Tóm tắt Luận án - Xác định giải pháp, khuyến nghị nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay

i riêng. Các tạp chí phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức. Lý luận học báo chí đã chỉ rõ vai trò quan trọng của các tạp chí trong hoạt động báo chí, giữ vai trò chủ đạo trong truyền bá và phổ biến tri thức khoa học, là diễn đàn trao đổi thông tin và phản biện - tranh luận khoa học; hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ Vấn đề đặt ra là các tạp chí nói chung, tạp chí kinh tế (TCKT) nói riêng phải nâng cao chất lượng thông tin như thế nào để tồn tại, phát triển trước sự phát triển như vũ bão của internet, các công nghệ truyền thông mới. Đây là câu hỏi đặt ra cần lời giải đáp thỏa đáng về mặt lý luận và thực tiễn. Thứ hai, yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam hiện nay làm xuất hiện nhiều vấn đề kinh tế và quản lý rất mới mẻ, phức tạp, cần được phân tích, lý giải, trao đổi một cách khoa học. Trong quá trình đổi mới, Đảng ta luôn xác định nhiệm vụ trung tâm là phát triển kinh tế. Đại hội XII của Đảng (2016) tiếp tục đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ về nội dung, phương thức của công tác tư tưởng, lý luận. Đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ công tác tư tưởng, lý luận trước hết xuất phát từ mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước giai đoạn mới. Những chủ trương kinh tế cơ bản được đề ra tại Đại hội XII của Đảng đòi hỏi phải được nghiên cứu, luận giải sâu sắc để hiện thực hóa quan điểm, đường lối vào cuộc sống Trên thế giới, sau khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế, nhiều quốc gia phải xem xét lại chính sách kinh tế, điều chỉnh lại mô hình phát triển kinh tế, tái cấu trúc nền kinh tế, tăng cường kiểm soát tài chính, cấu trúc lại hệ thống ngân hàng... Thực tiễn đó đặt ra những yêu cầu bức xúc về nghiên cứu, truyền bá thông tin khoa học về kinh tế, đòi hỏi các TCKT phải nâng cao chất lượng thông tin, kết hợp giữa nghiên cứu và phổ biến những thông tin, tri thức chung về kinh tế, những bài học thành 2 công và thất bại về phát triển kinh tế của các nước trên thế giới với thực tiễn kinh tế nước ta; nghiên cứu kịp thời những vấn đề đặt ra, tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn sinh động của quá trình phát triển kinh tế đất nước, góp phần rút ngắn quá trình từ lý luận đến thực tiễn, từ quá trình hoạch định đến thực hiện đường lối, chính sách kinh tế... Thứ ba, cùng với quá trình đổi mới và phát triển của hệ thống báo chí cả nước, các TCKT ở nước ta có bước phát triển mạnh mẽ. Theo số liệu thống kê của Cục Báo chí (Bộ Thông tin và Truyền thông, năm 2014), cả nước có 419 cơ quan tạp chí in của Trung ương và 116 cơ quan tạp chí in của địa phương. Trong số các tạp chí in, có 60 TCKT được Hội đồng Chức danh giáo sư các cấp tra cứu, tính điểm bài báo khoa học về lĩnh vực kinh tế khi xét bổ nhiệm học hàm, học vị khoa học. Ngoài ra còn có gần 60 tạp chí có nội dung thông tin về kinh tế. Các TCKT hầu hết trực thuộc các bộ, ngành, các học viện, trường đại học, viện nghiên cứu... Trong bối cảnh nền báo chí nước ta đang có bước phát triển rất mạnh mẽ, các TCKT đã có nhiều nỗ lực đổi mới, nâng cao chất lượng thông tin. Tuy nhiên, trước yêu cầu của đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đất nước, trước xu hướng phát triển của báo chí - truyền thông hiện đại, chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay đang có nhiều tồn tại, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Rất cần thiết phải có những nghiên cứu, khảo sát khoa học, có hệ thống, đánh giá cụ thể về thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay, làm rõ những kết quả đạt được, chỉ ra những tồn tại và hạn chế về chất lượng thông tin trên các TCKT, đề xuất giải pháp và khuyến nghị khoa học để nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay. Thứ tư, các công trình khoa học nghiên cứu về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay có ít. Đang thiếu vắng những nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và hệ thống về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế Việt Nam và xu thế phát triển của báo chí - truyền thông hiện đại. Một số tác giả có những nghiên cứu liên quan đến đề tài, tuy nhiên ở dạng riêng lẻ, sơ lược...vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay là có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn. Thứ năm, trong quá trình tìm hiểu, học tập, nghiên cứu khoa học và tham gia hoạt động đào tạo báo chí ở các đơn vị khác nhau, nghiên cứu sinh nhận thấy, nội dung đào tạo về làm tạp chí nói chung và TCKT nói riêng 3 chưa được chú trọng. Thực tế, với vai trò và tình hình phát triển của tạp chí trong hệ thống báo chí của nước ta, đã đến lúc cần phải có những học phần dành cho tạp chí nói chung, TCKT nói riêng được tổ chức bài bản, từ lý thuyết đến thực tiễn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận về chất lượng thông tin trên các TCKT và đánh giá đúng thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT, việc nghiên cứu đề tài xác định giải pháp, khuyến nghị nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh CNH-HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước và xu hướng phát triển của báo chí - truyền thông hiện đại. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Thứ nhất, hệ thống hóa những vấn đề lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu; khảo sát, giải mã các khái niệm cơ sở liên quan trực tiếp đến đề tài; kế thừa, có chọn lọc những khái niệm có liên quan phù hợp với đề tài nghiên cứu, trên cơ sở đó phát triển, đưa ra quan niệm về các khái niệm nghiên cứu, xây dựng, hình thành khung lý thuyết liên quan đến đề tài. - Thứ hai, khảo sát, đánh giá thực trạng chất lượng nội dung, hình thức thông tin và phương thức thông tin qua khảo sát Tạp chí Tài chính (TCTC), Tạp chí Ngân hàng (TCNH), Tạp chí Kinh tế và Dự báo (TCKTDB), Tạp chí Phát triển kinh tế (TCPTKT) và chỉ rõ vấn đề đặt ra với chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay phù hợp với khung lý thuyết đã xây dựng? tham khảo kinh nghiệm nâng cao chất lượng thông tin trên một số TCKT quốc tế thông qua nghiên cứu một số trường hợp cụ thể, phù hợp với đề tài. - Thứ ba, xác định rõ yêu cầu, bối cảnh đối với nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay và đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay về mặt nội dung thông tin, hình thức thông tin và phương thức thông tin. 3.2. Đối tượng khảo sát và phạm vi nghiên cứu 4 - Đối tượng khảo sát: Luận án khảo sát chất lượng thông tin trên 4 tạp chí: Tạp chí Tài chính TCTC (Bộ Tài chính), Tạp chí Kinh tế và Dự báo (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), Tạp chí Ngân hàng (Ngân hàng Nhà nước) và Tạp chí Phát triển kinh tế (Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh). Là những tạp chí đại diện các bộ, ngành quản lý nhà nước về kinh tế then chốt, đồng thời, cũng là những tạp chí chuyển đổi về cơ chế, tính chất hoạt động (loại hình đơn vị sự nghiệp có thu). - Phạm vi nghiên cứu: Luận án đánh giá thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT khảo sát, tập trung vào nội dung thông tin, hình thức thông tin và phương thức thông tin, thời gian khảo sát trong 3 năm 2012 - 2014. 4. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 4.1. Câu hỏi nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - TCKT có vai trò và đặc điểm như thế nào trong các loại hình báo chí? - Những yêu cầu về chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay là gì? - Thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay như thế nào? Những vấn đề đang đặt ra với chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay là gì? - Cần thực hiện những giải pháp nào để nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay? 4.2. Giả thuyết nghiên cứu - Hiện nay, việc phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước đang làm xuất hiện nhiều vấn đề kinh tế và quản lý mới mẻ, phức tạp cần được phân tích, lý giải, trao đổi một cách khoa học. Chất lượng thông tin trên các TCKT đang còn những tồn tại, chưa đáp ứng được yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế nước ta hiện nay. - Dưới tác động của công nghệ thông tin và các phương tiện truyền thông mới liên quan đến báo chí - truyền thông, các loại hình báo chí đang biến đổi rất mạnh mẽ. Các TCKT đang bị ảnh hưởng rất mạnh, hoạt động ngày càng thu hẹp. Muốn tồn tại và phát triển, tất yếu các TCKT phải nâng cao chất lượng thông tin. - Nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT, phát huy được những bản sắc, thế mạnh về chất lượng nội dung, hình thức thông tin và phương thức thông tin trên các TCKT chính là giải pháp quyết định để các TCKT tồn tại, phát triển cùng với các loại hình báo chí khác. 5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Trong quá trình thực hiện luận án, tác giả sử dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, cụ thể là chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về báo chí – truyền thông và về kinh tế. Luận án còn dựa trên cơ sở kiến thức lý luận của các ngành khoa học khác có liên quan như: triết học, kinh tế học, chính trị học, xã hội học, logic học, toán học... 5.2. Phương pháp nghiên cứu Tác giả luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính như sau để thực hiện đề tài: Phương pháp nghiên cứu tài liệu; Phương pháp khảo sát; Phương pháp nghiên cứu đồng đại - lịch đại; Phương pháp nghiên cứu bảng hỏi (an-két); Phương pháp phỏng vấn sâu (phương pháp chuyên gia); Phương pháp tọa đàm, thảo luận nhóm; Phương pháp phân tích nội dung. 6. Đóng góp mới của đề tài - Làm rõ và mới hơn về nhận thức, đánh giá về vai trò của các TCKT ở nước ta hiện nay; góp phần làm phong phú hơn về lý luận, thực tiễn của các TCKT hiện nay. - Kết quả khảo sát, phân tích chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay thông qua khảo sát TCTC,TCNH,TCKTDB và TCPTKT, cùng với việc nghiên cứu lý thuyết khẳng định rõ những thế mạnh và hạn chế của chất lượng thông tin trên các TCKT, chỉ rõ những vấn đề đang đặt ra đối với chất lượng thông tin trên các TCKT hiện nay. - Trên cơ sở nghiên cứu, hệ thống hóa lý thuyết chất lượng thông tin trên các TCKT và đánh giá thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT trong diện khảo sát, luận án là sự tổng hợp nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện, có hệ thống và trực tiếp về chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay. - Những kết quả nghiên cứu mới của luận án là cơ sở lý luận cho việc nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay; là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, nhà quản lý, nhà báo, giảng viên và sinh viên báo chí về TCKT. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 7.1. Ý nghĩa lý luận - Đề tài góp phần xây dựng cơ sở lý luận, phát triển khung lý thuyết về tạp chí nói chung, TCKT nói riêng và chất lượng thông tin trên các 6 TCKT, với những đóng góp mới khi xác định rõ vai trò, đặc điểm của các TCKT, yêu cầu về chất lượng thông tin trên các TCKT. Những điểm này khá mới, các tài liệu báo chí học chưa bàn nhiều, bàn sâu về vấn đề này. - Đề tài góp phần làm rõ và mới hơn về nhận thức, cách tiếp cận, đánh giá vai trò, đặc điểm của các TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT ở nước ta. - Đề tài góp phần làm phong phú, sinh động hơn về lý luận và thực tiễn của báo in và TCKT trong điều kiện và yêu cầu phát triển mới. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đề tài là tài liệu để lãnh đạo các TCKT tham khảo, đưa ra những quyết sách phù hợp trong thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở nước ta đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam hiện nay và xu hướng phát triển của báo chí - truyền thông hiện đại. - Đề tài là tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu về những vấn đề liên quan đến tạp chí nói chung và các TCKT nói riêng. - Đề tài là tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu về những vấn đề liên quan đến tạp chí nói chung và các TCKT nói riêng. - Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo để các cơ sở đào tạo báo chí giảng dạy môn chuyên đề về tạp chí nói chung và TCKT nói riêng. 8. Kết cấu của đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, đề tài gồm 5 chương, 13 mục, 41 tiết. Cụ thể: Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu Chương 2: Chất lượng thông tin trên các tạp chí kinh tế - Những vấn đề lý luận cơ bản Chương 3: Thực trạng chất lượng thông tin trên các tạp chí kinh tế ở Việt Nam hiện nay Chương 4: Những vấn đề đặt ra đối với chất lượng thông tin trên các tạp chí kinh tế ở Việt Nam hiện nay Chương 5: Giải pháp, khuyến nghị nâng cao chất lượng thông tin trên các tạp chí kinh tế ở Việt Nam hiện nay Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 7 Nghiên cứu sinh tập hợp những công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới liên quan đến luận án, bao gồm từ các nguồn: Công trình nghiên cứu là những tài liệu nguyên gốc và tài liệu nước ngoài tham khảo trên internet có nguồn gốc rõ ràng; các giáo trình, cuốn sách được dịch và phổ biến tại Việt Nam. Những nghiên cứu chuyên sâu gần với nội dung của luận án có mật độ xuất hiện không nhiều. Có những vấn đề được đề cập nhiều (liên quan đến các quan điểm về chính trị, tự do thông tin, tác động của thông tin kinh tế tới đời sống xã hội, chất lượng thông tin trên báo chí kinh tế), song có những vấn đề quan trọng khác (xét trong phạm vi nghiên cứu của luận án) lại được đề cập hạn chế (đặc điểm, vai trò của các TCKT; chất lượng thông tin trên TCKT; mô hình thông tin của TCKT...). Thực trạng trên có thể lý giải bởi đặc điểm về hoạt động của TCKT cũng như mô hình thông tin của các TCKT đã ổn định nên những nghiên cứu khoảng thời gian 30 năm trở lại đây không chiếm vị trí chủ đạo. Thay vào đó, các nghiên cứu đi vào phân tích từng khía cạnh riêng lẻ hoặc những vấn đề gián tiếp có liên quan về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT. 1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Đề tài khảo sát những nghiên cứu về lý luận và thực tiễn hoạt động báo chí nói chung và tạp chí nói riêng ở Việt Nam; khảo sát một số nghiên cứu về kinh tế Việt Nam nhằm làm rõ hơn mối liên hệ giữa yêu cầu, đòi hỏi của quá trình đổi mới, phát triển kinh tế Việt Nam làm cơ sở để đánh giá và đưa ra các giải pháp, khuyến nghị cho nâng cao chất lượng thông tin trên các TCKT ở Việt Nam hiện nay. Thông qua việc tham khảo các cuốn sách về lý luận và thực tiễn hoạt động báo chí nói chung và tạp chí nói riêng ở Việt Nam, có thể thấy, các công trình nghiên cứu khoa học trên thế giới và trong nước đã có những nghiên cứu liên quan đến đề tài nghiên cứu, tuy nhiên, mới dừng lại ở việc luận bàn về những vấn