1
Bộ giáo dục vμ đμo tạo
Tr−ờng đại học giao thông vận tải
Bộ MÔN CƠ kHí ô tô
----*****----
Bμi giảng
Cấu tạo ô tô
Môn học : cấu tạo ô tô
Số tiết : 60
Giảng viên : Tr−ơng Mạnh Hùng
Bộ môn : Cơ khí Ôtô
Hà Nội -2006
2
đại c−ơng về ô tô
Suốt thế kỷ XIX, ngμnh vận tải đã tiến hμnh các cuộc cách mạng. Đầu tiên lμ ngμnh
đ−ờng sắt, đó lμ các đầu máy có khả năng vận chuyển những khối hμng khổng lồ. Cuối thế
kỷ XIX, sự vận chuyển bằng đ−ờng bộ cũng bắt đầu tiến bộ với sự ph
199 trang |
Chia sẻ: huongnhu95 | Lượt xem: 528 | Lượt tải: 1
Tóm tắt tài liệu Bài giảng Cấu tạo ô tô, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
h¸t triÓn cña xe h¬i.
VËn chuyÓn hμng kh«ng, b»ng h×nh thøc khÝ cÇu còng ®· b¾t ®Çu. Nh−ng b−íc ®ét ph¸ ®ã
lμ chiÕc phi c¬ vËn hμnh ®éng lùc ®Çu tiªn do hai anh em nhμ Wright ë Hoa Kú s¸ng chÕ.
Sù vËn chuyÓn ®−êng thuû cã khuynh h−íng chËm h¬n, bëi sù ma s¸t víi n−íc. Tèc ®é cña
tμu thuyÒn kh«ng c¶i thiÖn ®−îc nhiÒu so víi tr−íc ®©y, nh÷ng lo¹i tμu hiÖn ®¹i chØ ®¸p øng
vËn t¶i trªn c¸c ®o¹n ®−êng ng¾n ( tμu c¸nh ngÇm, tμu ®Öm kh«ng khÝ ).
C¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i.
Cã thÓ ph©n lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i theo nh÷ng lo¹i chÝnh sau:
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng bé.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng s¾t.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng thuû.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i hμng kh«ng.
¤ t« lμ ph−¬ng tiÖn c¬ giíi ®−êng bé dïng ®Ó chë ng−êi, hμng ho¸ hoÆc phôc vô thùc hiÖn
mét nhiÖm vô ®Æc biÖt.
LÞch sö ph¸t triÓn ph−¬ng tiÖn vËn t¶i « t«.
N¨m 1650 chiÕc xe cã bèn b¸nh vËn chuyÓn b»ng c¸c lß xo tÝch n¨ng ®−îc thiÕt kÕ bëi
nghÖ sü, nhμ ph¸t minh ng−êi ý Leonardo da Vinci. Sau ®ã lμ sù ph¸t triÓn cña nguån ®éng
lùc cho «t« : ®éng c¬ giã, ®éng cã kh«ng khÝ nÐn. N¨m 1769 ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña ®éng
c¬ m¸y h¬i n−íc ( khãi ®en, ån , khã vËn hμnh.. ) vμ vμo thêi kú nμy chiÕc « t« t¶i ®Çu tiªn
ra ®êi.
N¨m 1860 ®éng c¬ bèn kú ch¹y ga ra ®êi ®¸nh dÊu cho sù ra ®êi cña « t« con ( lo¹i
xe nμy dïng cho giíi th−îng l−u ng−êi Ph¸p).
N¨m 1864 ®éng c¬ bèn kú ch¹y x¨ng ra ®êi vμ sau 10 n¨m lo¹i xe víi ®éng c¬ nμy ®¹t
®−îc c«ng suÊt 20 kw vμ cã thÓ ®¹t vËn tèc 40 km/h.
N¨m 1885, Karl Benz chÕ t¹o mét chiÕc xe cã mét m¸y x¨ng nhá ®ã lμ chiÕc « t« ®Çu
tiªn.
N¨m 1891 « t« ®iÖn ra ®êi ë Mü do h·ng Morris et Salon ë Philadel s¶n xuÊt.
Sau khi lèp khÝ nÐn ra ®êi, 1892 Rudolf Diesel ®· cho ra ®êi ®éng c¬ Diesel vμ ®· cho
chÕ t¹o hμng lo¹t. Vμo thêi gian nμy, ®· h×nh thμnh tæng thÓ «t« con, «t« t¶i, «t« chë ng−êi
víi lèp khÝ nÐn.
