Cộng hoà Nam Phi, giải pháp phát triển cho quan hệ kinh tế – thương mại giữa Việt Nam và Cộng hoà Nam Phi trong thời gian tới

Lêi nãi ®Çu TiÕp tôc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ giai ®o¹n 1991-2000, më réng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vÉn lµ mét trong nh÷ng kh©u then chèt cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu cho thêi kú 2001-2010. Trong ®ã, ®Èy m¹nh t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng míi lµ quan ®iÓm chñ ®¹o, xuyªn xuèt. Trong khi nhiÒu thÞ tr­êng ®· trë nªn b·o hoµ th× Ch©u Phi l¹i næi lªn nh­ mét thÞ tr­êng thËt sù míi mÎ vµ tiÒm n¨ng. Trong sè 54 quèc gia t¹i Ch©u Phi, Céng hoµ Nam Phi lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt, víi diÖn tÝch 1.228 triÖu km, d©n sè 43,2 më ra nhiÒu tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cho ViÖt Nam, ®ãng mét vai trß quan träng trong hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Ch©u Phi nãi chung. H¬n thÕ n÷a, Nam Phi cã mét nÒn kinh tÕ kh¸ m¹nh, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, c¬ së h¹ tÇng rÊt ph¸t triÓn, víi hÖ thèng c¶ng biÓn hiÖn ®¹i ngang tÇm víi c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c trªn thÕ giíi. Nam Phi ®­îc coi lµ thÞ tr­êng ®Çu mèi hÕt søc quan träng ë Ch©u Phi. Th«ng qua ®ã, chóng ta cã thÓ nhËp khÈu råi t¸i xuÊt ®i c¸c thÞ tr­êng kh¸c ë Ch©u Phi, thËm chÝ sang c¶ c¸c thÞ tr­êng ph¸t triÓn nh­ EU, Mü... Tuy nhiªn, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi cßn ë møc ®é rÊt khiªm tèn, thùc sù ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai bªn. N¨m 2002, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Nam Phi ®¹t 50 triÖu USD, kim ng¹ch nµy chØ chiÕm ch­a ®Çy 0,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. NhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Nam Phi l¹i cµng thÊp, chØ ®¹t 5,07 triÖu USD, chiÕm 0,08% kim ng¹ch nhËp khÈu cña Nam Phi. Bªn c¹nh ®ã, quan hÖ hîp t¸c gi÷a n­íc ta vµ Ch©u Phi trªn c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ ®ang ë møc kh«ng ®¸ng kÓ. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¨ng c­êng quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Céng hoµ Nam Phi nãi riªng vµ toµn Ch©u Phi nãi chung, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng bu«n b¸n hai chiÒu trong thêi kú 2001-2010, còng nh­ më réng quan hÖ trªn c¸c lÜnh vùc dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ. ViÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng Nam Phi, n¾m b¾t thùc tr¹ng mèi quan hÖ th­¬ng m¹i hiÖn nay gi÷a ViÖt Nam víi thÞ tr­êng nµy, tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p trë nªn hÕt søc cÇn thiÕt. NhËn thÊy tÇm quan träng, tÝnh míi mÎ vµ còng ®Çy hÊp dÉn nµy cña vÊn ®Ò, t¸c gi¶ xin phÐp ®­îc nghiªn cøu ®Ò tµi "Céng hoµ Nam Phi, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho quan hÖ kinh tÕ – th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi trong thêi gian tíi". §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i cña Céng hoµ Nam Phi víi thÕ giíi vµ víi ViÖt Nam, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ViÖt Nam trong quan hÖ víi Céng hoµ Nam Phi, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Nam Phi thêi kú 1991-2001 vµ quan hÖ hî t¸c trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®­îc thùc hiÖn trªn 4 lÜnh vùc: th­¬ng m¹i hµng ho¸, th­¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ. C¸c kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Céng hoµ Nam Phi trong thêi gian tíi. B»ng viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö lµm nÒn t¶ng, ®ång thêi kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ thèng kª, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, t¸c gi¶ mong muèn ®­îc giíi thiÖu nh÷ng th«ng tin míi mÎ, cÇn thiÕt vÒ n­íc Céng hoµ Nam Phi vµ thÞ tr­êng Nam Phi, thùc tr¹ng quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ ®Êt n­íc tuy míi mÎ nh­ng ®Çy tiÒm n¨ng nµy. Tõ ®ã x©y dùng c¬ së khoa häc ®Ó ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p gãp phÇn ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam Céng hoµ Nam Phi nãi riªng vµ gi÷a ViÖt Nam víi Ch©u Phi nãi chung trong giai ®o¹n tíi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, kho¸ luËn bao gåm 3 ch­¬ng sau: ch­¬ng I : Tæng quan vÒ n­íc Céng hoµ Nam Phi Ch­¬ng II: Quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam-CH Nam Phi Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Céng hoµ Nam Phi Trong khi lµm luËn v¨n nµy, em ®· nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì tõ phÝa c¸c ThÇy, c¸c C«, còng nh­ c¸c C¬ quan, gia ®×nh, b¹n bÌ. Em ®Æc biÖt c¶m ¬n ThÇy gi¸o T« Träng NghiÖp, ng­êi ®· chØ b¶o rÊt tËn t×nh cïng nh÷ng lêi ®éng viªn gióp em hoµn thµnh ®­îc kho¸ luËn nµy. Em còng xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c tíi chó NguyÔn Anh TuÊn, Vô phã Vô Ch©u Phi T©y Nam ¸; anh T¹ §øc Minh, chuyªn viªn Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Bé Th­¬ng m¹i, nh÷ng ng­êi ®· cung cÊp cho em cã ®­îc nhiÒu tµi liÖu quý gi¸. Ch­¬ng I  tæng quan vÒ n­íc Céng hoµ Nam Phi I/ §iÒu kiÖn tù nhiªn : 1/ §iÒu kiÖn ®Þa lý-khÝ hËu: 1.1/ §iÒu kiÖn ®Þa lý: §Êt n­íc Céng hoµ Nam Phi n»m ë phÝa d­íi cïng cña Ch©u Phi víi 1.219.912 km2, bao gåm c¶ h¶i ®¶o Prince Edward, thuéc vÜ ®é 22-35o vÒ phÝa Nam vµ 17-33o vÒ phÝa §«ng. Nam Phi chiÕm 4% diÖn tÝch toµn Ch©u Phi, lín gÊp n¨m lÇn diÖn tÝch cña Anh, gÊp ®«i Ph¸p vµ gÇn b»ng diÖn tÝch cña §øc, Ph¸p, Italia céng l¹i. Nam Phi cã ®­êng biªn giíi chung víi n­íc Namibia, Botswana vµ Zimbabue, trong khi V­¬ng quèc Lesotho n»m hoµn toµn trong Nam Phi. PhÝa §«ng B¾c gi¸p ranh víi Mozambique vµ Swaziland. PhÝa T©y, Nam, B¾c cã biÓn §¹i T©y D­¬ng vµ biÓn Ên §é D­¬ng bao bäc, chÝnh v× thÕ phÝa T©y ®­îc bao bäc bëi dßng n­íc l¹nh Benguela tõ biÓn Atlantic, phÝa §«ng lµ dßng n­íc Êm tõ Ên §é D­¬ng. Bê biÓn cña Nam Phi dµi tíi 2.954 km víi rÊt nhiÒu ®ång cá, th¶o nguyªn vµ rõng. §Þa h×nh cña Nam Phi bao gåm mét vïng cao nguyªn ®¸ cæ ®­îc chia c¾t víi vïng ®ång b»ng hÑp ven biÓn bëi d·y nói Great Esscarpment. Vïng cao nguyªn chiÕm kho¶ng 2/3 diÖn tÝch ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, sè ®Êt trång lín, chØ chiÕm 10% tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai, rõng vµ rõng t¸i sinh chiÕm 7%. Bªn c¹nh ®ã l¹i kh«ng cã s«ng hå cho tÇu bÌ ®i l¹i. §a phÇn s«ng ngßi n»m ë vïng kh«, chØ ch¶y vµo mïa m­a. Mét ®iÓm quan träng lµ ®Êt n­íc Nam Phi cè mét tr÷ l­îng kho¸ng s¶n hÕt søc dåi dµo vµ ®a d¹ng. VÝ dô nh­ vµng, cr«m, antimon, than, quÆng thÐp, mangan, kÒn, ph©n l©n, thiÕc, urani, ®¸ quý, kim c­¬ng, b¹ch kim, ®ång, muèi, khÝ ®èt thiªn nhiªn... 1.2. KhÝ hËu: VÞ thÕ ®Þa lý ®· t¹o ra cho Nam Phi cã khÝ hËu «n hoµ víi nhiÒu n¾ng. Trung b×nh n¾ng chiÕu kho¶ng 7,5 ®Õn 9,5 giê mét ngµy, so víi 3,8 giê t¹i Lu©n §«n vµ 6,9 giê t¹i Niu ãoc. Tuy nhiªn t¹i vïng nói cao còng cã tuyÕt r¬i. ë ®©y m­a Ýt h¬n 464 mm, b»ng kho¶ng h¬n mét nöa so víi l­îng m­a trung b×nh cña thÕ giíi. Trõ hai vïng Cape vµ Mediterranª lµ cã m­a quanh n¨m, cßn l¹i 80% l­îng m­a tËp trung vµo c¸c th¸ng mïa hÌ tõ th¸ng 10 tíi th¸ng 3. Ngoµi ra Nam Phi th­êng xuyªn bÞ ¶nh h­ëng bëi h¹n h¸n nÆng vµ kÐo dµi, h¬n 65% diÖn tÝch ®Êt ë t×nh tr¹ng kh« c»n hoÆc nöa kh« c»n. Tuy vËy, hai dßng n­íc trªn vµ d¶i bê biÓn t¹i ba phÝa ®· t¹o cho Nam Phi cã l­îng thùc vËt ®a d¹ng vµ phong phó. Nh×n chung, so víi c¸c n­íc Ch©u Phi, khÝ hËu Nam Phi t­¬ng ®èi «n hoµ, kh«ng qu¸ l¹nh vµo mïa ®«ng vµ còng kh«ng qu¸ nãng vµo mïa hÌ. 2/ D©n sè: Nam Phi cã mét l­îng d©n sè ®«ng vµ trÎ. Theo thèng kª n¨m 2002, d©n sè Nam Phi lµ 43, 8 triÖu d©n, chiÕm kho¶ng 6% tæng d©n sè Ch©u Phi. Bao gåm phÇn lín lµ ng­êi da ®en, trªn 5 triÖu ng­êi da tr¾ng vµ cã kho¶ng 2 triÖu ng­êi gèc ¸. Tèc ®é t¨ng d©n sè lµ 60.000 ng­êi/th¸ng. Sè ng­êi ë ®é tuæi lao ®éng (tõ 15-64) lµ 14,4 triÖu vµ t¨ng lªn theo møc 2,8% hµng n¨m. Bªn c¹nh ®ã, còng cã tíi 54% d©n sè ë ®é tuæi d­íi 24, trong ®ã tû lÖ d­íi 14 lµ 32,01% tæng d©n sè. II/ §iÒu kiÖn x· héi-ChÝnh trÞ-Kinh tÕ : 1/ §iÒu kiÖn x· héi : 1.1. LÞch sö: Tõ thÕ kû 16 trë vÒ tr­íc, trªn l·nh thæ Nam Phi chØ cã ng­êi Phi thuéc c¸c bé l¹c Bantu, Khoi-Khoi vµ Hottentotes sinh sèng. ThÕ kû 17 vµ 18, ng­êi Hµ Lan vµ ng­êi Anh ®Õn ®©y x©m chiÕm, ®Èy lïi ng­êi d©n b¶n xø vµo s©u néi ®Þa. Sau cuéc chiÕn tranh diÔn ra tõ n¨m 1899 ®Õn 1902, ng­êi Hµ Lan buéc ph¶i chÊp nhËn sù b¶o hé cña Thùc d©n Anh. Ngµy 31/5/1910, sau khi s¸t nhËp 4 tØnh Cape, Orange, Transval vµ Natal, V­¬ng quèc Anh thµnh lËp Liªn bang Nam Phi tù trÞ. N¨m 1948, §¶ng Quèc gia cña ng­êi da tr¾ng lªn n¾m quyÒn ë Nam Phi, thi hµnh chÝnh s¸ch Apacthai vµ c¸c ®¹o luËt ph©n biÖt chñng téc, ®µn ¸p, bãc lét ng­êi b¶n xø. Ngµy 31/5/1961, sau khi ®¬n ph­¬ng tr­ng cÇu d©n ý trong nh÷ng ng­êi da tr¾ng, chÝnh quyÒn Nam Phi rót ra khái Khèi Liªn hiÖp Anh vµ tuyªn bè thµnh lËp n­íc Céng hoµ Nam Phi ®éc lËp. C¸c tÇng líp t­ s¶n Nam Phi khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn giÇu cã, bãc lét ng­êi Phi vµ cÊu kÕt víi ng­êi t­ b¶n n­íc ngoµi, t¹o nªn “thÇn k× kinh tÕ” trong nh÷ng n¨m 20-60, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn ë Nam Phi. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, tr­íc søc Ðp cña céng ®ång quèc tÕ vµ søc m¹nh cña ®Êu tranh nh©n d©n, chÝnh quyÒn Nam Phi ®· buéc ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch, tr¶ tù do cho c¸c nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, trong ®ã cã Nelson Mandela, ®èi tho¹i víi c¸c ®¶ng ph¸i ®èi lËp, xo¸ bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc Aparthai. N¨m 1994, Nam Phi tiÕn hµnh cuéc tæng tuyÓn cö ®a s¾c téc ®Çu tiªn, ®¶ng ANC (§¶ng D©n téc) giµnh th¾ng lîi, «ng Nelson Mandela ®­îc cö lµm Tæng thèng. ANC thµnh lËp ChÝnh phñ ®oµn kÕt d©n téc bao gåm c¸c ®¶ng ®èi lËp. D­íi thêi Tæng thèng N. Mandela, hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, ®­êng lèi c¶i c¸ch tiÕn bé xuÊt hiÖn vµ ®· thùc sù nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ ë Nam Phi. Tõ nh÷ng viÖc ®Êu tranh chèng n¹n ph©n biÖt chñng téc ®Õn nh÷ng c¶i c¸ch tiÕn bé vÒ kinh tÕ, du lÞch, ®Çu t­ cho ®Õn y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc,... ®· ®em ®Õn cho Nam Phi mét bé mÆt míi mÎ, s«i ®éng vµ ph¸t triÓn. Th¸ng 6/1999, t¹i cuéc bÇu cö ®a s¾c téc lÇn thø hai, «ng Thabo Mbeki, Chñ tÞch ®¶ng ANC, nguyªn Phã Tæng thèng, giµnh ®­îc trªn 66% phiÕu bÇu, trë thµnh Tæng thèng míi cña Nam Phi. Thabo Mbeki ®· tá ra lµ mét vÞ tæng thèng cã tµi, tuy nhiªn vÞ trÝ cña «ng trong chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ®· kh«ng ®¹t ®­îc sù ñng hé v× «ng tõ chèi viÖc kÕt ¸n c¸c quan ®iÓm chÝnh trÞ cùc ®oan vÒ Zimbabwe cña Robert Mugabe vµ nh÷ng ph¸t biÓu thiÕu hiÓu biÕt cña «ng vÒ bÖnh AIDS. Sù khñng ho¶ng vÒ søc kháe do ®¹i dÞch AIDS g©y ra ®ang t¸c ®éng ®Õn 4,2 triÖu ng­êi Nam Phi . ChÝnh c¸c ®e däa nghiªm träng nµy cã thÓ lµm lu mê tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c thuéc vÒ Nam Phi. 1.2. V¨n ho¸: Nam Phi lµ mét n­íc ®a chñng téc, ®­îc coi lµ c¸i n«i v¨n ho¸ cña nhiÒu d©n téc ë Ch©u Phi, víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng ®Æc s¾c, ®i kÌm theo nh÷ng phong tôc tËp qu¸n ®a d¹ng. Tuy nhiªn, ë c¸c vïng néi thµnh cña Nam Phi còng cã sù pha trén vÒ v¨n ho¸. ViÖc nÒn v¨n ho¸ cæ truyÒn bÞ cÊm ®o¸n trong suèt thêi kú Aparthai khiÕn cho lèi sèng cò còng dÇn trë nªn phai nh¹t dÇn. Bªn c¹nh nh÷ng ng­êi d©n gèc Phi da ®en, cßn cã mét bé phËn kh«ng nhá ng­êi d©n da tr¾ng gèc Anh, Hµ Lan... Nh÷ng ng­êi nµy sèng tËp trung ë c¸c khu vùc thµnh thÞ, cã ®êi sèng v¨n ho¸ tho¶i m¸i vµ tiÖn nghi nh­ ë c¸c n­íc ph­¬ng T©y. 1.3. §êi sèng: Tr¶i qua thêi kú m«ng muéi, nghÌo ®ãi cña mét Ch©u Phi l¹c hËu vµ giai ®o¹n hµ kh¾c cña chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc Aparthai, ®êi sèng cña ng­êi d©n Nam Phi ®· thay ®æi nhanh chãng. N¨m 2002, víi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi trªn 3000 USD, Nam Phi ®· ®­îc xÕp vµo hµng cã thu nhËp cao trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (theo ph­¬ng ph¸p PPP, GDP/ng­êi n¨m 2002 lªn ®Õn 9.400USD). MÆc dï vËy, chÝnh s¸ch ph©n biÖt chñng téc ®· ®­îc xo¸ bá c¸ch ®©y gÇn mét thËp niªn, hiÖn nay kho¶ng c¸ch gi÷a møc sèng cña ng­êi da ®en vµ ng­êi da tr¾ng vÉn cßn rÊt xa. ThËm chÝ, ®èi víi mét sè ng­êi, Nam Phi lµ hai n­íc chø kh«ng ph¶i mét: mét n­íc lµ cña ng­êi da tr¾ng, víi møc sèng t­¬ng ®­¬ng víi ng­êi d©n nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi, vµ mét n­íc cña ng­êi da ®en, cã thÓ xÕp vµo nh÷ng quèc gia nghÌo nhÊt thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã Nam Phi cßn tån t¹i rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nãng báng. Theo sè liÖu n¨m 2000, tû lÖ l¹m ph¸t lµ 5,3%, tû lÖ thÊt nghiÖp lªn tíi 30%, tû lÖ d©n sè sèng d­íi møc nghÌo khæ lµ 50%, chñ yÕu lµ ng­êi da ®en. Mét trong nh÷ng vÊn n¹n nghiªm träng nhÊt cña x· héi Nam Phi hiÖn nay lµ sù bµnh tr­íng cña dÞch bÖnh AIDS. Nam Phi hiÖn lµ n­íc cã sè d©n nhiÔm virus HIV nhiÒu nhÊt thÕ giíi. Theo sè liÖu cña Liªn HiÖp Quèc, cã h¬n 4 triÖu 200 ngµn ng­êi Nam Phi lµ n¹n nh©n cña c¨n bÖnh thêi ®¹i nµy. Riªng trong n÷ giíi, cø 4 ng­êi phô n÷ trong ®é tuæi tõ 20 ®Õn 29 lµ cã 1 ng­êi nhiÔm HIV. ThiÕu hiÓu biÕt vÒ sù l©y lan cña c¨n bÖnh, ¨n ë thiÕu vÖ sinh vµ thiÕu ®iÒu kiÖn ch¨m sãc søc khoÎ lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù l©y lan nhanh chãng cña bÖnh AIDS ë Nam Phi. C¨n bÖnh tai ¸c nµy cßn lµ mèi ®e do¹ chÝnh cho d©n sè Nam Phi. Bëi nÕu kh«ng cã bÖnh AIDS, d©n sè Nam Phi, tõ kho¶ng gÇn 44 triÖu hiÖn nay sÏ cã thÓ t¨ng lªn 52 triÖu vµo n¨m 2015. 