đề cơ bản, những vấn đề chung, hoặc mới dừng lại ở lĩnh vực, chiều kích nào đó, chưa đi sâu phân tích những nội dung bên trong với đặc điểm hoạt động, tính chất nội dung, hình thức và phương thức thông tin trên các TCKT trong bối cảnh nhu cầu thông tin về khoa học kinh tế ngày càng đổi mới, đặc biệt là khi kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới. Vì vậy, đề tài nghiên cứu là mới, có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu về kinh tế Việt Nam là mảng đề tài được nhiều nhà nghiên cứu, nhiều tổ chức, cơ quan nghiên cứu với những góc độ tiếp cận 8 khác nhau và đã được công bố dưới nhiều hình thức. Nghiên cứu tổng quan về quá trình đổi mới và phát triển nền kinh tế Việt Nam có cái nhìn tổng quan về quá trình phát triển kinh tế Việt Nam, trong đó, từ những nghiên cứu tổng quan này có thể rút ra nhận định rằng, một trong những nhiệm vụ và yêu cầu bức thiết trong quá trình phát triển nền kinh tế nước ta hiện nay là phải kết hợp giữa nghiên cứu và truyền bá những thông tin, tri thức chung của khoa học kinh tế, những thành tựu về nghiên cứu kinh tế, những bài học thành công và thất bại về phát triển kinh tế của các nước trên thế giới với thực tiễn quản lý điều hành nền kinh tế nước ta, phát hiện, nghiên cứu kịp thời những vấn đề đặt ra, tổng kết những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn của công cuộc phát triển kinh tế đất nước... Thực tiễn đó đặt ra những yêu cầu bức thiết về nghiên cứu, truyền bá thông tin khoa học và đòi hỏi sự nỗ lực lớn của các TCKT ở nước ta hiện nay. Kết quả của những nghiên cứu tổng quan góp phần quan trọng giúp cho nghiên cứu sinh thấy rõ hơn lý do và mục đích nghiên cứu của mình. Tiểu kết Chương 1 Thứ nhất, hệ thống các cuốn sách về cơ sở lý luận báo chí, về tổ chức nội dung và hình thức báo in, về xu hướng phát triển của báo chí hiện đại... giúp nghiên cứu sinh có được nền tảng kiến thức lý luận cơ bản về báo in, giúp cho việc xây dựng khung lý thuyết để phục vụ yêu cầu mà luận án đặt ra. Thứ hai, trên thế giới, hầu hết các công trình nghiên cứu khoa học, giáo trình, sách tham khảo chỉ dừng lại ở sự nhận diện, khái quát hoặc đi vào phân tích từng khía cạnh riêng lẻ, những vấn đề gián tiếp, chưa đi sâu nghiên cứu chuyên sâu, có hệ thống về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT. Thứ ba, ở Việt Nam, nghiên cứu về TCKT, chất lượng thông tin trên các TCKT còn ở dạng khái lược, chưa liên quan mật thiết đến đề tài. Thứ tư, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách chuyên sâu, về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT. Các công trình nghiên cứu phần nhiều mới dừng ở việc luận bàn về những vấn đề cơ bản, những vấn đề chung. Chương 2 CHẤT LƯỢNG THÔNG TIN TRÊN CÁC TẠP CHÍ KINH TẾ - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN 9 2.1. Các khái niệm cơ bản Nghiên cứu sinh tập trung khảo sát, giải mã các khái niệm cơ sở liên quan trực tiếp đến đề tài, gồm khái niệm: Chất lượng thông tin trên TCKT (đối tượng nghiên cứu của đề tài) và khái niệm: Tạp chí kinh tế (đối tượng khảo sát của đề tài), trên cơ sở đó phát triển, đưa ra quan niệm về các khái niệm nghiên cứu. Những khái niệm có liên quan đến đề tài như: chất lượng, thông tin, chất lượng thông tin, tạp chí được nghiên cứu sinh kế thừa, có chọn lọc phù hợp với phạm vi của đề tài nghiên cứu. 2.1.1. Chất lượng thông tin trên tạp chí kinh tế Có thể khái quát rằng, chất lượng thông tin trên TCKT là tổng thể các thuộc tính đặc trưng cho bản chất của thông tin trên TCKT, thể hiện ở nội dung thông tin có tính chuyên ngành, chuyên sâu, có giá trị lý luận và thực tiễn, có hình thức thông tin phù hợp, phương thức tổ chức thông tin hiệu quả. 2.1.2. Tạp chí