Cuéc c¸ch m¹ng xe h¬i chØ b¾t ®Çu vμo 1896 do Henry Ford hoμn thiÖn vμ b¾t ®Çu l¾p
r¸p hμng lo¹t lín. Vμo nh−ng n¨m tiÕp theo lμ sù ra ®êi c¸c lo¹i xe h¬i cña c¸c h·ng
Renault vμ Mercedes (1901). Peugeot (1911).
Ngμy nay chiÕc « t« kh«ng ngõng ph¸t triÓn vμ hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp xe h¬i ®· trë
thμnh ngμnh c«ng nghiÖp ®a ngμnh.
Xe h¬i cã hép sè tù ®éng ra ®êi vμo n¨m 1934
N¨m 1967 xe h¬i cã hÖ thèng phun x¨ng c¬ khÝ.
¤ t« ph¸t triÓn ®i cïng víi tÝnh n¨ng an toμn: 1971 ABS: Anti-lock Brake System (hÖ
thèng trèng bã cøng b¸nh xe khi phanh),1979 (§k kü thuËt sè ), EBD: Electronic Brake
Distrition (ph©n phèi lùc phanh ®iÖn tö), TRC: Traction Control (®iÒu khiÓn lùc kÐo), ®iÒu
khiÓn th©n xe:Active Body Control (ABC)....
Tèc ®é cña xe còng ®−îc c¶i thiÖn kh«ng ngõng: N¨m 1993 vËn tèc cña xe ®¹t 320 km/h
vμ ®Õn n¨m 1998, VMax= 378 km/h. Cho ®Õn nay « t« cã thÓ ®¹t tèc ®é lín h¬n 400km/h.
3
I. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i
1.1. Kh¸i niÖm
¤ t« lμ ph−¬ng tiÖn c¬ giíi ®−êng bé dïng ®Ó chë ng−êi, hμng ho¸ hoÆc phôc vô thùc
hiÖn mét nhiÖm vô ®Æc biÖt.
1.2. Ph©n lo¹i
a. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông.
b. Ph©n lo¹i theo lo¹i nhiªn liÖu dïng
4
Logo mét sè « t«
5
II. CÊu t¹o chung « t«
¤ t« cÊu t¹o gåm c¸c phÇn sau:
+ §éng c¬.
+ PhÇn gÇm
+ PhÇn th©n vá
+ PhÇn hÖ thèng ®iÖn (kh«ng häc trong häc phÇn nμy cã m«n häc riªng)
2.1. §éng c¬
§éng c¬ lμ nguån ®éng lùc ph¸t ra n¨ng l−îng ®Ó « t« ho¹t ®éng. §éng c¬ th−êng dïng
trªn « t« lμ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston.
Nhiªn liÖu dïng cho ®éng c¬: X¨ng, Diesel, khÝ ga...
C¸c bé phËn chÝnh cña ®éng c¬:
- Th©n vá ®éng c¬.
- C¬ cÊu trôc khuûu - thanh truyÒn
- C¬ cÊu phèi khÝ
- HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
- HÖ thèng lμm m¸t
- HÖ thèng b«i tr¬n
- HÖ thèng ®iÖn.
2.2. GÇm « t«
- HÖ thèng truyÒn lùc
- C¸c bé phËn chuyÓn ®éng
- C¸c hÖ thèng ®iÒu khiÓn
2.3. Th©n vá
Dïng ®Ó chøa ng−êi l¸i hμnh kh¸ch, hμng ho¸
- ¤ t« t¶i: Cabin + thïng chøa hμng
- ¤ t« chë ng−êi: Khoang ng−êi l¸i + khoang hμnh kh¸ch
2.4. HÖ thèng ®iÖn.
- HÖ thèng ®iÖn ®éng c¬: HÖ thèng khëi ®éng, hÖ thèng n¹p, hÖ thèng ®¸nh löa ®éng
c¬ x¨ng.
- HÖ thèng ®iÖn th©n xe: HÖ thèng chiÕu s¸ng, hÖ thèng g¹t n−íc m−a, hÖ thèng ®iÒu
khiÓn kh¸c...
