Hoàn thiện chính sách thuế nhập khẩu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập AFTA và WTO

Ch­¬ng I mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA vµ WTO. i. Mét Sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ nhËp khÈu §Ó cã nÒn t¶ng nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch nhµ n­íc ®èi víi thuÕ nhËp khÈu th× tr­íc tiªn cÇn lµm s¸ng tá mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ thuÕ. §ã lµ viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu kh¸i niÖm, ph©n lo¹i thuÕ còng nh­ lµ vai trß cña thuÕ nhËp khÈu, trªn c¬ së ®ã tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thuÕ nhËp khÈu. Kh¸I niÖm vµ Ph©n lo¹i thuÕ nhËp khÈu. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ thuÕ nhËp khÈu ThuÕ nhËp khÈu lµ mét lo¹i thuÕ trong hÖ thèng thuÕ cña mçi mét quèc gia, sö dông cã hiÖu qu¶ thuÕ nhËp khÈu chÝnh lµ ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña nã trong lÜnh vùc ho¹t ®éng nhËp khÈu hµng ho¸. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× thuÕ nhËp khÈu cµng thÓ hiÖn vai trß vµ t¸c dông kh«ng chØ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, mµ cßn lµ c«ng cô thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. ë c¸c n­íc thuÕ nhËp khÈu th­êng cã tªn gäi chung lµ thuÕ quan vµ ë ViÖt Nam thêi kú xa x­a còng cã tªn gäi lµ thuÕ quan. Cho ®Õn nay theo luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu 1991 th× kh¸i niÖm nµy ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh vµo c¸c mÆt hµng mËu dÞch, phi mËu dÞch ®­îc phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua biªn giíi ViÖt Nam. LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· ®­îc Quèc héi kho¸ VIII th«ng qua ngµy 26/11/1991 vµ ®· ®­îc söa ®æi bæ sung hai lÇn vµo ngµy 5/7/1993 vµ ngµy 20/5/1998. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më hiÖn nay th× c¸c kh¸i niÖm nh­ “cöa khÈu”, “biªn giíi” hay “thÞ tr­êng trong n­íc”, “thÞ tr­êng n­íc ngoµi” nªn ®­îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n víi sù cã mÆt cña c¸c h×nh thøc kinh tÕ nh­: khu c«ng nghiÖp, khu c«ng nghÖ kü thuËt cao, khu chÕ xuÊt,… ®­îc ho¹t ®éng víi qui chÕ ®Æc thï vµ ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn lîi ­u ®·i. Theo c¸ch nh×n cña c¸c nhµ kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu th× thuÕ nhËp khÈu ®­îc xem nh­ lµ mét lo¹i chi phÝ vËn chuyÓn. NÕu ®¸nh thuÕ nhËp khÈu b»ng hoÆc lín h¬n chªnh lÖch gi¸ gi÷a hai thÞ tr­êng th× sÏ kh«ng cã viÖc vËn chuyÓn, mua b¸n hµng ho¸ tõ mét n­íc xuÊt khÈu ®Õn mét n­íc nhËp khÈu. 1.2. Ph©n lo¹i thuÕ nhËp khÈu Chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i thuÕ nhËp khÈu theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau theo môc ®Ých ®¸nh thuÕ, theo ®èi t­îng ®¸nh thuÕ, theo møc thuÕ nh­ng xÐt trªn ph­¬ng diÖn kü thuËt thu th× thuÕ nhËp khÈu cã mét sè c¸c lo¹i sau: ThuÕ nhËp khÈu tÝnh theo tØ lÖ: lµ thuÕ ®­îc Ên ®Þnh theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp khÈu. ThuÕ nhËp khÈu tuyÖt ®èi: lµ thuÕ qui ®Þnh mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh trªn mét ®¬n vÞ hµng ho¸ nhËp khÈu. ThuÕ nhËp khÈu kÕt hîp: lµ sù kÕt hîp gi÷a thuÕ nhËp khÈu tÝnh theo tû lÖ vµ thuÕ nhËp khÈu tuyÖt ®èi. ThuÕ nhËp khÈu biÕn thiªn: lµ lo¹i thuÕ nhËp khÈu ®­îc ®¸nh trªn hµng nhËp khÈu, nh­ng thuÕ suÊt thay ®æi th­êng xuyªn thËm chÝ mçi ngµy. S¾c thuÕ nµy th­êng ®­îc Ên ®Þnh ë mét møc nh»m triÖt tiªu ­u thÕ vÒ gi¸ c¶ cña n­íc xuÊt khÈu ®èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc. ThuÕ nhËp khÈu ngµy chØ phï hîp víi nh÷ng dßng hµng thuéc nhãm kh«ng bÞ rµng buéc thuÕ nhËp khÈu khi tham gia vµo WTO. ViÖt Nam hiÖn míi chØ ¸p dông lo¹i thuÕ tÝnh theo tû lÖ vµ trong thêi gian tíi chóng ta sÏ tiÕn tíi viÖc ¸p dông nh÷ng c¸ch tÝnh thuÕ míi nh­ viÖc ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ ¸p dông thuÕ tuyÖt ®èi. ViÖt Nam hiÖn t¹i ¸p dông c¸ch tÝnh thuÕ nhËp khÈu nh­ sau: Sè thuÕ nhËp khÈu ph¶i nép cña tõng mÆt hµng = Gi¸ tÝnh thuÕ ®¬n vÞ tõng mÆt hµng nhËp khÈu x Sè l­îng tõng mÆt hµng nhËp khÈu x ThuÕ suÊt tõng mÆt hµng nhËp khÈu x TØ gi¸ Vai trß cña thuÕ nhËp khÈu §¸nh thuÕ nhËp khÈu sÏ t¸c ®éng lµm t¨ng gi¸ hµng nhËp khÈu vµ gi¸ cña mÆt hµng t­¬ng tù s¶n xuÊt trong n­íc tõ ®ã g©y ¶nh h­ëng ®Õn cung, cÇu cña s¶n phÈm ®ã vµ ®ång thêi còng g©y ¶nh h­ëng ®Õn tæng cung, tæng cÇu cña nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng. Qui m« ®Çu t­ v× thÕ còng sÏ thay ®æi vµ g©y t¸c ®éng ®Õn m« h×nh t¨ng tr­ëng cña c¶ nÒn kinh tÕ. Qua ®ã, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu lµ ®Æc biÖt quan träng trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. Vai trß quan träng cña thuÕ nhËp khÈu ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ trªn c¸c mÆt sau: 2.1. KiÓm so¸t hµng ho¸ nhËp khÈu: Khi më cöa thÞ tr­êng, v× môc tiªu lîi nhuËn mµ viÖc mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô cã thÓ diÔn ra ë bÊt cø n¬i nµo vµ víi bÊt kú lo¹i hµng ho¸ g×, Trong nhiÒu tr­êng hîp, më cöa thÞ tr­êng kh«ng kiÓm so¸t cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng nhËp khÈu hµng ho¸ mét c¸ch å ¹t, c¸n c©n th­¬ng m¹i trë nªn th©m hôt nghiªm träng. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho ®Êt n­íc, thuÕ nhËp khÈu ®· ®­îc nhiÒu n­íc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó kiÓm so¸t hµng nhËp khÈu. ThuÕ nhËp khÈu lóc nµy ®­îc ¸p ®Æt víi c¸c møc kh¸c nhau trªn c¬ së thuÕ suÊt cao ®èi víi nh÷ng mÆt hµng h¹n chÕ nhËp khÈu, thuÕ suÊt thÊp ®èi víi hµng ho¸ khuyÕn khÝch nhËp khÈu. Tõ ®ã gãp phÇn kiÓm so¸t l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu vµ ®ång thêi æn ®Þnh thÞ tr­êng trong n­íc. 2.2. B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc: Gi¶m thuÕ nhËp khÈu nh÷ng lo¹i hµng ho¸ lµ “®Çu vµo” cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ mét sè c¸c mÆt hµng tiªu dïng sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc. ViÖc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu thÊp ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng ho¸ lµ t­ liÖu s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu sÏ lµm gi¶m gi¸ c¶ ®Çu vµo, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ, tõ ®ã gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm còng nh­ lµ søc c¹nh tranh vÒ s¶n phÈm vµ gi¸ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Cßn khi nhµ n­íc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu thÊp ®èi víi mét mÆt hµng tiªu dïng nµo ®ã tøc lµ khuyÕn khÝch nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng ®ã, ng­êi tiªu dïng sÏ cã c¬ héi tiªu dïng s¶n phÈm nhËp khÈu víi gi¸ rÎ chÊt l­îng cao vµ còng tõ ®ã thóc ®Èy doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt chÊt l­îng s¶n phÈm c«ng nghÖ, mÉu m·, h¹ gi¸ thµnh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu. MÆt kh¸c, thuÕ nhËp khÈu cã thÓ sö dông lµm c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. Th«ng th­êng ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc th× thuÕ nhËp khÈu hay ®­îc qui ®Þnh ë møc cao nh»m ®Èy gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu lªn cao gãp phÇn h¹n chÕ l­îng tiªu dïng hµng nhËp khÈu ®ång thêi trong ®iÒu kiÖn ®ã hµng s¶n xuÊt trong n­íc sÏ cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh h¬n hµng nhËp khÈu nhê gi¸ thµnh h¹ so víi hµng nhËp khÈu. ViÖc ¸p dông thuÕ nhËp khÈu b¶o hé lµ v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ®Æc biÖt ®èi víi c¸c mÆt hµng chñ lùc, s­¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ khi ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ hiÖn nay th× vai trß b¶o hé cña thuÕ nhËp khÈu sÏ bÞ h¹n chÕ do ph¶i thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong khu vùc mµ phÇn lín lµ ph¶i gi¶m thuÕ ®Õn møc tèi thiÓu. H¬n n÷a, nÕu chóng ta qu¸ nhÊn m¹nh vai trß b¶o hé cña thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc sÏ cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tiªu cùc lµ kh«ng nh÷ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña nhµ n­íc trong bèi c¶nh míi mµ cßn lµm cho nÒn s¶n xuÊt trong n­íc thiÕu c¬ héi c¹nh tranh quèc tÕ dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp ®­îc b¶o hé trë nªn û l¹i, s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn. 2.3. Lµ nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc T¹i ViÖt Nam nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc chñ yÕu lµ c¸c lo¹i thuÕ mµ theo quèc héi kho¸ 8 th«ng qua th× cã 8 lo¹i thuÕ chÝnh vµ lÖ phÝ. Trong ®ã th× thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ nguån thu lín cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc do chóng ta vÉn cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. Trong n¨m 2003 nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu vÉn tiÕp tôc t¨ng so víi n¨m 2002, ®ãng gãp ë møc trªn 20% tæng nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. HiÖn nay, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, do c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tù do ho¸ vÒ th­¬ng m¹i nªn thuÕ nhËp khÈu ®ãng gãp cho ng©n s¸ch ë møc thÊp h¬n c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hay thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ... Cßn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bao gåm c¶ ViÖt Nam, do kinh tÕ cßn l¹c hËu cÇn cã sù b¶o hé s¶n xuÊt cao nªn c¸c lo¹i thuÕ trong néi ®Þa nh­ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp chiÕm tû lÖ thÊp cßn thuÕ nhËp khÈu l¹i kh¸ cao trong nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. 2.4. ThuÕ nhËp khÈu gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña nhµ n­íc. Víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, x¸c ®Þnh râ t×nh h×nh vµ xu thÕ thÕ giíi, trªn c¬ së yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, §¹i héi §¶ng 8 ®· kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ta trong thêi gian tíi: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më”, “®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña §¶ng thùc kh«ng ®¬n gi¶n v× theo yªu cÇu cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi tr­íc khi héi nhËp c¸c n­íc cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt c¬ b¶n sao cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong ®ã cam kÕt vÒ gi¶m thuÕ nhËp khÈu l¹i chiÕm mét phÇn c¬ b¶n vµ v« cïng quan träng. Do ®ã thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c cam kÕt vÒ gi¶m thuÕ nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh héi nhËp còng chÝnh lµ yÕu tè gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra. 2.5. ThuÕ nhËp khÈu gãp phÇn h­íng dÉn tiªu dïng. Ng­¬× tiªu dïng lµ lùc l­îng lín nhÊt trong x· héi, víi hä lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó mua ®­îc nh÷ng lo¹i hµng ho¸ rÎ víi chÊt l­îng cao. ChÝnh v× vËy ®¸nh thuÕ nhËp khÈu sÏ t¸c ®éng vµo gi¸ c¶ vµ còng sÏ gãp phÇn h­íng dÉn tiªu dïng. §èi víi nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu cho ®êi sèng ng­êi d©n, nh÷ng mÆt hµng n©ng cao ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn cña nh©n d©n th× møc thuÕ sÏ ®­îc ¸p dông thÊp ®Ó khuyÕn khÝch tiªu dïng. Cßn ng­îc l¹i, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng kh«ng thiÕt yÕu, kh«ng phï hîp víi møc sèng cña nh©n d©n nh­: r­îu, thuèc l¸.. møc thuÕ nhËp khÈu ¸p dông sÏ rÊt cao ®Ó h¹n chÕ tiªu dïng. 2.6. ThuÕ nhËp khÈu gãp phÇn tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn v× thÕ chóng ta rÊt cÇn nguån ngo¹i tÖ phôc vô nhËp khÈu. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph¸t huy ®­îc nguån ngo¹i tÖ trong ®ã Nhµ n­íc còng sö dông thuÕ nhËp khÈu nh­ mét c«ng cô h÷u hiÖu gãp phÇn qu¶n lý ngo¹i tÖ. §èi víi nh÷ng mÆt hµng trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶ Nhµ n­íc ¸p dông møc thuÕ thÊp ®Ó khuyÕn khÝch nhËp khÈu. Cßn ng­îc l¹i ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n­íc ta ®· s¶n xuÊt cã hiÖu qña vµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng kh«ng thiÕt yÕu dÔ g©y l·ng phÝ ngo¹i tÖ th× Nhµ n­íc ®¸nh thuÕ víi møc cao ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu. ii. ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt vÒ ThuÕ nhËp khÈu khi ViÖt Nam héi nhËp AFTA vµ WTO Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do hãa th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét xu thÕ kh¸ch quan trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Tham gia vµo qu¸ tr×nh Êy, tr­íc tiªn c¸c n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng trong ®ã th× viÖc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan lµ mét th¸ch thøc v« cïng to lín. ViÖc c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan sÏ kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ nãi chung mµ ®iÒu quan träng lµ nã sÏ t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ, kh¶ n¨ng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ sù thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch cña x· héi... ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ chñ ®éng trong héi nhËp kinh tÕ th× tr­íc khi tham gia vµo AFTA vµ WTO ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu thËt kü l­ìng ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu phï hîp. 1. S¬ l­îc vÒ AFTA vµ WTO. 1.1. S¬ l­îc vÒ Khu mËu dÞch tù do AFTA/ASEAN ASEAN lµ mét trong nh÷ng khu vùc cã nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é nhanh nhÊt thÕ giíi (®¹t 5.4% giai ®o¹n 1981-1991, gÇn gÊp ®«i tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh cña thÕ giíi). Tr­íc khi AFTA ra ®êi, ASEAN ®· cã c¸c kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ nh­: -Tháa thuËn th­¬ng m¹i ­u ®·i (PTA) -C¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP) -KÕ ho¹ch hç trî c«ng nghiÖp ASEAN (AIC) vµ kÕ ho¹ch hç trî s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cïng nh·n m¸c (BBC) -Liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN (AIJV) Tuy nhiªn, nh÷ng nç lùc hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN ®Òu kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu nh­ mong muèn. Chóng míi chØ t¸c ®éng mét phÇn nhá ®Õn th­¬ng m¹i néi bé ASEAN mµ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trong khèi. §Çu nh÷ng n¨m 90, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, nh÷ng thay ®æi trong m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ®· ®Æt kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín kh«ng dÔ g× v­ît qua nÕu kh«ng cã sù liªn kÕt chÆt chÏ h¬n vµ nh÷ng nç lùc chung cña toµn HiÖp héi bao gåm: -Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra nhanh chãng vµ m¹nh mÏ, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i dÉn ®Õn viÖc chñ nghÜa b¶o hé truyÒn thèng trong ASEAN ngµy cµng mÊt dÇn ®i sù ñng hé cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. -C¸c tæ chøc hîp t¸c khu vùc míi ®Æc biÖt h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ thµnh c¸c khèi th­¬ng m¹i khÐp kÝn nh­ EU, NAFTA g©y khã kh¨n cho hµng ho¸ ASEAN khi t×m kiÕm vµ x©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng. -C¸c n­íc nh­ Trung Quèc, ViÖt Nam, Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u cã nhiÒu thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch nh­ më cöa, khuyÕn khÝch vµ dµnh ­u ®·i réng r·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, cïng víi lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån nh©n lùc ®· trë thµnh nh÷ng thÞ tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n ASEAN, ®ßi hái ASEAN võa ph¶i më réng vÒ thµnh viªn võa ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tÇm hîp t¸c khu vùc. Vµo n¨m 1992, theo s¸ng kiÕn cña Th¸i Lan, Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN häp t¹i Singapore ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN – ASEAN Free Trade Area (gäi t¾t lµ AFTA). Khu mËu dÞch tù do AFTA ra ®êi víi môc tiªu tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc b»ng viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan trong néi bé khèi vµ cuèi cïng lµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan. §iÒu nµy sÏ khiÕn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña ASEAN ph¶i ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n n÷a trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §ång thêi ng­êi tiªu dïng sÏ ®­îc lîi do ®­îc mua nh÷ng lo¹i hµng ho¸ cã chÊt l­îng cao vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh, vµ t¨ng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc ASEAN. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng Khu mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), còng trong n¨m 1992 c¸c n­íc ®· ký hiÖp ®Þnh thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung CEPT (Common Effective Preferential Tariff). CEPT lµ mét tho¶ thuËn chung gi÷a c¸c thµnh viªn ASEAN vÒ gi¶m thuÕ quan trong néi bé ASEAN xuèng cßn 0-5%, ®ång thêi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l­îng vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan töOng vßng 10 n¨m<!¾t ®Çu tõ 1/1/1993 vµ hoµn thµnˆ vµo n¨m 2003.½t§©y lµ thêi h¹n ®· cã sù ®Èy nhanh h¬n so víi thêi h¹n ký HiÖp-®Þnh Ýan®Çu: tõ 15 n¨m xuèng cßn 10 n¨m). Ngoµi ra, trong CEPT cßn qui±¨Þnh ú± c¸c vÊn ®Ò hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan nh­ viÖc thèng nhÊt biÓu thuÕ quan theo HÖ thèng ®iÒu hßa cñ Héi ¶ån hîp t¸c H¶i quan thÕ giíi (HS), thèng nhÊt hÖ thèng tÝnh gi¸ H±i qu- theo GATT-GVT (GATT Transactions Value), x©y dùng HÖ thèng luång xanh h¶i quan vµ thèng nhÊt thñ tôc h¶i quan. C¨n cø theo hiÖp ®Þnh CEPT vµ tho¶ thuËn gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c cña ASEAN, ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo CEPT cña ViÖt Nam b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ 1/1/1996 ®Ó ®¹t ®­îc møc thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0-5% vµo n¨m 2006, ®Õn n¨m 2015 ph¶i gi¶m xuèng 0%, cã cho phÐp mét sè mÆt hµng nh¹y c¶m ®­îc kÐo dµi ®Õn n¨m 2018, chËm h¬n c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c lµ 3 n¨m. Chi tiÕt cña lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu CEPT sÏ ®­îc ®Ò cËp trong phÇn tr×nh bµy d­íi. 1.2. S¬ l­îc vÒ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Trong thêi gian hiÖn nay, ViÖt Nam vÉn ®ang tiÕp tôc ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi nµy ®· cã 148 thµnh viªn vµ chiÕm kho¶ng 95% tæng gi¸ trÞ th­¬ng m¹i thÕ giíi. WTO cã c¸c yªu cÇu rÊt cao vÒ minh b¹ch hãa c¸c qui ®Þnh th­¬ng m¹i, vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu, tiÕn tíi xãa bá thuÕ quan, tù do hãa th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô ®Çu t­, së h÷u trÝ tuÖ, vÒ thùc hiÖn qui chÕ tèi huÖ quèc hay th­¬ng m¹i b×nh th­êng, xãa bá biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt, nhËp khÈu , trî cÊp xuÊt khÈu vµ vÒ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i nh­ng kh«ng vi ph¹m nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ... Tæng céng khi héi nhËp WTO c¸c quèc gia sÏ ph¶i tu©n thñ mét hÖ thèng c¸c luËt lÖ, qui t¾c nh»m ®iÒu chØnh hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i quèc tÕ víi tæng céng kho¶ng 60 hiÖp ®Þnh, phô lôc, vµ c¸c v¨n b¶n gi¶i thÝch. Tham gia vµo WTO sÏ mang l¹i cho c¸c quèc gia nhiÒu c¬ héi lín vÒ më réng thÞ tr­êng xuÊt-nhËp khÈu, tiÕp nhËn hµng hãa dÞch cô, c«ng nghÖ, kü thuËt qu¶n lý... MÆt kh¸c nÕu chuÈn bÞ kh«ng tèt th× quèc gia ®ã cã thÓ chÞu nhiÒu tæn th­¬ng nÆng nÒ do t×nh tr¹ng nhËp siªu, chÊn ®éng thÞ tr­êng, t×nh tr¹ng ph¸ s¶n gia t¨ng...Bëi vËy, kinh nghiÖm nhiÒu n­íc cho thÊy, cÇn ph¶i chñ ®éng tÝch cùc chuÈn bÞ ®i ®«i víi thËn träng cã c©n nh¾c lé tr×nh thÝch hîp vµ khai th¸c tèi ®a c¸c ­u ®·i giµnh cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp WTO. ViÖt Nam ­u tiªn hµng ®Çu trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh lµ viÖc xóc tiÕn xin gia nhËp WTO. Chóng ta ®· chÝnh thøc göi ®¬n xin gia nhËp vµo th¸ng 12/1994. N¨m 2002 chóng ta ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph­¬ng víi 16 quèc gia thµnh viªn WTO ®Æc biÖt víi c¸c ®èi t¸c nh­ Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Thôy sü..vµ ®Òu nhËn ®­îc sù ñng hé tÝch cùc tõ phÝa c¸c n­íc. Th¸ng 4/2002 vµ 12/2004 võa qua ViÖt Nam ®· tham gia phiªn ®µm ph¸n ®a ph­¬ng thø 5 vÒ vÊn ®ª thuÕ vµ dÞch vô. Vµo n¨m 2003 theo kÕ ho¹ch ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng lÇn 6 vµ tiÕn hµnh ®µm ph¸n víi tÊt c¶ c¸c n­íc cã yªu cÇu ViÖt Nam më cöa thÞ tr­êng trong khu«n khæ WTO. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n cña ViÖt Nam diÔn ra kh¸ su«n sÎ vµ cã thÓ ®Õn n¨m 2005, khi qu¸ tr×nh ®µm ph¸n hoµn tÊt ViÖt Nam sÏ chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO. 2. Nh÷ng nguyªn t¾c vµ néi dung cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam khi tham gia AFTA vµ WTO. C¸c nguyªn t¾c. a. Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. §©y lµ nguyªn t¾c bao trïm nhÊt cña WTO vµ ®­îc ¸p dông nh­ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n trong mËu dÞch khu vùc vµ c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn d­íi hai d¹ng ®ã lµ nguyªn t¾c tèi huÖ quèc vµ nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia (NT). -Nguyªn t¾c tèi huÖ quèc (MFN) qui ®Þnh c¸c bªn tham gia ký kÕt trong quan hÖ bu«n b¸n sÏ dµnh cho nhau nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n nh÷ng ­u ®·i mµ m×nh ®· hoÆc sÏ dµnh cho c¸c n­íc kh¸c. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu tõ mét bªn tham gia trong quan hÖ th­¬ng m¹i vµo l·nh thæ cña n­íc bªn kia chØ chÞu møc thuÕ quan vµ c¸c lo¹i phÝ kh¸c, còng nh­ c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu nh­ mét n­íc thø ba nµo kh¸c. Nh­ vËy, khi hai n­íc nµo ®ã cã sù tho¶ thuËn vÒ ­u ®·i mËu dÞch, th× ®IÒu ®ã còng cã nghÜa lµ sù tho¶ thuËn ®ã sÏ cã hiÖu lùc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn tham gia. HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT ®· ®­a nguyªn t¾c nµy vµo qui chÕ cña m×nh vµ coi ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó c¸c n­íc thµnh viªn thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n vµ gi¶m thiÓu xung ®ét trong quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nguyªn t¾c nµy cho phÐp cã ngo¹i lÖ ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn trong c¸c khèi mËu dÞch khu vùc cã mét biÓu thuÕ suÊt, mét hµng rµo phi thuÕ quan riªng. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng cã thÓ ®­îc h­ëng ­u ®·i riªng theo hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp ®Ó h¹n chÕ vÒ tû lÖ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ cña hä trªn thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh»m t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña nh÷ng hµng ho¸ ®ã hoÆc nh÷ng ­u ®·i tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn trong hÖ thèng ­u ®·i chung. -Nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia (NT): ®èi xö quèc gia lµ nguyªn t¾c ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong nhiÒu hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng gi÷a c¸c n­íc. Theo nguyªn t¾c nµy nh÷ng s¶n phÈm n­íc ngoµi vµ ®«i khi lµ ng­êi cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®­îc ®èi xö kh«ng kÐm ­u ®·i h¬n c¸c s¶n phÈm néi ®Þa hay nh÷ng nhµ cung cÊp s¶n phÈm ®ã, nghÜa lµ qui ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng nhËp vµ hµng xuÊt trong n­íc th«ng qua c¸c lo¹i thuÕ vµ phÝ néi ®Þa còng nh­ lµ viÖc qui ®Þnh vÒ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh rµng buéc nh»m ®iÒu chØnh viÖc tiªu thô, chµo hµng, l­u kho, vËn chuyÓn. b. Nguyªn t¾c c«ng khai minh b¹ch Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cã chÝnh s¸ch c«ng khai, do ®ã mét thµnh viªn cã thÓ hiÓu ®­îc c¸c thµnh viªn kh¸c ®ang lµm g× vµ thùc hiÖn tíi ®©u. C¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®èi xö c«ng b»ng víi b¹n hµng gi¶m bít b¶o hé mËu dÞch, luËt lÖ th­¬ng m¹i c¸c thñ tôc hµnh chÝnh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh nhËp khÈu. c. Nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i vµ t«n träng c¸c cam kÕt quãc tÕ vÒ thuÕ Nguyªn t¾c nµy qui ®Þnh nÕu mét n­íc cã mét sè biÖn ph¸p më cöa thÞ tr­êng nh­ h¹ thÊp vÒ thuÕ nhËp khÈu xo¸ bá mét phÇn hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi hµng nhËp khÈu th× hä cã quyÒn ®ßi hái c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c cã nh÷ng nh­îng bé t­¬ng tù. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c n­íc thµnh viªn ph¶i t×m c¸ch c©n b»ng nh÷ng lîi Ých thu ®­îc vµ nghÜa vô cña m×nh ®èi víi c¸c n­íc kh¸c trong c¸c ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. §èi víi WTO th× nguyªn t¾c nµy ®­îc duy tr× trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Tr­íc hÕt lµ viÖc h×nh thµnh c¸c nghÜa vô vµ sau ®ã lµ c¸c nh­îng bé trªn c¬ së c«ng b»ng gi÷a c¸c bªn tham gia ®µm ph¸n. Trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt c¸c n­íc thµnh viªn WTO cã thÓ kh­íc tõ sù thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Tr­êng hîp mét n­íc thµnh viªn kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh theo hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i th× ph¶i båi th­êng khi x¶y ra tranh chÊp. d. Nguyªn t¾c tù do ho¸ vµ rµng buéc vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan. Nh×n chung WTO, AFTA hay c¸c tæ chøc kinh tÕ kh«ng ®ßi hái viÖc tù do ho¸ mét c¸ch nhanh chãng mµ yªu cÇu c¸c n­íc thµnh viªn t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n th­¬ng m¹i nh»m môc ®Ých tù do ho¸ th«ng qua viÖc gi¶m c¬ b¶n mÆt b»ng thuÕ quan nãi chung vµ c¸c kho¶n phÝ kh¸c ®èi víi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ gi¶m møc thuÕ suÊt cao ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. §©y lµ mét yÕu tè quan träng mang tÝnh nÒn t¶ng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng nh­îng bé vÒ thuÕ quan trong c¸c cuéc ®µm ph¸n cã thÓ lµ c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ hay khèng chÕ møc thuÕ trÇn. §èi víi khèi mËu dÞch tù do AFTA th× viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan thÓ hiÖn ë nh÷ng rµng buéc cao h¬n víi nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ vÒ møc thuÕ ph¶i c¾t gi¶m theo nh÷ng mèc thêi gian ®­îc qui ®Þnh chÆt chÏ. e. Nguyªn t¾c b¶o hé phßng ngõa bÊt tr¾c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i trong khu mËu dÞch tù do AFTA hay WTO ®Òu qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò b¶o hé phßng ngõa trong c¸c tr­êng hîp cã bÊt tr¾c. Nh÷ng qui ®Þnh nµy cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ¸p dông hµnh ®éng tù vÖ trong mét sè c¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt nh­ c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp vÒ b¶o hé cho nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc nÕu viÖc t¨ng l­îng hµng nhËp khÈu cã thÓ ®e däa hoÆc g©y tæn h¹i nghiªm träng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. Tr­êng hîp cã c¸c ho¹t ®éng b¸n ph¸ gi¸, hoÆc n­íc xuÊt khÈu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trî cÊp mµ kh«ng ®­îc phÐp. C¨n cø vµo ®ã, c¸c biÖn ph¸p cã thÓ ¸p dông lµ n©ng cao møc thuÕ quan, ban hµnh c¸c lo¹i thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng, thùc hiÖn phô thu ®èi víi hµng nhËp khÈu, hoÆc nh÷ng qui ®Þnh vÒ h¹n chÕ ®Þnh l­îng. 2.2. C¸c cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam khi gia nhËp AFTA vµ WTO. Mçi mét quèc gia khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc hay toµn cÇu ®Òu gÆp ph¶i mét thö th¸ch chung lµ viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¬ b¶n khi gia nhËp. Mét trong nh÷ng cam kÕt quan träng lµ vÊn ®Ò vÒ gi¶m thuÕ nhËp khÈu. T­¬ng tù nh­ vËy, khi gia nhËp hai khu vùc th­¬ng m¹i trªn ViÖt Nam còng ph¶i thùc hiÖn c¸c cam kÕt, ®Æc biÖt lµ c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ nhËp khÈu. a. C¸c cam kÕt thuÕ nhËp khÈu trong WTO Khi mét n­íc xin gia nhËp WTO cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c cam kÕt rµng buéc vÒ thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cho c¸c mÆt hµng cô thÓ nh»m ®¶m b¶o trong t­¬ng lai c¸c møc thuÕ nhËp khÈu cho c¸c mÆt hµng ®· cam kÕt kh«ng t¨ng lªn v­ît qu¸ møc thuÕ rµng buéc. Trong tr­êng hîp c¸c n­íc thµnh viªn WTO sau nµy muèn n©ng møc thuÕ suÊt lªn cao h¬n møc ®· cam kÕt rµng buéc th× ph¶i ®µm ph¸n l¹i. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy, vÊn ®Ò ®µm ph¸n l¹i sÏ hÕt søc khã kh¨n vµ cã thÓ dÉn ®Õn tr­êng hîp ph¶i båi th­êng cho nh÷ng n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu c¸c mÆt hµng ®ã hoÆc ph¶i ®­a ra nh÷ng nh­îng bé c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu t­¬ng xøng ®èi víi c¸c mÆt hµng kh¸c. T­¬ng tù, ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm míi còng ph¶i ®µm ph¸n vÒ møc thuÕ rµng buéc. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c cam kÕt rµng buéc vÒ thuÕ nhËp khÈu, kh«ng cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch thøc, møc ®é rµng buéc ¸p dông cho mäi n­íc mµ tÊt c¶ c¸c néi dung cam kÕt ®Òu lµ ®èi t­îng ®Ó ®µm ph¸n, th­¬ng l­îng gi÷a n­íc xin gia nhËp vµ c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO vÒ më cöa thÞ tr­êng. Sau khi ®µm ph¸n, kÕt qu¶ cña nã sÏ h×nh thµnh danh môc c¸c cam kÕt nh­îng bé vÒ thuÕ nhËp khÈu cña n­íc thµnh viªn míi gia nhËp. ViÖt Nam hiÖn nay ®Æt møc cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu khi gia nhËp víi møc thuÕ suÊt b×nh qu©n hµng n«ng s¶n lµ 22,0% vµ møc thuÕ suÊt b×nh qu©n hµng c«ng nghiÖp 18,2%. Trªn c¬ së ®ã, viÖc ®µm ph¸n c¸c rµng buéc thuÕ quan cña ViÖt Nam víi WTO ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh h­íng nh­ sau: C¸c ngµnh hµng ®­îc ph©n lo¹i vµo 3 nhãm víi 6 cÊp b¶o hé cô thÓ b»ng thuÕ nhËp khÈu. -Lo¹i 1: c¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé thÊp bao gåm c¸c ngµnh hµng hiÖn ®ang cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt hoÆc c¸c mÆt hµng khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ng l¹i lµ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt mµ ChÝnh phñ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­, nªn khã cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai. Lo¹i nµy cã 2 cÊp ®é tèi ®a lµ 10% vµ 20%. CÊp ®é 1 bao gåm: ChÌ, cµ phª; n«ng l©m s¶n th«, cao su s¬ chÕ; khai kho¸ng. CÊp ®é 2 bao gåm: Thãc g¹o, thuû h¶i s¶n, nhiªn liÖu, ph©n bãn, ho¸ chÊt, d­îc phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt. -Lo¹i 2: lµ c¸c ngµnh ®­îc b¶o hé trung b×nh. PhÇn lín c¸c mÆt hµng nµy ®­îc xÕp vµo cÊp ®é 3 vµ thùc hiÖn b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu víi møc thuÕ tèi ®a lµ 30% bao gåm: rau qu¶, s¶n phÈm ch¨n nu«i, gç, sîi, v¶i, da giµy, xµ phßng, chÊt tÈy röa, mü phÈm, thuû tinh , xi m¨ng, s¾t thÐp, kim lo¹i, ®å ®iÖn, s¶n phÈm c«ng nghiÖp. -Lo¹i 3: lµ c¸c ngµnh b¶o hé cao bao gåm c¸c mÆt hµng cÇn ®­îc ­u tiªn hç trî ph¸t triÓn, song do tr­íc m¾t ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ng trong t­¬ng lai sÏ cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc nÕu nh­ cã sù b¶o hé hîp lý; mét sè ngµnh hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, n«ng s¶n sö dông nhiÒu lao ®éng trong n­íc; mét sè ngµnh c«ng nghÖ mòi nhän, c«ng nghÖ cao, ngay kÓ c¶ mét sè ngµnh cã n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm. Lo¹i nµy cã 3 cÊp ®é b¶o hé: cÊp ®é 4 víi thuÕ suÊt 40% cÊp ®é 5 víi thuÕ suÊt 50% vµ cÊp ®é 6 lµ hoµn toµn lo¹i khái danh môc thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i nªn kh«ng thùc hiÖn cam kÕt rµng buéc. CÊp ®é 4 bao gåm rau qu¶ chÕ biÕn, qu¶ cã mói, cµ phª chÕ biÕn, s÷a, tinh bét, thùc phÈm chÕ biÕn, may mÆc, giÊy, chÕ biÕn cao su, ®å nhùa, chÊt dÎo, s¾t thÐp x©y dùng, ®å ®iÖn gia dông, ®iÖn tö, gèm sø, xe ®¹p. CÊp ®é 5: §­êng, x¨ng dÇu, r­îu bia, « t«, xe m¸y. CÊp ®é 6: X¨ng dÇu, nhiªn liÖu, xe m¸y, r­îu bia, c«ng nghÖ cao, ngµnh mòi nhän vµ then chèt Chi tiÕt cña thuÕ suÊt b¶o hé ®µm ph¸n cña c¸c mÆt hµng sÏ ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 1 vµ b¶ng 2 d­íi ®©y: B¶ng 1: ThuÕ suÊt b¶o hé ®µm ph¸n cña c¸c mÆt hµng b¶o hé ë cÊp ®é thÊp vµ trung b×nh cam kÕt víi WTO. §¬n vÞ: % Nhãm mÆt hµng ThuÕ suÊt hiÖn hµnh Cam kÕt víi WTO 1. B¶o hé thÊp CÊp ®é 1: ChÌ, cµ phª 20 10 N«ng l©m s¶n th« 5 10 Cao su s¬ chÕ 3 10 Khai kho¸ng 2 10 CÊp ®é 2 Thãc g¹o 10 20 Thñy h¶i s¶n 30 20 Nhiªn liÖu 20 20 Ph©n bãn 0 20 Hãa chÊt 3 20 D­îc phÈm 5 20 M¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt 1 20 Ngµnh ®­îc b¶o hé trung b×nh CÊp ®é 3 Rau qu¶ 25 30 S¶n phÈm ch¨n nu«i 20 30 Gç 40 30 Sîi 15 30 V¶i 30 30 Da giµy 50 30 Xµ phßng 50 30 ChÊt tÈy röa 30 30 Mü phÈm 50 30 Thñy tinh 30 30 Xi m¨ng 40 30 S¾t thÐp, kim lo¹i 30 30 §å ®iÖn 20 30 S¶n phÈm c«ng nghiÖp 30 30 Nguån: Bé Tµi ChÝnh B¶ng 2: ThuÕ suÊt b¶o hé ®µm ph¸n cña c¸c mÆt hµng ®­îc b¶o hé ë cÊp ®é cao cam kÕt víi WTO. §¬n vÞ:% Nhãm mÆt hµng ThuÕ suÊt hiÖn hµnh Cam kÕt víi WTO Ngµnh ®­îc b¶o hé cao CÊp ®é 4 Rau qu¶ chÕ biÕn 50 40 Qu¶ cã mói 30 40 Cµ phª chÕ biÕn 50 40 S÷a 20 40 Tinh bét 40 40 Thùc phÈm chÕ biÕn 50 40 May mÆc 30 40 GiÊy 20 40 ChÕ biÕn cao su 30 40 §å nhùa, chÊt dÎo 40 40 S¾t thÐp x©y dùng 50 40 §å ®iÖn gia dông 40 40 §iÖn tö 40 40 Gèm sø 60 40 Xe ®¹p 40 40 CÊp ®é 5 §­êng 40 50 X¨ng dÇu 60 50 R­îu bia 60 50 ¤t«, xe m¸y 60 50 CÊp ®é 6 X¨ng dÇu Kh«ng cam kÕt Nhiªn liÖu, xe m¸y Kh«ng cam kÕt R­îu bia Kh«ng cam kÕt C«ng nghÖ cao Kh«ng cam kÕt Ngµnh mòi nhän then chèt Kh«ng cam kÕt Nguån: Bé Tµi ChÝnh Trªn thùc tÕ, néi dung ®­a ra cam kÕt rµng buéc vÒ thuÕ nhËp khÈu cña c¸c n­íc trong WTO c¸c n­íc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cam kÕt rµng buéc ®èi víi 100% c¸c mÆt hµng nhËp khÈu, ngo¹i trõ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. C¸c mÆt hµng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn cam kÕt rµng buéc gåm hai lo¹i: C¸c mÆt hµng liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi; b¶o vÖ quyÒn lîi vµ søc khoÎ con ng­êi; b¶o vÖ ®éng vËt, thùc vËt; vµng b¹c; b¶o vÖ tµi s¶n quèc gia vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hoÆc kh¶o cæ; b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn; b¶o vÖ an ninh quèc gia (C¸c mÆt hµng nµy ghi t¹i §iÒu 20 vµ 21 cña hiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT). Ngoµi nh÷ng cam kÕt vÒ rµng buéc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu, WTO cßn ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ, ®Æc biÖt lµ rµo c¶n vÒ ®Þnh l­îng, c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ®­îc ¸p dông ®Ó lµm hµng rµo b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n­íc. b. C¸c cam kÕt thuÕ nhËp khÈu trong AFTA HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan ­u ®·i cã hiÖu lùc chung (CEPT) n¨m 1992 lµ kÕt qu¶ cña viÖc tho¶ thuËn gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN trong viÖc gi¶m thuÕ quan trong th­¬ng m¹i néi bé ASEAN xuèng cßn tõ 0%-5%, ®ång thêi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l­îng vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan trong vßng 10 n¨m, b¾t ®Çu tõ 01/01/1993 vµ hoµn thµnh vµo ngµy 01/01/2003. Nh­ vËy, c«ng cô chÝnh ®Ó thùc hiÖn AFTA lµ c¾t gi¶m thuÕ quan trong thu¬ng m¹i néi bé khèi xuèng cßn 0%- 5% (®èi víi ViÖt Nam, thêi h¹n nµy ®­îc hoµn thµnh lµ ngµy 01/01/2006). Theo tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ cña hiÖp ®Þnh CEPT, hµng ho¸, s¶n phÈm cña c¸c thµnh viªn ASEAN ®­îc ®­a vµo 4 danh môc c¾t gi¶m víi tèc ®é vµ thêi h¹n kh¸c nhau, tuú thuéc vµo møc ®é nh¹y c¶m ®èi víi nÒn kinh tÕ tõng n­íc. Trong ®ã bao gåm: danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay (IL) víi lÞch tr×nh c¾t gi¶m nhanh vµ gi¶m b×nh th­êng; danh môc t¹m thêi (TEL) ch­a c¾t gi¶m thuÕ, danh môc lo¹i trõ hoµn toµn kh«ng c¾t gi¶m (GEL) vµ danh môc hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn, nh¹y c¶m (SL) cã thêi gian c¾t gi¶m thuÕ chËm l¹i. -Danh môc c¸c s¶n phÈm lo¹i trõ hoµn toµn (GEL): lµ nh÷ng s¶n phÈm kh«ng ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô theo HiÖp ®Þnh CEPT, tøc lµ kh«ng ph¶i c¾t gi¶m thuÕ, lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ. C¸c s¶n phÈm trong danh môc nµy ph¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng, søc khoÎ con ng­êi, ®éng thùc vËt, ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, di tÝch lÞch sö, kh¶o cæ...(theo ®iÒu 9B HiÖp ®Þnh CEPT). Danh môc nµy hiÖn nay cã trªn 150 mÆt hµng thuéc c¸c nhãm mÆt._. hµng nh­: C¸c lo¹i ®éng vËt sèng (trõ lo¹i ®Ó lµm gièng) C¸c chÕ phÈm dïng cho trÎ em ®· ®ãng gãi ®Ó b¸n lÎ Thuèc phiÖn vµ c¸c chÕ phÈm tõ thuèc phiÖn, x× gµ, thuèc l¸, vµ r­îu bia thµnh phÈm C¸c lo¹i xØ vµ tro C¸c lo¹i x¨ng dÇu (trõ dÇu th«) C¸c lo¹i thuèc næ, thuèc phãng, c¸c lo¹i ph¸o C¸c thiÕt bÞ ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o h÷u tuyÕn, v« tuyÕn, c¸c lo¹i thiÕt bÞ ra ®a, c¸c m¸y thu sãng cho ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o... C¸c lo¹i «t« d­íi 15 chç ngåi, c¸c ph­¬ng tiÖn cã tay l¸i nghÞch C¸c lo¹i vò khÝ, khÝ tµi qu©n sù C¸c lo¹i v¨n hãa phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng, ®å ch¬i trÎ em cã ¶nh h­ëng xÊu ®Õn gi¸o dôc vµ trËt tù an toµn x· héi C¸c lo¹i hãa chÊt, d­îc phÈm ®éc h¹i, chÊt phÕ th¶i, ®å tiªu dïng ®· qua sö dông... -Danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao (SEL): lµ nh÷ng s¶n phÈm ®­îc thùc hiÖn theo mét lÞch tr×nh gi¶m thuÕ vµ thêi h¹n riªng. C¸c n­íc ký mét NghÞ ®Þnh th­ x¸c ®Þnh viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ cho c¸c s¶n phÈm nµy, cô thÓ lµ thêi h¹n b¾t ®Çu c¾t gi¶m lµ tõ 1/1/2001 kÕt thóc 1/1/2010, møc thuÕ gi¶m xuèng 0-5%, nghÜa lµ kÐo dµi thêi h¹n h¬n c¸c s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô theo CEPT. Danh môc nµy hiÖn cso gÇn 50 mÆt hµng thuéc c¸c nhãm hµng nh­ thÞt, trøng gia cÇm, c¸c lo¹i hoa qu¶, thãc... -Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi: Danh môc nµy ®­îc x©y dùng c¨n cø vµo qui ®Þnh cña CEPT vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010 cña c¸c ngµnh kinh tÕ trong n­íc nh»m ®¹t ®­îc yªu cÇu kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu ng©n s¸ch vµ b¶o hé mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn. Danh môc nµy hiÖn nay cã kho¶ng 1200 mÆt hµngchñ yÕu lµ bao gåm c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 20% nh­ng tr­íc m¾t cÇn ph¶i b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu, hoÆc lµ c¸c mÆt hµng ®ang ®­îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ. C¸c mÆt hµng chñ yÕu bao gåm: C¸c lo¹i xe « t« (trõ c¸c lo¹i xe «t« d­íi 15 chç) Xe ®¹p vµ c¸c lo¹i ®å ch¬i trÎ em C¸c lo¹i m¸y gia dông nh­ m¸y giÆt, m¸y ®iÒu hßa, qu¹t ®iÖn C¸c lo¹i mü phÈm vµ ®å dïng kh«ng thiÕt yÕu C¸c lo¹i v¶i sîi vµ mét sè ®å may mÆc C¸c lo¹i s¾t thÐp C¸c s¶n phÈm c¬ khÝ th«ng dông... -Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay (IL): danh môc nµy chñ yÕu bao gåm c¸c mÆt hµng trong BiÓu thuÕ hiÖn ®ang cã thuÕ suÊt thÊp d­íi 20% nªn thuéc diÖn cã thÓ thùc hiÖn ­u ®·i theo CEPT ngay, ngoµi ra cßn cã mét sè mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao nh­ng ViÖt Nam ®ang cã thÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ sÏ cho phÐp ViÖt Nam ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i CEPT cña c¸c n­íc kh¸c khi xuÊt khÈu do vËy sÏ gãp phÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt phôc vô cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy tham gia sau nh­ng ngay tõ th¸ng 10/1995, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc c«ng bè danh môc gi¶m thuÕ nhËp khÈu 1655 mÆt hµng cho c¶ thêi kú 1996-2000, chiÕm kho¶ng 50,51% tæng sè c¸c mÆt hµng cã trong biÓu thuÕ, thÊp h¬n so víi tû lÖ cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c khi häc b¾t ®Çu thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT (trung b×nh lµ 85%). Song ®©y lµ biÖn ph¸p an toµn gióp cho ViÖt Nam cã thêi gian nghiªn cøu kü thªm vµ rót ra bµi häc kinh nghiÖm trong nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn CEPT. Theo ®ã th× lé tr×nh cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan cña ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: -C¸c mÆt hµng thuéc danh môc