Ngữ nghĩa của từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ Tiếng Việt (So sánh với thành ngữ Tiếng Anh)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ BẢO NGỮ NGHĨA CỦA TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT (SO SÁNH VỚI THÀNH NGỮ TIẾNG ANH) LUẬN VĂN THẠC SỸ NGÔN NGỮ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. HOÀNG DŨNG TP. HCM - p2003 MÔÛ ÑAÀU 0.1. Lyù do choïn ñeà taøi Moãi ngoân ngöõ, thoâng qua ngoân töø coù nhöõng caáu truùc taïo nghóa khaùc nhau. Nhöõng caáu truùc naøy theå hieän tö duy vaên hoaù daân toäc, taâm lyù, trí thoâng minh vaø söï taøi hoa cuûa ngöôøi baûn ngöõ. Thaønh ngöõ laø moät trong nhöõng caáu truùc taïo nghóa aáy. Thaønh ngöõ khoâng chæ coù taùc duïng laøm cho lôøi vaên hay, hình töôïng ñeïp maø coøn coù taùc duïng dieãn taû yù töôûng moät caùch saâu saéc, teá nhò, haøm suùc. Ñaëc bieät laø thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät. 0.2. Lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu Do vò trí quan troïng trong kho töø vöïng cuûa moät ngoân ngöõ, thaønh ngöõ ñaõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa giôùi nghieân cöùu. Thaønh ngöõ khoâng chæ laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ngoân ngöõ hoïc maø coøn laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa caùc ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên khaùc. Vieäc söû duïng thaønh toá chæ ñoäng vaät trong caùc keát caáu thaønh ngöõ theå hieän neùt ñoäc ñaùo cuûa nhaân daân lao ñoäng, phaûn aùnh taâm lyù - vaên hoaù moät daân toäc, goùp phaàn taïo neân tính dò bieät trong caùch dieãn ñaït baèng ngoân töø, trong caùch nhìn, caùch nghó cuûa moãi daân toäc ñoái vôùi hieän thöïc khaùch quan. Cuøng chæ moät khaùi nieäm, moät hieän töôïng, moät traïng thaùi tình caûm nhöng moãi daân toäc söû duïng nhöõng yeáu toá ñoäng vaät khaùc nhau ñeå dieãn ñaït. Nhöõng yeáu toá chæ ñoäng vaät naøy theå hieän neùt ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töøng daân toäc vaø thöôøng ñöôïc goïi laø thaønh toá vaên hoaù. Thí duï, ñeå chæ chuyeän aên nhieàu, ngöôøi Vieät Nam duøng hình aûnh con coïp, con traâu, con roàng (aên nhö huøm ñoå ñoù, aên nhö tra âu, aên nhö roàng cuoán…), ngöôøi Anh laïi duøng hình aûnh con ngöïa (eat like a horse). Coøn khi chæ chuyeän aên ít, ngöôøi Anh duøng hình aûnh con chim (eat like a bird), ngöôøi Vieät laïi duøng hình aûnh con meøo (aên nhö meøo). Ngöôøi Vieät Nam duøng hình aûnh con traâu ñeå chæ tinh thaàn laøm vieäc khoâng bieát meät moûi (huøng huïc nhö traâu laên), coøn ngöôøi Anh laïi möôïn hình aûnh con ngöïa (work like a horse) v.v.. ÔÛ Vieät Nam, thaønh ngöõ tieáng Vieät ñöôïc nhieàu nhaø ngoân ngöõ hoïc quan taâm vaø ñaõ coù raát nhieàu coâng trình coù giaù trò veà thaønh ngöõ. Chaúng haïn Ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ (Nguyeãn Vaên Meänh, 1972) [59]; Veà baûn chaát cuûa thaønh ngöõ so saùnh trong tieáng Vieät (Hoaøng Vaên Haønh, 1976)[19]; Thaønh ngöõ trong tieáng Vieät (Hoaøng Vaên Haønh, 1987) [17]; Bieán theå cuûa thaønh ngöõ, tuïc ngöõ (Vuõ Quang Haøo, 1993) [111]; Phöông phaùp tröôøng vaø vieäc nghieân cöùu thaønh ngöõ Anh – Vieät (Phan Vaên Queá, 1994) [87]; Ñaëc tröng vaên hoùa daân toäc nhìn töø thaønh ngöõ, tuïc ngöõ (Nguyeãn Xuaân Hoøa, 1994) [63]; Ñaëc ñieåm hình thaùi vaø ngöõ nghóa cuûa thaønh ngöõ so saùnh tieáng Vieät (so saùnh vôùi thaønh ngöõ so saùnh tieáng Anh) (Laâm Baù Só, 2002) [27]; So saùnh caáu truùc – chöùc naêng cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ tieáng Vieät (Hoaøng Dieäu Minh, 2002) [13]. Rieâng veà maûng thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng Vieät, Trònh Caåm Lan (1995) khi nghieân cöùu Ñaëc ñieåm caáu truùc – ngöõ nghóa vaø nhöõng giaù trò bieåu tröng cuûa thaønh ngöõ tieáng Vieät treân cöù lieäu thaønh ngöõ coù thaønh toá caáu taïo laø teân goïi ñoäng vaät [102] coù ñeà caäp ñeán thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät nhöng chöa ñi vaøo mieâu taû cuï theå caùc nghóa khaùc nhau cuûa moãi töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ. Nguyeãn Thuyù Khanh trong Ñaëc ñieåm tröôøng töø vöïng - ngöõ nghóa teân goïi ñoäng vaät (treân tö lieäu ñoái chieáu tieáng Vieät vôùi tieáng Nga) (luaän aùn phoù tieán só, 1996), ñaõ nghieân cöùu khaù saâu ngöõ nghóa teân goïi caùc ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø coù ñeà caäp moät phaàn “yù nghóa bieåu tröng cuûa caùc thaønh ngöõ so saùnh coù teân goïi ñoäng vaät” [57]. Ngoaøi ra, coù moät soá baøi nghieân cöùu ñaêng treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh nhö:  Moät vaøi nhaän xeùt veà thaønh ngöõ so saùnh coù teân goïi ñoäng vaät tieáng Vieät (Nguyeãn Thuùy Khanh, Ngo ân ngöõ, soá 3, 1994).  Caùc con vaät vaø moät soá ñaëc tröng cuûa chuùng ñöôïc caûm nhaän töø goùc ñoä daân gian vaø khai thaùc ñeå ñöa vaøo kho taøng thaønh ngöõ tieáng Vieät (Phan Vaên Queá, Ngo ân ngöõ, soá 4, 1995).  Chuù chuoät trong kho thaønh ngöõ, tuïc ngöõ, ca dao tieáng Vieät (Phöông Trang, Ngoân ngöõ vaø ñôøi soáng, soá 1, 1996).  Tröôøng nghóa cuûa moät thöïc töø ( Döông Kyø Ñöùc, Ngö õ hoïc treû, 1996).  Moái quan heä giöõa vaên hoaù vaø ngoân ngöõ qua hình aûnh traâu boø trong thaønh ngöõ Vieät – Nga – Anh (Huyønh Coâng Minh Huøng, Hoäi thaûo ngoân ngöõ vaø vaên hoùa, Haø Noäi, 2000).  Hình aûnh gaáu trong thaønh ngöõ (treân cöù lieäu tieáng Vieät-Nga-Anh-Phaùp vaø moät soá tieáng Chaâu AÂu khaùc) (Huyønh Coâng Minh Huøng, T/c Khoa h oïc ÑHSP-TP.HCM, soá 24, 2000).  Ngöïa trong thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ Vieät Nam (Phong Hoaù, Ng oân ngöõ v aø ñô øi soáng, soá 1+2, 2002) ………… Veà tieáng Anh, coâng trình nghieân cöùu thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Anh taïi Vieät Nam ñöôïc xem laø töông ñoái bao quaùt nhaát cho ñeán baây giôø coù leõ laø luaän aùn phoù tieán só cuûa Phan Vaên Queá: Ngöõ nghóa cuûa thaønh ngöõ – tuïc ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Anh (trong söï so saùnh ñoái chieáu vôùi tieáng Vieät) [86]. Luaän aùn naøy ñaõ ñeà caäp ñeán thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät khi phaân tích bình dieän ngöõ nghóa vaø so saùnh, ñoái chieáu söï khaùc bieät veà nghóa giöõa thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ - tuïc ngöõ tieáng Anh vaø tieáng Vieät nhöng khoâng vì muïc ñích nghieân cöùu noù maø chæ nhaèm laøm saùng toû ngöõ nghóa nhöõng thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng Anh. Ngoaøi ra, coù moät soá baøi vieát ñaêng treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh coù ñeà caäp ñeán thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Anh:  Sô boä tìm hieåu caùc saéc thaùi ngöõ nghóa cuûa nhöõng töø chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Anh (Phan Vaên Queá, Noäi san Ñaïi ho ïc Ngoa ïi ngöõ – Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi, soá 1/1996).  Thaønh ngöõ tieáng Anh vaø daïng ñaëc bieät cuûa noù: cuïm ñoäng töøø - giôùi töø (Leâ Hoàng Lan, Ngoân n göõ vaø ñô øi soáng, soá 2/1996).  Gaø, khæ, chuoät, ngöïa trong tuïc ngöõ vaø thaønh ngöõ tieáng Anh vaø tieáng Vieät (Phan Vaên Queá, Ngo ân ngöõ vaø ñ ôøi soáng, soá 2, naêm 2000).  Hình aûnh con choù trong thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ tieáng Anh (Phan Vaên Queá, Ngoân ng öõ va ø ñôøi soán g, soá 2, naêm 2000). …………… Veà taùc giaû nöôùc ngoaøi nghieân cöùu thaønh ngöõ tieáng Anh, do haïn cheá ngoaïi ngöõ neân chuùng toâi chöa tieáp caän ñöôïc maûng taøi lieäu naøy. Nhö vaäy luaän vaên naøy tuy khoâng phaûi laø coâng trình nghieân cöùu ñaàu tieân, nhöng laïi laø coâng trình nghieân cöùu bao quaùt nhaát veà thaønh ngöõ tieáng Vieät coù chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät trong söï ñoái chieáu vôùi tieáng Anh. 0.3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi cuûa luaän vaên Vieäc nghieân cöùu toaøn boä heä thoáng thaønh ngöõ cuûa moät ngoân ngöõ laø moät coâng vieäc ñoøi hoûi nhieàu coâng söùc cuûa nhieàu ngöôøi trong moät thôøi gian daøi. Trong khuoân khoå luaän vaên, chuùng toâi chæ giôùi haïn ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän vaên ôû nhöõng thaønh ngöõ coù chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø trong tieáng Anh. Vaø trong caùc thaønh ngöõ naøy, chuùng toâi chæ quan taâm chuû yeáu ñeán maët yù nghóa vaên hoaù cuûa caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät maø thoâi. 0.4. Phöông phaùp nghieân cöùu Do tính chaát vaø nhieäm vuï khoa hoïc cuûa ñeà taøi, chuùng toâi söû duïng toång hôïp nhieàu phöông phaùp nhö:  Phöông phaùp thoáng keâ, nhaèm thoáng keâ taát caû nhöõng thaønh ngöõ coù chöùa töø ngöõ chæ ñoäng vaät, töø ngöõ chæ boä phaän ñoäng vaät, thaønh ngöõ so saùnh coù thaønh toá chæ ñoäng vaät, thaønh ngöõ chöùa nhieàu hôn moät thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø tieáng Anh. Ngoaøi ra, luaän vaên cuõng söû duïng phöông phaùp naøy ñeå thoáng keâ taát caû nhöõng nghóa coù theå coù ôû moãi thaønh toá chæ ñoäng vaät.  Phöông phaùp phaân tích, ñeå phaân tích nhöõng ñaëc tröng ngöõ nghóa coù theå coù cuûa nhöõng töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ.  Phöông phaùp ñoái chieáu cuõng ñöôïc söû duïng ñeå so saùnh ñoái chieáu ngöõ nghóa cuûa thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong hai ngoân ngöõ Vieät – Anh. Qua vieäc so saùnh ñoái chieáu naøy, nhöõng neùt töông ñoàng vaø dò bieät veà ngoân ngöõ – vaên hoaù – xaõ hoäi giöõa hai ngoân ngöõ seõ ñöôïc nhìn thaáy moät caùch roõ raøng. Caû ba phöông phaùp keå treân ñeàu coù taàm quan troïng nhö nhau vaø ñöôïc vaän duïng keát hôïp xuyeân suoát luaän vaên. 0.5. Tö lieäu nghieân cöùu Moät trong nhöõng nhieäm vuï cuûa luaän vaên laø nhaèm thoáng keâ caøng nhieàu caøng toát nhöõng thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät, neân chuùng toâi coá choïn löïa moät soá taøi lieäu tieâu bieåu veà thaønh ngöõ laøm cô sôû cho moïi söï taäp hôïp vaø ñoái chieáu khaùc. Taøi lieäu maø chuùng toâi choïn laø: Thaønh ngöõ – tuïc ngöõ Vieät Nam do Buøi Haïnh Caån, Bích Haèng, Vieät Anh bieân soaïn; Töø ñ ieån tha ønh ngöõ vaø tuïc ngöõ Vieät Nam cuûa Vuõ Dung, Vuõ Thuyù Anh, Vuõ Quang Haøo; Töø ñ ieån thaønh ngöõ Vieät Nam cuûa Nguyeãn Vaên Khang; Thaønh ngö õ tieáng Vieät cuûa Löông Vaên Ñang, Nguyeãn Löïc. Nhöng taøi lieäu chuû yeáu laø cuoán Tö ø ñieån thaønh ng öõ tieán g Vieät phoå thoâng do Nguyeãn Nhö YÙ chuû bieân. Ñaây laø cuoán töø ñieån môùi nhaát vaø töông ñoái ñaày ñuû veà thaønh ngöõ tieáng Vieät (xuaát baûn naêm 2002). Tuy nhieân, chính taùc giaû cuõng khoâng daùm khaúng ñònh taát caû nhöõng ñôn vò trong töø ñieån naøy laø thaønh ngöõ. Theo oâng, trong ñoù “bao goàm moät vaøi ñôn vò chöa xaùc ñònh roõ laø thaønh ngöõ hay tuïc ngöõ, moät vaán ñeà hieän coøn ñeå ngoû trong Vieät ngöõ hoïc”[43, tr.7]. Veà thaønh ngöõ tieáng Anh, chuùng toâi söû duïng cuoán Ox ford Learner’s Ditionary of English Id ioms cuûa H. Warren, (Oxford University Press, 1994); Töø ñ ieån thaønh ngö õ Anh Vieät cuûa Traàn Thanh Giao (Ñaø Naüng, 1995); Töø ñieån Anh Vieät cuûa Vieän Ngoân ngöõ hoïc (Tp. HCM, 1993). 0.6. