Lợi ích của các nước đang phát triển khi gia nhập tổ chức WTO

Lêi më ®Çu 1-TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi gäi t¾t lµ WTO (World Trade Oganiztion) lµ mét tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu lín nhÊt vµ quan träng nhÊt thÕ giíi, thu hót tíi 145 n­íc (trong sè kho¶ng 200 n­íc lµ thµnh viªn cña liªn hiÖp quèc) vµ chi phèi tíi 95% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i toµn thÕ giíi. WTO còng lµ tæ chøc kinh tÕ - th­¬ng m¹i ®­a ra c¸c yªu cÇu rÊt cao vÒ minh b¹ch ho¸ c¸c quy ®Þnh th­¬ng m¹i, vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu, tiÕn tíi xo¸ bá thuÕ quan, tù do ho¸ th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­, së h÷u trÝ tuÖ; vÒ thùc hiÖn quy chÕ tèi huÖ quèc - hay th­¬ng m¹i b×nh th­êng; vÒ xo¸ bá biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ h¹n chÕ ®Þnh l­îng, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, trî cÊp xuÊt khÈu; vÒ thùc hiÖn biÖn ph¸p ®Çu t­ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i, nh­ng kh«ng vi ph¹m nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, tham gia vµo tæ chøc WTO lµ xu thÕ tÊt yÕu vµ lµ mÉu sè chung cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong xu h­íng toµn cÇu hãa kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay. ViÖc tham gia tæ chøc WTO sÏ mang l¹i cho quèc gia thµnh viªn nhiÒu c¬ héi míi lín lao vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, tiÕp nhËn nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô, c«ng nghÖ kü thuËt qu¶n lý vµ ®­îc ®èi xö c«ng b»ng trªn tr­êng quèc tÕ ®Ó c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong n­íc. Tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay, viÖc gia nhËp tæ chøc WTO lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. §Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn l¹c hËu, d©n sè ®«ng, khoa häc - kü thuËt l¹c hËu, tr×nh ®é lao ®éng thÊp kÐm viÖc gia nhËp WTO cµng trë nªn cÇn thiÕt. Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých nh­ kh¶ n¨ng thu hót nguån vèn, c«ng nghÖ kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý më réng thÞ tr­êng, ®µo t¹o nh©n lùc cho sù ph¸t triÓn më cöa t¹o c¬ héi cho sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ... khi gia nhËp tæ chøc WTO c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n thö th¸ch lín nh­ c¹nh tranh diÔn ra gay g¾t trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng néi ®Þa yÕu kÐm; sù ph©n ho¸ giµu - nghÌo, thµnh thÞ vµ n«ng th«n ngµy cµng m¹nh; vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng sinh th¸i vµ nguån lùc lao ®éng chÊt l­îng thÊp; luËt ph¸p ch­a hoµn thiÖn ... lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra cÇn ®­îc nghiªn cøu nh»m lµm râ lîi Ých, còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm h÷u Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· gia nhËp tæ chøc WTO cho lé tr×nh gia nhËp tæ chøc nµy cña n­íc ta hiÖn nay. Víi nh÷ng lý do ®ã ng­êi viÕt m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: - Lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO - cho luËn v¨n tèt nghiÖp cö nh©n cña m×nh. Tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc khi gia nhËp WTO. 2- T×nh h×nh nghiªn cøu Cho ®Õn nay ®· cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy d­íi nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau ®­îc c«ng bè. Tiªu biÓu nh­ c¸c t¸c phÈm: + §ç §øc ®Þnh: C¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh tham gia tæ chøc WTO. T¹p chÝ: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 3/199, tr.15. + M­êi lîi Ých cña hÖ thèng th­¬ng m¹i thÕ giíi, Nxb thÕ giíi, Hµ néi, 2001. + Tõ diÔn ®µn Siat¬n: Toµn cÇu ho¸ vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). + Bé ngo¹i giao: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Nxb CTQG, 2000. Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh trªn ®· Ýt nhiÒu ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO. Tuy nhiªn, vÉn ch­a cã nh÷ng c«ng tr×nh tr×nh bµy mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO. 3- Môc ®Ých nghiªn cøu. - HÖ thèng hãa nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tæ chøc WTO. - ChØ ra nh÷ng lîi Ých vµ khã kh¨n cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO, ®ång thêi nªu lªn mét sè kinh nghiÖm cña Trung Quèc. - Nªu ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO. 4- §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. a- §èi t­îng nghiªn cøu §Ò tµi tËp trung vµo nghiªn cøu kinh tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp tæ chøc WTO, chñ yÕu ®i vµo th­¬ng m¹i hµng ho¸. b-Ph¹m vi nghiªn cøu TËp trung vµo nghiªn cøu kinh tÕ cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc. 5- Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ò tµi sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö - duy vËt biÖn chøng, ph©n tÝch - tæng hîp kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ thèng kª, so s¸nh ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt. 6- Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Ò tµi. - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tæ chøc WTO - §¸nh gi¸ nh÷ng lîi Ých vµ khã kh¨n mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t ®­îc sau khi gia nhËp tæ chøc WTO - Nªu ra mét sè kinh nghiÖm vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. 7- KÕt cÊu luËn v¨n. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, môc lôc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch­¬ng. Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung cña Tæ chøc th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). Ch­¬ng II: Lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh gia nhËp tæ chøc WTO – C¬ héi vµ th¸ch thøc. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi 1- Mét vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi: 1.1- LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi: Tãm t¾t lÞch sö tæ chøc tiÒn th©n cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi. Tæ chøc WTO cã tiÒn th©n lµ tæ chøc HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT). GATT lµ tæ chøc ®­îc thµnh lËp t¹m thêi sau chiÕn tranh ThÕ giíi thø II theo g­¬ng c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng kh¸c tham gia vµo hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, ®¸nh chó ý lµ c¸c tæ chøc cña "Bretton Woods", Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF). Hai m­¬i ba n­íc thµnh viªn ban ®Çu cña GATT trong sè 50 n­íc ®· ®ång ý víi dù th¶o hiÕn ch­¬ng thµnh lËp Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (ITO) - mét c¬ quan chuyªn m«n míi cña Liªn hîp quèc. HiÕn ch­¬ng dù ®Þnh kh«ng chØ ®­a ra c¸c nguyªn t¾c th­¬ng m¹i thÕ giíi, mµ cßn ®­a ra c¸c nguyªn t¾c liªn quan ®Õn viÖc lµm, c¸c hiÖp ®Þnh hµng hãa, thùc tiÔn kinh doanh, ®Çu t­ vµ dÞch vô quèc tÕ. Nh»m nhanh chãng thóc ®Èy tù do hãa th­¬ng m¹i sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, vµ söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt lín vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®­îc duy tr× tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1930, c¸c cuéc th­¬ng l­îng vÒ thuÕ cña c¸c bªn ký kÕt ®· ®­îc tiÕn hµnh gi÷a 23 thµnh viªn s¸ng lËp cña GATT vµo n¨m 1946. Vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn nµy ®· dÉn ®Õn cã tíi 45.000 sù nh­îng bé vÒ thuÕ g¾n víi 10 tû USD hµng hãa, chiÕm kho¶ng 1/5 tæng trÞ gi¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu. Vßng ®µm ph¸n nµy còng tháa thuËn r»ng, nh­îng bé sÏ ®­îc b¶o vÖ b»ng viÖc chÊp nhËn vµ phæ biÕn réng r·i c¸c nguyªn t¾c vÒ th­¬ng m¹i trong b¶n dù th¶o hiÕn ch­¬ng cña ITO. Sù nh­îng bé vÒ thuÕ vµ c¸c quy t¾c cïng t¹o thµnh mét tæ chøc lµ GATT vµ ®­îc ho¹t ®éng tõ th¸ng 1 n¨m 1948. Tuy b¶n hiÕn ch­¬ng cña ITO cuèi cïng còng ®­îc chÊp thuËn t¹i cuéc häp cña Liªn hîp quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ viÖc lµm t¹i Havana th¸ng 3 n¨m 1948, nh­ng mét sè c¸c c¬ quan lËp ph¸p quèc gia kh«ng thùc hiÖn viÖc phª chuÈn - N¨m 1950, ChÝnh phñ Mü tuyªn bè r»ng hiÕn ch­¬ng Hanava kh«ng ®­îc Quèc héi Mü phª chuÈn, thÕ lµ ITO hoµn toµn v« hiÖu. MÆc dï mang tÝch chÊt t¹m thêi, GATT vÉn lµ mét c«ng cô ®a biªn duy nhÊt ®iÒu chØnh nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ tõ n¨m 1948 cho tíi khi thµnh lËp WTO. Trong 47 n¨m tån t¹i cña m×nh, v¨n b¶n ph¸p lý c¬ b¶n cña GATT vÉn cßn hiÖu lùc nh­ n¨m 1948, cã c¶ nh÷ng sù bæ xung d­íi h×nh thøc "®a ph­¬ng"- héi viªn tù nguyÖn - c¸c HiÖp ®Þnh vµ nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng nh»m gi¶m thu. NhiÒu söa ®æi ®· ®­îc nhÊt chÝ th«ng qua t¹i hµng lo¹t vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i. C¸c vßng ®µm ph¸n th­¬ng m¹i Nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc tíi tù do hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· diÔn ra th«ng qua nh÷ng cuéc ®µm ph¸n vÒ mËu dÞch ®a ph­¬ng, hay cßn gäi lµ "nh÷ng vßng ®µm ph¸n mËu dÞch", ®­îc tiÕn hµnh d­íi sù b¶o trî cña GATT. §Æc biÖt, vßng ®µm ph¸n Uruguay lµ vßng ®µm ph¸n cuèi cïng vµ kÐo dµi nhÊt so víi c¸c vßng ®µm ph¸n tr­íc nã. MÆc dï c¸c cuéc ®µm ph¸n th­êng kÐo dµi liªn miªn, nh­ng cuèi cïng còng ®­a ra ®­îc c¸ch tiÕp cËn tæng thÓ cho c¸c cuéc th­¬ng l­îng th­¬ng m¹i, mét c¸ch tiÕp cËn víi nhiÒu lîi thÕ qua tõng vÊn ®Ò. Lóc ®Çu, vßng ®µm ph¸n cho phÐp c¸c thµnh viªn nªu lªn quan ®iÓm cña m×nh trong viÖc t×m kiÕm vµ ®¶m b¶o lîi thÕ th«ng qua mét lo¹t vÊn ®Ò. Sau ®ã lµ cã sù nh­îng bé ®Ó cã thÓ b¶o vÖ ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ trong n­íc; c¸c nh­îng bé nµy cã thÓ gi¶i quyÕt dÔ dµng h¬n trong mét tæng thÓ bao gåm c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ chÝnh trÞ hÊp dÉn. TiÕp theo, c¸c thµnh viªn lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã c¬ héi lín h¬n trong t¸c ®éng vµ g©y ¶nh h­ëng ®èi víi hÖ thèng ®a ph­¬ng trong mét vßng ®µm ph¸n so víi trong quan hÖ song ph­¬ng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Cuèi cïng, c¶i c¸ch toµn diÖn trong lÜnh vùc nhËy bÐn cña mËu dÞch thÕ giíi cã thÓ trë thµnh thùc thi h¬n trong bèi c¶nh tæng thÓ toµn cÇu - c¶i c¸ch vÒ th­¬ng m¹i n«ng s¶n lµ mét b»ng chøng thµnh c«ng cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay. PhÇn lín c¸c vßng ®µm ph¸n mËu dÞch ban ®Çu cña GATT chó träng ®Õn qu¸ tr×nh liªn tôc gi¶m thuÕ quan. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ cña Vßng ®µm ph¸n Kennedy vµo gi÷a nh÷ng n¨m 60 bao gåm mét hiÖp ®Þnh cña GATT vÒ chèng ph¸ gi¸. Vßng ®µm ph¸n Tokyo gi÷a nh÷ng n¨m 70 lµ nç lùc nh»m më réng vµ c¶i thiÖn hÖ thèng nµy. Vßng ®µm ph¸n Tokyo - nç lùc ®Çu tiªn nh»m c¶i c¸ch hÖ thèng th­¬ng m¹i §­îc tiÕn hµnh gi÷a n¨m 1973 vµ 1979 vµ víi 102 n­íc tham dù, Vßng ®µm ph¸n Tokyo tiÕp tôc nh÷ng cè g¾ng cña GATT nh»m c¾t gi¶m nhanh chãng thuÕ. KÕt qu¶ ®· c¾t gi¶m trung b×nh 1/3 biÓu thuÕ h¶i quan t¹i 9 thÞ tr­êng c«ng nghiÖp chÝnh cña thÕ giíi, gi¶m xuèng 4,7% thuÕ b×nh qu©n c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ møc 40% khi míi thµnh lËp GATT. Sù c¾t gi¶m thuÕ ®­îc tiÕn hµnh trong 8 n¨m víi sù kÕt hîp hµi hßa, cô thÓ biÓu thuÕ cao nhÊt ®· gi¶m ®ång thêi víi viÖc gi¶m biÓu thuÕ thÊp nhÊt. MÆc dï Vßng ®µm ph¸n Tokyo ®· ®em l¹i c¸c kÕt qu¶ tæng hîp, song nã ®· kh«ng theo kÞp nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn th­¬ng m¹i n«ng s¶n vµ còng kh«ng ®­a ra ®­îc hiÖp ®Þnh vÒ tù b¶o vÖ còng nh­ vÒ "c¸c biÖn ph¸p nhËp khÈu khÈn cÊp ". Mét lo¹t tháa thuËn phi thuÕ quan ®· ph¸t minh ngay sau c¸c cuéc th­¬ng l­îng, trong mét sè tr­êng hîp gi¶i thÝch c¸c qui t¾c hiÖn hµnh cña GATT, trong c¸c tr­êng hîp kh¸c l¹i ®­a ra luËn cø míi hoµn toµn. Trong nhiÒu tr­êng hîp, cã mét sè Ýt thµnh viªn cña GATT, chñ yÕu lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp, ®· coi c¸c HiÖp ®Þnh vµ nh÷ng tháa thuËn nµy nh­ lµ "bé luËt ". Chóng bao gåm c¸c hiÖp ®Þnh sau: - Trî gióp c¸c biÖn ph¸p bï trõ (®­îc thÓ hiÖn ë c¸c ®iÒu 6,12 vµ 23 cña GATT). - Hµng rµo kü thuËt trong th­¬ng m¹i (®«i khi cßn gäi lµ LuËt vÒ tiªu chuÈn). - C¸c thñ tôc cÊp giÐp nhËp khÈu. - Mua s¾m cña chÝnh phñ. - §Þnh gi¸ hµng hãa cña h¶i quan ( thÓ hiÖn ë ®iÒu 7). - Chèng ph¸ gi¸ (thÓ hiÖn ë ®iÒu 6 vµ ®­îc thay thÕ b»ng LuËt chèng ph¸ gi¸ cña Vßng Kennedy). - HiÖp ®Þnh vÒ thÞt bß. - HiÖp ®Þnh vÒ s¶n phÈm s÷a quèc tÕ. - Th­¬ng m¹i trong ngµnh hµng kh«ng d©n dông. NhiÒu vÊn ®Ò nªu trªn ®· ®­îc chØnh lý vµ më réng trong Vßng ®µm ph¸n Uruguay. Nh÷ng hiÖp ®Þnh vÒ trî gióp c¸c biÖn ph¸p bï trõ, hµng rµo kü thuËt trong th­¬ng m¹i, cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu, ®Þnh gi¸ cña h¶i quan vµ chèng ph¸ gi¸ hiÖn nay ®· trë thµnh nh÷ng cam kÕt ®a biªn trong HiÖp ®Þnh WTO. Nãi c¸ch kh¸c, tÊt c¶ c¸c thµnh viªn WTO cam kÕt thùc hiÖn chóng, trong khi c¸c hiÖp ®Þnh mua s¾m cña chÝnh phñ, thÞt bß, s¶n phÈm s÷a vµ th­¬ng m¹i trong ngµnh hµng kh«ng d©n dông vÉn lµ ho¹t ®éng ®a ph­¬ng. Sù thµnh c«ng cña GATT XÐt b¶n chÊt t¹m thêi cña c¸c ®iÒu kho¶n vµ ph¹m vi ho¹t ®éng h¹n chÕ cña GATT, trong 47 n¨m qua, GATT ®· thµnh c«ng trong viÖc xóc tiÕn vµ ®¶m b¶o sù tù do hãa th­¬ng m¹i toµn cÇu. ChØ tÝnh riªng môc thuÕ quan gi¶m liªn tôc còng ®· lµm cho th­¬ng m¹i thÕ giíi t¨ng rÊt cao - trung b×nh kho¶ng 8% hµng n¨m tÝnh cho nh÷ng n¨m cña thËp niªn 50 vµ 60. Vµ nhê cã ®éng lùc cña tù do hãa th­¬ng m¹i toµn cÇu ®¶m b¶o nªn tû lÖ t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i ®· v­ît qu¸ møc t¨ng s¶n xuÊt trªn toµn thÕ giíi trong kû nguyªn cña GATT. Sù tham gia å ¹t vµo GATT trong thêi gian Vßng ®µm ph¸n Uruguay chøng tá hÖ thèng ®a biªn do GATT ®­a ra ®· ®­îc coi nÒn mãng cña sù ph¸t triÓn vµ lµ mét c«ng cô ®Ó c¶i tæ nÒn kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i thÕ giíi. Bªn c¹nh kÕt qu¶ cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan, nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh cña Vßng ®µm ph¸n Tokyo lµ mét dÊu hiÖu cña thêi kú khã kh¨n sÏ ®Õn. Thµnh c«ng cña GATT trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan tíi møc thÊp nhÊt cïng víi mét lo¹t nh­îng bé kinh tÕ trong nh÷ng n¨m cña thËp niªn 70 vµ 80 ®· khiÕn c¸c chÝnh phñ ®­a ra c¸c h×nh thøc b¶o vÖ kh¸c cho c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng tõ n­íc ngoµi. Tû lÖ thÊt nghiÖp cao vµ sù ®ãng cöa th­êng xuyªn cña c¸c nhµ m¸y ®· buéc c¸c chÝnh phñ ë ch©u ¢u vµ B¾c Mü t×m kiÕm c¸c tháa hiÖp song ph­¬ng ph©n chia thÞ tr­êng víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, tiÕp tôc trî gióp cho ngµnh n«ng nghiÖp cña m×nh. C¶ hai h×nh thøc thay ®æi lµm gi¶m ®é tin cËy vµ hiÖu qu¶ cña GATT. Ngoµi sù suy gi¶m cña m«i tr­êng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1980 ng­êi ta còng thÊy râ r»ng, kh«ng l©u n÷a GATT sÏ kh«ng thÓ gi÷ ®­îc vai trß chi phèi nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi nh­ nh÷ng n¨m 1940. Tr­íc hÕt, th­¬ng m¹i thÕ giíi ®· trë nªn cùc kú phøc t¹p vµ quan träng h¬n nhiÒu so víi 40 n¨m tr­íc ®©y: Sù toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang h×nh thµnh, viÖc ®Çu t­ quèc tÕ bïng næ vµ th­¬ng m¹i dÞch vô- lo¹i h×nh kh«ng ®­îc GATT ®iÒu chØnh - lµ mèi quan t©m ngµy cµng t¨ng cña nhiÒu n­íc liªn quan chÆt chÏ víi sù gia t¨ng liªn tôc cña th­¬ng m¹i hµng hãa thÕ giíi. MÆt kh¸c, trong nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c, giê ®©y ng­êi ta thÊy GATT cã nhiÒu h¹n chÕ, vÝ dô ®èi víi n«ng nghiÖp, hÖ thèng ®a biªn cã nhiÒu lç hæng kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc, c¸c nç lùc tù do hãa ®em l¹i thµnh c«ng nhá nhoi, trong ngµnh dÖt vµ may mÆc chØ ®¹t ®­îc mét tháa thuËn duy nhÊt nh­ mét ngo¹i lÖ cña c¸c nguyªn t¾c th«ng th­êng cña GATT- hiÖp ®Þnh ®a sîi. ThËm chÝ thÓ chÕ cña GATT vµ hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp còng cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i. C¸c yÕu tè trªn vµ nhiÒu lý do kh¸c ®· khiÕn c¸c thµnh viªn cña GATT cho r»ng cÇn ph¶i cã nç lùc ®Ó t¨ng c­êng vµ më réng hÖ thèng ®a biªn nµy. C¸c cè g¾ng nµy ®· dÉn ®Õn Vßng ®µm ph¸n Uruguay. Vßng ®µm ph¸n Uruguay - sù thiÕt lËp mét hÖ thèng míi. Nh÷ng h¹t gièng cña vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· ®­îc gieo ngay t¹i cuéc häp cÊp bé tr­ëng cña c¸c thµnh viªn GATT t¹i Geneva, th¸ng 11 n¨m 1982. MÆc dï c¸c bé tr­ëng dù tÝnh sÏ tiÕn hµnh mét cuéc häp ®µm ph¸n míi vµ rÊt quan träng, nh­ng cuéc häp nµy bÞ bÕ t¾c ë vÊn ®Ò n«ng nghiÖp vµ nã bÞ coi lµ thÊt b¹i. Thùc tÕ, ch­¬ng tr×nh lµm viÖc ®­îc c¸c bé tr­ëng thèng nhÊt ®· t¹o nªn nÒn t¶ng cho ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay. Tuy nhiªn ph¶i mÊt 4 n¨m ®Ó t×m tßi, lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan vµ v­ît qua nh÷ng khã kh¨n ®Ó t×m ra sù nhÊt trÝ chung tr­íc khi c¸c Bé tr­ëng gÆp nhau t¹i Punta del Este (Uruguay) vµo th¸ng 9 n¨m 1986. Lóc nµy c¸c bé tr­ëng cã thÓ chÊp nhËn mét ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cho ®µm ph¸n. Ch­¬ng tr×nh bao trïm c¸c vÊn ®Ò quan träng, bøc xóc cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, c¶ viÖc më réng hÖ thèng th­¬ng m¹i tíi mét vµi lÜnh vùc míi, ®¸ng chó ý lµ th­¬ng m¹i dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ. §©y lµ ch­¬ng tr×nh ®µm ph¸n lín nhÊt vÒ th­¬ng m¹i ®· ®­îc nhÊt trÝ vµ c¸c Bé tr­ëng ®· ph¶i mÊt 4 n¨m ®Ó hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh nµy. N¨m 1988, nh÷ng cuéc ®µm ph¸n ®· tiÕn hµnh ®­îc ®Õn chÆng gäi lµ "®¸nh gi¸ gi÷a kú". H×nh thøc tæ chøc nµy lµ mét cuéc häp cÊp Bé tr­ëng t¹i Mornteal (Canada) vµ dÉn ®Õn viÖc thiÕt lËp ch­¬ng tr×nh th­¬ng l­îng cho giai ®o¹n cña hai vßng ®µm ph¸n nµy. C¸c Bé tr­ëng ®· nhÊt trÝ víi mét tæng thÓ c¸c kÕt qu¶ ban ®Çu, bao gåm nh­îng bé cho th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n nhiÖt ®íi víi môc tiªu gióp ®ì c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ång thêi ®­a ra hÖ thèng gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®· so¹n th¶o hoµn chØnh vµ c¬ chÕ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, nh»m ®¸nh gi¸ tæng thÓ th­êng xuyªn, râ rµng, cã hÖ thèng vÒ c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c thµnh viªn GATT. T¹i cuéc häp Bé tr­ëng ë Brussels, th¸ng 12 n¨m 1990, sù kh«ng thèng nhÊt vÒ b¶n chÊt cña c¸c cam kÕt c¶i c¸ch th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp trong t­¬ng lai ®· dÉn tíi ph¶i kÐo dµi vßng ®µm ph¸n. Th¸ng 12 n¨m 1991, b¶n "dù th¶o toµn diÖn cña dù th¶o cuèi cïng", bao gåm c¸c v¨n b¶n ph¸p lý thÓ hiÖn tõng vÊn ®Ò cña ch­¬ng tr×nh nghÞ sù Punta del Este, trõ c¸c kÕt qu¶ cña viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng, ®· tr×nh t¹i Geneva. Hai n¨m sau, ®· diÔn ra c¸c cuéc th­¬ng l­îng liªn tôc bµn vÒ hµng lo¹t vÊn ®Ò tõ nh÷ng thÊt b¹i ch­a gi¶i quyÕt ®­îc tíi dù ®o¸n c¸c thµnh c«ng sÏ ®Õn. Ng­êi ta dù tÝnh nªu vÊn ®Ò tranh c·i chÝnh sÏ lµ th­¬ng m¹i n«ng s¶n ®­îc kÕt hîp víi dÞch vô, tiÕp cËn thÞ tr­êng, quy ®Þnh vÒ chèng ph¸ gi¸ vµ ®Ò nghÞ thµnh lËp mét tæ chøc míi. Nh÷ng ý kiÕn kh¸c biÖt gi÷a Liªn Hîp Quèc vµ Céng ®ång Ch©u ©u ®· trë thµnh vÊn ®Ò träng t©m vµ viÖc gi¶i quyÕt chóng ®· ®i ®Õn kÕt luËn cuèi cïng. Tíi ngµy 15-12-1993, tõng vÊn ®Ò ®· ®­îc gi¶i quyÕt vµ c¸c cuéc th­¬ng l­îng vÒ th©m nhËp thÞ tr­êng cña hµng hãa vµ dÞch vô còng kÕt thóc. Ngµy 15-4-1994 v¨n kiÖn ®· ®­îc c¸c Bé tr­ëng cña hÇu hÕt 125 n­íc tham gia ký t¹i cuéc häp ë Marakesh (Moracco). "Tuyªn bè Marakesh" ngµy 15-4-1994 kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay lµ nh»m "t¨ng c­êng nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ thóc ®Èy th­¬ng m¹i, ®Çu t­, t¨ng viÖc lµm vµ thu nhËp trªn toµn thÕ giíi". Tæ chøc WTO b¾t ®Çu ho¹t ®éng ngµy 1-1-1995, sau 48 n¨m tån t¹i t¹m thêi cña HiÖp ®Þnh GATT, kÕ thõa di s¶n cña GATT nh­ng tæ chøc WTO kh«ng ph¶i lµ sù kÕ tôc cña GATT, tæ chøc WTO lµ mét tæ chøc ®éc lËp, ®ãng trô së t¹i Geneva. HÖ thèng ph¸p lý HÖ thèng ph¸p lý cña tæ chøc WTO bao trïm HiÖp ®Þnh GATT-1947, GATT-1994, gi÷ nguyªn néi dung cña GATT-1947 ®ång thêi víi 12 HiÖp ®Þnh kÌm theo gi¶i thÝch chi tiÕt vÒ c¸c ®iÒu kho¶n vÒ th­¬ng m¹i hµng hãa, c¸c lÜnh vùc riªng. HÖ thèng nµy cßn bao trïm th­¬ng m¹i, dÞch vô, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i, c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i, c¬ chÕ kiÓm tra chÝnh s¸ch cña c¸c thµnh viªn, quy t¾c míi vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp cïng 4 HiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng . Tæ chøc WTO mÆc nhiªn c«ng nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña kho¶ng 200 quyÕt ®Þnh vµ tháa thuËn ®· ®­îc th«ng qua trong thêi kú GATT tån t¹i t¹m thêi. Kh¸c víi hÖ thèng ph¸p lý "da b¸o" tr­íc ®©y cña GATT, trong ®ã nhiÒu tháa thuËn tuú thuéc vµo viÖc mét bªn cã chÊp nhËn hay kh«ng, tæ chøc WTO ®­a ra yªu cÇu chÊp nhËn c¶ gãi c¸c v¨n kiÖn trªn (ngo¹i trõ 4 hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng). Cã thÓ nãi r»ng hÖ thèng ph¸p lý cña tæ chøc WTO cã tÝnh chÊt hÖ thèng, ®ång nhÊt chÆt chÏ h¬n. HiÖp ®Þnh ®a sîi (1974-1994) tr­íc ®©y lµ mét luËt lÖ cña GATT nay ®· chÊm døt vµ hµng dÖt ®­îc ®­a vµo khu«n khæ tæ chøc WTO. Do tÝnh chÊt phong phó vµ phøc t¹p cña c¸c néi dung vµ nghÜa vô thùc hiÖn hiÖp ®Þnh, thêi kú 1995-2004 ®­îc coi lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp. Môc tiªu, ph¹m vi vµ chøc n¨ng cña tæ chøc WTO Tæ chøc WTO vÉn theo ®uæi nh÷ng môc tiªu ®­îc ®Ò ra t¹i phÇn më ®Çu cña hiÖp ®Þnh GATT. §ã lµ th«ng qua tù do hãa th­¬ng m¹i, trªn c¬ së lËp ra mét hÖ thèng ph¸p lý chung lµm c¨n cø ®Ó mçi thµnh viªn ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch nh»m më réng th­¬ng m¹i, t¹o thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n c¸c n­íc thµnh viªn. B»ng ng«n ng÷ thùc tÕ, c¸c môc tiªu cña tæ chøc WTO ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: - Tù do hãa th­¬ng m¹i hµng hãa vµ dÞch vô th«ng qua ®µm ph¸n vµ bá thuÕ quan, lo¹i bá chung c¸c h¹n chÕ sè l­îng, quy chÕ c¸c trë ng¹i phi thuÕ quan. - Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö qua chÕ ®é tèi huÖ quèc (MFN) vµ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia (NT), ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn kinh tÕ b»ng c¸ch chÊp nhËn mét c¸ch mÒm dÎo c¸c tháa thuËn riªng vµ ngo¹i lÖ. - ThiÕt lËp vµ ph¸t triÓn m«i tr­êng cho sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ nh»m ®¶m b¶o sù trong suèt, ch¾c ch¾n vµ kh¶ n¨ng tiªn liÖu c¸c diÔn biÕn (kh«ng cã sù bÊt ngê)... - T¨ng c­êng kh¶ n¨ng tham kh¶o ý kiÕn trong gi¶i quyÕt ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i ®ång thêi thÓ chÕ hãa quy chÕ nµy, ®¶m b¶o sù t«n träng c¸c ®iÒu ­íc. Ph¹m vi cña tæ chøc WTO lµ, trong khi GATT chØ bao trïm th­¬ng m¹i hµng hãa th× tæ chøc WTO kh«ng nh÷ng ®· cñng cè hÖ thèng ph¸p lý th­¬ng m¹i hµng ho¸ mµ cßn më réng sang nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. §ã lµ th­¬ng m¹i dÞch vô, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i vµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i. H¬n thÕ n÷a, tæ chøc WTO cßn cã ch­¬ng tr×nh tiÕp tôc ®µm ph¸n nhiÒu néi dung kh¸c trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. So víi GATT, tæ chøc WTO cã nhiÒu ®iÓm kh¸c c¬ b¶n.Tæ chøc WTO ho¹t ®éng trªn c¬ së ®­îc c¸c thµnh viªn c«ng nhËn chÝnh thøc nh­ lµ mét thÓ chÕ th­êng trùc, ®éc lËp, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, bé m¸y vµ ng©n s¸ch. Møc ®é ®éc lËp cña tæ chøc WTO cßn do Héi nghÞ cÊp bé tr­ëng lÇn ®Çu dù kiÕn häp vµo th¸ng 12-1996 t¹i Xingapo quyÕt ®Þnh. HiÖp ®Þnh thµnh lËp tæ chøc WTO dù kiÕn phèi hîp chÆt chÏ gi÷a WTO, WB, IMF. NhiÒu ng­êi ®¸nh gi¸ r»ng sù phèi hîp nµy sÏ cã tÇm quan träng lín, t¸c ®éng lªn sù hîp t¸c kinh tÕ chung ë quy m« toµn cÇu. C¸c chøc n¨ng chÝnh cña tæ chøc WTO: 1. Qu¶n lý Ban th­ ký WTO, trô së ®Æt t¹i Geneva. 2. Qu¶n lý viÖc thùc thi c¸c hiÖp ®Þnh ®· ®­îc ký kÕt. 3. Rµ so¸t nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc thµnh viªn. 4. Lµ diÔn ®µn ®µm ph¸n, tæ chøc vµ phôc vô c¸c cuéc ®µm ph¸n. 5. Gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. 6. Hîp t¸c kÕt hîp víi c¸c tæ chøc kinh tÕ th­¬ng m¹i kh¸c nh­ Ng©n hµng (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) kh¸c nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. C¬ cÊu vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc WTO Trong c¬ cÊu cña tæ chøc WTO cã mét c¬ quan cao nhÊt, ®ã lµ héi nghÞ cÊp bé tr­ëng, bao gåm tÊt c¶ c¸c ®¹i diÖn cña c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc tæ chøc Ýt nhÊt 2 n¨m mét lÇn. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a biªn. Song c«ng viÖc hµng ngµy cña tæ chøc WTO do mét sè c¬ quan chøc n¨ng gi¶i quyÕt, chñ yÕu lµ §¹i héi ®ång, bao gåm ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña tæ chøc WTO, cã nhiÖm vô b¸o c¸o cho Héi nghÞ Bé tr­ëng. Trong viÖc thay mÆt Héi nghÞ Bé tr­ëng gi¶i quyÕt c«ng viÖc hµng ngµy, §¹i héi ®ång ®­îc chia thµnh hai ñy ban: ñy ban gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ®Ó gi¸m s¸t c¸c thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ ñy ban ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i th­êng xuyªn cña tõng n­íc thµnh viªn. §¹i héi ®ång còng ph©n chia tr¸ch nhiÖm thµnh 3 ñy ban chÝnh: Héi ®ång vÒ th­¬ng m¹i hµng hãa, Héi ®ång th­¬ng m¹i dÞch vô vµ Héi ®ång vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c së h÷u trÝ tuÖ. Héi ®ång vÒ th­¬ng m¹i hµng hãa gi¸m s¸t viÖc thùc thi vµ c¸c chøc n¨ng cña tÊt c¶ c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i liªn quan ®Õn hµng hãa (phô lôc 14 cña HiÖp ®Þnh WTO), mÆc dï c¸c hiÖp ®Þnh ®ã cã c¸c ñy ban gi¸m s¸t riªng. Hai héi ®ång sau chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c hiÖp ®Þnh riªng cña tæ chøc WTO (phô lôc 18 vµ IC) vµ cã thÓ thµnh lËp c¸c nhãm lµm viÖc d­íi quyÒn m×nh nÕu cÇn thiÕt. Ba ñy ban kh¸c ®­îc thµnh lËp bëi Héi nghÞ Bé tr­ëng cã nhiÖm vô b¸o c¸o lªn héi ®ång chung, ®ã lµ ñy ban vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn. ñy ban vÒ c¸n c©n thanh to¸n cã tr¸ch nhiÖm t­ vÊn cho c¸c thµnh viªn WTO vµ c¸c n­íc kh¸c, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ th­¬ng m¹i theo ®iÒu 12 vµ 18 cña GATT ®Ó gi¶i quyÕt c¸c trë ng¹i vÒ c¸n c©n thanh to¸n. Cuèi cïng c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch cña tæ chøc WTO sÏ do ñy ban vÒ dù to¸n, tµi chÝnh vµ hµnh chÝnh gi¶i quyÕt. Trong 4 hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng cña tæ chøc WTO - hiÖp ®Þnh vÒ hµng kh«ng d©n dông, hiÖp ®Þnh mua s¾m cña chÝnh phñ, hiÖp ®Þnh s¶n phÈm s÷a vµ hiÖp ®Þnh thÞt bß - th× hiÖp ®Þnh nµo còng cã c¬ quan qu¶n lý riªng lµm nhiÖm vô b¸o c¸o lªn §¹i héi ®ång. Sù ®¹i diÖn trong tæ chøc WTO vµ c¸c nhãm kinh tÕ C«ng viÖc cña tæ chøc WTO ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc thµnh viªn. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ vÞ thÕ th­¬ng thuyÕt l¹i ®­îc quyÕt ®Þnh t¹i thñ ®« cña c¸c n­íc víi ý kiÕn t­ vÊn chñ yÕu cña c¸c c«ng ty t­ nh©n, c¸c tæ chøc kinh doanh còng nh­ nh÷ng ng­êi tiªu dïng vµ c¸c nhãm cã lîi Ých kh¸c. PhÇn lín c¸c n­íc ®Òu cã ®¹i diÖn ngo¹i giao t¹i Geneva, mét sè n­íc cö §¹i sø chuyªn tr¸ch WTO. C¸c quan chøc nµy dù rÊt nhiÒu cuéc th­¬ng l­îng vµ gÆp gì c¸c quan chøc l·nh ®¹o WTO t¹i trô së cña tæ chøc WTO. §«i khi c¸c ®¹i diÖn cña cÊp chuyªn viªn ®­îc göi tíi tõ c¸c n­íc ®Ó tr×nh bµy nh÷ng ®¸nh gi¸ cña chÝnh phñ m×nh vÒ vÊn ®Ò cô thÓ. Do kÕt qu¶ cña tiÕn tr×nh khu vùc hãa kinh tÕ d­íi h×nh thøc liªn minh quan thuÕ vµ khu vùc kinh tÕ mËu dÞch tù do - vµ nh÷ng tháa thuËn dùa trªn c¸c s¶n phÈm gÇn gòi vÒ ®Þa lý cïng víi sù cëi më vÒ chÝnh trÞ, mét vµi nhãm n­íc ®· cö mét ®¹i diÖn duy nhÊt t¹i cuéc häp vµ th­¬ng l­îng cña tæ chøc WTO. Nhãm c¸c n­íc lín nhÊt cã tiÕng nãi chung nhÊt lµ Liªn minh ch©u ¢u víi 15 n­íc thµnh viªn. Liªn minh ch©u ¢u lµ liªn minh thuÕ quan víi chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ biÓu thuÕ ®¬n gi¶n. Trong khi c¸c n­íc thµnh viªn ®iÒu phèi vÞ trÝ cña m×nh t¹i Bruxen vµ Geneva th× ñy ban ch©u ¢u lµ ®¹i diÖn duy nhÊt cho toµn EU t¹i hÇu hÕt c¸c cuéc häp cña tæ chøc WTO. EU lµ thµnh viªn cña tæ chøc WTO, ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña mçi n­íc thµnh viªn EU t¹i WTO. Mét h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ thÊp h¬n cña c¸c n­íc lµ thµnh viªn cña GATT còng ®· thµnh c«ng, ®ã lµ HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸- ASEAN. HiÖp héi nµy cã rÊt nhiÒu lîi Ých th­¬ng m¹i chung vµ nã th­êng cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh lîi Ých ®Ó cã cïng mét tiÕng nãi chung. Mét liªn kÕt ®­îc biÕt nhiÒu trong vßng ®µm ph¸n Uruguay cã nhiÒu lîi Ých th­¬ng m¹i t­¬ng ®ång h¬n lµ mét liªn minh kinh tÕ theo khu vùc, ®ã lµ nhãm Cairri, bao gåm c¸c quèc gia xuÊt khÈu n«ng s¶n ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc vïng trung t©m ch©u ¢u. ViÖc th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh cña tæ chøc WTO Tæ chøc WTO vÉn tiÕp tôc truyÒn thèng l©u ®êi cña GATT lµ th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh b»ng sù nhÊt trÝ chø kh«ng ph¶i b»ng bá phiÕu. Thñ tôc nµy cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn b¶o ®¶m c¸c lîi Ých riªng cña m×nh b»ng c¸ch xem xÐt kü cµng, thËm chÝ còng cã thÓ quyÕt ®Þnh tíi sù nhÊt trÝ vÒ nh÷ng lîi Ých chung cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. Mét khi kh«ng ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ, hiÖp ®Þnh cña WTO cho phÐp bá phiÕu. Trong c¸c t×nh huèng nh­ vËy, quyÕt ®Þnh ®­îc ¸p dông nÕu cã ®a sè t¸n thµnh vµ trªn c¬ së "mçi n­íc thµnh viªn chØ mét l¸ phiÕu". Cã 4 t×nh huèng bá phiÕu ®Æc biÖt ®­îc dù tÝnh trong hiÖp ®Þnh cña tæ chøc WTO. Thø nhÊt lµ c¸c sè n­íc thµnh viªn t¸n thµnh ®ñ ®Ó th«ng qua mét sù gi¶i thÝch bÊt kú cña c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a biªn. Thø hai lµ trªn c¬ së c¸c sè n­íc t¸n thµnh, Héi nghÞ Bé tr­ëng cã thÓ quyÕt ®Þnh phñ quyÕt mét sù tõ bá nghÜa vô cña mét thµnh viªn cô thÓ trong mét hiÖp ®Þnh ®a biªn. Thø ba lµ quyÕt ®Þnh söa ®æi c¸c ®iÒu kho¶n cña c¸c hiÖp ®Þnh ®a biªn chØ cã thÓ th«ng qua nÕu ®­îc tÊt c¶ hay Ýt nhÊt 2/3 sè n­íc thµnh viªn (phô thuéc vµo b¶n chÊt cña c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan) t¸n thµnh. Tuy nhiªn, nh÷ng söa ®æi ®ã chØ cã t¸c dông ®èi víi c¸c thµnh viªn t¸n thµnh. Cuèi cïng, quyÕt ®Þnh kÕt n¹p thµnh viªn míi chØ ®­îc th«ng qua nÕu ®­îc 2/3 sè n­íc thµnh viªn t¸n thµnh t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng. Ban th­ ký vµ ng©n s¸ch cña tæ chøc WTO Ban th­ ký cña tæ chøc WTO cã trô së duy nhÊt ®­îc ®Æt t¹i Geneva, víi kho¶ng 550 ng­êi, ®øng ®Çu lµ Tæng gi¸m ®èc. Ban th­ ký kh«ng quyÕt ®Þnh c¸c quyÒn lùc ®ang n¾m gi÷, chØ c¸c thµnh viªn míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh. NhiÖm vô chÝnh cña ban th­ ký cung cÊp, trî gióp kü thuËt cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, §¸p øng ñng hé kü thuËt vµ tay nghÒ cho c¸c Héi ®ång vµ c¸c ñy ban, nh»m ®iÒu chØnh vµ ph©n tÝch sù ph¸t triÓn trong th­¬ng m¹i ThÕ giíi, nh»m cung cÊp th«ng tin tíi c«ng chóng vµ tæ chøc c¸c cuéc häp cÊp Bé. Ban th­ ký còng cung cÊp mét sè thÓ thøc trî gióp hîp ph¸p trong tiÕn tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ t­ vÊn cho chÝnh phñ c¸c n­íc muèn trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc WTO. Nh©n viªn cña ban th­ ký gåm c¸c c¸ nh©n ®¹i diÖn cho kho¶ng 60 quèc gia. C¸c nh©n viªn nµy hÇu hÕt bao gåm c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c luËt s­, c¸c chuyªn gia vÒ vÊn ®Ò chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Toµn bé nh©n viªn chñ yÕu lµm c«ng viÖc ñng hé c¸c dÞch vô bao gåm vÒ c¸c kiÕn thøc tµi chÝnh, nguån nh©n lùc, dÞch vô ng«n ng÷. Ng«n ng÷ lµm viÖc cña tæ chøc WTO lµ b»ng tiÕng Anh, Ph¸p, T©y Ban Nha. Ng©n s¸ch cña tæ chøc WTO lµ gåm c¸c ®ãng gãp ®­îc quy ®Þnh theo cæ phÇn th­¬ng m¹i quèc tÕ cña mçi thµnh viªn, dùa vµo ho¹t ®éng trong hµng hãa, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong 3 n¨m gÇn nhÊt theo sè liÖu s½n cã. Møc ®ãng gãp tèi thiÓu lµ 0,015% cho c¸c thµnh viªn tham gia vµo toµn bé viÖc trao ®æi bu«n b¸n cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn Ýt h¬n 0,015%. Toµn bé ng©n s¸ch ®ãng gãp cña c¸c n­íc n¨m 2003 lµ 153.800.000 CHF. Thñ tôc gia nhËp tæ chøc WTO PhÇn lín c¸c thµnh viªn cña tæ chøc WTO lµ c¸c thµnh viªn cña GATT ®· ký hiÖp ®Þnh cuèi cïng cña vßng Uruguay vµ cam kÕt th­¬ng l­îng vÒ sù x©m nhËp cña c¸c hµng hãa dÞch vô vµo thÞ tr­êng cña m×nh theo quyÕt ®Þnh cña cuéc häp t¹i Marrakesh n¨m 1994. Mét sè n­íc gia nhËp GATT vµo cuèi n¨m 1994 còng ký hiÖp ®Þnh cuèi cïng, cam kÕt th­¬ng l­îng vÒ nh÷ng ch­¬ng tr×nh tù do hãa hµng hãa vµ dÞch vô ®· trë thµnh thµnh viªn WTO. C¸c n­íc kh¸c còng tham gia c¸c cuéc th­¬ng l­îng t¹i Vßng ®µm ph¸n Uruguay, cam kÕt chØ trong n¨m 1995 sÏ thùc hiÖn c¸c thñ tôc phª chuÈn trong n­íc vµ ®· trë thµnh thµnh viªn sau ®ã. Ngoµi c¸c tháa thuËn liªn quan ®Õn c¸c thµnh viªn ban ®Çu cña tæ chøc WTO, bÊt cø quèc gia hay tæ chøc liªn minh thuÕ quan nµo cã t­ c¸ch hoµn toµn ®éc lËp trong c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®Òu cã thÓ gia nhËp tæ chøc WTO víi ®iÒu kiÖn lµ ®­îc c¸c thµnh viªn WTO nhÊt trÝ. Trong giai ®o¹n ®Çu tiªn cña thñ tôc gia nhËp, chÝnh phñ n­íc ®ã khi nép ®¬n ®­îc yªu cÇu cung cÊp cho tæ chøc WTO b¶n ghi nhí bao gåm tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ liªn quan ®Õn c¸c hiÖp ®Þnh cña tæ chøc WTO. B¶n ghi nhí nµy sÏ lµ c¬ së cho cuéc ®iÒu tra chi tiÕt vÒ thñ tôc gia nhËp do mét nhãm lµm viÖc thùc hiÖn. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña nhãm lµm viÖc, chÝnh phñ ®Ö ®¬n ph¶i tiÕn hµnh c¸c cuéc th­¬ng l­îng tay ®«i víi c¸c n­íc thµnh viªn quan t©m vÒ th©m nhËp thÞ tr­êng, khi ®· hoµn thµnh, nhãm lµm viÖc sÏ so¹n th¶o c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña sù gia nhËp. Cuèi cïng b¸o c¸o kÕt qu¶ cña nhãm lµm viÖc, b¶n dù th¶o biªn b¶n gia nhËp vµ c¸c ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc nhÊt trÝ tõ c¸c cuéc th­¬ng l­îng song ph­¬ng sÏ ®­îc ®Ö tr×nh lªn Héi ®ång chung hoÆc Héi nghÞ Bé tr­ëng ®Ó phª chuÈn. NÕu ®­îc 2/3 sè n­íc thµnh viªn WTO t¸n thµnh, n­íc nép ®¬n cã thÓ ký vµo sau khi ®­îc sù phª chuÈn t¹i Quèc héi hoÆc c¬ quan lËp ph¸p cña n­íc ®ã. Sù gióp ®ì ._.c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, chiÕm h¬n 1/2 trong tæng sè thµnh viªn cña tæ chøc WTO vµ ®ãng mét vai trß quan träng trong WTO. Do vËy, cÇn chó ý h¬n ®Õn c¸c nhu cÇu vµ c¸c vÊn ®Ò ®Æc biÖt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. VÝ dô, Ban Th­ ký cña tæ chøc WTO tù m×nh hay hîp t¸c víi c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tæ chøc c¸c cuéc viÕng th¨m, c¸c cuéc héi th¶o vµ cung cÊp sù hîp t¸c kü thuËt thiÕt thùc cô thÓ cho c¸c chÝnh phñ vµ c¸c quan chøc cña c¸c chÝnh phñ lµm viÖc trong nhãm ®µm ph¸n vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt WTO hay t×m kiÕm sù tham gia cã hiÖu qu¶ trong c¸c cuéc th­¬ng l­îng ®a biªn. C¸c khãa häc hay sù gióp ®ì ®¬n lÎ vÒ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cña tæ chøc WTO bao gåm c¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ c¸c ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. H¬n n÷a, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®­îc sù gióp ®ì trong cung cÊp th«ng tin vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan liªn quan ®Õn lîi Ých xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy vµ viÖc tham gia vµo c¸c c¬ quan cña tæ chøc WTO. Ban Th­ ký cña tæ chøc WTO còng tiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña GATT. §ã lµ khãa häc mét n¨m hai lÇn, kÓ tõ n¨m 1998 mçi n¨m ba khãa ®µo t¹o trong 90 ngµy dµnh cho c¸c quan chøc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tõ khi b¾t ®Çu, n¨m 1995 ®Õn cuèi n¨m 1997 ®· cã gÇn 1.400 quan chøc th­¬ng m¹i tõ 125 n­íc vµ 10 tæ chøc khu vùc ®­îc ®µo t¹o. Sù gióp ®ì ®Æc biÖt ®èi víi xuÊt khÈu Trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ ITC ®· ®­îc GATT thµnh lËp do nhu cÇu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m gióp ®ì hä xóc tiÕn xuÊt khÈu. Tæ chøc nµy hiÖn ®ang ho¹t ®éng d­íi sù ®ång b¶o trî cña tæ chøc WTO vµ Liªn Hîp Quèc (th«ng qua UNCTAD - Héi nghÞ Liªn Hîp Quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn). ITC ®¸p øng yªu cÇu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn d­íi h×nh thøc trî gióp thiÕt lËp vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn xuÊt khÈu còng nh­ c¸c nghiÖp vô vµ kü thuËt nhËp khÈu. ITC cung cÊp th«ng tin vµ t­ vÊn vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ kü thuËt marketing vµ ®µo t¹o nh©n sù theo yªu cÇu cña c¸c dÞch vô trªn. C¸c tháa thuËn th­¬ng m¹i khu vùc C¸c dµn xÕp th­¬ng m¹i khu vùc, trong ®ã mét nhãm c¸c n­íc nhÊt trÝ xãa bá hay c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan nh­ng kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn hµnh nhËp khÈu tõ n­íc kh¸c, ®· thiÕt lËp ë nhiÒu phÇn cña thÕ giíi. GATT ®· c«ng nhËn trong ®iÒu 24, gi¸ trÞ cña sù hßa nhËp chÆt chÏ h¬n c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia th«ng qua th­¬ng m¹i tù do hãa. Tuy nhiªn, sù cho phÐp c¸c nhãm nh­ vËy chØ nh­ lµ mét ngo¹i lÖ nguyªn t¾c chung cña sù ®·i ngé tèi huÖ quèc, ®­a ra c¸c tiªu thøc h¹n chÕ cô thÓ. C¸c quy ®Þnh nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o r»ng c¸c dµn xÕp sÏ t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc liªn quan, mµ kh«ng cã sù t¨ng thuÕ ®èi víi c¸c n­íc bªn ngoµi. B»ng c¸ch nµy, khu vùc hãa ph¶i lµ mét phÇn bæ sung cña hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng vµ kh«ng ®e däa nã. Nhãm n­íc liªn kÕt th­¬ng m¹i khu vùc theo ®iÒu 24 cã thÓ ®­îc x©y dùng d­íi h×nh thøc liªn minh quan thuÕ hay khu vùc mËu dÞch tù do. Trong c¶ hai tr­êng hîp, thuÕ vµ c¸c hµng rµo kh¸c ®èi víi th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc trong nhãm vÒ c¨n b¶n ®Òu ®­îc yªu cÇu xãa bá. Trong khu vùc mËu dÞch tù do, c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ®­îc duy tr× chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng riªng, bao gåm c¶ thuÕ. Trong hiÖp héi h¶i quan thuÕ hay c¸c quy ®Þnh ®iÒu chØnh th­¬ng m¹i cña c¸c thµnh viªn trong nhãm c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn, ®ßi hái kh«ng h¹n chÕ h¬n so víi nh÷ng g× ®· ¸p dông tr­íc khi nhãm ®­îc thµnh lËp. Vai trß cña WTO trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu Mét khÝa c¹nh quan träng trong chøc n¨ng cña tæ chøc WTO lµ hîp t¸c víi IMF, WB vµ c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng kh¸c ®Ó ®¹t ®­îc sù kÕt hîp h¬n n÷a trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu. Mét tuyªn bè riªng cÊp bé tr­ëng ®· ®­îc phª chuÈn t¹i cuéc häp Bé tr­ëng Marrkesh, th¸ng 4 n¨m 1994, nh»m thùc hiÖn môc tiªu nµy. Tuyªn bè c«ng nhËn cã nh÷ng liªn kÕt gi÷a c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ kªu gäi c¸c thµnh viªn cña tæ chøc WTO ph¸t triÓn sù hîp t¸c víi c¸c tæ chøc quèc tÕ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tiÒn tÖ tµi chÝnh. Tuyªn bè còng thõa nhËn tù do hãa th­¬ng m¹i ®· gãp phÇn vµo t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c¸c n­íc. Tuyªn bè ®¸nh gi¸ r»ng, tù do hãa lµ mét nh©n tè ngµy cµng quan träng cho sù thµnh c«ng cña c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh, ®­îc rÊt nhiÒu n­íc thµnh viªn WTO cam kÕt. KiÓm so¸t chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc gia ViÖc gi¸m s¸t chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc gia lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n xuyªn suèt c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc WTO. Träng t©m cña vÊn ®Ò nµy chÝnh lµ C¬ chÕ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i (Trade Policy Review Mechanism- TPRM). C¸c môc tiªu chÝnh cña TPRM, th«ng qua viÖc gi¸m s¸t th­êng xuyªn lµ n©ng cao tÝnh râ rµng vµ sù hiÓu biÕt vÒ c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn th­¬ng m¹i, c¶i thiÖn chÊt l­îng cña cuéc ®µm ph¸n chung gi÷a c¸c chÝnh phñ, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®¸nh gi¸ ®a ph­¬ng vÒ c¸c ¶nh h­ëng cña c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi hÖ thèng th­¬ng m¹i toµn cÇu. B»ng c¸ch nµy, sÏ khuyÕn khÝch c¸c chÝnh phñ thµnh viªn tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh, nguyªn t¾c cña tæ chøc WTO vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña m×nh. ViÖc ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së th­êng kú. Bèn thµnh viªn bu«n b¸n lín nhÊt: EU, Mü, NhËt vµ Canada, ®­îc ®¸nh gi¸ kho¶ng hai n¨m mét lÇn, 16 n­íc cã khèi l­îng th­¬ng m¹i thÕ giíi tiÕp theo sau, cø 4 n¨m tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ mét lÇn. §èi víi c¸c n­íc cßn l¹i, viÖc ®¸nh gi¸ ®­îc tiÕn hµnh 6 n¨m mét lÇn vµ cã thÓ l©u h¬n ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn. ViÖc ®¸nh gi¸ do ñy ban ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i (TPRB) ®­îc h×nh thµnh ë cÊp ®é gièng nh­ lµ Héi ®ång chung - tiÕn hµnh trªn c¬ së hai tµi liÖu: tuyªn bè vÒ chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ thuéc n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ vµ b¸o c¸o chi tiÕt do Ban Th­ ký cña WTO chuÈn bÞ ®éc lËp. C¶ hai tµi liÖu nµy cïng víi nh÷ng biªn b¶n l­u cña TPRB sÏ ®­îc c«ng bè sau buæi ®¸nh gi¸. Ngoµi TPRB, cã nhiÒu hiÖp ®Þnh kh¸c cña WTO quy ®Þnh nghÜa vô cho c¸c thµnh viªn lµ ph¶i th«ng b¸o cho Ban Th­ ký WTO vÒ c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i míi, hay ®· thay ®æi. VÝ dô, c¸c chi tiÕt cña Bé luËt chèng ph¸ gi¸ hoÆc thuÕ ®èi kh¸ng (nh»m triÖt tiªu t¸c dông trî cÊp ¸p dông cho c¸c t×nh huèng nhÊt ®Þnh), c¸c tiªu chuÈn kü thuËt míi ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i dÞch vô, viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ n«ng nghiÖp vµ c¸c luËt quy ®Þnh liªn quan ®Õn HiÖp ®Þnh TRIP, tÊt c¶ ph¶i ®­îc th«ng b¸o cho c¬ quan t­¬ng øng cña tæ chøc WTO. C¸c nhãm lµm viÖc ®Æc biÖt còng sÏ ®­îc thiÕt lËp ®Ó kiÓm tra c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i míi vµ c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc xin gia nhËp WTO. 1.2- §iÒu kiÖn gia nhËp WTO: Trong c¸c quy ®Þnh vµ yªu cÇu cña WTO vÒ tù do hãa th­¬ng m¹i, ®¸ng chó ý cã nh÷ng quy ®Þnh nh­ sau: Tæ chøc WTO quy ®Þnh ®Õn n¨m 2000 c¸c thµnh viªn ph¸t triÓn ph¶i gi¶m 40% thuÕ quan trung b×nh ®èi víi hµng c«ng nghiÖp so víi n¨m 1974, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi th× gi¶m b»ng 2/3 møc nµy, tøc lµ 24%. Theo ®ã, n¨m 2000, thuÕ quan trung b×nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cßn 3,9% (tõ 6,3%), c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cßn 6% (tõ 8,6%), c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn 12,3% (tõ 15%). Trong n«ng nghiÖp, c¸c n­íc ph¸t triÓn cam kÕt gi¶m thuÕ quan trung b×nh 36% trong vßng 6 n¨m tõ 1995-2000, Ýt nhÊt gi¶m 15% cho mçi s¶n phÈm; c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ gi¶m 24% trong vßng 10 n¨m tõ 1995 ®Õn 2004, Ýt nhÊt lµ 10% cho mçi s¶n phÈm, c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ph¶i gi¶m trung b×nh 36%. Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi¶m thuÕ quan, WTO còng ®­a ra yªu cÇu "chØ b¶o hé b»ng thuÕ quan" trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i hµng hãa. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ®­îc phÐp sö dông c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng, trõ mét sè tr­êng hîp ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ. ViÖc sö dông c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c còng ph¶i dì bá, líi láng vµ viÖc ¸p dông ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña tæ chøc WTO. Theo nh÷ng quy ®Þnh nµy, nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé tr­íc ®©y nh­ cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu, trî cÊp... rÊt khã ¸p dông, thay vµo ®ã lµ nh÷ng hµng rµo vÖ sinh, kü thuËt, c¸c biÖn ph¸p tù vÖ... ®ang ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. C¸c quy ®Þnh nµy ¸p dông cho c¸c n­íc ®· lµ thµnh viªn. §èi víi c¸c n­íc ch­a ph¶i lµ thµnh viªn vµ ®ang trong qu¸ tr×nh gia nhËp th× c¸c yªu cÇu c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ sÏ ®­îc xem xÐt víi tõng tr­êng hîp cô thÓ vµ ®­îc tháa thuËn trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Nh×n chung, c¸c cam kÕt sÏ dùa trªn ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña n­íc xin gia nhËp vµ c¸c quy ®Þnh cña tæ chøc WTO. §Ó gia nhËp tæ chøc WTO, c¸c n­íc muèn xin gia nhËp võa ph¶i ®µm ph¸n víi tæ chøc WTO (®µm ph¸n ®a ph­¬ng), võa ph¶i ®µm ph¸n song ph­¬ng víi mét sè thµnh viªn chñ chèt cña tæ chøc nµy, th­êng lµ nh÷ng n­íc lín, cã quan t©m ®Õn viÖc c¸c n­íc muèn xin gia nhËp më cöa thÞ tr­êng. §µm ph¸n gia nhËp tæ chøc WTO th­êng kÐo dµi nhiÒu n¨m. ViÖc kÕt thóc ®µm ph¸n sím hay muén tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan, trong ®ã, ®iÒu quan träng lµ ph¶i tÝnh to¸n c¸c cam kÕt sao cho phï hîp víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc phï hîp víi quy ®Þnh cña tæ chøc WTO cã tÝnh ®Õn c¸c cam kÕt cña c¸c n­íc míi gia nhËp tæ chøc WTO; kh¶ n¨ng ®µm ph¸n vµ kÕt qu¶ ®µm ph¸n sÏ lµ tæng hîp cña c¸c yÕu tè ®ã l¹i. VÝ dô nh­ ®Ó gia nhËp tæ chøc WTO, Trung Quèc ®· ph¶i tr¶i qua 15 n¨m ®µm ph¸n, trong khi ®ã, c¸c n­íc nh­ Gruzia chØ mÊt cã 4 n¨m. Tuy nhiªn, Gruzia ®· ®­a ra nh÷ng cam kÕt t­¬ng ®èi cao, chÊp nhËn më cöa ë hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, cßn Trung Quèc tuy cã nh÷ng nh©n nh­îng më cöa rÊt lín song vÉn ®­a ra ®­îc lé tr×nh t­¬ng ®èi dµi h¹n vµ dµnh ®­îc mét sè ®iÒu kiÖn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh. 2. Sù cÇn thiÕt gia nhËp tæ chøc WTO cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: Tæ chøc WTO ®­îc thµnh lËp t¹i Vßng ®µm ph¸n Uruguay vµ b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 1-1-1995. Tæ chøc WTO thay thÕ tæ chøc tiÒn nhiÖm GATT kiÓm so¸t th­¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trªn c¬ së nh÷ng luËt lÖ ®· ®­îc th«ng qua. HiÖn nay, tæ chøc WTO cã 145 thµnh viªn vµ h¬n 30 n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp tæ chøc nµy. Tæ chøc WTO hiÖn ®ang kiÓm so¸t trªn 95% tæng khèi l­îng th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c kinh tÕ cho r»ng nhê cã tæ chøc WTO mµ n¨m 2002 tû lÖ phóc lîi rßng cña thÕ giíi sÏ t¨ng kho¶ng 270 tû USD so víi møc nã cã thÓ ®¹t ®­îc - tÝnh theo thêi gian n¨m 1993 - nÕu nh­ møc ®é b¶o hé mËu dÞch gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi. §iÒu nµy cho thÊy vai trß quan träng cña tæ chøc WTO ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ còng lý gi¶i t¹i sao c¸c n­íc xin gia nhËp tæ chøc nµy. Thªm vµo ®ã, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang lµ xu h­íng hiÖn nay vµ kh«ng cã quèc gia nµo muèn ë ngoµi cuéc. Tuy nhiªn, trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc WTO lµ vÊn ®Ò thùc sù khã kh¨n ®èi víi c¸c n­íc xin gia nhËp vµ qu¸ tr×nh gia nhËp th­êng kÐo dµi 3 ®Õn 5 n¨m, thËm chÝ cã thÓ dµi h¬n. Mçi n­íc th­êng cã nh÷ng lý do riªng ®Ó xin gia nhËp tæ chøc WTO, nh­ng còng cã thÓ thÊy mét sè lý do chung ®Ó c¸c n­íc xin gia nhËp tæ chøc WTO th«ng qua viÖc ph©n tÝch lîi Ých trong th­¬ng m¹i quèc tÕ khi ®øng trong tæ chøc WTO. Kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Theo nguyªn t¾c cña tæ chøc WTO, mét thµnh viªn cña tæ chøc nµy sÏ mÆc nhiªn ®­îc h­ëng chÕ tèi huÖ quèc vµ nh÷ng ®·i ngé quèc gia kh¸c nÕu nh­ chóng ®­îc ¸p dông tõ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña tæ chøc WTO. Ng­îc l¹i, nÕu kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn th× sÏ kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i mµ c¸c thµnh viªn dµnh cho nhau th«ng qua c¸c cuéc th­¬ng l­îng. Hµng ho¸ nhËp khÈu vµ mét sè dÞch vô tõ c¸c n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn sÏ bÞ ®¸nh thuÕ ë møc phæ th«ng; kh«ng ph¶i møc ®é ­u ®·i, th­êng cao h¬n nhiÒu møc MFN mµ c¸c thµnh viªn dµnh cho nhau. Ngoµi ra, c¸c thµnh viªn cã thÓ thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ¸p dông ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn, do ®ã sÏ t¹o ra m«i tr­êng th­¬ng m¹i kh«ng æn ®Þnh cho c¸c n­íc nµy. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ trong biÓu thuÕ quan cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, hµng ho¸ xuÊt khÈu sang Mü trong ®iÒu kiÖn kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i MFN th­êng bÞ ®¸nh thuÕ møc phæ th«ng rÊt cao (møc trung b×nh 30%), trong khi ®ã møc thuÕ MFN chØ kho¶ng 5%. VÝ dô, møc thuÕ MFN cña Mü ®èi víi ¸o s¬ mi sîi b«ng nhËp khÈu lµ 25%, trong khi møc thuÕ phæ th«ng lµ 40%. Mü ¸p dông møc thuÕ 40% ®èi víi mËt ong nhËp khÈu, nh÷ng møc thuÕ nµy cã thÓ t¨ng lªn ®Õn 150% khi x¶y ra tranh chÊp th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc trë thµnh thµnh viªn cña WTO sÏ ®­îc h­ëng MFN l©u dµi cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c, nhê ®ã sÏ t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu, ®ång thêi gãp phÇn xo¸ bá nh÷ng lý do ®Ó c¸c c­êng quèc th­¬ng m¹i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc Ên ®Þnh c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ biÖn ph¸p tù vÖ. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, khi ®· vµo WTO, ®Ó kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö c¸c n­íc ph¶i th­êng xuyªn tiÕp cËn nguyªn t¾c nµy trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n, ph¶i tÝnh ®Õn sù ®a d¹ng cña c¸c quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña m×nh víi tõng n­íc vµ ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. æn ®Þnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu Môc tiªu cña WTO lµ t¹o ra ®­îc sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn ®Ó kiÓm so¸t th­¬ng m¹i quèc tÕ theo nh÷ng tiªu chuÈn vµ luËt lÖ ®· ®­îc th«ng qua nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng cña nhau vµ trî gióp cho sù ph¸t triÓn bªn trong cña tõng nÒn kinh tÕ thµnh viªn. T¹i vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c n­íc ®· nhÊt trÝ gi¶m c¸c hµng rµo quan thuÕ vµ phi thuÕ quan ®Ó cho hµng ho¸ ®­îc l­u chuyÓn mét c¸ch thuËn lîi. Do ®ã, nÕu lµ thµnh viªn cña WTO th× n­íc ®ã sÏ ®­îc h­ëng quy chÕ nµy ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh. §iÒu nµy sÏ gióp cho thµnh viªn cã thÓ dù b¸o ®­îc thÞ tr­êng cho hµng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai vµ t¹o ra mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ch¾c ch¾n h¬n, gãp phÇn t¹o thuËn lîi cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng - n«ng nghiÖp, gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, sù æn ®Þnh thÞ tr­êng chØ ®­îc ®¶m b¶o trong ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸. Cñng cè ®­îc hÖ thèng ph¸p luËt trong n­íc WTO lµ mét tæ chøc víi nh÷ng quy ®Þnh vµ “LuËt ch¬i” chÆt chÏ kiÓm so¸t th­¬ng m¹i toµn cÇu. C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO kh«ng ngõng n©ng cao tÝnh minh b¹ch cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã, nÕu trë thµnh thµnh viªn, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, sÏ cã ®iÒu kiÖn x©y dùng vµ t¨ng c­êng c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ ®iÒu hµnh, qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña m×nh phï hîp víi luËt ph¸p th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¨ng c­êng sù æn ®Þnh trong m«i tr­êng kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §ång thêi, khi lµ thµnh viªn cña WTO, n­íc ®ã sÏ t¨ng c­êng ®­îc kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cao tõ c¸c thµnh viªn do t¹o ra ®­îc sù tin t­ëng vµo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch æn ®Þnh. MÆt kh¸c, lµ thµnh viªn, n­íc ®ã cßn tranh thñ ®­îc sù hç trî cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ nh­ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), ng©n hµng ThÕ giíi (WB), ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) v× trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ c¸c nguån vèn ­u ®·i, c¸c tæ chøc nµy ®Òu g¾n víi ®iÒu kiÖn vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i theo nh÷ng chuÈn mùc cña WTO. Nh­ng viÖc c¸c n­íc ph¶i söa ®æi hÖ thèng ph¸p luËt trong n­íc ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO còng ®ång thêi ¶nh h­ëng ®Õn mét sè lÜnh vùc, g©y nh÷ng khã kh¨n nhÊt thêi. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ ph¶i lµm sao tËn dông tèi ®a nh÷ng lîi thÕ cña m×nh tham gia tæ chøc nµy vµ gi¶m thiÓu nh÷ng khã kh¨n. C¬ héi ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th­¬ng m¹i quèc tÕ WTO cã quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã, nÕu lµ thµnh viªn, c¸c n­íc cã thÓ tranh thñ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i ®a biªn nµy ®Ó gi¶i quyÕt mét c¸ch c«ng b»ng h¬n c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh quan hÖ kinh tÕ- th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi c¸c c­êng quèc th­¬ng m¹i; tõ ®ã, b¶o vÖ ®­îc lîi Ých th­¬ng m¹i chÝnh ®¸ng cña n­íc m×nh mµ kh«ng cßn lo sî bÞ c¸c n­íc lín chÌn Ðp. Trong vßng 15 n¨m (1979-1994), sè l­îng c¸c vô kiÖn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chèng l¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· t¨ng lªn ®Õn 25% tæng sè c¸c vô kiÖn t¹i GATT (25/227 vô) N©ng cao vÞ thÕ quèc tÕ vµ t¹o thÕ ®øng v÷ng ch¾c h¬n trong quan hÖ quèc tÕ. WTO ®­îc vÝ nh­ mét con tµu ®ang ch¹y, nÕu nh­ mét n­íc kh«ng nhanh chãng nh¶y lªn tµu th× kho¶ng c¸ch gi÷a hä vµ con tµu ngµy cµng xa, hay nãi c¸ch kh¸c, hä sÏ bÞ tôt hËu. Thùc tÕ cho thÊy WTO lµ mét diÔn ®µn th­¬ng l­îng nh»m t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ph¸t triÓn; ngoµi nh÷ng cam kÕt ®· ®­îc tho¶ thuËn, c¸c thµnh viªn sÏ tiÕp tôc th¶o luËn vµ th­¬ng l­îng c¸c hiÖp ®Þnh míi vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Do ®ã, lµ thµnh viªn sÏ cã ®iÒu kiÖn tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc tham dù c¸c vßng ®µm ph¸n ®Ó thu thËp th«ng tin, chiÒu h­íng th­¬ng m¹i quèc tÕ, b¶o vÖ quan ®iÓm cña n­íc m×nh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò míi. Nãi tãm l¹i, c¸c n­íc ®Òu nhËn thøc mét l«gÝc: th­¬ng m¹i lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng, lµ nh©n tè sèng cßn cña th­¬ng m¹i; kh«ng cã th­¬ng m¹i th× kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn ®­îc; kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn th× æn ®Þnh vÒ an ninh, chÝnh trÞ vµ x· héi còng bÞ ®e däa. Trong khi ®ã WTO, víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc quèc tÕ, ®· vµ ®ang qu¶n lý, kiÓm so¸t vµ t¹o ra thÞ tr­êng cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i toµn cÇu. Trªn ®©y lµ mét sè lý do chÝnh khiÕn c¸c n­íc t×m kiÕm tho¶ hiÖp vµ th­¬ng l­îng ®Ó sím ®­îc gia nhËp WTO. Víi viÖc trë thµnh thµnh viªn, c¸c n­íc sÏ tù t¹o cho m×nh mét vÞ trÝ thÝch hîp trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, më réng ®­îc quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc thµnh viªn nh»m phôc vô cho lîi Ých ph¸t triÓn cña m×nh. Ch­¬ng II Lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO - C¬ héi vµ th¸ch thøc 1-§Æc tr­ng kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo quan ®iÓm cña nhµ kinh tÕ häc Samuelson th× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc cã: - Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi/n¨m thÊp - HÇu hÕt thu nhËp ®­îc dïng cho tiªu dïng, Ýt tiÕt kiÖm - Tuæi thä khiªm tèn - Nhµ ë tåi tµn - Tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp - KÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm Nh×n chung, nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh ®i liÒn víi t¨ng c­êng më cöa vµ liªn kÕt ngµy cµng s©u víi phÇn cßn l¹i cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c nÒn kinh tÕ nµy cã thu nhËp cao, tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cao. Tõ thËp kû 50 ®Õn thËp kû 90, trao ®æi th­¬ng m¹i thÕ giíi t¨ng trung b×nh 6% n¨m. So s¸nh víi s¶n xuÊt cña thÕ giíi, tèc ®é trao ®æi th­¬ng m¹i nhanh h¬n tèc ®é t¨ng s¶n xuÊt 50%. L­îng ®Çu t­ trùc tiÕp cña thÕ giíi t¨ng h¬n 2 lÇn tõ 1973 ®Õn 1980 vµ h¬n gÊp 3 lÇn tõ n¨m 1980 ®Õn 1990. Tõ 1990 ®Õn 1998, l­îng ®Çu t­ trùc tiÕp vµo c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn t¨ng lªn gÊp 6 lÇn, vµ tû träng cña nÒn kinh tÕ nµy trong tæng ®Çu t­ trùc tiÕp toµn cÇu còng t¨ng tõ 25% n¨m 1991 lªn 42% n¨m 1998 - mét con sè t¨ng ®¸ng kÓ nÕu so víi 18% vµo gi÷a thËp kû 80. TÊt c¶ nh÷ng sè liÖu trªn ®Òu biÓu thÞ thùc tÕ cã sù t¨ng lªn kh«ng ngõng møc ®é héi nhËp kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia, trong ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm vÞ trÝ ngµy cµng quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ. Ph¹m vi héi nhËp gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ toµn cÇu ngµy cµng cao vµ lµ xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng­îc. ChÝnh v× vËy mµ tõ thËp kû 70 ®Õn ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX, nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn lùa chän con ®­êng t¨ng tr­ëng th«ng qua th­¬ng m¹i ®Òu ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng Ýt nhÊt nhanh gÊp ®«i n­íc chän con ®­êng ®ãng cöa. Nh÷ng n­íc lùa chän chÝnh s¸ch më cöa m¹nh nhÊt ®Òu ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n gÊp 6 lÇn t¨ng tr­ëng cña c¸c n­íc lùa chän chÝnh s¸ch ®ãng cöa. Thø hai, d­íi t¸c ®éng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ theo chiÒu thuËn cho sù ph¸t triÓn, c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ®­îc cñng cè tèt h¬n vµ cã vai trß ngµy cµng quan träng h¬n trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc tÝch cùc thùc thi chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp toµn cÇu, ®· c¶i thiÖn ®­îc ®Þa vÞ cña m×nh trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. §Õn thËp kû 90 cña thÕ kû XX, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng chØ thuÇn tuý ®­îc lîi nhê t¨ng tr­ëng GDP ë c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ cßn t¸c ®éng trë l¹i ®Õn t¨ng tr­ëng GDP cña chÝnh c¸c n­íc ph¸t triÓn ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. VÒ th­¬ng m¹i, vµo gi÷a thËp kû 90, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· chiÕm ®­îc gÇn 1/3 thÞ phÇn nhËp khÈu còng nh­ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn so víi kho¶ng gÇn 1/4 vµo thËp kû 70. Ngoµi viÖc t¨ng c­êng bu«n b¸n víi c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ngõng më réng bu«n b¸n víi nhau, nhê vËy, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trung b×nh hµng n¨m t¨ng tõ 4,9% giai ®o¹n 1981-1994 lªn 5,2% giai ®o¹n 1990-1996. VÒ ®Çu t­, dï chÞu ¶nh h­ëng suy tho¸i kinh tÕ vµo cuèi thËp kû 80, nh­ng nh×n chung dßng vèn t­ nh©n dµi h¹n ®æ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn theo chiÒu h­íng ®i lªn tõ 53 tû USD n¨m 1981 lªn 245 tû USD n¨m 1996. Trong suèt nöa ®Çu thËp kû 90, vèn ®Çu t­ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn so víi GDP t¨ng tõ 1% lªn 4,5%. Sù x©m nhËp å ¹t cña dßng vèn t­ nh©n lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vi m«, còng nh­ sù æn ®Þnh vÜ m« mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· t¹o lËp. Thø ba, sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu râ nÐt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tõ nÒn kinh tÕ ®¬n nguyªn víi s¶n phÈm nguyªn liÖu lµ chñ yÕu, sang nÒn kinh tÕ ®a nguyªn víi tû träng ngµy cµng lín h¬n cña c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ dÞch vô. Do sù t¸c ®éng ngµy cµng m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi, ë sè ®«ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· diÔn ra qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. KÕt qu¶ tÊt yÕu lµ sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo chiÒu h­íng hiÖn ®¹i h¬n, n¨ng xuÊt lao ®éng cao h¬n, ngµnh nghÒ ®a d¹ng h¬n vµ cã kh¶ n¨ng thÝch øng tèt h¬n víi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong 3 thËp kû qua diÔn ra theo tr×nh tù. + Tõ nÒn n«ng nghiÖp truyÒn thèng vµ khai th¸c nguyªn liÖu, chuyÓn dÇn sang nÒn kinh tÕ n«ng - c«ng nghiÖp víi sù cã mÆt ngµy cµng lín vµ phong phó cña hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. + Cã sù dÞch chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ n«ng - c«ng nghiÖp s¶n phÈm n«ng nghiÖp gi÷ vai trß chñ ®¹o sang nÒn kinh tÕ c«ng - n«ng nghiÖp víi vai trß ­u thÕ cña c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o. + Cã sù dÞch chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ n«ng - c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp víi vÞ trÝ ­u thÕ cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ dÞch vô. HiÖn nay, cïng víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ sè ho¸ ë hÇu hÕt c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¬ cÊu kinh tÕ ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· chuyÓn ®æi víi sù gãp mÆt ®¸ng kÓ vµo t¨ng tr­ëng cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin. Tuy nhiªn, sù chuyÓn ®æi nµy diÔn ra ch­a phæ biÕn vµ kh«ng ®Òu gi÷a c¸c n­íc còng nh­ ngay trong b¶n th©n mçi n­íc, tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin cao thÊp còng kh¸c nhau. NÕu trong t­¬ng lai, khi vai trß cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®­îc kh¼ng ®Þnh trªn thùc tÕ th× c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ chuyÓn sang thêi kú thø t­: tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ sè ho¸. Thùc tÕ ®· chøng minh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh«ng n»m ngoµi con ®­êng mµ c¸c quèc gia ph¸t triÓn ®· tr¶i qua. So s¸nh t­¬ng quan gi÷a c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, ng­êi ta thÊy cã mét sè n­íc ®· v­¬n tíi chÊt l­îng chuyÓn ®æi cao vµ h­ëng lîi nhiÒu tõ sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa tÝch cùc héi nhËp víi nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp cña thÕ giíi, nhê tiÕp thu c¸c nh©n tè tÝch cùc vµ kh«ng ngõng c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ - chÝnh trÞ cã lîi cho t¨ng tr­ëng. Trong khi mét sè ®«ng c¸c n­íc kh¸c v× nh÷ng lý do riªng rÏ ®· kh«ng nhÊt qu¸n thùc hiÖn më cöa hoÆc më cöa h¹n chÕ nªn chØ ®¹t chÊt l­îng chuyÓn ®æi trung b×nh; nh­ng nh÷ng n­íc thi hµnh chÝnh s¸ch ®ãng cöa gÇn nh­ biÖt lËp víi thÕ giíi bªn ngoµi vµ kÕt qu¶ tÊt yÕu lµ sù ®øng yªn vÒ ph¸t triÓn, ®ång nghÜa víi tôt hËu. Trong mét quèc gia, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng diÔn ra ®ång ®Òu, møc ®é t­¬ng ph¶n cßn rÊt râ nÐt, ®Æc biÖt gi÷a n«ng th«n víi thµnh thÞ. T×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn ë sè ®«ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp truyÒn thèng vÉn ngù trÞ ë n«ng th«n, thËm chÝ cßn tån t¹i víi ®Æc tr­ng cña nÒn n«ng nghiÖp tù cung tù cÊp trong khi ë thµnh thÞ, kinh tÕ c«ng n«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn ë tr×nh ®é kh¸, c¸ biÖt cã n¬i ®· b­íc sang nÒn kinh tÕ hËu c«ng nghiÖp víi vai trß ®¸ng kÓ cña c«ng nghÖ th«ng tin. Thø t­, sù ph©n cùc lín vÒ khu vùc ®Þa lý trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc lùa chän chÝnh s¸ch thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸c nhau. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ hÇu hÕt c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao h¬n, cã thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n cao h¬n, giµnh ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vÜ m« tèt h¬n l¹i tËp trung ë ch©u ¸, ch©u Mü la tinh vµ mét vµi quèc gia ch©u Phi. Trong sè nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn gÆt h¸i nhiÒu thµnh c«ng ph¶i kÓ ®Õn 5 nÒn kinh tÕ khæng lå lµ Trung Quèc, Ên §é, Brazil, Ind«nªxia vµ Nga. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ nhãm c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp vµ trung b×nh thÊp l¹i chiÕm tíi 80% tæng sè c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Nhãm nh÷ng n­íc nµy lµ n¬i cÇn nhiÒu vèn nhÊt ®Ó cã thÓ tho¸t khái t×nh tr¹ng thÊp kÐm nh­ng l¹i chØ thu hót ®­îc l­îng nhá dßng vèn t­ nh©n. N¨m 1996, 140 n­íc trong tæng sè 166 n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ chiÕm 5% tæng l­îng vèn t­ nh©n vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn kh¾p thÕ giíi. Sù bÊt cËp vÒ cung - cÇu vèn ®Çu t­ cho ®Õn cuèi thËp kû 90 ë c¸c quèc gia nµy vÒ c¨n b¶n vÉn ch­a gi¶i quyÕt ®­îc vµ ®iÒu ®ã ng¨n c¶n kh¶ n¨ng t¹o lËp tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, bÒn v÷ng cña sè ®«ng c¸c n­íc nµy. Thø n¨m, c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn do yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nªn dÔ bÞ tæn th­¬ng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng bªn ngoµi ®· vµ cßn kÐo dµi; møc ®é rñi ro cã thÓ t¨ng lªn cïng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. MÆc dï ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ kh¸ bÒn v÷ng nh­ng vÒ c¨n b¶n, nh×n vÒ toµn côc, c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vÉn rÊt dÔ bÞ tæn th­¬ng tr­íc biÕn ®éng cung - cÇu hµng ho¸, biÕn ®éng chung chuyÓn dßng vèn q uèc tÕ vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn nh÷ng c¬ héi gióp hä t¨ng c­êng kh¶ n¨ng chèng ®ì tr­íc nh÷ng biÕn ®éng nµy cßn rÊt h¹n chÕ. Trong khi ®ã, nhu cÇu ®Ó cã thÓ chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, v× vËy, ®· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng m©u thuÉn gi÷a tæng ®Çu t­ néi ®Þa lín h¬n nhiÒu so víi tæng tÝch luü néi ®Þa. Møc ®é chªnh lÖch nguån lùc tµi chÝnh ë nhãm n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp b×nh qu©n thÊp h¬n hai nhãm n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp trung b×nh cao vµ thu nhËp thÊp (-5% so víi + 1 vµ -2 tuÇn tù vµo n¨m 1983). §èi víi ®¹i ®a sè c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, tû lÖ tÝch luü trong n­íc dï kh¸ cao, còng kh«ng ®ñ cung øng cho nhu cÇu ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt vµ kinh doanh, huy ®éng nguån vèn bªn ngoµi th«ng qua vay nî. Theo thèng kª cña Ng©n hµng thÕ giíi, n¨m 1980 tæng nî n­íc ngoµi cña 109 n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi lªn tíi 430 tû USD, n¨m 1994, nî nµy lªn tíi 1.600 tû USD. §Õn cuèi n¨m 1999, nî n­íc ngoµi cña 160 n­íc ®ang ph¸t triÓn lªn ®Õn 2.500 tû USD. Trong suèt 3 thËp kû võa qua, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tr¶i qua chÆng ®­êng dµi trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. HiÖn t¹i còng nh­ trong t­¬ng lai, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m c©n ®èi vµ hµi hoµ cho c¸c cÆp quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng vµ c«ng b»ng x· héi; gi÷a chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao víi c¸c ngµnh c«ng nghÖ trung b×nh, nh»m ®¸p øng nhu cÇu võa t¨ng hiÖu suÊt cña nÒn kinh tÕ, võa t¹o viÖc lµm cho lao ®éng ngµy cµng cã chiÒu h­íng t¨ng cao; gi÷a c¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng tù do h¬n víi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc; gi÷a tù do ho¸ víi b¶o hé s¶n xuÊt vµ kinh doanh; gi÷a héi nhËp nÒn kinh tÕ toµn cÇu víi b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia vµ an ninh quèc gia; gi÷a c¬ cÊu kinh tÕ kiÓu cò víi c¬ cÊu kinh tÕ kiÓu míi linh ho¹t h¬n, ®a d¹ng h¬n, thÝch øng tèt h¬n víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. 2. Lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO - kinh nghiÖm cña Trung Quèc. 2.1.Kh¸i niÖm lîi Ých kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ lµ vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu nhµ t­ t­ëng quan t©m. Theo ¡ngghen, lîi Ých kinh tÕ lµ ®éng lùc quan träng cña mäi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn ®Õn suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña mäi ng­êi trong x· héi. Trong bÊt cø x· héi nµo con ng­êi muèn tån t¹i ph¶i tho¶ m·n nhu cÇu vÒ ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i, b¶o vÖ søc khoÎ, häc tËp vµ gi¶i trÝ. Nãi c¸ch kh¸c con ng­êi muèn tån t¹i cÇn ph¶i tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ ®Ó ph¸t triÓn vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña m×nh. Toµn bé nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cïng víi viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã ®­îc biÓu hiÖn d­íi mét h×nh thøc chung nhÊt chÝnh lµ lîi Ých kinh tÕ. Nã còng võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong x· héi cã nhiÒu ®éng lùc, song ®éng lùc c¬ b¶n chñ yÕu lµ ®éng lùc kinh tÕ, chÝnh trÞ t­ t­ëng, v¨n ho¸. Nh­ng suy cho cïng, ®éng lùc kinh tÕ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, chi phèi néi dung cña c¸c ®éng lùc kh¸c. Nguån gèc s©u xa cña c¸c ®éng lùc kinh tÕ lµ ë chç, cuéc sèng cña con ng­êi bao giê còng ®ßi hái nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ ngµy cµng cao. Nh­ng kh«ng ph¶i bÊt cø nhu cÇu nµo cña con ng­êi còng ph¶i ®­îc tho¶ m·n vµ ®Òu lµ lîi Ých kinh tÕ, mµ chØ cã nh÷ng nhu cÇu mang tÝnh hiÖn thùc míi ®­îc tho¶ m·n vµ míi thuéc ph¹m thï lîi Ých kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, lµ h×nh thøc biÓu hiÖn tr­íc hÕt cña mét quan hÖ s¶n xuÊt, nã kh«ng tuú thuéc vµo ý chÝ, lßng ham muèn cña con ng­êi. Lîi Ých kinh tÕ bao giê còng ph¶n ¸nh mét quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ kinh tÕ nhÊt ®Þnh nh­ ¡ngghen ®· nãi: “Nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mét x· héi nhÊt ®Þnh nµo ®ã biÓu hiÖn tr­íc hÕt d­íi h×nh thøc lîi Ých”. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i niÖm trªn, cã thÓ thÊy: Lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt, lµ mét kh©u chÝnh cña quy luËt kinh tÕ do quan hÖ s¶n xuÊt sinh ra. Lîi Ých kinh tÕ tuy lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nh­ng con ng­êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®­îc nã vµ v× nã mµ hµnh ®éng. ë ®©y c¸i kh¸ch quan ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng chñ quan, mang h×nh thøc chñ quan, c¸i chñ quan do c¸i kh¸ch quan quy ®Þnh. ThËt ra, c¸i ®éng c¬ cã hµnh ®éng kinh tÕ cã vÎ chñ quan Êy lµ ®éng c¬ mang tÝnh kh¸ch quan. Mét mÆt, th«ng qua lîi Ých kinh tÕ mµ xu h­íng ph¸t triÓn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt x· héi ®­îc thùc hiÖn. Nhê thÕ, lîi Ých kinh tÕ trë thµnh mét tr._.ruguay, c¸c n­íc tham gia ®· ®i ®Õn gi¶i ph¸p nh­îng bé r»ng cñng cè quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trªn ph¹m vi toµn cÇu cho thÝch øng víi nh÷ng yªu cÇu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®ång thêi quy ®Þnh mét giai ®o¹n qu¸ ®é ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn, nã ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong HiÖp ®Þnh TRIPs. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cã thêi kú qu¸ ®é lµ 5 n¨m vµ c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn lµ 11 n¨m kÓ tõ ngµy ký kÕt. Nh­ng viÖc thùc hiÖn hiÖp ®Þnh nµy ®· vµ ®ang ®Æt ra cho c¸c n­íc nµy nh÷ng th¸ch thøc nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt, liªn quan ®Õn viÖc hµi hoµ c¸c chÝnh s¸ch. Tr­íc khi cã TRIPs, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tham gia c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ kh¸c vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ nh­ C«ng ­íc Pari, C«ng ­íc Bene, C«ng ­íc Roma. Trong c¸c HiÖp ®Þnh nµy ®· cã yªu cÇu vÒ viÖc ¸p dông nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia, song míi ë møc tèi thiÓu. C«ng ­íc Pari chØ ®ßi hái c¸c n­íc tham gia ph¶i ¸p dông nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia víi c¸c bªn n­íc ngoµi vÒ h×nh thøc b¶o hé, chø kh«ng quy ®Þnh møc ®é b¶o hé. Trªn nÒn t¶ng ®ã, viÖc ®ßi hái c¸c n­íc nµy ph¶i thùc hiÖn ngay c¸c nghÜa vô quèc tÕ nh»m ®¹t ®­îc møc b¶o hé cao nhÊt mµ c¸c chñ së h÷u c¸c tµi s¶n trÝ tuÖ n­íc ngoµi mong muèn lµ kh«ng thÓ hiÖn ®­îc. ViÖc thùc hiÖn TRIPs ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nghÜa lµ ph¶i ¸p dông c¸c tiªu chuÈn thèng nhÊt quèc tÕ vÒ së h÷u trÝ tuÖ trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã c¸c hÖ thèng khoa häc, gi¸o dôc vµ søc khoÎ. Nh­ vËy, trong thêi kú qu¸ ®é c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nghÜa vô ph¶i c¶i t¹o hÖ thèng chÝnh s¸ch cña m×nh cho phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ ®ßi hái. Thø hai, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc thùc hiÖn TRIPs liªn quan ®Õn c¸c v¨n b»ng s¸ng chÕ. HiÖp ®Þnh ®· chØ râ ng­êi chñ së h÷u c¸c v¨n b»ng s¸ng chÕ ®­îc b¶o hé trong vßng 20 n¨m kÓ tõ khi ®­a ®¬n xin cÊp v¨n b»ng. H¬n n÷a, viÖc cÊp v¨n b»ng s¸ng chÕ ®­îc ¸p dông ®èi víi bÊt kú s¸ng chÕ nµo, dï lµ s¶n phÈm hay qu¸ tr×nh trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ, b¶o qu¶n c¸c vi sinh vËt, thøc ¨n, ho¸ chÊt vµ d­îc phÈm cïng c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra chóng. ThÕ nh­ng, c¸c lo¹i ®éng vËt, thùc vËt - nguån nguyªn liÖu th« cho c«ng nghÖ sinh häc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t­¬ng ®èi dåi dµo th× l¹i kh«ng ®­a vµo ph¹m vi ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh. Víi thêi h¹n nh­ vËy, liÖu môc tiªu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi tham gia TRIPs nh»m c¶i thiÖn tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cã b¶o ®¶m hay kh«ng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt nh­ hiÖn nay. Thø ba, liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng kü thuËt vµ tµi chÝnh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi thùc hiÖn. §iÒu 67 cña HiÖp ®Þnh chØ râ: ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thi hµnh HiÖp ®Þnh, theo yªu cÇu vµ víi néi dung, ®iÒu kiÖn còng ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn, thµnh viªn ph¸t triÓn ph¶i hîp t¸c vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh ®Ó gióp thµnh viªn ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Néi dung hîp t¸c ph¶i bao gåm trî gióp trong viÖc so¹n th¶o luËt vµ quy ®Þnh néi ®Þa vÒ b¶o hé, thùc thi c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ còng nh­ ng¨n ngõa viÖc l¹m dông c¸c quyÒn nµy, hç trî viÖc thµnh lËp vµ cñng cè c¸c c¬ quan tæ chøc trong n­íc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nãi trªn, trong ®ã cã c¶ néi dung ®µo t¹o nh©n sù. §iÒu kho¶n nµy lµ nguyÖn väng quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, song l¹i kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô “tù gi¸c” ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. H¬n n÷a, víi “néi dung vµ ®iÒu kiÖn cïng ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn” cßn hµm ý viÖc hîp t¸c nµy kh«ng ®­îc dùa trªn sù hiÓu biÕt tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ sÏ lµ hîp lý h¬n, nÕu nã ®­îc dïng trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. 3.2.3- C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn. Mét ®Æc ®iÓm cña WTO lµ ®Þnh ra trËt tù mang tÝnh ph¸p lý víi c¸c thµnh viªn, ®ßi hái c¸c thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o ph¸p luËt, quy t¾c, tr×nh tù hµnh chÝnh cña hä ph¶i nhÊt trÝ víi c¸c quy ®Þnh cña c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO mµ hä ®ang h­ëng. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc cã thÓ x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kh¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc cña m×nh. Song, sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña WTO c¶ vÒ quy m« lÉn tèc ®é trong nh÷ng thËp kû qua cho thÊy cÇn ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy. §èi víi c¸c thµnh viªn cña WTO ®· ký kÕt mét sè HiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn ®iÒu tiÕt tiªu chuÈn s¶n phÈm nh­ HiÖp ®Þnh c¸c rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (TBT), HiÖp ®Þnh vÒ tiªu chuÈn y tÕ vµ vÖ sinh thùc vËt (SPS). C¸c HiÖp ®Þnh vÒ tiªu chuÈn s¶n phÈm dïng ®Ó ®iÒu tiÕt c¸c nhãm hµng ho¸ kh¸c trao ®æi trªn tr­êng quèc tÕ. TBT liªn quan ®Õn c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o, cßn SPS ®­îc ¸p dông trong l­¬ng thùc, thùc phÈm, c¸c lo¹i ®éng, thùc vËt. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn lao ®éng vµ m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn, cô thÓ h¬n lµ c¸c tiªu chuÈn s¶n phÈm, cã thÓ gi÷ nh÷ng vai trß kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc còng rÊt quan träng ®èi víi viÖc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i. §èi víi ng­êi s¶n xuÊt, c¸c tiªu chuÈn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®¹t ®­îc nÒn kinh thÕ theo quy m« vµ sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c bé phËn kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÕu c¸c xÝ nghiÖp, nhµ m¸y ®¹t ®­îc tiªu chuÈn quèc tÕ chóng cßn cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®­îc víi nguån tµi s¶n trÝ tuÖ còng nh­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Bªn c¹nh vai trß tÝch cùc, c¸c tiªu chuÈn cßn gi÷ vÞ trÝ lµ rµo c¶n cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng c¶n trë nµy cña c¸c tiªu chuÈn cã phÇn næi tréi h¬n t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®èi víi ph¸t triÓn. Thø nhÊt, c¸c tiªu chuÈn cã tÝnh b¾t buéc, nh­ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, thÞ tr­êng, chøng nhËn, nh·n m¸c, gi÷ vai trß lµ nh÷ng rµo c¶n phi thuÕ quan trong WTO, v× chóng lµm t¨ng chi phÝ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi so víi c¸c c«ng ty trong n­íc ®èi víi cïng mét s¶n phÈm. VÝ dô khi c¸c n­íc EU quy ®Þnh chØ nhËp s÷a ®­îc s¶n xuÊt tõ bß nu«i ë c¸c trang tr¹i vµ ®­îc v¾t s÷a b»ng m¸y. §iÒu nµy cã thÓ dÔ dµng ®­îc c¸c «ng chñ trang tr¹i ë Mü ®¸p øng, nh­ng l¹i khã kh¨n nhiÒu nÕu c¸c «ng chñ ®ã sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn tµi chÝnh h¹n hÑp, kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n nhiÒu. NÕu xuÊt khÈu s÷a vµo EU, c¸c «ng chñ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo tõ ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng thªm. Bªn c¹nh viÖc lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt do ¸p øng yªu cÇu kü thuËt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn cã thÓ ph¶i t¨ng thªm chi phÝ s¶n xuÊt cho viÖc thiÕt kÕ l¹i, xin giÊy phÐp chøng nhËn hîp chuÈn vµ cho c¸c ho¹t ®éng hµnh chÝnh ph¸t sinh. C¸c nhµ s¶n xuÊt ®ang ph¸t triÓn cßn bÞ t¨ng thªm chi phÝ ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña m×nh, v× nh÷ng yªu cÇu cña nhµ nhËp khÈu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vÒ viÖc kiÓm ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸. Thø hai, viÖc tu©n thñ vÒ c¸c yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn lao ®éng lµ th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo tiªu chuÈn nµy, c¸c tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n gåm, quyÒn tù do héi häp vµ mÆc c¶ tËp thÓ, kh«ng sö dông lao ®éng trÎ em vµ kh«ng cã lao ®éng c­ìng bøc. §Ó tu©n thñ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn nµy kh«ng sö dông lao ®éng trÎ em, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i lo¹i bá khái lùc l­îng lao ®éng cña m×nh 250 triÖu lao ®éng trÎ em, trong ®ã 60% ®ang sèng ë Ch©u ¸ mµ nhiÒu nhÊt lµ ë Bangladet, Pakistan, Ên §é vµ Th¸i Lan. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ ë mét sè n­íc, trong mét sè ngµnh nghÒ, lao ®éng trÎ em ®· kiÕm viÖc lµm h¬n ng­êi lín, vÝ dô trong ngµnh dÖt ë Pakistan. ThÞ tr­êng nµy kh«ng nãi lªn r»ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng nhËn thÊy nh÷ng thiÖt h¹i mµ c¸c tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n mang l¹i cho hä liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh; t¨ng tr­ëng phóc lîi x· héi vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung. §Ó ®¸p øng tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n, c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i cã thêi gian vµ sù hç trî tõ bªn ngoµi vÒ tµi chÝnh vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Thø ba, th¸ch thøc chñ yÕu liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ viÖc lùa chän chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong thêi gian gÇn ®©y, giíi nghiªn cøu ®i ®Õn nhËn ®Þnh r»ng cã mèi quan hÖ b¾c cÇu gi÷a th­¬ng m¹i, t¨ng tr­ëng vµ m«i tr­êng. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i sÏ dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®Õn l­ît m×nh, sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c sÏ t¸c ®éng kh¸c lªn m«i tr­êng sèng d­íi ba gãc ®é - qui m«, kü thuËt vµ sù cÊu thµnh c¸c ®Çu t­, theo c¸c h­íng ®èi nghÞch nhau. Nh­ vËy, viÖc lùa chän chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia g©y ¶nh h­ëng lªn m«i tr­êng sèng xung quanh. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu thiªn vÒ c¸c ngµnh khai kho¸ng hoÆc vµo l©m ng­ nghiÖp th× quy m« cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®ã lµm cho m«i tr­êng tù nhiªn bÞ c¹n kiÖt, nÕu lùa chän chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu th× dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng hoÆc nhËp khÈu nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp g©y « nhiÔm tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó s¶n xuÊt trong n­íc, nÕu theo chiÕn l­îc c«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu th× sÏ cã t¸c ®éng lªn m«i tr­êng theo quy m« s¶n xuÊt, sù kÕt hîp vÒ kü thuËt vµ sù cÊu thµnh c¸c ®Çu ra, nh­ng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng, khi theo ®uæi chiÕn l­îc më cöa, c¸c n­íc sÏ cã c¬ héi ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng, nÕu cã ®­îc mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý vµ mét chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng thÝch ®¸ng. C¸c nhµ nghiªn cøu ®· chøng minh r»ng chi phÝ cho viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng lµ t­¬ng ®èi thÊp, nÕu nã ®­îc ®o b»ng viÖc bá qua møc t¨ng tr­ëng hoÆc gi¶m bít møc chi phÝ vèn ®Ó ®Çu t­ vµo viÖc nµy. Tr­êng hîp Malayxia ®· chøng minh nhËn ®Þnh trªn cña hä. Tuy chuyªn m«n ho¸ vµo nh÷ng ho¹t ®éng hao tæn nguån lùc nh­ s¶n xuÊt dÇu cä, c¸c s¶n phÈm ®Çu t­, song nhê cã chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng nghiªm ngÆt víi qui ®Þnh, c¸c lo¹i thuÕ quan kh¸c vµ sù hç trî cho c¸c nghiªn cøu khoa häc m«i tr­êng cña nhµ n­íc, c¸c ngµnh nµy ®· gãp phÇn lµm cho nÒn kü thuËt Malayxia t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. C¸c nhµ s¶n xuÊt Malayxia ®· trang tr¶i ®­îc chi phÝ cÇn thiÕt cho c¸c yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng nhê sù t¨ng thu nhËp do s¶n xuÊt gia t¨ng. Nh­ vËy, khi tham gia vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc kh¸c nhau, chóng rÊt ®a d¹ng. Do ®ã ®Ó v­ît qua ®­îc chóng ®ßi hái chÝnh phñ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c. §a sè c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn TRIPs, vÊn ®Ò tµi chÝnh ®ßi hái c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thÝch øng. Cã thÓ nãi, cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch trong n­íc kÕt hîp víi sù hîp t¸c tÝch cùc trong néi bé nhãm ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc mµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®em l¹i vµ tõ ®ã, gióp hä thu ®­îc nh÷ng lîi Ých tiÒm n¨ng tõ qu¸ tr×nh nµy. §èi víi c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt cao. Ngµnh khoa häc kü thuËt cao nh­ m¸y tÝnh, video, tivi, thiÕt bÞ th«ng tÊn, èng c¸p quang, thiÕt bÞ truyÒn h×nh, m¸y mãc tù ®éng ho¸ tËp trung nhiÒu chÊt x¸m, c¸c lo¹i m¸y ®o ®¹c so s¸nh víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña n­íc ngoµi vÉn cßn kho¶ng c¸ch rÊt lín, gi¸ c¶ l¹i cao h¬n. Sau khi më réng cöa thÞ tr­êng, c¸c s¶n phÈm khoa häc kü thuËt cao cña n­íc ngoµi víi ­u thÕ chÊt l­îng cao gi¸ rÎ vµ phôc vô tèt sÏ b¾t ®Çu c¹nh tranh quyÕt liÖt víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ch­¬ng III Mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cu¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO NhËn thøc ®­îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc ph¸t sinh tõ viÖc gia nhËp WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn cã b­íc ®i, biÖn ph¸p cô thÓ nh»m tèi ®a ho¸ lîi Ých ®ång thêi gi¶m thiÓu ë møc cao nhÊt nh÷ng bÊt lîi ®èi víi qu¸ tr×nh gia nhËp WTO. §Ó ®¹t môc ®Ých trªn t«i xin cã ®­a ra mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. 1- TiÕn hµnh b¶o hé ®èi víi mét sè mÆt hµng trong n­íc. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn, c¸c n­íc ph¶i x©y dùng vµ c«ng bè thêi gian b¶o hé ®i ®«i víi viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh cña m×nh, mÆt kh¸c ph¶i tËn dông c¸c nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc nµy vÒ quyÒn tù vÖ, quyÒn tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc, vÒ ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn nh­ lµ nh÷ng lîi thÕ gióp ta t×m lêi gi¶i thÝch thÝch hîp cho nh÷ng th¸ch thøc nãi trªn. Theo quy ®Þnh cña WTO, thuÕ lµ hµng rµo duy nhÊt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. V× vËy, khi x©y dùng møc thuÕ trÇn cam kÕt, c¸c n­íc cÇn ph¶i chñ ®éng thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan, ®ång thêi ¸p dông mét c¸c hîp lý c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c mµ WTO cho phÐp. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p ¸p dông chung nh­: ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, quyÒn tù vÖ khÈn cÊp, c¸n c©n thanh to¸n, phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng v.v… cÇn ¸p dông mét sè biÖn ph¸p dïng trong n«ng nghiÖp nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ thêi vô, thuÕ tuyÖt ®èi, c¸c biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kü thuËt (TBT) vµ vÖ sinh dÞch tÔ kiÓm ®Þnh ®éng vËt (SPS). Riªng ®èi víi SPS cña ngµnh n«ng nghiÖp ®Ò nghÞ c¸c chÝnh phñ cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ cô thÓ nh­ sau: - X©y dùng bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ vÖ sinh dÞch tÔ vµ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt. - §Çu t­ nµy cã hÖ thèng kiÓm dÞch trong c¶ n­íc (phßng kiÓm nghiÖm, cöa khÈu vµ ®µo t¹o c¸n bé) ®Ó cã n¨ng lùc hoµn thµnh nhiÖm vô - §Çu t­ cho ng¨n ngõa c¸c dÞch bÖnh, dÞch h¹i nguy hiÓm ®Ó kiÓm so¸t vµ x©y dùng vïng an toµn dÞch bÖnh, ®ång thêi ®Çu t­ ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ®Ó thanh lý hîp ®ång song ph­¬ng vÒ kiÓm ®Þnh ®éng thùc vËt víi c¸c n­íc cã quan hÖ b¹n hµng n«ng s¶n víi m×nh. Ngoµi ra cÇn tËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ cña WTO, tiÕn hµnh b¶o hé träng ®iÓm ®èi víi c¸c ngµnh trong n­íc. VËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ vÒ b¶o hé c«ng nghiÖp non trÎ, tiÕn hµnh b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ. Ph¶i cè g¾ng hÕt søc ®­a ra nh÷ng ngµnh nghÒ míi, thiÕu søc c¹nh tranh quèc tÕ l¹i kh«ng thÓ trë thµnh ngµnh nghÒ dÉn ®Çu nÒn kinh tÕ vµo d¹ng c«ng nghÖ non trÎ, ®ång thêi víi viÖc gi÷ møc thuÕ t­¬ng ®èi cao, gi÷ l¹i mét bé phËn ®iÒu kho¶n hµnh chÝnh mét c¸ch thÝch hîp nh­ giÊy phÐp, h¹n ng¹ch ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trong thêi kú b¶o hé, nhanh chãng t¨ng søc c¹nh tranh cña nã. TËn dông tèt viÖc WTO cho phÐp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh gi¶m nh­îng thuÕ, ¸p dông chÕ ®é thuÕ linh ho¹t vµ ®·i ngé ­u ®·i ®Æc biÖt cho ngµnh c«ng nghiÖp d©n téc, ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c ngµnh trong n­íc nhanh chãng n©ng cao søc c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ. VËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ®¶m b¶o vµ ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ vÒ c©n b»ng thu nhËp ngo¹i hèi, tiÕn hµnh b¶o hé khÈn cÊp ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn kh«ng c©n b»ng. NÕu gia nhËp WTO lµm nhËp khÈu t¨ng m¹nh dÉn tíi t×nh tr¹ng nhËp siªu ngo¹i th­¬ng vµ mÊt c©n b»ng thu chi, hoÆc khi mét ngµnh nghÒ nµo ®ã do nhËp khÈu t¨ng cao mµ xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ph¸ s¶n vµ c«ng nh©n mÊt viÖc lµm th× cã thÓ lÇn l­ît ¸p dông ®iÒu ­íc vµ ®iÒu kho¶n cña b¶o hé ngo¹i lÖ c©n b»ng thu chi ngo¹i hèi, tiÕn hµnh h¹n chÕ ®èi víi nhËp khÈu. Nhanh chãng n¾m v÷ng vµ ¸p dông ®iÒu kho¶n b¶o hé phi thuÕ quan th«ng dông quèc tÕ. BiÖn ph¸p nhËp khÈu h¹n chÕ phi thuÕ quan so víi biÖn ph¸p nhËp khÈu h¹n chÕ thuÕ quan linh ho¹t ®Ó tr¸nh ®iÒu xÊu xÈy ra ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ. 2- X¸c ®Þnh ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. §Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã ®­îc tõ TRIPs. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· cam kÕt thùc hiÖn TRIPs. §Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých dßng thu ®­îc tõ TRIPs, c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i tËn dông tÝnh linh ho¹t cña TRIPs. Cã mét sè lÜnh vùc trong TRIPs cho phÐp cã sù linh ho¹t nhê ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tèi ®a ho¸ lîi Ých b»ng c¸ch t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ ng¨n chÆn c¸c hµnh vi l¹m dông b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ chèng l¹i c¹nh tranh trong khi vÉn duy tr× ®­îc c¸c khuyÕn khÝch lîi Ých ®èi víi sù ®æi míi, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sao chÐp bÊt hîp ph¸p vµ ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn tèi thiÓu cña TRIPs. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ thu hÑp ph¹m vi ¸p dông quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong c¸c lÜnh vùc trong khi vÉn tu©n thñ TRIPs. + Ph¹m vi vµ sù miÔn trõ. - Thø nhÊt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­a ra c¸c ®Þnh nghÜa hÑp: nh­ thÕ nµo lµ mét s¸ng chÕ vµ cÇn cã b»ng s¸ng chÕ cho nh÷ng c¸i g×? - Thø hai, tËn dông c¸c ®iÒu kho¶n cña TRIPs cho phÐp c¸c n­íc h¹n chÕ vµ ngo¹i lÖ trong ¸p dông luËt b¶o vÖ b¶n quyÒn. - Thø ba, cÇn tr¸nh ¸p dông nh÷ng h×nh thøc b¶o vÖ b¶n quyÒn s¸ng chÕ suèt ®êi vµ cã thÓ ¸p dông c¸c ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cña TRIPs, trong ®ã cho phÐp miÔn trõ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®èi víi c¸c hµng ho¸ c«ng céng. Cuèi cïng, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ më réng ph¹m vi cña IPR ®Ó b¶o hé c¸c tµi nguyªn gien, tri thøc truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ d©n gian nh­ Tæ chøc së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi ®ang khuyÕn khÝch. + CÊp giÊy phÐp sö dông b¾t buéc. Môc ®Ých cña viÖc cÊp giÊy phÐp nµy lµ ®Ó kiÓm so¸t hµnh vi chèng c¹nh tranh do quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mang l¹i, hoÆc trong c¸c t×nh huèng khÈn cÊp cña quèc gia, giÊy phÐp nµy do chÝnh quyÒn cña mét n­íc ph¸t hµnh, cho phÐp sö dông mét sè s¶n phÈm ®­îc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mµ kh«ng cÇn sù ®ång ý cña nh÷ng ng­êi chñ së h÷u trÝ tuÖ c¸c s¶n phÈm nµy vµ chÝnh phñ quyÕt ®Þnh møc ®Òn bï nh÷ng ng­êi chñ së h÷u trÝ tuÖ. + Quy ®Þnh vÒ gi¸. Quy ®Þnh møc gi¸ vµ t¨ng gi¸ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh«ng h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng­êi tiªu dïng do ®Æt ra c¸i gi¸ qu¸ cao, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc d­îc phÈm. + LuËt c¹nh tranh. Sö dông luËt c¹nh tranh ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i viÖc l¹m dông c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Ó chèng l¹i c¹nh tranh. §iÒu nµy cã thÓ lµm b»ng c¸ch ®­a c¸c ®iÒu kho¶ng IPR vµo trong luËt c¹nh tranh cña m×nh vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan ®iÒu tiÕt c¹nh tranh. Tãm l¹i, viÖc x¸c lËp ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn trÝ tuÖ tr¸nh nh÷ng hµnh vi x©m l¹i b¶n quyÒn trÝ tuÖ. Do ¶nh h­ëng kh¸ lín cña c¸ch lµm du nhËp + b¾t ch­íc = thay thÕ cña hÖ thèng ngo¹i th­¬ng vèn cã cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· h×nh thµnh trong thêi gian dµi, muèn thay ®æi t×nh tr¹ng nµy ph¶i t¨ng c­êng ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn trÝ tuÖ, thiÕt lËp nh÷ng ph¸p quy h÷u quan. X©y dùng mét bé luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ, trong ®ã tËp hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ mäi khÝa c¹nh së h÷u trÝ tuÖ. 3- H×nh thµnh m«i tr­êng thÓ chÕ vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. ViÖc b¶o vÖ m«i tr­êng toµn cÇu vµ tõng n­íc ®ßi hái cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ vÒ chi phÝ ®èi víi m«i tr­êng quèc tÕ hiÖn nay. B¶n th©n nhu cÇu nµy thÓ hiÖn râ trong c¸c hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng viÖc h×nh thµnh nh÷ng tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ chÕ biÕn ®· ®­îc ®Þnh h­íng. Ng­êi ta ®Þnh ra nh÷ng tiªu chuÈn nh­ vËy ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi sö dông c«ng nghÖ m«i tr­êng lµnh m¹nh (EST), hoÆc thay ®æi s¶n phÈm cña hä, ®ång thêi xö lý nh÷ng thiÕt chÕ ®Ó nh÷ng thiÕt chÕ nµy thÝch hîp víi m«i tr­êng h¬n. Nh÷ng sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc liªn quan ®Õn thùc tr¹ng m«i tr­êng cña hä, nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng chi phÝ vÒ m«i tr­êng dÉn ®Õn sù kh¸c