IL sÏ b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ ngµy 1/1/1996 vµ kÕt thóc víi thuÕ suÊt 0-5% vµo 1/1/2006. C¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 20% ph¶i gi¶m xuèng 20% vµo 1/1/2001. C¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt nhá h¬n hoÆc b»ng 20% sÏ gi¶m xuèng 0-5% vµo 1/1/2003. -C¸c mÆt hµng thuéc danh môc TEL sÏ ®­îc chuyÓn sang danh môc IL trong vßng 5 n¨m, tõ 1/1/1999 ®Õn 1/1/2003, mçi n¨m chuyÓn 20%, ®Ó thùc hiÖn gi¶m thuÕ víi thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0-5% vµo n¨m 2006. §ång thêi, c¸c b­íc gi¶m sau khi ®­a vµo IL ph¶i ®­îc thùc hiÖn chËm nhÊt lµ 2-3 n¨m mét lÇn vµ mçi lÇn gi¶m kh«ng Ýt h¬n 5%. -§Õn n¨m 2015: toµn bé c¸c mÆt hµng trong Danh môc c¾t gi¶m ph¶i ®­a xuèng møc thuÕ suÊt 0%, cho phÐp mét sè mÆt hµng ®­îc kÐo dµi tíi n¨m 2018. -C¸c mÆt hµng trong danh môc SL sÏ b¾t ®Çu gi¶m thuÕ tõ 1/1/2004 vµ kÕt thóc vµo 1/1/2013 víi thuÕ suÊt cuèi cïng lµ 0-5%. Riªng mÆt hµng ®­êng vµo n¨m 2010. Cô thÓ cña lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo CEPT cña ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶ng 3: B¶ng 3: LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo CEPT cña ViÖt Nam. Tªn danh môc Thêi ®iÓm ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m Thêi ®iÓm ®­a thuÕ suÊt xuèng [ 20% Thêi ®iÓm ®­a thuÕ suÊt xuèng[ 5% Thêi ®iÓm ®­a thuÕ suÊt xuèng [ 0% Danh môc c¾t gi¶m (IL) 1996-1998 2001 2003-2006 2015 Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) 1999-2003 2001/2002/2003 (Khi chuyÓn vµo IL) 2006 2015/1018 Danh môc nh¹y c¶m (SEL) 2004-2006 2010-2013 2015-2018 Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL) Kh«ng cam kÕt Kh«ng cam kÕt Kh«ng cam kÕt Kh«ng cam kÕt -C¸c mÆt hµng ®· ®­a vµo ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ vµ ®­îc h­ëng nh­îng bé th× ph¶i bá ngay c¸c qui ®Þnh vÒ h¹n chÕ sè l­îng vµ bá dÇn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ phi thuÕ quan kh¸c 5 n¨m sau ®ã. Bªn c¹nh vÊn ®Ò c¾t gi¶m thuÕ quan, viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i vµ viÖc hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan còng ®ãng vai trß quan träng vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng mét khu vùc mËu dÞch tù do. 3. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu theo AFTA vµ WTO. Mét trong nh÷ng néi dung thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ thùc hiÖn néi dung c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ nh÷ng n­íc, nh÷ng khu vùc tham gia cam kÕt ®Ó tõng b­íc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. TÊt yÕu qu¸ tr×nh nµy diÔn ra sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh­ ®Õn tõng lÜnh vùc kinh tÕ-tµi chÝnh nãi riªng. ViÖc l­îng ho¸ møc ®é ¶nh h­ëng cña nh÷ng t¸c ®éng nµy lµ mét c«ng viÖc kh«ng mÊy dÔ dµng. Nh­ng nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é t¸c ®éng cña nã cã ý nghÜa cùc k× to lín, nh»m tËn dông thêi c¬ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi nÒn kinh tÕ trong tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA vµ WTO. Sö dông Dù ¸n ph©n tÝch th­¬ng m¹i toµn cÇu (Globe Trade Analysis Project-GTAP) cña Tr­êng ®¹i häc Prudue (bang New Jersy, Hoa K×) tõ n¨m 1993 d­íi sù chØ ®¹o cña gi¸o s­ Thomas Hertel ®­îc t¸c gi¶ NguyÔn Mai Ph­¬ng ph©n tÝch kh¸ chi tiÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ tµi chÝnh sè 7 (441)-2001 khi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam hÕt søc cã ý nghÜa. Theo m« h×nh nµy, t¸c ®éng cña viÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: - T¸c ®éng chung ®èi víi nÒn kinh tÕ. - T¸c ®éng tíi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh (c¬ cÊu kinh tÕ). - T¸c ®éng tíi nguån thu NSNN. 3.1. §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng chung ®èi víi nÒn kinh tÕ khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu theo AFTA vµ WTO. §Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng chung ®èi víi nÒn kinh tÕ, c¸c nhµ ph©n tÝch ®· ®­a ra 3 kÞch b¶n m« pháng ®Ó ch¹y m« h×nh GTAP. - KÞch b¶n 1: Gi¶ sö ViÖt Nam ®¬n ph­¬ng c¾t gi¶m 50% møc thuÕ nhËp khÈu hiÖn cã ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng. - KÞch b¶n 2: Gi¶ sö tÊt c¶ c¸c n­íc tham gia AFTA ®Òu tiÕn hµnh c¾t gi¶m 50% møc thuÕ nhËp khÈu hiÖn cã ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng. - KÞch b¶n 3: Gi¶ sö tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi ®Òu tiÕn hµnh c¾t gi¶m 50% møc thuÕ nhËp khÈu hiÖn cã ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng. M« h×nh GTAP ch¹y m« pháng 3 kÞch b¶n ®· cho nh÷ng kÕt qu¶ ë b¶ng d­íi. B¶ng 4: T¸c ®éng cña viÖc gi¶m thuÕ quan ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam: Th«ng sè vÜ m« Møc t¨ng, gi¶m KÞch b¶n 1 (®¬n ph­¬ng) KÞch b¶n 2 (AFTA) KÞch b¶n 3 (toµn cÇu) NhËp khÈu % 8,5 2,7 9,9 XuÊt khÈu % 1,7 0,4 3,3 C¸n c©n th­¬ng m¹i TriÖu USD -578 -198 -577 GDP % 2,9 1,6 4,0 Nguån : T¹p chÝ tµi chÝnh sè 7 (441)-n2001, tr46. KÕt qu¶ m« pháng trªn ®©y cho thÊy, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®¹t ®­îc do c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta, nh­ng sù t¸c ®éng ®ã hoµn toµn kh«ng gièng nhau. Trong kÞch b¶n ®¬n ph­¬ng, GDP t¨ng 2,9%, xuÊt khÈu t¨ng 1,7% vµ nhËp khÈu t¨ng 8,5%. Do nhËp khÈu t¨ng nhanh h¬n xuÊt khÈu nªn cã kh¶ n¨ng c¸n c©n th­¬ng m¹i cña n­íc ta sÏ bÞ th©m hôt. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy khã x¶y ra nÕu chóng ta ®¬n ph­¬ng c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan cña m×nh. Trong kÞch b¶n AFTA, t¸c ®éng héi nhËp AFTA ®èi víi ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ (GDP chØ t¨ng 1,6%, xuÊt khÈu t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ 0,4%, nhËp khÈu t¨ng 2,7%). §iÒu ®ã ®­îc lÝ gi¶i bëi mét thùc tr¹ng lµ: khi h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan, sù c¹nh tranh gi÷a hµng ho¸ cña n­íc ta víi c¸c n­íc l¸ng giÒng Indonnexia, Philipin vµ Th¸i Lan sÏ diÔn ra quyÕt liÖt h¬n do cïng cã lîi thÕ so s¸nh nh­ nhau trong mét sè ngµnh hµng xuÊt khÈu chÝnh (n«ng s¶n, may mÆc, giµy dÐp , thuû s¶n). V× thÕ, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, AFTA xÐt ®¬n thuÇn vÒ mÆt th­¬ng m¹i kh«ng cã t¸c dông lín trong viÖc thóc ®Èy kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc mµ môc ®Ých chÝnh cña AFTA lµ sö dông khu vùc mËu dÞch tù do nµy nh­ lµ mét nh©n tè kÝch thÝch nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ng­îc l¹i, kÞch b¶n toµn cÇu l¹i cho thÊy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ cµng më réng, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cµng ®­îc tù do h¬n th× lîi Ých ViÖt Nam giµnh ®­îc sÏ cµng lín h¬n. Tham gia vµo WTO chóng ta sÏ cã nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ, viÖc nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn ®¬n cö nh­ mÆt hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu, vµ hµng m¸y mãc thiÕt bÞ..do ®ã nhËp khÈu t¨ng gÇn gÊp 3 lÇn 9,9%, xuÊt khÈu t¨ng lªn 3,3% do chóng ta ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh vµ v× thÕ GDP còng t¨ng lªn ë møc ®¸ng kÓ lµ 4%. Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy viÖc tÝch cùc chuÈn bÞ gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO lµ rÊt cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ ®ång thêi ta còng cã thÓ coi khi tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do AFTA lµ mét c¬ héi còng lµ mét thö th¸ch ®Çu tiªn cho ViÖt Nam ®Ó chóng ta cã thÓ rót kinh nghiÖm cho viÖc tham gia vµo WTO sau nµy. §©y chÝnh lµ c¸i ®Ých quan träng nhÊt trong con ®­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. 3.2.T¸c ®éng tíi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trong ®iÒu kiÖn tham gia héi nhËp, khi gi¶m thuÕ nhËp khÈu sÏ dÉn tíi t¸c ®éng gi¶m gi¸ vµ t¨ng sè l­îng hµng ho¸ nhËp. Nhê ®ã, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu còng ®­îc t¨ng c­êng so víi hµng ho¸ cïng chñng lo¹i ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc. Trong nhiÒu tr­êng hîp, møc cung cña s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc sÏ gi¶m ®i do chi phÝ s¶n xuÊt hµng trong n­íc cao h¬n hµng nhËp khÈu. §iÒu ®ã lµm cho qui m« s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ cña s¶n phÈm trong n­íc bÞ thu hÑp. §i liÒn víi qu¸ tr×nh ®ã lµ sù ph©n bæ l¹i nguån lùc cña x· héi vµ c¶i tæ c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. Do s¶n l­îng cung cÊp cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc gi¶m ®i, nguån lùc cña x· héi tr­íc ®­îc tËp trung nhiÒu ë nh÷ng ngµnh nµy sÏ di chuyÓn sang c¸c ngµnh kh¸c. §Õn l­ît m×nh, c¸c ngµnh ®ã l¹i tiÕp tôc t¸c ®éng tíi nh÷ng ngµnh cã liªn quan vµ sù t¸c ®éng lan truyÒn nµy chØ dõng l¹i khi thÞ tr­êng tæng thÓ tù ®iÒu tiÕt ®Ó ®¹t ®Õn mét ®iÓm c©n b»ng míi. Bëi vËy, h¹ thÊp thuÕ nhËp khÈu hiÓn nhiªn cã t¸c ®éng ph©n bæ l¹i nguån lùc x· héi vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt. KÕt qu¶ m« pháng d­íi m« h×nh GTAP còng cho thÊy: d­íi t¸c ®éng cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ th«ng qua tù do ho¸ th­¬ng m¹i, sù t¨ng tr­ëng mét sè ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam diÔn ra theo nh÷ng xu h­íng kh«ng gièng nhau. Nh÷ng ngµnh h­íng vÒ xuÊt khÈu nh­ dÖt may, dÞch vô t¨ng tr­ëng m¹nh khi ViÖt Nam tham gia vµo tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu do cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang khu vùc nµy, nh­ng l¹i gi¶m tèc ®é t­ang tr­ëng hoÆc t¨ng tr­ëng chËm h¬n trong héi nhËp khu vùc ASEAN v× ph¶i c¹nh tranh víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc trong khu vùc. Nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ tr×nh ®é lao ®éng cßn l¹c hËu nh­ n«ng nghiÖp, khai kho¸ng sÏ gÆp nhiÒu bÊt lîi khi tham gia vµo WTO. ChØ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc ASEAN/AFTA, s¶n l­îng n«ng nghiÖp vµ khai kho¸ng míi cã kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng nh­ng møc t¨ng tr­ëng kh«ng ®¸ng kÓ. Do vËy, so s¸nh víi c¸c khu vùc kh¸c ngµnh n«ng nghiÖp vµ khai kho¸ng cña ViÖt Nam chØ cã thÓ ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu héi nhËp do tËn dông ®­îc lîi thÕ vÒ lao ®éng, nh­ng sÏ ph¸t triÓn chËm trong t­¬ng lai. C¸c ngµnh chÕ t¹o m¸y mãc, thiÕt bÞ bao gåm c¶ ®iÖn tö khi héi nhËp sÏ cã tèc ®é ph¸t triÓn t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, do tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nµy trong thêi gian qua ®· kh¸ nhanh nªn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c ngµnh nµy kh«ng cßn t¨ng m¹nh n÷a. Mét sè c¸c ngµnh kh¸c nh­ hãa chÊt, kim lo¹i lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cßn non trÎ nªn trong giai ®o¹n ®Çu héi nhËp ch­a thÓ c¹nh tranh ®­îc víi s¶n phÈm cña nh÷ng n­íc ®· cã ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn l©u ®êi. Nhãm ngµnh ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i sÏ v« cïng bÊt lîi khi tham gia héi nhËp, nhÊt lµ trong hé nhËp WTO v× ngµnh c«ng nghiÖp giao th«ng vËn t¶i thÕ giíi ®· ®¹t ®Õn ®Ønh cao, ViÖt Nam l¹i kh«ng cã lîi thÕ so s¸nh ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nµy. Nh­ vËy, viÖc tham gia vµo AFTA vµ WTO ®· cã tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, lµm t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nh­ng møc ®é t¸c ®éng l¹i kh«ng hoµn toµn gièng nhau lªn c¸c ngµnh s¶n xuÊt. B¶ng 5-T¸c ®éng cña viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt (Møc thay ®æi %) Tªn ngµnh KÞch b¶n 1 (§¬n ph­¬ng) KÞch b¶n 2 (AFTA) KÞch b¶n 3 (toµn cÇu) N«ng nghiÖp -2,8 0,2 -3,3 Thùc phÈm -17,3 -10,2 -23,2 Khai kho¸ng -0,3 0,1 -0,3 DÖt 2,6 -2,7 6,4 May 21,7 -1,4 28,0 C¸c ngµnh CN nhÑ kh¸c -7,8 -2,6 -7,4 Ho¸ chÊt -5,7 -3,3 -5,1 Kim lo¹i -10,2 -1,5 -11 ThiÕt bÞ vËn t¶i -39,9 -9,3 -42,1 M¸y mãc thiÕt bÞ 0,2 0,1 -0,5 DÞch vô 2,4 1,2 2,5 Nguån : T¹p chÝ tµi chÝnh, sè 7 (441)-2001, tr47 . 