Tóm tắt Luận án - Quá trình xây dựng và hoạt động của lực lượng vũ trang cách mạng ở miền nam từ năm 1954 đến năm 1965

S. TS. Hồ Khang Luận án đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm luận án tiến sĩ họp tại: Học viện Khoa học xã hội vào hồi ngày tháng năm 2016. Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Học viện Khoa học xã hội 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc 1954 - 1975 là một sự kiện lịch sử đặc biệt không chỉ của lịch sử hiện đại Việt Nam mà của cả lịch sử thế giới thế kỷ XX. Một sự kiện mang tầm vóc lớn của thời đại, đƣợc sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới. Trong đó bạo lực vũ trang là một trong hai chủ thể của sự kiện lịch sử tầm vóc thời đại này. Nghiên cứu về lịch sử xây dựng và hoạt động của Lực lƣợng vũ trang cách mạng ở miền Nam (LLVTCMMN) giai đoạn 1954 - 1965 sẽ làm sáng tỏ hoàn cảnh lịch sử của cách mạng Việt Nam sau hiệp định Giơnevơ, những sáng tạo của nhân dân miền Nam trong việc xây dựng và hoạt động vũ trang để nhằm bảo vệ chính mình, những sáng tạo đó cung cấp cho Đội tiên phong cách mạng những luận cứ vững chắc để chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc, thừa nhận và chỉ đạo xây dựng, phát triển và đẩy mạnh hoạt động của LLVTCMMN. Sáng tỏ quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN trong giai đoạn có tính chất khởi đầu nền tảng 1954 - 1965, sáng tỏ vai trò của nó với tiến trình cách mạng nói chung và vai trò quyết định trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc 1954 - 1975. Nghiên cứu cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc cũng gợi mở, đem lại những luận cứ khoa học giúp xây dựng và củng cố đƣờng lối đối ngoại, đƣờng lối quốc phòng - an ninh đúng đắn khoa học trong tình hình mới. Do vậy, yêu cầu về nghiên cứu, tổng kết và đúc rút bài học kinh nghiệm trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nƣớc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc 1954 -1975 càng trở nên cấp bách. Nhƣng bƣớc khởi đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc, quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN giai đoạn 1954 - 1965 chƣa đƣợc nghiên cứu với tƣ cách làm một chỉnh thể, một hệ thống liên tục bài bản và toàn diện. Do vậy một công trình nghiên cứu sâu, toàn diện, hệ thống về LLVTCMƠMN giai đoạn 1954 - 1965 sẽ góp phần vào việc nhận thức đầy đủ hơn vai trò quyết định của LLVTCMƠMN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc cũng nhƣ làm phong phú thêm trong nhận thức về nghệ thuật chiến tranh nhân Việt Nam. 2 Công trình cũng gợi mở những luận điểm có ý nghĩa phƣơng pháp luận trong hoàn cảnh xây dựng và bảo vệ đất nƣớc hiện nay. Từ những ý nghĩa trên, chúng tôi chọn: “Quá trình xây dựng và hoạt động của lực lượng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965” làm đề tài luận án Tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Tái hiện hệ thống, quy luật, quy mô xây dựng và hoạt động của lực lƣợng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965. 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt mục đích trên, luận án có các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu, làm rõ yêu cầu tất yếu phải duy trì hoạt động của LLVTCMMN đối với cách mạng miền Nam. - Phân tích, luận giải làm sáng tỏ chủ trƣơng và sự chỉ đạo của Đảng xây dựng lực lƣợng vũ trang và đấu tranh vũ trang trong những năm 1954 - 1965. Quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN đánh bại Mỹ - VNCH trong giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1965. - Đánh giá đặc điểm, vai trò của quá trình xây dựng và hoạt động của lực lƣợng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN từ năm 1954 đến năm 1965. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Miền Nam, từ Quảng Trị (Nam vỹ tuyến 17) trở vào, dựa trên cơ sở phân chia theo Hiệp định Giơnevơ. - Về thời gian: Từ khi Hiệp định Giơnevơ đƣợc ký kết (7/1954) đến tháng 7 - 1965, khi chiến lƣợc “chiến tranh đặc biệt” bị phá sản, Hoa Kỳ chính thức thực thi chiến lƣợc “chiến tranh cục bộ”. - Về nội dung: Luận án khảo cứu toàn diện quá trình xây dựng và hoạt động của lực lƣợng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965. 3 4. Nguồn tài liệu, phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1 Nguồn tài liệu Luận án khai thác các tài liệu của Văn kiện Đảng toàn tập và tài liệu của Xứ ủy, Trung ƣơng Cục, Liên khu ủy khu V; Trung tâm Lƣu trữ Quốc gia II, Quân khu V,VII,IX và lịch sử quân sự các tỉnh thành phố trực thuộc trung ƣơng từ Quảng Trị trở vào; Sách, báo, tạp chí, luận văn thạc sỹ lịch sử, luận án tiến sỹ lịch sử và các nguồn tài liệu khác có liên quan đến đề tài luận ántừ năm 1954 đến năm 1965. 4.2 Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận án đƣợc thực hiện dựa trên những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chiến tranh cách mạng, chiến tranh nhân dân. - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sử dụng phƣơng pháp lịch sử và phƣơng pháp logic là chủ yếu. Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng một số phƣơng pháp nhƣ phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và phƣơng pháp liên ngành nhằm giải quyết các vấn đề cụ thể của luận án. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án - Một là, tái hiện bức tranh tổng thể quá trình xây dựng và hoạt động của lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965 nhằm chống lại cuộc chiến tranh xâm lƣợc thực dân kiểu mới của Mỹ và VNCH. - Hai là, góp phần khẳng định vai trò to lớn của LLVTCMMN trong giai đoạn bản lề của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc giai đoạn 1954 - 1965. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Luận án đƣa vị thế của LLVTCMMN trong giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1965 vào vị trí xứng đáng của lịch sử cách mạng Việt Nam. Luận án bổ sung tƣ liệu về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc nhân dân Việt Nam; đồng thời có thể tham khảo, góp phần vào việc nghiên cứu, giảng dạy lịch sử; bổ sung vào truyền thống và kinh nghiệm xây dựng và chiến đấu hơn 70 năm vinh quang của các lực lƣợng vũ trang nhân dân Việt 4 Nam anh hùng. Kết quả cũng gợi mở những vấn đề có ý nghĩa phƣơng pháp luận trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận án gồm có 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu Chƣơng 2: Lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam từ năm 1954 đến năm 1960. Chƣơng 3: Lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam từ năm 1961 đến năm 1965. Chƣơng 4: Một số nhận xét về lực lƣợng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965. Chương 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1 Nhóm các công trình nghiên cứu trong nước về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước nói chung 1.1.1 Nhóm các công trình tổng kết, sách của các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản, Nhà nước, Quân đội nhân dân Việt Nam Trƣớc hết phải kể đến một số công trình nghiên cứu về chiến tranh và chiến tranh cách mạng nhƣ Tuyển tập Luận văn Quân sự, Tập III, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội; Hồ Chí Minh, Lê Duẩn, Trƣờng Chinh, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Chí Thanh, Văn Tiến Dũng, Song Hào (1996) Đại tƣớng Văn Tiến Dũng đã viết cuốn Về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Nxb Sự thật, Hà Nội ngay trong năm 1976. Đại tƣớng Võ Nguyên Giáp, ngƣời anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam, đã viết sách Chiến tranh giải phóng và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1979... 