kinh tế Nghiên cứu sinh đưa ra khái niệm như sau: TCKT là sản phẩm báo chí được xuất bản có tính định kì, đăng tải thông tin lý luận và nghiệp vụ về kinh tế, thực hiện công bố và phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học, là diễn đàn trao đổi khoa học nghề nghiệp trong lĩnh vực kinh tế. 2.2. Vai trò và đặc điểm của tạp chí kinh tế 2.2.1. Vai trò - Là cơ quan thông tin lý luận và nghiệp vụ của bộ, ngành, học viện, cơ sở khoa học về lĩnh vực kinh tế. - Giữ vai trò chủ đạo trong truyền bá và phổ biến tri thức khoa học về kinh tế. - Là diễn đàn trao đổi thông tin và phản biện - tranh luận khoa học; hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ về lĩnh vực kinh tế vào thực tiễn. - Có vai trò quan trọng trong thu thập tư liệu khoa học phục vụ công tác học tập, nghiên cứu của độc giả về lĩnh vực kinh tế. 2.2.2. Đặc điểm - Đặc điểm về nội dung thông tin: Nội dung thông tin có chiều sâu về lĩnh vực kinh tế và mang giá trị học thuật về lĩnh vực kinh tế. - Đặc điểm về hình thức thông tin: Tác phẩm thuộc thể loại chính luận báo chí; ngôn ngữ mang phong cách ngôn ngữ khoa học; thiết kế, trình bày sản phẩm theo đặc thù của tạp chí khoa học. 10 - Đặc điểm về phương thức thông tin: Tổ chức thông tin theo chuyên đề chuyên sâu (CĐCS) và phương thức thông tin chung về các vấn đề, sự kiện về lĩnh vực kinh tế. 2.3. Những yêu cầu về chất lượng thông tin trên các tạp chí kinh tế 2.3.1. Những yêu cầu về nội dung thông tin - Tuyên truyền, cổ vũ đường lối, chính sách về lĩnh vực kinh tế - Thông tin có chiều sâu, phân tích, phản biện - tranh luận khoa học về kinh tế - Thông tin mang giá trị học thuật về lĩnh vực kinh tế - Thông tin phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học; hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ về lĩnh vực kinh tế 2.3.2. Những yêu cầu về hình thức thông tin - Chú trọng sử dụng thể loại chính luận báo chí - Sử dụng ngôn ngữ mang phong cách ngôn ngữ khoa học - Thiết kế, trình bày sản phẩm theo đặc thù - Kết cấu tác phẩm báo chí theo quy chuẩn 2.3.3. Những yêu cầu về phương thức thông tin - Thông tin chuyên đề chuyên sâu - Thông tin chung theo các sự kiện, vấn đề về lĩnh vực kinh tế Liên quan đến phân loại các TCKT để thực hiện nghiên cứu, trong phạm vi của luận án, nghiên cứu sinh thực hiện phân loại các TCKT dựa trên nội dung phản ánh (lĩnh vực và đối tượng phản ánh), là dòng tạp chí “pha trộn” giữa nội dung thông tin lý luận khoa học và thông tin nghiệp vụ chuyên ngành về kinh tế. Đây là các tạp chí thường do các bộ ngành, cơ quan, đơn vị và các ngành khoa học xuất bản. Các tạp chí loại này giữ vai trò chủ đạo trong phân tích, bình luận tuyên truyền, cổ vũ đường lối, chính sách về lĩnh vực kinh tế; thông tin truyền bá và phổ biến tri thức khoa học; là diễn đàn trao đổi và phản biện, tranh luận khoa học; hướng dẫn chuyên môn nghiệp về lĩnh vực kinh tế. Tác phẩm trên các TCKT thường được đánh giá ở góc độ là sản phẩm khoa học. Sự phân loại này phù hợp với đặc thù của Việt Nam do tạp chí là loại ấn phẩm rất đa dạng về đối tượng nghiên cứu, phạm vi nội dung nghiên cứu, đối tượng phục vụ. Lý luận báo chí học đã chỉ ra rằng, do sự phong phú, đa dạng của các loại tạp chí khác nhau nên sự phân loại giữa các tạp chí không phải hoàn toàn tuyệt đối, đôi khi rất khó sắp xếp, phân loại được bởi giữa các tạp chí luôn có miền giao thoa với nhau. Bên cạnh đó, đối với nước ta, các TCKT đang trong quá 11 trình đổi mới nâng chất lượng, hướng đến các chuẩn mực quốc tế. Sự khác biệt về nội dung thông tin giữa các TCKT trực thuộc cơ quan chủ quản là các bộ ngành và trực thuộc các trường đại học, học viện, viện nghiên cứu không nhiều. Tại thời điểm khảo sát, Việt Nam hiện chưa có TCKT nào được chưa đạt được các tiêu chuẩn quốc tế chính được công nhận, chưa có TCKT nào là tạp chí học thuật về khoa học kinh tế. Các TCKT trong diện khảo sát được Hội đồng Chức danh giáo sư các cấp tra cứu, tính điểm khoa học về lĩnh vực kinh tế khi xét bổ nhiệm học hàm, học vị khoa học. 2.4. Tổng quan về các TCKT thuộc diện khảo sát 2.4.1. Tạp chí Tài chính Xuất bản số đầu tiên tháng 11/1963, có chức năng, nhiệm vụ là cơ quan thông tin lý luận và nghiệp vụ của Bộ Tài chính. 