III. Bè trÝ chung cña « t«
3.1. Bè trÝ ®éng c¬.
+ VÞ trÝ ®Æt ®éng c¬: §Æt tr−íc, ®Æt gi÷a ®Æt sau « t«
+ Bè trÝ: Ngang, däc « t«
a. ¤ t« con:
6
1. §éng c¬ ®Æt tr−íc cÇu tr−íc chñ ®éng- ®éng c¬ ®Æt ngang
2. §éng c¬ ®Æt tr−íc- cÇu sau chñ ®éng, ®éng c¬ ®Æt däc
3. §éng c¬ ®Æt sau cÇu sau chñ ®éng
4. §éng c¬ ®Æt tr−íc hai cÇu chñ ®éng.
b. ¤ t« kh¸ch
c. ¤ t« t¶i
e) f)
a) b)
c)
7
Ch−¬ng I: §éng c¬ « t«
HiÖn nay ®éng c¬ th−êng ®−îc sö trªn c¸c « t« lμ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston, nhiªn
liÖu dïng cho lo¹i ®éng c¬ nμy lμ x¨ng, Diesel, khÝ ga, khÝ H2... Ngoμi ®éng c¬ ®èt trong,
trªn mét sè « t« cßn sö dông ®éng c¬ lai (Hybrid), ®éng c¬ ®iÖn.
Trong bμi gi¶ng nμy chØ giíi thiÖu vÒ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston.
1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ®éng c¬ ®èt trong
§éng c¬ ®èt trong nãi chung, ®éng c¬ x¨ng vμ ®éng c¬ Diesel nãi riªng kiÓu piston
thuéc lo¹i ®éng c¬ nhiÖt, ho¹t ®éng nhê qu¸ tr×nh biÕn ®æi ho¸ n¨ng thμnh nhiÖt n¨ng do
nhiªn liÖu trong buång kÝn bÞ ®èt ch¸y råi chuyÓn sang d¹ng c¬ n¨ng. Toμn bé qu¸ tr×nh nμy
®−îc thùc hiÖn trong buång kÝn cña xy lanh ®éng c¬
Trªn « t« ®éng c¬ lμ bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña « t«
nh−: c«ng suÊt, tèc ®é, träng l−îng hμng ho¸ hay hμnh kh¸ch chuyªn chë cña « t« vμ c¸c
tÝnh n¨ng kh¸c. Cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m«i tr−êng: g©y ån, g©y « nhiÓm mèi tr−êng... do
khÝ th¶i g©y ra. V× vËy, ®éng c¬ chiÕm sè % lín vÒ gi¸ thμnh cña c¶ « t« (20÷30%).
a. Ph©n lo¹i ®éng c¬:
+ Ph©n lo¹i theo nhiªn liÖu :
- §éng c¬ x¨ng
Động cơ INNOVA
8
- §éng c¬ Diesel KAMAZ V8
- §éng c¬ dïng nhiªn liÖu khÝ (ga, H2..)
- §éng c¬ Hybrid:
+ Ph©n lo¹i theo chu ch×nh ho¹t ®éng:
- §éng c¬ hai kú: HiÖn nay kh«ng cßn sö dông trªn « t«
- §éng c¬ bèn kú: §ang ®−îc sö dông phæ biÕn trªn c¸c «t«.
+ Ph©n lo¹i theo c¸ch bè trÝ xy lanh:
§éng c¬ « t« th−êng cã nhiÒu h¬n mét xy lanh, cã thÓ lμ: 3, 4, 6, 8,10, 12,...Do vËy, cÇn
x¾p xÕp vÞ trÝ cña c¸c xy lanh hîp lý ®Ó ®¶m b¶o ®éng c¬ lμm viÖc hiÖu qu¶. HiÖn nay xy
lanh ®−îc bè trÝ theo hai c¸ch :
- §éng c¬ cã xy lanh bè trÝ th¼ng hμng: Víi ®éng cã cã sè xy lanh ≤ 6
9
- §éng c¬ xy lanh bè trÝ ch÷ V :Víi ®éng cã cã sè xy lanh ≥ 6 (®éng c¬ ch÷ V th−êng
cã ký hiÖu ë bªn ngoμi th©n vá « t«. VÝ dô:V6 24V).
b. CÊu t¹o chung ®éng c¬
C¸c bé phËn chÝnh cña ®éng c¬:
- Th©n vá ®éng c¬.