1.1.2 Nhóm các công trình chuyên khảo cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở Việt Nam 5 Trần Văn Giàu với cuốn Miền Nam giữ vững thành đồng, tập 2 và tập 3, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1965 và 1968. Viện lịch sử quân sự, Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước 1954 - 1975 gồm 9 tập, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội. Trong đó nghiên cứu về giai đoạn kháng chiến chống Mỹ 1954 - 1965 đƣợc nêu ra trong 03 tập đầu: Tập 1 có nhan đề Nguyên nhân chiến tranh. Tập 2 với nhan đề Chuyển chiến lược. Tập 3 Đánh thắng chiến tranh đặc biệt. Hội đồng chỉ đạo biên soạn Lịch sử Nam Bộ kháng chiến, Lịch sử Nam Bộ kháng chiến, tập II 1954 - 1975, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2010 Những công trình đó có cũng đi vào nghiên cứu cụ thể cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc của nhân dân ta 21 năm nói chung, hoặc nghiên cứu cụ thể một khía cạnh, một lĩnh vực của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc có liên quan đến LLVT. Tuy nhiên, bên cạnh các thành tựu đó, nhóm tác giả nghiên cứu này chƣa có công trình chuyên sâu nghiên cứu quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ nói chung và giai đoạn bản lề của cuộc kháng chiến (1954 -1965) với ý nghĩa là một vấn đề, một phƣơng diện quan trọng nhất của một cuộc chiến tranh toàn diện chống lại một siêu cƣờng hùng mạnh nhất thế giới thời kỳ bấy giờ. 1.2 Nhóm các công trình chuyên khảo về lực lượng vũ trang nhân dân nói chung và lực lượng vũ trang cách mạng ở miền Nam 1.2.1 Nhóm sách chuyên khảo về lực lượng vũ trang nhân dân và Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam Bộ Quốc phòng, Các chuyên đề về chiến tranh nhân dân địa phương trong bảo vệ tổ quốc, Tài liệu lƣu tại Viện Lịch sử quân sự. Các cuốn Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, tập 2, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994; Lịch sử quân sự Việt Nam, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005 của Viện Lịch sử quân sự. Hầu hết các quân khu đều đã xuất bản các cuốn sách về lịch sử lực lƣợng vũ trang nhân dân hay cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc. Lịch sử Khu VI (cực Nam Trung Bộ - Nam Tây Nguyên) kháng chiến chống Mỹ 1954-1975, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1995 của Quân khu V; Quân khu IX - 30 6 năm kháng chiến (1945-1975), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1999 của Quân khu IX; Khu VIII (Trung Nam Bộ) kháng chiến chống Mỹ cứu nước 1954-1975, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001 do Trần Dƣơng làm chủ biên; Lịch sử lực lượng vũ trang Quân khu VII (1945-2010), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2010 của Quân khu VII Các Bộ chỉ huy quân sự các tỉnh tại miền Nam cũng đều xuất bản sách liên quan tới lịch sử lực lƣợng vũ trang nhân dân hoặc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc trên địa bàn. Tiêu biểu là Quảng Nam - Đà Nẵng, 30 năm chiến đấu và chiến thắng, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1988 của Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng; Lược sử cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Bến Tre, 1993 của Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Bến Tre; Lịch sử lực lượng vũ trang tỉnh Đồng Nai (1945-1995), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1999 của Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Đồng Nai... 1.2.2 Nhóm công trình luận văn, luận án và các bài tạp chí khoa học về lực lượng vũ trang nhân dân và Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam Trần Thị Thu Hƣơng, Đảng lãnh đạo cuộc đấu tranh chống phá "quốc sách" ấp chiến lược của Mỹ - Ngụy ở miền Nam Việt Nam (1961-1965), luận án Tiến sĩ khoa học lịch sử, chuyên ngành Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2000... Cũng liên quan đến nhóm các công trình chuyên khảo về lực lƣợng vũ trang cách mạng, đã có hàng trăm bài báo