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên Veà lyù luaän: Thaønh ngöõ chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät laø maûng ñeà taøi raát phong phuù vaø lyù thuù ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm. Nghieân cöùu ñeà taøi naøy, chuùng toâi hy voïng ñoùng goùp moät phaàn coâng söùc cuûa mình vaøo vieäc xaây döïng boä moân thaønh ngöõ hoïc. Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn nhaèm goùp phaàn chöùng minh baûn saéc vaên hoaù rieâng bieät ôû moãi daân toäc cuõng nhö tính phoå quaùt vaên hoaù ôû nhieàu daân toäc thoâng qua so saùnh ñoái chieáu thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø tieáng Anh. Veà thöïc tieãn: Luaän vaên taäp hôïp ñöôïc moät khoái löôïng tö lieäu lôùn hôn so vôùi nhöõng coâng trình coù tröôùc: 1555 thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät vaø 463 thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Anh, so vôùi soá lieäu töông öùng cuûa Trònh Caåm Lan laø 904 thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät vaø cuûa Phan Vaên Queá laø 368 ñôn vò goàm caû thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ ñoäng vaät tieáng Anh (daãn theo Phan Vaên Queá [86]). Treân cô sôû ñoù, keát quaû nghieân cöùu seõ bao quaùt hôn, phuïc vuï toát cho vieäc hoïc taäp, giaûng daïy vaø söû duïng thaønh ngöõ. Ñeà taøi coøn giuùp chuùng ta hieåu bieát theâm veà caùi chung vaø caùi rieâng cuûa hai neàn vaên hoaù Vieät – Anh treân cô sôû ñoái chieáu thaønh ngöõ coù chöùa thaønh toá ñoäng vaät ôû hai ngoân ngöõ, hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc daïy vaø dòch tieáng Anh. 0.7. Boá cuïc luaän vaên Tuy chæ nghieân cöùu moät boä phaän cuûa thaønh ngöõ tieáng Vieät, nhöng ñeå taïo cô sôû cho vieäc ñi saâu nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà maø noäi dung luaän vaên yeâu caàu, chuùng toâi vaãn phaûi baét ñaàu töø vieäc tìm hieåu thaønh ngöõ noùi chung, sau ñoù môùi ñi vaøo töøng khía caïnh cuûa ñeà taøi. Noäi dung ñaàu tieân cung caáp caùi nhìn toång quan veà thaønh ngöõ coù thaønh toá ñoäng vaät trong tieáng Vieät vaø tieáng Anh (chöông moät). Phaàn chuû yeáu cuûa luaän vaên naèm ôû chöông hai: khaûo saùt ngöõ nghóa cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät. ÔÛ chöông naøy, ngoaøi vieäc thoáng keâ, luaän vaên tieán haønh mieâu taû ngöõ nghóa vaên hoaù moät soá töø ngöõ chæ ñoäng vaät coù taàn soá xuaát hieän cao trong thaønh ngöõ tieáng Vieät, mieâu taû ngöõ nghóa caùc töø chæ boä phaän ñoäng vaät, phaân tích moái quan heä giöõa caùc thaønh toá ñoäng vaät trong moät thaønh ngöõ. Ñoàng thôøi luaän vaên cuõng daønh moät phaàn thích ñaùng ñeå trình baøy veà thaønh ngöõ so saùnh chöùa thaønh toá ñoäng vaät. Luaän vaên cuõng chuù yù ñeán vieäc so saùnh ñoái chieáu vôùi thaønh ngöõ tieáng Anh treân cô sôû nhöõng soá lieäu thu thaäp ñöôïc. Ngoaøi 87 trang chính vaên, 12 trang danh muïc taøi lieäu tham khaûo, luaän vaên daønh 132 trang cho 6 phuï luïc . Chöông moät TOÅNG QUAN VEÀ THAØNH NGÖÕ COÙ THAØNH TOÁ CHÆ ÑOÄNG VAÄT TRONG TIEÁNG VIEÄT VAØ TIEÁNG ANH 1.1. Khaùi nieäm veà thaønh ngöõ Theo caùc nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ (Nguyeãn Vaên Meänh [60], Hoà Leâ [11], Nguyeãn Vaên Tu [62], Ñoã Höõu Chaâu [71]) vaø nhöõng nhaø nghieân cöùu vaên hoïc Vieät Nam (Vuõ Ngoïc Phan [110], Döông Quaûng Haøm [10], caùc taùc giaû cuoán Lòch söû vaên hoïc Vieät Nam [30]), thaønh ngöõ laø cuïm töø coá ñònh maø caùc töø trong ñoù ñaõ maát tính ñoäc laäp, keát hôïp laïi vôùi nhau thaønh moät khoái vöõng chaéc, hoaøn chænh, khoù coù theå thay ñoåi (ví duï: Thaønh ngöõ meï troøn con vuoâng khoâng theå ñoåi thaønh Meï vuoâng con troøn hay Meï cuõng troøn con cuõng vuoâng hay Meï troøn laém con vuoâng laém...). Cuõng theo caùc nhaø nghieân cöùu, thaønh ngöõ thöôøng bieåu hieän moät khaùi nieäm töông töï nhö ñôn vò töø, duøng ñeå taïo thaønh phaàn caâu nhö töø, noùi caùch khaùc, noù coù chöùc naêng nhö töø; ngöôøi ta coù theå thay theá moät thaønh ngöõ baèng moät töø töông öùng vôùi noù trong caâu. Ñaây laø moät quan nieäm phoå bieán nhöng khoâng thaät thuyeát phuïc. Khaùi nieäm laø caâu chuyeän tö duy, coøn veà maët ngoân ngöõ, bieåu hieän khaùi nieäm baèng töø hay ngöõ laø vaán ñeà khaùc. Ta coù theå thay Toâi ñi guoác trong buïng noù baèng Toâi raát hieåu noù thì raát hieåu laø ngöõ, chöù khoâng phaûi töø. Trong khoaûng vaøi chuïc naêm gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ vaø nghieân cöùu vaên hoïc Vieät Nam raát quan taâm ñeán vieäc phaân bieät thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ, song ranh giôùi giöõa chuùng vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ reät. Bôûi leõ giöõa chuùng coù raát nhieàu ñieåm gioáng nhau: caû hai ñeàu laø nhöõng ñôn vò coù saün, coá ñònh, caáu truùc chaët cheõ, giaøu hình aûnh, giaøu saéc thaùi bieåu caûm vaø ñöôïc taùi hieän trong giao tieáp. Thaäm chí coù nhieàu ngöôøi cho raèng khoâng caàn thieát taùch rieâng thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ. Chaúng haïn nhö Tröông Ñoâng San, oâng goïi chung thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø ngöõ vò. Theo oâng “ngöõ vò laø ñôn vò ngoân ngöõ treân caáp ñoä töø vò goàm hai töø vò trôû leân ñöôïc taùi hieän trong lôøi noùi döôùi daïng coù saün, coá ñònh veà hình thöùc vaø noäi dung” [105]. YÙ kieán ñaàu tieân ñaùng chuù yù veà söï khaùc nhau giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø cuûa Döông Quaûng Haøm [10]. OÂng vieát: “Moät caâu tuïc ngöõ töï noù phaûi coù moät yù nghóa ñaày ñuû, hoaëc khuyeân raên hoaëc chæ baûo ñieàu gì; coøn thaønh ngöõ chæ laø nhöõng lôøi noùi coù saün ñeå ta tieän duøng maø dieãn ñaït moät yù gì hoaëc taû moät traïng thaùi gì cho maøu meø”. Coøn theo Vuõ Ngoïc Phan thì: “Tuïc ngöõ laø moät caâu töï noù dieãn troïn veïn moät yù, moät nhaän xeùt, moät kinh nghieäm, moät luaân lyù, moät coâng lyù, coù khi laø moät söï pheâ phaùn. Coøn thaønh ngöõ laø moät phaàn caâu saün coù, noù laø moät boä phaän cuûa caâu maø nhieàu ngöôøi ñaõ quen duøng, nhöng töï rieâng noù khoâng dieãn ñaït ñöôïc moät yù troïn veïn” [110]. Nguyeãn Vaên Meänh trong baøi Ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ [59] cho raèng “coù theå noùi noäi dung cuûa thaønh ngöõ mang tính chaát hieän töôïng, coøn noäi dung cuûa tuïc ngöõ noùi chung mang tính chaát quy luaät. Töø söï khaùc nhau cô baûn veà noäi dung daãn ñeán söï khaùc nhau veà hình thöùc ngöõ phaùp, veà naêng löïc hoaït ñoäng trong chuoãi lôøi noùi… Veà hình thöùc ngöõ phaùp, moãi thaønh ngöõ chæ laø moät cuïm töø, chöa phaûi laø moät caâu hoaøn chænh. Tuïc ngöõ thì khaùc haún. Moãi tuïc ngöõ toái thieåu laø moät caâu”. Cuø Ñình Tuù cho raèng yù kieán cuûa Nguyeãn Vaên Meänh chöa thaät xaùc ñaùng vì theo oâng: “Thaønh ngöõ laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Tuïc ngöõ cuõng laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Giaûi quyeát caùc hieän töôïng ngoân ngöõ phaûi caên cöù ngoân ngöõ hoïc”. Giaùo sö cho raèng söï khaùc nhau cô baûn giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø söï khaùc nhau veà chöùc naêng: “Thaønh ngöõ laø nhöõng ñôn vò coù saün mang chöùc naêng ñònh danh… laø nhöõng ñôn vò töông ñöông nhö töø… Tuïc ngöõ cuõng nhö caùc saùng taïo khaùc cuûa daân gian nhö ca dao, truyeän coå tích, ñeàu laø nhöõng thoâng baùo… Noù thoâng baùo moät nhaän ñònh, moät keát luaän veà moät phöông dieän naøo ñoù cuûa theá giôùi khaùch quan. Do vaäy moãi tuïc ngöõ ñoïc leân laø moät caâu hoaøn chænh, dieãn ñaït troïn veïn moät yù töôûng…” [7]. Tuy nhieân, theo caùc taùc giaû cuûa cuoán Tuïc ngöõ Vieät Nam, caàn phaûi xeùt söï khaùc nhau cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ chuû yeáu ôû choã “nhö laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ vaø moät hieän töôïng yù thöùc xaõ hoäi” vaø caùc tieâu chí maø caùc taùc giaû ñöa ra ñeå phaân bieät laø nhaän thöùc luaän. Vôùi tieâu chí ñoù thì tuïc ngöõ chuû yeáu laø moät hieän töôïng yù thöùc xaõ hoäi, coøn thaønh ngöõ laø moät hieän töôïng ngoân ngöõ. Vaø söï khaùc nhau veà noäi dung cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ chính laø söï khaùc nhau veà noäi dung cuûa hai hình thöùc tö duy khaùc nhau: noäi dung cuûa thaønh ngöõ laø nhöõng khaùi nieäm, noäi dung cuûa tuïc ngöõ laø nhöõng phaùn ñoaùn. Söï khaùc nhau veà hình thöùc tö duy taát yeáu seõ daãn ñeán söï khaùc nhau veà chöùc naêng, veà caáu taïo ngöõ phaùp vaø vò trí trong lôøi noùi cuûa hai hình thöùc ngoân ngöõ ñoù (Chu Xuaân Dieân, Löông Vaên Ñang, Phöông Tri, Tuïc ng öõ Vieät Na m, Nxb KHXH, Haø Noäi, 1993)[6]. Nhö vaäy vieäc phaân ñònh ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ tuy khoù khaên nhöng khoâng phaûi laø khoâng theå. Chuùng toâi raát ñoàng tình vôùi yù kieán cuûa taùc giaû Nguyeãn Vaên Meänh: “Ranh giôùi giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ khoâng phaûi laø moät ñöôøng keû thaúng baêng, song treân ñaïi theå vaán ñeà coù theå tìm ra nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät khaù roõ raøng ôû hai phöông dieän: noäi dung vaø hình thöùc” [59]. Treân thöïc teá, noäi dung vaø hình thöùc cuûa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ laø heát söùc ña daïng, phong phuù vaø phöùc taïp. Veà hình thöùc, khoâng phaûi luùc naøo thaønh ngöõ cuõng laø nhöõng cuïm töø coá ñònh. Moät soá khoâng nhoû caùc thaønh ngöõ coù keát caáu chuû vò, nhö nöôùc ñoå ñaàu vòt; eách ngoài ñaùy gieáng … Hình thöùc coù keát caáu chuû vò naøy thöôøng laø nguyeân nhaân gaây khoù khaên trong vieäc phaân bieät thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ. Veà maët noäi dung, caû hai ñeàu laø nhöõng saûn phaåm nhaän thöùc cuûa nhaân daân veà caùc söï vaät vaø hieän töôïng cuûa theá giôùi khaùch quan, ñeàu chöùa ñöïng vaø phaûn aùnh tri thöùc cuûa nhaân daân, ñeàu laø söï ñuùc keát kinh nghieäm, laø keát tinh trí tueä cuûa quaàn chuùng, ñeàu töø söï khaùi quaùt hieän thöïc ñeå ruùt ra baûn chaát, quy luaät. Chuùng ta coù theå ruùt ra moät soá neùt khu bieät giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ nhö sau: Veà maët yù nghóa: Thaønh ngöõ mieâu taû moät söï vaät, moät hoaït ñoäng, moät tính chaát hay moät traïng thaùi. Chaúng haïn: cao nhö seáu; noùi höôu noùi vöôïn; lôø ñôø nhö gaø ban hoâm... Ngöôïc laïi, tuïc ngöõ ñuùc keát moät kinh nghieäm, moät quy luaät, moät chaân lyù cuûa cuoäc soáng, hoaëc neâu leân moät baøi hoïc ôû ñôøi. Thí duï: gaàn möïc thì ñen, gaàn ñeøn thì saùng; ôû hieàn gaëp laønh; thuoác ñaéng daõ taät; noài naøo vung aáy; moät con saâu laøm raàu noài canh; aên ít no laâu, caøy saâu toát luùa;… Noäi dung cuûa thaønh ngöõ thöôøng thieân veà vieäc theå hieän nhöõng caùi coù tính chaát ngaãu nhieân vaø rieâng leû. Coøn noäi dung cuûa tuïc ngöõ laïi theå hieän nhöõng caùi coù tính baûn chaát, khaùi quaùt, mang tính taát yeáu, quy luaät. Veà maët ngöõ phaùp: Moãi thaønh ngöõ, nhìn chung, chæ laø moät ngöõ, chöa phaûi laø moät caâu hoaøn chænh vì thaønh ngöõ chæ nhaèm neâu leân moät hình aûnh, moät hieän töôïng, chaúng haïn nhö: meøo maû gaø ñoàng; doát ñaëc caùn mai; ñaùnh raén giöõa khuùc… Ngöôïc laïi, tuïc ngöõ laø moät caâu hoaøn chænh, laø moät