÕp cËn ®ång thêi.
Lµ cÇu nèi gi÷a Nhµ níc vµ doanh nghiÖp, chøc n¨ng cña hiÖp héi trong viÖc lµm “cÇu nèi” lµ hÕt søc quan träng. Th«ng qua hiÖp héi, c¸c kiÕn nghÞ, khã kh¨n cña doanh nghiÖp sÏ ®îc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng tíi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, ®ång thêi, hiÖp héi còng cã thÓ ®Ò xuÊt, tham mu cho Nhµ níc trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh.
Bªn c¹nh viÖc ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc, ®Þa ph¬ng vµ doanh nghiÖp, cÇn chó träng x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c nhãm chñ thÓ trªn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiÕp cËn vµ më réng thÞ trêng. Nh ®· ph©n tÝch, vai trß chñ yÕu cña Nhµ níc sÏ lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i trêng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ trêng. §Þa ph¬ng lµ cÇu nèi gi÷a trung ¬ng vµ doanh nghiÖp, võa lµ vÜ m« võa lµ vi m«. Trong mèi liªn hÖ ®ã, chøc n¨ng cña ®Þa ph¬ng-cÇu nèi gi÷a Nhµ níc vµ doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng. C¸c kiÕn nghÞ, khã kh¨n cña doanh nghiÖp sÏ ®îc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng tíi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, ®ång thêi ®Þa ph¬ng còng cã thÓ ®Ò xuÊt, tham mu cho Nhµ níc trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh.
KÕt luËn
Trong thêi gian qua, kh«ng chØ ViÖt Nam mµ c¶ thÕ giíi ®Òu thay ®æi lín, t×nh h×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi biÕn ®éng d÷ déi. Trong m«i trêng quèc tÕ nh vËy ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc u tiªn hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh lµ ph¸t triÓn quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c víi c¸c níc l¸ng giÒng trong khu vùc, phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt níc.
Cã thÓ nãi, cha bao giê ho¹t ®éng ngo¹i giao nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng cña ViÖt Nam l¹i giµnh ®îc th¾ng lîi to lín c¶ vÒ bÒ næi lÉn chiÒu s©u gãp phÇn n©ng cao vµ cñng cè v÷ng ch¾c vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ nh trong nh÷ng n¨m qua. §iÓm ®¸ng chó ý lµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ lµm chiÕc cÇu nèi ®Ó ViÖt Nam hoµ nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc më réng quan hÖ víi nhiÒu níc ®· gióp ViÖt Nam ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng c¶ vÒ v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ. Trong t¬ng lai, ®Ó tiÕp tôc v÷ng bíc trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸, ViÖt Nam ph¶i x©y dùng mét chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cã tÇm nh×n dµi h¹n trong ®ã vÉn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc më réng thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ViÖc ®Ò ra ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020 ph¶i c¨n cø vµo c¸c xu híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ, cña th¬ng m¹i vµ cña thÞ trêng trong níc còng nh lµ cña thÞ trêng thÕ giíi. Trong thêi kú tíi, mÆc dï ®ang gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, trë ng¹i nhng ViÖt Nam vÉn cã nhiÒu kh¶ n¨ng thµnh c«ng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc cña m×nh.
Nh vËy, ph¬ng híng ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh ®· nªu trong kho¸ luËn lµ rÊt cÇn thiÕt. Song cÇn ph¶i ®Æt nã trong mèi quan hÖ tæng hoµ víi c¸c c«ng cô qu¶n lý kh¸c cña Nhµ níc t¹i tõng thêi kú ®Ó cã nh÷ng bíc ®i thÝch hîp, ®em l¹i kÕt qu¶ nh mong muèn.