- C¬ cÊu trôc khuûu - thanh truyÒn
- C¬ cÊu phèi khÝ
- HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
- HÖ thèng lμm m¸t
- HÖ thèng b«i tr¬n
- HÖ thèng ®iÖn.(kh«ng giíi thiÖu ë bμi gi¶ng nμy)
- HÖ thèng ®iÒu khiÓn ®éng c¬.
c. Mét sè kh¸i niÖm vµ chØ tiªu kü thuËt cña ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston:
- §iÓm chÕt : Lμ vÞ trÝ mμ t¹i ®ã piston ®æi chiÒu chuyÓn ®éng( kh«ng chuyÓn ®éng tiÕp
®−îc n÷a). Cã ®iÓm chÕt d−íi ( §CD) vμ ®iÓm chÕt trªn ( §CT), khi piston ë vÞ trÝ nμy th× thÓ
tÝch cña buång c«ng t¸c ®¹t gi¸ trÞ Vmax vμ Vmin.
Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm chÕt gäi lμ hμnh tr×nh piston ( S).
- Kú : lμ mét phÇn cña chu tr×nh c«ng t¸c x¶y ra trong thêi gian piston dÞch chuyÓn mét
hμnh tr×nh.
- Chu tr×nh c«ng t¸c:
- ThÓ tÝch c«ng t¸c xy lanh: Lμ thÓ tÝch cña buång xy lanh vμ piston gi÷a hai ®iÓm chÕt
SDVh 4
2π= ( D: ®−êng kÝnh xy lanh, S lμ hμnh tr×nh piston)
- Tû sè nÐn : lμ tû sè gi÷a Vmax vμ Vmin:
min
max
V
V=ε
- C«ng suÊt, M«men xo¾n cùc ®¹i, sè vßng quay cùc ®¹i: (Kw; N.m; v/p)
- L−îng tiªu hao nhiªn liÖu: (g/Kwh, lit/100km)
10
Th«ng sè ®éng c¬:
Động cơ 1TR-FE (INNOVA)
7KE
(Zace)
Số xy lanh và cách bố trí 4-xi lanh thẳng hàng 4-xi lanh thẳng hàng
Cơ cấu phối khí 16-xu páp, cam kép DOHC có VVT-i, dẫn động xích
8-valve, OHV, dẫn động
xích
Dung tích xi lanh [cm3 ] 1,998 1,781
Đường kính x hành trình [mm] 86.0 x 86.0 80.5 X 87.5
Tỷ số nén 9.8 9.1
Hệ thống nhiên liệu L-EFI (Lucft) D-EFI (Druck)
Hệ thống đánh lửa DIS Dùng bộ chia điện
Công suất phát tối đa SAE-NET
[HP / rpm] 134 / 5,600 82.0 / 4,800
Mô men xoắn tối đa SAE-NET
[Kg·m / rpm] 18.2 / 4,000 14.0 / 2,800
Mở 52°~0o BTDC 15o BTDC Nạp
Đóng 12° ~ 64° ABDC 51o ABDC
Mở 44° BBDC 49o BBTC
Thời
điểm
phối khí Xả
Đóng 8° ATDC 17o ATDC
Độ nhớt/cấp độ của dầu bôi trơn 5W-30 / API SL, SJ, EC or ILSAC
5W-30 / API SL, SJ, EC or
ILSAC
Mét sè tõ viÕt t¾t th−êng dïng:
BDC : Bottom Dead Center
TDC : Top Dead Center
DOHC: Dual Overhead Camshaft
EFI : Electronic Fuel Injection
ESA : Electronic Spark System: §¸nh löa ®iÖn tö
ECT : Electronic Controlled Transmisson
TRC : Traction Control (®iÒu khiÓn lùc kÐo)
EBD : Electronic Brake Distrition(ph©n phèi lùc phanh ®iÖn tö),
ABC : Active Body Control (®iÒu khiÓn th©n xe)
MT : Manual Transmisson
AT : Automatic Transmisson
SRS : Supplemental Sestraint System: HÖ thèng an toμn bÞ ®éng tói khÝ
VVT-I: Variable Valve Timinh- Intelligent
A/C...Điều hòa không khí
EDU...Bộ dẫn động bằng điện tử
E/G...Động cơ
EGR...Hệ thống tuần hoàn khí xả
ISC...Điều khiển tốc độ không tải
SCV...Van điều khiển hút
SPV...Van điều khiển lượng phun
TCV...Van điều khiển thời điểm phun
VRV...Van điều chỉnh chân không
VSV...Van chuyển mạch chân không
11
12
CAMRY 2004
CAMRY 2004
§éng c¬ cã Piston quay
13
1.2. C¬ cÊu trôc khuûu – thanh truyÒn
1.2.1. Th©n vμ n¾p ®éng c¬.
a. Th©n ®éng c¬
+ NhiÖm vô:
- Th©n ®éng c¬ lμ gi¸ ®ì ®Ó b¾t c¸c chi tiÕt, bé phËn cña ®éng c¬.
