Những giải pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng tại Sở Giao dịch Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn (AgriBank) Việt Nam

Lêi nãi ®Çu §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986 ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng trong toµn bé ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña n­íc ta. Mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· ®­îc thay thÕ cho nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp vèn ®· kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh míi, mµ cßn k×m nÐn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta trong nhiÒu n¨m. §Ó thÝch øng víi yªu cÇu, ®iÒu kiÖn kinh doanh trong m«i tr­êng míi ®ã, hÖ thèng ng©n hµng còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. Tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp võa qu¶n lý, võa kinh doanh, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®­îc tæ chøc l¹i trë thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp theo nghÞ ®Þnh 53/H§BT, trong ®ã NHNN víi chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ N­íc vÒ mÆt tiÒn tÖ vµ lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, cßn NHTM víi t­ c¸ch lµ ®¬n vÞ kinh doanh cã chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi môc tiªu chñ yÕu lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Cïng víi sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ, hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ®ang b­íc nh÷ng b­íc héi nhËp vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng míi. Còng nh­ bÊt kú doanh nghiÖp nµo, Ng©n hµng còng tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh víi môc tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt víi møc rñi ro thÊp nhÊt. Tuy nhiªn, lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, ng©n hµng còng cã nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp ®¬n thuÇn kh¸c. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n vµ còng lµ ®Æc thï cña NHTM bëi tÝn dông ng©n hµng ®­îc coi lµ ®ßn bÈy quan träng cho nÒn kinh tÕ, lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu nhÊt quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng. Cã thÓ nãi mäi ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu cã thÓ gÆp rñi ro, nh­ng rñi ro ph¸t sinh trong ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung hay trong ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng cßn nguy hiÓm h¬n nhiÒu lÇn c¸c rñi ro kh¸c. HËu qu¶ cña nã rÊt dÔ lan truyÒn trong c¶ hÖ thèng ng©n hµng, lµm khñng ho¶ng nÒn kinh tÕ vµ nguy hiÓm h¬n, nã lµm suy gi¶m lßng tin cña ng­êi d©n. Trªn thùc tÕ, vô ®æ vì hµng lo¹t gÇn 500 quü tÝn dông ®« thÞ vµ hµng ngh×n hîp t¸c x· tÝn dông n«ng th«n ë n­íc ta nh÷ng n¨m 1989-1990, hay míi ®©y nhÊt lµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng quü tÝn dông ë Anbani ®· chøng minh ®iÒu ®ã. NhËn thøc ®­îc mèi nguy hiÓm mµ rñi ro tÝn dông g©y ra cho ng©n hµng, sau mét thêi gian thùc tËp vµ t×m hiÓu ho¹t ®éng tÝn dông cña Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, em thÊy cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn quan t©m, xem xÐt, t×m h­íng gi¶i quyÕt. ChÝnh v× lý do nµy em ®· chän ®Ò tµi “nh÷ng gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam”. D­íi gãc ®é xem xÐt vµ ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông vµ nh÷ng tån t¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông ®Ó t×m gi¶i ph¸p th¸o gì, gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt kh©u phßng ngõa rñi ro tÝn dông còng nh­ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chung cña toµn ng©n hµng. Bµi luËn v¨n gåm 3 phÇn: Ch­¬ng I: Ho¹t ®éng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông trong ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam.  CH¦¥NG I Ho¹t ®éng Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông trong Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Vµi nÐt vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i 1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Trªn thÕ giíi nghÒ ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím,h×nh thøc s¬ khai cña ng©n hµng th­¬ng m¹i xuÊt hiÖn tõ thêi kú tiÒn t­ b¶n vµ cïng víi thêi gian c¸c h×nh thøc nµy ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn h¬n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng. NHTM ra ®êi trªn c¬ së kinh doanh tiÒn tÖ cña nh÷ng ng­êi thî kim hoµn, ban ®Çu víi uy tÝn vµ sù giµu cã cña m×nh, hä nhËn gi÷ tiÒn hé vµ thu phÝ, giÊy x¸c nhËn mµ nh÷ng ng­êi göi tiÒn yªu cÇu hä viÕt cã thÓ l­u hµnh ®­îc trªn thÞ tr­êng, ®ång thêi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n hé cho ng­êi göi tiÒn. NghiÖp vô cho vay n¶y sinh khi hä nhËn thÊy rÊt nhiÒu ng­êi cã nhu cÇu vÒ vèn ®Ó kinh doanh, do ®ã hä sö dông chÝnh sè tiÒn nµy ®Ó cho vay lÊy l·i. Lîi nhuËn cao ®· kÝch thÝch nh÷ng ng­êi thî kim hoµn thay v× viÖc thu phÝ gi÷ hé tiÒn b»ng viÖc tr¶ l·i nh»m thu hót thªm nhiÒu tiÒn göi. S¶n xuÊt ph¸t triÓn, hµng ho¸ ®­îc t¹o ra nhiÒu lµm n¶y sinh quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau nh­ng l¹i bÞ c¶n trë bëi sù kh«ng ®ång nhÊt gi÷a c¸c ®ång tiÒn, nh÷ng ng­êi thî kim hoµn, hay nh÷ng th­¬ng nh©n lµm nghÒ kinh doanh tiÒn tÖ mµ C.M¸c ®· gäi lµ “ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tiÒn tÖ ” n¾m b¾t c¬ héi nµy, hä kiªm lu«n c¶ viÖc ®æi tiÒn. Khi tån t¹i nghiÖp vô nhËn tiÒn göi, cho vay vµ thanh to¸n hé cã thÓ nãi ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ra ®êi. 2. Kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i Khi nghiªn cøu vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i c¸c nhµ kinh tÕ häc cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, ng­êi th× cho r»ng “ ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc nhËn tiÒn göi vµ cho vay tiÒn ”. Ng­êi kh¸c l¹i nhËn ®Þnh ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét trung gian tµi chÝnh cã giÊy phÐp cña chÝnh phñ ®Ó vay tiÒn vµ më tµi kho¶n tiÒn göi, kÓ c¶ c¸c kho¶n tiÒn göi cã thÓ dïng sÐc. Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc thµnh lËp ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ®ã lµ ng©n hµng §«ng D­¬ng cña Ph¸p vµo gi÷a thÕ kû XIX ®Ó phôc vô cho giíi th­¬ng gia Ph¸p trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Sau ®ã cã thªm c¸c ng©n hµng b¶n xø vµ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cña Trung Quèc , Anh.... Ph¶i ®Õn n¨m 1990 ph¸p lÖnh ng©n hµng nhµ n­íc ra ®êi míi chÝnh thøc ph©n chia hÖ thèng ng©n hµng thµnh hai cÊp lµ NHTW vµ NHTM. Tõ ®ã kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng ®a n¨ng trªn nhiÒu lÜnh vùc ®· ra ®êi. Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc Quèc Héi n­íc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 12- 12-1997 th× “ Tæ chøc tÝn dông lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi vµ sö dông tiÒn göi ®Ó cho vay cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n chi tr¶ hé...”. Ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Do ®ã cã thÓ nãi “ ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi, cho vay, thùc hiÖn c¸c dÞch vô chi tr¶ hé, cung øng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cïng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c ”. Môc tiªu cña ng©n hµng lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn víi ®èi t­îng kinh doanh lµ tiÒn tÖ. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Ho¹t ®éng t¹o lËp vèn Vèn ph¸p ®Þnh ( cßn gäi lµ vèn riªng ): Vèn ph¸p ®Þnh lµ vèn ban ®Çu theo luËt ®Þnh khi ®i vµo ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Nã ®­îc gia t¨ng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, b»ng c¸ch trÝch tõ lîi nhuËn kinh doanh, hoÆc b»ng c¸ch t¨ng møc ®ãng gãp cña c¸c chñ së h÷u nÕu lµ ng©n hµng cæ phÇn. Ngoµi vèn ph¸p ®Þnh, ng©n hµng cßn cã c¸c quü dù tr÷ ng©n hµng, vÝ dô quü ph¸t triÓn kü thuËt, quü khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, quü phóc lîi.... 1.1.2. Huy ®éng vèn . §©y lµ nghiÖp vô khëi ®Çu t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c nhau trong x· héi lµ lÏ sèng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn ®­îc thÓ hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc sau: NhËn tiÒn göi TiÒn göi lµ nguån vèn kinh doanh chñ yÕu cña mäi ng©n hµng th­¬ng m¹i, ho¹t ®éng nµy còng thÓ hiÖn mét ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña NHTM so víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. C¨n cø vµo c¸c tiªu thøc ph©n chia cã thÓ gåm c¸c lo¹i h×nh tiÒn göi sau: NÕu ph©n chia theo thêi h¹n : TiÒn göi kh«ng kú h¹n : bao gåm c¸c lo¹i tiÒn göi thanh to¸n , tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­. Ng­êi göi tiÒn cã thÓ rót bÊt cø lóc nµo. TiÒn göi cã kú h¹n: cã sù tho¶ thuËn vÒ thêi gian rót tiÒn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. VÒ nguyªn t¾c ng­êi göi kh«ng ®­îc rót tiÒn tr­íc thêi h¹n ( trõ tr­êng hîp ®Æc biÖt). NÕu ph©n chia theo môc ®Ých th× bao gåm tiÒn göi phi giao dÞch vµ tiÒn göi giao dÞch. TiÒn göi giao dÞch: lµ kho¶n tiÒn mµ kh¸ch hµng göi vµo ng©n hµng phôc vô môc tiªu thanh to¸n, hä cã thÓ yªu cÇu ng©n hµng thanh to¸n vµ chi tr¶ cho hä bÊt cø lóc nµo. Kho¶n nµy cã thÓ ®­îc tr¶ l·i hay kh«ng tuú thuéc vµo quy ®Þnh cña ng©n hµng. TiÒn göi phi giao dÞch: bao gåm tiÒn göi cã kú h¹n cña tæ chøc kinh tÕ, tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­. Môc tiªu chÝnh cña kh¸ch hµng lµ lîi nhuËn nªn ng©n hµng ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ kh¸ cao khi huy ®éng lo¹i nµy. Tr¸i phiÕu còng lµ mét c«ng cô quan träng trong huy ®éng vèn cña ng©n hµng. Chóng cã thÓ lµ tr¸i phiÕu ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n víi tªn gäi kh¸c nhau nh­ tÝn phiÕu ng©n hµng, kú phiÕu ng©n hµng, tr¸i phiÕu ng©n hµng. Vay m­în tõ NHTW hoÆc tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c ( trong vµ ngoµi n­íc ) còng lµ mét c¸ch thøc quan träng ®Ó huy ®éng vèn hoÆc trong c¸c tr­êng hîp cÇn thiÕt. 1.2. Ho¹t ®éng sö dông vèn Huy ®éng ®­îc vèn råi, c¸c NHTM cÇn ph¶i sö dông chóng mét c¸ch thËt hiÖu qu¶ sao cho cã thÓ bï ®¾p nh÷ng chi phÝ mµ ng©n hµng bá ra ®ång thêi t¹o ra ®­îc lîi nhuËn. - Mét trong c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn c¬ b¶n cña ng©n hµng lµ ho¹t ®éng ng©n quü, ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn vµ thanh to¸n th­êng xuyªn cña kh¸ch hµng. Nguån ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng nµy lµ c¸c kho¶n tiÒn mÆt t¹i quü, tiÒn göi t¹i NHTW ( ®©y lµ kho¶n dù tr÷ b¾t buéc do NHTW quy ®Þnh dùa trªn tû lÖ % vèn huy ®éng ), tiÒn göi ë ng©n hµng kh¸c vµ tiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh thu. - H­íng c¬ b¶n trong sö dông vèn cña ng©n hµng lµ cho vay vµ ®Çu t­, trong ®ã cho vay lµ quan träng nhÊt. Cã thÓ ph©n chia cho vay theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, cô thÓ: NÕu ph©n chia theo thêi gian: - Cho vay ng¾n h¹n: lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n cho vay d­íi 12 th¸ng. Lµ lo¹i cho vay mµ ng©n hµng thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn vµ Ýt chÞu rñi ro h¬n so víi cho vay trung vµ dµi h¹n. - Cho vay trung vµ dµi h¹n: lµ lo¹i cho vay ®­îc thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. NÕu ph©n chia theo ngµnh kinh tÕ - Cho vay ngµnh n«ng nghiÖp - Cho vay c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i - Cho vay x©y dùng c¬ b¶n NÕu ph©n chia theo ®èi t­îng : - Cho vay tµi trî tµi s¶n l­u ®éng - Cho vay tµi trî m¸y mãc thiÕt bÞ... Ho¹t ®éng ®Çu t­ bao gåm: - Ng©n hµng ®Çu t­ vµo chøng kho¸n ng¾n h¹n, chñ yÕu lµ chøng kho¸n ng¾n h¹n cña chÝnh phñ. Ho¹t ®éng nµy võa lµ ho¹t ®éng kinh doanh mang l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng võa gãp phÇn ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ - Ng©n hµng cßn ®­îc phÐp mua cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp, qua ®©y nh÷ng ng©n hµng lín tham gia vµo viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp. B¶o l·nh ng©n hµng: lµ h×nh thøc ng©n hµng dùa vµo uy tÝn cña m×nh ®Ó b¶o l·nh thanh to¸n cho kh¸ch hµng. Hîp ®ång b¶o l·nh cam kÕt b»ng v¨n b¶n víi bªn cã quyÒn vÒ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh thay cho kh¸ch hµng trong tr­êng hîp kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô ®· cam kÕt vµ kh¸ch hµng ph¶i nhËn nî vµ hoµn tr¶ tæ chøc tÝn dông sè tiÒn ®· ®­îc tr¶ thay. 1.3. Ho¹t ®éng dÞch vô trung gian §©y lµ ho¹t ®éng ng©n hµng thùc hiÖn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ngµy nay ho¹t ®éng nµy cµng ngµy cµng ph¸t triÓn v× qua ®ã ng©n hµng cã thÓ n©ng cao thªm thu nhËp, ®ång thêi cñng cè thªm uy tÝn cña m×nh víi kh¸ch hµng. DÞch vô thanh to¸n hé: Theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ng©n hµng sÏ cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n nh­ sÐc, uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu, th­ tÝn dôngnh»m thùc hiÖn thanh to¸n cho kh¸ch hµng. DÞch vô mua b¸n hé chøng kho¸n: Do cã uy tÝn nªn ng©n hµng th­êng tham gia b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n cho c¸c c«ng ty cæ phÇn muèn huy ®éng vèn, t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n cho kh¸ch hµng. DÞch vô mua b¸n ngo¹i tÖ. DÞch vô uû th¸c, ®¹i lý tµi s¶n vèn ®Çu t­ cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n theo hîp ®ång. Ngoµi ra ng©n hµng cßn cã c¸c dÞch vô kh¸c nh­ b¶o qu¶n tµi s¶n quý, cho thuª kÐt s¾t, ë n­íc ta hiÖn nay ho¹t ®éng trung gian vÉn cßn ch­a ph¸t triÓn v× nÒn kinh tÕ cßn ph¸t triÓn chËm. Tãm l¹i: C¸c ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng rÊt phong phó. Cïng víi thêi gian, nh÷ng ho¹t ®éng nµy cµng ngµy cµng ®a d¹ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng. Tuy vËy, trong c¸c ho¹t ®éng cña NHTM th× ho¹t ®éng tÝn dông vÉn lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt, lµ ho¹t ®éng sinh lêi chñ yÕu, quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng. T¨ng c­êng ho¹t ®éng tÝn dông còng lµ ph¶i ®èi phã víi rñi ro nhiÒu h¬n, bëi vËy c¸c NHTM ph¶i ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng cña m×nh. Vai trß cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Tr¶i qua mét thêi gian dµi tån t¹i, ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ngµy cµng chøng tá vai trß quan träng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cô thÓ lµ ë c¸c mÆt sau ®©y: Thø nhÊt, NHTM lµ n¬i cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ NHTM kh«ng nh÷ng cung øng tÝn dông cho doanh nghiÖp, mµ cßn th«ng qua chøc n¨ng lµm trung gian tµi chÝnh ®· thùc hiÖn viÖc tËp trung c¸c kho¶n tiÒn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ x· héi. MÆt kh¸c, nã dïng chÝnh sè tiÒn ®· huy ®éng ®­îc ®Ó cho vay ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh nguån vèn nµy ®· gãp phÇn thóc ®Èy vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n duy tr× liªn tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi quy m« ngµy cµng lín, c¶i tiÕn m¸y mãc, quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó tån t¹i trong c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. Tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gãp phÇn t¨ng l­îng hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña toµn x· héi. Thø hai, NHTM lµ mét c«ng cô ®Ó Nhµ N­íc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. NHTM lµ trung gian th«ng qua ®ã NHTW ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ phôc vô c¸c môc tiªu ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n cña chÝnh phñ. B»ng viÖc Ên ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông, l·i suÊt t¸i cÊp vèn cho NHTM, NHTW ®· gi¸n tiÕp thay ®æi l­îng cung tiÒn trong l­u th«ng. Cô thÓ khi t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cña NHTM t¹i NHTW, l­îng vèn cho vay c¸c doanh nghiÖp sÏ gi¶m, do ®ã tiÒn ®­a vµo l­u th«ng sÏ gi¶m. §èi víi ®Æt h¹n møc tÝn dông, NHTW quy ®Þnh sè tiÒn tèi ®a mµ doanh nghiÖp cã thÓ cho vay trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh bÊt kÓ ng©n hµng th­¬ng m¹i huy ®éng ®­îc bao nhiªu vèn tõ x· héi Thø ba, NHTM lµ cÇu nèi nÒn tµi chÝnh quèc gia víi nÒn tµi chÝnh quèc tÕ. Xu h­íng héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang trë thµnh xu h­íng tÊt yÕu trong thêi kú míi. Th«ng qua viÖc cung cÊp vèn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, NHTM ®· gãp phÇn ®­a nÒn kinh tÕ quèc gia héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp th«ng qua më réng vµ t¨ng c­êng s¶n xuÊt, gi¶m c¸c tÖ n¹n x· héi. T¨ng c­êng hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, xo¸ dÇn sù chªnh lÖch vÒ møc sèng, vÒ v¨n ho¸ tinh thÇn, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt gi÷a c¸c quèc gia trªn toµn thÕ giíi. LÞch sö ®· chøng minh r»ng bÊt cø quèc gia nµo cã hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ th× quèc gia Êy sÏ cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Kh¸i niÖm vÒ rñi ro Khi tiÕn hµnh bÊt cø mét c«ng viÖc g× th× con ng­êi ®Òu chÞu ¶nh h­ëng cña rÊt nhiÒu yÕu tè tõ m«i tr­êng xung quanh, do ®ã kÕt qu¶ c«ng viÖc kh«ng ph¶i chØ phô thuéc vµo b¶n th©n ng­êi ®ã. Nh÷ng t¸c ®éng nµy cã thÓ lµ t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc, nÕu lµ tÝch cùc, nã sÏ gióp ®Èy nhanh tiÕn tr×nh c«ng viÖc, nÕu lµ tiªu cùc, nã sÏ c¶n trë thËm chÝ ph¸ ho¹i c«ng viÖc. Trong tr­êng hîp ®ã, nh÷ng yÕu tè tiªu cùc nµy ®­îc gäi lµ nh÷ng rñi ro. Cã rÊt nhiÒu c¸ch hiÓu rñi ro kh¸c nhau, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ rñi ro cña c¸c nhµ kinh tÕ vµ c¸c nhµ kinh doanh, tuy nhiªn ®Ó th©u tãm mét ®Þnh nghÜa chuÈn x¸c thÕ nµo lµ rñi ro cho mäi m«i tr­êng kinh doanh còng nh­ mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn l¹i lµ mét viÖc khã. Nh­ng nãi chung, rñi ro lµ nh÷ng biÕn cè x¶y ra ngoµi ý muèn kh«ng dù tÝnh tr­íc g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i cho mét c«ng viÖc cô thÓ nµo ®ã. Rñi ro cã thÓ x¶y ra trong bÊt cø lÜnh vùc nµo, hoµn c¶nh nµo vµ còng cã thÓ ®Õn víi bÊt kú ai. Tuy nhiªn trong kinh doanh, cã thÓ nãi rñi ro lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh. Khi rñi ro x¶y ra, ho¹t ®éng kinh doanh sÏ gÆp nh÷ng thiÖt h¹i nhÊt ®Þnh, ®«i khi lµ v« cïng lín. Rñi ro ph¸t sinh mu«n mÇu mu«n vÎ, lµ hËu qu¶ cña nh÷ng nh©n tè chñ quan vµ kh¸ch quan nh­ng chñ yÕu lµ rñi ro kh¸ch quan ngoµi dù ®o¸n cña doanh nghiÖp. Rñi ro cã thÓ ph¸t sinh tõ c¸c nguyªn nh©n nh­ thiªn tai, chiÕn tranh, n¨ng lùc s¶n xuÊt yÕu kÐm, do sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch nhµ n­íc...Chóng ta kh«ng thÓ lo¹i trõ hoµn toµn rñi ro ra khái m«i tr­êng kinh doanh mµ chØ cã thÓ nghiªn cøu nã, nhËn biÕt nã vµ phßng ngõa h¹n chÕ nã ®Õn møc thÊp nhÊt. ChÝnh bëi v× rñi ro lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh cña kinh doanh, bëi vËy môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp còng ®ång nghÜa víi viÖc sÏ gÆp nhiÒu rñi ro h¬n.Trong lÜnh vùc ng©n hµng, rñi ro lµ mét ph¹m trï tiÒm Èn cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo lµm sai lÖch kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã rñi ro tÝn dông lµ ®Æc tr­ng tiªu biÓu nhÊt, dÔ x¶y ra nhÊt trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng. C¸c lo¹i rñi ro th­êng gÆp trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông lµ nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu khi kh¸ch hµng kh«ng tr¶ hoÆc kh«ng tr¶ ®óng h¹n tiÒn gèc hoÆc tiÒn l·i. Bëi ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n vµ ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn nhÊt cho NHTM, do ®ã c¸c NHTM ®Òu lu«n cã khuynh h­íng më réng cho vay víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ rñi ro tÝn dông lµ rñi ro c¬ b¶n nhÊt vµ lu«n lµ mèi ®e do¹ ®èi víi c¸c NHTM. Rñi ro nµy cã thÓ x¶y ®Õn víi bÊt kú ng©n hµng nµo, víi bÊt kú mãn vay nµo vµ møc ®é thiÖt h¹i còng kh¸c nhau, nã cã thÓ lµm ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng, nÆng h¬n, n¬ cã thÓ khiÕn ng©n hµng ®i ®Õn bê vùc cña sù ph¸ s¶n. Do vËy khi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh còng nh­ ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch kinh doanh cho m×nh, mäi ng©n hµng ®Òu cÇn chó träng ®Æc biÖt ®Õn dù ®o¸n sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, kh¶ n¨ng cña kh¸ch hµng... ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. §©y còng lµ biÖn ph¸p høu hiÖu ®Ò phßng vµ gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt thiÖt h¹i do rñi ro tÝn dông mang l¹i. Rñi ro l·i suÊt Tr­íc hÕt ph¶i ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ l·i suÊt, ®ã lµ chi phÝ ®i vay hay nãi c¸ch kh¸c, nã chÝnh lµ gi¸ c¶ cña viÖc t¹m thêi chuyÓn quyÒn sö dông tiÒn. Trong ng©n hµng cã hai lo¹i l·i suÊt: l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay. L·i suÊt huy ®éng lµ chi phÝ mµ ng©n hµng ph¶i bá ra ®Ó huy ®éng vèn. L·i suÊt cho vay lµ l·i suÊt mµ ng­êi vay ph¶i tr¶ cho viÖc m­în vèn ng©n hµng, l·i suÊt nµy t¹o nªn thu nhËp cho ng©n hµng.Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, l·i suÊt lu«n biÕn ®éng theo cung cÇu thÞ tr­êng vµ n»m trong khung l·i suÊt do nhµ n­íc quy ®Þnh. Rñi ro l·i suÊt mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu lµ tæn thÊt vÒ thu nhËp ( l·i) do l·i suÊt thay ®æi ngoµi dù kiÕn cña ng©n hµng. Ch¼ng h¹n l·i suÊt cho vay gi¶m trong khi l·i suÊt huy ®éng v½n gi÷ nguyªn lµm gi¶m thu nhËp cho ng©n hµng. Hay nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng thiÖt h¹i do rñi ro l·i suÊt g©y ra lµm chi phÝ cho nguån vèn cao h¬n thu nhËp tõ sö dông vèn khiÕn ng©n hµng bÞ thiÖt h¹i. Rñi ro hèi ®o¸i C¸c rñi ro trong giao dÞch ngo¹i hèi xuÊt ph¸t tõ tû gi¸ hèi ®o¸i cña c¸c lo¹i tiÒn tÖ kh¸c nhau do t¸c ®éng cña kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña mét n­íc. HiÖn nay ë ViÖt Nam ch­a cã h×nh thøc mua b¸n ngo¹i tÖ theo tû gi¸ hèi ®o¸i kú h¹n nh­ng h×nh thøc s¬ khai cña nã hiÖn nay lµ c¸c kho¶n vay cã kú h¹n b»ng ngo¹i tÖ. Ng©n hµng quy ®Þnh r»ng: vay b»ng ngo¹i tÖ tr¶ b»ng ngo¹i tÖ ( trõ tr­êng hîp ®­îc sù dång ý cña ng©n hµng). NÕu nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ lµ ngo¹i tÖ, ng©n hµng khi tiÕn hµnh cho vay ph¶i thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ néi tÖ sang ngo¹i tÖ vµ khi kho¶n vay ®Õn h¹n, nÕu do yªu cÇu vÒ viÖc b¶o toµn vèn, ng©n hµng ph¶i sö dông møc tû gi¸ hèi ®o¸i hiÖn thêi, sù chªnh lÖch hoÆc biÕn ®æi gi÷a hai tû gi¸ nµy cã thÓ g©y ra nh÷ng kho¶n thÆng d­ hoÆc chªnh lÖch trong khèi l­îng tiÒn ban ®Çu. NÕu ®ã lµ th©m hôt ®ã chÝnh lµ rñi ro ®èi víi ng©n hµng. Rñi ro mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n Rñi ro mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n x¶y ra khi ng©n hµng kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu thanh to¸n cña m×nh vµ cña kh¸ch hµng. Mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy cã thÓ lµ do ng©n hµng kh«ng ®ñ sè vèn cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ vµ thanh to¸n nh­ kh«ng ®¸p øng ®ñ dù tr÷ b¾t buéc, kh«ng ®ñ ng©n quü...MÆt kh¸c, còng cã thÓ v× mét lý do nµo ®ã, kh¸ch hµng ®Õn rót tiÒn å ¹t lµm cho ng©n hµng kh«ng ®ñ thanh to¸n ngay cho kh¸ch hµng. Do sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, bëi vËy nÕu ng©n hµng nµo kÐm th× ng©n hµng Êy cµng khã huy ®éng ®­îc nguån vèn dåi dµo, ph¹m vi ngµy cµng thu hÑp. Bëi vËy, ®øng tr­íc nguy c¬ x¶y ra rñi ro nµy, ng©n hµng sÏ tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó cã thÓ ng¨n chÆn ®­îc nã. Rñi ro vÒ nguån vèn Kh«ng ph¶i lóc nµo viÖc huy ®éng vèn còng ®­îc t¨ng c­êng, tr¸i l¹i nã cã thÓ d½n ®Õn viÖc s­ thõa nguån vèn. HËu qu¶ cña viÖc d­ thõa nguån vèn sÏ lµ thu nhËp tõ viÖc sö dông nguån vèn kh«ng bï ®¾p næi chi phÝ mµ ng©n hµng bá ra ®Ó huy ®éng vèn, lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng. Ng­îc l¹i, thiÕu vèn sÏ lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng bÞ tr× trÖ, kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông bÞ h¹n chÕ, lµm ¶nh h­ëng tíi thÞ phÇn vµ lîi nhuËn cña ng©n hµng. Do vËy, c¸c NHTM cÇn ph¶i t×m ra cho m×nh mét c¬ cÊu nguån vèn hîp lý nhÊt nh»m kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ lîi nhuËn cao. C¸c rñi ro kh¸c trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng §ã lµ c¸c rñi ro n»m trong rñi ro toµn diÖn cña ng©n hµng, cã thÓ ®ã lµ rñi ro vÒ th«ng tin, rñi ro vÒ nh©n sù, do thiªn tai, rñi ro vÒ thuÕ (thuÕ thu nhËp, thuÕ VAT ) g©y ra. Ngoµi ra, c¸c chÝnh s¸ch x· héi ¶nh h­ëng ®Õn sinh ho¹t cña d©n chóng hay c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn cung cÇu tiÒn trong ng©n hµng. VÝ dô sù thay ®æi nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc cña ng©n hµng trung ­¬ng vÒ sù tr÷ b¾t buéc, h¹n møc tÝn dông, chÝnh s¸ch chiÕt khÊu... ®Òu dÉn ®Õn giíi h¹n c¸c kho¶n tÝn dông ®Çu t­ lµm mÊt c¬ héi kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông vµ sù cÇn thiÕt ph¶i phßng ngõa rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông vµ dÊu hiÖu nhËn biÕt rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM Rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM Ho¹t ®éng sinh lîi chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng tÝn dông. §©y lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt vµ còng ®em l¹i nhiÒu thu nhËp nhÊt cho NHTM. Trong ho¹t ®éng tÝn dông, môc tiªu chñ yÕu cña ng©n hµng lµ t×m kiÕm lîi nhuËn trªn c¬ së phôc vô c¸c nhu cÇu tÝn dông céng ®ång, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o sù an toµn vèn, tuy nhiªn c¸c kho¶n cho vay cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao th× møc ®é rñi ro còng cao. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy c¹nh tranh vµ biÕn ®éng, nhu cÇu vÒ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn trang thiÕt bÞ vµ c¸c nhu cÇu kh¸c phôc vô qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lu«n t¨ng lªn. §Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy, c¸c NHTM còng ph¶i lu«n më réng quy m« ho¹t ®éng tÝn dông, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ rñi ro tÝn dông còng ph¸t sinh nhiÒu h¬n. VÊn ®Ò lµ ng©n hµng chØ ®­îc më réng ho¹t ®éng tÝn dông trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, cã nh­ vËy míi cã thÓ phßng ngõa rñi ro tÝn dông vµ h¹n chÕ hËu qu¶ cña nã ®Õn møc thÊp nhÊt. 1.2 Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông Tuú theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau mµ ta cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông kh¸c nhau : Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông theo thêi gian cña kho¶n cho vay: Rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n : lµ rñi ro ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông cã thêi gian d­íi 12 th¸ng. Rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay trung vµ dµi h¹n : th«ng th­êng møc ®é rñi ro tÝn dông ë c¸c kho¶n cho vay trung vµ dµi h¹n th­êng cao h¬n nguy c¬ rñi ro tÝn dông ë c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n. Bëi vËy, cho dï l·i suÊt cho vay cã hÊp dÉn h¬n nh­ng c¸c NHTM ë ViÖt nam hiÖn nay vÉn h¹n chÕ më réng ho¹t ®éng tÝn dông víi lo¹i cho vay nµy. Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông theo ®èi t­îng cho vay: Rñi ro tÝn dông ®çi víi c¸c kho¶n cho vay tµi trî tµi s¶n l­u ®éng : do vèn l­u ®éng cã thêi gian lu©n chuyÓn nhanh nªn th­êng th­êng thêi gian hoµn tr¶ kho¶n vay còng nhanh, møc ®é rñi ro tÝn dông còng thÊp h¬n. Rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay tµi trî tµi s¶n cè ®Þnh : møc ®é rñi ro tÝn dông th­êng cao v× thêi gian cho vay vèn dµi, hao mßn h÷u h×nh vµ ®Æc biÖt trong thêi ®¹i khoa häc ph¸t triÓn th× hao mßn v« h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh rÊt cao. Rñi ro tÝn dông ®çi víi tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu : møc ®é rñi ro Ýt kh¸ cao trong tr­êng hîp cã chiÕn tranh, thiªn tai x¶y ra ¶nh h­ëng ®Õn thêi h¹n giao hµng, dÉn ®Õn kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ng©n hµng ®óng h¹n. Ngoµi ra,cã thÓ do thiÕu th«ng tin hoÆc th«ng tin sai lÖch vÒ b¹n hµng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cè t×nh lõa ®¶o. Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông theo nguyªn nh©n g©y ra rñi ro Th«ng th­êng c¸c ng©n hµng ph©n chia rñi ro tÝn dông theo tiªu thøc nµy. Rñi ro tÝn dông do nguyªn nh©n tõ ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông do nguyªn nh©n tõ kh¸ch hµng. Rñi ro tÝn dông do c¸c nguyªn nh©n kh¸c. Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông theo kh¸ch hµng vay: Rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay doanh nghiÖp Nhµ N­íc : trªn thùc tÕ nguy c¬ rñi ro khi cho c¸c kh¸ch hµng lo¹i nµy vay thÊp h¬n lµ cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c kho¶n cho vay doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh : nguy c¬ rñi ro cao v× c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy th­êng cã quy m« nhá, kh¶ n¨ng SXKD h¹n chÕ vµ tµi s¶n thÕ chÊp còng nh­ uy tÝn kh«ng ®¶m b¶o. 1.3 Sù cÇn thiÕt ph¶i phßng ngõa rñi ro tÝn dông §Ó thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i phßng ngõa rñi ro tÝn dông, ph¶i xem xÐt tíi t¸c h¹i cña rñi ro tÝn dông g©y ra ®èi víi b¶n th©n ng©n hµng, vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ. * §èi víi b¶n th©n ng©n hµng Khi rñi ro tÝn dông x¶y ra, tr­íc tiªn lîi nhuËn kinh doanh cña ng©n hµng sÏ bÞ ¶nh h­ëng. NÕu rñi ro ë møc ®é nhá th× ng©n hµng cã thÓ bï ®¾p b»ng vèn tù cã, tuy nhiªn nã sÏ ¶nh h­ëng tíi viÖc më réng kinh doanh cña ng©n hµng. Nghiªm träng h¬n, nÕu ë møc ®é cao, nguån vèn cña ng©n hµng kh«ng ®ñ bï ®¾p, vèn kh¶ dông bÞ thiÕu, lßng tin cña kh¸ch hµng gi¶m tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn ph¸ s¶n ng©n hµng. * §èi víi nÒn kinh tÕ Ho¹t ®éng ng©n hµng liªn quan tíi rÊt nhiÒu c¸c thµnh phÇn trong x· héi, tõ c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh, c¸c tæ chøc kinh tÕ cho tíi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. V× vËy khi ng©n hµng gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng mÊt æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh do ®ã g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. Ta cã thÓ thÊy ®­îc phÇn nµo hËu qu¶ ®ã qua vô ®æ vì hµng lo¹t gÇn 500 quü tÝn dông vµ hµng ngµn häp t¸c x· tÝn dông n«ng th«n ë n­íc ta nh÷ng n¨m 1989-1990, hay míi ®©y nhÊt lµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng quü tÝn dông ë Anbani. ChÝnh v× rñi ro tÝn dông cã thÓ g©y hËu qu¶ nghiªm träng nh­ vËy nªn viÖc phßng ngõa lµ mét viÖc v« cïng cÇn thiÕt. Phßng ngõa rñi ro tÝn dông kh«ng nh÷ng lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi ng©n hµng mµ cßn lµ yªu cÇu cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn vµo sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña toµn x· héi. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông vµ mét sè chØ tiªu ®o l­êng rñi ro tÝn dông. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông Nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng Nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa ng©n hµng Thùc tÕ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh trong thêi gian qua cho thÊy rÊt nhiÒu tr­êng hîp rñi ro tÝn dông xaû ra lµ do nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa ng©n hµng. Nã g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«n l­êng cho c¸c ng©n hµng. Tr­íc tiªn ph¶i xÐt tíi nguyªn nh©n lµ do ng©n hµng kh«ng t«n träng ®Çy ®ñ quy tr×nh cho vay. ViÖc ®iÒu tra kiÓm so¸t ®èi t­îng vay vèn vÒ ph­¬ng ¸n kinh doanh lóc ®Çu kh«ng b¶o ®¶m, thiÕu c©n nh¾c dÉn ®Õn s¬ hë thiÕu b¶o ®¶m cho sù ®Çu t­ vèn cã hiÖu qu¶. ViÖc cho vay tiÕn hµnh trong khi th«ng tin cÇn thiÕt kh«ng thu thËp ®Çy ®ñ, thiÕu chÝnh x¸c vÒ ho¹t ®éng, môc ®Ých vay cña ng­êi vay dÉn tíi viÖc ®¸nh gi¸ sai n¨ng lùc hµnh tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng SXKD cu¶ ng­êi vay. Ng©n hµng bu«ng láng trong viÖc kiÓm tra ®«n ®èc qu¸ tr×nh sö dông vèn vay vµ thu håi vèn nªn dÉn ®Õn cã nhiÒu kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých. Do tr×nh ®é cña ®éi ngò ng©n hµng cßn yÕu kÐm vµ h¬n thÕ n÷a lµ do c¸n bé NH cè t×nh vi ph¹m quy ®Þnh hoÆc cã hµnh vi lõa ®¶o g©y thÊt tho¸t vèn nghiªm träng... Nguyªn nh©n kh¸ch quan Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan dÉn tíi rñi ro tÝn dông cña NHTM, ch¼ng h¹n do chÝnh s¸ch, thÓ lÖ tÝn dông cña ng©n hµng cßn ch­a ®Çy ®ñ, ch­a ®ång bé, lu«n cã sù biÕn ®æi. Do c¸c chÕ tµi cña Nhµ N­íc vÒ thuÕ, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n cßn cã nh÷ng ®iÓm bÊt lîi cho viÖc xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o trong tr­êng hîp doanh nghiÖp tuyªn bè ph¸ s¶n. HoÆc tµi s¶n ®¶m b¶o tÝn dông bÞ gi¶m gi¸ do biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, chÊt l­îng tµi s¶n thÕ chÊp bÞ háng do qu¸ thêi h¹n b¶o qu¶n. Ngoµi ra viÖc xö lý thu håi nî gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n bëi v× ph¶i tr¶i qua nhiÒu thñ tôc r­êm rµ , cã tr­êng hîp ng©n hµng ph¶i mÊt vèn do c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­a ra ch­a b¶o vÖ ®­îc lîi Ých b×nh ®¼ng gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng... 1.2 Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng 1.2.1 Nguyªn nh©n chñ quan Sö dông vèn sai môc ®Ých (vay ng¾n h¹n ®Çu t­ trung dµi h¹n, sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c víi cam kÕt vay vèn) vµo c¸c ho¹t ®éng cã rñi ro cao dÉn tíi thua lç, kh«ng tr¶ ®­îc nî cho ng©n hµng. Do tr×nh ®é kinh doanh yÕu kÐm, kh¶ n¨ng thÝch øng thÞ tr­êng thÊp, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cßn thiÕu sù linh ho¹t nh­ kh«ng c¶i tiÕn quy tr×nh c«ng nghÖ, kh«ng trang bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i, kh«ng thay ®æi mÉu m· hoÆc nghiªn cøu n©ng cao chÊt l­îng...dÉn tíi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra thiÕu søc c¹nh tranh, bÞ ø ®äng trªn thÞ tr­êng khiÕn cho doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn tr¶ nî cho ng©n hµng. Do chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp cã chñ ®Þnh lõa g¹t, chiÕm dông vèn cña ng©n hµng: kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, kh«ng ®ñ n¨ng lùc ph¸p nh©n, dïng mét tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp vay nhiÒu n¬i... 1.2.2 Nguyªn nh©n kh¸ch quan Do sù thay ®æi vÒ luËt kinh tÕ trong n­íc hoÆc ë nh÷ng n­íc mµ nhËp khÈu mÆt hµng cña doanh nghiÖp khiÕn ph¶i huû bá hîp ®ång dÉn tíi mÊt thÞ tr­êng tiªu thô, gi¶m s¶n l­îng...khiÕn cho doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n cho ng©n hµng.. C¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ N­íc nh­ t¨ng thuÕ mét sè mÆt hµng, sö dông c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« trong khi c¸c DN ®ang vµo thêi kú s¶n xuÊt, buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n l¹i gi¸ c¶, chi phÝ ®Çu vµo...g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp vµ gi¸n tiÕp g©y thiÖt h¹i cho ng©n hµng. Do c¸c hµnh vi gian lËn trªn thÞ tr­êng, hµng gi¶ trµn lan lµm tæn h¹i tíi doanh thu cña doanh nghiÖp. Do rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng nh­ thiªn tai, ho¶ ho¹n,ch¸y rõng... 1.3C¸c nguyªn nh©n kh¸c Do sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh­ : suy tho¸i kinh tÕ, sù kh«ng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, l¹m ph¸t gia t¨ng , biÕn ®éng tû gi¸ ¶nh h­ëng ®Õn doanh nghiÖp còng._. nh­ ng©n hµng. Do hµnh lang ph¸p lý ch­a ®ång bé, ch­a ®Çy ®ñ, cßn nhiÒu s¬ hë dÉn tíi kh«ng kiÓm so¸t hÕt ®­îc c¸c hiÖn t­îng lõa ®¶o trong viÖc sö dông vèn cña kh¸ch hµng. Ng©n hµng kh«ng theo kÞp ®µ ph¸t triÓn cña x· héi, nhÊt lµ sù bÊt cËp trong tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh­ c«ng nghÖ ng©n hµng. Sù ®iÒu khiÓn “ bµn tay v« h×nh ” cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. VÝ dô c¹nh tranh ®éc quyÒn. Sù bÊt b×nh ®¼ng trong ®èi xö cña Nhµ N­íc dµnh cho c¸c NHTM kh¸c nhau. ChÝnh s¸ch Nhµ N­íc chËm thay ®æi hoÆc ch­a phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc... Mét sè chØ tiªu ®o l­êng rñi ro tÝn dông RRTD lµ nh÷ng biÕn cè x¶y ra ngoµi mong ®îi trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, tuy kh«ng thÓ lo¹i bá ®­îc hoµn toµn nh­ng ta cã thÓ nghiªn cøu ®Ó nhËn biÕt nã, tõ ®ã cã thÓ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro, gi¶m thiÓu møc ®é thiÖt h¹i ®Õn møc thÊp. Muèn dù ®o¸n rñi ro mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt th× ng©n hµng cÇn ph¶i ®o l­êng ®­îc rñi ro. §©y lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu mµ ng©n hµng nµo còng ¸p dông v× nã cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh. §o l­êng rñi ro lµ c¬ së ®Ó ng©n hµng x©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông hîp lý, chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp cho tõng thêi kú, x©y dùng hÖ sè rñi ro cho tõng lo¹i tµi s¶n cã vµ cho tõng lo¹i h×nh cho vay... C¸c ng©n hµng th­êng sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p sau: Nî qu¸ h¹n : ®©y lµ kho¶n tÝn dông cÊp ra nh­ng kh«ng thÓ thu håi ®óng h¹n do mét sè nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan. Nî qu¸ h¹n cµng cao, møc ®é rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng cµng lín. C¸ch ®o thø hai lµ : Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n bÞ rñi ro trong kú --------------------------------------------- Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n sinh lêi trong kú Tû lÖ nµy cho biÕt cø 100 ®ång tµi s¶n sinh lêi th× bao nhiªu tµi s¶n bÞ rñi ro. C¸ch ®o thø ba: Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n bÞ rñi ro trong kú ---------------------------------------------- Tæng gi¸ trÞ c¸c mãn cho vay trong kú C¸ch ®o thø t­: Nî qu¸ h¹n trong kú ----------------------------- Tæng d­ nî Mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn sö dông c¸c tû lÖ nh­ : Nî khã ®ßi Nî khoanh -------------------------------------- ; --------------------- Tæng d­ nî ( hoÆc nî qu¸ h¹n) Nî qu¸ h¹n H¹n møc rñi ro : tû lÖ nµy biÓu hiÖn mét chØ sè so víi vèn cña ng©n hµng. ChØ sè nµy tÝnh ®Õn møc ®é mµ vèn cña ng©n hµng cã thÓ trang tr¶i nh÷ng kho¶n tæn thÊt ph¸t dinh cho tõng lo¹i ho¹t ®éng tÝn dông. ë ViÖt nam chØ tiªu nµy ®­îc quy ®Þnh : mét ng©n hµng kh«ng ®­îc phÐp cho vay mét kh¸ch hµng v­ît qu¸ 15% vèn tù cã cña ng©n hµng, ë c¸c n­íc kh¸c lµ 10 – 40 % vèn tù cã cña ng©n hµng. L·i treo Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông §¸nh gi¸ vµ nhËn ®Þnh kh¸ch hµng Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸ vµ nhËn ®Þnh kh¸ch hµng ®Ó x¸c ®Þnh vµ hiÓu râ ng­êi vay trªn nhiÒu mÆt. Mét sè ng©n hµng xÕp lo¹i kh¸ch hµng c¨n cø theo quan hÖ tÝn dông tr­íc ®©y: ng­êi vay cã tr¶ ®óng h¹n gèc vµ l·i c¸c lÇn vay tr­íc hay kh«ng, ngoµi ra cßn nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ qua phÈm chÊt ®¹o ®øc trong kinh doanh, tÝnh trung thùc trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc trong viÖc chÊp hµnh c¸c luËt lÖ cña nhµ n­íc. Thø hai, ®¶m b¶o nguyªn t¾c ng­êi vay vèn ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó sö dông tiÒn vay vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cam kÕt ®èi víi c¸c kho¶n vay. Ngoµi ra , ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c x©y dùng ®­îc c¸c ph­¬ng ¸n dù phßng tr¶ nî vay ng©n hµng cña ng­êi vay. Xem xÐt tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n kinh doanh tr­íc khi quyÕt ®Þnh cho vay. §©y lµ mét trong c¸c quy t¾c tÝn dông mµ ng©n hµng nµo còng ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn tr­íc khi quyÕt ®Þnh cho vay. Ph­¬ng ¸n kh¶ thi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ cã hiÖu qu¶ hay kh«ng, tõ ®ã cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ vèn vµ l·i cho ng©n hµng theo ®óng thêi h¹n. H¹n chÕ rñi ro tÝn dông còng ®ång nghÜa víi h¹n chÕ, gi¶m thiÓu rñi ro tæn thÊt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Mét khi ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng ai tiªu thô ®­îc, kinh doanh kh«ng cã l·i dÉn tíi t×nh tr¹ng mÊt vèn do thua lç sÏ lµ nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ®­îc hoµn tr¶ ®óng h¹n. §ã lµ lý do v× sao ng©n hµng ph¶i xem xÐt kü l­ìng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt cña ng­êi vay cã hiÖu qu¶ hay kh«ng, môc ®Ých lµ ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro tÝn dông. Thùc hiÖn ph©n t¸n rñi ro Trong mét sè tr­êng hîp, ng©n hµng cÇn chñ ®éng ph©n t¸n vµ h¹n chÕ rñi ro khi xÐt thÊy kh«ng ®ñ c¨n cø ®Ó cã mét nhËn xÐt hoµn h¶o vÒ kh¸ch hµng vay vèn, hoÆc nhu cÇu vèn cña kh¸ch hµng qu¸ lín, hoÆc l·i suÊt vay vèn tuy hÊp dÉn nh­ng ng©n hµng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt hËu qu¶ nÕu rñi ro x¶y ra.ViÖc ph©n t¸n rñi ro ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n t¸n d­ nî vµ ®ång tµi trî, nã ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc mçi ng©n hµng kh«ng nªn tËp trung qu¸ nhiÒu vèn cho mét kh¸ch hµng vay. Nh÷ng dù ¸n lín cÇn huy ®éng nhiÒu ng©n hµng tham gia ®ång tµi trî vµ cïng qu¶n lý vèn cho vay sÏ h¹n chÕ vµ ph©n t¸n rñi ro, tr¸nh rñi ro tËp trung lín vµo mét ng©n hµng. Bëi nÕu mét ng©n hµng ®æ vì sÏ ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng kinh tÕ. Thùc hiÖn c¬ chÕ ®¶m b¶o tiÒn vay §©y lµ gi¶i ph¸p tèi ­u trong ®Çu t­ tÝn dông, v× ®Ó cã thÓ h¹n chÕ rñi ro kh«ng tr¶ ®­îc nî cña ng­êi vay, c¸c ng©n hµng quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn. §¶m b¶o tiÒn vay cã nhiÒu lo¹i : ®¶m b¶o b»ng cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña ng­êi vay, ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n vµ b¶o l·nh cña bªn thø ba, ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vµ ®¶m b¶o b»ng chÝnh sù tÝn nhiÖm cña ng­êi vay. Trong tr­êng hîp xÊu nhÊt kh¸ch hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ vèn vµ l·i th× nh÷ng tµi s¶n ®¶m b¶o ®ã ®­îc b¸n hoÆc thanh lý ®Ó hoµn tr¶ cho ng©n hµng. Tham gia b¶o hiÓm tÝn dông Tham gia b¶o hiÓm tÝn dông lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ®· ®­îc ¸p dông tõ l©u trªn thÕ giíi nh­ng ë ViÖt Nam g Çn ®©y míi ®­îc thùc hiÖn, tuy nhiªn c¸c tæ chøc tÝn dông vÉn ch­a ¸p dông nhiÒu. Së dÜ v× ph¸t sinh thªm phÝ b¶o hiÓm vµ thªm vµo ®ã møc ®Òn bï cßn ch­a cao. ChØ më réng khèi l­îng tÝn dông trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ViÖc më réng khèi l­îng tÝn dông lµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®èi víi mçi ng©n hµng nh»m t¨ng thu nhËp th«ng qua l·i suÊt cho vay, song vÊn ®Ò chÊt l­îng tÝn dông míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn thùc chÊt cña ng©n hµng. NÕu mét ng©n hµng gia t¨ng khèi l­îng tÝn dông mµ kh«ng chó ý ®Õn chÊt l­îng cña nã th× ch¼ng kh¸c nµo “x©y nhµ trªn c¸t”. ChÊt l­îng tÝn dông chÝnh lµ kÕt qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông ®­îc thùc hiÖn trän vÑn, ng­êi vay thùc hiÖn ®óng cam kÕt vay tiÒn, ng©n hµng thu ®­îc gèc vµ l·i ®óng h¹n. N©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ vèn tÝn dông lµ ®Æc biÖt quan träng ®Ó quyÕt ®Þnh chÊt l­îng vèn tÝn dông. CH¦¥NG II Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së Giao DÞch Ng©n Hµng N«ng NghiÖp Vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n VN Tõ N¨m 1999-2001 Vµi nÐt vÒ Së Giao DÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Së Giao DÞch NHNN&PTNT ViÖt Nam Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam (tªn giao dÞch Bank For Agricultural and Rural Development in Viªt Nam) ®­îc thµnh lËp vµo ®Çu n¨m 1988 trªn c¬ së t¸ch tõ NHNN theo nghÞ quyÕt 3 – kho¸ VI cña Ban chÊp hµnh TW, vµ nghÞ ®Þnh ngµy 26/3/1988 cña Héi §ång Bé Tr­ëng vÒ viÖc chuyÓn ho¹t ®éng ng©n hµng sang h¹ch to¸n kinh doanh vµ h×nh thµnh ng©n hµng hai cÊp. Sù ra ®êi cña NH NN&PTNT ViÖt Nam ®· ®ãng gãp nh÷ng thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung vµ nÒn kinh tÕ nãi riªng. Nh×n l¹i trong vßng 10 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh, cã thÓ thÊy nh÷ng thµnh tùu ®¸ng tù hµo trong ho¹t ®éng cña NHN0 ViÖt Nam. Ban ®Çu, NHN0 vèn thuÇn tuý lµ ho¹t ®éng trong n­íc, chñ yÕu lµ tÝn dông truyÒn thèng, tuy nhiªn ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu Ban l·nh ®¹o ®· nhËn thøc ®­îc r»ng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ph¶i më réng ho¹t ®éng ng©n hµng ®a n¨ng, ®ång thêi kh«ng ngõng ®æi míi bé m¸y tæ chøc vµ m¹ng l­íi kinh doanh. Bëi vËy, cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi cña ®Êt n­íc, cña toµn ngµnh ng©n hµng, NHN0 ®· gãp phÇn ®¾c lùc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¸t n­íc. Cã thÓ nãi giê ®©y tªn vµ biÓu t­îng cña NHN0&PTNTViÖt Nam ®· trë nªn quen thuéc vµ cã uy tÝn trong n­íc, trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong 4 Ng©n hµng th­¬ng m¹i hµng ®Çu cña ViÖt Nam, ®ång thêi ®­îc t¹p chÝ ASIA WEEK- mét t¹p chÝ kinh tÕ lín næi tiÕng ë Ch©u ¸ xÕp h¹ng ®øng thø 335 trong sè 500 ng©n hµng lín nhÊt Ch©u ¸ vµ ®øng thø 46 trong sè 50 ng©n hµng lín nhÊt §«ng Nam ¸. HiÖn nay, NHN0 chiÕm trªn 10% doanh sè thanh to¸n quèc tÕ cña hÖ thèng Ng©n Hµng ViÖt Nam, cã quan hÖ ®¹i lý víi h¬n 600 ng©n hµng ®¹i lý trªn thÕ giíi, ®· vµ ®ang më c¸c ho¹t ®éng thuª mua tµi chÝnh, kinh doanh vµng b¹c, chøng kho¸n, b¶o hiÓm nh©n tho, mua b¸n nî. NHN0 ®· ®­îc Céng §ång Ch©u ¢u EU lùa chän ®Ó thùc hiÖn Dù ¸n cho vay ng­êi håi h­¬ng, ®ång thêi tiÕp nhËn thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín cña NH ThÕ Giíi, NH Ph¸t TriÓn Ch©u ¸...TÝnh ®Õn nay, NHN0 lµ NHTM thùc hiÖn dù ¸n n­íc ngoµi lín nhÊt víi sè vèn trªn 1,3 tû USD. Së Giao DÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ( gäi t¾t lµ Së Giao DÞch ) ra ra ®êi 13/ 5/1999, lµ ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc, ®¹i diÖn theo uû quyÒn cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. Së Giao DÞch cã trô së ®Æt t¹i sè 2 L¸ng H¹, Ba §×nh, Hµ Néi, cã con dÊu riªng, cã b¶ng c©n ®èi tµi s¶n vµ nhËn kho¸n tµi chÝnh theo quy ®Þnh, cã quyÒn tù chñ kinh doanh theo ph©n cÊp cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ chÞu sù rµng buéc vÒ nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®èi víi Ng©n hµng NN&PTNT. Së Giao DÞch mét mÆt cã chøc n¨ng nh­ mét chi nh¸nh cña NHN0- mét ®¬n vÞ trùc tiÕp kinh doanh ®a n¨ng, thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi ra, Së Giao DÞch cßn cã c¸c chøc n¨ng quan träng kh¸c, ®ã lµ trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô theo lÖnh cña Tæng Gi¸m §èc Ng©n Hµng N«ng NghiÖp. Thªm vµo ®ã, Së Giao DÞch cßn ®¶m tr¸ch vai trß quan träng h¬n c¸c chi nh¸nh kh¸c ®ã lµ lµm ®Çu mèi thanh to¸n quèc tÕ, qu¶n lý tµi kho¶n tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn t¹i Së Giao DÞch vµ cña Ng©n hµng n«ng nghiÖp t¹i c¸c ng©n hµng kh¸c, ®ång thêi qu¶n lý vµ ®iÒu chuyÓn vèn néi, ngo¹i tÖ t¹m thêi nhµn rçi trong toµn bé hÖ thèng NH NN&PTNT ViÖt Nam. KÓ tõ ngµy thµnh lËp cho tíi nay, Së Giao DÞch lu«n thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh cña Ng©n hµng NN&PTNT ViÖt Nam còng nh­ chÊp hµnh néi dung luËt ng©n hµng Nhµ N­íc vµ c¸c NghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ, c¸c chñ tr­¬ng, chÕ ®é, chÝnh s¸ch cña toµn ngµnh ng©n hµng. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh hiÖn nay còng nh­ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu, Së Giao DÞch lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó n©ng cao chÊt l­îng kinh doanh cña m×nh còng nh­ lu«n cñng cè ®æi míi ®éi ngò c¸n bé, x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh thÝch hîp. Cã thÓ nãi nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®­îc cña NH NN&PTNT ViÖt Nam cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña Së Giao DÞch. 2. C¬ cÊu tæ chøc cña Së giao dÞch Khi míi h×nh thµnh, ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn cña Së Giao DÞch gåm 35 ng­êi, tÝnh ®Õn 1/9/2001, sè c¸n bé nh©n viªn lµ 70 ng­êi , trong ®ã cã 7 th¹c sü, 54 cö nh©n vµ 9 ng­êi ®· qua ®µo t¹o hÖ cao ®¼ng, trung häc chuyªn ngµnh ng©n hµng. Së giao dÞch cã 6 phßng ban d­íi sù chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña Ban Gi¸m §èc gåm Gi¸m ®èc vµ 2 phã Gi¸m ®èc. * Phßng kinh doanh. Lµ n¬i tiÕp nhËn c¸c nguån vèn tµi trî, vèn th¸c tÝn dông cña ChÝnh phñ còng nh­ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ qua NH NN& PTNT, ®ång thêi thùc hiÖn c¸c dù ¸n theo chØ thÞ cña Tæng gi¸m ®èc NHNN. Ngoµi ra, phßng cßn tiÕn hµnh thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu, b¶o l·nh L/C tr¶ chËm vµ tæ chøc thùc hiÖn th«ng tin, phßng ngõa vµ xö lý rñi ro ®Ó tiÕn hµnh cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. * Phßng kÕ ho¹ch – tæng hîp Phßng tÝn dông – tæng hîp cã nhiÖm vô ®iÒu hoµ vèn ngo¹i tÖ trong toµn bé hÖ thèng NH NN&PTNT ViÖt Nam, ®ång thêi x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh, tæng hîp ph©n tÝch kÕt qu¶ kinh doanh còng nh­ nghiªn cøu møc l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay phï hîp. Ngoµi ra, phßng cßn tæ chøc tiÕp nhËn thö nghiÖm c¸c dÞch vô s¶n phÈm míi, trùc tiÕp kinh doanh c¸c dÞch vô ng©n hµng. * Phßng kÕ to¸n-ng©n quü Trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c dÞch vô ng©n hµng, nghiÖp vô thu chi tiÒn mÆt, ng©n phiÕu thanh to¸n. H¹ch to¸n theo dâi c¸c quü vµ thùc hiÖn h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô huy ®éng, cho vay vèn vµ c¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c. * Phßng SWIFT Tæ chøc thùc hiÖn øng dông c¸c ch­¬ng tr×nh tin häc vµ trî gióp kü thuËt ®èi víi viÖc sö dông m¸y tÝnh cu¶ c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng ng©n hµng. Qu¶n trÞ cËp nhËt vµ vËn hµnh hÖ thèng SWIFT, Telex, SWIFT-in, SWIFT-out cña toµn bé ng©n hµng n«ng nghiÖp. Ngoµi ra, phßng cßn thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ cho c¸c chi nh¸nh ®ång thêi thiÕt lËp vµ duy tr× hÖ thèng ®¹i lý song ph­¬ng víi c¸c ng©n hµng kh¸c trªn thÕ giíi. * Phßng thanh to¸n quèc tÕ Thùc hiÖn nghiÖp vô më vµ theo dâi th­ tÝn b¶o l·nh, th­ tÝn dông theo lÖnh cña Tæng Gi¸m ®èc Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, ®ång thêi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ trùc tiÕp t¹i Së Giao DÞch. * Phßng hµnh chÝnh-nh©n sù NhiÖm vô cña phßng lµ gióp Gi¸m ®èc quy ho¹ch, s¾p xÕp, bè trÝ c¸n bé trong Së Giao DÞch, ®Ò cö c¸n bé ®i häc tËp vµ tu nghiÖp ë n­íc ngoµi, thùc hiÖn c«ng t¸c v¨n th­, hµnh chÝnh qu¶n trÞ vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh khen th­ëng, kû luËt c¸n bé. NhiÖm vô c¸c phßng ban ®­îc quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng, tr¸nh sù chång chÐo trong ho¹t ®éng, tuy nhiªn chóng còng cã quan hÖ mËt thiÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó gióp cho ho¹t ®éng cña Së Giao DÞch ®­îc nhÞp nhµng hiÖu qu¶ ®ång thêi cïng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña mét ng©n hµng th­¬ng m¹i. NhiÖm vô cña c¸c phßng ban cµng ®­îc chuyªn m«n ho¸ bao nhiªu cµng phôc vô tèt cho kinh doanh ®a n¨ng bÊy nhiªu. 3. Mét sè kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Së Giao DÞch trong thêi gian võa qua. MÆc dï quy m« kh«ng lín, thêi gian thµnh lËp ch­a l©u l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n nh­ ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng Nam ¸ vµ thiªn tai dån dËp trong n¨m 2000 ngay trong thêi gian ®Çu míi thµnh lËp, Së Giao DÞch ®· cè g¾ng kh¾c phôc ®Ó tõng b­íc ph¸t triÓn, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m×nh trong ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. 