2.4.2. Tạp chí Ngân hàng Xuất bản số đầu tiên tháng 9/1952, chức năng, nhiệm vụ là cơ quan ngôn luận và diễn đàn về lý luận nghiệp vụ, khoa học và công nghệ ngân hàng. 2.4.3. Tạp chí Phát triển kinh tế Trực thuộc trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, xuất bản số đầu tiên tháng 1/1990, mục tiêu phát triển là trở thành tạp chí học thuật về khoa học kinh tế. 2.4.4. Tạp chí Kinh tế và Dự báo Xuất bản số đầu tiên tháng 10/1967, giữ vị trí là cơ quan ngôn luận của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về lý luận, phương pháp luận và hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ, quản lý kinh tế, kế hoạch hoá và đầu tư. Tiểu kết Chương 2 Trong Chương 2, các kết quả đạt được như sau: Thứ nhất, xây dựng được khung lý thuyết, đưa ra các khái niệm cơ bản liên quan đến phạm vi, lĩnh vực nghiên cứu của luận án để làm rõ các nội dung: Khái niệm cơ bản về chất lượng thông tin trên các TCKT và TCKT; Vai trò, đặc điểm của TCKT; Những yêu cầu về chất lượng thông tin trên các TCKT. Thứ hai, nghiên cứu sinh làm rõ các khái niệm cơ bản về TCKT và chất lượng thông tin trên các TCKT. Thứ ba, làm rõ vai trò và đặc điểm của các TCKT trong hệ thống báo chí. 12 Thứ ba, dựa trên khung lý thuyết đã được vạch ra, nghiên cứu sinh làm rõ những yêu cầu về chất lượng thông tin trên các TCKT; về hình thức thông tin trên TCKT; về phương thức tổ chức thông tin trên TCKT. Thứ tư, nghiên cứu sinh thực hiện tổng quan các TCKT thuộc diện khảo sát, gồm tạp chí: TCTC, TCNH, TCPTKT, TCKTDB, đưa ra những khảo sát chung về quá trình phát triển, đặc điểm chức năng nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của các tạp chí. Chương 3 THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG THÔNG TIN TRÊN CÁC TẠP CHÍ KINH TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1. Thực trạng chất lượng nội dung thông tin 3.1.1. Thông tin tuyên truyền, cổ vũ đường lối, chính sách về lĩnh vực kinh tế Các tạp chí là cơ quan tham gia nghiên cứu, phát triển lý luận, cụ thể hóa các quan điểm kinh tế của Đảng và Nhà nước ta trong hoạt động thực tiễn. Nhiều bài viết trên tạp chí đi vào chiều sâu lý luận và tổng kết thực tiễn, đóng góp thiết thực vào tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Cùng với nghiên cứu lý luận, phân tích, lý giải căn cứ khoa học chủ trương, chính sách trong lĩnh vực kinh tế, các tạp chí tổng kết thực tiễn, phân tích hiệu quả kinh tế - xã hội của chủ trương, chính sách, pháp luật về lĩnh vực kinh tế. 3.1.2. Thông tin phân tích, lý giải, tổng kết thực tiễn trong lĩnh vực kinh tế Từ những vấn đề lý luận chung và chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, các TCKT phân tích làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn, nhận thức rõ các quan điểm cơ bản, những điểm mới trong chủ trương, chính sách; thu hút giới nghiên cứu chủ động và mạnh dạn thâm nhập thực tiễn vào công cuộc đổi mới, kiến tạo kinh tế đất nước. Các TCKT tổng kết thực tiễn, phân tích hiệu quả kinh tế - xã hội chủ trương, chính sách kinh tế..., trong bối cảnh việc phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế của Việt Nam đã và đang làm xuất hiện nhiều vấn đề kinh tế và quản lý mới mẻ, phức tạp, cần