khoa học đăng trên các tạp chí Lịch sử quân sự, Nghiên cứu lịch sử, Lịch sử Đảng. Tiêu biểu trong số này có Nguyễn Đình Lê, Vài nét về lực lƣợng vũ trang cách mạng Nam Bộ thời kỳ 1954-1960, Tạp chí Lịch sử quân sự, số 4 năm 1996; Nguyễn Đình Lê, Nghị quyết 15 với lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam, Tạp chí Lịch sử quân sự, số 1 năm 1999; Hồ Khang, Trận đánh báo hiệu, Tạp chí Lịch sử quân sự, số 1 năm 2003; Tạp chí Lịch sử quân sự, số 3 năm 2003; Tạp chí Lịch sử quân sự, số 12 năm 2005; Nguyễn Đình Lê, Lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam trong tiến trình chuyển hƣớng chỉ đạo cách mạng của Đảng ở thời điểm bản lề lịch sử, Tạp chí Lịch sử quân sự, số 1 năm 2010 Thành quả của các công trình nghiên cứu đó về LLVTCMMN là rất lớn, có thể trong một lĩnh vực cụ thể của xây dựng hoặc hoạt động của 7 LLVTCMMN, hoặc khái quát nó trong một khoảng thời gian nhất định gắn với những sự kiện lịch sử nổi bật, những trận đánh, những chiến dịch có ý nghĩa chiến lƣợc. Quy mô, phạm vi nghiên cứu có thể khái quát một giai đoạn nhỏ, một thời điểm bƣớc ngoặt của lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc trong giai đoạn 1954-1965 hoặc một lĩnh vực cụ thể có liên quan đến xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN trong giai đoạn này. Những thành quả nghiên cứu của các tác giả và công trình nghiên cứu chuyên khảo trên sẽ là những tƣ liệu quý báu, là cơ sở để tác giả tập hợp, kế thừa, vận dụng để triển khai trong quá trình xây dựng và hoàn thiện luận án 1.3 Nhóm các công trình nghiên cứu của các học giả nước ngoài và của chính quyền Sài Gòn William Westmoreland - ngƣời trực tiếp chỉ huy quân đội Mỹ ở miền Nam Việt Nam viết cuốn Tường trình của một quân nhân, Nxb Trẻ Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 1988. Năm 1995, Robert Strange McNamara, nguyên Bộ trƣởng quốc phòng Mỹ, ngƣời đã tham gia hoạch định chính sách về Việt Nam dƣới 2 đời tổng thống Kennedy và Johnson hoàn thành cuốn hồi ký Nhìn lại quá khứ, tấm thảm kịch và những bài học kinh nghiệm về Việt Nam, Nxb Random House, 1995 Do quan điểm lập trƣờng giai cấp tƣ sản, xuất phát điểm từ phía bên kia những học giả đã cố gắng đề cập đến cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam tiệm cận một cách khách quan nhất. Nhƣng cách nhìn nhận đánh giá về cuộc chiến tranh có khác nhau, chƣa thật sự khách quan, không phù hợp với quan điểm chính thống của Đảng. Mặc dù vậy, tác giả luận án coi đây là một trong những nguồn tài liệu quan trọng để so sánh, đối chiếu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu của mình. 1.4 Những vấn đề Luận án cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết Do chƣa có một công trình khoa học cụ thể, tầm cỡ luận án nghiên cứu chuyên sâu, làm rõ quy luật ra đời, hoạt động, đặc điểm, vai trò xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN trong giai đoạn bản lề của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nƣớc 1954 - 1965. Luận án nhằm hƣớng đến đi sâu làm rõ, luận giải khoa học một số nội dung sau: 8 - Phân tích các yếu tố, hoàn cảnh lịch sử tác động sâu sắc đến quá trình ra đời của đƣờng lối cách mạng bạo lực của Đảng, cơ sở cho sự ra đời, xây dựng và hoạt động của LLVTMMN trong giai đoạn từ 1954 đến năm 1965; Phân tích quy luật ra đời, hoạt động, đặc điểm, tính chất của công tác xây dựng và hoạt động LLVTCMN trong giai đoạn 1954 -1965; Trên cơ sở hệ thống, tổng thể, có tính đến những yếu tố khu vực, đặc thù đối với quá trình đó. Luận án cố gắng luận giải thành quy luật, đánh giá khách quan vai trò của lực lƣợng vũ trang ở miền Nam đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc ở miền Nam trong giai đoạn 1954 - 1965; Nhận xét quá trình xây dựng và hoạt động của lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Nam. Gợi mở những vấn đề có ý nghĩa phƣơng pháp luận trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Chương 2 LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CÁCH MẠNG MIỀN NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1960 2.1 Các yếu tố tác động đến quá trình xây dựng và hoạt động của Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam 2.1.1 Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Đông Dương. Thực hiện nghiêm chỉnh hiệp định Giơnevơ phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã di chuyển ra Bắc vĩ tuyến 17 tới 120.000 bộ đội và cán bộ. Cách mạng miền Nam lại quay trở lại thời kỳ phát triển từ không đến có, quy luật lấy ít thắng nhiều, quy luật trƣờng kỳ kháng chiến, vừa đánh vừa phát triển lực lƣợng từ thuở mới kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp đƣợc phát huy trong hoàn cảnh mới. 2.1.2 Mỹ và Chính quyền Ngô Đình Diệm, đối tượng đấu tranh mới của cách mạng miền Nam. Mỹ quyết định chọn Việt Nam làm nơi thí nghiệm chiến lƣợc toàn cầu phản cách mạng nhằm đè bẹp cách mạng Việt Nam, ngăn chặn và đẩy lùi chủ nghĩa cộng sản ở Đông Dƣơng và Đông Nam Á. Xây dựng mộ căn cứ quân 9 sự; áp đặt chủ nghĩa thực dân mới ở miền Nam Việt Nam; thiết lập căn cứ quân sự ở Đông Nam Á. 2.1.3 Thủ đoạn của Hoa Kỳ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1960 Tháng 3 - 1956, dƣới sự bảo trợ của Mỹ, chính quyền Ngô Đình Diệm tổ chức tổng tuyển cử, bầu ra Quốc hội. Tháng 10 - 1956, Diệm ban hành hiến pháp của “nền Đệ nhất cộng hoà” và thực thi toàn diện về quân sự; Về chính trị; Về văn hóa - xã hội. Khi chính quyền Mỹ - Diệm đã đƣợc xây dựng một cách hoàn bị từ Trung ƣơng đến cơ sở. Việt Nam Cộng Hòa bắt tay vào thực hiện “bình định” miền Nam Việt Nam, thực hiện ngay chính sách “tố cộng, diệt cộng”. 2.1.4 Bối cảnh quốc tế Phong trào giải phóng dân tộc từ các nƣớc Trung Đông lan nhanh sang châu Phi và Mĩ Latinh, năm 60 của thế kỷ XX đƣợc gọi là “năm châu Phi”. Phong trào công nhân đấu tranh vì hòa bình, dân chủ, độc lập dân tộc và tiến bộ ở các nƣớc tƣ bản chủ nghĩa và dân tộc chủ nghĩa phát triển mạnh trở thành một mũi tiến công quan trọng đánh vào giai cấp tƣ sản, chủ nghĩa tƣ bản độc quyền nhà nƣớc. Ở bán đảo Đông Dƣơng, sau hiệp định Giơnevơ chính phủ Vƣơng quốc Campuchia đi theo con đƣờng trung lập. Ở Lào, Đảng Nhân dân Lào ra hoạt động công khai năm 1955 và Mặt trận Lào yêu nƣớc tích cực hoạt động, những chuyển biến nhƣ vậy có lợi cho cách mạng Việt Nam. Tuy nhiên, phong trào cộng sản và công nhân các nƣớc cũng có những chuyển động bất lợi. Quan điểm Đảng Cộng sản lãnh đạo hai quốc gia lớn nhất trong hệ thống XHCN lúc đó chƣa ủng hộ dùng giải pháp bạo lực để thống nhất đất nƣớc cùng những đặc điểm nổi bật của cuộc chiến tranh lạnh đã tác động không nhỏ đến quá trình hoạch định đƣờng lối chống Mỹ, cứu nƣớc của Đảng Cộng sản Việt Nam. 2.1.5 Miền Bắc Việt Nam tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội Năm 1958 miền Bắc thực hiện cải tạo xã hội chủ nghĩa và phát triển một bƣớc về kinh tế - văn hóa. Kết quả của kế hoạch 3 năm (1958 - 1960) về cải 10 tạo xã hội chủ nghĩa đã tạo nên những chuyển biến to lớn trên miền Bắc nƣớc ta. Đến năm 1960, quân đội nhân dân đã hoàn thành các nhiệm vụ theo kế hoạch quân sự 5 năm lần thứ nhất; có bƣớc trƣởng thành mới, từ lực lƣợng chủ yếu là bộ binh với tổ chức chƣa thật thống nhất, vũ khí, trang bị còn thiếu thốn đã trở thành quân đội chính quy, ngày càng hiện đại, gồm các lực lƣợng: Lục quân, Hải quân, Phòng không - Không quân. 2.2. Lực lượng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1960 2.2.1 Lực lượng vũ trang cách mạng ở miền Nam từ năm 1954 đến năm 1956 2.2.1.1 Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam trong kháng chiến chống Pháp Chiến trƣờng miền Nam đã chứng tỏ, qua 9 năm kháng chiến, tổ chức lực lƣợng vũ trang ở đây phù hợp với khả năng của chiến trƣờng ở xa trung ƣơng, thích ứng với một chiến trƣờng đánh du kích trong hậu phƣơng của địch. Các đơn vị vũ trang quy mô nhỏ, kiên cƣờng, có chống chọi với lực lƣợng quân sự lớn hơn mình gấp nhiều lần, tiêu diệt đƣợc nhiều sinh lực địch, giữ vững vùng căn cứ và mở ra một số vùng giải phóng. 