thoâng baùo troïn veïn, moät keát luaän cuï theå, moät nhaän ñònh chaéc chaén, moät baøi hoïc kinh nghieäm. Thí duï: Con khoâng cheâ cha meï khoù, choù khoâng cheâ chuû ngheøo,... Phaàn lôùn thaønh ngöõ tieáng Vieät coù keát caáu moät trung taâm, thöôøng laø nhöõng thaønh ngöõ daïng so saùnh: chaäm nhö ruøa, löø ñöø nhö oâng töø vaøo ñeàn, nhôùn nhaùc nhö gaø phaûi caùo, luùng tuùng nhö gaø maéc toùc, cao nhö seáu… Moät boä phaän nhoû caùc thaønh ngöõ coù keát caáu hai trung taâm: nöôùc ñoå ñaàu vòt, eách ngoài ñaùy gieáng… Tuy nhieân nhöõng thaønh ngöõ naøy cuõng chæ laø moät phaàn cuûa caâu, vaãn duøng ñeå goïi haønh ñoäng, tính chaát söï vaät. Thí duï: nöôùc ñoå ñaàu vòt “phí coâng, khoâng coù taùc duïng”, aùo gaám ñi ñeâm “toán keùm maø khoâng ai bieát ñeán”, eách ngoài ñaùy gieáng “khoâng nhìn xa thaáy roäng”, mieäng ngaäm hoät thò “ôû vaøo theá khoâng theå noùi ñöôïc”. Veà maët chöùc naêng: Ñöùng veà maët ngoân ngöõ hoïc, tuïc ngöõ coù chöùc naêng khaùc haún so vôùi thaønh ngöõ. Tuïc ngöõ cuõng nhö caùc saùng taùc daân gian khaùc nhö ca dao, daân ca, ñeàu coù chöùc naêng thoâng baùo. Tuïc ngöõ laø moät thoâng baùo ngaén goïn, suùc tích, coøn thaønh ngöõ coù chöùc naêng ñònh danh, bieåu hieän söï vaät, tính chaát, haønh ñoäng töông töï nhö töø. Moät thaønh ngöõ duø lôùn ñeán ñaâu cuõng khoâng theå neâu leân moät thoâng baùo. Ngöôïc laïi moät caâu tuïc ngöõ duø nhoû ñeán maáy cuõng ñaûm nhieäm chöùc naêng naøy moät caùch hoaøn haûo. (Thaønh ngöõ: lôïn trong chuoàng thaû ra maø ñuoåi; aên oác noùi moø, aên maêng noùi moïc, aên coø noùi leo; vaï vòt chöa qua, vaï gaø ñaõ ñeán; voi ñuù, choù ñuù, lôïn seà cuõng hoäc. Tuïc ngöõ: ao saâu toát caù; ngöôøi roi, voi buùa; töùc nöôùc vôõ bôø, v.v.). Vì thaønh ngöõ khoâng ñaûm nhieäm chöùc naêng thoâng baùo neân vôùi baát kyø thaønh ngöõ naøo ta cuõng coù theå ñaët caâu hoûi veà nhöõng vaán ñeà cô baûn xoay quanh noäi dung cuûa thaønh ngöõ ñoù. Chaúng haïn khi ta neâu thaønh ngöõ chaáp chôùi nhö thaày boùi cuùng thaùnh thì trong suy nghó cuûa ngöôøi nghe seõ naûy ra moät caâu hoûi “ai coù daùng ñieäu chaáp chôùi ñoù ?”. Hoaëc vôùi thaønh ngöõ vieäc nhaø thì nhaùc, vieäc chuù baùc thì sieâng, ngöôøi nghe seõ naåy ra caâu hoûi “ai laø ngöôøi löôøi bieáng vieäc nhaø vaø sieâng laøm vieäc ngöôøi?”, v.v.. Ñoái vôùi caùc tuïc ngöõ thì tình hình khoâng nhö vaäy. Moãi tuïc ngöõ laø moät caâu thoâng baùo troïn veïn, neân tröôùc baát kyø tuïc ngöõ naøo ngöôøi ta khoâng ñaët ra caâu hoûi kieåu nhö vaäy. Chaúng haïn khi ta noùi ôû hieàn gaëp laønh thì khoâng ai caàn hoûi “ai ôû hieàn gaëp laønh?”. Bôûi vì tuïc ngöõ ñaõ neâu leân moät quy luaät chung cho taát caû moïi ngöôøi. Söï khaùc nhau veà maët chöùc naêng nhö ñaõ noùi ôû treân daãn ñeán söï khaùc nhau trong caùch vaän duïng hai loaïi ñôn vò naøy trong giao tieáp. Moät thaønh ngöõ khoâng theå ñoäc laäp taïo thaønh caâu. Traùi laïi, moät tuïc ngöõ hoaøn toaøn coù theå coù khaû naêng ñoù. Roõ raøng laø giöõa thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ coù moät ñöôøng ranh giôùi thöïc teá. Tuy nhieân ranh giôùi naøy khoâng phaûi laø ngaên caùch tuyeät ñoái, khoâng phaûi laø ñöôøng keû thaúng baêng. Chính vì vaäy maø coù nhöõng ñôn vò ñöôïc taùc giaû naøy cho laø thaønh ngöõ, taùc giaû khaùc laïi cho laø tuïc ngöõ. Chaúng haïn kieán tha laâu cuõng ñaày toå ñöôïc raát nhieàu nhaø nghieân cöùu ngoân ngöõ hoïc xeáp vaøo tuïc ngöõ, trong ñoù coù Phaïm Vaên Bình, taùc giaû cuûa cuoán Tuïc ngöõ Vieät Nam [76], choù treo meøo ñaäy ñöôïc Hoaøng Dieäu Minh cho laø tuïc ngöõ [13], vaéng chuùa nhaø gaø voïc nieâu côm theo Phan Vaên Queá laø tuïc ngöõ [86]. Nhöng Nguyeãn Nhö YÙ laïi ñöa taát caû caùc caâu treân vaøo trong cuoán Töø ñ ieån tha øn h ngöõ tieán g Vieät phoå th oâng [43], v.v.. 1.2. Thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät Thaønh ngöõ chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät (thaønh ngöõ ñoäng vaät) ñöôïc hieåu laø nhöõng thaønh ngöõ maø trong thaønh phaàn cuûa chuùng coù nhöõng töø ngöõ chæ con vaät, thí duï cao nhö seáu; laån nhö ch aïch; aên nhö meøo; chu oät chaïy cuøng saøo. Nhöõng töø ngöõ naøy ñöôïc chuùng toâi goïi laø “thaønh toá chæ ñoäng vaät” (seáu, chaïch, meøo, chuoät). Qua tìm hieåu caùc töø ñieån thaønh ngöõ, caùc baøi baùo, baøi nghieân cöùu thaønh ngöõ, chuùng toâi thaáy soá löôïng thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Vieät ôû caùc taøi lieäu khaùc nhau laø raát khaùc nhau. Nhöng ñieàu chaéc chaén laø loaïi thaønh ngöõ naøy chieám moät tyû leä khoâng nhoû trong toaøn boä voán thaønh ngöõ tieáng Vieät. Theo keát quaû thoáng keâ ñöôïc mieâu taû trong luaän aùn thaïc só cuûa Trònh Caåm Lan [102], möùc ñoä söû duïng caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät theo thöù töï nhö sau: chim (157, keå caû caùc loaøi chim cuï theå), caù (113, keå caû caùc loaøi caù cuï theå), choù (110), gaø (79), boø (40), chuoät (37), ngöïa (30), meøo (23), ong (11), ruoài (9), lôïn (8), khæ (6), vòt (5), soùi (2), sö töû (2), thoû (2)… (Trònh Caåm Lan, luaän aùn thaïc só, 1995) [102]. Theo Phan Vaên Queá thì möùc ñoä söû duïng caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät coù khaùc: choù (123), gaø (90), caù (68), traâu (54), voi (53), meøo (52), coïp (51), ngöïa (49) chim (39), boø (37), chuoät (30), coø (24), vòt (23), cua (22), coùc (18), ñæa (16), lôïn (16), ong (16), raén (14), ruoài (12) [81]. Trong khuoân khoå khoái tö lieäu veà thaønh ngöõ ñaõ tieáp caän vaø xöû lyù, taùc giaû luaän vaên toång keát ñöôïc trong tieáng Vieät coù 1555 thaønh ngöõ ñoäng vaät vôùi 157 thaønh toá chæ ñoäng vaät (keå caû teân cuûa 29 loaïi caù, 34 loaïi chim). Danh saùch cuï theå ñöôïc saép xeáp theo ABC nhö sau:  Ba ba, beo, boø, boø caïp, boï, boï choù, boï maït, boï ngöïa, boï xít, böôùm (ngaøi)  Caù (caù boáng, caù chaøy, caù chaùy, caù cheùp, caù chi chi, caù chuoái, caù dieác, caù ñoái, caù gaùy, caù kình, caù laêng, caù loùc, caù loøng tong, caù maøi maïi, caù meø, caù moøi, caù ngaõo, caù ngheâ, caù nheo, caù roâ, caù saên saét, caù saáu, caù thia, caù thôøn bôn, caù traém, caù treâ, caù troâi, caù vaøng, caù vöôïc), caø cuoáng, caùo, caùy, caày höông, chaïch, chaâu chaáu, chaáy, chaãu chuoäc, chim ( bìm bòp, boà caâu, boà noâng, chaøo maøo, cheøo beûo, chim chích, choi choi, coø, cuù, chim cuoác, gieû cuøi, deõ, dieäc, dieàu haâu, eùn, haïc, heùt, hoàng, chim keùt, khöùu, nhaïn, où, oanh / hoaøng anh, phöôïng, loan, quaï, saùo, chim seû, seáu, tu huù, uyeân öông, vaïc, veït, yeán), choù, chuoàn chuoàn, chuoät, coùc, coïp, coác, coâng, cua, cun cuùt  Daõ traøng, deâ, dôi  Ñæa, ñom ñoùm, ñöôøi öôi  EÁch, eãnh öông  Gaø, gaáu, giaûi, giun  Heán, höôu  Khæ, kieán  Lôïn, löøa, löôn  Mang, meøo, muoãi  Nai, naéc neû, ngheâu (soø), ngoãng, ngöïa, nhaùi, nheän, nhoäng, noøng noïc  Ong, oác  Raùi, raén, raän, reát, roàng, ruøa, ruoài (nhaëng), röôi  Saâu, seân, soùc, soùi, sö töû, söùa  Taèm, teâ giaùc, teùp, thaèn laèn, thaàn truøng, thieâu thaân, thoû, thuoàng luoàng, toø voø, toâm, trai, traâu  Ve, vích, vòt, voi, vôø, vöôïn. Taàn soá xuaát hieän cuûa caùc thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät nhö sau. Chim vaø caùc loaïi chim xuaát hieän nhieàu nhaát vôùi hôn 232 thaønh ngöõ. Thöù hai laø ca ù vaø caùc loaïi caù: 149. Tieáp theo laø choù: 149; traâu: 123; gaø: 113; meøo: 61; boø: 73; voi: 61; ngöïa: 58; coïp: 55; chuoät: 47; raén: 33; lôïn: 28; coùc: 25; cua: 28; vòt: 26; roàng: 23; ong: 21; eách, nhaùi, eãnh öông: 31; ruoài: 18; kieán: 14; toâm: 17; caùo: 12; höôu: 12; oác: 12; khæ: 12; taèm: 15; deâ: 10; löôn: 9; thoû: 10; ñom ñoùm: 9; raän: 9; röôi: 8; ñæa: 9; chuoàn chuoàn: 8; dôi: 7; chaïch: 8; ngoãng: 6; chaáy: 7, caùy: 6, muoãi: 6; soùi: 11; chaâu chaáu: 4; nai: 3; gaáu: 5; ve: 6; vích: 4; saâu: 3 … So vôùi soá lieäu thoáng keâ cuûa Trònh Caåm Lan vaø Phan Vaên Queá, keát quaû thoáng keâ cuûa chuùng toâi coù soá löôïng thaønh ngöõ vaø thaønh toá ñoäng vaät chöùa trong caùc thaønh ngöõ lôùn hôn nhieàu. Coù leõ do nguoàn taøi lieäu döïa vaøo khaùc nhau, phöông phaùp thoáng keâ cuõng nhö quan ñieåm phaân ñònh thaønh ngöõ – tuïc ngöõ khaùc nhau. Coù moät ñieàu lyù thuù laø duø keát quaû khaù khaùc bieät veà taàn soá xuaát hieän cuûa caùc thaønh toá ñoäng vaät, nhöng nhöõng thaønh toá coù taàn soá xuaát hieän cao ôû ba keát quaû thoáng keâ khaù gioáng nhau. Nhöõng thaønh toá ñoù laø: chim, choù, caù, gaø, lôïn, traâu, boø, voi, meøo, chuoät, ngöïa, … Haõy xem baûng ñoái chieáu keát quaû döôùi ñaây cuûa ba taùc giaû: TRÒNH CAÅM LAN PHAN VAÊN QUEÁ NGUYEÃN THÒ BAÛO Teân ñoäng vaät SL Teân ñoäng vaät SL Teân ñoäng vaät SL Chim 157 Chim 39 Chim 232 Caù 113 Caù 68 Caù 149 Choù 110 Choù 123 Choù 149 Traâu 54 Traâu 123 Gaø 79 Gaø 90 Gaø 113 Boø 40 Boø 37 Boø 73 Voi 53 Voi 61 Meøo 23 Meøo 52 Meøo 61 Ngöïa 30 Ngöïa 49 Ngöïa 58 Coïp 51 Coïp 55 Chuoät 37 Chuoät 30 Chuoät 47 Baûng 1 1.3. Thaønh toá chæ ñoäng vaät ñöôïc duøng trong thaønh ngöõ tieáng Anh Keát quaû thoáng keâ cuûa chuùng toâi cho thaáy coù 463 thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Anh vôùi khoaûng 74 teân caùc con vaät ñöôïc söû duïng. Danh saùch cuï theå xeáp theo traät töï ABC nhö sau:  Ant (kieán), ape (ñöôø._.i öôi), ass (löøa caùi)  Badger (löûng), bat (dôi), bear (gaáu), bee/hornet (ong), bird (chim), bug (reäp), bull (boø ñöïc), butterfly (böôùm)  Calf (beâ), camel (laïc ñaø), cat (meøo), chicken (gaø con), cock (gaø troáng), cow (boø caùi), crocodile (caù saáu), crow (quaï)  Dog (choù), donkey (löøa), dove/pigeon (boà caâu), duck/drake (vòt), duckling (vòt con)  Eagle (ñaïi baøng), eel (löôn), elephant (voi)  Fish (caù), flea (boï cheùt), fly (ruoài), fox (caùo)  Goat (deâ), goose (ngoãng)  Hare (thoû röøng), hawk (dieàu haâu), hen (gaø maùi), herring (caù trích), horse (ngöïa)  Jackdaw (quaï xaùm), kitten (meøo con)  Lamb (cöøu non), lark (sôn ca), leech (ñæa), leopard (baùo), lion (sö töû), lobster (toâm)  Mackerel (caù thu), mare (ngöïa caùi), magpie (chim aùc laø), monkey (khæ), mouse/rat (chuoät), mule (la)  Owl (cuù), ox (boø thieán), oyster (soø, haøu)  Parrot (veït), peacock (coâng), pig (lôïn)  Rabbit (thoû)  Sardine (caù moøi), sheep (cöøu), snail (seân), snake/serpent (raén), sprat (caù trích côm), stag (nai ñöïc, höôu ñöïc), swallow (eùn), swan (thieân nga).  