- ChÞu bé phËn lùc cña ®éng c¬.
- Bè trÝ t−¬ng quan c¸c bé phËn, chi tiÕt cña ®éng c¬: Trôc khuûu, trôc cam, xi lanh...
- Chøa c¸c ®−êng èng n−íc, ¸o n−íc lμm m¸t cho ®éng c¬
+ CÊu t¹o:
- Th©n ®éng c¬ ®−îc ®óc thμnh mét khèi liÒn, trong cã c¸c lç xi lanh(lç l¾p èng lãt xi lanh),
cã c¸c ®−êng n−íc lμm m¸t ®i qua, ®−êng èng dÉn dÇu b«i tr¬n, vμ c¸c vÞ trÝ ®Ó l¾p ®Æt
c¸c bé phËn kh¸c. VËt liÖu chÕ t¹o th©n ®éng c¬ th−êng lμ gang hîp kim hoÆc hîp kim
nh«m.
- §éng c¬ dïng trªn « t« th−êng cã sè xi lanh nhiÒu h¬n hai, c¸c xi lanh ®−îc xÕp thμnh
d·y th¼ng hμnh hoÆc ®−îc xÕp theo h×nh ch÷ V, W.
Th©n ®éng c¬ ch÷ W 12 xi
l h
Th©n ®éng c¬ ch÷ V
14
ThÐp ®óc
§éng c¬ lμm m¸t b»ng giã
15
PhÇn ®Ëy kÝn phÝa d−íi th©n m¸y ®−îc gäi lμ c¸c te. C¸c te dïng ®Ó chøa dÇu b«i tr¬n ®éng
c¬
b. N¾p m¸y (n¾p xi lanh)
+ NhiÖm vô:
- Cïng víi xilanh t¹o thμnh buång ®èt ®éng c¬
- Lμm gi¸ ®ì ®Ó b¾t c¸c bé phËn kh¸c.
- ChÞu lùc
- Bè trÝ t−¬ng quan: trôc cam, xópp¸p, buång ch¸y...
- Chøa c¸c ®−êng n−íc lμm m¸t, dÇu b«i tr¬n ®éng c¬.
+ CÊu t¹o:
N¾p m¸y ®−îc ®óc liÒn khèi víi ®éng c¬ xilanh th¼ng hμng hoÆc ®óc riªng mçi n¾p cho
mét xilanh.
§éng c¬ MITSUBISI
16
Gi÷a n¾p m¸y vμ th©n m¸y cã l¾p ®Öm lμm kÝn (gio¨ng quyl¸t)
17
1.2.2. Nhãm Piston
Nhãm Piston gåm: Piston, vßng g¨ng(xÐc m¨ng), vμ chèt Piston
a. Piston:
+ NhiÖm vô:
- NÐn hçn hîp (kh«ng khÝ - nhiªn liÖu) trong kú nÐn
- TiÕp nhËn ¸p suÊt khÝ ch¸y chuyÓn ®éng sinh c«ng c¬ häc truyÒn qua chèt Piston, thanh
tíi trôc khuûu ®éng c¬
+ CÊu t¹o:
18
Corola
19
§Ó gi¶m tiÕng gâ khi Piston lμm viÖc chèt Piston ®−îc chÕ t¹o lÖch t©m.
20
b. XÐc m¨ng
+ NhiÖm vô: cã hai lo¹i xÐc m¨ng xÐc m¨ng khÝ(h¬i), xÐc m¨ng dÇu
- XÐc m¨ng khÝ: lμm kÝn buång ch¸y, ng¨n kh«ng cho khÝ ch¸y lät xuèng c¸cte dÇu
- XÐc m¨ng dÇu: g¹t dÇu b«i tr¬n xilanh vμ piston ®ång thêi ng¨n kh«ng cho dÇu b«i tr¬n
lät lªn buång ch¸y.