2/ ChÝnh trÞ : N­íc Céng hoµ Nam Phi lµ mét n­íc d©n chñ, cã hÖ thèng qu¶n lý ba cÊp ®é. Trong ®ã, nghÞ viÖn lµ c¬ quan ph¸p lý cña ChÝnh phñ, cã quyÒn t¹o luËt phï hîp víi HiÕn ph¸p. ChÝnh quyÒn trung ­¬ng vµ 9 chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng: Estern Cape, Free State, Gauteng, KwaZulu-Natal, Mpumalanga, North-West, North Cape, Northe Province, Western Cape. N­íc Céng hoµ Nam Phi sö dông LuËt La M·-Hµ Lan, theo luËt cña Anh vµ HiÕn ph¸p n¨m 1996. HiÕn ph¸p míi ®­îc tæng thèng Mandela ký vµo ngµy 10/12/1996 vµ cã hiÖu lùc tõ 03/2/1997 ®¶m b¶o cho sù thèng nhÊt cña ChÝnh phñ vµ c¬ cÊu t¹i quèc gia, tØnh lþ vµ ®Þa ph­¬ng. Mäi ng­êi d©n ®ñ 18 tuæi ®Òu ®­îc quyÒn ®i bÇu cö. C¬ quan lËp ph¸p cña Nam Phi bao gåm 2 ViÖn, trong ®ã 400 ghÕ cho Quèc héi vµ 90 ghÕ cho Héi ®ång Quèc gia c¸c tØnh. HiÖn nay §¶ng §¹i héi d©n téc Phi (ANC-African National Congress) n¾m quyÒn gi÷ 266 sè ghÕ. §¶ng D©n Chñ (Dp-Democratic Party) chiÕm 38 ghÕ, §¶ng Tù do Inkatha chiÕm 34 ghÕ, §¶ng Quèc gia míi chiÕm 28 ghÕ vµ mét sè ®¶ng ph¸i kh¸c n¾m gi÷ sè ghÕ cßn l¹i cña Quèc Héi. C¬ cÊu ChÝnh phñ ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: Tæng thèng vµ néi c¸c (tæng thèng ®Ò cö néi c¸c) Tæng thèng chØ ®Þnh thÈm ph¸n NghÞ viÖn Toµ ¸n, hiÕn ph¸p Quèc héi Héi ®ång c¸c tØnh Toµ ¸n th­îng thÈm, tèi cao Thèng ®èc tØnh C¸c héi ®ång ®Þa ph­¬ng, thµnh phè 3. Kinh tÕ : 3.1. T¨ng tr­ëng kinh tÕ : MÆc dï lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, Céng hoµ Nam Phi lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ lín nhÊt, ®a d¹ng nhÊt vµ tiªn tiÕn nhÊt ë Ch©u Phi. GDP cña Nam Phi n¨m 2002 ®¹t 148 tû USD, lín gÊp 3 lÇn Ai CËp, gÊp 4 lÇn Nigeria, lµ nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt cña Ch©u Phi. Nh×n chung, møc t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n trong giai ®o¹n 1995-2000 ®¹t 874 tû Rand (®ång tiÒn cña Nam Phi) tøc lµ kho¶ng 127 tû USD, ®¹t 2.3%, trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 5%, c«ng nghiÖp t¨ng 37%, dÞch vô t¨ng 58%. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2000 lªn ®Õn 2.896 USD. §éng lùc cho sù ph¸t triÓn chñ yÕu nhê sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ trong viÖc chuyÓn tõ tËp trung vµo thÞ tr­êng néi ®Þa sang nÒn kinh tÕ h­íng ra xuÊt khÈu. Nguyªn nh©n thø hai lµ do viÖc thay ®æi c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ sang s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô thay v× chØ dùa chñ yÕu vµo khai th¸c nguyªn liÖu kho¸ng s¶n. GDP tÝnh theo lo¹i h×nh ho¹t ®éng kinh tÕ víi gi¸ hiÖn hµnh vµ gi¸ c¬ b¶n (tØ rand) Giai ®o¹n N«ng l©m ng­ nghiÖp Khai th¸c má ChÕ biÕn X©y dùng ®iÖn, ga vµ n­íc Th«ng tin liªn l¹c vµ v.chuyÓn Th­¬ng m¹i Ngµnh kh¸c Tæng GDP ë møc gi¸ c¬ b¶n 1997 25.325 40.524 124.604 19.386 20.386 57.765 85.858 251.570 625.481 1998 24.453 43.445 129.057 20.682 20.964 63.499 89.222 229.061 670.383 1999 24.555 44.187 135.952 21.262 21.304 71.340 95.159 309.384 723.247 2000 25.375 51.563 148.875 22.352 22.995 80.062 103.923 339.042 793.993 2001 25.689 51.756 151.169 23.389 24.268 89.626 113.569 349.458 832.158 2002 25.897 52.468 159.654 25.469 28.459 93.156 189.457 353.458 864.157 Nguån Niªn gi¸m Nam Phi 2001 - 2002 3.2. C¬ cÊu nÒn kinh tÕ : Nam Phi lµ mét n­íc rÊt giÇu tµi nguyªn, kho¸ng s¶n, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp ph¸t triÓm cã khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Nam Phi cã thÕ m¹nh vÒ s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp, ®iÖn n¨ng, khai kho¸ng, dÞch vô, th­¬ng m¹i. 3.2.1/ N«ng nghiÖp: VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi víi bê biÓn dµi tíi 3000km, ®· t¹o nªn mét khÝ hËu kh¸ «n hoµ víi 2 mïa m­a n¾ng, nhiÖt ®é trung b×nh tõ 20-250C, h×nh thµnh nªn mét m«i tr­êng cho c©y tr¸i quanh n¨m xanh tèt. Nam Phi lµ mét trong sè kh«ng nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®a d¹ng s¶n phÈm nh­ lóa m×, ng«, mÝa ®­êng, thuèc l¸, h¹t h­íng d­¬ng, hoa qu¶ nhiÖt ®íi... ch¼ng nh÷ng ®¶m b¶o ®­îc an ninh l­¬ng thùc mµ hµng n¨m cßn xuÊt khÈu víi mét khèi l­îng ®¸ng kÓ. Riªng n¨m 2001, n«ng nghiÖp ®ãng gãp kho¶ng 3% vµo GDP cña Nam Phi vµ thu hót kho¶ng 9% lùc l­îng lao ®éng. HiÖn nay, Nam Phi kh«ng chØ tù tóc ®­îc vÒ hÇu hÕt c¸c n«ng s¶n chñ yÕu mµ cßn lµ mét nhµ xuÊt khÈu n«ng s¶n. MÆc dï n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m tû träng trong GDP, nh­ng n«ng s¶n vµ n«ng s¶n chÕ biÕn ®ãng gãp kho¶ng 4% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Nam Phi kho¶ng trªn d­íi 1 tû USD/n¨m. 3.2.2/ L©m nghiÖp : Nam Phi cã ngµnh l©m nghiÖp ph¸t triÓn, t¹o ra kho¶ng 280.000 viÖc lµm, s¶n l­îng hµng n¨m kho¶ng 24 triÖu m3 gç, mang l¹i doanh thu hµng n¨m kho¶ng 2 tû USD. Ngµnh l©m nghiÖp cña Nam Phi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, cã thÓ ®¸p øng ®ñ nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. 3.2.3/ Ng­ nghiÖp: Nam Phi cã trªn 1500 km bê biÓn tr¶i dµi, cung cÊp hµng n¨m víi l­îng c¸ kh«ng nhá. S¶n l­îng c¸ ®¸nh b¾t hµng n¨m cña Nam Phi kh¸ cao, ®¹t trªn 600.000 tÊn (gÇn b»ng kho¶ng 1% s¶n l­îng ®¸nh b¾t cña thÕ giíi). Ngµnh nµy sö dông tíi trªn 30.000 lao ®éng víi sè ®éi tÇu ®¸nh c¸ lªn tíi 4000 chiÕc. Tuy nhiªn, nh×n vÒ tæng thÓ nÒn kinh tÕ, s¶n l­îng cña c¶ 3 ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp trªn ®©y míi chØ ®ãng gãp kho¶ng 5% GDP. 3.2.4/C«ng nghiÖp : C«ng nghiÖp khai kho¸ng: Mét ®iÓm quan trong khi nãi ®Õn ®Êt n­íc Nam Phi, ®ã lµ mét trong nh÷ng n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu kho¸ng s¶n lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ n­íc cã tr÷ l­îng lín nhÊt thÕ giíi cña nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n nh­ vµng, cr«m, platin, vanadium, mangan... Ngoµi ra, Nam Phi cßn cã tr÷ l­îng quan träng cña nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c, chñ yÕu lµ than ®¸, uranium, kim c­¬ng, s¾t, titan, flourit, niken, photph¸t. Sau ®©y lµ nh÷ng con sè thèng kª thÓ hiÖn tÇm quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng Nam Phi ®èi víi thÕ giíi nãi chung. B¶ng: Quy m« s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh khai kho¸ng cña Nam Phi vµ thø h¹ng thÕ giíi Tªn kho¸ng s¶n §¬n vÞ S¶n l­îng (n¨m 2002) Tû lÖ % trong tæng s¶n l­îng toµn thÕ giíi Thø h¹ng trªn thÕ giíi Nh«m Ngh×n tÊn 172 1 22 Nh«m-silicat Ngh×n tÊn 188 32 1 Antimoan TÊn 4 534 12 4 Asbestos Ngh×n tÊn 104 4 7 QuÆng Chrome Ngh×n tÊn 3 600 37 1 Than ®¸ Ngh×n tÊn 195 800 6 4 §ång Ngh×n tÊn 173 2 13 Kim c­¬ng Ngh×n cara 10 324 10 5 S¾t-chrom Ngh×n tÊn 1 104 35 1 S¾t-mangan Ngh×n tÊn 662 10 3 S¾t-silicon Ngh×n tÊn 99 3 6 Flourspar Ngh×n tÊn 218 6 4 Vµng TÊn 580 25 1 QuÆng s¾t Ngh×n tÊn 32 300 3 8 QuÆng-mangan Ngh×n tÊn 2 851 12 3 Nicken Ngh×n tÊn 30 3 7 §¸ phosphat Ngh×n tÊn 2 466 2 9 Kim lo¹i nhãm Platin TÊn 184 53 1 Kim lo¹i silicon Ngh×n tÊn 38 6 7 B¹c TÊn 192 1 14 Kho¸ng titan Ngh×n tÊn 751 20 2 Uran TÊn 1 703 5 7 Vanadium TÊn 27 948 51 1 Vermiculite Ngh×n tÊn 214 43 1 KÏm Ngh×n tÊn 76 1 17 Kho¸ng zirconi Ngh×n tÊn 240 30 2 Nguån: Niªn gi¸m Nam Phi n¨m 2002 C«ng nghiÖp chÕ t¹o : Tuy nhiªn, nh÷ng nguån thu tõ kho¸ng s¶n chØ chiÕm tû träng ®¸ng kÓ vµo nh÷ng n¨m 70, 80, v× tõ thËp niªn 90 th× Nam Phi ®· chuyÓn m¹nh sang ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. Gi¸ trÞ ngµnh míi nµy hiÖn chiÕm trªn 24% GDP (kho¶ng 40 tû USD), gÊp h¬n hai lÇn gi¸ trÞ ngµnh khai kho¸ng. C¸c s¶n phÈm c¬ b¶n gåm : Ho¸ chÊt. Thùc phÈm Ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i S¾t thÐp 3.2.5/ §Çu t­: Cïng víi sù gia t¨ng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, ®Çu t­ trùc tiÕp ë Nam Phi còng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng.Tõ n¨m 1995-1998, riªng 5 n­íc ®Çu t­ lín nhÊt ë Nam Phi ®· chiÕm tíi 80% tæng l­îng ®Çu t­ (theo b¶ng). Trong ®ã, Mü ®­îc coi lµ nhµ ®Çu t­ khæng lå. Tõ n¨m 1994-1998, khèi l­îng ®Çu t­ lªn tíi 14,3 tû rand. TiÕp ®ã, dï khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ xÈy ra ë Ch©u ¸, ®i kÌm theo nh÷ng suy gi¶m ®Çu t­ ë khu vùc Ch©u ¸, Malaisia vÉn gi÷ vÞ trÝ thø hai. Bªn c¹nh ®ã, ®Çu t­ tõ phÝa Anh quèc còng gia t¨ng ®¸ng kÓ trong thêi kú nµy: tõ 3,5 tû rand n¨m 1997 ®Õn 6 tû rand n¨m 1998. C¸c n­íc Ch©u ¢u kh¸c tr­íc ®ã ch­a tiÕn hµnh ®Çu t­ ë Nam Phi b©y giê còng b¾t ®Çu tiÕn s©u vµo thÞ tr­êng nµy víi nh÷ng b­íc ®i høa hÑn. §Æc biÖt nh­ Italia, Thuþ §iÓn vµ Hµ Lan. ChÝnh v× vËy, Ch©u ¢u cïng víi B¾c Mü ®· trë thµnh nguån FDI chÝnh t¹i ®Êt n­íc Nam Phi nµy. VÒ lÜnh vùc ®Çu t­, c«ng nghÖ th«ng tin, n¨ng l­îng dÇu khÝ, m«t«, thùc phÈm vµ ®å uèng, kinh doanh kh¸ch s¹n , gi¶i trÝ, du lÞch lµ nh÷ng lÜnh vùc chiÕm khèi l­îng FDI lín, lªn tíi 30 tû rand. 3.2.6. DÞch vô, du lÞch: LÜnh vùc dÞch vô cña Nam Phi kh¸ ph¸t triÓn, chiÕm 66% GDP n¨m 2001. Quan träng nhÊt ph¶i kÓ ®Õn du lÞch, b×nh qu©n ®ãng gãp kho¶ng 5% vµo GDP. N¨m 2000 cã trªn 6 triÖu kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi tíi Nam Phi (®øng ®Çu ch©u Phi). Ngoµi ra, c¸c dÞch vô nh­ tµi chÝnh ng©n hµng, viÔn th«ng, vËn t¶i cña Nam Phi kh¸ hoµn chØnh vµ tiªn tiÕn so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. Còng nh­ vËy, kÓ tõ khi chÕ ®é cña ®¶ng D©n téc chÝnh thøc lªn n¾m quyÒn n¨m 1994 ë Nam Phi, ngµnh c«ng nghiÖp du lÞch ®· cã mét b­íc ngoÆt quan träng, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ngµnh du lÞch hµng n¨m lªn tíi 32%. §©y ®­îc coi lµ mét hiÖn t­îng cña ngµnh du lÞch trªn thÕ giíi. Ph¸t triÓn du lÞch trªn thÕ giíi nãi chung vµ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch ë Nam Phi nãi riªng. Mét m«i tr­êng hoµ b×nh æn ®Þnh ®· lµm nªn sù ®ét ph¸ ch­a tõng cã trong lÜnh vùc du lÞch, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thµnh phè nh­ Johansbourg, Pretoria, Cape Town vµ Durban. 3.2.7. XuÊt nhËp khÈu: Tèc ®é t¨ng tr­ëng: Nam Phi lµ thµnh viªn cña GATT tr­íc kia vµ WTO hiÖn nay. ThÞ tr­êng Nam Phi ®­îc tù do ho¸ ë møc ®é cao. Ngµnh ngo¹i th­¬ng chiÕm kho¶ng 50% GDP. N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®¹t trªn 64 tû USD, trong ®ã xuÊt khÈu lµ 31 tû USD, nhËp khÈu lµ 33 tû USD. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 70, 80, Nam Phi chñ yÕu xuÊt khÈu c¸c lo¹i kho¸ng s¶n vµ c¸c lo¹i s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ chñ yÕu nhËp khÈu c¸c lo¹i s¶n phÈm tiªu dïng, thiÕt bÞ m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i. §Çu nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay, Nam Phi cã sù thay ®æi lín trong c¬ cÊu ngµnh hµng XNK theo chiÒu h­íng t¨ng dÇn tû träng n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, gi¶m dÇn tû träng hµng tiªu dïng vµ thiÕt bÞ m¸y mãc trong c¬ cÊu hµng nhËp khÈu. B¶ng: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Nam Phi thêi kú 1991-2001 N¨m Tæng kim ng¹ch XuÊt khÈu NhËp khÈu ThÆng d­/ Th©m hôt 1991 34,6 17,0 17,6 -0,6 1992 38,0 18,7 19,3 -0,6 1993 44,1 21,7 22,4 -0,7 1994 48,0 26,3 21,7 +4,6 1995 57,4 30,0 27,4 +2,6 1996 57,9 30,3 27,6 +2,7 1997 59,9 31,2 28,7 +2,5 1998 54,0 27,8 26,2 +1,6 1999 52,9 28,6 24,3 +4,3 2000 56,8 31,3 25,5 +5,8 2001 60,8 37,3 23,5 +3,8 2002 65,9 38,9 23,0 +4,1 T¨ng tr­ëng 3,9%/n¨m 4,9%/n¨m 2,9%/n¨m Nguån Bé Th­¬ng m¹i NÒn ngo¹i th­¬ng Nam Phi ph¸t triÓn nhÊt Ch©u Phi vµ cã sù t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ trong thËp kû 90, b×nh qu©n t¨ng 3,9%/n¨m. Tõ n¨m 1991 ®Õn 1997, kim ng¹ch mËu dÞch t¨ng tr­ëng liªn tôc, ®¹t ®Ønh cao vµo n¨m 1997 lµ 59,9 tû USD. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, bu«n b¸n t¨ng gi¶m thÊt th­êng nh­ng vÉn ë møc cao. §¸ng l­u ý lµ n¨m 1994 ®Õn 2001, Nam Phi lu«n xuÊt siªu t­¬ng ®èi lín. C¬ cÊu mÆt hµng : Nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt trong xuÊt khÈu cña Nam Phi lµ s¶n phÈm chÕ t¹o (c¶ thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm), chiÕm 58,3% xuÊt khÈu vµng 84% nhËp khÈu n¨m 2001. Kho¸ng s¶n vµ nhiªn liÖu chiÕm vÞ trÝ thø hai trong xuÊt khÈu (chiÕm 37,9%xuÊt khÈu n¨m 2001) vµ c¶ trong nhËp khÈu (15%). Nhãm hµng n«ng s¶n ngµy cµng gi¶m tû träng trong trao ®æi th­¬ng m¹i cña Nam Phi, n¨m 2001 chØ chiÕm 3,5% xuÊt khÈu vµ 1,4% nhËp khÈu. XÐt vÒ mÆt hµng, kim lo¹i quý (®Æc biÖt lµ vµng), s¾t thÐp, c¸c s¶n phÈm m¸y mãc thiÕt bÞ lu«n lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu lín nhÊt cña Nam Phi. XuÊt khÈu vµng vµ c¸c kim lo¹i quý kh¸c n¨m 2002 ®¹t 11,6 tû USD, chiÕm trªn 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. XuÊt khÈu s¸t thÐp còng liªn tôc t¨ng vµ n¨m 2002 ®¹t trªn 2,7 tû USD. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®­îc tËp trung vèn ®Çu t­ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ngµy cµng lín. Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m 2002 lªn ®Õn trªn 3,4 tû USD. MÆt hµng n«ng s¶n (®­êng, c¸c lo¹i hoa qu¶) còng lµ mét thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña Nam Phi. Ngoµi ra ph¶i kÓ ®Õn ®å uèng cã cån, ho¸ chÊt, than vµ uranium. C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu chÝnh cña Nam Phi gåm m¸y mãc thiÕt bÞ c¸c lo¹i (n¨m 2000 ®¹t 8,2 tû USD), dÇu má vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu (3,9 tû USD), ph­¬ng tiÖn vËn t¶i vµ phô tïng (1,6 tû USD) vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt, nhùa, hµng dÖt may, cao su tù nhiªn, hµng tiªu dïng, hµng n«ng s¶n (g¹o, chÌ, cµ phª). C¬ cÊu b¹n hµng : Ch©u ¢u lµ b¹n hµng lín nhÊt cña Nam Phi, th­êng xuyªn chiÕm kho¶ng 45 ®Õn 50% kim ng¹ch bu«n b¸n hµng n¨m cña n­íc nµy. Riªng Anh, §øc, mçi n­íc chiÕm trªn 10%. HiÖn nay, Ch©u ¸ lµ b¹n hµng lín thø hai, n¨m 2000 chiÕm trªn 17% xuÊt khÈu vµ 24% nhËp khÈu cña Nam Phi. C¸c b¹n hµng Ch©u ¸ lµ b¹n hµng lín thø hai, n¨m 2000 chiÕm trªn 17% xuÊt khÈu vµ 24% nhËp khÈu cña Nam Phi. C¸c b¹n hµng ch©u ¸ quan träng nhÊt lµ NhËt B¶n, Trung Quèc, Hµn Quèc. Ch©u Mü chñ yÕu tËp trung vµo Mü, chiÕm kho¶ng 12% nhËp khÈu cña Nam Phi (nÕu xÐt vÒ quèc gia th× Mü lµ b¹n hµng lín nhÊt cña Nam Phi). Bu«n b¸n víi Ch©u Phi, Trung §«ng vµ ch©u §¹i d­¬ng ë møc thÊp. Zimbabue lµ b¹n hµng lín nhÊt ë Ch©u Phi. §¸ng l­u ý lµ quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a Nam Phi vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ t¨ng m¹nh tõ n¨m 1990. C¸c b¹n hµng chÝnh gåm Singapore, Malaysia, Indonesia vµ Th¸i Lan. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Nam Phi víi 4 n­íc nµy ®¹t kho¶ng 1,7 tû USD. Nam Phi cã c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i dÞch vô kh¸ ph¸t triÓn. XuÊt khÈu dÞch vô t¨ng tõ 3,3tû USD n¨m 1990 lªn 4,7 tû USD n¨m 2000. T­¬ng tù nhËp khÈu còng t¨ng tõ 3,6 tû USD lªn 5,5 tû USD. Du lÞch ®ãng gãp kh¸ lín vµo nguån thu ngo¹i tÖ cña Nam Phi, mçi n¨m t¨ng kho¶ng 3 tû USD. M­êi n­íc b¹n hµng lín nhÊt cña Nam Phi n¨m 1998: B¶ng 10 n­íc cã kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lín nhÊt víi Nam Phi Thø tù Tªn n­íc Kim ng¹ch XNK (tû USD) Thø tù Tªn n­íc Kim ng¹ch XNK (tû USD) 1 Mü 6,98 6 Italia 1,95 2 CHLB §øc 6,05 7 Ph¸p 1,81 3 Anh 5,14 8 BØ 1,44 4 NhËt B¶n 4,37 9 §µi Loan 1,36 5 Hµ Lan 2,07 10 Zimbabue 1,33 Nguån : Niªn gi¸m Nam Phi 2002 Sau ®©y lµ 3 n­íc tiªu biÓu cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nhÊt vµo Nam Phi, ®ã lµ §øc, Mü, Anh . §Êy lµ 3 trong nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cã mèi quan hÖ bu«n b¸n víi Nam Phi tõ nhiÒu n¨m nay: §øc: Nam Phi nhËp khÈu tõ §øc 10 lo¹i mÆt hµng chÝnh. Trong ®ã chñ yÕu lµ m¸y mãc c¸c lo¹i chiÕm tû lÖ lín nhÊt (chiÕm tíi 40%). Tuy nhiªn tû lÖ t¨ng tr­ëng cña mÆt hµng nµy l¹i ë møc ®é thÊp (4,7%) tõ n¨m 1996-2000. Bªn c¹nh ®ã c¸c thiÕt bÞ ®Æc biÖt cña «t« còng chiÕm bÞ trÝ thø hai trong kim ng¹ch nhËp khÈu tõ §øc (39,72%). Tû lÖ t¨ng h»ng n¨m cña mÆt hµng nµy lµ 12,68%. Ho¸ chÊt lµ mÆt hµng ®øng thø ba trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña §øc vµo Nam Phi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng n¨m lµ 9,24%. Da thuéc chÊt l­îng cao tuy chØ chiÕm 0,2% kim ng¹ch nhËp khÈu tõ §øc nh­ng l¹i cã tèc ®é t¨ng cao nhÊt (33,38%). ChØ cã c¸c mÆt hµng tõ s¾t vµ c¸c chÊt kh«ng hîp kim gi¶m 12,1%. HiÖn nay Nam Phi cã c¸c nhµ m¸y l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt linh kiÖn «t« cho 3 h·ng xe «t« cña §øc lµ BMW, Mercedez Ben, VW. Nhu cÇu nhËp khÈu hµng ®Ó l¾p r¸p vµ thay thÕ cña c¸c nhµ m¸y ®ã ngµy cµng t¨ng chóng minh cho lsu thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt xe «t« khi th©m nhËp thÞ tr­êng Nam phi. §Æc biÖt lµ c¸c lo¹i xe chë hµng ho¸ cã tèc ®é t¨ng cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng nhËp khÈu tõ §øc vµo Nam Phi (118%) Mü C¸c mÆt hµng nhËp khÈu tõ Mü cña Nam Phi cã tèc ®é t¨ng trung b×nh lµ 3,46%. MÆt hµng t¨ng m¹nh nhÊt lµ sîi phÝp y häc (350%). MÆt hµng cã ®é gi¶m lín nhÊt lµ ®Ëu xanh (9-54%) tÝnh trong giai ®o¹n n¨m 1996-2000. Nhãm hµng chiÕm nhiÒu nhÊt trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Mü vµo Nam Phi lµ mÆt hµng m¸y mãc, xe cé, trang thiÕt bÞ ®o l­êng, thiÕt bÞ ®iÖn, ...(57,35). MÆt hµng ®¹t trÞ gi¸ lín nhÊt lµ m¸y bay chiÕm 2,74 tû rand, t¨ng 22,96% kÓ tõ n¨m 1996.. Ho¸ chÊt chiÕm 12,82% kim ng¹ch ®¹t 2,65 tû rand. KÕ ®Õn lµ c¸c thiÕt bÞ ®o l­êng, thiÕt bÞ y tÕ, ®¹t 2,4 tû rank ®øng thø 3 trong b¶ng ®¸nh gi¸. NhËp khÈu c¶ 2 nhãm hµng trªn ®Òu thÊy cã t¨ng tÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay. Nhãm thø nhÊt t¨ng 11.\,2% cßn nhãm mÆt hµng thø hai th× t¨ng 24% Anh C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cña Nam Phi tõ Anh cã tèc ®é t¨ng trung b×nh lµ 3,34%. MÆt hµng t¨ng m¹nh nhÊt lµ lóa m¹ch (2572,9%). MÆt hµng cã tèc ®é gi¶m lín nhÊt lµ phô tïng m¸y cµy (-33,52%) tÝnh trong giai ®o¹n n¨m 1996-2000. Nhãm hµng chiÕm nhiÒu nh¸t trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Mü vµo Nam Phi còng lµ mÆt hµng m¸y mãc, xe cé, trang thiÕt bÞ ®iÖn, (40,65%). MÆt hµng ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt lµ m¸y tÝnh h¬n 1 tû ransd, t¨ng 3,72% kÓ tõ n¨m 1996. Hµng kim c­¬ng, vµng, b¹c, thÐp nhËp khÈu chiÕm 18,13% kim ng¹ch ®¹t 2,5 tû rand. KÕ ®Õn lµ ho¸ chÊt ®¹t 2,02 tû rand, ®øng thø3 trong b¶ng ®¸nh gÝa. NhËp khÈu c¶ hai nhãm hµng trªn ®Òu thÊy cã t¨ng tÝnh tõ n¨m 1996 tíi nay. Nhãm thø nhÊt t¨ng 15,8% cßn nhãm mÆt hµng thø hai th× t¨ng 13,24%. II/ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu Nam Phi: 1. T×nh h×nh hîp t¸c quèc tÕ vµ më cöa thÞ tr­êng cña Céng hoµ Nam Phi: NhËn thøc sù hîp t¸c kinh tÕ vµ héi nhËp khu vùc cã mét vai trß quan trong trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, Nam Phi ®· tÝch cùc héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Nam Phi lµ thµnh viªn chñ chèt cña SACU(*)Liªn minh quan thuÕ miÒn Nam Ch©u Phi(SACU): Bao gåm c¸c n­íc §«ng Nam Phi lµ Nam Phi, Botxoana, Lesotho, Namibia, Xoadilen.Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc SACU lµ hoµn toµn tù do, vµ hÇu nh­ kh«ng cã rµo c¶n ®Ó nh»m môc ®Ých ®Èy m¹nh bu«n b¸n trong néi bé khèi. Ngoµi ra, tæ chøc nµy cßn quy ®Þnh mét biÓu thuÕ quan chung gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. (Liªn minh quan thuÕ miÒn Nam Ch©u Phi) vµ lµ thµnh viªn tÝch cùc cña SADC (**)Céng ®ång ph¸t triÓn miÒn Nam Ch©u Phi (SADC): Bao gåm 14 n­íc ë miÒn Trung vµ Nam Ch©u Phi, bao gåm Angola, Botxoana, CHDC C«ng«, Lesotho, Malaisia, Mauritius, Mozambic, Namibia, Seychelles, Nam Phi, Swaziland, Tazania, Zambia vµ Zimbabue. Tæ chøc nµy khëi x­íng hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi. VÒ th­¬ng m¹i, môc tiªu cña SADC lµ h­íng tíi thµnh lËp mét khu th­¬ng m¹i tù do gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn vµo n¨m 2008. (Céng ®ång ph¸t triÓn miÒn Nam Ch©u Phi). N¨m 2000, HiÖp ®Þnh Nam Phi - EU vÒ th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn vµ hîp t¸c ®· cã hiÖu lùc, theo ®ã 95% hµng xuÊt khÈu cña Nam Phi vµ 85% hµng xuÊt khÈu cña EU ®­îc tù do th©m nhËp vµo thÞ tr­êng cña nhau mµ kh«ng chÞu h¹n ng¹ch vµ thuÕ. Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a Mü vµ Nam Phi vÒ th­¬ng m¹i còng rÊt g¾n bã, nhÊt lµ tõ khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc. Trong bu«n b¸n song ph­¬ng, Mü cho Nam Phi h­ëng GSP, theo ®ã gÇn 5000 s¶n phÈm cña Nam Phi ®­îc xuÊt khÈu vµo Mü miÔn thuÕ ®Õn ngµy 30/9/20._.08. Tõ n¨m 1998, ®¹o luËt “T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¬ héi cho Ch©u Phi” cña Mü dµnh nhiÒu ­u ®·i cho Ch©u Phi, trong ®ã cã Nam Phi. Theo ®¹o luËt nµy, sè mÆt hµng mµ Nam Phi ®­îc xuÊt khÈu miÔn thuÕ vµo Mü ®­îc bæ sung thªm gÇn 1900 mÆt hµng. §Æc biÖt, toµn bé s¶n phÈm dÖt may vµ mét sè mÆt hµng ®Öt ®­îc miÔn thuÕ hoµn toµn. Quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a Nam Phi vµ c¸c n­íc Ch©u ¸ ngµy cµng ®­îc ®Èy m¹nh. HiÖn nay Nam Phi ®ang xóc tiÕn thµnh l¹p khu th­¬ng m¹i tù do víi mét sè n­íc nh­ Ên §é, Australia, Singapore. N¨m 2001, Nam Phi còng ®· ®Ò xuÊt dù ®Þnh nµy víi c¶ khèi ASEAN. Gi÷a Nam Phi vµ NhËt B¶n ®· thµnh lËp DiÔn ®µn ®èi t¸c vµo n¨m 1999 ®Ó th¾t chÆt h¬n n÷a quan hÖ gi÷a hai n­íc. Hiªn nay NhËt B¶n lµ b¹n hµng lín nhÊt ë Ch©u ¸ cña Nam Phi vµ ®øng thø t­ trong c¬ cÊu b¹n hµng cña n­íc nµy. Quan hÖ gi÷a Nam Phi vµ Trung Quèc còng cã b­íc ph¸t triÓn míi, ®Æc biÖt tõ héi nghÞ th­îng ®Ønh Trung Quèc-Ch©u Phi lÇn thø nhÊt t¹i B¾c Kinh. Lµ thµnh viªn cña WTO, Nam Phi ®· cã nh÷ng cè g¾ng lín trong viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong WTO. Trong nh÷ng n¨m qua, ChÝnh phñ ®· thµnh c«ng trong viÖc ®¬n gi¶n ho¸ vµ gi¶m thuÕ. Møc thÕ quan trung b×nh gi¶m tõ 29% n¨m 1984 xuèng cßn 8,5% n¨m 1999. Tuy vËy, Nam Phi vÉn duy tr× thuÕ nhËp khÈu kh¸ cao ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ « t«, hµng dÖt may. NamPhi ¸p dông møc thuÕ VAT lµ 14%, c¸c lo¹i phô phÝ nhËp khÈu ®· ®­îc b·i bá. Nam Phi ®· nç lùc thay thÕ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ b»ng thuÕ quan. HiÖn nay, chØ cßn mét sè Ýt c¸c mÆt hµng ph¶i chÞu kiÓm so¸t nhËp khÈu. C¸c mÆt hµng hiÖn nay vÉn cÇn giÊy phÐp nhËp khÈu lµ c¸c s¶n phÈm s÷a (v× lý do søc khoÎ), x¨ng dÇu (mÆt hµng chiÕn l­îc), ho¸ chÊt ®éc h¹i, vò khÝ. 2/ C¸c chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña Céng hoµ Nam Phi: 2.1. HÖ thèng c¸c biÖn ph¸p míi vÒ më cöa thÞ tr­êng. 2.1.1. Thùc hiÖn lo¹i bá vµ c¾t gi¶m thuÕ quan: Tr­íc kia Nam Phi tÝnh phÝ phô thu nhËp khÈu (import surcharge) tõ 5% ®Õn 40% trÞ gi¸ nhËp khÈu cho mét sè mÆt hµng nh­ : n«ng s¶n, hµng c«ng nghiÖp ... sau 01/10/1995 tÊt c¶ c¸c phÝ phô thu ®ã bÞ lo¹i bá. Theo tho¶ thuËn cuèi cïng cña vßng ®µm ph¸n Uruguay vÒ GATT th× Nam Phi ®· cam kÕt gi¶m thuÕ tõ møc trung b×nh 21% xuèng cßn 14% vµo n¨m 1999. Giai ®o¹n gi¶m thuÕ ®Çu tiªn b¾t ®Çu tõ 27/01/1995 vµ gia ®o¹n cuèi cïng vµo n¨m 1999. Tuy nhiªn Nam Phi ®· tiÕn nhanh h¬n trong qu¸ tr×nh nµy. VÝ dô nh­ mÆt hµng thuÕ cam kÕt ®¸ng lÏ ph¶i ë møc 16% th× nay Nam Phi ¸p dông lµ 8%. Mét sè mÆt hµng n»m trong danh s¸ch mÆt hµng nh¹y c¶m nh­ « t«, dÖt may ®ßi hái ph¶i cã kho¶ng thêi gian lín h¬n lµ thêi gian th«ng th­êng 5 n¨m. Hµng dÖt may lµ mét vÝ dô. Nam Phi cam kÕt sÏ gi¶m thuÕ quÇn ¸o tõ 100% xuèng cßn 45%, v¶i tõ 50% xuèng 25%, sîi chØ (yam) tõ 35% xuèng cßn 17,5% vµ sîi th« (fibre) tõ 15% xuèng cßn 10%. Riªng ®èi víi khèi SADC th× Nam Phi ®· cam kÕt lÞch tr×nh l¹i bá thuÕ quan trong vßng 12 n¨m b¾t ®Çu tõ th¸ng 12/2000. Bªn c¹nh ®ã, Nam Phi miÔn vµ gi¶m thuÕ cho kho¶ng 86% hµng nhËp khÈu tõ EU trong vßng 12 n¨m (81% hµng n«ng s¶n vµ 86% hµng c«ng nghiÖp. EU còng cam kÕt t­¬ng tù víi kho¶ng 95% hµng nhËp khÈu tõ Nam Phi (61,4% hµng n«ng s¶n vµ 99,98% hµng c«ng nghiÖp) trong vßng 10 n¨m. HiÖp ®Þnh tù do th­¬ng m¹i EU/Nam Phi b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/2000. Dùa trªn c¬ së ®ã Nam Phi còng cam kÕt thµnh lËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do víi 15 n­íc EU vµo n¨m 2012, chiÕm 90% tæng th­¬ng m¹i hiÖn nay gi÷a hai bªn. Tuy nhiªn c¶ hai bªn ®Òu chän cho m×nh danh s¸ch c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m. PhÝa EU n«ng nghiÖp lµ thÞt bß, ®­êng, mét sè s¶n phÈm b¬ s÷a, ng« h¹t ngät, ng« b¾p vµ c¸c s¶n phÈm cña ng« , g¹o vµ c¸c s¶n ph¶m cña g¹o, tinh bét, mét sè hoa t­¬i, mét sè qu¶ t­¬i, c¸c s¶n phÈm ®a chÕ biÕn tõ cµ chua, tõ mét sè lo¹i qu¶ vµ n­íc qu¶, r­îu vecmut, cån ªtylic vµ mét vµi lo¹i c¸ vµ c«ng nghiÖp lµ nh«m th«. Nam Phi chän thÞt bß, mét vµi s¶n phÈm b¬ s÷a, ng« h¹t