Tiger (hoå), toad (coùc), turkey (gaø taây)  Vixen (choàn caùi), whale (caù voi), wolf (choù soùi), worm (giun, saâu). Nhöõng thaønh toá ñoäng vaät coù taàn soá xuaát hieän nhieàu nhaát: Dog (choù): 64; bird (crow (jackdaw), dove (pigeon), eagle, hawk, lark, magpie, owl, parrot, peacock) (chim vaø caùc loaïi chim): 58; fish (herring, mackerel, sardin, sprat, whale) (caù vaø caùc loaïi caù): 46; horse, mare (ngöïa, ngöïa caùi): 36; cat, kitten (meøo): 37; bull, ox, cow, calf (boø caùc loaïi boø): 24; cock, chicken, hen (gaø caùc loaïi): 24; sheep, ram (cöøu): 13; pig (lôïn): 15; mouse, rat (chuoät): 13; duck, duckling, drake (vòt): 12; fly (ruoài): 11; lamb (cöøu non): 8; ass, (löøa): 9 ; pig (lôïn): 15; rabbit, hare (thoû, thoû röøng): 10; lion (sö töû): 11, wolf (choù soùi): 9; bear (gaáu): 8; goose (ngoãng): 7; fox (caùo): 6; flea (boï cheùt): 6; monkey (khæ): 4; goat (deâ): 4; … 1.4. So saùnh ñoái chieáu thaønh toá chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ Vieät-Anh Xeùt veà soá löôïng thaønh ngöõ chöùa thaønh toá ñoäng vaät, trong tieáng Vieät coù 1555 thaønh ngöõ, nhieàu hôn gaáp ba laàn so vôùi tieáng Anh (463 thaønh ngöõ). Xeùt veà soá löôïng con vaät ñöôïc nhaéc ñeán trong thaønh ngöõ: tieáng Vieät coù 157 con vaät, gaáp ñoâi so vôùi tieáng Anh (74 con vaät). Trong luaän aùn phoù tieán só cuûa mình, Phan Vaên Queá thoáng keâ töø nhieàu nguoàn taøi lieäu khaùc nhau vaø cho raèng trong thaønh ngöõ tieáng Anh coù khoaûng 368 ñôn vò coù thaønh toá chæ ñoäng vaät vôùi hôn 85 con vaät (bao goàm caû thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ) [86]. Coøn theo Trònh Caåm Lan thì tieáng Vieät coù khoaûng 904 thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ ñoäng vaät vaø chæ coù 64 con vaät [102]. Qua phaàn trình baøy treân, ta thaáy coù ñoäng vaät cuøng xuaát hieän ôû thaønh ngöõ cuûa caû hai ngoân ngöõ, coù ñoäng vaät chæ xuaát hieän ôû thaønh ngöõ cuûa ngoân ngöõ naøy hoaëc thaønh ngöõ cuûa ngoân ngöõ kia. 1.4.1. Caùc thaønh toá ñoäng vaät xuaát hieän trong caû hai thaønh ngöõ Vieät- Anh  Beo/ baùo (leopard), boà caâu (pigeon), böôùm (butterfly)  Caù (fish), caù saáu (crocodile), caù moøi (sardine), caù voi/ caù kình (whale), caùo (fox), caày höông (civet cat), chim (bird), choù (dog), choù saên (hound), choù soùi (wolf), chuoät (mouse, rat), coïp (tiger), coâng (peacock), cuù (owl)  Deâ (goat), dôi (bat), dieàu haâu (hawk)  Ñæa (leech), ñöôøi öôi (ape)  EÙn, nhaïn (swallow)  Gaø con (chicken), gaø maùi (hen), gaø troáng (cock), gaáu (bear), giun (worm).  Haøu (soø) (oyster)  Kieán (ant), khæ (monkey)  Lôïn (pig), löôn (eel)  Meøo (cat)  Ngoãng (goose)  Ong (bee)  Quaï (crow, jassdow)  Raén (snake), ruoài (fly)  Saâu (worm), seân (snail), sö töû (lion)  Toâm (lobster)  Veït (parrot), vòt (duck), voi (elephant) Coù 46 teân con vaät cuøng xuaát hieän trong caû hai thaønh ngöõ Vieät – Anh, nhieàu hôn so vôùi 33 con vaät theo thoáng keâ cuûa Phan Vaên Queá [86]. 1.4.2. Caùc thaønh toá ñoäng vaät chæ coù trong thaønh ngöõ tieáng Vieät  Ba ba, boø, boø caïp, boï, boï choù, boï maït, boï ngöïa, boï xít  Caù cheùp, caù chuoái, caù dieác, caù ñoái, caù gaùy, caù ngheâ, caù meø, caù roâ, caù thia, caù chaøy, caù loùc, caù troâi, caù vaøng, caù laêng, caù vöôïc, caù ngaõo, caù treâ, caù nheo, caù loøng tong, caù saên saét, caù chaùy, caù boáng, chi chi, caù maïi, caù thôøn bôn, caù traém  Caø cuoáng, caùy, chaïch, chaâu chaáu, chaáy, chaãu chaøng  Chim bìm bòp, boà noâng, chaøo maøo, cheøo beûo, chim chích, coø, chim cuoác, deõ, gieû cuøi, haïc, heùt, chim keùt, khöôùu, loan, où, oanh, phöôïng, saùo, seû, seáu, vaïc, yeán  Chuoàn chuoàn, coùc, coác, cua, cun cuùt  Daõ traøng  Ñom ñoùm  EÁch, eãnh öông  Gaø, giaûi, gioøi  Heán  Liu ñiu, löøa  Mang, muoãi  Nai, naéc neû, nhaùi, nheän, nhoäng, noøng noïc  OÁc  Raùi caù, raän, roàng, ruøa, röôi  Söùa  Taèm, teùp, thoû, trai, traâu  Ve, vöôïn Toång coäng coù 98 con vaät (keå caû teân cuûa caùc loaøi caù vaø teân cuûa caùc loaøi chim) chæ xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät maø khoâng xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Anh (theo Phan Vaên Queá chæ coù 58 con vaät) [86]. 1.4.3. Caùc thaønh toá ñoäng vaät chæ xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Anh  Ass (löøa caùi),  Badger (löûng), bug (reäp), bull (boø ñöïc)  Calf (beâ), camel (laïc ñaø), cow (boø caùi)  Eagle (chim ñaïi baøng)  Flea (boï cheùt)  Hare (thoû röøng), herring (caù trích)  Lamb (cöøu non), lark (sôn ca)  Magpie (aùc laø), mare (ngöïa caùi), mule (la)  Ox (boø thieán)  Rabbit (thoû nhaø)  Sardine (caù moøi), sheep / ram (cöøu), sprat (caù trích côm), swan (thieân nga)  Turkey (gaø taây)  Vixen (choàn caùi) 24 con vaät chæ coù trong thaønh ngöõ tieáng Anh, khoâng thaáy xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät (theo thoáng keâ cuûa Phan Vaên Queá, coù 31 con vaät (caû thaønh ngöõ vaø tuïc ngöõ)) [86]. 1.4.4. Moät soá nhaän xeùt töø phaàn trình baøy treân 1.4.4.1. Caùc loaøi chim, caù, coân truøng, saâu boï xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät nhieàu hôn so vôùi trong tieáng Anh. Cuï theå: Trong thaønh ngöõ tieáng Anh chæ coù 6 loaïi caù vaø ña soá laø caù bieån: caù trích (herring), caù côm (sprat), caù thu (markerel), caù moøi (sardine), caù voi (whale). Trong tieáng Vieät thì tình hình hoaøn toaøn ngöôïc laïi: coù raát nhieàu loaïi caù xuaát hieän, haàu heát laø caù nöôùc ngoït vôùi hôn 29 loaïi khaùc nhau. Döôùi ñaây laø baûng lieät keâ caùc loaøi caù xuaát hieän trong thaønh ngöõ vaø moâi tröôøng nöôùc cuûa chuùng (vieäc xaùc ñònh moâi tröôøng nöôùc döïa vaøo Tö ø ñ ieån tieáng Vieät do Hoaøng Pheâ chuû bieân, 1997)[14]: TT TEÂN CAÙ T.VIEÄT T. ANH MOÂI T RÖÔØNG 1 caù boáng + – nöôùc ngoït 2 caù chaøy + – nöôùc ngoït 3 caù chaùy + – bieån 4 caù cheùp + – nöôùc ngoït 5 chi chi + – nöôùc ngoït 6 caù chuoái + – nöôùc ngoït 7 caù côm – + bieån 8 caù dieác + – nöôùc ngoït 9 caù gaùy + – nöôùc ngoït 10 caù kình/ caù voi + + bieån 11 caù laêng + – nöôùc ngoït 12 caù loøng tong + – nöôùc ngoït 13 caù loùc + – nöôùc ngoït 14 caù maøi maïi + – nöôùc ngoït 15 caù meø + – nöôùc ngoït 16 caù moøi + + bieån 17 caù ngaõo + – nöôùc ngoït 18 caù ngheâ + – bieån 19 caù nheo + – nöôùc ngoït 20 caù ñoái + – nöôùc ngoït 21 caù roâ + – nöôùc ngoït 22 caù saáu + + nöôùc ngoït 23 caù saên saét + – nöôùc ngoït 24 caù thia + – nöôùc ngoït 25 caù thôøn bôn + – nöôùc ngoït 26 caù thu – + bieån 27 caù traém + – nöôùc ngoït 28 caù treâ + – nöôùc ngoït 29 caù trích – + bieån 30 caù troâi + – nöôùc ngoït 31 caù vaøng + – nöôùc ngoït 32 caù vöôïc + – bieån + nöôùc ngoït Baûng 2 Veà chim, chæ coù khoaûng 9 loaøi chim xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Anh. Ña soá laø caùc loaøi chim lôùn vaø hung döõ (nhö: ñaïi baøng, quaï, dieàu haâu, cuù…). Thöùc aên chuû yeáu cuûa chuùng laø thòt. Trong thaønh ngöõ tieáng Vieät coù ñeán 34 teân goïi caùc loaøi chim khaùc nhau, trong ñoù coù raát nhieàu loaøi chim duøng saâu boï laøm thöùc aên chính. Sau ñaây laø baûng veà caùc loaøi chim vaø thöùc aên cuûa chuùng (döïa vaøo Tö ø ñieån tieáng Vieät do Hoaøng Pheâ chuû bieân, 1997)[14]: TT TEÂN CHIM T. VIEÄT T. ANH THÖÙC AÊN 1 aùc laø – + caù, teùp 2 bìm bòp + – caù, teùp 3 boà caâu + + nguõ coác 4 boà noâng + – caù, teùp 5 chaøo maøo + – caùc loaïi quaû 6 cheøo beûo + – saâu boï 7 chim chích + – saâu boï 8 chieàn chieän (sôn ca) – + nguõ coác 9 choi choi + – saâu boï 10 coø + – caù, teùp 11 cuù + + thòt 12 cuoác + – saâu boï 13 deõ + – giun 14 dieäc + – caù, teùp 15 dieàu haâu + + thòt 16 ñaïi baøng – + thòt 17 eùn + – saâu boï vaø nguõ coác 18 gieû cuøi + – saâu boï vaø nguõ coác 19 haïc + – khoâng roõ 20 heùt + – giun 21 hoàng + – khoâng roõ 22 keùt + – saâu boï, nguõ coác, thòt 23 khöôùu + – saâu boï 24 loan + – khoâng roõ 25 nhaïn + + nguõ coác 26 où + – thòt 27 oanh (anh) + – nguõ coác 28 phöôïng + – khoâng roõ 29 quaï/ aùc + + thòt 30 saùo + – saâu boï vaø nguõ coác 31 chim seû + – nguõ coác 32 seáu + – caù, teùp 33 tu huù + – saâu boï vaø nguõ coác 34 uyeân öông + – khoâng roõ 35 vaïc + – caù, teùp 36 veït + + saâu boï 37 yeán + – saâu boï Baûng 3 Ngoaøi nhöõng loaïi chim sinh tröôûng ôû vuøng khí haäu aåm vaø öa nöôùc nhö treân, raát nhieàu coân truøng vaø ñoäng vaät soáng ôû ñoàng ruoäng, ao hoà vaø ôû vuøng nhieät ñôùi cuõng xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät nhieàu hôn trong thaønh ngöõ tieáng Anh. Baûng caùc con vaät lieân quan ñeán ñoàng ruoäng vaø vuøng khí haäu nhieät ñôùi (döïa theo taøi lieäu Cô sôû sinh thaùi hoïc cuûa Döông Höõu Thôøi, ÑHQG, Haø Noäi, 1998) [73]: STT TEÂN CON VAÄT T. VIEÄT T. ANH MOÂI T RÖÔØNG 1 boï cheùt – + nhieät ñôùi 2 boï choù + – nhieät ñôùi 3 boï maït + – nhieät ñôùi 4 boï ngöïa + – ñoàng ruoäng 5 boï xít + – nhieät ñôùi 6 chaâu chaáu + – ñoàng ruoäng 7 chaãu chuoäc + – ao hoà 8 chaáy + – nhieät ñôùi 9 chuoät + + nhieät ñôùi 10 coùc + + ao hoà 11 ñæa + + ñoàng ruoäng 12 eách, nhaùi, eãnh öông + – ao hoà 13 gioøi + – khí haäu aåm 14 giun + – khí haäu aåm 15 kieán + + nhieät ñôùi 16 muoãi + – nhieät ñôùi 17 ong + + nhieät ñôùi 18 raén + + nhieät ñôùi 19 raän + – nhieät ñôùi 20 reäp – + nhieät ñôùi 21 reát + – nhieät ñôùi 22 ruoài + + nhieät ñôùi 23 saâu + + ñoàng ruoäng 24 seân + + ao hoà 25 thaèn laèn + – nhieät ñôùi 26 thieâu thaân + – nhieät ñôùi Baûng 4 Trong soá 26 con vaät, coù ñeán 24 con xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø chæ coù 11 con xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Anh. Vieät Nam coù heä thoáng soâng ngoøi daøy ñaëc, thuaän lôïi cho caùc loaøi ñoäng vaät öa nöôùc (caù nöôùc ngoït, coùc, eách, nhaùi, v.v.) phaùt trieån maïnh. Hôn nöõa, laø nöôùc thuoäc vuøng nhieät ñôùi, khí haäu aåm, Vieät Nam coù raát nhieàu loaøi, saâu boï vaø coân truøng. Theo quy luaät caân baèng sinh thaùi: nôi naøo coù nhieàu loaøi saâu boï vaø coân truøng gaây haïi cho muøa maøng, nôi ñoù seõ coù raát nhieàu loaøi chim, ñoäng vaät öa aên saâu boï vaø coân truøng. Nhöõng con vaät naøy “laøm ngöôøi canh ñoàng” raát quan troïng cho ngöôøi noâng daân (Traàn Kieân, Ñôøi soáng caùc loaøi bo ø saùt, 1983) [101]. Thaät lyù thuù khi thaáy raèng trong thaønh ngöõ tieáng Vieät xuaát hieän raát nhieàu teân goïi caùc loaøi saâu boï vaø coân truøng gaây haïi cho muøa maøng, ñoàng thôøi cuõng xuaát hieän raát nhieàu töø ngöõ chæ caùc loaïi chim, caùc ñoäng vaät öa aên saâu boï vaø coân truøng. 1.4.5. Moät soá teân goïi caùc con vaät truyeàn thuyeát, mang ñaëc tröng vaên hoaù phöông Ñoâng nhö: phöôïng, loan, hoàng, haïc vaø roàng chæ xuaát hieän trong thaønh ngöõ tieáng Vieät. 1.4.6. Nöôùc Anh vaø nhieàu nöôùc phöông Taây khaùc ñi leân töø neàn kinh teá ñoàng coû vaø du muïc, soáng chuû yeáu baèng ngheà chaên nuoâi, coù ñieàu kieän gaén boù vôùi caùc ñoäng vaät nuoâi. Ñieàu naøy theå hieän khaù roõ trong vieäc phaûn aùnh phong phuù teân goïi caùc gia suùc trong thaønh ngöõ: Ngöïa: mare (ngöïa caùi), horse (ngöïa ñöïc) Cöøu : sheep (cöøu lôùn), lamb (cöøu non) Boø : cow (boø caùi), bull (boø ñöïc), ox (boø thieán), calf (beâ) Löøa : donkey (löøa), ass (löøa caùi), jackass (löøa ñöïc) Roõ raøng ñieàu kieän ñòa lyù töï nhieân, moâi tröôøng sinh soáng, neàn kinh teá - vaên hoaù cuûa moãi coäng ñoàng ñaõ ñeå laïi daáu aán ñaäm neùt trong thaønh ngöõ chöùa thaønh toá chæ ñoäng vaät. Chöông hai NGÖÕ NGHÓA CUÛA TÖØ NGÖÕ CHÆ ÑOÄNG VAÄT TRONG THAØNH NGÖÕ TIEÁNG VIEÄT (so saùnh vôùi thaønh ngöõ tieáng Anh) 2.1. Khaùi quaùt veà ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töø Tröôùc khi tìm hieåu ngöõ nghóa - vaên hoaù cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ, ta thöû tìm hieåu ngöõ nghóa vaên hoaù cuûa töø noùi chung. Trong coâng trình Tröôøng nghóa cuûa moät thöïc töø, Döông Kyø Ñöùc cho raèng nghóa cuûa moät thöïc töø phaûn aùnh söï caûm nhaän veà ñoái töôïng theo caùch rieâng cuûa coäng ñoàng toäc ngöôøi, töùc laø phaûn aùnh moät phaàn vaên hoaù cuûa coäng ñoàng ñoù. Theo oâng, nghóa cuûa thöïc töø coù hai phaàn: phaàn nghóa ngöõ hieäu vaø phaàn nghóa vaên haøm. Phaàn nghóa ngöõ hieäu laø nghóa cuûa töø vôùi tính caùch moät tín hieäu ngoân ngöõ, noù theå hieän khaùi nieäm, töùc laø caùc ñaëc tröng chung cuûa ñoái töôïng ñöôïc con ngöôøi nhaän thöùc qua thöïc tieãn xaõ hoäi. Pha àn nghóa v aên haøm laø nghóa cuûa töø vôùi tö caùch moät haøm toá vaên hoaù, noù chöùa ñöïng ñoäng hình vaên hoaù, töùc laø caùi caùch rieâng trong vieäc taïo ra ñoái töôïng, thao taùc vôùi noù vaø trong vieäc caûm nhaän noù. Hai phaàn nghóa ngöõ hieäu vaø vaên haøm hôïp thaønh moät chænh theå, ñoù laø tröôøng nghóa cuûa thöïc töø. Döông Kyø Ñöùc ñaõ phaân tích töø chuoät ñeå minh hoïa. Qua cöù lieäu thaønh ngöõ, tuïc ngöõ, qua caùch nhìn cuûa ngöôøi Vieät veà con vaät naøy trong ñôøi soáng, oâng cho raèng töø chuoät chöùa ñöïng nhöõng noäi dung sau: – Chuoät ñöôïc coi laø con vaät sôï meøo, hay bò meøo aên thòt. – Chuoät thöôøng ñöôïc lieân töôûng ñeán keû xaáu, vieäc xaáu: khoâng quang minh chính ñaïi (len leùt nhö chuoät ngaøy; chaùy nhaø ra maët chuoät), taùo tôïn (chuoät gaëm chaân meøo), laâm vaøo theá cuøng (chuoät chaïy cuøng saøo), laø keû baát taøi nhöng gaëp may (chuoät sa chónh gaïo).