3.3. T¸c ®éng tíi nguån thu NSNN C¾t gi¶m thuÕ quan sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong ng¾n h¹n nh­ng trong dµi h¹n lµ sÏ lµ viÖc lµm thay ®æi c¬ cÊu nguån thu NSNN vµ tæng sè thu thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ. ViÖc gi¶m thu NSNN ®­îc thÓ hiÖn: Do thuÕ nhËp khÈu gi¶m, møc cung hµng nhËp khÈu t¨ng sÏ t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng cïng mét chñng lo¹i trong n­íc. Møc cung cña mét sè mÆt hµng trong n­íc cã thÓ sÏ v× thÕ mµ ph¶i gi¶m ®i do chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc cao h¬n ®iÒu nµy dÉn tíi qui m« vµ ph¹m vi kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc sÏ bÞ thu hÑp. KÕt qña lµ kh¶ n¨ng thu thuÕ tõ c¸c doanh nghiÖp nµy còng sÏ gi¶m ®i t­¬ng øng. Khi gia nhËp AFTA vµ WTO thuÕ nhËp khÈu cña rÊt nhiÒu mÆt hµng sÏ ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m dÇn theo cam kÕt. V× vËy, nguån thu tõ nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu tõ nh÷ng khu vùc nµy sÏ gi¶m ®i. Theo sè liÖu dù b¸o cña Tæng côc thuÕ, sè thu thuÕ nhËp khÈu khi tham gia AFTA trong giai ®o¹n 1998-2006 sÏ gi¶m 171 triÖu USD, b»ng kho¶ng 8,8% Sè thu thuÕ nhËp khÈu chung vµ t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 2,2% tæng thu NSNN. Gi¶m thuÕ nhËp khÈu còng sÏ lµm gi¶m mét sè c¸c lo¹i thuÕ kh¸c cã cïng c¬ së thuÕ nh­ thuÕ GTGT, thuÕ TT§B thu tõ kh©u nhËp khÈu. Ta cã c«ng thøc tÝnh thuÕ GTGT (hay thuÕ TT§B) ®èi víi hµng nhËp khÈu nh­ sau: T= (Gnk + Tnk) * t Tnk = Gnk * tnk Trong ®ã: T - lµ thuÕ GTGT (hay thuÕ TT§B) Gnk - Gi¸ hµng nhËp khÈu Tnk - ThuÕ hµng nhËp khÈu t - ThuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gi¸ t¨ng (hay thuÕ TT§B) tnk - ThuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu Nh×n vµo c«ng thøc trªn ta cã thÓ thÊy: khi thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu gi¶m trong tr­êng hîp gi¸ c¶ hµng nhËp khÈu kh«ng thay ®æi sÏ lµm thuÕ nhËp khÈu gi¶m xuèng kÐo theo lµ sù gi¶m cña c¸c lo¹i thuÕ GTGT (hay thuÕ TT§B) khi kh«ng thay ®æi tû suÊt thuÕ cña chóng. ThËt vËy, theo sè liÖu cña Tæng côc thuÕ, dù kiÕn tõ n¨m 2001-2003, sè thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt sÏ gi¶m kho¶ng 2,4 triÖu USD. MÆt kh¸c, trong dµi h¹n viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan sÏ lµm thay ®æi c¬ cÊu nguån thu NSNN vµ t¨ng c­êng cho NSNN. ViÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc h­ëng lîi Ých trong giao l­u th­¬ng m¹i quèc tÕ. §iÒu ®ã t¸c ®éng lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng vµ tØ lÖ nhËp siªu gi¶m dÇn do ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i tõ c¸c n­íc. XuÊt khÈu t¨ng sÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn, t¨ng doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp, t¨ng tÝch luü vµ t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng thu cña NSNN. Gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c nguyªn vËt liÖu sÏ lµm gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt, tõ ®ã lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ t¨ng s¶n l­îng s¶n xuÊt s¶n phÈm. §iÒu ®ã dÉn tíi t¨ng thu ng©n s¸ch ë mét sè s¾c thuÕ kh¸c nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. §ã lµ t¸c ®éng c¨n b¶n vµ mang tÝnh l©u dµi. Theo nh­ nh÷ng ®¸nh gi¸ mang tÝnh ®Þnh l­îng kÓ trªn th× trong thêi gian tíi ®©y khi ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT/AFTA/ASEAN vµ tham gia vµo WTO th× viÖc gi¶m thuÕ quan sÏ ®em l¹i cho ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi to lín còng nh­ kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc. V× vËy, ®Ó cã thÓ chñ ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam cÇn cã chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu phï hîp trong ®ã viÖc nghiªn cøu cô thÓ vÒ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam hiÖn t¹i lµ v« cïng cÇn thiÕt vµ ®iÒu nµy sÏ ®­îc ®­a vµo ph©n tÝch trong ch­¬ng 2. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp vµo AFTA vµ WTO. I. Vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam kÓ tõ khi ban hµnh luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu. 1. Tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1991. ThuÕ n­íc ta tõ n¨m 1986 trë vÒ tr­íc, hµng xuÊt nhËp khÈu mËu dÞch (thùc hiÖn theo c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung) thùc hiÖn chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng vµ thu kÕt hèi ngo¹i tÖ tõ 5% ®Õn 20% tïy theo nhãm hµng. §èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu phi m©u dÞch th× thùc hiÖn theo chÕ ®é thuÕ hµng hãa. N¨m 1986 ®¸nh dÊu sù ®æi míi trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ta chuyÓn sang ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸. Trong ®ã cã viÖc chuyÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh. Xo¸ bá tû gi¸ kÕt to¸n néi bé, xo¸ bá bao cÊp vµ bï lç cho kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu. Më réng quyÒn kinh doanh trùc tiÕp cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. N¨m 1987 luËt thuÕ xuÊt, nhËp khÈu lÇn ®Çu tiªn ®­îc ban hµnh. Nhµ n­íc qu¶n lý xuÊt, nhËp khÈu chñ yÕu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thuÕ; gi¶m thiÓu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt, nhËp khÈu. Néi dung cña chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu: §©y lµ lÇn ®Çu tiªn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®­îc thÓ chÕ ho¸ b»ng v¨n b¶n ph¸p luËt cao nhÊt ®ã lµ luËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu hµng mËu dÞch. §èi t­îng chÞu thuÕ bao gåm tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ mua b¸n víi n­íc ngoµi khi xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi ViÖt nam. TÊt c¶ c¸c tæ chøc ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¶i nép thuÕ xuÊt khÈu, hoÆc thuÕ nhËp khÈu. ThuÕ suÊt ®­îc chia lµm 2 møc lµ thuÕ suÊt tèi thiÓu vµ thuÕ suÊt phæ th«ng. Gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ mua t¹i cöa khÈu ®Õn, kÓ c¶ chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm theo hîp ®ång. Trong tr­êng hîp gi¸ mua theo ph­¬ng thøc kh¸c th× c¨n cø vµo gi¸ ghi trªn chøng tõ hîp lÖ. BiÓu thuÕ ®­îc x©y dùng c¨n cø vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt, nhËp khÈu ®èi víi khu vùc vµ ®èi víi nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu khoÆc nhËp khÈu. Víi møc thuÕ suÊt tèi thiÓu ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu víi c¸c n­íc cã ký kÕt ®iÒu kho¶n ­u ®·i trong quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt Nam, thuÕ suÊt phæ th«ng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ cßn l¹i. Møc thuÕ suÊt thÊp nhÊt lµ 0% vµ cao nhÊt lµ 50%. Cô thÓ nh­ sau: ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu nãi trªn chØ ¸p dông ®èi víi hµng xuÊt, nhËp khÈu mËu dÞch. Hµng ho¸ nhËp khÈu phi mËu dÞch ®­îc ¸p dông theo biÓu thuÕ qui ®Þnh trong biÓu thuÕ hµng ho¸ víi møc thuÕ suÊt tõ 35% ®Õn 50%. C¬ cÊu thuÕ suÊt x©y dùng qu¸ chi tiÕt, khã ph©n biÖt; khung thuÕ suÊt rÊt réng, chñng lo¹i hµng ho¸ trong biÓu thuÕ cßn s¬ sµi. BiÓu thuÕ ®­îc ¸p dông theo danh môc cña Héi ®ång t­¬ng trî vÒ kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. VÒ thñ tôc nép thuÕ: ch­a x¸c ®Þnh râ rµng thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nép thuÕ nhËp khÈu. V× vËy vÊn ®Ò kiÓm so¸t hµng ho¸ nhËp khÈu gÆp nhiÒu khã kh¨n khi hµng nhËp khÈu l­u th«ng trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, khã kh¨n cho c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. Tãm l¹i vÒ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu thêi kú nµy ta cã thÓ nhËn xÐt nh­ sau: §©y lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, b­íc ®Çu trong viÖc sö dông chÝnh s¸ch thuÕ lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc ta. Trong ®ã, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, Nhµ n­íc ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng mËu dÞch thay thÕ chÕ ®é thu bï chªnh lÖnh ngo¹i th­¬ng nh­ tr­íc ®©y. LuËt nµy ban hµnh nh»m phôc vô yªu cÇu t¨ng c­êng qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. B­íc ®Çu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®· gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ChØ trong vßng 4 n¨m thuÕ xuÊt, nhËp khÈu mµ chñ yÕu lµ thuÕ nhËp khÈu ®· ®ãng gãp nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ chç chiÕm tû träng 6,1% n¨m 1988 lªn 12,7% n¨m 1991 trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc (t¨ng b×nh qu©n 1,65%/n¨m). B¶ng 6 - T×nh h×nh thu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 1991: §¬n vÞ: Tû VND N¨m ChØ tiªu 1988 1989 1990 1991 Tæng thu NSNN 2.126,4 4.971 6.490 8.630 -ThuÕ XK, thuÕ NK 131362,47501.100+MËu dÞch 75 253,7 600 +Phi mËu dÞch 56 108,7 150 150 -Tû lÖ % trªn tæng thu NSNN 6,1% 7,7% 11,5% 12,7% +MËu dÞch 3,‹J 5,5% 9,2% +Phi mâ dÞch 2,6% 2,2%g2,3% 1,7% Nguån: “ThuÕ ViÖt NÚm qua c¸c thêi»-× lÞch sö”, NXB Tµi chÝnh 2000 2. Thêi kú tõ n¨m 1992-1995. hÝnh î¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tiÕp tôc thùc hiÔn chÝ<Š s¸ch ®æi míi kinu tÕ ‘ai ®o¹n tr­íc ®ã (1986-1991), nh­ng møc ”[ ®æi ‡íi toµn diÖn h¬n, ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu ®­îc x¸c ®ÞnÝ lµ mìt ›rong nh÷ng m¾t xÝch quan träng cña ho¹- ®éng¸Ðinh tÕ ®èi ngo¹i.hHo¹tbéng nhËp khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc thóc ®Èy x9Êt khÈu, do nã cã vai trÖ lµ ®¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh sóí xuÊt nh­ nhËp khÈu kü thuËt, vËt t­, nguyªn liÖu, nhiªn liÖu òho qu¸ tï×nh s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu. §ång thêi, ‚h«ng qua nhËp khÈu chóngita cã thÓ ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu tiªu dïng trong n­íc ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng ho¸ ˜µ trong n­íc cßn thiÕu s¶n xuÊt không ®­îc hiÖuìu¶. Néi dung c¬ b¶n cíb chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu: §Ó ®¸p øng cho yªu ƒÇu míi nµy vµo ngµy 26/12/1991, Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu víi nh÷ng#£éi dung thay ®æi c¬ b¶n. LuËt thuÕ míi nµy kh«ng chØ ®iÒu chØnh hµng mËu dÞch, mµ tÊt c¶ c¸c h×nh thøc xuÊt, n£Ëp khÈu mËu dÞcM chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch, phi mËu dÞch, ®i du lÞch th¨m th©n nh©n ë n­íc ngoµi. BiÓu thuÕ nhËp khÈu ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n víi viÖc ®­a vµo ¸p dông danh môc hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu dùa trªn danh môc HS ®Ó x©y dùng biÓu thuÕ thay cho danh môc hµng ho¸ cña Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ. Héi ®ång Nhµ n­íc nay lµ Uû ban th­êng vô quèc héi ban hµnh biÓu khung thuÕ suÊt ®èi víi nhãm mÆt hµng, Héi ®ång bé tr­ëng nay lµ ChÝnh phñ ban hµnh biÓu thuÕ cô thÓ theo tõng mÆt hµng vµ cã quyÒn ®iÒu chØnh møc thuÕ suÊt nµy trong giíi h¹n khung thuÕ suÊt cho phÐp cña Uû ban th­êng vô Quèc Héi. ThuÕ nhËp khÈu cã tíi 36 møc thuÕ suÊt ¸p dông cho h¬n 3000 nhãm mÆt hµng, tõ 0% ®Õn 200%, c¬ cÊu biÓu thuÕ vÉn hÕt søc phøc t¹p. Møc thuÕ suÊt nhËp khÈu ®­îc hiÓu nh­ lµ sù céng gép thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Trong biÓu thuÕ cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt d­íi 5% (55,8% tæng danh môc trong biÓu thuÕ nhËp khÈu). ThuÕ suÊt cao vµ qu¸ cao ®¸nh vµo mét sè mÆt hµng tiªu dïng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt víi gi¸ thµnh cao dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bu«n lËu trë nªn phæ biÕn vµ khã cã thÓ kiÓm so¸t triÖt ®Ó do kh¶ n¨ng siªu lîi nhuËn cã ®­îc nhê vµo sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a hµng bu«n lËu vµ hµng chÞu thuÕ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, viÖc ®æi míi kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« còng nh­ ®ãng gãp cho nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ nhËp khÈu trong thêi kú nµy ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc æn ®Þnh kinh tÕ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Chóng ta cã thÓ xem xÐt ®iÒu nµy th«ng qua b¶ng sè liÖu d­íi ®©y: B¶ng sè 7: T×nh h×nh thu thuÕ nhËp khÈu tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1995: §¬n vÞ tÝnh: tû VND N¨m Tæng thu NSNN tõ thuÕ ThuÕ nhËp khÈu Tû lÖ % thu thuÕ nhËp khÈu so víi tæng thu ng©n s¸ch tõ thuÕ 1992 18.514 2.914 15,73 1993 28.623 6.398 22,35 1994 36.520 7.868 21,54 1995 53.931 10.988 20,37 Nguån: B¸o c¸o thèng kª thuÕ xuÊt nhËp khÈu, Tæng côc H¶i quan Qua b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy víi møc ®ãng gãp thuÕ nhËp khÈu tõ 15,73% vµo n¨m 1992 ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m 1993, 1994; tuy cã gi¶m vÒ tû träng trªn tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ nh­ng sè thu tuyÖt ®èi vÉn t¨ng qua c¸c n¨m 1995, 1996. Tùu chung l¹i, ta cã thÓ nhËn xÐt vÒ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu thêi k× nµy nh­ sau: - Thèng nhÊt chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng mËu dÞch vµ phi mËu dÞch b»ng viÖc ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu n¨m 1991 - BiÓu thuÕ x©y dùng trªn nguyªn t¾c nÆng vÒ b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, t¨ng thu ng©n s¸ch, æn ®Þnh gi¸ c¶, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ThuÕ suÊt rÊt cao vµ th­êng xuyªn thay ®æi theo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng; thuÕ nhËp khÈu bao gåm c¶ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt mét sè nhãm mÆt hµng nhËp khÈu cho nªn thuÕ suÊt rÊt cao, cã nh÷ng mÆt hµng thuÕ suÊt lªn tíi 200% (xe « t«, r­îu). - Tû lÖ ®éng viªn cña thuÕ nhËp khÈu so víi tæng thu ng©n s¸ch tõ thuÕ rÊt cao (n¨m 1993 lªn ®Õn 22,35%). - Gi¸ tÝnh thuÕ chñ yÕu ¸p dông theo b¶ng gi¸ tèi thiÓu. 3. Thêi kú thùc hiÖn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ b­íc 2 (tõ n¨m 1996 ®Õn nay) VÒ c¬ b¶n, n­íc ta vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu giai ®o¹n (1992-1995), nh­ng nÐt næi bËt cña thêi kú nµy lµ ViÖt Nam ®· b­íc ®Çu thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng chñ yÕu ë cÊp ®é khu vùc vµ liªn khu vùc nh­ viÖc ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ víi trªn 140 n­íc vµ vïng l·nh thæ; mµ ®Æc biÖt lµ viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ®Ó héi nhËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN; vµ ®ang trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO lµ tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu. C¬ chÕ qu¶n lý ®­îc ®æi míi ngµy cµng triÖt ®Ó h¬n nh»m thÝch øng víi ®iÒu kiÖn héi nhËp míi. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu: Tõ ngµy 01/01/1996, thùc hiÖn c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n 2 còng nh­ cam kÕt víi QuÜ tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cña mét sè mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt trªn 60%. BiÓu thuÕ ®· th­êng xuyªn ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ tr­íc ¸p lùc c¹nh tranh gia t¨ng cña hµng ho¸ nhËp khÈu. Trong giai ®o¹n nµy, môc tiªu cña thuÕ nhËp khÈu cÇn ®¹t ®­îc lµ: - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lÝ Nhµ n­íc ®èi víi lÜnh vùc ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu, phï hîp víi chÝnh s¸ch më cöa, ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong xu thÕ tù do ho¸ kinh tÕ quèc tÕ. - Th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ vµ ph¸t huy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi yªu cÇu b¶o vÖ hç trî nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. - Bªn c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu gãp phÇn h¹n chÕ nhu cÇu tiªu dïng hµng ho¸ nhËp khÈu, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mµ trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc. - ThuÕ nhËp khÈu ph¶i ®¶m b¶o t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó héi nhËp nÒn kinh tÕ n­íc ta vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi; thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng. - Thùc hiÖn yªu cÇu ®éng viªn nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c kho¶n thuÕ, lÖ phÝ kh¸c liªn quan ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu vµo NSNN. Tr¶i qua c¸c lÇn söa ®æi, bæ sung cho ®Õn th¸ng 6/1998, biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam cã hiÖu lùc thi hµnh gåm 97 ch­¬ng vµ 3280 nhãm mÆt hµng. §èi víi hµng ho¸ thuéc lo¹i nguyªn liÖu s¶n xuÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ...møc thuÕ nhËp khÈu cao nhÊt ¸p dông lµ 60% vµ thÊp nhÊt lµ 0%. Thuéc nhãm nµy víi 25 møc thuÕ dµn tr¶i tõ 0% ®Õn 60% ®­îc x©y dùng nh­ sau: + Tõ 0% ®Õn 10%, cã 10 møc thuÕ suÊt víi c¸c thuÕ suÊt 0%, 1%, 2%, 3%, 4%, 5%, 6%, 7%, 8% vµ 10%. + Tõ 10% ®Õn 20%, cã 5 møc thuÕ suÊt víi c¸c thuÕ suÊt: 12%, 15%, 16%, 18%,vµ 20%. + Tõ 50% ®Õn 60%, cã 2 møc thuÕ víi c¸c møc thuÕ 55% vµ 60%. Trong biÓu thuÕ nhËp khÈu quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi nhãm hµng phôc vô s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn trªn ®©y th× møc thuÕ nhËp khÈu trung b×nh ®¬n gi¶n cho tÊt c¶ c¸c mÆt hµng lµ 11,9%, tÝnh cho mÆt hµng cã thuÕ nhËp khÈu lµ 17,3 % vµ tÝnh theo kim ng¹ch nhËp khÈu lµ 13,4% (theo kim ng¹ch nhËp khÈu n¨m 1997). Tuy nhiªn, ®èi víi hµng tiªu dïng th× møc thuÕ suÊt cña mét sè Ýt mÆt hµng vÉn cßn ë møc cao, cã mÆt hµng thuÕ suÊt lªn tíi 150%. Cïng víi viÖc ban hµnh c¸c luËt thuÕ míi ®­îc thùc hiÖn tõ ngµy 01/01/1999 nh»m thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu phï hîp víi ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. B»ng viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, biÓu thuÕ ®· ®­îc x©y dùng l¹i theo h­íng ®¬n gi¶n møc thuÕ suÊt, chi tiÕt h¬n dßng hµng theo danh môc hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; thùc hiÖn chÕ ®é håi tè 5 n¨m ®èi víi thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu h­íng ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu dÇn dÇn thÝch øng víi ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu héi nhËp biÓu thuÕ suÊt ®­îc x©y dùng trªn c¬ së 3 lo¹i thuÕ suÊt bao gåm thuÕ suÊt ­u ®·i, thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt vµ thuÕ suÊt th«ng th­êng. Vµo n¨m 25/7/2003 võa qua ®Ó phï hîp víi biÓu thuÕ quan hµi hßa ASEAN, sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c bé, ngµnh cã liªn quan vµ theo ®Ò nghÞ cña Tæng Côc tr­ëng Tæng Côc thuÕ, Bé Tµi ChÝnh ®· ký quyÕt ®Þnh sè 110/2003/Q§/BTC vÒ viÖc ban hµnh biÓu thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i, vµ sÏ cã hiÖulùc thi hµnh b¾t ®Çu tõ ngµy 01/09/2003. BiÓu thuÕ nhËp khÈu míi bao gåm 10721 dßng thuÕ, t¨ng thªm h¬n 4000 dßng thuÕ so víi biÓu thuÕ hiÖn nay, néi dung hoµn toµn phï hîp víi nguyªn t¾c ph©n lo¹i cña Danh môc hµi hßa m« t¶ vµ m· hãa hµng ho¸ cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi. §©y ®­îc coi lµ b­íc ®i quan träng trong viÖc hoµn thiÖn biÓu thuÕ nhËp khÈu cho phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. NhËn ®Þnh vÒ sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu: - BiÓu thuÕ thÓ hiÖn quan ®iÓm. + Võa b¶o hé, võa khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt. + X©y dùng trªn nguyªn t¾c ph©n lo¹i cña danh môc hµi hßa m« t¶ vµ m· hãa hµng ho¸ cña tæ chøc h¶i quan thÕ giíi (HS). + ThÓ hiÖn râ quan ®iÓm héi nhËp b»ng c¸c møc thuÕ suÊt (th«ng th­êng, ­u ®·i vµ ­u ®·i ®Æc biÖt). + T¸ch biÖt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ra khái t._. khÈu ®èi víi nÒn kinh tÕ ®· theo chiÒu h­íng tèt. Søc chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ ®­îc n©ng lªn. C¸c doanh nghiÖp trong n­íc dÇn thÝch øng víi m«i tr­êng c¹nh tranh míi khi thuÕ nhËp khÈu gi¶m, l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu t¨ng lªn. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, Trung Quèc ®· ®Æt ra rÊt nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu, nh­ chÝnh s¸ch miÔn, gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, hµng ho¸ nhËp khÈu vµo trong ®Æc khu kinh tÕ, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, hµng ho¸ lµ nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm. ViÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ, Trung Quèc ®· chÊp nhËn ¸p dông theo qui ®Þnh HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT, bªn c¹nh ®ã ¸p dông b¶ng gi¸ tèi thiÓu ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn hoÆc thuéc nhãm hµng Nhµ n­íc qu¶n lý vÒ gi¸. Tuy nhiªn sè dßng hµng mµ Nhµ n­íc qu¶n lý th«ng qua viÖc x©y dùng b¶ng gi¸ tèi thiÓu ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ nhËp khÈu ngµy cµng gi¶m dÇn ®Ó phï hîp víi xu h­íng gia nhËp vµo WTO cña Trung Quèc. BiÓu thuÕ nhËp khÈu cña Trung Quèc ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së HÖ thèng ®iÒu hoµ (Harmonised System-HS) cña tæ chøc h¶i quan thÕ giíi. Thùc tÕ trªn cho thÊy viÖc c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh héi nhËp quèc tÕ trong t­¬ng lai cña Trung Quèc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nh­ sau: -ChÝnh phñ Trung Quèc chó ý ®Õn viÖc hoµn thiÖn toµn diÖn hÖ thèng thuÕ, kÕt cÊu møc thuÕ suÊt hîp lý theo h­íng t¨ng dÇn tû lÖ thuÕ ®èi víi tµi nguyªn, b¸n thµnh phÈm, thµnh phÈm. -Gi¶m m¹nh møc ®é thuÕ nhËp khÈu mét c¸ch thÝch hîp ®èi víi thiÕt bÞ kü thuËt h×nh thµnh nªn tµi s¶n cè ®Þnh mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc, nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc hiÖn ®¹i hãa s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc. -ThuÕ nhËp khÈu n«ng s¶n ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p thuÕ quan h¹n ng¹ch. -Thùc hiÖn møc thuÕ t¹m thêi t­¬ng ®èi thÊp ®èi víi mét sè mÆt hµng mµ ChÝnh phñ Trung Quèc ®ang cè g¾ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¸c mÆt hµng kh«ng tiÖn gi¶m thuÕ nhËp khÈu mét c¸ch chÝnh thøc hoÆc mét sè nguyªn, vËt liÖu vµ thiÕt bÞ kü thuËt trong n­íc rÊt cÇn nhËp khÈu nh­ng vÉn gi÷ ë møc thuÕ suÊt t­¬ng ®èi cao nh»m æn ®Þnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc còng nh­ thùc hiÖn gi¶m dÇn thuÕ suÊt b¶o hé. ViÖc nghiªn cøu mét sè néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña Trung Quèc cho thÊy: -Ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu cña Trung Quèc rÊt cã lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc thu hót thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ bªn ngoµi. -T¹o ®iÒu kiÖn thu hót nguyªn vËt liÖu trong n­íc ®ang thiÕu, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. -N©ng cao vai trß kiÓm so¸t cña C¬ quan H¶i quan trong viÖc tæ chøc thu vµ qu¶n lý thuÕ nhËp khÈu nh»m ®¸p øng yªu cÇu xuÊt, nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng trong xu thÕ héi nhËp. 4. Mét sè kÕt luËn sau khi t×m hiÓu chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh héi nhËp cña mét sè n­íc ®i tr­íc. C¸c n­íc ®· thùc hiÖn mét c¸ch m¹nh d¹n chÝnh s¸ch tù do ho¸ mËu dÞch b»ng biÖn ph¸p gi¶m thiÓu hµng rµo thuÕ quan, thuÕ ho¸ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kÕt hîp víi nh÷ng c¬ chÕ tæ chøc thùc hiÖn. V× thÕ, khi thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ, nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc kh«ng gi¶m mµ cßn t¨ng lªn do hÖ qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ mang l¹i. BiÓu thuÕ suÊt ®¬n gi¶n møc thuÕ suÊt, thùc hiÖn tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu, biÓu thuÕ phï hîp víi danh môc hµng ho¸ theo HS, ®­îc ban hµnh æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi. §Æc biÖt qua kinh nghiÖm cña Trung Quèc cho thÊy, viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ lu«n lu«n g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp trong n­íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, vµ tuú theo n¨ng lùc ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¾t gi¶m dÇn thuÕ suÊt. §iÒu nµy ®· gãp phÇn thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ t¹o tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. CÇn ban hµnh thèng nhÊt chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu vµ chÝnh s¸ch, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. ChÝnh s¸ch cÇn ph¶i ban hµnh hÕt søc cô thÓ, dÓ hiÓu, dÔ thùc hiÖn tr¸nh tïy tiÖn khi ¸p dông, còng nh­ chèng gian lËn vÒ thuÕ nhËp khÈu. C¸c n­íc ®Òu thùc hiÖn c¸ckh­¬ng ph¸p x¸c›®Þnh tr&gi¸ tÝnh thuÕ teo qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh trÞ gj¸ WTO, t¹o ®iÒŠºkiÖn cho hµng ho¸ th«ng quan nhanh chãng ®ång thêi gãp phÇn ®È nhani tIc ®é l­u chuyÓn hµng ho¸ qua cöa khÈu. Bªn c¹nh ®ã, c¸c n­íc ®€Í ®ÈyH¦¹nh biÖn ph¸p kiÓm tra sau khi th«ng qua×®ång uhêi xö ph¹t rÊt nghiªm minh ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m. IV. Mét sè ®Þnh h­íng gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA vµ WTO. ChÝnh s¸c thuÕ ôhËp khÈu hiÖn hµnh, nguyªn nh©n, h¹n chÕ cña nã nh­ ph©n tÝch ë trªn cho thÊy r»ng so víi c¸c nguyªn t¾c vµ yªu cÇu thiÕt lËp chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña AFTA vµ WTO vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. §¸ng chó ý lµ c¸c bÊt cËp vÒ biÓu thuÕ, hÖ thèng thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh thuÕ...kh«ng nh÷ng ®· h¹n chÕ tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam mµ cßn lµm gi¶m vai trß cña thuÕ nhËp khÈu trong nÒn kinh tÕ. V× vËy mét sè c¸c ®Þnh h­íng cÇn cã nh»m hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ: ViÖc ¸p dông trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo WTO TiÕp tôc x©y dùng danh môc biÓu thuÕ nhËp khÈu t­¬ng thÝch víi danh môc HS cña tæ chøc h¶i quan thÕ giíi. Thay ®æi, kÕt cÊu l¹i c¸c møc thuÕ suÊt trong biÓu thuÕ. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù vÖ th«ng qua thuÕ nhËp khÈu Thèng nhÊt ®èi t­îng miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo h­íng phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ. Thay ®æi c¸c h×nh thøc nî thuÕ hiÖn nay sang c¬ chÕ tÝn dông th«ng quan vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi kh¸c. 1. ¸p dông trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo WTO HiÖn nay tuy ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn ¸p dông hÖ thèng x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo WTO vµo th¸ng 1/2004 nh­ng bªn c¹nh ®ã ta vÉn duy tr× b¶ng gi¸ tèi thiÓu ®èi víi mét sè c¸c nhãm hµng cô thÓ (®iÒu nµy vÉn tr¸i víi nguyªn t¾c cña WTO). Tuy nhiªn t¹i ®iÒu 20 HiÖp ®Þnh nµy còng cho phÐp c¸c thµnh viªn lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ chËm ¸p dông c¸c qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh nµy trong kho¶ng thêi gian kh«ng qu¸ 5 n¨m kÓ tõ khi hiÖp ®Þnh cña WTO cã hiÖu lùc ®èi víi n­íc ®ã. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, biÖn ph¸p mµ ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn trong thêi gian tíi cô thÓ nh­ sau: - VÉn tiÕp tôc sö dông chÝnh s¸ch x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ theo B¶ng gi¸ tèi thiÓu ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ng nªn h¹n chÕ ë møc thÊp nhÊt vµ dÇn dÇn tiÕn tíi xo¸ bá h¼n viÖc ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ theo b¶ng gi¸ tèi thiÓu. Bëi v× do ®iÒu kiÖn ph¸p lÝ, con ng­êi vµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ x· héi kh¸c còng nh­ yªu cÇu vÒ chÝnh s¸ch b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc vµ ®¶m b¶o nguån thu cho NSNN ch­a cho phÐp chóng ta ¸p dông xãa bá ngay ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo b¶ng gi¸ tèi thiÓu. B¶ng gi¸ tèi thiÓu chØ nªn tËp trung vµo c¸c mÆt hµng cÇn sù b¶o hé cña Nhµ n­íc vµ ®ang bÞ n­íc xuÊt khÈu b¸n ph¸ gi¸, c¸c mÆt hµng trong diÖn thuÕ ho¸. -Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn tèt viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT, Bé tµi chÝnh vµ Tæng côc h¶i quan cÇn thµnh lËp nh÷ng bé phËn chuyªn thu thËp th«ng tin vÒ gi¸ c¶ c¸c hµng ho¸, c¸c th«ng tin vÒ gi¸ c¶ cã thÓ ®­îc thu thËp tõ nhiÒu nguån nh­: theo tê khai cña ng­êi nhËp khÈu, thu thËp tõ c¸c t¹p chÝ chuyªn s©u vÒ gi¸ c¶, b¶n tin gi¸ c¶ hay th«ng tin tõ c¸c ngµnh s¶n xuÊt ... nh­ng yªu cÇu vÒ nh÷ng th«ng tin nµy ph¶i th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt, ®é chÝnh x¸c tin cËy cao, lu«n lu«n b¸m s¸t gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. - Ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt qui ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p tù b¶o vÖ: chèng ph¸ gi¸, trî gi¸. Bëi v× b¶ng gi¸ tèi thiÓu tõ tr­íc tíi nay ®­îc nhµ n­íc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô b¶o hé, chèng ph¸ gi¸ võa ®¬n gi¶n võa h÷u hiÖu. Khi HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ H¶i quan GATT ®­îc thùc hiÖn, b¶ng gi¸ tèi thiÓu kh«ng ®­îc sö dông n÷a cho nªn cÇn ph¶i cã nh÷ng qui ®Þnh kh¸c thay cho b¶ng gi¸ tèi thiÓu ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña ®Êt n­íc. 2. TiÕp Tôc X©y dùng danh môc biÓu thuÕ nhËp khÈu t­¬ng thÝch víi danh môc HS ( Harmonized system ) cña Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi Mçi lo¹i hµng ho¸, tïy thuéc vµo c«ng dông vµ ý muèn cña nhµ s¶n xuÊt, hµng ho¸ sÏ ®­îc ®­a ra thÞ tr­êng víi nh÷ng tªn gäi nhÊt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, mçi quèc gia, mçi vïng l·nh thæ, cïng mét mÆt hµng nh­ng cã thÓ cã nh÷ng c¸ch gäi kh¸c nhau. ViÖc thèng nhÊt tªn gäi ®èi víi hµng ho¸ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng xÐt trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, trong ®ã cã ph­¬ng diÖn ®¸nh thuÕ khi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng néi ®Þa. Víi tªn gäi kh¸c nhau, cã thÓ dÉn ®Õn møc thuÕ suÊt ®­îc ¸p m· kh¸c nhau. §èi víi nhµ nhËp khÈu, cïng mÆt hµng nh­ng cã thÓ ¸p m· ®­îc vµo c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau th× bao giê hä còng muèn ¸p m· vµo møc thuÕ suÊt thÊp nhÊt. Nh­ vËy, biÓu thuÕ cµng chi tiÕt ®Õn tõng mÆt hµng cô thÓ, chÝnh x¸c bao nhiªu th× viÖc ¸p m· cµng ®¶m b¶o chÝnh x¸c c«ng b»ng bÊy nhiªu. Lµm sao ®Ó bÊt cø ®èi t­îng nµo khi ®èi diÖn víi mét mÆt hµng ®Òu cã thÓ nhËn diÖn ®óng tªn, ®óng m· sè trong biÓu thuÕ nhËp khÈu cña nã, ®ã lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc ban hµnh danh môc HS, víi sè l­îng dßng hµng trong biÓu thuÕ th­êng xuyªn ®­îc bæ sung, ®­îc cËp nhËt theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh, phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n ph¶m mÉu m· nh­ hiÖn nay. HiÖn nay chóng ta ®· ban hµnh ®­îc biÓu thuÕ nhËp khÈu míi bao gåm 10721 dßng thuÕ phï hîp víi biÓu thuÕ quan hµi hßa ASEAN vµ ®ång thêi néi dung hoµn toµn phï hîp víi nguyªn t¾c ph©n lo¹i cña Danh môc hµi hßa m« t¶ vµ m· hãa hµng ho¸ cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi. §©y lµ mét b­íc tiÕn tÝch cùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i c¸ch biÓu thuÕ nhËp khÈu. Trong thêi gian tíi ®©y ®Ó cã thÓ gia nhËp vµo WTO chóng ta vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc bæ sung, cËp nhËt sè l­îng dßng hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu sao cho ngµy cµng phï hîp víi Danh môc hµi hßa cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi. 3. Thay ®æi, kÕt cÊu l¹i c¸c møc thuÕ suÊt trong biÓu thuÕ: Yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ biÓu thuÕ nhËp khÈu hiÖn nay vÉn cßn phøc t¹p vµ thiÕu æn ®Þnh, cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt vµ nhiÒu møc thuÕ suÊt ®Ò ra kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ dÉn tíi t×nh tr¹ng khiÕu n¹i cu¶ c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã trong t­¬ng lai cÇn: gi¶m bít c¸c møc thuÕ suÊt, ®¬n gi¶n ho¸ biÓu thuÕ c¶ vÒ sè l­îng møc thuÕ suÊt vµ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c møc thuÕ suÊt trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c vµ c¸c cam kÕt cña AFTA vµ WTO. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy chóng ta nhÊt thiÕt nghiªn cøu kü cÊp ®é b¶o hé mçi ngµnh hµng ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt cho tõng mÆt hµng c¨n cø vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §©y chÝnh lµ c¬ së lµ nÒn t¶ng ®Ó cam kÕt më cöa thÞ tr­êng theo yªu cÇu cña WTO. Theo ®ã th× møc thuÕ suÊt cña c¸c mÆt hµng sÏ ®­îc ph©n bæ nh­ sau: Nh÷ng mÆt hµng ®­îc cam kÕt víi møc thuÕ suÊt cao h¬n møc thuÕ suÊt hiÖn hµnh. C¸c mÆt hµng ®ã bao gåm: ®­êng r­îu, thuèc l¸, s¾t thÐp, s¶n phÈm thÐp, xót láng, ho¸ chÊt dÎo, xi m¨ng, dÇu thùc vËt. Nh÷ng mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt cam kÕt b»ng møc thuÕ hiÖn hµnh: nh÷ng mÆt hµng nµy chñ yÕu ®· ®­îc chøng minh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÕu ®¶m b¶o tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ b×nh th­êng. Trong ®ã, thêi gian qua møc thuÕ suÊt ®· ë møc hîp lý, sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ë møc thÊp. Thêi gian tíi, b­íc ®Çu lµm c¬ së cam kÕt c¾t gi¶m xuÊt ph¸t tõ møc hiÖn hµnh lµ phï hîp. Nh÷ng mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt cam kÕt thÊp h¬n møc thuÕ suÊt hiÖn hµnh: c¸c mÆt hµng nµy chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng thuéc nhãm kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ®ång thêi ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng cã vÞ trÝ chñ yÕu trong nhãm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta. Nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng xa xØ Nhµ n­íc kh«ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hoÆc kh«ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt; c¸c mÆt hµng thuéc diÖn c¾t gi¶m nh­ng kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc, kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c¸c c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ. Nh÷ng mÆt hµng sÏ kh«ng thùc hiÖn cam kÕt theo ®óng qui ®Þnh cña WTO. Thuéc nhãm nµy lµ nh÷ng mÆt hµng cã ý nghÜa chiÕn l­îc hoÆc nh¹y c¶m ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ khã cã thÓ l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng biÕn ®éng tiªu cùc trªn thÞ tr­êng. Thuéc lo¹i nµy bao gåm: x¨ng, dÇu, ph©n bãn, xe « t«... MÆt hµng ®­îc phÐp lo¹i trõ hoµn toµn ra khái tù do ho¸ th­¬ng m¹i v× môc ®Ých an ninh quèc gia nh­ t¸c phÈm nghÖ thuËt, kh¶o cæ,...vµ mét sè mÆt hµng n»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn quèc gia, nh¹y c¶m ®èi víi nÒn kinh tÕ mµ ViÖt Nam chñ ®éng kh«ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ. C¸c mÆt hµng nµy kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ, mµ cßn liªn quan trùc tiÕp ®Õn an ninh quèc phßng, b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, søc kháe cña nh©n d©n. ViÖc x©y dùng chÝnh s¸ch ®èi xö trong biÓu thuÕ nhËp khÈu ®­îc thùc hiÖn cô thÓ nh­ sau: - Møc thuÕ suÊt ­u ®·i: Dùa trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c, møc thuÕ suÊt cam kÕt ®èi víi tõng lo¹i mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu ®Ó lµm c¨n cø ®µm ph¸n gia nhËp WTO. ThuÕ nhËp khÈu thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi xö th«ng qua møc thuÕ suÊt. Víi møc thuÕ suÊt cam kÕt lµ møc chuÈn lµm c¨n cø ®èi xö víi nh÷ng n­íc cã tho¶ thuËn hoÆc ®ang trong giai ®o¹n ®µm ph¸n th­¬ng m¹i ®èi víi ViÖt Nam (®Æc biÖt trong khu«n khæ ®µm ph¸n gia nhËp WTO) lµm møc thuÕ suÊt ­u ®·i. - ThuÕ suÊt th«ng th­êng vµ thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt: ¸p dông theo LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh lµ hîp lÝ. Tøc lµ qui ®Þnh cao h¬n thuÕ suÊt ­u ®·i kh«ng qu¸ 50% ®èi víi tõng mÆt hµng t­¬ng øng trong biÓu thuÕ ®èi víi thuÕ suÊt th«ng th­êng vµ ¸p dông chÕ ®é ­u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ n­íc mµ ViÖt Nam vµ n­íc ®ã cã tho¶ thuËn ­u ®·i ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, chÕ ®é ­u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c n­íc tho¶ thuËn ë cÊp khu vùc nh­ khu vùc ASEAN, chóng ta ®ang thùc hiÖn cÇn cã sù c©n nh¾c khi sè dßng hµng trong biÓu thuÕ sÏ t¨ng lªn ®Ó phï hîp víi danh môc HS. 4. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù vÖ th«ng qua thuÕ nhËp khÈu: VËn dông c¸c th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp ¸p dông c¸c hµnh ®éng tù vÖ phßng ngõa bÊt tr¾c trong c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp ®Ó b¶o hé cho nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, cã thÓ ¸p dông th«ng qua c¸c qui ®Þnh vÒ møc thuÕ suÊt t¹m thêi. Nh÷ng lo¹i thuÕ suÊt nµy mang tÝnh chÊt lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã linh ho¹t, t¹m thêi ®èi víi nh÷ng hµnh ®éng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Vµ theo b¸o c¸o cña h·ng Row and Maw “ho¹t ®éng b¶o hé trong th­¬ng m¹i thÕ giíi trªn qui m« toµn cÇu ®ang cã xu h­íng t¨ng sö dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nh­ c¸c s¸ng kiÕn vÒ ®Êu tranh chèng viÖc b¸n ph¸ gi¸ vµ trî cÊp, vµ c¶ viÖc thùc hiÖn c¸c h¹n chÕ t¹m thêi”. Møc ®é b¶o hé mËu dÞch trong thêi gian qua ®Þnh møc cao vµ cã xu h­íng t¨ng lªn. Theo ®ã vai trß cña c¸c biÖn ph¸p nµy lµ kh«ng thÓ phñ nhËn vµ ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, phï hîp ®Ó ¸p dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong thùc tiÔn. MÆc dï trong luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®· qui ®Þnh h×nh thøc thu thuÕ nhËp khÈu bæ sung ®èi víi c¸c tr­êng hîp hµng b¸n ph¸ gi¸, hµng ®­îc n­íc xuÊt khÈu trî cÊp lµm cho gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp h¬n gi¸ hµng ho¸ cïng lo¹i trong n­íc, hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc cã ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam. §©y lµ mét h×nh thøc s¬ khai cña thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i hoµn chØnh h×nh thøc ph¸p lý cña hai lo¹i thuÕ trªn d­íi d¹ng LuËt thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh ®óng h¬n c¸c ®èi t­îng ®¸nh thuÕ. HiÖn nay, ë ViÖt Nam míi chØ thùc hiÖn thu chªnh lÖch gi¸ tõ n¨m 1999. Thùc chÊt biÖn ph¸p thu chªnh lÖch gi¸ lµ biÖn ph¸p qu¸ ®é, mang tÝnh hµnh chÝnh "phi thuÕ quan", do vËy, sù cô thÓ ho¸ ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®èi xö víi nh÷ng bÊt tr¾c lµ phï hîp víi xu thÕ hiÖn nay. VÊn ®Ò qui ®Þnh møc thuÕ suÊt ®èi xö cßn tuú thuéc vµo møc ®é "ph©n biÖt ®èi xö", nh­ng còng cÇn x¸c ®Þnh râ c¸c ®iÒu kho¶n ®Ó tiÕn hµnh thu thuÕ bæ sung, víi nh÷ng rµng buéc ®ã nh»m môc ®Ých ng¨n ngõa lµ chñ yÕu. Trong tr­êng hîp cã ph¸t sinh sù c¹nh tranh hoÆc chÝnh s¸ch ®èi xö cña n­íc xuÊt khÈu kh«ng lµnh m¹nh, cÇn ph¶i qui ®Þnh râ rµng møc ®é, thÈm quyÒn cho tõng cÊp qu¶n lÝ ®Ó tæ chøc thùc hiÖn nh»m kh«ng g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngoµi ra, chóng ta cã thÓ ¸p dông thªm mét sè c¸c biÖn ph¸p tù vÖ kh¸c rÊt cã hiÖu qu¶ h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ qu¸ møc vµo ViÖt Nam mµ kh«ng tr¸i víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO nh­ ¸p dông thuÕ tuyÖt ®èi, ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan. 5. Thèng nhÊt ®èi t­îng miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo h­íng phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ: MiÔn, gi¶m lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu. Th«ng th­êng c¸c n­íc sö dông gi¶i ph¸p nµy nh­ lµ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh viÖn trî... Thùc tiÔn cho thÊy r»ng, nÕu thiÕu sù thèng nhÊt trong chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu lµ kÏ hë mµ mét sè ®èi t­îng nép thuÕ nhËp khÈu lîi dông chÝnh s¸ch miÔn gi¶m ®Ó trèn thuÕ, lËu thuÕ. Trong khi ®ã, ®Ó t¹o sù thuËn lîi cho ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc viÖc miÔn thuÕ nhËp khÈu lµ cÇn thiÕt, nh­ng cÇn ph¶i cã danh môc ­u ®·i ®Çu t­ râ rµng ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng lîi dông trèn thuÕ nhËp khÈu. Do ®ã cÇn thùc hiÖn mét sè ®Þnh h­íng sau: - ChuyÓn chÝnh s¸ch miÔn thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh b»ng chÝnh s¸ch ®Çu t­ qua chi NSNN cho c¸c lÜnh vùc quèc phßng, an ninh, khoa häc, gi¸o dôc. Xem ®©y lµ nh÷ng kho¶n chi b¾t buéc trong néi dung dù to¸n chi NSNN. - ChØ miÔn thuÕ ®èi víi ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc mét sè lÜnh vùc n»m trong "danh môc ­u ®·i ®Çu t­", nh»m khuyÕn khÝch thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. - H¹n chÕ sè lÇn miÔn thuÕ ®èi víi quµ biÕu trong mét lÇn/1 n¨m cho mçi c¸ nh©n. - Bæ sung gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam cã sö dông nguyªn vËt liÖu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam víi mét hµm l­îng nhÊt ®Þnh (tû lÖ nµy kho¶ng 30% trë lªn). 