2.2.1.2 Chủ trương thi hành hiệp định Giơnevơ và đấu tranh thi hành hiệp định Giơnevơ Ngày 5 - 9 - 1954, Bộ chính trị Trung ƣơng Đảng họp nhằm cụ thể hóa nhiệm vụ của cách mạng miền Nam trong giai đoạn hiện tại là: “lãnh đạo nhân dân miền Nam thực hiện Hiệp định đình chiến, củng cố hòa bình, thực hiện tự do dân chủ (tự do ngôn luận, tự do hội họp, tự do tổ chức, tự do đi lại, v.v.), cải thiện dân sinh, thực hiện thống nhất và tranh thủ độc lập”. 2.2.1.3 Hình thành và các hình thức hoạt động vũ trang cách mạng của lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam những năm từ 1954 đến năm 1956 Từ 200 cán bộ, chiến sĩ để lại hỗ trợ cho phong trào đấu tranh chính trị, lực lƣợng tự vệ vũ trang tuyên truyền Nam Bộ đã phát triển thành 37 trung đội vũ trang tuyên truyền, nhƣng chỉ hoạt động có mức độ, do sợ trái với đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng tại thời điểm đó là đấu tranh chính trị. Tính đến tháng 5 - 1956, 11 riêng tại vùng căn cứ U Minh Hạ (Cà Mau), Liên tỉnh ủy miền Tây đã xây dựng đƣợc 14 “Đại đội” vũ trang (mỗi đại đội tƣơng đƣơng một trung đội); các tỉnh đều xây dựng đƣợc lực lƣợng tự vệ mật. Dựa vào địa hình hiểm trở, vào phong tục tập quán nhân dân miền Tây đồng bằng khu V đã vũ trang tự vệ chống lại sự đàn áp của Mỹ - Diệm. Hình thức tự vệ độc đáo còn mang tính tự phát của cán bộ và đồng bào miền Tây, nhƣng nó là bƣớc đầu của sự kết hợp đấu tranh chính trị với vũ trang tự vệ. 2.2.2 Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam 1957 - 1958 2.2.2.1 Thủ đoạn khủng bố của Mỹ - Diệm trong năm 1957 – 1958 Hàng loạt các chiến dịch tố cộng, diệt cộng, các chƣơng trình cải cách điền địa, lập khu trù mật, khu dinh điền và luật 10/59 ... chính quyền Mỹ - Diệm đã làm cho cách mạng miền Nam tổn thất nặng nề. Để tiến lên tiêu diệt hoàn toàn cách mạng miền Nam, Mỹ - Diệm tiếp tục thi hành thêm nhiều chính sách khốc liệt hơn. 2.2.2.2. Chủ trương xây dựng và hoạt động của Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam 1957 - 1958 Trƣớc hành động ngang nhiên phá hoại Hiệp định Giơnevơ của Mỹ - VNCH, ngày 8 - 6 - 1956, Bộ Chính trị họp, ra Nghị quyết xác định tính chất, nhiệm vụ, phƣơng châm của cách mạng miền Nam. Tuy xác định cách mạng miền Nam vẫn dùng phƣơng pháp hòa bình, chính tị nhƣng không có nghĩa là không vũ trang để bảo vệ mình và hỗ trợ đấu tranh chính trị. Cụ thể hóa chủ trƣơng của Đảng, Nam bộ và khu V đã chỉ đạo sáng tạo vào điều kiện cụ thể của địa bàn mình 2.2.2.3 Quá trình xây dựng và hoạt động của lực lượng vũ trang cách mạng ở miền Nam trong những năm 1957 - 1958 Tháng 6 - 1958, Xứ ủy Nam Bộ quyết định thành lập Ban quân sự miền Đông trực thuộc Xứ ủy Nam Bộ, làm nhiệm vụ chỉ huy thống nhất lực lƣợng vũ trang tuyên truyền của Nam Bộ, làm tham mƣu cho Xứ ủy về công tác và hoạt động vũ trang. Cuối năm 1958, các đơn vị vũ trang tiếp tục hoạt động có hiệu quả ở nhiều nơi. Đặc biệt, ngày 11-10-1958, Xứ ủy Nam Bộ cùng Ban quân sự và Đảng ủy lực lƣợng vũ trang miền Đông tổ chức tiến công quận lỵ Dầu Tiếng (tỉnh Thủ Dầu Một). Chiến thắng Dầu Tiếng chứng tỏ LLVTCM 12 đã tổ chức đƣợc một trận đánh quy mô tƣơng đối lớn, có ý nghĩa hỗ trợ phong trào đấu tranh chính trị Trận đánh đã khai thông đƣợc đƣờng dây liên lạc giữa chiến khu A (Chiến khu Đông, chiến khu Đ), với chiến khu Bắc Tây Ninh (chiến khu Dƣơng Minh Châu, chiến khu B), tạo điều kiện cho Xứ ủy Nam Bộ rời PhnômPênh (Campuchia) về đứng chân tại căn cứ Đông Nam Bộ, để chỉ đạo cách mạng miền Nam. Đến cuối năm 1958, cách mạng đã thành lập đƣợc chính quyền tự quản trong nhiều vùng ở Tây Nguyên