[9]. Thaät thuù vò neáu ta ñem so saùnh nghóa cuûa töø chuoät trong tieáng Vieät vôùi nghóa vaên haøm ñaëc thuø cuûa hai töø mouse vaø rat cuøng nghóa laø “chuoät” trong tieáng Anh. Tuy cuøng nghóa laø “chuoät”, cuøng thieân veà nghóa tieâu cöïc nhö trong tieáng Vieät, nhöng saéc thaùi bieåu caûm cuûa hai töø naøy coù khaùc nhau. Mouse laø ngöôøi laëng leõ, nhuùt nhaùt (as quiet as a mouse - laëng leõ nhö chuoät), tuy beù nhoû nhöng coù ích (a mouse may help a lion - con chuoät cuõng coù theå giuùp ñôõ con sö töû), moät ngöôøi raát toäi nghieäp vì quaù ngheøo (as poor as a church mouse- con chuoät ôû nhaø thôø) hoaëc ñang laâm vaøo hoaøn caûnh khoù khaên khoâng loái thoaùt (it is a poor mouse that has only one hole – con chuoät toäi nghieäp chæ coù moät loã ñeå chui ). Trong khi ñoù, rat laø nhöõng lôøi la maéng naëng neà (to give somebody rats – cho ngöôøi naøo ñoù nhöõng con chuoät), laø keû coù baûn chaát xaáu xa (rats desert a sinking ship – khi taøu chìm thì chuoät môùi chui ra), laø söï nguy hieåm coù theå xaûy ra (to smell a rat – ngöûi thaáy muøi chuoät). Ñoái vôùi ngöôøi Anh, coù veû nhö mouse deã thöông hôn rat vaø noùi chung, “chuoät” khoâng ñaùng gheùt, ñaùng khinh bæ nhö ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam. Toùm laïi, nghóa cuûa töø (thöïc töø) trong moät ngoân ngöõ phaûn aùnh yù thöùc xaõ hoäi cuûa coäng ñoàng toäc ngöôøi söû duïng ngoân ngöõ ñoù nhö tieáng meï ñeû. Noùi caùch khaùc, nghóa cuûa töø phaûn aùnh “moái quan heä giöõa theá giôùi bieåu töôïng vôùi theá giôùi thöïc taïi” (Phan Vaên Queá, 1996) [86]. Moái quan heä ñoù chính laø vaên hoaù vaø ñöôïc bieåu hieän thaønh moät kieåu löïa choïn rieâng cuûa moät coäng ñoàng toäc ngöôøi so vôùi moät coäng ñoàng toäc ngöôøi khaùc. Ñöùng ôû goùc ñoä vaên hoaù, nghóa cuûa moãi töø laø moät phieán ñoaïn vaên hoaù, theå hieän vaên hoaù chung cuûa coäng ñoàng loaøi ngöôøi, vaên hoaù chung lieân toäc ngöôøi vaø vaên hoaù rieâng ñaëc thuø cuûa moät coäng ñoàng toäc ngöôøi. Nghóa vaên hoaù chung lieân toäc ngöôøi laø söï khuùc xaï cuûa nghóa vaên hoaù chung cuûa coäng ñoàng loaøi ngöôøi (töùc laø nghóa khaùi nieäm phoå quaùt toaøn nhaân loaïi). Coøn nghóa vaên hoaù rieâng ñaëc thuø cuûa moät coäng ñoàng toäc ngöôøi, veà phaàn noù, laïi laø moät söï khuùc xaï cuûa nghóa vaên hoaù chung cuûa coäng ñoàng ngöôøi vaø vaên hoaù chung cuûa lieân toäc ngöôøi. Teân goïi ñoäng vaät laø ñôn vò töø ngöõ trong heä thoáng tieáng Vieät. Do vaäy teân goïi ñoäng vaät ñöông nhieân cuõng coù nghóa vaên hoaù. Khi laø thaønh toá trong caùc thaønh ngöõ, noäi dung ngöõ nghóa vaên hoaù cuûa caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät chính laø caùch caûm nhaän, caùch ñaùnh giaù caùc con vaät toát hay xaáu, laø vieäc lieân töôûng chuùng vôùi caùi gì. Chaúng haïn, theo caùch caûm nhaän cuûa ngöôøi Vieät thì lôïn tieâu bieåu cho söï aên uoáng thoâ loã (aên nhö lôïn), ngu ngoác loá bòch trong xöû söï (ngu nhö lôïn; voi ñuù, choù ñuù, lôïn seà cuõng hoäc), keû khoâng nhaän bieát khuyeát ñieåm cuûa mình, laïi ñi cheâ ngöôøi khaùc (lôïn cheâ choù coù boï). Lôïn cuõng gôïi ñeán boång loäc (ñaàu gaø maù lôïn), cuûa caûi (thuû thæ aên soû lôïn). Ñoái vôùi ngöôøi Anh, hình aûnh pig “con lôïn” cuõng coù nhöõng neùt gioáng nhö caùch caûm nhaän cuûa ngöôøi Vieät, cuõng ngu ngoác (don’t be such a pig), cuõng aên uoáng thoâ tuïc (as greedy as a pig). Ngoaøi ra, ngöôøi Anh coøn lieân töôûng pig ñeán söï haáp taáp voäi vaøng, thieáu caân nhaéc (a pig in a poke), ñeán nhöõng ñieàu aûo töôûng (pig might fly; when pigs fly), ñeán söï ngaïc nhieân (stare like a stuck pig). Ñoái vôùi ngöôøi Vieät thì gaø thöôøng gôïi ñeán thöùc aên ngon (côm gaø caù goûi), ñeû nhieàu (ñeû nhö gaø). Gaø coøn chæ boïn ngöôøi xaáu xa, hay ganh tî, töï laøm haïi mình (gaø töùc nhau tieáng gaùy; gaø nhaø laïi böôi beáp nhaø; chaân gaø laïi bôùi ruoät gaø), boïn ngöôøi heøn keùm (gaø queø aên quaån coái xay), taùc phong chaäm chaïp (lôø ñôø nhö gaø ban hoâm). Vôùi ngöôøi Anh, gaø vaø ñaëc bieät gaø troáng laø hình aûnh cuûa keû maïnh (cock of the walk), soáng no ñuû, sung tuùc (live like fighting cocks). Ngoaøi ra, ngöôøi Anh thöôøng lieân töôûng gaø troáng vôùi nhöõng ñieàu toát laønh seõ ñeán khi ñang ôû hoaøn caûnh khoù khaên (there is many good cocks come out of a tattered bag). Hoaëc nhö khæ thöôøng ñöôïc ngöôøi Vieät lieân töôûng ñeán ngöôøi hay nhaên nhoù (nhaên nhö khæ), laøm nhöõng vieäc baån thæu xaáu xa (tay khæ nuoâi mieäng khæ). Trong taâm thöùc ngöôøi Anh, khæ laø keû baát löông, löu manh (monkey bussiness), keû ngu ñaàn, baát taøi (the higher the monkey climbs the more he shows his tail), keû ranh ma, leùm lænh (as tricky as a monkey), laø thöù keùm chaát löôïng, khoâng ñaït yeâu caàu (if you pay peanuts, you get monkeys). Treân ñaây laø nhöõng daãn chöùng veà noäi dung cuûa nghóa vaên hoaù ñaëc thuø toäc ngöôøi trong nghóa cuûa töø. Noù phaûn aùnh nhaõn quan vaên hoaù ñaëc tröng cuûa moãi daân toäc. 2.2. Ngöõ nghóa vaên hoaù cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ Nhieàu nhaø nghieân cöùu thaønh ngöõ cho raèng nghóa cuûa thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ chính laø nghóa bieåu tröng cuûa thaønh ngöõ. Chaúng haïn, Hoaøng Vaên Haønh khi nghieân cöùu loaïi thaønh ngöõ so saùnh kieåu “ T nhö B” (nhanh nhö soùc; chaäm nhö ruøa; laån nhö chaïch) cho raèng caùc yeáu toá B (soùc, ruøa, chaïch) laø khoâng hieån ngoân, chuùng coù tính bieåu tröng ngöõ nghóa [19]. Theo caùch nhìn nhaän cuûa Nguyeãn Coâng Ñöùc, moät thaønh toá seõ coù tính bieåu tröng khi noù coù nhöõng ñaëc tröng ñieån hình vaø trong moái quan heä vôùi caùc thaønh toá khaùc thì noù laøm cho ngöôøi ta lieân heä tôùi moät yù nghóa môùi, khaùc vôùi nghóa goác cuûa noù. Thí duï, trong thaønh ngöõ göûi tröùng cho aùc thì tröùng laø bieåu tröng cho moät vaät quyù giaù, cho moät söï tieáp noái truyeàn ñôøi, nhöng heát söùc mong manh, caàn phaûi naâng niu gìn giöõ nhö chính söï soáng coøn, aùc (moät loaøi chim döõ) bieåu tröng cho keû ñoäc aùc, khoâng ñaùng tin, luoân rình moø laøm haïi ngöôøi khaùc [33]. Trong soá caùc taùc giaû nghieân cöùu veà tính bieåu tröng cuûa thaønh ngöõ thì chæ coù Trònh Caåm Lan laø ñi saâu veà tính bieåu tröng cuûa thaønh toá chæ con vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät. Theo baø, ñi tìm nhöõng giaù trò bieåu tröng ngöõ nghóa cuûa thaønh ngöõ coù yeáu toá lieân quan ñeán teân goïi caùc con vaät thöïc chaát laø tìm ra nhöõng giaù trò ngöõ nghóa maø ngöôøi Vieät ñaõ gaùn cho nhöõng con vaät hay gaùn cho nhöõng ñaëc ñieåm, nhöõng tình theá, nhöõng hoaït ñoäng cuûa nhöõng con vaät ñoù theo caùch caûm nhaän cuûa hoï. Vaø “nhöõng caûm nhaän cuûa ngöôøi Vieät veà caùc con vaät ñöôïc boäc loä qua thaønh ngöõ, taïo ra nhöõng bieåu töôïng, nhöõng bieåu töôïng naøy cho pheùp hình dung con vaät bieåu tröng cho caùi gì, cho thuoäc tính gì” [102]. Trong luaän vaên phoù tieán só cuûa mình, Nguyeãn Thuyù Khanh cho raèng theá giôùi ñoäng vaät gaàn guõi gaén boù vôùi con ngöôøi töø thuôû khai thieân laäp ñòa. Vì vaäy, caùc con vaät vôùi teân goïi cuûa noù ñaõ ñi vaøo ñôøi soáng ngoân ngöõ moät caùch töï nhieân vaø ngaøy caøng trôû neân phong phuù veà maët nhaän thöùc vaø bieåu hieän. “Moãi con vaät (vaø keøm theo teân goïi cuûa noù) thöôøng gôïi leân trong yù thöùc cuûa ngöôøi baûn ngöõ moät söï lieân töôûng naøo ñoù, gaén lieàn vôùi nhöõng ñaëc ñieåm, thuoäc tính cuûa con vaät” [57]. Quaù trình lieân töôûng thöôøng daãn ñeán nghóa boùng, nghóa chuyeån, thoâng qua moät soá phöông thöùc nhö aån duï, hoaùn duï. Ñaây cuõng laø quaù trình hình thaønh nghóa bieåu tröng cuûa thaønh toá ñoäng vaät trong thaønh ngöõ. Noù phaûn aùnh caùch caûm nhaän, caùch ñaùnh giaù caùc söï vaät, hieän töôïng laø toát hay xaáu, lieân quan ñeán vieäc gaùn cho chuùng nhöõng thuoäc tính, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa con vaät naøo ñoù. Coù theå noùi nghóa bieåu tröng laø moät trong nhöõng nghóa vaên hoaù cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät. Noù vöøa mang tính chaát ñaëc thuø cuûa moãi coäng ñoàng ngoân ngöõ rieâng bieät, vöøa mang tính chaát chung ôû nhieàu ngoân ngöõ. Chaúng haïn, caû hai daân toäc Vieät vaø Anh ñeàu cho raèng caùo laø con vaät khoân ngoan, tinh ranh, xaûo quyeät khoù löôøng (caùo möôïm oai huøm; caùo naøo töû teá vôùi gaø; gaø nguû, caùo khoâng nguû / a fox in lamb’s skin “caùo ñoäi loát cöøu”; as smart as a fox “kheùo leùo nhö caùo”). Coøn raén vôùi noïc ñoäc, söï traùo trôû vaø nhöõng cuù taán coâng baát ngôø, ñöôïc bieåu tröng cho söï thaâm hieåm, ñoäc aùc (mieäng huøm noïc raén, khaåu phaät taâm xaø / a snake in the grass “con raén trong ñaùm coû – nhöõng nguy hieåm baát ngôø”; to warm (cherish) a snake in one's bosom “oâm raén trong loøng – giöõ beân mình nhöõng moái nguy hieåm”). Veà phaàn chuùng toâi, do tieáp caän vaán ñeà nghóa cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ töø quan ñieåm ngöõ nghóa –vaên hoaù, coi nghóa cuûa töø laø moät phieán ñoaïn vaên hoaù, neân chuùng toâi raát thoáng nhaát vôùi caùch nhìn nhaän cuûa Phan Vaên Queá veà vaán ñeà bieåu tröng. Theo oâng, ñuùng laø coù moät soá lôùn thaønh toá chæ ñoäng vaät trong caùc thaønh ngöõ mang nghóa bieåu tröng, nhaát laø khi nhöõng thaønh ngöõ ñoù coù daïng so saùnh, kieåu nhö chaäm nhö ruøa, nhaùt nhö caùy, baån nhö choù, khoeû nhö vaâm, v.v. trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø as quiet as a mouse “laëng leõ nhö chuoät”, as blind as a bat “muø nhö dôi”, eat like a horse “aên khoeû nhö ngöïa”, work like a dog “laøm caät löïc nhö choù”, v.v. trong thaønh ngöõ tieáng Anh. Coøn ôû nhieàu thaønh ngöõ ñoäng vaät khaùc, raát khoù hình dung tính bieåu tröng cuûa noù. Chaúng haïn, Trònh Caåm Lan ([102], tr.62-63) cho raèng choù treøo chaïn bieåu tröng cho söï löôøi bieáng (trong thaønh ngöõ ngay löng nhö choù treøo chaïn), choù phaûi phaùo bieåu tröng cho söï sôï haõi (trong thaønh ngöõ chaïy