6. Thay ®æi c¸c h×nh thøc nî thuÕ hiÖn nay sang c¬ chÕ tÝn dông th«ng quan vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi. HiÖn nay do ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch ­u ®·i cña Nhµ n­íc vÒ thêi gian nép thuÕ nªn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®· cè t×nh lîi dông s¬ hë nµy ®Ó chiÕm dông tiÒn thuÕ, do ®ã viÖc xo¸ bá ngay qui ®Þnh ­u ®·i vÒ thêi gian ©n h¹n nép thuÕ 30 ngµy ®èi víi hµng ho¸ lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nhËp khÈu ®Ó phôc vô s¶n xuÊt l¾p r¸p lµ rÊt cÇn thiÕt. §©y lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n vµ quan träng ®Ó kh¾c phôc triÖt ®Ó t×nh tr¹ng tiÕp tôc ph¸t sinh nî ®äng kÐo dµi, ®ång thêi còng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Tr­íc m¾t, khi ch­a bá ®­îc thêi gian ©n h¹n nép thuÕ ®èi víi c¸c tr­êng hîp nhËp khÈu th× Nhµ n­íc cÇn cã c¬ chÕ b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã giÊy b¶o l·nh vÒ sè tiÒn thuÕ ph¶i nép cña c¸c tæ chøc tÝn dông hoÆc cña ng©n hµng. ChÕ tµi nµy ®¶m b¶o doanh nghiÖp vÉn ®­îc h­ëng thêi gian ©n h¹n ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o thu håi ®­îc sè thuÕ mµ Nhµ n­íc ®· ©n h¹n cho doanh nghiÖp.Víi c¬ chÕ nµy khi cã yªu cÇu, ng©n hµng sÏ thay mÆt doanh nghiÖp chuyÓn sè tiÒn thuÕ nhËp khÈu cho c¬ quan H¶i quan theo sè thuÕ ghi trªn th«ng b¸o thuÕ cña C¬ quan H¶i quan mµ kh«ng cÇn sù chÊp thuËn cña doanh nghiÖp. Ph­¬ng ¸n nµy v× thÕ sÏ ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý, tr¸nh rñi ro g©y thÊt thu thuÕ. §èi víi hµng ho¸ lµ nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu th× Nhµ n­íc chØ nªn cho phÐp doanh nghiÖp ®­îc h­ëng thêi gian ©n h¹n nép thuÕ nhËp khÈu lµ 275 ngµy khi cã sù b¶o l·nh cña ng©n hµng hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông. §ång thêi Nhµ n­íc còng cÇn cã c¸c chÕ tµi ®Ó xö lý cô thÓ ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n ®óng thêi h¹n qui ®Þnh. §èi víi nh÷ng tr­êng hîp nî thuÕ, nî ph¹t chËm nép thuÕ c¸c c¬ quan thÈm quyÒn cÇn khÈn tr­¬ng xem xÐt ®Ó gi¶i quyÕt døt ®iÓm, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Ó tån ®äng. Theo ®ã cã thÓ thùc hiÖn mét sè chÕ tµi nh­ sau: -BiÖn ph¸p vÒ kinh tÕ: T¨ng møc h×nh ph¹t lªn kho¶ng 5 lÇn sè tiÒn nî thuÕ, trèn thuÕ. -BiÖn ph¸p hµnh chÝnh: Qui ®Þnh râ møc ®é vi ph¹m gian lËn vÒ thuÕ nhËp khÈu ®Ó lµm c¨n cø t¹m ngõng lµm thñ tôc cho nhËp khÈu l« hµng tiÕp theo, hoÆc cÊm ph¸p nh©n, thÓ nh©n ®ã tiÕp tôc kinh doanh trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. -BiÖn ph¸p h×nh sù: Qui ®Þnh téi danh h×nh sù ®èi víi c¸c tr­êng hîp bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i nh»m trèn tr¸nh nghÜa vô nép thuÕ. Trªn ®©y lµ mét sè ®Þnh h­íng chñ yÕu gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA vµ WTO hiÖn nay. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch ®ã cã ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, phï hîp víi thùc tiÔn hay kh«ng lµ yªu cÇu kh«ng chØ ®èi víi ngµnh thuÕ, ngµnh h¶i quan mµ cßn ®ßi hái sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c bé ngµnh, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n cã liªn quan. D­íi ®©y lµ t¸c gi¶ sÏ ®­a ra mét sè nh÷ng kiÕn nghÞ cô thÓ ®Ó gióp cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh h­íng trªn mét c¸ch hiÖu qu¶. V. Mét sè kiÕn nghÞ 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA vµ WTO. TÊt c¶ nh÷ng ®Þnh h­íng nh­ ®· tr×nh bµy chØ cã thÓ ®­îc thùc thi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nÕu cã sù söa ®æi bæ sung ph¸p luËt vÒ thuÕ xuÊt khÈu. CÇn ph¶i bæ sung mét sè néi dung cña LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu n¨m 1992 vµ luËt söa ®æi n¨m 1993, n¨m 1998 c¸c vÊn ®Ò sau: Bæ sung danh môc biÓu thuÕ nhËp khÈu phï hîp víi danh môc HS cña tæ chøc H¶i quan thÕ giíi. ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu phï hîp víi qui ®Þnh cña WTO. Thu hÑp diÖn miÔn thuÕ: b·i bá ­u ®·i miÔn thuÕ cho hµng ho¸ nhËp khÈu v× môc ®Ých an ninh, quèc phßng, gi¸o dôc ®µo t¹o vµ thay vµo ®ã lµ ¸p dông biÖn ph¸p cÊp ng©n s¸ch ®Çu n¨m. Qui ®Þnh ®iÒu kiÖn, møc ®é, thêi h¹n ®èi xö b»ng viÖc ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng. Qui ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ thuÕ tuyÖt ®èi. 2. Ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý trong viÖc gi¸m ®Þnh chÊt l­îng HiÖn nay c«ng t¸c gi¸m ®Þnh hµng ho¸ nhËp khÈu ®­îc tiÕn hµnh bëi c¸c c«ng ty gi¸m ®Þnh, ®©y chÝnh lµ c¨n cø ®Ó c¸c bªn h¶i quan cöa khÈu vµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh ¸p m· thuÕ cho hµng ho¸ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, hiÖn nay tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¬ quan gi¸m ®Þnh vÉn ch­a ®­îc qui ®Þnh cô thÓ râ rµng trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. §iÒu nµy ®· t¹o kÏ hë cho c¸c c¬ quan gi¸m ®Þnh vµ trong nhiÒu tr­êng hîp ®· dÉn tíi viÖc sai lÖch sè thuÕ nhËp khÈu mµ doanh nghiÖp ph¶i nép do x¸c ®Þnh sai tªn, m· hµng ho¸ trong biÓu thuÕ mµ vÉn kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý. ChÝnh v× vËy, ®Ó chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®­îc thùc thi mét c¸ch cã hiÖu qu¶, mäi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam ®­îc ¸p m· ®óng víi tÝnh chÊt lý hãa cña nã th× ta cÇn ph¶i qui ®Þnh: -X¸c ®Þnh ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña C¬ quan gi¸m ®Þnh, ®Æc biÖt lµ tr¸ch nhiÖm båi hoµn thÊt thu thuÕ cho Nhµ n­íc b»ng viÖc chØ cÊp giÊy phÐp gi¸m ®Þnh ®èi víi c¸c c¬ quan gi¸m ®Þnh cã n¨ng lùc chuyªn m«n, trang thiÕt bÞ kü thuËt, c¸c cam kÕt ph¸p lý, kÓ c¶ ký quÜ ®Ó ®¶m b¶o hµnh nghÒ. -T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®éi ngò c¸n bé, trong viÖc x©y dùng mét sè Trung t©m gi¸m ®Þnh l¹i chÊt l­îng hµng ho¸ nhËp khÈu trùc thuéc Tæng côc H¶i Quan vµ Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng ®Ó ®¶m b¶o t¨ng c­êng c«ng cô kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu nãi chung vµ c¶ c¸c C¬ quan gi¸m ®Þnh trong viÖc tu©n thñ ®óng ph¸p luËt. 3. X©y dùng mét lé tr×nh héi nhËp phï hîp víi ViÖt Nam. ViÖc x¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp WTO cÇn thiÕt ph¶i dùa trªn c¸c c¬ së sau: -Nh÷ng cam kÕt, còng nh­ c¸c qui ®Þnh cña WTO -§¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖn t¹i vµ dù b¸o t­¬ng lai ®èi víi tõng ngµnh hµng, mÆt hµng cña nÒn kinh tÕ, dùa trªn nÒn t¶ng ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh. - Trªn c¬ së lé tr×nh tæng thÓ, x©y dùng lé tr×nh cho tõng ngµnh hµng, tõng mÆt hµng ®Ó cã chÝnh s¸ch thuÕ b¶o hé hîp lý cã thêi h¹n, cã ®iÒu kiÖn vµ cã biÖn ph¸p thÝch hîp. C¸c b­íc tiÕn hµnh cô thÓ nh­ sau: + B­íc 1: X¸c ®Þnh cÊp ®é b¶o hé: Ph©n lo¹i c¸c ngµnh hµng vµo c¸c cÊp ®é b¶o hé kh¸c nhau víi c¸c møc ®é b¶o hé cô thÓ b»ng thuÕ nhËp khÈu. Møc b¶o hé nµy lµ khung tèi ®a cho mçi ngµnh hµng. C¸c mÆt hµng trong ngµnh hµng cã thÓ cã møc ®é b¶o hé kh¸c nhau n»m trong khung tèi ®a cho phÐp. + B­íc 2: X¸c ®Þnh c¸c mÆt hµng vµo c¸c nhãm b¶o hé. Muèn thùc hiÖn cÇn dùa vµo c¸c yÕu tè nh­: Møc ®é chÕ biÕn cña s¶n phÈm hµng ho¸, Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mÆt hµng t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c mÆt hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña hµng ho¸, theo nguyªn t¾c hµng ho¸ cã cïng tÝnh chÊt th× cã cïng møc thuÕ suÊt. + B­íc 3: X¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt cho tõng mÆt hµng. + B­íc 4: X©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. 4. X©y dùng m¹ng l­íi cung cÊp th«ng tin, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng d÷ liÖu cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu. HiÖn nay viÖc x©y dùng m¹ng l­íi cung cÊp th«ng tin vµ ng©n hµng d÷ liÖu cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu lµ v« cïng cÇn thiÕt kh«ng chØ cho c¸c doanh nghiÖp chuyªn vÒ nhËp khÈu mµ cßn c¶ nhµ n­íc ®Ó sö dông víi môc ®Ých qu¶n lý. §èi víi nhµ nhËp khÈu: ViÖc n¾m b¾t th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thuÕ quan t¹i thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®Ó chñ ®éng tiÕn hµnh xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t×m kiÕm thÞ tr­êng, vµ tiÕn hµnh kinh doanh víi môc ®Ých lîi nhuËn. §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc: ViÖc n¾m b¾t th«ng tin liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ l¹i cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« ®Þnh h­íng thÞ tr­êng trong ®ã bao gåm x©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp, møc thuÕ, c¸ch tÝnh thuÕ phï hîp. MÆt kh¸c, viÖc t×m hiÓu n¾m b¾t c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu vÒ gi¸ c¶ hîp ®ång, bªn b¸n, bªn mua cßn gióp cho c¬ quan H¶i quan kiÓm tra gi¸ tÝnh thuÕ vµ tÝnh nghiªm tóc trong viÖc thùc hiÖn luËt thuÕ cña nhµ nhËp khÈu. Do vËy viÖc n¾m b¾t th«ng tin, h×nh thµnh ng©n hµng d÷ liÖu vÒ gi¸ c¶, vÒ ®èi t­îng kinh doanh lµ mét c«ng viÖc v« cïng quan träng gãp phÇn thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh­ hiÖn nay. 5. §æi míi vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, huÊn luyÖn vµ tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu. YÕu tè con ng­êi cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay.V× vËy, cÇn ph¶i t¨ng c­êng n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c c¸n bé tµi chÝnh ë tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®¸p øng yªu cÇu míi. ViÖc n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé tµi chÝnh bao gåm nhiÒu viÖc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé nh­: s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y, ®æi míi qui tr×nh vµ thñ tôc trong c¸c lÜnh vùc thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt lµ h¶i quan. Thùc hiÖn ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i, huÊn luyÖn vµ tuyªn truyÒn vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ thuÕ nhËp khÈu, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m n©ng cao n¨ng lùc cho C¬ quan H¶i quan. MÆt kh¸c, muèn thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch trªn ®©y th× kh«ng nh÷ng ngµnh H¶i quan mµ c¸c doanh nghiÖp còng cã vai trß quan träng. Hç trî, ®µo t¹o, huÊn luyÖn ®Ó hä lµm tèt c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc nµy ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Víi h×nh thøc huÊn luyÖn ng¾n h¹n, ®µo t¹o c¬ b¶n cã hÖ thèng.. ®Ó chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu, chÝnh s¸ch h¶i quan ®Õn víi doanh nghiÖp mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Tù doanh nghiÖp lµm tèt chÝnh s¸ch còng nh­ th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh gi¸m s¸t trë l¹i ho¹t ®éng h¶i quan. Bªn c¹nh ®ã, song song víi c«ng t¸c ®µo t¹o, huÊn luyÖn cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt Nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn thuÕ nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ héi nhËp vµ thÕ giíi lµ v« cïng cÇn thiÕt hiÖn nay. 6. T¨ng c­êng ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu. Nh»m ®Ó hç trî cho c¸n bé H¶i quan trong c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ qua cöa khÈu th× viÖc trang bÞ c¬ së vËt chÊt, hiÖn ®¹i hãa c«ng cô qu¶n lý lµ v« cïng cÇn thiÕt. Trong ®ã ®Æc biÖt cÇn c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt kiÓm tra hµng ho¸ vµ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin. §Ó ®Èy nhanh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, t¹o c¬ chÕ th«ng tho¸ng h¬n n÷a cho ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu cÇn trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ th«ng tin nèi m¹ng gi÷a doanh nghiÖp, c¬ quan H¶i quan vµ ng©n hµng ®Ó tiÕn hµnh khai b¸o H¶i quan qua m¹ng m¸y tÝnh còng nh­ ®èi chiÕu sè liÖu thanh to¸n, sè d­ nî t¹i ng©n hµng nh»m t¨ng c­êng biÖn ph¸p kiÓm so¸t vµ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc do sù giao tiÕp trùc tiÕp qu¸ nhiÒu gi÷a ng­êi nhËp khÈu víi nh©n viªn lµm thñ tôc h¶i quan. §øng tr­íc ng­ìng cöa héi nhËp kinh tÕ vµo AFTA vµ WTO chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cho thÊy vÉn cßn rÊt nhiÒu nh÷ng bÊt cËp. V× vËy, luËn v¨n bªn c¹nh viÖc ph©n tÝch nh÷ng ®Þnh h­íng thiÕt yÕu cho chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu trong t­¬ng lai, cßn ®Ò ra nh÷ng kiÕn nghÞ rÊt cÇn thiÕt nh»m mét môc ®Ých chung nhÊt lµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu vµ ®­a vµo thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong thùc tiÔn. T¸c gi¶ tin t­ëng r»ng víi sù hiÖu qña cña c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ nhËp khÈu sÏ gióp ViÖt Nam v÷ng vµng h¬n n÷a trong tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA vµ WTO. KÕt luËn. Víi tÇm nh×n chiÕn l­îc, x¸c ®Þnh râ t×nh h×nh vµ xu thÕ thÕ giíi, trªn c¬ së yªu cÇu bøc xóc cña ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ®¹i héi §¶ng VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “TÝch cùc vµ chñ ®éng th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ", “gia nhËp WTO, cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong khu«n khæ AFTA”. §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ch©m cña §¶ng trong thêi gian qua cã nhiÒu vÊn ®Ò xung quanh héi nhËp ®· ®­îc ®­a ra nghiªn cøu nh­ng cã lÏ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu lµ ®­îc quan t©m nhiÒu nhÊt. ChÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®· cã nhiÒu thay ®æi trong thêi gian qua víi nhiÒu lÇn LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®­îc bæ sung, söa ®æi. Tuy nhiªn tr­íc nh÷ng yªu cÇu cña AFTA vµ WTO chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam vÉn cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp. NhËn thøc ®­îc ®iÒu Êy, t¸c gi¶ ®· ®i s©u vµo t×m hiÓu vµ ph©n tÝch thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam, chØ ra nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ ®Ó tõ ®ã m¹nh d¹n ®Ò ra nh÷ng ®Þnh h­íng cô thÓ gióp cho viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA vµ WTO. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn ®­îc hay kh«ng nh÷ng ®Þnh h­íng nµy l¹i cÇn ph¶i cã sù quyÕt t©m vµ sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh chÝnh quyÒn trong c¶ kh©u x©y dùng chÝnh s¸ch vµ thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch. §©y chÝnh lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt trong t×nh h×nh hiÖn nay khi mµ ¸p lùc cña viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña CEPT/AFTA ngµy cµng lín vµ sau ®ã lµ WTO. Víi nh÷ng ®ãng gãp ®· ®­îc ®Ò cËp, t¸c gi¶ kho¸ luËn mong gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo khu vùc mËu dÞch tù do (AFTA) vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ._.