ngät, ng« b¾p vµ c¸c ¶n phÈm cña ng«, lóa mchj vµ c¸c s¶n ph¶n tõ lóa m¹ch, lóa m× vµ c¸c s¶n phÈm cña lóa m, tinh bét, s«c«la, kem vµ c«ng nghiÖp lµ dÇu vµ c¸c s¶n phÈm dÇu, mét vµi s¶n phÈm dÖt, ho¸ chÊt vµ « t«. Mü lµ mét trong c¸c b¹n hµng chñ lùc vµ tiÒm n¨ng lín nhÊt cña Nam Phi sau EU. Víi §¹o luËt vÒ C¬ héi vµ Ph¸t triÓn Ch©u Phi (AGOA) cho phÐp Nam Phi xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng vµo thÞ tr­êng Mü ®­îc miÔn gi¶m thuÕ. §Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng may mÆc. Ngoµi ra hÖ thèng quan thuÕ cña Nam Phi còng bÞ chi phèi bëi c¸c HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®èi víi c¸c thµnh viªn thuéc tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (WTO) 2.1.2/ Níi láng c¸c h¹n chÕ vÒ nhËp khÈu Trong nh÷ng n¨m 1980, trªn ba phÇn t­ hµng nhËp khÈu vµo Nam Phi chÞu sù qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp. Sau ®ã Nam Phi ®· tiÕn hµnh xo¸ bá c¸c sù kiÓm so¸t trªn vµ thay b»ng hÖ thèng thuÕ quan. HiÖn nay Nam Phi chØ cßn mét sè rÊt Ýt mÆt hµng chÞu sù kiÓm so¸t vÒ giÊy phÐp vµ quota nh­ng n»m trong sù ®iÒu chØnh §iÒu kho¶n XIX cña GATT vµ HiÖp ®Þnh tù vÖ (the Safeguards Agreement) mµ Nam Phi ®· ký trong vßng ®µm ph¸n Uruguay. Bªn c¹nh ®ã, Nam Phi ®· xo¸ bá kiÓm so¸t b»ng h¹n ng¹ch vµ cam kÕt gi¶m 36% thuÕ nhËp khÈu ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n. Tõ n¨m 1994, ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch níi láng trong sù qu¶n lý vÒ ngo¹i tÖ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc xuÊt nhËp khÈu vµ l­u chuyÓn ®ång vèn . C¸c quy ®Þnh vÒ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®Òu do EXCON (Vô qu¶n lý ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng Dù tr÷ Quèc gia Nam Phi) ®iÒu chØnh. C¸c Ng©n hµng ®­îc quyÒn mua b¸n ngo¹i tÖ theo quy ®Þnh cña EXCON. ViÖc thanh to¸n hµng nhËp khÈu b»ng ngo¹i tÖ ®­îc thùc hiÖn dùa trªn viÖc tr×nh c¸c chøng tõ hîp lÖ ®èi víi Ng©n hµng. Th«ng th­êng c¸c Doanh nghiÖp Nam Phi ph¶i tr×nh Hîp ®ång mua b¸n hoÆc Profoma Invoice cho Ng©n hµng. 2.1.3. C¸c c¶i tiÕn vÒ hÖ thèng tiªu chuÈn vµ x¸c nhËn. Nam Phi ®· tiÕn hµnh c¶i tiÕn hÖ thèng tiªu chuÈn ®o l­êng vµ x¸c nhËn phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña Quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp, Côc ®o l­êng vµ tiªu chuÈn cña Nam Phi (SABS) chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ò ra nh÷ng tiªu chuÈn ®èi víi viÖc qu¶n lý chÊt l­îng vµ kiÓu m· s¶n phÈm cho hµng nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt trong n­íc. Cung cÊp th«ng tin vÒ tiªu chuÈn, giÊy chøng nhËn vµ kiÓm tra . Côc nµy lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ISO. Ngoµi ra, Trung t©m th«ng tin cña Nam Phi vÒ tiªu chuÈn t¹i SABS cã thÓ cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ xuÊt khÈu vÒ h¬n 500.000 tiªu chuÈn , m· cña c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ kiÓm tra. C¸c tiªu chuÈn cña Quèc tÕ nh­ ISO, IEC, CISPR. C¸c tiªu chuÈn cña Ch©u ¢u nh­ CEN, CENELEC vµ c¸c tiªu chuÈn quèc gia nh­ BSI, DIN, AFNOR, ANSI vµ c¶ c¸c tiªu chuÈn cña n­íc nhËp khÈu. H¬n n÷a, SABS cßn cã mét bé phËn cÊp phÐp cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. Cã ba hÖ thèng chøng nhËn chÝnh: chøng nhËn vÒ hÖ th«ng, chøng nhËn vÒ s¶n phÈm, chøng nhËn vÒ tõng l« hµng cô thÓ. HÖ thèng chøng nhËn ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn nhÊt lµ ISO 9001/ 9002 cho qu¶n lý chÊt l­îng vµ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng SABS 14000. Chóng bao gåm nh÷ng ®¸nh gi¸ hoÆc kiÓm tra chÊt l­îng cña C«ng ty hoÆc hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng tæng thÓ phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña ISO. HÖ thèng chøng nhËn cho phÐp ta kiÓm tra ®Þnh kú hoÆc bÊt kú vÒ quy c¸ch, chÊt l­îng vµ ®é bÒn cña s¶n phÈm. Chøng nhËn theo tõng l« hµng cô thÎ bao gåm kiÓm tra c¸c chuyÕn hµng cã phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña ng­êi mua hay kh«ng. Nam Phi cã c¸c s¶n phÈm phï hîp víi c¸c chøng nhËn trªn míi ®­îc d¸n m¸c SABS, ®­îc coi lµ tem cña chÊt l­îng s¶n phÈm . §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc s¶n phÈm ph¶i n»m trong khu«n khæ quy c¸ch phÈm chÊt quèc gia , chÊt l­îng ph¶i ®­îc kiÓm tra ®Þnh kú nöa n¨m mét lÇn cho phï hîp víi ISO 9000 hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn cho phÐp cô thÓ cßn quy c¸ch phÈm chÊt ®­îc kiÓm tra hµng n¨m. Trong ®Êu thÇu cho ChÝnh phñ nh÷ng ®¬n vÞ cã ®­îc nh·n m¸c SABS sÏ ®­îc gi¶m 2,5% vµ c¸c ­u ®·i kh¸c. §ång thêi, SABS lµ c¬ së ®Ó t¹o ra thÓ chÕ vÒ chÊt l­îng ®éc lËp cña Nam Phi (SAQI) nh»m t¹o ra mét hÖ thèng chÊt l­îng quèc gia. SAQI c¶i tiÕn chÊt l­îng cña c¶ Doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm, sö dông HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng tæng thÓ, m« h×nh th­ëng chÊt l­îng quèc gia cña Malcolm Baldridge, Quü Ch©u ¢u cho qu¶n lý chÊt l­îng vµ m« h×nh xuÊt s¾c cña Nam Phi cho doanh nghiÖp. 3.2. §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ thôc nhËp khÈu. Nh»m ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc nhËp khÈu nam Phi ®· thiÕt lËp hÖ thèng ®¨ng ký h¶i quan qua m¹ng vµ hÖ thèng ho¸ thñ tôc h¶i quan còng nh­ lµ c¸c kh©u liªn quan tíi thuÕ. Nam Phi còng tËp trung viÖc ®¨ng ký lµm thñ tôc h¶i quan vµo mét mèi. ChØ nh÷ng C«ng ty vËn t¶i cã m· h¶i quan míi ®­îc ®¨ng ký thñ tôc h¶i quan vµ hä ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng qu ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña HiÖp héi Giao nhËn Nam Phi - SAAFF ( lµ thµnh viªn cña FIATA). §Ó viÖc qu¶n lý h¶i quan vµ thu thuÕ tèt h¬n ChÝnh phñ ®· gi¶m sè c¶ng xuÊt nhËp hµng ho¸ xuèng cßn 19 c¶ng c¹n, 10 cöa khÈu hµng kh«ng, 7 c¶ng biÓn vµ c¸c ®Þa ®iÓm th«ng quan ®­êng s¾t ®­îc ®¨ng ký. Nãi chung chøng tõ h¶i quan cho xuÊt nhËp khÈu ë Nam Phi kh«ng kh¸c so víi c¸c n­íc. Mét sè hµng ho¸ nh lµ thùc phÈm vµ d­îc phÈm cÇn ph¶i cã c¸c giÊy chøng nhËn bæ xung ®Ó cã thÓ vµo b¸n t¹i Nam Phi. §Ó thanh to¸n, c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i tr×nh diÖn bé chøng tõ vËn t¶i vµ ho¸ ®¬n th­¬ng mn¹i cho Ng©n hµng nh­ lµ b»ng chøng cña l« hµng ®· ®­îc th«ng quan. 3.2.1. C¶i c¸ch trong hÖ thèng thuÕ quan nhËp khÈu V× Nam Phi lµ thµnh viªn cña WTO nªn Nam Phi cho tÊt c¶ c¸c n­íc thø ba ®­îc h­ëng thuÕ MFN. Nam Phi còng ®· ký kÕt NghÞ ®Þnh th­ söa ®æi HiÖp ®Þnh Quèc tÕ vÒ hµi hoµ vµ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan (HiÖp ®Þnh Kyoto) víi môc ®Ých lµ lo¹i bá sù kh¸c biÖt vÒ th«ng lÖ vµ thñ tôc h¶i quan mµ cã thÓ lµ sÏ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi th­¬ng m¹i Quèc tÕ vµ c¸c trao ®æi quèc tÕ kh¸c. ®¶m b¶o mét hÖ thèng thÝch hîp cho viÖc qu¶n lý h¶i quan , ®¸p øng nhu cÇu cña h¶i quan vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, cho phÐp h¶i quan cã thÓ ph¶n håi l¹i ®èi víi nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong ph­¬ng ph¸p vµ kü thuËt qu¶n lý kinh doanh. Hµng n¨m mét danh s¸ch c¸c mÆt hµng cÇn cã giÊy phÐp nhËp khÈu ®­îc nªu trong ch­¬ng tr×nh qu¶n lý nhËp khÈu hµng n¨m vµ cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc. GiÊy phÐp cho hµng ho¸ chÞu sù qu¶n lý do Vô tr­ëng cña Ban qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu Bé C«ng th­¬ng cÊp. TÊt c¶ c¸c C«ng ty xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¶i ®¨ng ký m· thuÕ h¶i quan cña m×nh t¹i SARS. Nam Phi lµ thµnh viªn cña tæ chøc Së h÷u trÝ tuÖ ThÕ giíi (IPR) trong ®ã cã quy ­íc Paris, Quy ­íc Beme, HiÖp ­íc Budapest, HiÖp ®Þnh Hague vµ HiÖp ­íc vÒ hîp t¸c s¸ng chÕ, HiÖp ®Þnh TRIPS c¶u WTO. Ngoµi ra Nam Phi cßn cã hÖ thèng Ph¸p lý riªng ®Ó b¶o vÖ IPR nh­ ®¹o luËt vÒ s¸ng chÕ; §¹o luËt vÒ nh·n hiÖu; §¹o luËt vÒ kiÓu d¸ng, mÉu m·, §¹o luËt vÒ b¶n quyÒn; §¹o luËt vÒ hµng gi¶ vµ §¹o luËt vÒ ng­êi trång c©y. Do ®ã Nam Phi tu©n thñ rÊt chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh vÒ hµng nhËp khÈu nh­: quÇn ¸o, giÇy dÐp, ®å ch¬i... Mét sè nh·n m¸c th­¬ng m¹i bÞ cÊm lµm nh¸i vµ bÞ tÞch thu khi bÞ ph¸t hiÖn. TÊt c¶ c¸c hµng ®· qua sö dông, c¸c vËt liÖu phÕ th¶i tõ bÊt kú nguyªn liÖu nµo khi nhËp khÈu vµo Nam Phi ®Òu bÞ kiÓm so¸t vµ ph¶i xin giÊy phÐp nhËp khÈu cña Phßng qu¶n lý XuÊt nhËp khÈu (Deapartment of Export and Import control). ViÖc thu thuÕ tiÕn hµnh trªn tÊt c¶ c¸c mÆt hµng nhËp khÈu vµo nam Phi víi môc ®Ých b¸n hµng, cho, biÕu, hoÆc ®Ó l¹i Nam Phi. §èi víi hµng triÓn l·m, qu¸ c¶nh, chuyÓn tiÕp Nam Phi thu mét møc nhÊt ®Þnh dùa vµo trÞ gi¸ CIF c¶ng ®Õn. ThuÕ VAT ë Nam Phi lµ 14% trrÞ gi¸ khai b¸o trªn ho¸ ®¬n Th­¬ng m¹i hoÆc nÕu thÊy cã nghi vÊn vÒ gi¸ trÞ hµng th× h¶i quan Nam Phi sÏ tiÕn hµnh kiÓm ho¸ vµ ®Þnh gi¸. Trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt thuÕ VAT ®­îc gi¶m hoÆc miÔn trõ. Côc h¶i quan cña SARS ®¸nh thuÕ kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i mÆt hµng nhËp khÈu. §èi víi nh÷ng ng­êi ®i sang du lÞch t¹i Nam Phi ®· tr¶ thuÕ VAT th× tr­íc khi vÒ n­íc cã thÓ lÊy l¹i t¹i c¬ quan hoµn thuÕ VAT vµ ph¶i tr¶ mét kho¶n lÖ phÝ nhá cho dÞch vô ®ã. 3.2.2. C¨n b¶n ®¸nh gi¸ thuÕ nhËp khÈu. ThÓ theo c¸c quy ®Þnh cña vßng ®µm ph¸n Uruguay Nam Phi cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu cña hÇu hÕt c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp bao gåm c¶ c¸c lo¹i thuÕ thay thÕ chi thuÕ h¹n ng¹ch vµ thuÕ c«ng thøc (formula duties). C¸c cam kÕt cô thÓ vÒ møc thuÕc¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp nh­ sau: 0 -10% cho hµng c¬ b¶n (primary) vµ b¸n c¬ b¶n (semi - primary) vµ hµng t­ liÖu s¶n xuÊt, 10 -15% cho linh phô kiÖn vµ 15 – 30% cho hµng tiªudïng. Nam Phi ¸p dông møc thuÕ MFN cho tÊt c¶ c¸c n­íc cã quan hÖ th­¬ng m¹i. Ngoµi ra dùa vµo c¸ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng hai khu vùc mµ Nam Phi cho c¸c n­íc h­ëng møc thuÕ ­u ®·i. 3.3. HÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan tæng qu¸t: Nam Phi lµ thµnh viªn cña WTO vµ cña mét sè khèi liªn minh Ch©u Phi. Dùa trªn c¬ së mét sè HiÖp ®Þnh ký kÕt mµ Nam Phi cho c¸c n­íc liªn quan h­ëng nh÷ng ­u ®·i nãi chung vµ nh÷ng ­u ®·i thuÕ quan nãi riªng. §ã lµ Khu vùc tiÒn tÖ chung (CMA ). C¸c n­íc chung quan thuÕ MiÒn nam Ch©u Phi (SACU) vµ Céng ®ång ph¸t triÓn c¸c quèc gia miÒn Nam Ch©u Phi (SADC). Ben c¹nh ®ã Nam Phi ký HiÖp ®Þnh tù do Th­¬ng m¹i víi EU, §¹o luËt vÒ C¬ héi vµ Ph¸t triÓn Ch©u Phi (AGOA) víi Hoa Kú vµ c¸c HiÖp ®Þnh song ph­¬ng víi c¸c n­íc kh¸c. Ch­¬ng II: t×nh h×nh Quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam-Céng Hoµ Nam Phi Nh÷ng n¨m gÇn ®©y I/ vµi nÐt vÒ Quan hÖ chÝnh trÞ, ngo¹i giao gi÷a ViÖt nam vµ céng hoµ nam Phi: Quan hÖ chÝnh trÞ ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vµ Céng Hoµ Nam Phi cã truyÒn thèng tèt ®Ñp. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ hoµn c¶nh lÞch sö hai bªn cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång. ViÖt Nam vµ Nam Phi tr­íc ®©y ®Òu bÞ ®Õ quèc, thùc d©n thèng trÞ, ph¶i ®Êu tranh gian khæ ®Ó giµnh ®éc lËp. Hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü cña nh©n d©n ta ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn Nam Phi trong c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc. H¬n n÷a, c«ng cuéc §æi Míi cña ViÖt Nam ta tõ n¨m 1986 víi nhiÒu thµnh tùu ph¸t triÓn râ rÖt còng ®­îc Nam Phi c«ng nhËn vµ ®¸nh gi¸ cao, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc më réng quan hÖ hîp t¸c gi÷a n­íc ta vµ n­íc Céng Hoµ Nam Phi. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ tõ l©u víi §¹i héi D©n téc Phi (ANC) vµ §¶ng Céng s¶n Nam Phi. ViÖt Nam lu«n ñng hé cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n Nam Phi chèng chÕ ®é Aparthai, ñng hé qu¸ tr×nh c¶i c¸ch d©n chñ. Cè Chñ tÞch ANC Olivier Tambo ®· th¨m ViÖt Nam n¨m 1978. Tõ §¹i héi IV (1976) ®Õn nay ViÖt Nam ®Òu mêi ANC vµ §¶ng Céng s¶n Nam Phi dù §¹i héi §¶ng ta. Ph¸t biÓu trong buæi tiÕp, §¹i sø ta tr×nh bÇy th­ uû nhiÖm ngµy 22/7/1997, Tæng thèng Mandela nãi: “ViÖt Nam lu«n ë trong tr¸i tim t«i. Hå ChÝ Minh vµ §­êng mßn Hå ChÝ Minh cïng sù nghiÖp gi¶i phãng ®Êt n­íc ViÖt Nam lu«n lµ Ên t­îng s©u s¾c ®èi víi t«i”. Sau ®©y lµ tãm t¾t nh÷ng b­íc tiÕn trong quan hÖ ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi: Th¸ng 10/1993, Ban ®èi ngo¹i TW §¶ng kiÕn nghÞ vµ ®­îc trªn chÊp nhËn Chñ tÞch n­íc ta mêi «ng Nelson Mandela Chñ tÞch ANC th¨m ViÖt Nam. Ngµy 22/12/1993 ViÖt Nam vµ Nam Phi b­íc ®Çu lËp quan hÖ ngo¹i giao cÊp ®¹i sø, chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao. KÓ tõ ngµy nµy quan hÖ ngo¹i giao hai n­íc ph¸t triÓn tè ®Ñp, hai bªn ®· trao ®æi nhiÒu ®oµn l·nh ®¹o nh»m thóc ®Èy hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc. Th¸ng 5/1994, Phã Chñ tÞch n­íc nguyÔn ThÞ B×nh dù lÔ nhËm chøc cña thñ t­íng Nelson Mandela. Th¸ng 3/1995, Bé tr­ëng Bé Ngo¹i giao NguyÔn M¹nh CÇm th¨m chÝnh thøc Nam Phi, héi ®µm víi Phã tæng thèng De Klerk vµ ngo¹i tr­ëng Nam Phi. Th¸ng 3/1996, ta cö 2 ®oµn cÊp thø tr­ëng tham dù Héi nghÞ vÒ x· héi th«ng tin, ph¸t triÓn vµ Héi th¶o ASEAN- Nam Phi ®­îc tæ chøc t¹i Pretoria. Ngµy 14/2/1998, Chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng cã th­ chÝnh thøc mêi Tæng thèng Nelson Mandela th¨m ViÖt Nam. Tõ 14-16/7/1998, Bé tr­ëng Ngo¹i giao Nam Phi Alfred Nizo th¨m ViÖt Nam. Ngµy 01/9/1998, nh©n dÞp dù héi chî cao cÊp KLK t¹i Durban, Chñ tÞch TrÇn §øc L­¬ng ®· cã cuéc trao ®æi ý kiÕn víi tæng thèng Nelson Madela. Tæng thèng Nelson Madela dù kiÕn th¨m ViÖt Nam kÕt hîp dù Héi nghÞ cÊp cao ASEAN-6 vµo gi÷a th¸ng 12/1998. Tuy nhiªn «ng ®· kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc chuyÕn ®i nµy do kh«ng tham dù t¹i Héi nghÞ cÊp cao ASEAN n÷a. Ngµy 16/6/1999, §¹i sø ta t¹i Angola kiªm nghiÖm Nam Phi ®­îc cö lµm Ph¸i viªn ®Æc biÖt cña Chñ tÞch n­íc ®i nhËm chøc cña Tæng thèng Thabo Mbeki. Th¸ng 10/1999, ta cö §¹i diÖn Th­¬ng m¹i t¹i Pretoria. Th¸ng 4/2000, H¹i n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, tho¶ thuËn dµnh cho nh©u quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) trong bu«n b¸n hai chiÒu. HiÖp ®Þnh ®· ®­îc phª chuÈn vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ th¸ng 6/2001 (bæ sung phÇn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i) Th¸ng 6/2000, ViÖt Nam më §¹i sø qu¸n th­êng tró t¹i Pretoria. Th¸ng 12/11/2001, ThÞ tr­ëng Thµnh phè Pretoria vµ Chñ tÞch Uû ban Nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi trao ®æi th­ ®Ó ký kÕt B¶n tho¶ thuËn vÒ quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Pretoria vµo th¸ng 9/2002. Th¸ng 9/2001, §oµn ®¹i biÓu Bé Ngo¹i giao do Trî lý Bé tr­ëng Ngo¹i giao NguyÔn Phó B×nh sang th¨m Nam Phi. Th¸ng 3/2002, §oµn Kinh tÕ-th­¬ng m¹i cña ChÝnh Phñ ViÖt Nam do Thø tr­ëng Lª Danh VÜnh dÉn ®Çu ®· th¨m Nam Phi. Trong chuyÕn th¨m ®ã, Nam Phi ®· bÇy tá nguyÖn väng ®­îc cö chuyªn gia kinh tÕ, n«ng nghiÖp sang tØnh Mpumalamga cña Nam Phi vµ kÕt nghÜa gi÷a tØnh nµy víi mét tØnh cña ViÖt Nam. Nh©n dÞp nµy, hai bªn ®· chuÈn bÞ c¸c thñ tôc ®Ó tiÕn tíi kÕt nghÜa gi÷a thñ ®« Hµ Néi vµ Pretoria. Th¸ng 6/2002, §oµn Ban ®èi ngo¹i TW §¶ng ViÖt Nam ®· sang th¨m Nam Phi. Th¸ng7/2002, Uû viªn TW §¶ng , BÝ th­ tØnh uû tØnh Yªn B¸i, «ng Vò TiÕn ChiÕn lµ tr­ëng ®oµn ®¹i biÓu §¶ng ta ®i dù §¹i héi XI §¶ng Céng s¶n Nam Phi. Tõ ngµy 26/8 ®Õn 4/9/2002, Phã Thñ t­íng Ph¹m Gia Khiªm sang dù Héi nghÞ Th­îng ®Ønh vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i Johansbourg. N¨m 2002, Nam Phi ®· chÝnh thøc më §¹i sø qu¸n t¹i Hµ Néi. Tuy nhiªn, hiÖn nay míi chØ cã §¹i biÖn l©m thêi Nam Phi ®ang `ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tõ ngµy 28 ®Õn 30 th¸ng 5 n¨m 2003 võa qua, ®· diÔn ra cuéc Héi nghÞ “Nh÷ng c¬ héi hîp t¸c vµ ph¸t triÓn trong thÕ kû 20 gi÷a ViÖt Nam vµ Ch©u Phi”, trong ®ã ®Æc biÖt chó ý tíi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi. Còng tõ héi nghÞ ®ã nhiÒu cuéc kh¶o s¸t cña c¸c ®oµn doanh nghiÖp t×m kiÕm thÞ tr­êng còng ngµy ®­îc t¨ng c­êng më réng. C¸c doanh nghiÖp còng dÇn dÇn thay ®æi quan niÖm vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng míi mÎ vµ ®Çy tiÒm n¨ng nµy. II/ t×nh h×nh quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ céng hoµ Nam Phi: 1. Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ-th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi: Tr­íc hÕt, viÖc më réng quan hÖ th­¬ng m¹i víi Céng hoµ Nam Phi gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, víi nhiÖm vô ®­îc x¸c ®Þnh tõ §¹i héi §¶ng VIII lµ “Më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, chñ ®éng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ khu vùc, cñng cè vµ n©ng cao vÞ thÕ n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ” còng nh­ chñ tr­¬ng ®­îc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi §¶ng IX lµ: “...tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng”. Ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Nam Phi ®ãng gãp tÝch cùc viÖc cñng cè t×nh ®oµn kÕt, h÷u nghÞ vµ sù hîp t¸c nhiÒu mÆt gi÷a ViÖt Nam víi n­íc Céng hoµ Nam Phi. Kh«ng nh÷ng thÕ, dùa trªn c¬ së nµy, chóng ta cßn cã thÓ më réng quan hÖ sang c¸c n­íc kh¸c thuéc Ch©u Phi, mét ch©u lôc kh¸ míi mÎ vµ thËm chÝ cßn kh¸ l¹ lÉm . TÊt c¶ gãp phÇn n©ng cao h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong lßng ChÝnh phñ vµ nh©n d©n Nam Phi nãi riªng vµ Ch©u Phi nãi chung. Ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi Nam Phi cßn gãp phÇn vµo viÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh nh÷ng thÞ tr­êng b¹n bÌ truyÒn thèng lµ Liªn X« vµ c¸c n­íc XHCN §«ng ¢u tan ra vµo ®Çu thËp kû 90. Ngoµi nç lùc ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n víi mét sè thÞ tr­êng träng ®iÓm nh­ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, ASEAN, Liªn minh Ch©u ¢u th× ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi nh÷ng thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ Céng hoµ Nam Phi nãi riªng vµ Ch©u Phi nãi chung lµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng ®Ó ®¶m b¶o ®Çu ra cho s¶n phÈm ViÖt Nam vµ ®Çu vµo vÒ nguyªn, nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt, ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng cho nÒn th­¬ng m¹i còng nh­ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. XÐt trªn diÖn tæng thÓ, ®©y lµ thÞ tr­êng nµy cã nhiÒu c¬ héi trong khi c¸c thÞ tr­êng kh¸c cña thÕ giíi ®· gÇn nh­ b·o hoµ. Nã sÏ trë thµnh ®Þa bµn c¹nh tranh vÒ lîi Ých kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c n­íc lín trªn thÕ giíi còng nh­ cña c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Trung Quèc, Hµn Quèc, Th¸i Lan, Malaisia... Ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi Céng hoµ Nam Phi lµ mét viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, cña nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ vÞ thÕ cña ViÖt Nam t¹i ®Êt n­íc nµy. 2. Thùc tr¹ng trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: 2.1. Tèc ®é t¨ng tr­ëng: KÓ tõ sau khi thÞ tr­êng §«ng ¢u sôp ®æ, ViÖt Nam ph¸t triÓn chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. N¨m 1992, ViÖt Nam ®· tiÕp cËn vµ b­íc ®Çu xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Nam Phi, víi kim ng¹ch lµ 1.215.000 USD. Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m sau ®ã xuÊt khÈu l¹i ch÷ng l¹i, thËm chÝ hÇu nh­ kh«ng cã kim ng¹ch. Bëi nÒn chÝnh trÞ cña Nam Phi lóc nµy cã nhiÒu biÕn ®éng víi nhiÒu cuéc b¹o ®éng, ®¶o chÝnh ®Êu tranh chèng ph©n biÖt chñng téc. Bªn c¹nh ®ã, phÝa ViÖt Nam ch­a thùc sù lµm quen ®­îc víi thÞ tr­êng xa x«i vµ kh¸ míi mÎ nµy. ChÝnh v× thÕ nªn ngay sau khi §¶ng D©n téc tiÕn bé (ANC) cña «ng Nelson Mandela lªn n¾m chÝnh quyÒn, mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch tiÕn bé ®­îc thùc hiÖn, më réng quan hÖ hîp t¸c víi n­íc ngoµi, xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ CH Nam Phi nhanh chãng tõ chØ kho¶ng 50 ngh×n USD n¨m 1996 lªn tíi h¬n 21.5 triÖu USD vµ tiÕp tôc t¨ng tr­ëng. Riªng n¨m 1998, xuÊt nhËp khÈu bÞ ch÷ng l¹i do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc ®· ®¹t nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Theo thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i, n¨m 2002 tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc lªn tíi 50 triÖu USD. Riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, tæng kim ng¹ch ®· ®¹t møc gÇn 40 triÖu USD. §ã lµ do nhËn thøc ®­îc mét thÞ tr­êng Nam Phi hÊp dÉn cña ChÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp, trong khi c¸c thÞ tr­êng kh¸c ®· trë nªn b·o hoµ. Bªn c¹nh ®ã, còng ph¶i kÓ ®Õn thùc tr¹ng sau chiÕn tranh ë Ir¾c, hµng lo¹t c¸c c«ng ty cña Mü chiÕm lÜnh c¸c thÞ tr­êng nµy, vèn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ViÖt Nam. §iÒu nµy buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù vËn ®éng vµ t×m ®Õn thÞ tr­êng Nam Phi, víi nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn t­¬ng ®­¬ng. Céng hoµ Nam Phi lu«n lµ b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Ch©u Phi. Tuy vËy, nh×n vÒ tæng quan, kim ng¹ch nµy chØ chiÕm ch­a ®Çy 0,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. NhËp khÈu tõ Nam Phi cña ViÖt Nam l¹i cµng thÊp, chØ ®¹t 8.991.000 USD trong n¨m 2002, chiÕm 0,08% kim ng¹ch nhËp khÈu cña Nam Phi. B¶ng : Kinh ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam-Nam Phi thêi kú 1991-2002 N¨m Tæng kim ng¹ch XuÊt khÈu NhËp khÈu 1991 0 0 0 1992 1.215 1.215 0 1993 35 35 0 1994 46 46 0 1995 4.311 1.676 2.635 1996 4.840 2.368 2.472 1997 21.533 8.493 13.040 1998 18.824 16.130 2.694 1999 35.288 31.000 4.288 2000 30.033 25.740 4.293 2001 35.493 30.420 5.073 2002 49.357 39.366 8.991 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i §¬n vÞ: Ngh×n USD 2.2. C¬ cÊu mÆt hµng: MÆt hµng bu«n b¸n gi÷a n­íc ta vµ Nam Phi t­¬ng ®èi phong phó vÒ chñng lo¹i. VÒ xuÊt khÈu, c¸c mÆt hµng quan träng nhÊt lµ g¹o, giµy dÐp, than, s¶n phÈm nhùa, hµng dÖt may... Trong ®ã g¹o lµ mÆt hµng th­êng xuyªn chiÕm tû träng lín nhÊt, kho¶ng 50-60% gi¸ trÞ xuÊt khÈu. CÇn l­u ý lµ g¹o xuÊt vµo Nam Phi phÇn lín ®Ó t¸i xuÊt sang c¸c n­íc Ch©u Phi kh¸c trong khèi SADC vµ mét sè n­íc ë T©y Phi. MÊy n¨m gÇn ®©y, n­íc ta còng b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang Nam Phi c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö, dông cô c¬ khÝ, ®å gia dông, hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç... VÒ nhËp khÈu, n­íc ta nhËp tõ Nam Phi c¸c lo¹i ho¸ chÊt, s¾t thÐp, m¸y mãc thiÕt bÞ, b«ng sîi x¬ nh©n t¹o, h¹t nhùa..., trong ®ã quan träng nhÊt lµ ho¸ chÊt vµ s¾t thÐp. Riªng n¨m 1997, n­íc ta nhËp tõ Nam Phi d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®­êng trÞ gi¸ gÇn 9,5 triÖu USD lµm kim ng¹ch nhËp khÈu trong n¨m t¨ng ®ét biÕn. B¶ng: Kim ng¹ch bu«n b¸n c¸c mÆt hµng chÝnh gi÷a ViÖt Nam vµ Nam Phi: Stt XuÊt khÈu MÆt hµng 1998 1999 2000 2001 2002 1 G¹o 18.165 21.358 11.469 15.093 30.606 2 GiÇy dÐp 3.597 3.073 6.260 6.293 9.459 3 Than 2.248 2.146 1.122 2.266 2.156 4 SP Nhùa 168 1.750 1.133 3.598 5 Hµng dÖt may 157 362 1.025 603 2.056 6 §å dïng nhµ bÕp inox 319 473 684 7 Hµng ®iªn-®iÖn tö vµ m¸y tÝnh 313 328 453 686 8 Cµ phª 396 416 617 442 356 9 Hµng thñ c«ng mü nghÖ 173 182 235 362 569 10 S¶n phÈm gç 243 165 224 308 482 Nguån: Bé Th­¬ng m¹i §¬n vÞ: Ngh×n USD 3. Quan hÖ dÞch vô-®Çu t­-së h÷u trÝ tuÖ: HiÖn nay trao ®æi hîp t¸c trªn c¸c lÜnh vùc dÞch vô gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi ch­a ph¸t triÓn . DÞch vô ng©n hµng: Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ®¹i lý víi 03 ng©n hµng ë Nam Phi. C¸c ng©n hµng nµy ®· cã c¸c quan hÖ giao dÞch thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu , tuy nhiªn sè l­îng vµ gi¸ trÞ giao dÞch cßn h¹n chÕ. 3.2. DÞch vô du lÞch: MÆc dï ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi ®Òu cã tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh riªng, nh­ng møc ®é giao dÞch gi÷a hai bªn cßn rÊt thÊp. Con sè ng­êi ViÖt Nam ®i du lÞch Nam Phi cã thÓ nãi lµ kh«ng ®¸ng kÓ, ng­îc l¹i tû sè du kh¸ch Nam Phi ®Õn ViÖt Nam còng rÊt thÊp, chØ kho¶ng vµi ngh×n ng­êi mét n¨m. Cô thÓ lµ n¨m 2002, theo thèng kª cña Tæng côc Du lÞch ViÖt Nam, trong sè 2,6 triÖu du kh¸ch ®Õn ViÖt Nam, chØ cã 1.405 ng­êi ®Õn tõ Nam Phi chiÕm tû lÖ ch­a ®Õn 1%. Quan hÖ ®Çu t­ gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi trong nh÷ng n¨m qua ch­a cã mét dù ¸n nµo ®¸ng kÓ, trong khi tiÒm n¨ng cña hai n­íc kh¸ dåi dµo. C¶ ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch thu hót FDI hÕt søc cëi më vµ hÊp dÉn. Trong khi ®ã ®· cã rÊt nhiÒu n­íc Ch©u ¸ vµ c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan, Malaysia, Singapore ®· thùc hiÖn ®­îc rÊt nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ t¹i Nam Phi. ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó kh«ng bá lì c¬ héi ®Çu t­ nµy. VÒ së h÷u trÝ tuÖ: HiÖn nay, cã thÓ nãi n­íc ta ch­a cã hîp t¸c cô thÓ vÒ lÜnh vùc së h÷u trÝ tuÖ víi Céng hoµ Nam Phi b»ng nh÷ng HiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ së h÷u trÝ tuÖ. Quan hÖ vÒ së h÷u trÝ tuÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi ®­îc ®iÒu chØnh th«ng qua mét sè hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng vÒ së h÷u trÝ tuÖ mµ ViÖt Nam vµ Nam Phi ký kÕt, ®ã lµ: C«ng ­íc Paris vÒ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ; Tho¶ ­íc Madrid liªn quan ®Õn ®¨ng ký nh·n hiÖu hµng ho¸ quèc tÕ; Tho¶ ­íc hîp t¸c s¸ng chÕ (PCT) III/ nh÷ng ThuËn lîi vµ khã kh¨n trong quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a viÖt nam vµ Céng hoµ Nam Phi: ThuËn lîi: Céng hoµ Nam Phi cã nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i râ rµng, th«ng tho¸ng víi quy m« thÞ tr­êng kh¸ réng lín. Nam Phi còng ®ang ®Èy m¹nh më cöa thÞ tr­êng, tÝch cùc tham gia héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. Nh­ ®· ph©n tÝch thuÕ nhËp khÈu cña Nam Phi ®ang trong lé tr×nh c¾t gi¶m theo ®óng quy ®Þnh cña WTO. §©y chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng nµy. H¬n n÷a, do cã vÞ trÝ quan träng t¹i Ch©u Phi, Nam Phi cã thÓ ®­îc coi lµ cÇu nèi ®­a hµng ViÖt Nam th©m nhËp c¸c n­íc Ch©u Phi kh¸c, gãp phÇn më réng thÞ tr­êng, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ theo ®óng chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Trong thêi gian gÇn ®©y, quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Nam Phi ®· cã b­íc ph¸t triÓn míi, ®Æc biÖt sau khi Sø qu¸n vµ Th­¬ng vô ViÖt Nam t¹i Nam Phi ®­îc më. Hai bªn ®· trao ®æi mét sè ®oµn cao cÊp vµ nhiÒu ®oµn doanh nghiÖp, ®ång thêi b­íc ®Çu tham gia c¸c héi th¶o, héi trî triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm ë mçi n­íc. ViÖc hîp t¸c kÕt nghÜa gi÷a thñ ®« Hµ Néi vµ Pretoria còng ®ang ®­îc xóc tiÕn. Nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®· gãp phÇn t¹o tiÒn ®Ò cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. HiÖp ®Þn th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Nam Phi ®· ®­îc ký bµo n¨m 2000, trong ®ã hai bªn giµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN). HiÖp ®Þnh nµy ®· t¹o cho mét nÒn t¶ng ph¸p lý thuËn lîi cho doanh nghiÖp hai n­íc th©m nhËp thÞ tr­êng cña nhau. VÒ mÆt kh¸ch quan, Nam Phi lµ thÞ tr­êng tiªu thô nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸ ®a d¹ng, trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµn lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña n­íc ta, nh­ g¹o, cµ phª, h¹t tiªu, hµng thñ c«ng mü nghÖ, hµng dÖt may, giÇy dÐp, hµng ®iÖn tö tiªu dïng... §ång thêi Nam Phi lµ n¬i cung cÊp nguyªn, nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i mang tÝnh chiÕn l­îc mµ n­íc ta cã thÓ khai th¸c phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh­ s¾t thÐp, ho¸ chÊt, ph©n bãn... Bªn c¹nh ®ã, Nam Phi cßn ®ù¬c h­ëng nhiÒu ­u ®·i trong bu«n b¸n víi EU vµ Mü (vÒ thuÕ, vÒ h¹n ng¹ch...), lµ thµnh viªn cña WTO. V× vËy nÕu hµng ho¸ n­íc ta th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy th× sÏ cã thÓ cã ®iÒu kiÖn ®i vµo thÞ tr­êng EU, Mü vµ to¶ sang c¸c n­íc l©n cËn mét c¸ch dÔ dµng h¬n. Ngoµi ra, bu«n b¸n víi Nam Phi cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm thuËn lîi sau: Do ®êi sèng ng­êi d©n Nam Phi ph©n ho¸ c¸ch biÖt, cã ®Õn h¬n 80% d©n sè cã møc sèng trung b×nh vµ nghÌo khæ. ChÝnh v× vËy, Nam Phi cã nhu cÇu lín vÒ mÆt hµng b×nh d©n, chÊt l­îng võa ph¶i, gi¸ rÎ phï hîp víi søc mua cña ng­êi d©n, nªn c¸c lo¹i hµng rµo kü thuËt còng ch­a nhiÒu. N»m ë ®Çu Cùc Nam Ch©u Phi, hai n­íc cã thÓ khai th¸c rÊt thuËn tiÖn hÖ thèng vËn t¶i c¶ng biÓn. H¬n thÕ n÷a, Nam Phi cßn cã mét hÖ thèng c¶ng biÓn lín, hiÖn ®¹i tÇm cì quèc tÕ, hÖ thèng kho ngo¹i quan ph¸t triÓn, lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸. 2. Khã kh¨n: Khã kh¨n lín nhÊt lµ ng­êi tiªu dïng Nam Phi cßn hiÓu biÕt qu¸ Ýt vÒ ViÖt Nam vµ hµng ViÖt Nam. ThËm chÝ, trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i Nam Phi ë Ch©u ¸, ViÖt Nam chØ ®­îc coi lµ b¹n hµng tiÒm n¨ng cho t­¬ng lai. Cã thÓ thÊy ViÖt Nam cßn kh¸ xa l¹ vµ kh«ng mÊy hÊp dÉn ®èi víi ngay c¶ nh÷ng nhµ lµm chÝnh s¸ch cña Nam Phi. Nh­ vËy, ®Ó cã ®­îc chç ®øng ë thÞ tr­êng nµy, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng l©u dµi vµ bÒn bØ. Khã kh¨n thø hai lµ ViÖt Nam ®ang chÞu sù c¹nh tranh lín trªn thÞ tr­êng hÊp dÉn nµy. Cô thÓ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trùc tiÕp lµ Trung Quèc, Th¸i Lan, Indonesia... C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam rÊt t­¬ng ®ång víi c¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy, thiªn vÒ hµng nguyªn liÖu th« vµ hµng s¬ chÕ (g¹o, thñy s¶n, than ®¸...) vµ hµng tiªu dïng. ViÖt Nam bÞ c¹nh tranh chñ yÕu vÒ gi¸. Víi cïng chñng lo¹i mÆt hµng, gi¸ cña ViÖt Nam bao giê._. mÊt uy tÝn kinh doanh cho c¶ giíi doanh nghiÖp ViÖt Nam. ChiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng Nam Phi tËp trung ë ba h×nh thøc sau: 3.1. XuÊt khÈu qua trung gian: §©y lµ con ®­êng mµ phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ¸p dông ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng Nam Phi. H×nh thøc nµy thÝch hîp víi thêi kú khai ph¸ thÞ tr­êng khi quy m« xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cßn nhá vµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta t¹i Nam Phi ,60% ®­îc xuÊt qua trung gian, chñ yÕu qua c¸c c«ng ty Ch©u ©u. Nh÷ng c«ng ty nµy cã nh÷ng lîi thÕ nh­ cã kinh nghiÖm l©u n¨m trong bu«n b¸n Nam Phi, cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh , hÖ thèng kho b·i vµ ph©n phèi hoµn chØnh, cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c ng©n hµng Ch©u ©u vµ Mü . Trong khi ®ã, c¸c ng©n hµng nµy l¹i kiÓm so¸t hÇu nh­ c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n vµ tµi chÝnh ë Nam Phi. Do ®ã, nh÷ng vô bu«n b¸n lín víi c¸c ®èi t¸c ë ®©y nhÊt thiÕt ph¶i cã sù hç trî vµ chia phÇn cña mét hoÆc mét sè nhµ tµi phiÖt Ch©u ©u, nÕu kh«ng th× khã mµ thµnh c«ng. Theo t¸c gi¶, c¸c doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc khai th¸c h×nh thøc xuÊt khÈu qua trung gian sang Nam Phi trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010. §èi víi c¸c doanh nghiÖp lín cã tiÒm lùc m¹nh cã thÓ xem xÐt kh¶ n¨ng trë thµnh thµnh viªn cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cña EU ho¹t ®éng t¹i Nam Phi. B»ng c¸ch nµy c¸c c«ng ty cã thÓ th©m nhËp trùc tiÕp vµo c¸c kªnh ph©n phèi chñ ®¹o trªn thÞ tr­êng Ch©u Phi vµ Nam Phi nãi riªng v× c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®ãng vai trß chñ chèt trong c¸c kªnh ph©n phèi nµy. C¸c nhµ nhËp khÈu (c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i) thuéc c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia EU th­êng nhËp hµng tõ c¸c xÝ nghiÖp, nhµ m¸y thuéc tËp ®oµn nµy th× ®­¬ng nhiªn s¶n phÈm lµm ra sÏ ®­îc ®­a vµo m¹ng l­íi tiªu thô. Ngoµi ra, doanh nghiÖp n­íc ta còng cã thÓ ®­a hµng ho¸ sang thÞ tr­êng Nam Phi d­íi danh nghÜa cña nhiÒu c«ng ty n­íc ngoµi cã uy tÝn ®· cã mÆt tõ l©u trªn thÞ tr­êng nµy. Do n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu nªn liªn doanh liªn kÕt d­íi h×nh thøc sö dông giÊy phÐp, nh·n hiÖu hµng ho¸... cã thÓ sÏ lµ biÖn ph¸p hÊp dÉn ®Ó c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy. 3.2. XuÊt khÈu trùc tiÕp : §©y còng lµ mét h×nh thøc ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ¸p dông.Tuy nhiªn hiÖn nay, hÇu hÕt c¸c giao dÞch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ Nam Phi l¹i tiÕn hµnh theo ph­¬ng thøc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp, qua c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cña Ch©u ¢u, do ®ã gi¸ thµnh bÞ n©ng cao, kÐm søc c¹nh tranh, h¬n n÷a kh«ng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a th­¬ng nh©n hai n­íc, thËm chÝ tªn tuæi doanh nghiÖp, s¶n phÈm bÞ phai nh¹t hoÆc mÊt hoµn toµn. ChÝnh v× thÕ, ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp nµy cµng cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu ph¸t huy. Bëi v× ThÞ tr­êng Nam Phi hiÖn nay ®· cã mét thuËn lîi lµ ®· ký ®­îc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, ®· cã Th­¬ng vô. Bªn c¹nh ®ã, Nam Phi cßn cã hÖ thèng ng©n hµng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh t­¬ng ®èi m¹nh.... §Ó cã thÓ xuÊt khÈu trùc tiÕp sang Nam Phi, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®Çu t­ ban ®Çu rÊt lín trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn vËt lùc vµ nh©n lùc víi sù hç trî cña c¸c c¬ quan h÷u quan trong vµ ngoµi n­íc. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp khi ®· cã nh÷ng giao dÞch trùc tiÕp víi mét ®èi t¸c Nam Phi còng cÇn cã biÖn ph¸p duy tr× mèi quan hÖ ®ã mang tÝnh æn ®Þnh, t¹o ra sù tin cËy lÉn nhau. Tuy nhiªn, mét ®Æc ®iÓm khi xuÊt khÈu hµng sang thÞ tr­êng Nam Phi ®ã lµ xuÊt khÈu kh«ng ph¶i chØ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng së t¹i, mµ cßn ®Ó t¸i xuÊt sang c¸c n­íc thuéc Ch©u Phi kh¸c, víi nh÷ng nhu cÇu nhá lÎ. §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu theo h×nh thøc nµy, ngoµi nh÷ng hç trî vÒ phÝa Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp Nam Phi, mµ thùc chÊt lµ c¸c doanh nghiÖp t¸i nhËp (thùc chÊt ®©y còng lµ h×nh thøc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp ®Ó tranh thñ tiÕp cËn mét thÞ tr­êng lín, tiÒm n¨ng h¬n). ChÝnh v× thÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i biÕt tËp hîp nhau l¹i, liªn kÕt víi nhau, xuÊt khÈu theo kiÓu “b¸ch ho¸”, tøc lµ cïng mét chuyÕn hµng cã nhiÒu lo¹i chñng lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau, nh­ vËy míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña kh«ng nh÷ng thÞ tr­êng Nam Phi mµ cßn ph¸t triÓn ra c¶ c¸c thÞ tr­êng Ch©u Phi kh¸c. Thùc tÕ, c¸c n­íc nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan ®· ®i tr­íc vµ sö dông thµnh c«ng h×nh thøc xuÊt khÈu nµy. Còng nh­ vËy, ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thanh to¸n chËm, c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng th«ng tin vµ x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ tin cËy ®èi víi ®èi t¸c ,ph¶i biÕt dùa vµo t­ vÊn cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, ®Æc biÖt nh­ Sø qu¸n, Th­¬ng vô. VÒ thanh to¸n, ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thanh to¸n chËm, c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng th«ng tin vµ x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ tin cËy víi ®èi t¸c Ch©u Phi, ph¶i biÕt dùa vµo sù t­ vÊn cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ Sø qu¸n vµ Th­¬ng vô. TÊt nhiªn trong tr­êng hîp L/C tr¶ chËm, doanh nghiÖp khi xuÊt hµng ph¶i ®Ò nghÞ ®èi t¸c Ch©u Phi më L/C nµy t¹i mét ng©n hµng cã uy tÝn cña Mü hoÆc Ch©u ¢u. Ngoµi ra, doanh nghiÖp còng cÇn biÕt ph¸t huy nh÷ng c¬ chÕ hç trî tµi chÝnh cã s½n nh­ vay vèn qua Quü hç trî xuÊt khÈu thuéc Quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó b¸n hµng tr¶ chËm. 3.3. §Çu t­: KÓ tõ khi chÝnh phñ míi cña §¶ng D©n téc lªn n¾m quyÒn ë Nam Phi, ®· cã rÊt nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Thùc tÕ khèi l­îng FDI t¹i Nam Phi ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. NhiÒu n­íc ®· tËn dông c¬ héi nµy ®Ó ph¸t triÓn më réng thÞ tr­êng. Malaysia lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh trong viÖc m¹nh d¹n ®i s©u vµo ®Çu t­ t¹i Nam Phi vµ ®· trë thµnh nhµ ®Çu t­ lín thø hai t¹i Nam Phi sau Mü. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng ®Çu t­ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn trao ®æi th­¬ng m¹i. §Çu t­ vµo thÞ tr­êng Nam Phi kh«ng chØ nh»m môc ®Ých tiªu thô s¶n phÈm lµ ra trong néi ®Þa mµ bªn c¹nh ®ã xuÊt khÈu ®i c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc hoÆc c¸c n­íc Ch©u ©u vµ Mü. Bëi v× ®ã còng lµ mét c¸ch ®Ó chóng ta tËn dông c¸c ­u ®·i mµ Nam Phi ®­îc h­ëng th«ng qua c¸c tho¶ thuËn song ph­¬ng hoÆc ®a ph­¬ng, mét khi chóng ta vÉn ch­a gia nhËp ®­îc vµo tæ chøc WTO Tuy nhiªn, chóng ta l¹i ch­a thÊy cã dù ¸n ®Çu t­ nµo cña n­íc ta ®­îc thùc hiÖn t¹i thÞ tr­êng hÊp dÉn vµ giÇu tiÒm n¨ng nµy. ChÝnh v× thÕ, viÖc t×m gi¶i ph¸p ®Ó c¸c doanh nghiÖp dÇn tiÕp cËn , tiÕn ®Õn ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng Nam Phi lµ mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®­îc quan t©m chó träng. §Æc biÖt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn c¸c lÜnh vùc mòi nhän vµ cã thÕ m¹nh cña n­íc ta. Khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­, trong tr­êng hîp kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp ch­a cho phÐp thµnh lËp c«ng ty ®Çu t­ 100% vèn cña ViÖt Nam, doanh nghiÖp cã thÓ liªn doanh víi mét doanh nghiÖp n­íc thø ba (th­êng lµ Ch©u ©u), hoÆc mét doanh nghiÖp ®¸ng tin cËy cña n­íc së t¹i, hoÆc liªn kÕt víi céng ®ång ng­êi ViÖt ë n¬i ®©y. 3.4. N¾m v÷ng nghÖ thuËt kinh doanh: Kinh doanh ë thÞ tr­êng Nam Phi ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng mét sè nghÖ thuËt kinh doanh mang tÝnh ®Æc thï cña thÞ tr­êng nµy. Cô thÓ lµ nh÷ng ®iÓm sau: Ph¶i cã tÝnh kiªn tr×: qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt giÊy tê, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh quan liªu lµm cho c«ng viÖc kinh doanh ë Nam Phi rÊt mÊt thêi gian. C¸c doanh nghiÖp kh«ng nªn nghÜ r»ng cã thÓ sang mét n­íc, gÆp gì ®èi t¸c giao dÞch trong mét tuÇn lµ cã thÓ ký ®­îc hîp ®ång. §Ó ®i ®Õn mét giao dÞch, cã thÓ ph¶i mÊt mét n¨m hoÆc l©u h¬n. Ph¶i lµm quen víi ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ ®Þa ph­¬ng: Nam Phi lµ mét ®Êt n­íc ®a b¶n s¾c vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ riªng. Mét ng­êi kinh doanh lu«n ph¶i dµnh thêi gian ®Ó nghiªn cøu nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa. Ph¶i tá ra gÇn gòi ®èi t¸c: Khi gÆp gì ®èi t¸c lµ mét doanh nh©n ng­êi Nam Phi, sù gÇn gòi cëi më lµ hÕt søc quan träng. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý kh«ng nªn ®i ngay vµo bµn viÖc kinh doanh mµ tr­íc ®ã cã thÓ trß chuyÖn víi hä vÒ thêi sù, chuyÖn gia ®×nh... ®Ó t¹o bÇu kh«ng khÝ gÇn gòi, tin cËy lÉn nhau. Ph¶i x©m nhËp s©u vµo thÞ tr­êng: ThÞ tr­êng ch©u Phi, nh­ ®· nãi ë trªn, lµ mét thÞ tr­êng phøc t¹p vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao. V× vËy, doanh nghiÖp ViÖt Nam nÕu muèn th©m nhËp vµo ®©y l©u dµi cÇn tù t×m cho m×nh ng­êi ®¹i diÖn, doanh nghiÖp cã thÓ nhê sù trî gióp cña c¬ quan Th­¬ng vô hoÆc c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao t¹i Nam Phi , hoÆc sù trî gióp cña mét ®èi t¸c ®¸ng tin cËy. Ph¶i lu«n linh ho¹t, mÒm dÎo: ThÞ tr­êng Nam Phi cã tÝnh thay ®æi cao vµ Ýt cã tÝnh nhÊt qu¸n. §©y thùc sù lµ khã kh¨n ®Æc thï mµ doanh nghiÖp n­íc ta ph¶i lu«n chó ý. Ch¼ng h¹n khi ®· ký ®­îc hîp ®ång, ta kh«ng nªn lóc nµo còng nghÜ r»ng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång ®ã sÏ ®­îc gi÷ nguyªn trong thêi h¹n hiÖu lùc. Doanh nghiÖp ph¶i linh ho¹t ®Ó lµm cho viÖc kinh doanh phï hîp víi thùc tÕ trong tõng thêi ®iÓm. 4. T¨ng c­êng vai trß c¸c hiÖp héi ngµnh hµng vµ sù hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp: ë n­íc ta ®· xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu hiÖp héi ngµnh hµng, nh­ng chØ trong vµi n¨m gÇn ®©y, khi khã kh¨n n¶y sinh ngµy cµng nhiÒu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, cïng víi t¸c ®éng cña c¸c cuéc chiÕn th­¬ng m¹i quèc tÕ, chóng ta míi nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c vai trß cña hiÖp héi, tõ viÖc ®øng ra gi¶i quyÕt kiÖn c¸o cho doanh nghiÖp dÕn viÖc ®iÒu tiÕt thu ho¹ch s¶n phÈm, Ên ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®­a ra c¸c tiªu chuÈn vÒ s¶n phÈm ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho héi viªn. Do hiÖp héi ngµy cµng cã vai trß quan träng, viÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh vÒ tæ chøc ho¹t ®éng cña hiÖp héi lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cÇn sím ®­îc thùc hiÖn. Trong ®ã cÇn ®Þnh h×nh ho¹t ®éng cña hiÖp héi theo c¸c néi dung chÝnh nh­: x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh ngµnh hµng, c¸c néi dung liªn kÕt s¶n xuÊt, tiªu thô trªn c¬ së tù nguyÖn cña c¸c héi viªn; thay mÆt héi viªn trong c¸c tranh tông quèc tÕ; phæ biÕn tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp héi viªn. C¸c hiÖp héi cÇn cã nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ ®Ó hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cho doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr­êng Nam Phi, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ngµnh hµng chóng ta cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu t¹i thÞ tr­êng nµy nh­ g¹o, h¹t tiªu, chÌ, dÖt may, giµy dÐp, xe ®¹p xe m¸y ... Ch¼ng h¹n, c¸c hiÖp héi cã thÓ thµnh lËp c¸c quü hç trî s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hay quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu cña riªng hiÖp héi, trong ®ã cã nh÷ng c¬ chÕ riªng gióp ®ì cho héi viªn bu«n b¸n víi thÞ tr­êng Nam Phi. Nguån vèn cho nh÷ng quü nµy, ngoµi mét phÇn kinh phÝ do ChÝnh phñ hç trî, chñ yÕu do c¸c héi viªn ®ãng gãp, víi mét ®Þnh møc ®ãng gãp hµng n¨m theo tû lÖ trªn danh thu. HiÖp héi còng cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng Nam Phi cho c¸c doanh nghiÖp. ThËm chÝ c¸c HiÖp héi cã thÓ nghiªn cøu viÖc lËp chi nh¸nh ®¹i diÖn t¹i Nam Phi, ®Ó n¾m b¾t vµ xö lý nhanh c¸c nhu cÇu n¶y sinh. C¸c HiÖp héi còng ph¶i quan t©m ®éng viªn tinh thÇn hîp t¸c gi÷a c¸c héi viªn. Qu¸ tr×nh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã nghÜa lµ chèi bá sù hîp t¸c, mµ c¸c doanh nghiÖp, víi t­ c¸ch lµ nh÷ng bé phËn hîp thµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt, ph¶i xem hîp t¸c lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ c¹nh tranh. ThÝ dô, sù kÕt hîp gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp d©n doanh nh»m kh¾c phôc mét thùc tÕ hiÖn nay lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã tiÒm lùc lín, nh­ng hiÖu qu¶ kinh tÕ nãi chung kÐm. Doanh nghiÖp d©n doanh tiÒm lùc thÊp h¬n nh­ng hiÖu qu¶ th­êng cao h¬n. Ngoµi ra, khèi doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi còng cã nh÷ng thÕ m¹nh vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, n¨ng lùc qu¶n lý ... Chñ tr­¬ng hîp t¸c cã thÓ më réng ra thÞ tr­êng thÕ giíi, trong ®ã cã Nam Phi, ®Ó kÕt hîp víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt kiÒu nh»m tranh thñ ®­îc vèn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm th­¬ng tr­êng. Sù hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp cÇn ®­îc ®Èy m¹nh trong vÊn ®Ò th«ng tin vÒ c¸c c¬ héi kinh doanh, vÒ kinh nghiÖm lµm ¨n ë thÞ tr­êng Nam Phi. §Æc biÖt, ®Ó th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng Nam Phi trong giai ®o¹n ®Çu, c¸c doanh nghiÖp cÇn liªn kÕt trong viÖc gãp vèn më kho ngo¹i quan, më showroom, phèi hîp trong ®Êu thÇu x©y dùng hoÆc trong c¸c dù ¸n ®Çu t­... III/ ®Ò xuÊt - kiÕn nghÞ: 1. Nhµ n­íc cÇn chó träng ®Õn ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu quèc gia còng nh­ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm: Qua nghiªn cøu cho thÊy, ng­êi d©n Nam Phi biÕt rÊt Ýt vÒ ViÖt Nam. Hä míi chØ thÊy h×nh ¶nh cña ViÖt Nam qua chiÕn tranh, cßn ViÖt Nam trong x©y dùng kinh tÕ th× hÇu nh­ ch­a ®­îc biÕt ®Õn. §iÒu nµy ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc tiªu dïng rÊt h¹n chÕ c¸c s¶n phÈm nh·n hiÖu “Made in Vietnam” t¹i ®Êt n­íc nµy, mÆc dï chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ t­¬ng ®­¬ng, thËm chÝ ­u thÕ h¬n so víi c¸c mÆt hµng cña mét sè quèc gia kh¸c. ChÝnh v× thÕ, viÖc qu¶ng b¸ vµ giíi thiÖu h×nh ¶nh ®Êt n­íc ViÖt Nam ®Õn c¸c b¹n bÌ thÕ giíi lµ hÕt søc cÇn thiÕt, t¹o uy tÝn cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. §iÒu nµy kh«ng chØ ®­îc chó träng tiÕn hµnh trong ho¹t ®éng kinh tÕ mµ c¶ trong mäi mÆt nh­ v¨n ho¸, chÝnh trÞ, x· héi… 2. X©y dùng c¬ quan nghiªn cøu vµ cung cÊp vµ hç trî th«ng tin t¹i Nam Phi: ThÞ tr­êng Nam Phi cßn rÊt míi mÎ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Do khã kh¨n vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý, chi phÝ t×m hiÓu tèn kÐm, ngoµi ®¹i sø qu¸n vµ th­¬ng vô cña ViÖt Nam t¹i Nam Phi, hÇu nh­ c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn nguån th«ng tin nµo. Trong khi hai c¬ quan nµy míi ®i vµo ho¹t ®éng, ®ång thêi còng kh«ng thÓ tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng vÒ th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, tr­íc m¾t, ViÖt Nam cÇn thµnh lËp mét v¨n phßng ®¹i diÖn, tËp trung lîi Ých cña khu vùc kinh tÕ tËp thÓ vµ t­ nh©n cña ViÖt Nam bao gåm c¶ viÖc ®¹i diÖn vµ xóc tiÕn cho c¸c doanh nghiÖp mong muèn lµm ¨n bu«n b¸n víi Nam Phi. Cô thÓ nh­: Ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ ®Þa ph­¬ng ë Nam Phi ®Ó cã thÓ dÔ dµng xóc tiÕn vµ më réng qu¶ng b¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô cung cÊp. Sö dông ®é thµnh th¹o cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng mÆt hµng th©m nhËp vµo thÞ tr­êng cô thÓ. Lµm viÖc theo danh s¸ch mua hµng cña ng­êi mua hoÆc ®¸p øng nh÷ng ®¬n thÇu vµ xu thÕ quèc tÕ. TiÕp cËn víi bÊt cø mét hµng ho¸ nµo hoÆc mét lo¹t s¶n phÈm hoÆc tiÕp cËn ch¾c ch¾n nh÷ng mÆt hµng vµ cã chuyªn m«n trong bu«n b¸n nh÷ng s¶n phÈm cô thÓ. 3. Ph¸t triÓn ®Çu t­ mét sè mÆt hµng cã thÕ m¹nh cña ViÖt Nam t¹i Nam Phi : VÒ mÆt hµng dÖt may: §Çu t­ vµo dÖt may nh»m t¸i xuÊt sang thÞ tr­êng Ch©u ©u vµ Mü, tËn dông quy chÕ free quota mµ Nam Phi ®­îc h­ëng, ®ång thêi còng tËn dông ®­îc ngay l­îng tiªu thô dåi dµo trong néi ®Þa, n¬i mµ hµng ho¸ dÖt may ®ang ngµy cµng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng trong tÇng líp b×nh d©n. DÖt may chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, song chóng ta còng cã thÓ chñ ®éng ®Çu t­ sang thÞ tr­êng nµy. C¸c doanh nghiÖp tr­íc m¾t ph¶i t×m hiÓu c¸c th«ng tin th«ng qua c¸c kªnh, sau ®ã t×m ®èi t¸c kinh doanh, t¹o uy tÝn, danh tiÕng, cã chç ®øng v÷ng ch¾c trong thÞ tr­êng. ChÕ biÕn l©m s¶n: Nam Phi cã mét nguån tµi nguyªn nguyªn liÖu gç kh¸ phong phó, trong khi ®ã vÉn ph¶i xuÊt nguyªn liÖu nhËp trë l¹i thµnh phÈm tõ gç tõ c¸c n­íc Ch©u ©u. §Çu t­ vµo c«ng viÖc chÕ biÕn gç cho phÐp tËn dông nguån nguyªn liÖu gç t¹i c¸c n­íc nµy vµ ph¸t huy kh¶ n¨ng kü thuËt còng nh­ nguån nh©n c«ng cña n­íc ta. ChÕ biÕn thuû s¶n: LÜnh vùc khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n cña Nam Phi tuy ®· ®¹t ë mét tr×nh ®é kh¸ ph¸t triÓn, tuy nhiªn vÉn ch­a thÓ ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ ®ßi hái cña thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ Ch©u ©u, hay thËm chÝ nhu cÇu cña nh÷ng tÇng líp b×nh d©n trong n­íc còng nh­ trong khu vùc. C«ng nghiÖp nhùa: HiÖn nay ngµnh c«ng nghiÖp nhùa cña n­íc ta ®ang ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®· cho ra ®êi nhiÒu lo¹i s¶n phÈm víi mÉu m· hÊp dÉn, chÊt l­îng tèt vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh. §©y chÝnh lµ mét lîi thÕ khi ®Çu t­ vµo Nam Phi, n¬i mµ nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm nhùa gia dông lµ rÊt lín. D­îc phÈm: Nam Phi hµng n¨m ®Òu ph¶i nhËp khÈu mét khèi l­îng lín d­îc phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc, chñ yÕu lµ tõ c¸c n­íc Ch©u ¢u, víi gi¸ nhËp khÈu cao h¬n nhiÒu so víi s¶n phÈm cïng lo¹i mµ n­íc ta s¶n xuÊt ®­îc. V× vËy, d­îc phÈm ViÖt Nam víi ­u thÕ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cã thÓ chinh phôc ®­îc thÞ tr­êng nµy. Qua nghiªn cøu cho thÊy, c¸c mÆt hµng cã kh¶ n¨ng tiªu thô lín lµ kh¸ng sinh, thuèc trÞ c¶m sèt, trÞ c¸c bÖn truyÒn nhiÔm, vitamin... §©y lµ c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp n­íc ta xóc tiÕn ®Çu t­ s¶n xuÊt d­îc phÈm vµo Nam Phi, sau ®ã cã thÓ ph©n phèi sang c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. Theo ®¸nh gÝa cña cña c«ng ty Traphaco, chi phÝ ®Çu t­ mét dù ¸n nh­ vËy kh«ng cao, kho¶ng 4 triÖu USD. Hµng ®iÖn tö - tin häc: Nhu cÇu vÒ c¸c mÆt hµng ®iÖn tö-tin häc ë Nam Phi t¨ng rÊt m¹nh, chÝnh v× thÕ ®Êt n­íc nµy ph¶i nhËp khÈu phÇn lín c¸c mÆt hµng nµy. Do chi phÝ vËn t¶i cao nªn gi¸ thµnh th­êng ®¾t h¬n thÞ tr­êng Mü hay EU tõ 50%-100%. V× vËy ViÖt Nam nªn ®Çu t­ s¶n xuÊt hay l¾p r¸p t¹i chç s¶n phÈm ®iÖn tö tin häc ë c¸c thÞ tr­êng nµy ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao. LÜnh vùc dÞch vô viÔn th«ng: TÊt nhiªn nh÷ng ngµnh hµng ®Çu t­ trªn chØ lµ gîi ý, mang tÝnh ®Þnh h­íng. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i chñ ®éng tiÕn hµnh nh÷ng nghiªn cøu thÞ tr­êng cô thÓ trong lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh, ®Ó tõ ®ã x©y dùng dù ¸n ®Çu t­ cã tÝnh kh¶ thi. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ, ViÖt Nam ngµy cµng më réng quan hÖ chÝnh trÞ ngo¹i giao còng nh­ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi kh¾p c¸c quèc gia vµ ch©u lôc trªn thÕ giíi. Qu¸ tr×nh nµy t¸c ®éng s©u réng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng ®Êt n­íc trong ®Çu thÕ kû 21. Bªn c¹nh ®ã, t×nh h×nh thÕ giíi biÕn ®éng víi nh÷ng thay ®æi kh«ng theo ý muèn, thËm chÝ bÊt lîi, vÝ dô nh­ sù chiÕm lÜnh thÞ tr­êng Trung §«ng cña Mü khiÕn c¸c n­íc buéc ph¶i chñ ®éng ®æi míi, t×m kiÕm khai th¸c nh÷ng thÞ tr­êng míi, hÊp dÉn vµ hiÖu qu¶ h¬n. ChÝnh v× thÕ, trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam n¨m 2003, ChÝnh phñ ta ®· x¸c ®Þnh thÞ tr­êng Ch©u Phi nh­ mét thÞ tr­êng míi mÎ, giÇu tiÒm n¨ng, cÇn ph¶i ®­îc ®Èy m¹nh khai th¸c hiÖu qu¶ ®ång thêi chØ ®Þnh râ Ch©u Phi lµ mét trong n¨m thÞ tr­êng ®Çu mèi cña ViÖt Nam. Trong sè 54 quèc gia ë Ch©u Phi, Céng hoµ Nam Phi næi lªn nh­ mét ®Çu tÇu vÒ mäi mÆt, c¶ vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ,... ®ãng vai trß träng yÕu ë ch©u lôc trªn 800 triÖu d©n nµy. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: ‘Ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi’ thùc hiÖn trong phÇn kho¸ luËn tèt nghiÖp hy väng mang ®Õn mét c¸i nh×n s©u h¬n vÒ ®Êt n­íc Nam Phi còng nh­ vÒ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Céng hoµ Nam Phi. Trªn c¬ së ®ã, kho¸ luËn nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho quan hÖ hai n­íc trong nh÷ng n¨m tíi, ®ång thêi cã nh÷ng ®Ò xuÊt cô thÓ. Em hy väng kho¸ luËn nµy sÏ mang l¹i mét gi¸ trÞ thùc tiÔn nhÊt ®Þnh, ®óng thêi ®iÓm vµ cÇn thiÕt. §Ó lµm ®­îc kho¸ luËn nµy, em ®· gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trong kh©u thu thËp th«ng tin, d÷ liÖu. Trªn thùc tÕ, ®©y lµ mét ®Ò tµi rÊt míi mÎ, tµi liÖu vµ th«ng tin hiÖn nay vÒ Céng hoµ Nam Phi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i lµ rÊt Ýt. Em ®· cè g¾ng tæng hîp t­ liÖu tõ rÊt nhiÒu nguån kh¸c nhau nh­ c¸c b¸o c¸o tæng kÕt cña c¸c c¬ quan, côc, vô,... vµ c¶ trong c¸c s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, internet... Nh­ng ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt. V× vËy, em rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c ThÇy, C« gi¸o, b¹n bÌ vµ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn thªm kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®em l¹i ý nghÜa thùc tiÔn cho luËn v¨n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 09 th¸ng 12 n¨m 2003 Sinh viªn T¹ Thu Hµ HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI GIỮA CHÍNH PHỦ CỘNG HOÀ Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VÀ CHÍNH PHỦ CỘNG HOÀ NAM PHI   Mở đầu  Chính phủ Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Cộng hoà Nam Phi (dưới đây được gọi chung là "các Bên" và riêng là "mỗi Bên"),              Quan tâm tới sự phát triển mới của quan hệ bạn bè giữa hai nước;              Khẳng định mong muốn  thiết lập các mối quan hệ qua lại nhằm hỗ trợ, bổ sung và mở rộng hợp tác giữa hai bên;              Quyết tâm củng cố, tăng cường và đa dạng hoá quan hệ thương mại giữa hai nước;              Tin tưởng rằng sự hợp tác như vậy sẽ  được thực hiện theo các chính sách phát triển của hai nước;              Mong muốn tăng cường các mối quan hệ giữa hai nước và cùng nhau đóng góp vào sự hợp tác mậu dịch quốc tế;              Thoả thuận như sau :  Điều 1:  Điều khoản chung               Các Bên sẽ áp dụng mọi biện pháp thích hợp nhằm tạo thuận lợi và xúc tiến các quan hệ thương mại và kinh tế giữa hai nước phù hợp với luật pháp của mỗi nước và tuân theo các nghĩa vụ của các thoả ước, công ước và hiệp định quốc tế mà các Bên có thể là thành viên.  Điều 2:   Đãi ngộ Tối huệ quốc   (1)  Các Bên sẽ dành cho nhau chế độ đãi ngộ tối huệ quốc trong mọi vấn đề liên quan tới :              (a) các loại thuế hải quan và mọi loại phí và thuế khác áp dụng với hàng hoá nhập khẩu hoặc xuất khẩu  cũng như là các phương thức thu các loại thuế hải quan, phí và thuế này;              (b) các quy định pháp lý liên quan đến thủ tục hải quan, quá cảnh, lưu kho;              (c) các loại thuế nội địa và tất cả các khoản thu khác áp dụng trực tiếp hoặc gián tiếp đối với hàng nhập khẩu;              (d) các phương thức thực hiện các thanh toán  phát sinh từ việc thực hiện Hiệp định này và việc chuyển các khoản thanh toán đó;              (e) các quy định pháp lý liên quan tới việc bán, mua, vận tải,  phân phối  và sử dụng hàng hoá tại thị trường nội địa.  (2)  Đối với mọi vấn đề liên quan tới giấy phép xuất nhập khẩu được cấp theo luật pháp của  mỗi nước, mỗi Bên sẽ dành cho bên kia sự đãi ngộ không kém ưu đãi hơn sự đãi ngộ ưu đãi nhất được dành cho nước thứ ba.  Điều 3:  Sản phẩm xuất xứ từ nước thứ ba               Theo điều 2, mọi lợi thế, ưu đãi, ưu tiên hay miễn trừ mà một Bên dành hoặc có thể dành cho  một nước thứ ba đối với sản phẩm có xuất xứ từ  hoặc được chuyển đến lãnh thổ của nước thứ ba này, sẽ được dành ngay lập tức và không điều kiện cho các sản phẩm tương tự có xuất xứ từ hoặc để nhập khẩu vào lãnh thổ nước Bên kia.   Điều 4:  Miễn trừ từ MFN               Các quy định tại điều 2 và 3 sẽ không bao gồm:              (a) lợi thế mà mỗi Bên đã hoặc có thể dành cho các nước láng giềng nhằm tạo thuận lợi cho biên mậu;              (b) lợi thế hoặc ưu đãi do một Bên dành cho nước thứ ba phù hợp với hiệp định ưu đãi thương mại nhiều bên;              (c) lợi thế hoặc ưu đãi mà một Bên đã hoặc có thể dành cho các chương trình nhằm mở rộng sự hợp tác kinh tế - thương mại giữa các nước đang phát triển, các chương trình mà một Bên là hoặc sẽ là người tham gia;              (d) lợi thế hoặc ưu đãi có được từ  các hoạt động của một Liên minh Quan thuế hay Khu vực mậu dịch tự do mà một Bên đang tham gia hoặc có thể tham gia.  Điều 5:  Khuyến khích việc hướng dẫn các hoạt động kinh tế thương mại và trao đổi thông tin thương mại              (1) Mỗi Bên sẽ cố gắng thúc đẩy việc hướng dẫn các hoạt động kinh tế thương mại  trên lãnh thổ nước mình một cách phù hợp với các luật lệ của nước mình và các thông lệ chung về thương mại quốc tế  đã  được chấp nhận.              (2) Trong khuôn khổ việc thực hiện Hiệp định này, các Bên sẽ trao đổi các thông tin có thể góp phần vào  việc mở rộng các hoạt động thương mại  giữa hai nước.  Điều 6:  Tạo thuận lợi cho quá cảnh hàng hoá               Theo luật pháp nước mình, mỗi Bên sẽ cho phép hàng hoá nước Bên kia được quá cảnh tự do qua lãnh thổ nước mình.  Điều 7:  Tạo thuận lợi và tham dự các hội chợ thương mại               1) Trong khuôn khổ Hiệp định này và theo luật pháp liên quan của mỗi nước, mỗi Bên sẽ khuyến khích các doanh nghiệp  và công ty của Bên kia tổ chức các hội chợ và triển lãm thương mại tại nước mình và sẽ tích cực tạo thuận lợi  cho việc tiến hành các hội chợ triển lãm này.              2) Theo luật pháp nước mình, mỗi Bên sẽ cho phép nhập khẩu miễn thuế hải quan và các loại phí khác đối với :              (a) hàng hoá dùng cho các hội chợ, triển lãm, trình diễn, hội thảo, hay hội nghị của Bên kia và không có mục đích để bán:  (i) các hàng hoá để trưng bày, triển lãm hay trình diễn tại hội chợ, triển lãm;   (ii) các hàng hoá cần thiết cho việc trình diễn máy móc nước ngoài hoặc các thiết bị  để trưng bày hay triển lãm;  (iii) các vật tư giới thiệu, trình diễn và quảng cáo ( bao gồm áp phích, sách,  tờ rời quảng cáo, thiết bị âm thanh , phim và đèn chiếu ) và các thiết bị để sử dụng các loại vật tư này;                     (iv) thiết bị bao gồm dụng cụ thuyết trình và thiết bị thu thanh; và   (v) vật tư xây dựng, trang trí và đồ điện dùng cho các gian hàng tạm thời hoặc để trưng bày, hoặc để triển lãm các loại hàng hoá tại tiểu mục (i);               (b)  hàng hoá đã xuất khẩu được gửi lại để sửa chữa, với điều kiện các hàng hoá này sẽ phải được tái xuất sau khi sửa chữa xong.              3) Hàng hoá và thiết bị nêu ở điểm 2 sẽ không được bán ở nước mà nó được nhập vào và sẽ phải tái xuất khẩu khỏi nước đó trừ phi được cơ quan có thẩm quyền  của nước đó cho phép và đã thanh toán đầy đủ các loại thuế hải quan và phí theo đúng luật lệ và quy định hiện hành ở nước đó.  Điều 8:  Thoả ước thanh toán               Mọi việc thanh toán cho hàng hoá và dịch vụ  phát sinh từ việc thực hiện Hiệp định này sẽ được thực hiện bằng các đồng tiền tự do chuyển đổi phù hợp với luật pháp của mỗi nước. Điều 9:  Các biện pháp bảo vệ               Với yêu  cầu  các biện pháp này không được áp dụng một cách tuỳ tiện hoặc phân biệt đối xử, các quy định của Hiệp định này sẽ không giới hạn các quyền của mỗi Bên thông qua hay thực  hiện các biện pháp :              (a) vì lý do sức khoẻ công cộng, đạo đức, trật tự hay an ninh;              (b) để bảo vệ thực vật và động vật chống lại các loại bệnh và sâu bọ phá hoại;              (c) để bảo vệ khả năng tài chính đối ngoại và cán cân thanh toán; hay               (d) bảo vệ các tài sản quốc gia hoặc các giá trị nghệ thuật, lịch sử hay khảo cổ.  Điều 10:  Thành lập Uỷ ban Thương mại Hỗn hợp               (1) Nhằm tạo thuận lợi cho việc thực hiện có hiệu quả Hiệp định này, mở rộng các quan hệ kinh tế và thương mại giữa hai nước và  kiểm điểm việc triển khai Hiệp định, các Bên sẽ thành lập một uỷ ban liên chính phủ, dưới đây gọi là Uỷ ban Hỗn hợp.              (2) Uỷ ban Hỗn hợp sẽ gồm một Bên là các đại diện của Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và một Bên là các đại diện của Cộng hoà Nam Phi.                (3) Uỷ ban Hỗn hợp sẽ hoạt động theo sự nhất trí chung.              (4) Uỷ ban Hỗn hợp sẽ nhóm họp theo yêu cầu và theo sự thỏa thuận của các Bên, nơi tiến hành cuộc họp sẽ lần lượt do các Bên chỉ định.  Điều 11:  Giải quyết tranh chấp               (1) Mọi tranh chấp đối với việc giải thích và thực hiện Hiệp định này sẽ được giải quyết thông qua  thảo luận tại Uỷ ban Hỗn hợp.              (2) Mỗi Bên có thể nêu ra tại Uỷ ban Hỗn hợp các vấn đề ngay cả  khi thấy rằng các vấn đề  đó không thuộc phạm vi điều chỉnh của Hiệp định này.              (3) Các Bên sẽ cung cấp cho Uỷ ban Hỗn hợp mọi thông tin có liên quan được yêu cầu để xem xét một cách toàn diện mọi tranh chấp nhằm tìm ra giải pháp có thể chấp nhận được đối với cả hai Bên.  Điều 12:  Kết thúc các hợp đồng               Những quy định của Hiệp định này sẽ được tiếp tục áp dụng đối với các hợp đồng ký kết trong thời hạn hiệu lực của Hiệp định mà chưa thực hiện xong vào ngày Hiệp định hết hạn cho đến khi các hợp đồng đó được hoàn thành.  Điều 13:  Cơ quan có thẩm quyền               Các cơ quan có thẩm quyền chịu trách nhiệm đối với việc áp dụng Hiệp định này và các vấn đề có liên quan khác :              (1) phía Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Bộ Thương mại, và              (2) phía Cộng hoà Nam Phi là Bộ Thương mại và Công nghiệp.   Điều 14:  Sửa đổi và Hiệu lực của Hiệp định               (1) Hiệp định này có thể được sửa đổi vào bất kỳ thời điểm nào với sự thoả thuận bằng văn bản của các Bên, trao đổi qua con đường ngoại giao.              (2) Việc sửa đổi hay chấm dứt Hiệp định này sẽ không được ảnh hưởng  hoặc, trong mọi trường hợp, không được gây tổn hại tới các quyền hoặc  nghĩa vụ phát sinh từ việc thực thi Hiệp định trước ngày  sửa đổi  hay chấm dứt có hiệu lực.              (3) Hiệp định này sẽ có hiệu lực vào ngày các Bên thông báo bằng văn bản qua đường ngoại giao cho nhau biết các yêu cầu cần thiết về pháp lý của mỗi bên cho việc thực hiện Hiệp định đã hoàn tất. Ngày có hiệu lực sẽ là ngày của thông báo cuối cùng.  (4) Hiệp định sẽ có hiệu lực trong thời hạn là ba năm và sau đó sẽ tự động được gia hạn cho một thời hạn tương tự trừ phi, trong thời gian tối thiểu là ba tháng trước khi hết hạn hiệu lực, một Bên trao cho bên kia thông báo bằng văn bản ý định chấm dứt Hiệp định của mình.  Để làm bằng, những người được uỷ quyền hợp thức của Chính phủ mỗi bên đã ký tên và đóng dấu Hiệp định này thành hai bản bằng tiếng Anh và tiếng Việt, cả hai bản có giá trị như nhau, nhưng trong trường hợp có mâu thuẫn không thể thoả thuận được giữa hai bản thì bản tiếng Anh sẽ có giá trị quyết định.                                        Làm tại  Pretoria  ngày 25 tháng 4 năm 2000. Thay mặt Chính phủ               Thay mặt Chính phủ Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam                Cộng hoà Nam Phi Đỗ Như Đính Thứ trưởng Bộ Thương mại Lindiwe Hendricks Thứ trưởng Bộ Công Thương Tµi liÖu tham kh¶o : Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu 2003 - B¸o c¸o chuyªn ®Ò - Bé Th­¬ng m¹i. §Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu giai ®o¹n 2001-2010 - Bé Th­¬ng m¹i. Gi¶i quyÕt khã kh¨n vµ th¸ch thøc ®èi víi ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong héi nhËp quèc tÕ- ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i. Thóc ®Èy ph¸t triÓn mèi quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Ch©u Phi - Vô Ch©u Phi T©y Nam ¸ - Bé Th­¬ng m¹i. Céng hoµ Nam Phi, mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi hµng ho¸ ViÖt Nam - B¸o c¸o Th­¬ng vô ViÖt Nam t¹i Nam Phi. South Africa year book 2001/2002 - Leanne Feris - 2002 - NXB Editor Delien Burger Doing Business in South Africa - T¸c gi¶: Jonathan Reuvid vµ Ian Priestner - NXB Fouth Edition - 2001 C¸c bµi b¸o: §Ó hµng ViÖt Nam réng ®­êng vµo Ch©u Phi - T¸c gi¶: B¶o Th¹ch - B¸o Nh©n d©n Quan hÖ hîp t¸c ViÖt Nam - Céng hoµ Nam Phi - T¸c gi¶: Anh Dòng - B¸o Nh©n d©n §Ó g¹o ViÖt Nam tiÕp tôc ®Õn lôc ®Þa ®en -T¸c gi¶: TrÇn ThÕ Anh - Thêi b¸o kinh tÕ Sµi gßn. Vµ c¸c bµi b¸o kh¸c trªn c¸c trang web: www.vneconomy.vn; www.vnn.vn; www.vnexpress.net; www.vneconomy.com.vn www.thuongviet.com ... ._.