nhö choù phaûi phaùo), choù thaáy thoùc bieåu tröng cho söï baøng quan (trong thaønh ngöõ lô laùo nhö choù thaáy thoùc) vaø choù aên vaõ maém bieåu tröng cho haønh ñoäng chöûi (trong thaønh ngöõ chöûi nhö choù aên vaõ maém). Thaät ra caùc thaønh ngöõ naøy chæ phaûn aùnh caùch caûm nhaän vaø so saùnh theo kieåu cuûa coäng ñoàng ngöôøi Vieät, chöù khoâng khaéc hoaï neân moät hình töôïng ñieån hình nhö trong tröôøng hôïp caùc thaønh ngöõ so saùnh kieåu chaäm nhö ruøa, nhaùt nhö caùy (ruøa laø ñieån hình cuûa söï chaäm chaïp, caùy laø ñieån hình cuûa söï nhuùt nhaùt, v.v.). Ñieàu naøy coù nghóa laø ngoaøi nghóa bieåu tröng, caùc thaønh toá cuûa thaønh ngöõ noùi chung vaø caùc thaønh toá ñoäng vaät trong caùc thaønh ngöõ ñoäng vaät noùi rieâng, coøn coù moät loaïi nghóa khaùc, nghóa phi bieåu tröng. Chuùng toâi cho raèng duø laø nghóa bieåu tröng hay laø nghóa phi bieåu tröng thì caû hai loaïi nghóa naøy ñeàu laø keát quaû cuûa söï lieân töôûng, lieân hoäi theo caùch rieâng cuûa moät coäng ñoàng toäc ngöôøi. Noùi caùch khaùc, khi caùc töø, ngöõ chæ ñoäng vaät trong caùc thaønh ngöõ gôïi leân moät caùi gì ñoù, coù nghóa laø ñaõ haøm yù moät caùi gì ñoù nhö moät thöù ñoäng hình vaên hoùa cuûa moät coäng ñoàng toäc ngöôøi. Coù leõ ñaây chính laø caùi maø Döông Kyø Ñöùc goïi laø “nghóa vaên haøm” [9]. Ñeå phaûn aùnh moät caùch thoûa ñaùng taát caû caùc kieåu loaïi nghóa cuûa caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ ñoäng vaät (baát keå laø nghóa bieåu tröng hay nghóa phi bieåu tröng, hay laø nghóa gì khaùc), chuùng toâi xin ñöôïc qui chuùng veà moät loaïi chung, ñoù laø nghóa vaên hoaù ñaëc thuø toäc ngöôøi, bao goàm taát caû noäi dung cuûa nghóa vaên hoaù naøy. Vôùi moät caùch nhìn nhaän roäng nhö vaäy ta seõ deã daøng xöû lyù hôn ñoái vôùi caùi haøm yù maø moät coäng ñoàng toäc ngöôøi muoán gôïi tôùi, muoán göûi gaém qua hình aûnh caùc ñoäng vaät trong caùc thaønh ngöõ ñoäng vaät. Ta bieát noäi dung ngöõ nghóa vaên hoaù ñaëc thuø toäc ngöôøi cuûa moãi töø ngöõ chæ ñoäng vaät heát söùc phong phuù neân ña soá chuùng ñeàu coù tính ña nghóa. Xin daãn chöùng tröôøng hôïp chim trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø bird trong thaønh ngöõ ñoäng vaät tieáng Anh: Chim: Ngöôøi ñöùng ñaàu (chim ñaàu ñaøn) Ngöôøi ñi laäp nghieäp (ñaát laønh chim ñaäu) Ngöôøi ñöôïc töï do (nhö chim soå loàng) Muïc ñích (chim bay cung xeáp, thoû cheát choù thui) Keû bò haïi (chim bò teân sôï laøn caây cong) Keû bò maéc möu (chim khoân maéc phaûi löôùi hoàng) Keû laïc loõng (chim chích vaøo röøng) Ngöôøi bò giam caàm (chim loàng caù chaäu) Ngöôøi ñi xa (baët tin chim caù) Ngöôøi coù theá löïc (chim coù caùnh, caù coù vaây) …………………… Bird: Ngöôøi bò saên ñuoåi (the bird has flown) Muïc ñích, muïc tieâu nhaém tôùi (kill two birds with one stone) Söï töï do (as free as a bird) Ngöôøi nay ñaây mai ñoù (a bird of passage) Ngöôøi cuøng hoäi cuøng thuyeàn (birds of feather flock together) Ngöôøi caàn maãn, sieâng naêng (the early bird catch the worm) Ngöôøi khoân ngoan vaø töøng traûi (old bird are not caught with chaff) Ngöôøi laäp dò (a queer bird) Ngöôøi thích soáng ñôn ñoäc (a lone bird) ..……….. 2.3. Ngöõ nghóa - vaên hoaù caùc töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø tieáng Anh Qua phaàn mieâu taû ngöõ nghóa-vaên hoaù cuûa moät soá töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø thaønh ngöõ tieáng Anh (phuï luïc 1, phuï luïc 2), chuùng toâi ruùt ra moät soá nhaän xeùt sau: 2.3.1.Tính ña nghóa cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø tieáng Anh Trong soá 23 thaønh toá ñoäng vaät tieáng Vieät ñöôïc mieâu taû, ñöùng ñaàu veà möùc ñoä ña nghóa laø thaønh toá traâu (29 nghóa), roài ñeán gaø (28), meøo (22), caù (19), choù (20), ngöïa (15), chim (11), voi (14), coïp (12), vòt (11), boø (11), raén (11), ruoài (10), chuoät (10), eách (9), ong (9), lôïn (7), roàng (8), kieán (7), oác (7), phöôïng (7), taèm (7), caùo (5). Trong thaønh ngöõ tieáng Anh thì ñöùng ñaàu laø horse, mare (ngöïa) (29), dog (choù) (28), tieáp theo laø: bird (chim) (25), chicken, cock, hen (gaø) (21), bull, calf, cow, ox (boø) (18), cat (meøo) (16), fish (caù) (14), mouse, rat (chuoät) (12), fly (ruoài) (11), duck (vòt) (9), pig (lôïn) (8), bee (ong) (8), fox (caùo) (4)…. 2.3.2. Thieân höôùng nghóa cuûa töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø tieáng Anh Ña soá töø ngöõ chæ ñoäng vaät trong thaønh ngöõ tieáng Vieät vaø tieáng Anh ñeàu thieân veà nghóa tieâu cöïc, thí duï “boø”, “caùo”, “lôïn”, “choù”, “vòt”, “chuoät”, “eách”, “meøo”, “oác”, “raén”, “ruoài”…. Soá thieân veà nghóa tích cöïc raát ít, nhö “ngöïa”, “phöôïng”, “roàng”, … .Chæ coù “kieán” thieân veà nghóa trung hoaø. Moät soá con vaät khaùc nhö “caù”, “coïp”, “voi” coù neùt nghóa khoâng roõ reät. Soá löôïng nghóa tieâu cöïc vaø nghóa tích cöïc cuûa nhöõng con vaät naøy haàu nhö baèng nhau. Thí duï: “caù”: +7, -8; “coïp”: +5, -5; “voi”: +7, -6 (+ tích cöïa, - tieâu cöïc). Sôõ dó “roàng”, “phöôïng”, “ngöïa” thieân veà nghóa tích cöïc coù leõ do caùch nhìn nhaän cuûa ngöôøi phöông Ñoâng vaø ngöôøi Vieät Nam veà ba con vaät naøy. Theo quan nieäm cuûa ngöôøi phöông Ñoâng, roàng vaø phöôïng laø nhöõng con vaät thieâng (töù linh: long, laân, quy, phöôïng). Roàng töôïng tröng cho söï cao quyù, toát ñeïp; laø bieåu töôïng cuûa taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán vua chuùa (thuyeàn roàng, long theå, long xa, long tu,…). Ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam, r._.through sth) 0Nhöõng thöû thaùch (if you can’t ride two horses at once, you shouldn’t be in the circus) 0Laøm vieäc caät löïc (work like a horse) 0Ngöôøi khoâng deã sai khieán (wild horse couldn’t drag sb there, prevent sb doing st) MARE (ngöïa caùi) -Phöông tieän bò sai khieán (money makes the mare to go) -Chuyeän khoù thöïc hieän, chuyeän khoâng coù thaät (to find a mare’s nest) 0Ngöôøi vôï (the grey mare is the better horse) 0Tính gan lì (nothing so bold as a blind mare) 12- MOUSE, RAT (chuoät) +Ngöôøi tuy nhoû beù, yeáu ôùt vaãn coù theå coù ích (a mouse may help a lion) -Ñieàu baát oån (smell a rat) -Ngöôøi raát ngheøo (as poor as a church mouse) -Ngöôøi laâm vaøo hoaøn caûnh beá taéc (it is a poor mouse that has only one hole; like rats in a hole) -Lôøi leõ naëng neà (to give sb rats) -Baûn chaát xaáu xa (rats desert a sinking ship) -Keát quaû khieâm toán (the mountain has brought forth a mouse) -Caùi haïi nhoû (burn not your house to rit it of the mouse) -Ngöôøi khoâng töï giaùc(when the cat’s away, the mice will play) -Ngöôøi öôùt aùt dô daùy (like a drowned rat) 0Gay go, quyeát lieät (the rat race) 0Ngöôøi laëng leõ / aâm thaàm (as quiet as a mouse) 13- PIG (lôïn) +Haïnh phuùc (ngaén nguûi) (if you would be happy for a week take a wife, if you would be happy for a month kill a pig, but if you would be happy all your life plant a garden). -Keû tham aên (make a pig of yourself) -Ngöôøi beùo luøn xaáu xí (to be as fat as a pig) -Keû höùng chòu (pig / piggy in the middle) -Toài teä / keùm coûi (make a pig’s ear (out) of sth) -Ñieàu löøa loïc (to buy a pig in a poke) -Haønh ñoäng thoâ loã (what can you expect from a pig but a grunt?) -Ñieàu vieån voâng / ñieàu khoâng theå coù ñöôïc (pigs might /may fly) Phuï luïc 3 Thaønh ngöõ tieáng Vieät chöùa boä phaän ñoäng vaät 1. BUÏNG/ DAÏ/ LOØNG/ RUOÄT/PHEØO Buïng coùc ngôõ buïng boø Buïng traâu ñaàu traém Buïng traâu laøm sao buïng boø laøm vaäy Caù vaøng buïng boï Khaåu phaät taâm xaø Mieäng phaät buïng raén Boø aên maï coù daï boø chòu Daï caù loøng chim Maët ngöôøi daï soùi Loøng caù daï chim Loøng chim daï caù Loøng lang daï soùi Loøng lang daï thuù Loâi thoâi nhö caù troâi xoå ruoät Heùo hon ruoät taèm Roái nhö ruoät taèm Ruoät ngöïa phoåi boø Ruoät taèm chín khuùc Ruoät taèm ñoøi ñoaïn Ruoät taèm roái bôøi Ruùt ruoät tô taèm Thaúng nhö ruoät ngöïa Ñaàu nheo coøn hôn pheøo traâu 2. CAØNG Lính quyùnh nhö cua bò beû caøng Ngoe ngaåy nhö cua gaãy caøng 3. CAÙNH Chim coù caùnh caù coù vaây Chim lieàn caùnh caây lieàn caønh Coø bay thaúng caùnh Gaø ngöôøi gaùy, gaø ta cuõng ñaäp caùnh Huøm moïc caùnh Nhö chim lieàn caùnh Nhö huøm moïc caùnh Phaän moûng nhö caùnh chuoàn Phöôïng hoaøng chaët caùnh boû ñi, baét con bìm bòp ñem veà nhaø nuoâi Thaúng caùnh coø bay Veõ huøm theâm caùnh 4. CHAÂN/ CAÚNG/ GIOØ Buoäc chæ chaân voi Chaân chim boùng ñaù Chaân voi ñaïp mieäng chim Chaân gaø laïi bôùi ruoät gaø Chæ buoät chaân voi Chuoät gaëm chaân meøo EÃnh öông nuoát boø, chaân coø ñoå nuùi Muoãi ñoát chaân voi Nhaûy chaân saùo Nhö reát theâm chaân Veõ raén theâm chaân Veõ reát theâm chaân Veõ chaân raén, giaëm loâng löôn Voi chính ngaø, gaø ba chaân Boán caúng laø boø, boán gioø laø heo Chuûng chaúng nhö caúng boø thui Noùi nhaám nhaúng nhö caúng boø thui 5. CÖÏA Gaø chín cöïa, ngöïa chín hoàng mao Gaø gioø ngöùa cöïa 6. COÅ Buoäc coå meøo treo coå choù Caét coå gaø khoâng caàn dao phay Coå traâu coå boø Coå ngaúng nhö coå coø EÁch ñoøi caén coå raén Saéc nanh chuoät deã caén ñöôïc coå meøo Thaét coå meøo treo coå choù Yeám boø laïi buoäc coå boø 7. CÖÙT Chua nhö cöùt meøo Cöùt chim cu boâi khu bìm bòp Cöùt traâu ñeå laâu hoaù buøn Ñaõi cöùt gaø laáy haït taám Ñaùnh choù vaõi cöùt Giaáu nhö meøo giaáu cöùt Giaáu nhö maõo giaáu cöùt Hoï nhaø toâm cöùt loän leân ñaàu Khieâng boø caû cöùt Xui treû aên cöùt gaø 8. DA Coùc xöông loøi da Choù lieàn da gaø lieàn xöông Da chuoät muoán caêng laøm troáng Da ñoû nhö da gaø choïi Da ngöïa boïc thaây Da ngöïa boïc xöông Daëm nghìn da ngöïa Daøy nhö da voi Loâng coâng da coïp Maét caù da löôn Maét cuù da löôn Sôûn da gaø Traâu cheát boø cuõng bò loät da Xuø xì da coùc laém thoùc thì hôn Xuø xì nhö da coùc 9. DAÙI Moù/ sôø daùi ngöïa 10. ÑAÀU / SOÛ Bôùi ñaàu caù vaïch ñaàu toâm Buïng traâu ñaàu traém Caù ñoái baèng ñaàu Caù keå ñaàu rau keå môù Chaët ñaàu caù vaù ñaàu toâm Ñaùnh raén giaäp ñaàu Ñaàu chaáy maåy raän Ñaàu cua tai ñæa Ñaàu cua tai eách Ñaàu cua tai muoãi Ñaàu cua tai nheo Ñaàu dôi ñuoâi chuoät Ñaàu dôi maët chuoät Ñaàu gaø ñít vòt Ñaàu gaø maù lôïn Ñaàu gaø hôn ñuoâi traâu Ñaàu gaø hôn ñuoâi voi Ñaàu höôu moûm nai Ñaàu nheo coøn hôn pheøo traâu Ñaàu traâu moûm boø Ñaàu traâu maët ngöïa Ñaàu traâu traùp khæ Ñaàu roàng ñuoâi raén Ñaàu roàng ñuoâi toâm Ñaàu voi ñuoâi chuoät Ñöôïc ñaàu voi ñoøi ñaàu ngöïa Gaø khoân giaáu ñaàu, chim khoân daáu moû Giaøu aên ñaàu caù thoái Giaät ñaàu caù vaù ñaàu toâm Giaõy leân nhö caù loùc bò ñaäp ñaàu Hoï nhaø toâm cöùt loän leân ñaàu Maët ngöïa ñaàu traâu Möôïn ñaàu heo naáu chaùo Nhö raén maát ñaàu Quaï naøo maø chaúng ñen ñaàu Raén khoân giaáu ñaàu Thaân löôn chaúng quaûn laám ñaàu Traêm daâu ñoå ñaàu taèm Thuû thæ aên soû lôïn 11. ÑÍT (KHU) Boø chuøng ñuoâi ñaép ñít boø chaúng ñaép ñöôïc ñít traâu Caø cuoáng cheát ñeán ñít coøn cay Chai nhö ñít khæ Cöùt chim cu boâi khu bìm bòp Ñom ñoùm saùng ñaèng ñít, chuoät chuø æa cöûa hang Gaàn röøng laïi khoâng bieát khæ ñoû ñít Khæ cheâ khæ ñoû ñít Theo ñít ngöïa 12. ÑUOÂI Baét chaïch ñaèng ñuoâi Baét ngöïa ñaèng ñuoâi Boø chuøng ñuoâi ñaép ñít boø chaúng ñaép ñöôïc ñít traâu Buoäc ñuoâi cho ngöïa ñaù nhau Chuoät chaïy hôû ñuoâi