được nghiên cứu, trao đổi khoa học. 3.1.3. Thông tin phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học, hướng dẫn và trao đổi chuyên môn, nghiệp vụ về kinh tế 13 Nhiều bài viết chắt lọc từ các luận án, luận văn, nghiên cứu chuyên sâu có giá trị và đã được thẩm định. Các vấn đề lý luận chung, kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực kinh tế, người đọc có thể tìm thấy ở chuyên mục Nghiên cứu — Trao đổi, Ý kiến — Kinh nghiệm, Phân tích bình luận chính sách..., là tài liệu tham khảo tốt cho người dạy và người học ở các trường đại học, cao đẳng kinh tế. 3.1.4. Thông tin phản biện, tranh luận yếu Số lượng bài viết mang tính phản biện, tranh luận khoa học còn hạn chế; thiếu vắng những bài mang tính phản biện, điều tra về mặt trái, về hạn chế đối với những vấn đề kinh tế trong nước, đặc biệt là các chủ đề kinh tế vĩ mô quan trọng, được nhiều người quan tâm. Tính chất cổ vũ, tuyên truyền vẫn là chủ đạo. 3.1.5. Thiếu thông tin mang giá trị học thuật Thông tin dự báo thiếu sự phân tích đầy đủ, việc so sánh, nhận diện các yếu tố tác động đến các chỉ tiêu dự báo và rút ra bài học kinh nghiệm còn thiếu và yếu dẫn đến tác dụng của thông tin dự báo trên các TCKT không cao. 3.2. Thực trạng chất lượng hình thức thông tin 3.2.1. Sử dụng chủ yếu thể loại bình luận và phản ánh Các TCKT sử dụng chủ yếu 2 thể loại: bình luận và phản ánh. Các TCKT đã có những bài bình luận được thực hiện công phu, kết hợp tư duy khoa học và tư duy logic, có luận cứ, luận chứng để lý giải vấn đề. Bài phản ánh chủ yếu mô tả, trình bày, phân tích vấn đề và sự kiện trong lĩnh vực kinh tế với nhiều cấp độ khác nhau. 3.2.2. Ngôn ngữ biểu đạt mang phong cách khoa học Cơ sở phong cách ngôn ngữ của các TCKT là các chuẩn ngôn ngữ viết bằng tiếng Việt có các tính chất xác định. Bài viết chủ yếu mang phong cách khoa học, thường có mối liên hệ chính phụ, logic, sử dụng nhiều lượng thông tin từ kênh thông tin phi văn tự như: sơ đồ, đồ thị, biểu bảng... 3.2.3. Thiết kế, trình bày tạp chí Thông tin đồ họa: đồ thị, biểu bảng được sử dụng nhiều, gồm số liệu, tư liệu trích dẫn... Các tạp chí sử dụng các dạng khung mảnh, nét liền, tạo mảng khối và điểm nhấn cho trang tạp chí. Trang bìa thể hiện các đặc điểm chủ yếu của tạp chí, ngoài ra có các đặc điểm khác về: giấy và khổ giấy in, chữ in 3.2.4. Kết cấu tác phẩm chưa triệt để và không rạch ròi 14 Các TCKT đều ban hành quy định về thể lệ gửi đăng bài trên tạp chí, quy định cụ thể về kết cấu tác phẩm báo chí gửi đăng, tuy nhiên, việc thực hiện quy định về kết cấu tác phẩm báo chí trên tạp chí hiện chưa triệt để và không rạch ròi. Các tạp chí thường ghép chung các tiêu chí với nhau trong phần đặt vấn đề, phần kết quả và diễn giải phân tích, một số bài viết kết cấu chưa rõ ràng, bố cục chưa hợp lý; chất lượng biên tập của một số bài báo còn chưa cao, văn phong khoa học chưa chặt chẽ... 3.3. Thực trạng chất lượng phương thức thông tin 3.3.1. Tổ chức chuyên đề chuyên sâu - CĐCS duy trì ổn định, chủ đề đa dạng về lĩnh vực kinh tế - Nội dung chuyên sâu về kinh tế nhưng thiếu thông tin phản biện, điều tra. - Cách thức thực hiện CĐCS giữa các TCKT rất khác nhau; tổ chức chuyên đề còn hạn chế . 3.3.2. Thông tin chung về các sự kiện, vấn đề về kinh tế - Cơ cấu chuyên mục phong phú, đa dạng - Trùng lắp, chồng chéo nội dung thông tin giữa các TCKT Tiểu kết Chương 3 Trong Chương 3, từ những phân tích tổng quan, khái lược về thực trạng chất lượng thông tin trên các TCKT của Việt Nam nói chung cũng như qua kết quả khảo sát trên 4 tạp chí: TCTC, TCNH, TCKTDB và TCPTKT, nghiên cứu sinh rút ra một số vấn đề cơ bản sau: Thứ nhất, chất lượng nội dung thông tin trên các TCKT thể hiện thế mạnh của các TCKT,