và miền Tây các tỉnh đồng bằng, trong đó có những khu căn cứ rộng liên hoàn 5 - 7 xã, có nơi trên 10 xã. Hầu hết các buôn, làng có chính quyền tự quản đều lập đội du kích xã. Khu đã thành lập 2 trung đội, 3 tiểu đội vũ trang tập trung và một đội vũ trang công tác. 2.2.3 Lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam trong đồng khởi 1959 - 1960 2.2.3.1 Chủ trương của Trung ương Đảng trong Nghị quyết 15, bước ngoặt cho lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam Tháng 1 - 1959, Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng quyết định triệu tập Hội nghị lần thức 15 (khóa II) mở rộng tại Hà Nội ra nghị quyết 15. Nghị quyết Trung ƣơng 15 xác định con đƣờng phát triển cơ bản của cách mạng bạo lực. Do đó nó có ý nghĩa to lớn, chấm dứt sự lúng túng của Đảng trong chỉ đạo cách mạng miền Nam, nó đƣợc xem mốc đánh dấu sự chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc cách mạng miền Nam. 2.2.3.2 Lực lượng vũ trang cách mạng ở Nam Bộ Nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn phong trào nổi dậy của quần chúng và lấy vũ khí đối phƣơng trang bị cho lực lƣợng vũ trang, Bí thƣ Xứ ủy Nam Bộ Nguyễn Văn Linh đã phê duyệt kế hoạch tiến công vào Tua Hai của lực lƣợng vũ trang Liên tỉnh ủy miền Đông. Trận Tua Hai là trận thắng lớn thối động miền Đông Nam Bộ và lan tỏa ra toàn Miền, tạo ra bƣớc ngoặt chuyển thế cách mạng miền Nam từ thế giữ gìn lực lƣợng sang thế tiến công đánh bại quân thù và là trận thắng giòn giã đầu tiên của chiến tranh cách mạng Việt Nam, đánh lại chiến tranh xâm lƣợc thực dân mới của Mỹ. Chiến thắng Tua Hai tiêu biểu cho một phƣơng thức phổ biến trong phong trào đồng khởi ở Tây Ninh và miền Đông Nam Bộ và toàn Miền 13 đó là tiến công quân sự tạo ra “đòn xeo” để quần chúng nổi dậy đồng khởi đánh bại chính quyền VNCH tại địa phƣơng, một phƣơng thức điển hình chứng minh vị trí, vai trò, khả năng của LLVTCMMN trong phong trào đồng khởi. 2.2.3.3 Lực lượng vũ trang cách mạng ở đô thị Sài G n Đầu năm 1960, lực lƣợng vũ trang khu Sài Gòn - Gia Định cũng đƣợc thống nhất. Đại đội tập trung đầu tiên của Khu vẫn mang phiên hiệu C12 nhƣng đã có 3 tiểu đội. Vùng giải phóng đƣợc mở rộng. 2.2.3.4 Lực lượng vũ trang cách mạng ở Khu V Thực hiện của Đảng và cụ thể hóa chủ tƣởng đó của Liên Khu ủy khu V, toàn Quân khu đã khẩn trƣơng tổ chức xây dựng đƣợc 12 đại đội đặc công và 2 đại đội bộ binh. Các tỉnh cũng xây dựng đặc công và bộ binh, Gia Lai đầu năm 1960 đã xây dựng đƣợc 6 trung đội vũ trang tập trung mang tên làng 10, làng 20, làng 30, làng 40, làng 50, làng 60 Tháng 7 - 1960, trận Hoài Đức - Bắc Ruộng là một thắng lợi lớn của quân và dân khu V. Đối phƣơng phải thừa nhận: “trận Tua Hai Tây Ninh và chi khu Hoài Đức - Bắc Ruộng là thất bại chua cay của quân lực Việt Nam Cộng hòa”. 14 Chương 3 LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CÁCH MẠNG MIỀN NAM TỪ NĂM 1961 ĐẾN NĂM 1965 3.1 Bối cảnh lịch sử và chủ trương chiến lược của các bên ở miền Nam Việt Nam sau phong trào đồng khởi 3.1.1 Bối cảnh lịch sử những năm 60 của thế kỉ XX 3.1.1.1 Bối cảnh lịch sử thế giới những năm 60 của thế kỉ XX a. Tác động của Liên Xô và Trung Quốc với cách mạng Việt Nam Tuy có điều kiện thuận lợi là phe XHCN lớn mạnh không ngừng và dần tiến đến cân bằng chiến lƣợc với CNTB nhƣng bản thân Liên Xô đến năm 1964 mới chia sẻ con đƣờng cứu nƣớc cảu Việt Nam, còn Trung Quốc vì nhiều lí do không ủng hộ con đƣờng cách mạng bạo lực để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nƣớc. sang đầu những năm 1960, mối bất hòa giữa hai Đảng cầm quyền, hai quốc gia lớn nhất của phe XHCNb. Mỹ và đồng minh ngày càng gay gắt b. Mỹ và đồng minh G.Ken-nơ-đi lên làm tổng thống Mỹ, năm 1961 đã thay thế bằng một chính sách và một chiến lƣợc quân sự mới - chiến lƣợc “phản ứng linh hoạt” và đem thử nghiệm ngay chiến lƣợc “chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam Việt Nam.. Tuy nhiên trong nội bộ phe CNTB, chủ nghĩa tƣ bản dân tộc có những bƣớc phát triển mới, tự chủ hơn, độc lập hơn với Mỹ và cạnh tranh quyết liệt với Tƣ bản Mỹ và vị trí siêu cƣờng kinh tế của Mỹ. c. Phong trào giải phóng dân tộc Phong trào giải phóng dân tộc phát triển sâu rộng, đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa thực dân cũ và hệ thống thuộc địa của chúng, tăng cƣờng cho phong trào cách mạng thế giới. Năm 1960 đƣợc gọi là năm châu Phi. 1965 đã có 40 nƣớc ở Á, Phi, Mĩ Latinh giành đƣợc độc lập. 3.1.1.2 Bối cảnh trong nước những năm 60 của thế kỉ XX a. Công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa và củng cố quốc phòng ở miền Bắc 15 Từ năm 1960 trở đi, miền Bắc bƣớc vào một thời kỳ mới - thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội. Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965) nhằm xây dựng bƣớc đầu cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, thực hiện một bƣớc công nghiệp hóa đã giành đƣợc thắng lợi to lớn. Lực lƣợng vũ trang cách mạng miền Bắc sau 10 năm xây dựng đã trƣởng thành vƣợt bậc. Các sƣ đoàn chủ lực tiến lên chính quy, hiện đại hóa. Các quân binh chủng đƣợc trang bị thêm nhiều vũ khí hiện đại và ở tƣ thế sẵn sàng chiến đấu. b. Tình hình miền Nam sau phong trào đồng khởi Tính đến cuối năm 1960, phong trào đồng khởi ở miền Nam đã làm tan rã phần lớn chính quyền cơ sở nông thôn của chế độ Sài Gòn. Đồng khởi đã chấm dứt thời kỳ ổn định tạm thời của chế độ VNCH, đẩy chế độ Sài Gòn vào cuộc khủng hoảng toàn diện. Qua phong trào đồng khởi, nhân dân miền Nam đã giành quyền làm chủ dƣới những hình thức khác nhau, mức độ khác nhau: ở Nam Bộ, 1.100/1.296 xã với 4,5 triệu dân; ở khu V là 4.440/4.700 thôn với 2 triệu dân. 3.1.1.3 Yêu cầu phát triển của cách mạng miền Nam sau phong trào đồng khởi Yêu cầu khách quan của cách mạng miền Nam thời kỳ này là phải xây dựng LLVTCMMN phải đủ sức ngăn chặn, tiến tới tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực đối phƣơng đƣa cách mạng miền Nam Việt Nam tiến lên. Tuy nhiên đáp ứng yếu cầu nhiệm vụ đó, đội tiên phong phải xử lý các mối quan hệ quốc tế hết sức phức tạp, nhạy cảm trong thời điểm chiến tranh lạnh đầu những năm 1960. Quá trình xử lý dựa trên quan điểm chỉ đạo độc lập, sáng tạo đó sẽ quyết định tới nhịp điệu, quy mô, đặc điểm, tính chất của quá trình xây dựng và hoạt động của LLVTCMMN trong chống chiến tranh đặc biệt. 3.1.2 Chủ trương chiến lược của các bên ở miền Nam Việt Nam sau phong trào đồng khởi 3.1.2.1 Chiến lược chiến tranh đặc biệt Hoa Kỳ và chính quyền Sài G n a. Kế hoạch chiến tranh Stalay - Taylor 16 Để cụ thể hóa chiến lƣợc “chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam Việt Nam. Mỹ - Diệm xây dựng và thực thi kế hoạch Stalay – Taylor. b. Kế hoạch chiến tranh Johnson - McNamara Cuối năm 1963, khi các mục tiêu cơ bản của kế hoạch Stalay - Taylor đã bị thảm bại. Ngày 17-2-1964, tổng thống thức 36 của nƣớc Mỹ, Johnson đã thông qua kế hoạch chiến tranh mới: Johnson – McNamara. 3.1.2.2 Chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của Trung ương Đảng từ năm 1961 đến năm 1965 Để đáp ứng yêu cầu chống chiến tranh đặc biệt, năm 1961, 1962 Bộ chính trị đã có các nghị quyết lãnh đạo đƣa đấu tranh vũ trang lên song song với đấu tranh chính trị và tại hội nghị TƢ9, tháng 12-1963 đã đƣa đấu tranh vũ trang đi trƣớc một bƣớc so với đấu tranh chính trị. 3.2 Xây dựng và hoạt động của lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam từ năm 1961 đến năm 1965 3.2.1 Công tác xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam (1961 - 1965) 3.2.1.1 Tổ chức lực lượng vũ trang và xây dựng hệ thống tổ chức chỉ huy trên chiến trường Nam Bộ và khu V Tổ chức lực lƣợng vũ trang là một nhiệm vụ hàng đầu trong công tác xây dựng lực lƣợng vũ trang cách mang miền Nam. Để