Choù chaïy hôû ñuoâi Choù ngoài hôû ñuoâi Con boø caïp coù noïc ñaèng ñuoâi Ñaàu gaø hôn ñuoâi traâu Ñaàu dôi ñuoâi chuoät Ñaàu roàng ñuoâi raén Ñaàu roàng ñuoâi toâm Ñaàu voi ñuoâi chuoät Ñuoâi traâu khoâng baèng ñaàu gaø Ñöùt ñuoâi con noøng noïc Meøo khen meøo daøi ñuoâi Meøo khoe meøo daøi ñuoâi Noøng noïc ñöùt ñuoâi Run nhö thaèn laèn ñöùt ñuoâi Thaèn laèn ñöùt ñuoâi Tiu nghæu nhö choù cuïp ñuoâi 13. GAN Boáng coù gan boáng, boáp coù gan boáp Coùc coù gan coùc, kieán coù gan kieán Cua coù oùc, coùc coù gan Mieäng coïp gan thoû Meøo giaø laïi thua gan chuoät nhaét Mieäng huøm gan söùa Gan coùc tía Gan coùc maët coâng Gan coùc maät coâng Gan coâng maät coùc Gan nhö coùc tía Gan roàng tröùng traâu Gan thoû ñeá Thi gan vôùi coùc tía 14. GOÙT Loâng phöôïng goùt laân 15. HAØM Haøm choù voù ngöïa Lo boø khoâng coù haøm treân Maû taùng haøm roàng 16. LOÂNG AÊn choù caû loâng, aên hoàng caû hoät Chim chích ñöôïc maáy hoät loâng, chuoàn chuoàn ñöôïc maáy hoät thòt Chim ñeïp nhôø loâng, ngöôøi ñeïp nhôø aùo Choù cheâ meøo laém loâng Coùc moïc loâng naùch Cun cuùt ñöôïc maát haït loâng Gaø coù loâng, ngöôøi coù giaù Gaø moïc loâng maêng Loâng coâng da coïp Loâng phöôïng goùt laân Loâng ruøa söøng thoû Nôï nhö loâng chim Quaï ñoäi loâng coâng Quaï möôïn loâng coâng Saùo möôïn loâng coâng Veõ chaân raén giaëm loâng löôn 17. LÖNG Choù naèm loøi löng cöôõi leân löng hoå/ coïp Ngoài treân löng coïp 18. LÖÔÕI Mang cheát choù cuõng le löôõi Mieäng laèn löôõi moái 19. MAÙ Ñaàu gaø maù lôïn 20. MAÙU ( TIEÁT) Ñem dao moå traâu caét tieát gaø Haêng maùu gaø Haêng maùu vòt, haêng tieát vòt. Maùu boø cuõng nhö tieát deâ Maùu gaø laïi taåm xöông gaø Maët taùi nhö gaø bò caét tieát Maët xaùm nhö gaø bò caét tieát Ruõ nhö gaø caét tieát 21. MAØY Maét laêng maøy vöôïc Maøy ngaøi maét phöôïng Maét dôi maøy chuoät Maét phöôïng maøy ngaøi 22. MAÉT Da ngaø maét phöôïng Ñoû nhö maét caù chaøy Giöông maét caù raùn Giöông maét eách Giöông ñoâi maét eách Haït chaâu maét caù Haït trai maét caù Maét dôi maøy chuoät Maét laêng maét vöôïc Maøy ngaøi maét phöôïng Maét phöôïng maøy ngaøi Maét cuù da löôn Maét cuù voï Hau haùu nhö maét dieàu haâu Maét laêng maøy vöôïc Maét nhö maét lôïn luoäc Maét nhö maét raén raùo Quaï khoâng bao giôø moå maét quaï Sôï xanh maét meøo Thao laùo maét eách Trô maét eách Tröông maét eách 23. MAËT Chaùy nhaø maët chuoät môùi trô Chaùy nhaø ra maët chuoät Ñaàu dôi maët chuoät Ñaàu traâu maët ngöïa Laøm thaân löôn chaúng neà laám maët Maët ñoû nhö gaø choïi Maët ngöïa ñaàu traâu Maët nhö chuoät keïp Maët nhö gaø caét tieát Maët söùa gan huøm Maët söùa gan lim Maët xaùm nhö gaø caét tieát 24. MAÄT Ñaéng tanh nhö maät caù meø Gan coùc maät coâng Rao maät gaáu baùn maät heo Tanh nhö maät caù meø 25. MEÀ Loän meà gaø 26. MIEÄNG/ MOÛ/ MOÛM / MOÀM Buøn trong mieäng oác ñuøn ra Caù ñeå mieäng meøo Caân mieäng heán Chaân voi ñaïp mieäng chim Chuoái ñuùt mieäng voi Coø æa loït mieäng ve Coùc môû mieäng Cuù keâu döõ mieäng cuù Ñuùt chuoái mieäng voi Heán (cuõng) môû mieäng Mieäng coïp gan thoû Mieäng huøm gan söùa Mieäng huøm noïc raén Mieäng laèn löôõi moái Tay khæ nuoâi mieäng khæ Vaøo mieäng coïp Vaøo mieäng huøm Bìm bòp cheâ moû saùo ñen Gaø coû trôû moû veà röøng Gaø khoân giaáu ñaàu, chim khoân daáu moû Huøm tinh ñoû moû Ñaàu höôu moûm nai Ñaàu traâu moûm boø Ruoäng moûm traâu moûm boø Caùi toâm ñuùt moàm con boáng EÁch boø ñaèng moàm Moàm caù ngaõo Moàm choù voù ngöïa Moàm nhö quaï caùi Oác boø ñaèng moàm 27. MOÙNG Chaïy xoaïc moùng heo Noùi toaïc moùng heo Tröôùc vaønh moùng ngöïa 28. MÔÕ Nuoâi heo laáy môõ 29. NGAØ Aên côm nhaø vaùc ngaø voi Quen choù chôù moù raêng, quen voi chôù sôø ngaø Voi cheát veà ngaø, chim cheát veà loâng Voi chín ngaø, gaø ba chaân 30. NHÔÙT Khoâng aên löôn vaãn phaûi chòu nhôùt Theo nheo aên nhôùt (dôùt) Tröùt nhôùt cho nheo 31. NOÏC Boø caïp coù noïc ñaèng ñuoâi Hang huøm noïc raén Mieäng huøm noïc raén Noïc raén mieäng huøm Noïc raén mieäng huøm gan söùa Noïc ngöôøi baèng möôøi noïc raén Ong non ngöùa noïc Raén ñoå noïc cho löôn 32. NÖÔÙC MAÉT Nöôùc maét caù saáu 33. OÙC Cua coù oùc, coùc coù gan 34. PHOÅI Ruoät ngöïa phoåi boø 35. RAÊNG (NANH) Lo boø traéng raêng Quen choù chôù moù raêng, quen voi chôù sôø ngaø Saéc nanh chuoät deã caét ñöôïc coå meøo 36. RAÂU Raâu toâm moàm laøng Veånh raâu caùo Veånh raâu treâ Vuoát raâu huøm 37. ROÁN Chuoät chaïy hôû roán 38. SÖØNG Beû gaõy söøng traâu Cöa söøng laøm ngheù Deâ con buoàn söøng Deâ non ngöùa söøng Lo söøng boø bò saâu quaûng Muoãi ñoát söøng traâu Möôøi baûy beû gaõy söøng traâu Traâu aùc thì vaïc söøng Traâu khaùt chaúng lo ñeø söøng 39. TAI Aên caùy böng tai Ñaàu cua tai ñæa Ñaàu cua tai eách Ñaàu cua tai nheo Meøo laønh ai nôõ caét tai Taâng haång nhö choù cuït tai Tiu nghæu nhö meøo bò caét tai Töng höûng nhö meøo maát tai/ caét tai 40. TAY Tay khæ nuoâi mieäng khæ 41. THAÂN Ñæa leo thaân haïc Laøm thaân löôn chaúng neà laám maët Laøm thaân traâu ngöïa Thaân coø cuõng nhö thaân chim Thaân löôn bao quaûn laám ñaàu Thaân nhö thaân chaïch Thaân traâu traâu lo, thaân boø boø lieäu 42. THÒT Quan hoï thòt gaø gioã cha thòt eách Chuoàn chuoàn ñöôïc maáy hoät thòt 43. TIEÁNG GAÙY Gaø cheát vì tieáng gaùy Gaø töùc nhau tieáng gaùy 44. TRÖÙNG Gan roàng tröùng traâu Tröùng gaø tröùng vòt Tröùng ñoøi khoân hôn vòt Tröùng khoân hôn raän Voi ñeû tröùng 45. ÖÙC Caø cuoáng cheát ñeán öùc coøn cay 46. VAÛY Vaûy caù coøn hôn laù rau 47. VAÂY Aên caù boû vaây Caù maïnh veà vaây Chim coù caùnh caù coù vaây Theâm vaây cho caù Trôøi khoâng cho huøm theâm vaây 48. VOÙ Haøm choù voù ngöïa Moàm choù voù ngöïa 49. VOÛ Ngöôøi aên oác keû ñoå voû Khoâng aên oác phaûi ñoå voû 50. XÖÔNG Aên caù boû xöông, aên quaû boû hoät Aên caù nhaû xöông aên ñöôøng nuoát chaäm Caù thoái raén xöông Caù thoái töø trong xöông thoái ra Coùc xöông loøi da Hoùc xöông gaø, sa caønh kheá Maùu gaø laïi taåm xöông gaø 51. YEÁM Yeám boø laïi buoäc coå boø Phuï luïc 4 Thaønh ngöõ coù thaønh toá chæ boä phaän ñoäng vaät trong tieáng Anh 1. BACK (löng) It is the last straw that breaks the camel’s back Like water off a duck's back. Set a beggar on horse back and he’ll ride to the devil 2. BEARD (raâu) Hares may pull dead lions by the beard To beard the lion in his den 3. BELLY (buïng) To eat the calf in the cow’s belly (aên beâ con trong buïng con boø). Grain by grain, the hen fills her belly. 4. BRAY, CRACKLE (tieáng keâu) Every ass loves to hear himself bray Want to have eggs must endure the cackling of hens 5. EAR (tai) The camel going to seek horns lost his ears To hold the wolf by the ears Make a pig’s ear (out) of sth 6. EGG (tröùng) Better an egg today than a hen tomorrow Want to have eggs must endure the cackling of hens. He that will steal an egg will steal an ox. To kill the goose that lays the golden eggs 7. EYE (maét) A bird’s eye view. The cat shuts its eyes when stealing cream To look at somebody with a cock in one's eye Crows do not pick crows eyes Eagle eyes Have eyes like a hawk Hawks do not pick hawk’s eyes Make sheep’s eyes at somebody To cast sheep’s eyes 8. FEATHER (loâng vuõ) Birds of a feather flock together Bird of the same feather flock together . Fine feathers make fine bird They are bird of feather Jackdaw in peacock’s feathers 9. FEET, FOOT (chaân) The cat would eat fish, but would not wet her feet Not to know B from a bull’s foot 10. GILL (mang caù) Every herring must hang by its own gill 11. GUT (ruoät) Carry gut to a bear, not fit to Keep your aim fish guts to your aim sea maws 12. HAIR (loâng mao) To take a hair of the dog that bit you 13. HEAD (ñaàu) Head of the dog is better than the tail of the lion Like a bear with a sore head Run around like a chicken with its head cut off Fish begins to stink at the head 14. HORN (söøng) Take the bull by the horns The camel going to seek horns lost his ears 15. KNEE (ñaàu goái) The bee’s knees 16. LEG (chaân) To take the hind leg off a donkey 17. MOUTH (mieäng) Honey is not for the ass’s mouth From the horse’s mouth Look a gift-horse in the mouth To put your head in the lion’s mouth To put (run) one's head into the lion's mouth To rush into/to the lion's mouth Throw sb to the lion’s mouth 18. NEST (toå, oå) Birds in their little nests agree Every bird likes its own nest It is an ill bird that fouls its own nest There are no bird in last year’s nest To find a mare’s nest 19. PAW (vuoát) The cat would eat fish, and would wet her paw 20. SKIN, HIDE (da) A fox (wolf) in lamb's skin Cacth the bear before you sell its skin His purse is made of toad’s skin. If the lion’s skin can not, the fox’s shall Lion's skin The ass in lion’s skin To flay a flea the hide and tallow To sell the bear’s skin before one has caught the bear To skin a flea for its hide 21. SPUR (cöïa gaø troáng) Chance in the cock’s spur 22. STING (noïc) Honey is sweet, but the bee stings 23. TAIL (ñuoâi) It is idle to swalow the cow and choke on the tail Head of the dog is better than the tail of the lion Jest with an ass he will flap you in the face with his tail The higher the monkey climbs the more he shows his tail The tail wagging the dog 24. TEAR (nöôùc maét) Shed crocodile tears 25. THUMP (ngoùn caùi) Cow’s thump 26. TOOTH (raêng) To take a bear by the tooth 27. WING (caùnh) The ignorant have an eagle’s wings and an owl’s eyes Phuï luïc 5 Thaønh ngöõ so saùnh coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Vieät A NHÖ B A - Aùc nhö beo - Aùc nhö caù saáu Vuõng Caám - Aùc nhö huøm - Aøo aøo nhö ong vôõ toå - Aên nhö gaáu aên traêng - Aên nhö huøm ñoå ñoù - Aên nhö meøo - Aên nhö roàng cuoán, laøm nhö caø cuoáng - Aên nhö roàng cuoán, noùi nhö roàng leo, - Aên nhö taèm aên roãi - Aên nhö thôï ñaáu - AÊn nhö vaïc - Aên ôû nhö choù vôùi meøo - Aäm aïch nhö choù chöûa B - Baïc nhö raän - Baéng nhaéng nhö nhaëng vaøo chuoàng tieâu - Baån nhö choù - Baån nhö traâu ñaàm - Baån nhö loâng löôn - Beùo nhö boà söùt caïp - Beùo nhö chim men giaøng - Beùo nhö con boø moäng - Beùo nhö con cun cuùt - Beùo nhö con traâu tröông - Beùo nhö cu cu men giaøng - Bieán ñi nhö caù chui soùng - Boø nhö cua - Boø nhö ruøa - Bô vô nhö choù laïc nhaø - Bô vô nhö gaø con laïc meï - Bôû ngôõ nhö chim chích vaøo röøng Buoàn nhö chaáu caén C - Caõi nhau nhö moå boø - Cao nhö haïc thôø - Cao nhö seáu vöôøn - Caém caún nhö choù caén ma - Caâm nhö heán - Chai nhö ñít khæ - Chaïy nhanh nhö ngöïa teá - Chaïy nhö choù daùi - Chaïy nhö choù phaûi phaùo - Chaïy nhö chuoät - Chaïy nhö ngöïa - Chaïy nhö ngöïa vía - Chaïy nhö vòt - Chaéc nhö baét cua trong gioû - Chaéc nhö cua boû gioû - Chaéc nhö cua ñaù - Chaéc nhö cua gaïch (son) - Chaäm nhö ruøa - Chaäm nhö seân - Chaáp cha chaáp chôùi nhö quaï vaøo chuoàng lôïn - Chi chít nhö kieán - Chít chiu nhö gaø con maát meï - Chua nhö cöùt maõng - Chuûng chaúng nhö boà duïc chaám maém caùy - Chuûng chaúng nhö caúng boø thui - Chuyeän nhö khöôùu - Chöõ nhö cua boø saøng - Chöõ nhö gaø bôùi - Chöõ nhö roàng bay phöôïng muùa - Chöûi nhö choù aên vaõ maém - Chöûi nhö maát gaø - Coù choàng nhö ngöïa coù cöông - Coù cuûa thì khoân nhö raùi, khoâng cuûa thì daïi nhö vích - Coå ngaúng nhö coå