nhau, sù ®¸nh gi¸ kh«ng gièng nhau vÒ tiªu chuÈn m«i tr­êng. Mèi quan t©m cña mét sè n­íc vÒ møc ®é, tiªu chuÈn ®· dÉn ®Õn viÖc dïng c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i ®Ó n©ng cao tiªu chuÈn, võa bï ®¾p l¹i nh÷ng chªnh lÖch chi phÝ do c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc g©y ra. §èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn th× mét phÇn cña c¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cã thÓ n»m trong sù ph¸t triÓn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ m«i tr­êng lµnh m¹nh, trong viÖc ®Þnh ra nh÷ng tiªu chuÈn m«i tr­êng cao h¬n ë trong n­íc. Quan ®iÓm nµy cã thÓ gióp ®Èy m¹nh viÖc bu«n b¸n, ®ång thêi gióp cho viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng b»ng c¸ch n©ng cao sù c¹nh tranh quèc tÕ cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, ®ång thêi b¶o vÖ ®­îc m«i tr­êng toµn cÇu. + C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi, c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ th«ng tho¸ng kh«ng ®ãng gãp ®­îc nhiÒu cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÉn yÕu kÐm. Nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc thµnh c«ng nh­ ngµy h«m nay, lµ nhê nh÷ng n­íc ®ã ®· t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ t­¬ng ®èi tèt, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp nhá ë trong n­íc, cã thÓ ra ®êi, ph¸t triÓn vµ kinh doanh. Muèn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i coi träng c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc. ViÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ lµ lµm sao cho m«i tr­êng ®Çu t­ kh«ng ph¶i chØ cã v« sè c¸c ­u ®·i miÔn thuÕ vµ trî cÊp cho c¸c doanh nghiÖp, mµ lµ mét m«i tr­êng ®Çu t­ trong ®ã cã sù qu¶n lý kinh tÕ tèt - kiÓm so¸t ®­îc t×nh tr¹ng tham nhòng, c¸c c¬ quan nhµ n­íc, quy ®Þnh, hiÖu lùc thi hµnh hîp ®ång vµ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã hiÖu qu¶. Sù liªn kÕt víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c bªn trong mét quèc gia vµ trªn quy m« toµn cÇu (th«ng qua c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i vµ viÔn th«ng), lµ mét thµnh phÇn quan träng cña m«i tr­êng ®Çu t­ tèt. X©y dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ tèt, vÒ c¬ b¶n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, vµ cÇn tËp trung ®Æc biÖt vµo nh÷ng vÊn ®Ò doanh nghiÖp nhá gÆp ph¶i. ViÖc lµm trong c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá vµ võa ë c¸c thÞ trÊn vµ vïng n«ng th«n cã vai trß trung t©m trong viÖc n©ng cao møc sèng cña ng­êi d©n ë n«ng th«n. C¸c céng ®ång cã thÓ sö dông ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng quèc tÕ ®èi víi dÞch vô ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Sù cã mÆt cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i thÞ tr­êng trong n­íc cã t¸c dông cñng cè h¹ tÇng tµi chÝnh. Víi ®éng c¬ ®óng ®¾n, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ cung cÊp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c dÞch vô ®iÖn, côm c¶ng, viÔn th«ng vµ c¸c dÞch vô kh¸c. + HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ngµy cµng cã tÇm quan träng to lín trong hÖ thèng chÝnh s¸ch quèc gia, nã trë thµnh c«ng cô ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh võa më réng thÞ tr­êng cña mçi mÆt hµng. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc h×nh thµnh sao cho mét mÆt ®¸p øng ®­îc c¸c nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña WTO, nh­ lµ mét chuÈn mùc cña WTO, mÆt kh¸c cã t¸c dông hç trî ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng, lµ chç dùa cho hµng ho¸ dÞch vô vµ th­¬ng nh©n trong ®ã quan träng nhÊt lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch thuÕ quan. Cho ®Õn nay hÖ thèng chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, hÖ thèng x©y dùng cßn th« s¬, ch­a ®ång bé. §Æc biÖt nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i mµ WTO thõa nhËn th× ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ch­a cã (chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ quan theo ®·i ngé tèi huÖ quèc MFN, ®·i ngé quèc gia, chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan, biÖn ph¸p c¸n c©n thanh to¸n, …), trong khi ®ã mét sè biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kh«ng ®­îc thõa nhËn, kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c do tæ chøc WTO ®Ò ra. 3- C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn Nh­ chóng ta ®· biÕt, ®èi víi WTO c¸c yªu cÇu cã liªn quan ®Õn tiªu chuÈn lµ rÊt quan träng. V× c¸c tiªu chuÈn cã liªn quan ®Õn viÖc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc tiÕp cËn ®­îc víi nguån tµi s¶n trÝ tuÖ còng nh­ c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Muèn ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu trªn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn do WTO ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO. Thø nhÊt, ®èi víi c¸c tiªu chuÈn cã tÝnh b¾t buéc nh­ tiªu chuÈn kü thuËt, thö nghiÖm, chøng nhËn, nh·n m¸c. §øng tr­íc nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, thö nghiÖm, chøng nhËn, nh·n m¸c do tæ chøc WTO ®Ò ra, chÝnh phñ c¸c n­íc cÇn xem xÐt vÊn ®Ò nµy thËt kü cµng. §Ó s¶n phÈm cña m×nh th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng cña c¸c b¹n hµng. Thø hai, vÒ tiªu chuÈn lao ®éng. Lao ®éng lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng vµ ®¶m b¶o sù th¾ng lîi vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét quèc gia trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. HiÖn nay, nguån nh©n lùc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ nh­: lùc l­îng lao ®éng lµ trÎ em cßn chiÕm tû träng lín, tr×nh ®é ng­êi lao ®éng cßn thÊp kÐm ch­a ngang tÇm víi thêi ®¹i. Muèn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch båi d­ìng nguån lùc sao cho t­¬ng quan víi WTO. Tr­íc tiªn, chÝnh phñ c¸c n­íc nhÊt lµ c¸c n­íc ch©u ¸, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt râ rµng vÒ ®é tuæi ng­êi lao ®éng, theo luËt quèc tÕ, kh«ng ®­îc dïng lao ®éng lµ trÎ em. Thø ba, ph¶i dèc søc båi d­ìng nh©n tµi t­¬ng quan víi WTO. Gia nhËp WTO kh«ng hÒ ®¶m b¶o n­íc gia nhËp nhÊt ®Þnh cã thÓ tù ®éng ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých do tæ chøc WTO mang l¹i, mµ chØ lµ mang tíi c¬ héi cho c¸c n­íc tham gia. WTO ®­¬ng nhiªn cã sè l­îng luËt ch¬i lín nh­ng thùc hiÖn dùa theo ®µm ph¸n l©u dµi. Cã thÓ cã ®­îc lîi Ých trong c¹nh tranh vµ ®µm ph¸n hay kh«ng ®­îc quyÕt ®Þnh bëi nh©n tµi. Nh÷ng nh©n tµi chuyªn gia vÒ ph­¬ng diÖn nµy ph¶i hiÓu biÕt WTO mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c, l¹i ph¶i n¾m v÷ng c¸c thñ thuËt ®µm ph¸n míi cã thÓ giµnh th¾ng lîi trong c«ng viÖc nµy. Muèn lµm tèt ®­îc c«ng viÖc nµy, ®èi víi chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc ®µo t¹o nh©n tµi tµi b»ng c¸ch cho ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi, nhµ n­íc tµi trî toµn bé kinh phÝ hoÆc thu hót nh©n tµi cña n­íc m×nh ®ang c«ng t¸c, lµm viÖc t¹i n­íc ngoµi vÒ n­íc phôc vô Tæ quèc. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy ph¶i cã chÕ ®é chÝnh s¸ch ®·i ngé thÝch ®¸ng cho b¶n th©n hä vµ nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh. Thø t­, ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng lµ viÖc lùa chän chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Chóng ta ®· biÕt yÕu tè m«i tr­êng, chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn viÖc gi¶i quyÕt hµi hoµ gi÷a c¸c mèi quan hÖ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu, khoa häc kü thuËt chËm ph¸t triÓn. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó theo kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i tiÕp nhËn nh÷ng khoa häc c«ng nghÖ l¹c hËu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× lµ nh÷ng c«ng nghÖ cò nªn g©y « nhiÔm m«i tr­êng rÊt nÆng, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña ng­êi d©n trong n­íc. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn, ®èi víi c¸c n­íc khi nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ nµy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt sao cho cã hiÖu qu¶. §èi víi mçi n­íc trong ®Þnh h­íng ®æi míi c«ng nghÖ, chiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng nghÖ quèc gia cÇn ®­a ra nh÷ng h­íng ph¸t triÓn kh¸c nhau vµ trong mçi h­íng c«ng nghÖ cÇn nªu lªn nh÷ng t¸c ®éng gi÷a m«i tr­êng mµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ cã thÓ g©y ra. §ång thêi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p chñ ®éng, tÝch cùc vÒ m«i tr­êng ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp gi÷a c¸c n­íc cã liªn quan. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi hoÆc nhËp c«ng nghÖ, vËt liÖu s¶n xuÊt chóng ta cÇn ®Æc biÖt l­u ý ®Ó c¸c ®iÒu luËt quèc gia nhÊt thiÕt ph¶i cã tÝnh phßng ngõa vµ nÕu cã mèi hiÓm ho¹ nguyªm träng th× c¸c ®iÒu luËt Êy lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó chóng ta xö lý thÝch ®¸ng mèi quan hÖ quèc tÕ. §ång thêi, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých m«i tr­êng sinh th¸i cña c¸c n­íc quan t©m ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm so¸t m«i tr­êng hµnh chÝnh ë trong n­íc. §Ó cho nh÷ng chñ thÓ g©y « nhiÔm m«i tr­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶m møc « nhiÔm th× ph¶i cã ®¹o luËt nép ph¹t cña bªn g©y « nhiÔm, ®ã lµ biÖn ph¸p tÝch cùc kh¾c phôc, xö lý vµ ®Òn bï m«i tr­êng cho n­íc tiÕp nhËn c«ng nghÖ. KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ “Lîi Ých kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gia nhËp WTO” ®· ®em l¹i cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vÒ vÊn ®Ò nµy. Tr­íc hÕt, ®· lµm cho chóng ta hiÓu râ ®­îc qu¸ tr×nh, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc nµy tõ khi ®­îc thµnh lËp cho ®Õn nay. Nh÷ng ®iÒu kiÖn khi nhËp tæ chøc nµy ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó tõ ®ã c¸c n­íc cã sù chuÈn bÞ tèt, ®¸p øng yªu cÇu do tæ chøc nµy ®­a ra ®Ó nhanh chãng trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc WTO. Thø hai, vÒ lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. Th«ng qua sù nghiªn cøu ®¸nh gi¸, gióp chóng ta hiÓu ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ kÕt qu¶ nÒn kinh tÕ Trung Quèc thu ®­îc sau h¬n mét n¨m gia nhËp WTO. Qua kinh nghiÖm cña Trung Quèc ®· gióp cho c¸c n­íc ®· vµ ®ang trªn con ®­êng tiÕn tíi héi nhËp vµo qu¸ tr×nh nµy tham kh¶o vµ rót kinh nghiÖm. §¸nh gi¸ nh÷ng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®ang ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· vµ ®ang ph¶i tr¶i qua. Th¸ch thøc ®èi víi thÞ tr­êng trong n­íc, vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn, vÇn ®Ò m«i tr­êng vµ chiÕn l­îc chÝnh s¸ch. Trªn c¬ së ®ã, chÝnh phñ ph¶i nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp nh­ tiÕn hµnh b¶o hé ®èi víi mét sè ngµnh trong n­íc; x¸c ®Þnh ý thøc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn; vÒ m«i tr­êng vµ chiÕn l­îc chÝnh s¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng th¸ch thøc nãi trªn, ®Ó t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc thu ®­îc khi gia nhËp tæ chøc WTO. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1- Bé ngo¹i giao: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Nxb chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000 2- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: Kinh tÕ 2002-2003: ViÖt Nam thÕ giíi 3- M­êi lîi Ých cña hÖ thèng th­¬ng m¹i WTO, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2001 4- Ph¹m Quèc Th¸i: Kinh nghiÖm tõ qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi cña Trung Quèc. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 1(75)/2002, tr.70-76. 5- NguyÔn Duy Lîi: Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong vßng ®µm ph¸m míi cña WTO. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 2 (76)/2002, tr.14-23. 6- B¸o c¸o nghiªn cøu chÝnh s¸ch cña ng©n hµng thÕ giíi: Toµn cÇu ho¸, t¨ng tr­ëng vµ nghÌo ®ãi. Nxb V¨n ho¸ -Th«ng tin, Hµ Néi, 2002. 7- L­u Hµm Nh¹c: ¶nh h­ëng cña viÖc gia nhËp WTO ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi Trung Quèc. T/C Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng, sè 1 (36)/2-2002, tr.35-42. 8- NguyÔn Hång Nhung: Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña GATT/WTO. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 5 (73)/2001, tr.26-33. 9- Theo b¸o c¸o “Global Economic prospects and developing countries 2003” of WTO: Nh÷ng rµo c¶n ®èi víi c¹nh tranh vµ vai trß cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Th«ng tin kinh tÕ vµ x· héi, sè 6 (18)-3/2003, tr.18-19, 22. 10- §µo Ngäc Ch­¬ng: Ngo¹i th­¬ng Trung Quèc sau 1 n¨m gia nhËp WTO. B¸o th­¬ng m¹i, thø n¨m, 16/1/2003, tr.15. 11- Ph¹m Th¸i Quèc: Kinh tÕ Trung Quèc 1 n¨m sau khi gia nhËp WTO. T/C Lý luËn chÝnh trÞ, sè 2/2003, tr.63-66. 12- TrÇn Nh©m: M«i tr­êng- sinh th¸i vµ mèi hiÓm häa cña thÕ kû XXI, T/C Céng s¶n, sè 10/5-2001, tr.35-41. 13- NguyÔn Duy Khiªn: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. T/C Nghiªn cøu kinh tÕ, sè 5 (276)-th¸ng 5/2001, tr.69-76. 14- Ng©n hµng thÕ giíi: B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi 2002: X©y dùng thÓ chÕ thÞ tr­êng. Nxb CTQG, H.2002. ._.