2.1 T×nh h×nh huy ®éng vèn Trong kÕt cÊu nguån vèn, vèn huy ®éng ®­îc kÕt cÊu tõ nhiÒu kho¶n môc kh¸c nhau vµ ®­îc biÓu diÔn qua biÓu ®å sau: BiÓu 1: T×nh h×nh huy ®éng vèn cña Së Giao DÞch §¬n vÞ : tû ®ång ChØ tiªu N¨m 2000 N¨m 2001 31/3/2002 Tæng nguån vèn huy ®éng 1.623 2.207 2.159 1. Ph©n theo nguån vèn - TiÒn göi d©n c­ 645 838 885 Tû träng 39,72% 38% 41% - TiÒn göi TCKT 978 1.369 1.274 Tû träng 60,28% 62% 59% 2. Ph©n theo thêi h¹n - Kh«ng kú h¹n 372 1.018 976 Tû träng 23% 46% 45,2% - Kú h¹n < 12 th¸ng 664 618 593 Tû träng 41% 28% 27,5% - Kú h¹n > 12 th¸ng 578 572 590 Tû träng 36% 26% 27,3% 3. Ph©n theo ®¬n vÞ tiÒn tÖ - B»ng VN§ 758 1.188 1.202 Tû träng 46% 53,8% 55,67% - B»ng USD 865 1.019 957 Tû träng 54% 46,2% 44,33% ( Nguån b¸o c¸o cña Së Giao DÞch Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam n¨m 1999, 2000, 2001 ) Qua biÓu trªn ta thÊy nguån vèn huy ®éng ®Õn 31/12/ 2001 ®¹t 2.207 tû ®ång, t¨ng 458 tû ®ång so víi cuèi n¨m 2000, t¨ng 36% so víi n¨m 2000. Trong ®ã: Nguån tiÒn göi d©n c­ ®¹t 838 tû ®ång, chiÕm tû träng 38% so víi tæng nguån vèn, t¨ng 193 tû so víi n¨m 2000 (30%). Nguån tiÒn göi tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®¹t 1369 tû ®ång, chiÕm tû träng 62% trong tæng nguån vèn, t¨ng 391 tû (40%) so víi n¨m 2000. Nh­ vËy so víi n¨m 2000, nguån vèn huy ®éng tõ d©n c­ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Òu t¨ng lªn, tuy nhiªn tû träng tiÒn göi tõ tæ chøc kinh tÕ trong tæng nguån vèn còng t¨ng. C©n l­u ý r»ng tiÒn göi tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ cã tÝnh chu kú, phô thuéc vµo chu kú kinh doanh cña hä, nªn khiÕn nguån vèn cña Së sÏ kh«ng æn ®Þnh. TiÒn göi kh«ng kú h¹n ®¹t 1018 tû ®ång, chiÕm tû träng 46% trong tæng nguån vèn, t¨ng 646 (173,6%) so víi n¨m 2000. TiÒn göi cã kú h¹n ®¹t 1189 tû ®ång ( trong ®ã kú h¹n 12 th¸ng lµ 572 tû ), gi¶m 62 tû ®ång so víi n¨m 2000. Cã thÓ thÊy r»ng so víi n¨m 2000, l­îng tiÒn göi kh«ng kú h¹n ®· t¨ng ®¸ng kÓ, tuy nguån nµy cã tÝnh chÊt kh«ng æn ®Þnh v× kh¸ch hµng cã thÓ rót bÊt cø lóc nµo nh­ng sè l­îng l¹i t­¬ng ®èi lín, chi phÝ ®Çu vµo l¹i thÊp. §©y lµ mét nguån vèn quan träng cña Së giao dÞch. Còng cã thÓ thÊy tû träng cña tiÒn göi cã kú h¹n >12 th¸ng ch­a cao ( 26% ) trong tæng nguån vèn. §Ó phôc vô nhu cÇu vay trung vµ dµi h¹n vµ h¹ thÊp rñi ro th× c¸c ng©n hµng nªn t¨ng c­êng nguån tiÒn göi nµy b»ng c¸ch ®­a ra møc l·i suÊt hîp lý. Nguån huy ®éng VN§ ®¹t 1118 tû, chiÕm tû träng 53,8% trong tæng nguån vèn, t¨ng 430 tû ®ång ( 56,7% ) so víi n¨m 2000. Nguån huy ®éng ngo¹i tÖ t­¬ng ®­¬ng 1019 tû ®ång, chiÕm tû träng 46,2% trong tæng nguån vèn. T¨ng 154 tû ( 17,8% ) so víi n¨m 2000. Tû träng nguån ngo¹i tÖ huy ®éng cña Së kh¸ cao do chøc n¨ng ®Çu mèi cña m×nh lµ qu¶n lý ngo¹i tÖ cña tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng. Sù t¨ng tr­ëng nguån ngo¹i tÖ huy ®éng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c cho vay, kinh doanh t¹i Së giao dÞch. Së dÜ nguån vèn huy ®éng cña Së giao dÞch lu«n ë møc cao v× ngoµi ho¹t ®éng huy ®éng vèn t¹i trô së sè 2 L¸ng H¹, Së giao dÞch cßn qu¶n lý vèn t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®Ó ®iÒu chuyÓn hîp lý. 2.2 Ho¹t ®éng sö dông vèn C¸c nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng sö dông vµo c¸c ho¹t ®éng chÝnh sau ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2: BiÓu 2 : T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së giao dÞch §¬n vÞ : tû ®ång ChØ tiªu N¨m 2000 N¨m 2001 So s¸nh n¨m 2000 víi 2001 T­¬ng ®èi TuyÖt ®èi Tæng d­ nî 236 454 +218 +92,3% 1. Ph©n theo thêi h¹n - Ng¾n h¹n 127 80 -47 -37% Tû träng 54% 17,6% - Dµi h¹n 129 374 +245 +190% Tû träng 46% 82,4% 2. Ph©n theo ngµnh kinh tÕ - Quèc doanh 234 448,5 +214,5 +91,7% Tû träng 99,2% 98,8% - Phi quèc doanh 2 5,5 +3,5 +175% Tû träng 0,8% 1,2% 3. Ph©n theo néi, ngo¹i tÖ - Néi tÖ 154 179 +25 +16,2% Tû träng 65% 39,4% - Ngo¹i tÖ 82 275 +193 +235% Tû träng 35% 60,6% ( Nguån b¸o c¸o cña Së Giao DÞch NHN0 VN n¨m 2000, 2001 ) Trong n¨m 2001, tæng d­ nî cho vay tÝnh ®Õn 31/12/2001 lµ 454 tû ®ång, t¨ng 218 tû ®ång (t¨ng 92%) so víi n¨m 2000. Trong ®ã: D­ nî ng¾n h¹n lµ 80 tû ®ång, chiÕm tû träng 17,6% trong tæng d­ nî, gi¶m 47 tû ®ång ( 37%) so víi n¨m 2000. D­ nî dµi h¹n lµ 374 tû ®ång, chiÕm tû träng 82,4% trong tæng d­ nî , t¨ng 245 tû ®ång (190%) so víi n¨m 2000. Qua ®©y cã thÓ thÊy d­ nî dµi h¹n chiÕm tû träng kh¸ cao trong tæng d­ nî, vµ cã xu h­íng t¨ng thªm, ®iÒu ®ã cho thÊy nhu cÇu vay trung vµ dµi h¹n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ còng t¨ng lªn. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n th× rñi ro tÝn dông còng lín h¬n kho¶n vay ng¾n h¹n nh­ng bï l¹i ®em l¹i thu nhËp cao h¬n cho Së, v× vËy Së cÇn tæ chøc tèt c«ng t¸c xö lý vµ phßng ngõa rñi ro. Së giao dÞch chñ yÕu cho vay khu vùc quèc doanh, n¨m 2001, møc cho vay ®¹t 448,5 tû ®ång, chiÕm tû träng 98,8% trong tæng d­ nî, t¨ng 214,5 tû (91,7%) so víi n¨m 2000. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, n¨m 2001 d­ nî cña Së lµ 5,5 tû ®ång. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy x¶y ra lµ ®a phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã quy m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt kinh doanh l¹c hËu, lµm ¨n th­êng kh«ng hiÖu qu¶, tµi s¶n ®¶m b¶o thiÕu, do ®ã cho vay thµnh phÇn nµy lµ kh¸ nguy hiÓm. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ phi quèc doanh ®èi víi nÒn kinh tÕ, bëi vËy Së giao dÞch cÇn triÓn khai ho¹t ®éng tÝn dông ®èi víi thµnh phÇn trªn ®Ó ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nî qu¸ h¹n tÝnh ®Õn 31/12/2001 lµ 8,6 tû ®ång, chiÕm tû lÖ 1,9% trong tæng d­ nî, gi¶m 1,7% so víi n¨m 2000. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ trªn, Së giao dÞch ®· nç lùc t×m c¸c gi¶i ph¸p h¹n chÕ nî qu¸ h¹n míi ph¸t sinh, tÝch cùc thu håi nî cò b»ng nhiÒu biÖn ph¸p. Tõ c¸c sè liÖu trªn cho thÊy d­ nî cho vay cña Së giao dÞch lu«n t¨ng lªn ë møc ®é t¨ng tr­ëng cao. Tuy nhiªn, nh×n vÒ gãc ®é sö dông vèn th× ta thÊy d­ nî cho vay chiÕm tû lÖ rÊt thÊp trong tæng vèn huy ®éng ®­îc, nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ l·ng phÝ bëi nguån vèn huy ®éng nµy cã thÓ ®­îc ®iÒu chuyÓn ®Õn c¸c chi nh¸nh kh¸c tuú theo nhu cÇu vÒ vèn. Víi sù nç lùc vµ hiÖu qu¶ trong kinh doanh, Së giao dÞch ®· ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp kh¸ch hµng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù thµnh c«ng chung cña hÖ thèng Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam. 2.3 Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ N¨m 2001 nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng, kinh doanh ®a d¹ng c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c nhau. Doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ ( quy ®æi vÒ USD ) phôc vô cho ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña hÖ thèng NHN07PTNTVN ®¹t 1.302 triÖu USD. Trong ®ã : * Doanh sè mua ®¹t 651 triÖu USD, t¨ng 163,8 triÖu USD, t¨ng tr­ëng 33% so víi n¨m 2000, trong ®ã bao gåm mua tõ NHNN 302 triÖu USD, tõ c¸c chi nh¸nh 201 triÖu USD, mua tõ kh¸ch hµng Së giao dÞch 20,6 triÖu USD vµ tõ nguån kh¸c lµ 127,4 triÖu USD. * Doanh sè b¸n ®¹t 651 triÖu USD, t¨ng tr­ëng 32,8% so víi n¨m 2000. Trong ®ã b¸n cho c¸c chi nh¸nh lµ 543 triÖu USD, b¸n cho kh¸ch hµng t¹i së lµ 72,7 triÖu USD, b¸n cho NHNN vµ nhu cÇu kh¸c lµ 35,5 triÖu USD. NghiÖp vô mua b¸n c¸c ngo¹i tÖ m¹nh b­íc ®Çu tËp trung vµo 3 lo¹i ®ã lµ EUR, GBP, JPY. Trong ®iÒu kiÖn khan hiÕm ngo¹i tÖ th× nguån ngo¹i tÖ cña Së chØ ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu, chñ yÕu tËp trung cho c¸c ®¬n vÞ nhËp khÈu x¨ng dÇu vµ mét phÇn ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ hµng ho¸ kh¸c. 2.4 Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ Trong n¨m 2001, Së giao dÞch ®· chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh, quy tr×nh nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c sai sãt, rñi ro trong thanh to¸n. Tuy trong n¨m 2001 tû gi¸ USD t¨ng m¹nh, nguån vèn ngo¹i tÖ khan hiÕm nh­ng tæng doanh sè ho¹t ®éng TTQT ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸. --- - Doanh sè thanh to¸n hµng nhËp khÈu ®¹t 105 triÖu USD, t¨ng 1,9 triÖu USD ( t¨ng 1,8% ) so víi n¨m 2000. Trong ®ã: + Më th­ tÝn dông : Së giao dÞch ®· më 334 mãn trÞ gi¸ 59 triÖu USD, t¨ng 50 mãn nh­ng vÒ gi¸ trÞ gi¶m 9,9 triÖu so víi n¨m 2000 do gi¶m sè l­îng giao dÞch cña mét sè ®¬n vÞ thanh to¸n lín vµ th­êng xuyªn nh­ c«ng ty SXKD XNK Prosimex, c«ng ty vËt t­ tæng hîp Hµ Anh, machinoco 4. + ChuyÓn tiÒn thanh to¸n ®¹t 670 mãn, trÞ gi¸ 44,3 triÖu USD, t¨ng 56 mãn, trÞ gi¸ t¨ng 10,2 triÖu USD so víi n¨m 2000. +Thanh to¸n nhê thu ®¹t 35 mãn, trÞ gi¸ 1,6 triÖu USD, gi¶m 0,4 triÖu so víi n¨m 2000. Doanh sè thanh to¸n hµng xuÊt khÈu ®¹t gi¸ trÞ 946.000 USD, t¨ng 46.000 (5,1%) so víi n¨m 2000. Nh×n chung, ho¹t ®éng TTQT trong n¨m 2001 cã sù t¨ng tr­ëng so víi n¨m 2000 nh­ng tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm, ch­a t­¬ng xøng víi vai trß cña Së giao dÞch ®Çu mèi. 2.5 Ho¹t ®éng kÕ to¸n – ng©n quü Trong n¨n 2001, Së giao dÞch ®· më míi 1106 tµi kho¶n, trong ®ã cã 953 tµi kho¶n c¸ nh©n, 30 tµi kho¶n ATM, 123 tµi kho¶n cña c¸c c«ng ty, n¨n gtoongr sè tµi kho¶n qu¶n lý lªn 2.028 tµi kho¶n. Ngoµi ra, Së ®· tham gia tham gia ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm thanh to¸n liªn ng©n hµng ®¹t kÕt qu¶ tèt, ®ãng gãp tÝch cùc vµo vÊn ®Ò hiÖn ®¹i ho¸ cña Së giao dÞch. Së giao dÞch ®· øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo thanh to¸n, kÕ to¸n thùc hiÖn tèt gãp phÇn thanh to¸n vµ h¹ch to¸n nhanh chãng, chÝnh x¸c, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m thiÓu thêi gian lµm thªm giê. Ho¹t ®éng ng©n quü còng ®¹t kÕt qu¶ tèt, mÆc dï tæng sè tiÒn thu chi b»ng tiÒn mÆt lín ( gÇn 1.200 tû VNDD vµ 188,3 triÖu USD ) nh­ng vÉn ®¶m b¶o nhanh chãng, an toµn. Víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, trong n¨m 2001, Së giao dÞch ®· tr¶ tiÒn thõa cho kh¸ch 23 mãn víi sè tiÒn lµ 38,1 triÖu ®ång. 2.6 C«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé Trong tÊt c¶ c¸c kh©u nghiÖp vô, ®Æc biÖt lµ nghiÖp vô ®Çu t­ tÝn dông, kÕ to¸n vµ kho quü, c«ng t¸c tù kiÓm tra lu«n ®­îc coi träng. 100% c¸c hå s¬ vay vèn ®· ®­îc kiÓm tra, hµng ngµy thùc hÖn ®óng quy tr×nh kiÓm ®Õm tiÒn vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy chÕ chøng tõ kÕ to¸n...Qua kiÓm tra, ®· ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt trong thùc hµnh nghiÖp vô, ®· kiÕn nghÞ c¸c phßng cã liªn quan tæ chøc chÊn chØnh, söa sai kÞp thêi, ®ång thêi nghiªm tóc kiÓm ®iÓm rót kinh nghiÖm vÒ nh÷ng tån t¹i so thanh tra Nhµ N­íc ®· kÕt luËn vµ chØ ®¹o c¸c phßng nghiÖp vô liªn quan x©y dùng kÕ ho¹ch chÊn chØnh, söa sai theo kiÕn nghÞ cña §oµn thanh tra vµ x©y dùng kÕ ho¹ch söa saisau thanh tra toµn Së giao dÞch. 2.7 Mét sè c«ng t¸c kh¸c §Ó t¨ng chÊt l­îng ho¹t ®éng vµ c«ng t¸c chuyªn m«n, Së giao dÞch tham gia ®Çy ®ñ c¸c líp tËp huÊn nghiÖp vô do NHNN&PTNT VN tæ chøc, x©y dùng vµ b¶o vÖ kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®Õn n¨m 2000, tæ chøc tèt kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®· x©y dùng nh­ më 2 kho¸ häc tin häc c¬ b¶n cho 26 c¸n bé, më 1 líp ngo¹i ng÷ tiÕng Anh. Së giao dÞch cßn tham gia ®µo t¹o h­íng dÉn nghiÖp vô cho mét sè chi nh¸nh Sãc S¬n, VÜnh Phóc, H¶i D­¬ng, Cµ Mau... Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch 1.Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch 1.1 T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së giao dÞch Lµ mét chi nh¸nh NHTM lín, ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc cña NHNN&PTNTVN, Së giao dÞch kh«ng nh÷ng cho vay phôc vô ph¸t triÓn lÜnh vùc n«ng nghiÖp mµ cßn phôc vô mét sè lÜnh vùc kh¸c nh­ c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, th­¬ng m¹i vµ dÞch vô. Cïng víi toµn hÖ thèng Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, tõ ngµy thµnh lËp tíi nay, ho¹t ®éng tÝn dông cña Së kh«ng ngõng ®­îc më réng, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn vµ ®æi míi kinh tÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Cã thÓ nãi nh÷ng thµnh c«ng ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®¹t ®­îc gÇn ®©y cã mét phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña NHNN&PTNTVN nãi chung vµ Së giao dÞch nãi riªng. C¬ cÊu tÝn dông còng ®­îc ®æi míi, tõ chç chØ cho vay ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, Së ®· tiÕn hµnh cho vay mét sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ cã ph­¬ng ¸n kh¶ thi. Së ®· t¨ng tû träng cho vay trung vµ dµi h¹n ®¸p øng nhu cÇu ®ang ngµy mét t¨ng lªn, më réng tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu, tÝn dông b¶o l·nh, c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông b»ng c¸c nguån vèn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi WB, Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ADB, quü tiÒn tÖ thÕ giíi IMF. Cã thÓ xem xÐt t×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së giao dÞch qua biÓu d­íi ®©y: BiÓu 3 : B¶ng tæng hîp t×nh h×nh tÝn dông t¹i Së giao dÞch NHNN&PTNTVN §¬n vÞ : tû ®ång ChØ tiªu 1999 2000 2001 D­ nî % D­ nî % % so víi 1999 D­ nî % % so víi 2000 Tæng d­ nî 183 100 236 100 28,9 454 100 92,4 1. Theo thêi gian - Ng¾n h¹n 78 42,6 127 54 62,8 80 17,6 63 - Trung vµ dµi h¹n 105 57,4 129 46 22,8 374 82,4 190 2. Ph©n theo TPKT - Quèc doanh 155,3 84,9 234 99,1 50,7 448,5 98,8 91,7 - Ngoµi quèc doanh 27,7 15,1 2 0,9 7,2 5,5 1,2 175 3. Ph©n theo ®¬n vÞ tiÒn tÖ - Néi tÖ 66 36 154 65 133,3 179 39,4 16,2 - Ngo¹i tÖ 117 64 82 35 -42,7 275 60,6 235 ( Nguån : B¸o c¸o cña Së giao dÞch NHNN&PTNTV n¨m 1999, 2000, 2001) Qua biÓu trªn ta thÊy ho¹t ®éng tÝn dông cña Së ®­îc më réng kh«ng ngõng, tÝnh ®Õn 31/12/1999 d­ nî tÝn dông lµ 183 tû ®ång, sang n¨m 2000 con sè nµy lµ 236 tû ®ång, t¨ng 53 tû hay 28,9% so víi n¨m 1999. N¨m 2001, tæng d­ nî tÝnh ®Õn 31/12/2001 lµ 454 tû ®ång, t¨ng 218 tû ®ång hay 92,4% so víi n¨m 2000. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng cña nguån vèn huy ®éng, Së ®· t×m c¸ch ®Çu t­ tõ h­íng tËp trung cho vay ng¾n h¹n sang trung vµ dµi h¹n. Nguån vèn trung vµ dµi h¹n h×nh thµnh tõ vèn huy ®éng ng¾n h¹n vµ cßn tõ c¸c nguån vèn kh¸c nh­ vèn vay cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Nguån vèn nµy ®· tËp trung vµo c¸c dù ¸n mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn , tõ ®ã n©ng cao c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. XÐt tæng d­ nî theo thµnh phÇn kinh tÕ, chñ yÕu Së cho vay lµ thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, chiÕm ®Õn gÇn 100% trong tæng d­ nî, cho vay thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh chiÕm tû lÖ rÊt nhá. Ho¹t ®éng tÝn dông cña Së tËp trung trªn ®Þa bµn Hµ Néi. N¨m 1999, Së chØ cho vay c¸c doanh nghiÖp, ch­a thùc hiÖn cho vay hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n, sè kh¸ch hµng gåm 36 ®¬n vÞ trong ®ã cã 26 doanh nghiÖp Nhµ N­íc, 7 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ 3 doanh nghiÖp t­ nh©n. Sang n¨m 2000, ngoµi viÖc tiÕp tôc cñng cè, duy tr× vµ ph¸t triÓn tèt mèi quan hÖ tÝn dông cò víi c¸c doanh nghiÖp, Së giao dÞch cßn thu hót thªm 3 kh¸ch hµng míi ( trong ®ã cã mét tæng c«ng ty 90 ) cã t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tèt nh­ Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng nghiÖp, c«ng ty may xuÊt khÈu, c«ng ty vËt t­ ng©n hµng... N¨m 2001 lµ n¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn IX, NghÞ quyÕt sè 15 NQ/TW ngµy 15/12/2000 cña Bé chÝnh trÞ vÒ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn thñ ®« Hµ Néi trong thêi kú 2001- 2010, NghÞ QuyÕt §H §¶ng bé lÇn XIII, ®ång thêi lµ n¨m më ®Çu thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn KTXH cña chÝnh phñ vµ toµn ngµnh ng©n hµng ®· t¹o tiÒn ®Ò vµ ®Þnh h­íng cho ho¹t ®éng cña Së giao dÞch. Tæng d­ nî cña Së trong n¨m nµy t¨ng m¹nh mÏ, nhÊt lµ tÝn dông trung vµ dµi h¹n. Së giao dÞch ®· tiÕp cËn vµ thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông víi Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam ( cho vay 6,3 triÖu USD), C«ng ty XNK vËt t­ ®­êng biÓn ( d­ nî 43,5 tû ®ång ), C«ng ty than néi ®Þa thuéc Tæng c«ng ty than ViÖt Nam...®ång thêi tiÕp nhËn vµ hoµn thiÖn hå s¬ cho vay ®ång tµi trî dù ¸n më réng nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn U«ng BÝ ( vèn tham gia lµ 39,5 triÖu USD vµ 206 tû ®ång), dù ¸n cña c«ng ty xi m¨ng Chinfon H¶i Phßng ( 90 tû ®ång)... §èi víi tÝn dông ngoµi quèc doanh chøa ®ùng nhiÒu rñi ro , c¸c doanh nghiÖp cã vèn thÊp, ®iÒu kiªn thÕ chÊp kh«ng, quy m« vay vèn nhá, kh«ng ®¶m b¶o nªn Së h¹n chÕ cho vay, bëi vËy tû lÖ d­ nî thuéc c¸c thµnh phÇn ngoµi._. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ mèi quan hÖ nµy th­êng bÞ vi ph¹m mµ hÇu hÕt do kh¸ch hµng vay vèn g©y ra. Bëi vËy ph¶i nh×n nhËn l¹i r»ng viÖc nghiªn cøu kh¸ch hµng th­êng xuyªn ®· kh«ng ®­îc quan t©m ®óng møc nªn ®· kh«ng ph¸t huy hÕt t¸c dông cña nã. Nghiªn cøu kh¸ch hµng ®Ó cã c¸i nh×n tæng quan vÒ kh¸ch hµng: lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh, uy tÝn cña kh¸ch hµng trªn th­¬ng tr­êng... ®ång thêi xem xÐt tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n vay mµ kh¸ch hµng ®· x©y dùng. Qua ®ã Së giao dÞch ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng vµ uy tÝn cña kh¸ch hµng còng nh­ kh¶ n¨ng sinh lêi tõ dù ¸n ®ã ®Ó cã thÓ hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i cho ng©n hµng ®­îc ®óng h¹n. Ph©n tÝch tµi chÝnh kh¸ch hµng vay vèn: §Ó phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu kh¸ch hµng, Së giao dÞch ph¶i xem xÐt thËt kü vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp qua c¸c tµi liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o tµi chÝnh, b¶ng c©n ®èi tµi s¶n...Nh­ng ®Ó cho kh¸ch quan, Së giao dÞch nªn t×m kiÕm c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng tõ c¸c nguån kh¸c nh­ c¸c th«ng tin thu l­îm tõ thÞ tr­êng vÒ chÊt l­îng mÆt hµng s¶n phÈm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, hoÆc tõ c¸c b¹n hµng vµ ®èi t¸c cña kh¸ch hµng hay tõ kÕt qu¶ kiÓm to¸n t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc uy tÝn cña kh¸ch hµng, Së giao dÞch ph¶i c¨n cø vµo quan hÖ tÝn dông gi÷a kh¸ch hµng víi b¶n th©n Së giao dÞch hay víi c¸c ng©n hµng kh¸c trong thêi gian gÇn ®©y, thÓ hiÖn ë viÖc vay tr¶ sßng ph¼ng kh«ng ph¸t sinh nî qu¸ h¹n, hoÆc t­ c¸ch ng­êi vay: sö dông vèn cã ®óng môc ®Ých kh«ng, cã hiÖn t­îng tham nhòng hay l¹m dông vèn vay hay kh«ng. Th«ng th­êng ph©n tÝch tµi chÝnh cña ng­êi vay ®Ó ®¸nh gi¸ : §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng vay vèn Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vay vèn . §¸nh gi¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng. Qua ®ã xÕp lo¹i kh¸ch hµng theo thø tù A, B, C ®Ó tiÖn cho viÖc qu¶n lý. Së giao dÞch xÕp lo¹i kh¸ch hµng theo 5 tiªu thøc: VÒ doanh thu: + Doanh nghiÖp cã doanh thu n¨m nay cao h¬n n¨m tr­íc: 10 ®iÓm. + Doanh nghiÖp cã doanh thu n¨m nay b»ng n¨m tr­íc : 1 ®iÓm. + Doanh nghiÖp cã doanh thu n¨m nay thÊp h¬n n¨m tr­íc: 0 ®iÓm. VÒ lîi nhuËn: + Doanh nghiÖp cã l·i trong n¨m tµi chÝnh gÇn nhÊt : 10 ®iÓm. + Doanh nghiÖp kh«ng cã l·i hoÆc hoµ vèn : 1 ®iÓm. + Doanh nghiÖp thua lç trong n¨m tµi chÝnh gÇn nhÊt : 0 ®iÓm. VÒ quan hÖ víi c¸c ng©n hµng kh¸c: + NÕu cã nî qu¸ h¹n > 6 th¸ng : 0 ®iÓm. + NÕu kh«ng cã nî qu¸ h¹n trªn 6 th¸ng : 10 ®iÓm. Tû lÖ vèn chñ së h÷u: Tuú theo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Ó cã c¸c møc cho ®iÓm kh¸c nhau. NÕu lµ DNNN tû lÖ nµy tõ 40% trë lªn : 10 ®iÓm. Tõ 30 – 40 % : 7 ®iÓm. D­íi 30 % : 5-0 ®iÓm. HÖ sè thanh to¸n ng¾n h¹n + NÕu tû lÖ nµy lín h¬n 1: 10 ®iÓm. + NÕu b»ng 1: 5 ®iÓm Th«ng qua ®¸nh gi¸ cho ®iÓm theo c¸c tiªu thøc, Së giao dÞch xÕp lo¹i nh­ sau: + Doanh nghiÖp xÕp lo¹i A : 40 ®iÓm trë lªn. + Doanh nghiÖp xÕp lo¹i B: 30-40 ®iÓm. + Doanh nghiÖp xÕp lo¹i C: d­íi 30 ®iÓm. Kh¸ch hµng lo¹i A ®­îc ®¸nh gi¸ lµ doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh, cã quan hÖ thanh to¸n sßng ph¼ng víi b¹n hµng còng nh­ trong quan hÖ vay m­în c¸c tæ chøc tÝn dông. ViÖc má réng d­ nî ®ång nghÜa víi viÖc thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng lo¹i nµy. Kh¸ch hµng lo¹i B ®­îc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ch­a æn ®Þnh, n¨m th× lç, n¨m th× l·i. Víi nh÷ng kh¸ch hµng nµy Së giao dÞch ch­a cã sù tÝn nhiÖm cao do vËt chØ nªn cho vay ®èi víi nh÷ng dù ¸n kh¶ thi vµ cã tµi s¶n thÕ chÊp hay b¶o l·nh cña bªn thø ba. Cßn ®èi víi kh¸ch hµng lo¹i C lµ nh÷ng kh¸ch hµng cã t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, kh«ng tr¶ ®­îc nî cò. Së giao dÞch cÇn tõ chèi ngay nh÷ng kh¸ch hµng nµy hoÆc nÕu ®· cho vay th× cÇn gÊp rót thu håi nî. Ph©n tÝch dù ¸n vay : Ph©n tÝch dù ¸n vay vèn hay cßn gäi lµ kh©u thÈm ®Þnh dù ¸n lµ mét kh©u quan träng trong quy tr×nh tÝn dông mµ c¸c ng©n hµng hiÖn nay ®Òu ¸p dông, môc ®Ých cña kh©u nµy lµ ®Ó ®¸nh gi¸ xem dù ¸n cã kh¶ thi hay kh«ng. Mét dù ¸n ®­îc coi lµ kh¶ thi cã nghÜa lµ cã kh¶ n¨ng sinh lêi, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra phï hîp nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ gi¸ c¶, mÉu m·, chÊt l­îng. Ngoµi ra lîi nhuËn cña dù ¸n ®em l¹i, tuæi thä cña dù ¸n vµ thêi gian khÊu hao cña dù ¸n còng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ng©n hµng ®óng h¹n. Mét dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lêi nh­ng tèc ®é hoµn vèn chËm, kh«ng thu håi ®óng thêi gian ®Ó hoµn tr¶ ng©n hµng th× vÉn kh«ng ®­îc chÊp nhËn. §iÒu nµy ®ßi hái Së ph¶i lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p thÈm ®Þnh phï hîp còng nh­ ®ßi hái c¸n bé tÝn dông nghiªn cøu mét c¸ch kh¸ch quan dù ¸n ®Ó cã mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng: NÕu môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh tµi chÝnh vµ thÈm ®Þnh dù ¸n vay cña kh¸ch hµng ®Ó quyÕt ®Þnh cã cho vay hay kh«ng th× gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng ®Ó xem kh¸ch hµng cã thùc hiÖn ®óng nh÷ng cam kÕt tr­íc khi vay hay kh«ng. Trªn thùc tÕ, ®«i khi kh¸ch hµng cè t×nh gian lËn hoÆc cho dï sö dông ®óng môc ®Ých nh­ng cã nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng x¶y ra khiÕn kh¸ch hµng mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. §èi víi nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng, Së chØ cã thÓ t×m c¸c biÖn ph¸p th¸o gì hoÆc h¹n chÕ tèi ®a hËu qu¶, cßn trong c¸c tr­êng hîp kh¸c, viÖc gi¸m s¸t kh¸ch hµng th­êng xuyªn rÊt cã hiÖu qu¶ trong viÖc ph¸t hiÖn sím c¸c dÊu hiÖu rñi ro ®Ó cã thÓ ng¨n chÆn vµ phßng ngõa. Trong tr­êng hîp ng­êi vay sö dông vèn sai môc ®Ých hoÆc Së thÊy r»ng kho¶n vay nµy ch¾c ch¾n sÏ dÉn tíi nî qu¸ h¹n th× SDG nªn thu håi vèn ngay lËp tøc c¶ nî gèc vµ l·i. §Ó viÖc thu håi nhanh chãng, Së nªn cã c¸c biÖn ph¸p sau ®©y: KhuyÕn khÝch ng­êi vay thu håi c¸c kho¶n ®Çu t­ ch­a ®Õn h¹n hoÆc c«ng nî. Gi¶m kho b»ng viÖc c¶i tiÕn ph­¬ng thøc b¸n, h¹ gi¸ b¸n nh»m t¨ng doanh thu b¸n hµng. Xö lý tµi s¶n thÕ chÊp cña ng­êi vay. Tuy nhiªn nÕu ng­êi vay chØ gÆp khã kh¨n t¹m thêi nh­ng cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc th× kh«ng Së giao dÞch nªn t×m c¸c biÖn ph¸p linh ho¹t ®Ó kh«i phôc s¶n xuÊt: NÕu ng­êi vay cÇn mét kho¶n vay thªm mµ kho¶n nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi th× Së cã thÓ cho vay, tuy nhiªn cÇn ph¶i nghiªn cøu thËt kü l­ìng tr­íc khi quyÕt ®Þnh, ®Ó cho an toµn cã thÓ yªu cÇu thªm tµi s¶n thÕ chÊp . Së cã thÓ khuyÕn khÝch ng­êi vay hîp nhÊt vèn víi doanh nghiÖp kh¸c, ®iÒu nµy chØ ®­îc ®Ò nghÞ sau khi nghiªn cøu vµ ®Þnh gi¸ cÈn thËn tÊt c¶ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng. Kªu gäi ng­êi b¶o l·nh cho doanh nghiÖp nh­ c¸c cæ ®«ng chñ chèt, ng­êi cung øng hay tiªu thô s¶n phÈm cho c«ng ty vay dµi h¹n. C¸n bé tÝn dông cã thÓ khuyªn hay t­ vÊn cho doanh nghiÖp t×m ra chiÕn l­îc kinh doanh míi, vÝ dô : gi¶m bít kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dµi h¹n ®Ó t¨ng c­êng vèn kinh doanh...