coø - Coâng nhö coâng coác - Cöôùp ñöôøng nhö röôi D - Da ñoû nhö da gaø choïi - Dai nhö boø ñaùi - Dai nhö ñóa - Dai nhö ñóa ñoùi - Dai nhö traâu ñaùi - Daïi nhö caày - Daïi nhö choù - Daïi nhö vích - Daùo daùc nhö gaø maéc ñeû - Day döùt nhö quaï ræa moài - Daøy nhö da voi - Daám daúng nhö caúng boø thui - Daám daúng nhö choù caén ma - Daâu vaøo nhaø nhö gaø boû roï - Doøm nhö cuù doøm nhaø beänh - Doát nhö boø - Doát nhö boø toùt - Doát nhö boø vöïc chöa thaønh - Doát nhö lôïn - Doát nhö löøa - Dô daùng nhö coùc boâi voâi - Dô daùy nhö caùy vaøo hang cua - Duïng nhö hoå, baát duïng nhö thöû - Döõ nhö beo - Döõ nhö coïp - Döõ nhö huøm - Döõ nhö teâ giaùc, aùc nhö ñaøn baø moät maét Ñ - Ñaùnh nhö ñaùnh deâ teá ñeàn - Ñau nhö boø caïp ñoát - Ñaét nhö toâm tröùng - Ñaét nhö toâm töôi - Ñaéng nhö maät caù meø - Ñaàu nhö quïa ñaùnh - Ñeû nhö gaø - Ñeû nhö ngan nhö ngoãng - Ñen nhö cuoác - Ñen nhö quaï - Ñeïp nhö roàng bay phöôïng muùa - Ñoâng nhö kieán - Ñoâng nhö röôi - Ñuoâi traâu khoâng baèng ñaàu gaø - Ñöïc maët nhö ngoãng æa G - Gan nhö coùc tía - Gaét nhö maém toâm - Gaàm nhö hoå ñoùi - Gaày nhö con nhaùi beùn - Gaày nhö con coø höông - Gaày nhö haïc - Gaày nhö xaùc ve - Giaõy leân nhö bò ong chaâm - Giaõy leân nhö bò ong ñoát - Giaõy leân nhö giaãm phaûi toå kieán - Giaõy leân nhö ñæa phaûi voâi - Giaõy naûy nhö ñæa phaûi voâi - Giaõy leân nhö caù loùc bò giaäp ñaàu - Giaäm giaät nhö choù thaùng baûy - Giaáu nhö maõn daáu cöùt - Giaáu nhö meøo daáu cöùt H - Haùt nhö boø roáng - Haùt nhö meøo caùi gaøo ñöïc - Hau haùu nhö maét dieàu haâu - Hoïc nhö cuoác keâu muøa heø - Hoïc nhö gaø bôùi vaùch - Hoïc nhö veït - Hoùt nhö khöôùu - Hoùt nhö khöôùu baùch thanh - Hoâi nhö chuoät chuø - Hoâi nhö cuù - Hoãn nhö choù - Hoãn nhö gaáu - Huøng huïc nhö traâu huùc maû - Huøng huïc nhö traâu laên I - Im nhö heán K - Keû caép nhö röôi - Keâu nhö boø roáng - Keâu nhö deâ teá ñeàn - Keâu nhö où - Keâu nhö vaïc - Khoù nhö giöõ ñoùm trong möa - Khoûe nhö huøm - Khoûe nhö traâu - Khoeû nhö traâu ñaát - Khoeû nhö traâu laên - Khoûe nhö traâu moäng - Khoûe nhö vaâm - Khoeû nhö voi - Khoùi nhö hun chuoät - Khoân nhö maïi, daïi nhö vích - Khoân nhö raùi L - Laïch baïch nhö vòt baàu - Lai rai nhö choù nhai gieû raùch - Laøm nhö caùo, aên nhö hoå - Laøm nhö choù æa vaûi - Laøm nhö meøo möûa - Laøm nhö nhaùi boû ñóa - Laøm nhö thòt traâu toi - Lang laûng nhö choù caùi troán con - Lang laûng nhö choù phaûi duøi duïc - Laøo xaøo nhö chaøo maøo moå dom - Laøu baøu nhö choù hoùc xöông - Laên loùc nhö coùc boâi voâi - Laên loùc nhö coùc ñoùi - Laác laùo nhö quïa vaøo chuoàng lôïn - Laàm laàm nhö choù aên vuïng boät - Laám leùt nhö chuoät ngaøy - Laám leùt nhö raén moàng naêm - Laám nhö traâu ñaàm - Laån nhö chaïch - Laáp loù nhö choù thaùng baûy - Len leùt nhö raén muøng naêm - Leøo nheøo nhö meøo vaät ñoáng rôm - Leùp beùp nhö gaø moå teùp - Lo nhö boø thaáy nhaø taùng - Loø doø nhö coø aên ñeâm - Loø doø nhö coø baét teùp - Loø doø nhö coø phaûi baõo - Loø khoø nhö coø bôï - Loø moø nhö cua boø ñaát caùt - Loaùng choaùng nhö gaø quaùng aùnh ñeøn - Loanh quanh nhö choù doïn choã ñeû - Loanh quanh nhö choù naèm choåi - Loøng traâu cuõng nhö daï boø - Loâi thoâi nhö caù troâi soå ruoät - Loåm choåm nhö cua boø saøng - Loâng boâng nhö ngöïa chaïy ñöôøng quai - Loâng nhoâng nhö choù daùi - Loàng leân nhö ngöïa vía - Loàng leân nhö traâu ñieân - Loàng leân nhö voi soång taøu - Loäp boäp nhö gaø moå mo - Lô laùo nhö choù thaáy thoùc - Lôø ñôø nhö chuoät bò khoùi - Lôø ñôø nhö chuoät ngaøy - Lôø ñôø nhö gaø ban hoâm - Lôø ñôø nhö gaø mang hoøm - Lôø ñôø nhö maët choù giaáy - Lôø ñôø nhö ñom ñoùm ñöïc - Lôø môø nhö ñom ñoùm ñöïc - Lôùn nhö vaâm - Luø ruø nhö chuoät chuø phaûi khoùi - Luûi nhö chaïch - Luûi nhö cuoác - Luûi thuûi nhö choù cuïp ñuoâi - Luùng tuùng nhö caù vaøo roï - Luùng tuùng nhö caù vaøo xieác - Luùng tuùng nhö eách vaøo xieác - Luùng tuùng nhö gaø maéc toùc - Luyùng quyùnh nhö cua bò beû caøng - Löng daøi nhö choù lieám coái - Löôïn lôø nhö caù chuoái ñöùng boùng M - Maïnh nhö hoå - Maùu boø cuõng nhö maùu deâ - Maët ngaây nhö ngoãng æa - Maët roã nhö toå ong baàu - Maët taùi nhö gaø caét tieát - Maët xaùm nhö gaø caét tieát - Maét ñoû nhö maét caù chaøy - Maét nhö maét lôïn luoäc - Maét nhö maét raén raùo - Meàm moûng hôn cua loät - Meàm nhö con maøi maïi, nhuõn nhö con chi chi - Moàm nhö quaï caùi N - Nem neùp nhö raén muøng naêm - Ngang nhö cua - Ngay löng nhö choù treøo chaïn - Ngaùy nhö boø roáng - Ngaån ngô nhö chim chích vaøo röøng - Ngheäch maët nhö ngoãng æa - Ngoe nguaåy nhö cua gaãy caøng - Ngon nhö xaùo choù - Ngoán nhö boø ngoán rôm - Ngô ngaùc nhö vaïc ñui - Ngu nhö boø - Ngu nhö choù - Ngu nhö lôïn - Ngöôøi nhö con nhaùi beùn - Nhai nhö boø nhai traáu - Nhanh nhö höôu vöôït ñoàng noäi - Nhanh nhö soùc - Nhaùo nhaùc nhö gaø con laïc meï - Nhaùo nhaùc nhö gaø phaûi caùo - Nhaùt nhö caùy - Nhaùt nhö cheo - Nhaùt nhö thoû ñeá - Nhaït nhö nöôùc oác - Nhaûy nhö con choi choi - Nhaên nhoù nhö chuoät chuø muùt giaám - Nhaên nhö chuoät keïp - Nhaên nhö khæ aên göøng - Nhaêng nhaüng nhö choù caén ma - Nhôùn nhaùt nhö quaï vaøo chuoàng lôïn - Nhuïc nhö con choù - Nhuõn nhö con chi chi - Nhung nhuùc nhö röôi thaùng chín - Noùi nhaám nhaúng nhö caúng boø - Noùi nhö choù caén ma - Noùi nhö khöôùu - Noùi nhö roàng leo, laøm nhö meøo möûa - Noùi nhö teùp nhaûy - Noùi nhö keùt - Noùi nhö veït - Nôï nhö loâng löôn - Nôm nôùp nhö caù naèm treân thôùt - Noùi dai nhö choù nhai gieû raùch O - Oai oaùi nhö nhaùi phaûi raén - Oai oaùi nhö raén baét nhaùi Q - Quaù nhö traâu loän caøy - Quaèm quaëm nhö con aùc moû R - Ra raû nhö cuoác keâu muøa heø - Raïc nhö ve - Reû nhö beøo, nhieàu heo cuõng heát - Rình nhö cuù rình nhaø beänh - Rình nhau nhö meøo rình chuoät - Roù raùy nhö caùy vaøo hang cua - Roùc ræa nhö caù loøng tong - Roã nhö toå ong baàu - Roái nhö gaø maéc ñeû - Roái nhö ruoät taèm - Roáng nhö boø - Ruõ nhö gaø caét tieát - Run nhö caày saáy - Run nhö deõ - Run nhö thaèn laèn ñöùt ñuoâi S - Sôï nhö boø thaáy nhaø taùng - Suø sì (nhö) da coùc, laém thoùc thì hôn T - Taùn nhö saùo - Taùn nhö khöôùu - Tanh nhö maät caù meø - Taâng haång nhö choù cuït tai - Te taùi nhö gaø maùi maéc ñeû - Te taùi nhö gaø maùi nhaûy oå - Thao laùo nhö caùo troâng traêng - Thaúng nhö ruoät ngöïa - Thaân coø cuõng nhö thaân chim - Thaân nhö thaân chaïch - Thaáp nhö vòt - Thaáp nhö vòt ñoäi noùn - Thaát theåu nhö coø phaûi baõo - Thì thuït nhö chuoät ngaøy - Thôû nhö boø - Thôû nhö traâu boø môùi vöïc - Thôû nhö traâu haï ñòa - Tìm nhö theå tìm chim - Tænh nhö saùo - Tiu nghæu nhö choù cuïp ñuoâi - Tiu ngæu nhö meøo caét tai - Tiu nghæu nhö meøo maát tai - To nhö vaâm - To nhö voi - Toùc xôøm nhö oå quaï - Traéng nhö tröùng gaø boùc - Traàn nhö nhoäng - Troøn nhö nhoäng - Troäm caép nhö röôi - Troán nhö chaïch - Troán nhö chuoät - Trô nhö ñaàu choù ñaù - Truïn treän nhö voi leo cao - Tröôøn nhö raén - Töï nhieân nhö roài - Töùc nhö boø ñaù - Töâng höûng nhö meøo maát tai U - UØ uø caïc caïc nhö vòt nghe saám - UÛ ruõ nhö coø bôï phaûi trôøi möa - UÛ ruõ nhö dieàu haâu thaùng chaïp - UÛ ruõ nhö gaø phaûi trôøi möa - UÛ ruõ nhö gaø ruø - Uoán nhö saâu ño - Ö öû nhö choù naèm beáp - Öôùt nhö chuoät loäi - Öôùt nhö chuoät loät - Öôùt nhö chuoät luït V - Voø voõ nhö voï naèm söông - Voi khoâng naøi nhö trai khoâng vôï - Vôï phaûi raãy tiu nghæu nhö meøo laønh cuït tai - Vôøn nhö meøo vôøn chuoät - Vui nhö saùo X - Xaùc nhö vôø, xô nhö nhoäng - Xaáu nhö cuù - Xo ro nhö choù tieàn röôõi - Xô nhö nhoäng, xaùc nhö vôø - Xuø xì nhö da coùc - Xua gaø cho vôï - Xua nhö xua ruoài Y - YØ aïch nhö coùc leo thang - Yeáu nhö seân NHÖ B - Nhö boø thaáy nhaø taùng - Nhö caù gaëp nöôùc - Nhö caù naèm treân thôùt - Nhö caù vôùi nöôùc - Nhö chim laïc baày - Nhö chim laïc ñaøn - Nhö chim lieàn caùnh - Nhö chim xoå loàng - Nhö chim vôõ toå - Nhö choù aên vuïng boät - Nhö choù caén ma - Nhö choù ñoùi thaáy moài - Nhö choù nhai gieû raùch - Nhö choù vôùi meøo - Nhö chuoái ñuùt mieäng voi - Nhö chuoàn chuoàn leïo nöôùc - Nhö con thieâu thaân - Nhö cuù doøm nhaø beänh - Nhö ñæa phaûi voâi - Nhö gaø maéc toùc - Nhö gaø maát me - Nhö eách ngoài ñaùy gieáng - Nhö hoå nhö baùo - Nhö hoå veà röøng - Nhö hoå theâm nanh - Nhö huøm moïc/theâm caùnh - Nhö höôu vöôït ñoàng noäi - Nhö maây gaëp roàng - Nhö meøo thaáy môõ - Nhö muoãi ñoát chaân voi - Nhö ngoài phaûi toå kieán - Nhö ngöïa baát kham - Nhö noøng noïc ñöùt ñuoâi - Nhö nöôùc ñoå ñaàu vòt - Nhö ong vôõ toå - Nhö raén maát ñaàu - Nhö reát theâm chaân - Nhö roàng bay phöôïng muùa - Nhö roàng gaëp maây - Nhö taèm aên roãi - Nhö thoû ñeá - Nhö vaïc aên ñeâm - Nhö vòt nghe saám Phuï luïc 6 Thaønh ngöõ so saùnh coù thaønh toá chæ ñoäng vaät trong tieáng Anh AS A AS B As busy as a bee/beaver As blind as a bat As bold as a lion As dumb as a fish As dumb as an oyster As mute as a fish As free as air a bird As gentle as a lamb As gentle as a dove As greedy as a pig As heavy as an elephant As hungry as a bear As hungry as a wolf As innocent as a lamb As like as an apple to an oyster As mad as a march hare As mad as a hornet As mad as a wet hen As meek as a lamb As obstinate / stubborn as a mule As poor as a church mouse As pround as a cock on his own dunghill As pround as a peacock As red as briled lobster As quiet as a mouse As sick as a parrot As slippery as an eel As sick as a dog As smart as a fox As sleek as a cat As snug as a bug in a rug As strong as a horse As stupid as a goose As tricky as a monkey As strong as an ox As timid as rabbit As weak as a kitten As wet as a drowned rat As wise as an owl As well be hanged for a sheep as for lamb To be as drunk as fish To be as fat as a pig To be as gay as a lark A AS B There is nothing so good for the inside of a man as the outside of a horse To be hungry as a hawk A LIKE B Breed like rabbits Be dressed like a dog’s dinner Cling/ stick to sb like a leech Curses like chickens come home to roost Drink like a fish Die like a dog Drop like flies Eat like a bird Eat like a horse Fight like cat and dog Follow like sheep Grin like a Cheshire cat Got’s up like a dog’s dinner Live like a fighting cock Look like a shotten herring Look like something the cat’s dragged in Look like the cat that swallowed the canary Pack like herring Run around like a chicken with its head cut off Sing like a lark/ bird/ nightingale Sweat like a pig Squeal like a stuck pig Stare like a stuck pig. Squashed/packned like sardiness Swim like a fish To chatter like a magpie Tremble sb like a dog Watch sb like a hawk Work like a dog Work like a horse LIKE B Like a bat out of hell Like a bear garden Like a bear with a sore head Like a bird Like a bull at a gate Like a bull in a china shop Like a cat on hot brichs Like a drowned rat Like a fish out of water Like a hen with one chicken Like a lamb to the slaughter Like a sheep to the slaughter Like a rat in a hole Like a red rag to a bull Like a scalded cat Like sheep Like rabbits in a warren Like the cat that got/ate/stole the scream Like water off a duck’s back Like(a) sitting duck SUCH B Don’t be such a pig ._.