C¸c ch÷ viÕt t¾t:
APEC : Asia Pacific Economic Co-operation
Tæ chøc diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng
ASEAN : Association of South-East Asia Nations
HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸
ASEM :DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸-¢u
Benilux : Liªn minh kinh tÕ gi÷a c¸c níc BØ, Hµ Lan, Lucxambua
CEPT : Common Effective Preferential Tariff
Danh môc u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung
EU : European Union
Liªn minh ch©u ¢u
EFTA : European Free Trade Association
Khu vùc mËu dÞch tù do ch©u ¢u
EMU : European Monetary Union
Liªn minh tiÒn tÖ ch©u ¢u
GDP : Gross Domestic Production
Tæng s¶n phÈm quèc d©n
GSP : Generalized System of Preferences
ChÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ cËp
HACCP : HÖ thèng ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t c¸c kh©u
träng yÕu trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn thùc phÈm
KH-CN : Khoa häc-c«ng nghÖ
MFN : Most Favourite Nation
Nguyªn t¾c tèi huÖ quèc
NAFTA : North American Free Trade Association
HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü
NICs : New Industrial Countries
C¸c níc c«ng nghiÖp míi
R&D : Research and Development
Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn
SEV : Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ
TNCs : Transnational Corporations
C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia
WTO : World Trade Organisation
Tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ
XHCN : X· héi chñ nghÜa
XNK : XuÊt nhËp khÈu.
Tµi liÖu tham kh¶o
S¸ch:
Trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng, gi¸o tr×nh Kinh tÕ ngo¹i th¬ng, 2003, Hµ Néi, NXB. Gi¸o Dôc.
Trêng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, s¸ch chuyªn kh¶o Th¬ng m¹i quèc tÕ vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu, 2003, Hµ Néi, NXB. Thèng kª.
Trêng §¹i häc Tµi chÝnh, gi¸o tr×nh Kinh tÕ quèc tÕ, 2002, Hµ Néi, NXB. Thèng kª.
PTS Ph¹m QuyÒn, PTS Lª Minh T©m, Híng ph¸t triÓn XNK cña ViÖt Nam tíi n¨m 2010, 1997, Hµ Néi, NXB. Thèng kª.
ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, 2003, Hµ Néi, NXB. ChÝnh trÞ quèc gia.
ViÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn, C¬ së khoa häc cña mét sè vÊn ®Ò trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020, 2001, Hµ Néi, NXB. ChÝnh trÞ quèc gia.
ViÖt Nam híng tíi 2010, tuyÓn tËp b¸o c¸o phèi hîp nghiªn cøu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ vµ ViÖt nam, Hµ Néi 2001, NXB. ChÝnh trÞ quèc gia.
Chuyªn ®Ò, b¸o c¸o, t¹p chÝ:
8. Dù ¸n VIE/98/021: §¸nh gi¸ s¬ bé tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, Do ChÝnh phñ Thuþ SÜ vµ UNDP tµi trî, VIETRADE & ITC thùc hiÖn th¸ng 10/2001, Côc Xóc tiÕn th¬ng m¹i Bé Th¬ng m¹i.
Chuyªn ®Ò: TiÕp cËn thÞ trêng Hoa Kú, Hµ Néi 2003, Bé Th¬ng m¹i
B¸o c¸o: Ph¸t triÓn xuÊt khÈu thêi kú 2001-2005, Hµ néi th¸ng 12/1999, Bé Th¬ng m¹i.
B¸o c¸o tæng kÕt: ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi kú 2001-2010, tÇm nh×n ®Õn 2020, Hµ Néi th¸ng 11/2001, Bé Th¬ng m¹i.
B¸o c¸o: T×nh h×nh c«ng t¸c thÞ trêng ngoµi níc vµ ho¹t ®éng cña th¬ng vô ViÖt Nam ë níc ngoµi trong thêi gian qua vµ ph¬ng híng nhiÖm vô s¾p tíi, Hµ Néi th¸ng 6/2003, Bé Th¬ng m¹i
B¸o c¸o chuyªn ®Ò: Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu 2003, Hµ Néi th¸ng 2/2003, Bé Th¬ng m¹i.
T¹p chÝ Kinh tÕ thÕ giíi (Sè 05/2001, sè 2/2003, sè 4/2003)
T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (Sè 63/2002, sè 65/2002, sè 74/2003)
B¸o C«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i (Sè 27, sè 31, sè 36/2003)
T¹p chÝ Th¬ng m¹i
Webside:
._.