§iÒu nµy kh«ng chØ gióp cho doanh nghiÖp tho¸t khái khã kh¨n vµ phßng ngõa rñi ro tÝn dông mµ cßn lµm mèi quan hÖ gi÷a Së vµ kh¸ch hµng trë nªn th©n thiÕt h¬n. X©y dùng vµ thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc kh¸ch hµng. §èi víi kh¸ch hµng göi tiÒn: Huy ®éng vèn vµ sö dông vèn lµ hai ho¹t ®éng c¬ b¶n cña mét ng©n hµng th­¬ng m¹i, cã huy ®éng ®­îc vèn th× míi cã vèn ®Ó cho vay. Xem xÐt c¬ cÊu huy ®éng vèn thÊy r»ng nguån tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ chiÕm tû träng lín trong tæng nguån vèn huy ®éng, nÕu xÐt c¬ cÊu nguån vèn huy ®éng theo thêi gian th× vèn huy ®éng trªn 12 th¸ng chØ xÊp xØ 30% tæng nguån vèn. Nh­ ®· biÕt tÝn dông trung vµ dµi h¹n rñi ro tuy cao h¬n tÝn dông ng¾n h¹n nh­ng lîi nhuËn mang l¹i còng cao h¬n, tuy nhiªn cã rÊt nhiÒu c¸c dù ¸n trung vµ dµi h¹n rÊt cã gi¸ trÞ vµ høa hÑn kh¶ n¨ng sinh lêi cao, møc ®é an toµn còng cao, trong ®ã cã nhiÒu dù ¸n cña Nhµ N­íc. Nh÷ng dù ¸n nµy ®ßi hái kho¶n vay lín, thêi gian vay dµi mµ nÕu bï ®¾p b»ng c¸c kho¶n huy ®éng ng¾n h¹n th× Së cã thÓ cã thÓ ®èi mÆt v¬Ý rñi ro mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Bëi vËy Së giao dÞch mét mÆt cÇn t¨ng c­êng huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm tõ d©n c­ víi l·i suÊt tiÒn göi dµi h¹n hîp lý, mÆt kh¸c duy tr× sè d­ cao trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ v× nh­ ®· biÕt, nguån nµy tuy lµ nguån huy ®éng víi chi phÝ thÊp nhÊt, khèi l­îng lín nh­ng tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao l¹i phô thuéc vµo chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp nªn kh«ng thÓ sö dông vµo môc ®Ých cho vay trung vµ dµi h¹n. §Ó thu hót c¸c tæ chøc kinh tÕ göi tiÒn vµ khuyÕn khÝch sè d­ cao vµ æn ®Þnh trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña hä, Së giao dÞch nªn nghiªn cøu møc l·i suÊt hîp lý ®ång thêi n©ng cao chÊt l­îng phôc vô : tÝnh tiÖn Ých vµ nhanh chãng khi thanh to¸n hé, hoÆc cã thÓ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt trong lÜnh vùc ng©n hµng, t­ vÊn miÔn phÝ... cho kh¸ch hµng. Nh­ vËy, kh¸ch hµng míi tin cËy lùa chän Së giao dÞch. §èi víi kh¸ch hµng vay tiÒn: Nh÷ng kh¸ch hµng lo¹i A bao giê còng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña Së giao dÞch. Trong nh÷ng n¨m tíi, bªn c¹nh viÖc duy tr× quan hÖ tèt víi c¸c kh¸ch hµng cã uy tÝn cò, Së cã môc tiªu thu hót thªm c¸c tæng c«ng ty thuéc TCT 90, 91 ®ã lµ c¸c tæng c«ng ty cã quy m« lín, vèn lín, t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã uy tÝn. Tuy nhiªn lµ thÕ nµo ®Ó thu hót ®­îc nh÷ng kh¸ch hµng nµy l¹i phô thuéc vµo uy tÝn cña Së giao dÞch, chÊt l­îng phôc vô vµ nh÷ng ­u ®·i mµ Së dµnh cho hä. Theo quy ®Þnh th× nh÷ng kh¸ch hµng nµo ®­îc coi lµ cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt, quan hÖ vay tr¶ sßng ph¼ng sÏ ®­îc vay víi l·i suÊt thÊp h¬n, l­îng vay lín h¬n mµ ®«i khi kh«ng ®ßi hái ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè... VËy dùa vµo thÕ m¹nh cña m×nh, Së giao dÞch cã thÓ ®Ò nghÞ víi NH N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµ NH NN cho phÐp h¹ møc l·i suÊt cho vay nÕu ë møc l·i suÊt nµy kh«ng vi ph¹m khung l·i suÊt do NHNN ban hµnh mµ vÉn cã thÓ cã lîi nhuËn. Trong 2 n¨m gÇn ®©y, Së giao dÞch cã t¨ng c¶ vÒ sè t­¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi d­ nî NQD, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®ang dÇn lÊy l¹i lßng tin cña Së giao dÞch. Víi thµnh phÇn nµy, c¸c quy ®Þnh vÒ cho vay cã chÆt chÏ h¬n ®èi víi thµnh phÇn KTQD, nh­ng kh«ng nªn qu¸ kh¾t khe lµm mÊt ®i c¬ héi kinh doanh cña Së. §iÒu quan träng lµ c¸n bé tÝn dông ph¶i ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, møc ®é chÝnh x¸c vµ trung thùc cña c¸c giÊy tê së h÷u tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng ®Ó cã thÓ phßng ngõa tèi ®a rñi ro tÝn dông cã thÓ x¶y ra. C¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa, ph©n t¸n vµ bï ®¾p rñi ro Ho¹t ®éng tÝn dông lu«n g¾n víi rñi ro, rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng cao. Do ®ã Së giao dÞch nªn thùc hiÖn cho vay trªn nhiÒu lÜnh vùc còng nh­ chñ ®éng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p bï ®¾p vµ ph©n t¸n rñi ro nh­ sau: 3.1. Cho vay ®ång tµi trî Tr­íc ®©y, SGD chØ ®ång tµi trî víi c¸c ng©n hµng quèc doanh nh­ng hiÖn nay víi quy chÕ míi, SGD cßn cã thÓ ®ång tµi trî víi c¸c ng©n hµng cæ phÇn vµ ng©n hµng liªn doanh. H×nh thøc cho vay nµy ®­îc sö dông trong tr­êng hîp nhu cÇu vÒ vèn cña kh¸ch hµng qu¸ lín mµ mét m×nh SGD kh«ng thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc, hoÆc do SGD chñ ®éng ph©n t¸n rñi ro tÝn dông, theo ®ã mäi vÊn ®Ò vÒ møc vèn gãp, lîi nhuËn, tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n vµ tæn thÊt ®Òu ®­îc chia sÎ cho nhiÒu bªn tham gia ®ång tµi trî tuú thuéc vµo cam kÕt cña c¸c bªn. Nh­ vËy g¸nh nÆng khi cho vay cña Së sÏ gi¶m bít do viÖc gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng sÏ ®­îc tÊt c¶ c¸c bªn tham gia ®ång tµi trî chÞu tr¸ch nhiÖm. 3.2 Tr¸nh dån vèn §Æc ®iÓm cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay lµ ®Þa bµn kinh doanh nhá hÑp nhÊt lµ trong ®Þa bµn Hµ Néi dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng trë nªn gay g¾t h¬n. Th«ng th­êng c¸c ng©n hµng hÇu nh­ chØ chó träng ®Õn c¸c lÜnh vùc, dù ¸n ®­îc coi lµ cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ngoµi lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh cña Së lµ N«ng nghiÖp, Së cßn cã thÓ cho vay c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp... HiÖn nay, dÖt may vµ chÕ biÕn thuû s¶n lµ 2 ngµnh ph¸t triÓn nhÊt còng nh­ ®em l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ nhÊt cho VN, Së nªn quan t©m tíi 2 lÜnh vùc trªn. 3.3. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô §©y lµ h­íng ®i cÇn thiÕt trong c¸c NHTM hiÖn nay, thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña NHTM lµ kinh doanh ®a n¨ng. Tuy nhiªn c¸c NHTM ë ViÖt Nam l¹i ch­a chó träng ®óng møc tíi c¸c ho¹t ®éng trung gian mµ hÇu nh­ chØ chó träng tíi ho¹t ®éng tÝn dông nªn kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng th­êng rÊt phô thuéc vµo ho¹t ®éng vèn dÜ mang nhiÒu rñi ro nµy. Bëi vËy, Së giao dÞch nªn ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô nh­ thùc hiÖn tÝn dông thuª mua, thùc hiÖn kiªn doanh liªn kÕt, b¶o l·nh hay ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng. Cã nh­ vËy, SGD míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong t×nh h×nh míi vµ héi nhËp víi thÕ giíi. 3.4 LËp quü dù phßng rñi ro §©y lµ biÖn ph¸p theo ®ã Së giao dÞch trÝch ra tõ thu nhËp theo mét tû lÖ quy ®Þnh ®Ó trang tr¶i mét phÇn hoÆc toµn bé c¸c kho¶n vèn trªn c¬ së ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro ®èi víi tõng lo¹i cho vay. 3.5 B¶o hiÓm tiÒn göi B¶o hiÓm tiÒn göi mang tÝnh nguyªn t¾c cÇn ph¶i cã trong kinh doanh tÝn dông, ®­îc rÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ¸p dông, nhÊt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn. ë ViÖt Nam hiÖn nay h×nh thøc nµy cßn kh¸ míi mÎ vµ ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc bëi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i e ng¹i ph¶i tr¶ thªm mét kho¶n phÝ n÷a, ®ã lµ phÝ b¶o hiÓm. Së giao dÞch nªn nhËn râ tÇm quan träng cña b¶o hiÓm tiÒn göi trong tr­êng hîp cã rñi ro x¶y ra, b¶o hiÓm tiÒn göi sÏ båi th­êng mét phÇn theo quy ®Þnh. Ngoµi ra, BHTG cßn cã nhiÖm vô phèi hîp víi c¸c ngµnh h÷u quan tæ chøc c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng, ng¨n chÆn, h¹n chÕ nh÷ng tæn thÊt x¶y ra nh»m ®¶m b¶o an toµn cho c¸c NHTM. 3.6 Thùc hiÖn quy chÕ b¶o ®¶m tiÒn vay Nh­ ®· biÕt, c¸c kho¶n vay ®Òu ph¶i cã ®¶m b¶o, ®ã cã thÓ lµ b¶o ®¶m ®èi vËt hoÆc b¶o ®¶m ®èi nh©n: B¶o ®¶m ®èi vËt bao gåm : cÇm cè vµ thÕ chÊp. B¶o ®¶m ®èi nh©n bao gåm : b¶o l·nh vµ tÝn chÊp. Trong 4 c«ng cô trªn th× tµi s¶n thÕ chÊp ®­îc coi lµ c«ng cô ®¾c lùc nhÊt ®Ó ng©n hµng cã kh¶ n¨ng thu håi nî khi mét kh¸ch hµng kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî, cßn tÝn chÊp chØ lµ biÖn ph¸p cho phÐp khi ng©n hµng vµ kh¸ch hµng cã quan hÖ l©u bÒn, th­êng xuyªn vµ cã sù tin t­ëng lÉn nhau. Khi xem xÐt c¬ cÊu nî qu¸ h¹n theo thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i thÊy r»ng nî qu¸ h¹n cña thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh chiÕm tû lÖ chñ yÕu trong tæng d­ nî qu¸ h¹n qua c¸c n¨m. Së dÜ nh­ vËy v× hiÖn nay Së vÉn cho thµnh phÇn nµy vay lµ chñ yÕu vµ ­u ®·i h¬n h¼n thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Mét sè kh¸ch hµng lµ thµnh phÇn KTQD ®­îc vay theo chØ ®Þnh chÝnh phñ, mét sè kh«ng cÇn tµi s¶n ®¶m b¶o, mét sè dï ®ang thua lç nh­ng vÉn tiÕp tôc ®­îc vay, do ®ã nî qu¸ h¹n vÉn liªn tôc ph¸t sinh. §Ó kh¾c phôc t×nh h×nh nµy, Së cÇn ph¶i cã c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ tµi s¶n ®¶m b¶o còng nh­ tÝnh chÝnh x¸c trong c¸c giÊy tê së h÷u tµi s¶n cña kh¸ch hµng ®Ó tr¸nh kh¸ch hµng dïng mét tµi s¶n ®i thÕ chÊp ë nhiÒu n¬i. §µo t¹o vµ båi d­ìng tr×nh ®é nghiÖp vô, n©ng cao phÈm chÊt cña c¸n bé tÝn dông. HiÖn nay ë Së giao dÞch, do sè l­îng c¸n bé tÝn dông cßn thiÕu l¹i ph¶i ®¶m tr¸ch nhiÒu c«ng viÖc nªn ®· ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c tÝn dông cña Së. Theo quy chÕ cña NHNN&PTNT, tr¸ch nhiªm cña tõng vÞ trÝ ®­îc x¸c ®Þnh rÊt cô thÓ. §èi víi c¸n bé tÝn dông, tr¸ch nhiÖm g¾n víi toµn bé quy tr×nh cho vay, tõ thu thËp th«ng tin nghiªn cøu kh¸ch hµng, thÈm ®Þnh dù ¸n, gi¸m s¸t kh¸ch hµng sö dông vèn ®Õn qu¸ tr×nh thu nî. Th«ng th­êng mçi c¸n bé tÝn dông t¹i Së ®¶m nhiÖm tõ 5 ®Õn 6 kh¸ch hµng, nh­ vËy l­îng c«ng viÖc lµ qu¸ nhiÒu l¹i kh«ng ®­îc chuyªn m«n ho¸ nªn ®Ó hoµn thµnh tèt c«ng viÖc, c¸n bé tÝn dông ph¶i cã kiÕn thøc toµn diÖn vµ ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc. §Ó cã thÓ båi d­ìng tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé tÝn dông, ngoµi viÖc lùa chän ®Çu vµo, NHNN&PTNT còng nh­ Së giao dÞch cÇn ph¶i tæ chøc th­êng xuyªn c¸c líp ®µo t¹o båi d­ìng nghiÖp vô cho c¸n bé trong Së, bëi do yªu cÇu c«ng viÖc c¸n bé tÝn dông ph¶i cËp nhËt th«ng tin, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr­êng. Nªn g¾n tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé tÝn dông víi tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc ®­îc giao, nh­ vËy cã thÓ tr¸nh ®­îc rñi ro ®¹o ®øc trong ho¹t ®éng tÝn dông. C¸n bé tÝn dông ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh cho vay, ®ång thêi Së giao dÞch nªn cã c¸c h×nh thøc kû luËt vµ khen th­ëng ®Ó r¨n ®e c¸c tr­êng hîp sai tr¸i vµ khuyÕn khÝch n©ng cao chÊt l­îng c«ng viÖc. §¹o ®øc vµ phÈm chÊt nghÒ nghiÖp lµ yÕu tè v« cïng quan träng ®Ó ng¨n ngõa rñi ro tÝn dông, bëi viÖc cÊu kÕt vµ th«ng ®ång gi÷a c¸n bé tÝn dông víi kh¸ch hµng cã ý ®å lõa ®¶o cã møc ®é ph¸ ho¹i nghiªm träng. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé Mét trong nh÷ng bµi häc s©u s¾c cña hÖ thèng ng©n hµng n­íc ta trong thêi gian qua dÉn ®Õn chÊt l­îng tÝn dông kÐm lµ chóng ta ch­a coi träng ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé. Ho¹t ®éng nµy cã vai trß quan träng ®èi víi c«ng t¸c qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh ng©n hµng trong ®iÒu kiÖn kinh doanh ®a d¹ng, sù c¹nh tranh quyÕt liÖt nh»m gióp ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng vi ph¹m vµ nh÷ng ph­¬ng h­íng xö lý thÝch hîp gãp phÇn ®¶m b¶o vèn vay. Do vËy, thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng gi¸m s¸t, kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé kÕt hîp víi kiÓm to¸n b¾t buéc tõ bªn ngoµi theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng lµ tiÒn ®Ò ®Ó n©ng cao vµ ph¸t triÓn ®èi víi Së giao dÞch. II. KiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p hç trî ®Ó phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch NHNN&PTNT VN. 1. VÒ phÝa Nhµ N­íc §Ó ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng trë nªn an toµn h¬n, tr­íc tiªn, Nhµ N­íc ph¶i t¹o lËp mét m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh th«ng qua ®Èy m¹nh h¬n n÷a qu¸ tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp Nhµ N­íc. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu DNNN lµm ¨n thiÕu hiÖu qu¶, kinh doanh thua lç triÒn miªn, cÇn ph¶i cã h­íng ®i cho c¸c doanh nghiÖp trªn th«ng qua gi¶i thÓ, cæ phÇn ho¸, c¶i tæ hay s¸t nhËp víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c tuú theo ®Æc ®iÓm riªng cña tõng doanh nghiÖp. Bªn c¹nh quy chÕ míi vÒ ®iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp, Nhµ N­íc cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ h¬n ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®ã tr¸nh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp thµnh lËp ra ®Ó lîi dông danh nghÜa lõa ®¶o vèn cña ng©n hµng hay tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh mê ¸m kh¸c. Nhµ N­íc cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª vµ hÖ thèng kiÓm to¸n v÷ng m¹nh ®Ó lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng kinh doanh, ®¶m b¶o mét m«i tr­êng kinh tÕ c«ng b»ng, æn ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi t¹o lËp m«i tr­êng vÜ m«, Nhµ N­íc cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p lý ®Ó t¹o ra c¬ së cho ho¹t ®éng tµi chÝnh, tÝn dông ng©n hµng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, Nhµ N­íc cÇn hoµn thiÖn h¬n c¸c luËt doanh nghiÖp, luËt kinh tÕ, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi... ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi vµ t¹o hµnh lang ph¸p lý l©u dµi cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. CÇn ban hµnh luËt tÝn dông th­¬ng m¹i ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi b¸n chÞu hµng ho¸ v× hiÖn nay luËt tÝn dông th­¬ng m¹i ch­a cã luËt ®iÒu chØnh nªn quyÒn lîi cña ng­êi cña ng­êi b¸n chÞu hµng ho¸ kh«ng cã g× lµm b¶o ®¶m. §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña Nhµ N­íc cÇn ®ång bé tr¸nh t×nh tr¹ng th­êng xuyªn thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n tæn thÊt cña doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn kiÓm tra, chÊn chØnh viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông tµi s¶n, chØ cÊp mét b¶n duy nhÊt nh»m ng¨n chÆn viÖc dïng mét tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay nhiÒu ng©n hµng g©y thÊt tho¸t vèn cho ng©n hµng. §ång thêi hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c«ng chøng , chøng thùc hîp ®ång thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n ®Ó khi rñi ro x¶y ra ng©n hµng ph¶i lµ ng­êi së h÷u tµi s¶n thÕ chÊp ®ã. Ngµy 5/10/2001, Thñ T­íng ChÝnh Phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-TTg phª duyÖt ®Ò ¸n xö lý nî tån ®äng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Qua ®ã c¸c NHTM, c«ng ty xö lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n cña NHTM ®­îc chñ ®éng xö lý c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay ( tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, g¸n nî, tµi s¶n toµ ¸n giao cho ng©n hµng ) kÓ c¶ tµi s¶n lµ bÊt ®éng s¶n: tù b¸n c«ng khai trªn thÞ tr­êng b¸n qua trung t©m dÞch vô b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n, b¸n cho c«ng ty mua b¸n nî cña Nhµ N­íc. §èi víi nh÷ng tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay thuéc nh÷ng vô ¸n ®· ®­îc toµ ¸n ph¸n quyÕt nh­ng ch­a giao cho ng©n hµng, c¸c ng©n hµng tËp hîp tr×nh ban chØ ®¹o c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh, NHTM ®Ò nghÞ c¬ quan thi hµnh ¸n hanh chãng xö lý. §èi víi nh÷ng tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay ch­a ®Çy ®ñ thñ tôc ph¸p lý th× tæ chøc NHTM xem xÐt, ®Ò nghÞ TTCP yªu cÇu c¸c c¬ quan Nhµ N­íc cã thÈm quyÒn hoµn thiÖn thñ tôc ph¸p lý ®Ó c¸c NHTM, c«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n cña NHTM b¸n tµi s¶n thu nî. §©y lµ mét b­íc ngoÆt cã ý nghÜa trong viÖc thu nî qu¸ h¹n b»ng xö lý tµi s¶n thÕ chÊp cña ng©n hµng, gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vµ phiÒn hµ trong viÖc xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o tr­íc kia. Tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¬ quan b¶o hiÓm cho phï hîp v¬Ý thùc tÕ nÒn kinh tÕ vµ ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. Nhµ N­íc cÇn ph¶i cã chÕ ®é b¾t buéc mua b¶o hiÓm tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ cã chÕ ®é khuyÕn khÝch ®èi víi ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay tiÒn, møc phÝ b¶o hiÓm sÏ ®­îc quy ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m trªn sè tiÒn göi cã kú h¹n t¹i tæ chøc tÝn dông. II. VÒ phÝa ng©n hµng Nhµ N­íc Ng©n hµng Nhµ N­íc cÇn ®­a ra khung l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay hîp lý: Tuú theo t×nh h×nh kinh tÕ tõng thêi kú, tuú theo nhu cÇu ®Çu t­, tiªu dïng cña x· héi mµ khung l·i suÊt ®­îc thay ®æi mét c¸ch linh ho¹t, nãi chung khung l·i suÊt ph¶i ®­îc x¸c ®inh trªn c¬ së tÝn hiÖu thÞ tr­êng vµ sù ®iÒu chØnh cña Ng©n hµng nhµ n­íc tuú theo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong tõng thêi kú. Xu h­íng më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi sÏ khiÕn Ng©n hµng nhµ n­íc dÇn dÇn tr¸nh can thiÖp qóa cøng nh¾c vµo tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ®Ó cung cÇu thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt nµy nh­ng do hiÖn nay ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam vÉn cßn yÕu kÐm nªn NHNN cÇn ph¶i t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó kh«ng cã sù thay ®æi qu¸ lín lµm ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng. Thùc tÕ n¨m 1999, nî qu¸ h¹n t¹i Së giao dÞch rÊt cao mµ chñ yÕu lµ nî qu¸ h¹n b»ng ngo¹i tÖ do nh÷ng ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc khiÕn tû gi¸ ngo¹i tÖ thay ®æi t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng tÝn dông cña Së. CÇn hoµn thiÖn v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tµi s¶n thÕ chÊp: ViÖc hoµn thiÖn nµy cã ý nghÜa quan träng ®çi víi ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng, t¹o ra sù an toµn cho hÖ thèng tiÒn tÖ. Thùc tÕ cho thÊy khi tµi s¶n ®em ®i thÕ chÊp ®Ó vay nî lµ hîp ph¸p, nh­ng sau mét thêi gian do sù thay ®æi trong c¸c quy ®Þnh cña Nhµ N­íc th× nã l¹i trë thµnh kh«ng hîp ph¸p. Kh«ng nh÷ng viÖc x¸c ®Þnh tµi s¶n thÕ chÊp gÆp nhiÒu khã kh¨n mµ hiÖn nay viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp còng gÆp rÊt nhiÒu r¾c rèi. TÊt c¶ cho thÊy cÇn ph¶i hoµn thiÖn tèt h¬n luËt thÕ chÊp vµ nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc x¸c ®Þnh quyÒn së h÷u c¸c tµi s¶n dïng lµm tµi s¶n thÕ chÊp. MÆt kh¸c cÇn thùc hiÖn tèt quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§- TTg trong viÖc thanh lý c¸c tµi s¶n thÕ chÊp cña doanh nghiÖp, t­ nh©n cã nî qu¸ h¹n kh«ng tr¶ ®­îc. NHNN cÇn t¨ng c­êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi Së giao dÞch: HiÖn nay xu thÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo h­íng khu vùc ho¸, quèc tÕ ho¸ cïng víi sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, hÖ thèng ng©n hµng còng ph¸t triÓn rÊt m¹nh. C¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó nªn nhiÒu khi ng©n hµng còng kh«ng thÓ tù kiÓm so¸t hÕt ®­îc c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, do ®ã th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thanh tra, gi¸m s¸t míi cã thÓ gióp cho ng©n hµng kÞp thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p chÊn chØnh ho¹t ®éng cña m×nh vµ sÏ phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro x¶y ra, b¶o vÖ an toµn ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Thùc tÕ cho thÊy r»ng thanh tra ng©n hµng th­êng chØ tiÕn hµnh kiÓm tra, thanh tra c¸c sù viÖc ®· råi, nªn viÖc kiÓm tra t¹i chç chØ cã thÓ gi¶m bít c¸c tæn thÊt chø kh«ng cã biÖn ph¸p gi¸m s¸t tõ xa ®Ó ng¨n ngõa c¸c tæn thÊt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y c«ng t¸c kiÓm tra tõ xa ®· ®­îc quan t©m chó träng ë c¸c cÊp TW nh­ng ë cÊp ®i¹ ph­¬ng chØ mang tÝnh chiÕu lÖ nhiÒu h¬n chø ch­a thùc sù tÝch cùc trong viÖc h¹n chÕ, ng¨n ngõa c¸c rñi ro, tæn thÊt x¶y ra cho c¸c TCTD. ChÝnh v× vËy NHNN cÇn t¨ng c­êng hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng thanh tra gi¸m s¸t ®èi víi c¸c NHTM b»ng c¸ch chØ ®¹o c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn mét sè tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn gi¸m s¸t tõ xa cã hiÖu qu¶ nh­ : chÕ ®é th«ng tin b¸o c¸o, chÕ ®é kiÓm so¸t néi bé...Th­êng xuyªn ph©n tÝch nhËn ®Þnh t×nh h×nh ®Æc biÖt khi trong n­íc vµ khu vùc cã nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ tµi chÝnh lín nh»m thùc hiÖn thanh tra c¸c NHTM thuéc diÖn ®¸ng ngê. Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng I : Ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ....................................................... I. Vµi nÐt vÒ NHTM.................................................................................. 1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña NHTM......................................................... 2. Kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i................................................. 3. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM......................................................... Ho¹t ®éng t¹o lËp vèn.............................................................. Ho¹t ®éng sö dông vµ khai th¸c vèn............................................. Ho¹t ®éng dÞch vô trung gian ........................................................... Vai trß cña NHTM................................................................................. Rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM.................................... Kh¸i niÖm vÒ rñi ro......................................................................... C¸c lo¹i rñi ro th­êng gÆp trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng.. Rñi ro tÝn dông......................................................................... Rñi ro l·i suÊt........................................................................... Rñi ro hèi ®o¸i........................................................................ Rñi ro mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n.............................................. Rñi ro vÒ nguån vèn................................................................ C¸c rñi ro kh¸c trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng.... Rñi ro tÝn dông vµ sù cÇn thiÕt ph¶i phßng ngõa rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông vµ dÊu hiÖu nhËn biÕt rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM).................................... Rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i.......................................................................................................... Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông....................................................................... 1.3 Sù cÇn thiÕt ph¶i phßng ngõa rñi ro tÝn dông....................................... Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông vµ mét sè chØ tiªu ®o l­êng rñi ro tÝn dông. 1. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông Nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng...................................................... Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng..................................................... C¸c nguyªn nh©n kh¸c..................................................................... 2. Mét sè chØ tiªu ®o l­êng rñi ro tÝn dông................................................... Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam (NH NN&PTNTVN)................... I. Vµi nÐt vÒ Së Giao DÞch – NH NN & PTNT ViÖt Nam......................... 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Së Giao DÞch NH NN & PTNT ViÖt Nam................................................................................................ C¬ cÊu tæ chøc cña Së giao dÞch............................................................ Mét sè kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña Së giao dÞch trong thêi gian võa qua..................................................................................... II. Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông trong thêi gian võa qua t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông trong thêi gian võa qua................................ T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së giao dÞch....................................... Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch............................................. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch.............................. 2.1 Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong c«ng t¸c phßng ngõa rñi ro tÝn dông 2.2 Nh÷ng tån t¹i trong ho¹t ®éng cho vay vèn dÉn tíi rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch............................................................................................... 2.3 Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn.................................................... 2.3.1 Nguyªn nh©n chñ quan ..................................................................... 2.3.2 Nguyªn nh©n kh¸ch quan.................................................................. 2.3.3 C¸c nguyªn nh©n kh¸c........................................................................ Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. I. §Þnh h­íng ho¹t ®éng cña Së giao dÞch NHNN&PTNT VN trong thêi gian tíi. II. Mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch NHNN&PTNTVN. Nghiªn cøu kh¸ch hµng ®Ó sím nhËn ra c¸c dÊu hiÖu rñi ro............... X©y dùng vµ thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc kh¸ch hµng................................. C¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa, ph©n t¸n vµ bï ®¾p rñi ro ........................ Cho vay ®ång tµi trî ............................................................................ Tr¸nh dån vèn...................................................................................... §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô....................................................... LËp quü dù phßng rñi ro ...................................................................... B¶o hiÓm tiÒn göi ................................................................................ Thùc hiÖn quy chÕ b¶o ®¶m tiÒn vay.................................................... §µo t¹o vµ båi d­ìng tr×nh ®é nghiÖp vô, n©ng cao phÈm chÊt cña c¸n bé tÝn dông. T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé.................................. III. KiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p hç trî ®Ó phßng ngõa rñi ro tÝn dông t¹i Së giao dÞch NHNN&PTNTVN. 1. VÒ phÝa Nhµ N­íc................................................................................ 2. VÒ phÝa Ng©n hµng nhµ n­íc............................................................... ._.