+ CÊu t¹o:
[Xéc mãng ứng suất thấp]
Xéc măng dầu
Xéc măng hơi số 2
được mạ Chrome
Xéc măng hơi số 1
được xử lý PVD*
*PVD: Physical Vapor Deposition
21
1.2.3. Thanh truyÒn – Trôc khuûu
a. Thanh truyÒn
+ NhiÖm vô:
TruyÒn lùc tõ Piston ®Õn trôc khuûu trong kú sinh c«ng vμ theo chiÒu ng−îc l¹i trong c¸c
kú kh¸c.
+ CÊu t¹o:
b. Trôc khuûu
+ NhiÖm vô:
TiÕp nhËn lùc tõ Piston do thanh truyÒn chuyÓ tíi vμ biÕn lùc thμnh m« men xo¾n.
+ CÊu t¹o: Trôc khuûu th−êng chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp hoÆc ®óc
Khèi l−îng c©n b»ng
Cæ trôc
Cæ biªn
22
Khèi l−îng c©n b»ng
Lç dÇu
Cæ trôc
23
+ Trôc c©n b»ng
1.3. C¬ cÊu phèi khÝ
a. C«ng dông, ph©n lo¹i.
C¬ cÊu phèi khÝ hay cßn goi lμ hÖ thèng ph©n phèi khÝ cã c«ng dông ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh
trao ®æi khÝ trong xy lanh. Thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®ãng më c¸c cöa n¹p vμ cöa x¶ víi môc
®Ých n¹p ®Çy kh«ng khÝ, hçn hîp ch¸y (hçn hîp ch¸y
gåm x¨ng - kh«ng khÝ ®èi víi ®éng c¬ x¨ng) vμ th¶i
s¹ch khÝ ch¸y ra khái xy lanh.
Cã thÓ ph©n lo¹i hÖ thèng ph©n phèi khÝ thμnh c¸c
lo¹i sau:
+ Lo¹i dïng trôc cam - xup¸p : lo¹i nμy cã kÕt cÊu
®¬n gi¶n ®−îc dïng phæ biÕn trªn c¸c lo¹i ®«ng c¬
hiÖn nay.
+ Lo¹i dïng van tr−ît: lo¹i nμy cã kÕt cÊu phøc t¹p
khã chÕ t¹o, ®a sè dïng trong c¸c xe ®Æc chñng nh−
xe ®ua.
+ Lo¹i dïng piston ®ãng më cöa n¹p vμ cöa th¶i ( cña
®éng c¬ hai kú) cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n, kh«ng ph¶i ®iÒu
chØnh nh−ng chÊt l−îng trao ®æi khÝ kh«ng cao.
b) CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc cña hÖ thèng
phèi khÝ dïng xup¸p:
- C¬ cÊu ph©n phèi khÝ dïng xup¸p ®Æt
1: Trôc cam; 2: Con ®éi; 3: Lß xo
xup¸p; 4: Xup¸p; 5: N¾p m¸y; 6: Th©n
m¸y
24
+ Nguyªn lý lμm viÖc: Trôc cam chuyÓn ®éng quay nhê dÉn ®éng tõ trôc khuûu cña ®éng
c¬. VÊu cam trªn trôc cam quay ®Èy con ®éi ®i lªn. Con ®éi ®i lªn nÐn lß xo l¹i vμ tú vμo
®u«i xup¸p ®Èy xup¸p ®i lªn lμm më cöa n¹p ( x¶). VÊu cam sau khi qua ®iÓm cao nhÊt (
cöa më lín nhÊt) chuyÓn ®éng ®i xuèng, lß xo bÞ gi·n ra kÐo xup¸p chuyÓn ®éng xuèng
®ãng kÝn cöa n¹p ( x¶).
ë lo¹i nμy, toμn bé c¬ cÊu phèi khÝ bè trÝ ë th©n
®éng c¬ nªn chiÒu cao th©n m¸y gi¶m, dÔ bè trÝ trªn
c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i tuy nhiªn khã bè trÝ buång
ch¸y gän nªn lo¹i nμy chØ ®−îc dïng trong mét sè ®éng
c¬ x¨ng.
- C¬ cÊu ph©n phèi khÝ dïng xup¸p treo:
Cã hai lo¹i lμ dÉn ®éng trùc tiÕp vμ gi¸n tiÕp
Lo¹i dÉn ®éng gi¸n tiÕp:
+ Nguyªn lý lμm viÖc: ChuyÓn ®éng quay cña trôc
khuûu dÉn ®éng trôc cam 1 quay. VÊu cam quay tú lªn
con ®éi 2, ®Èy con ®éi chuyÓn ®éng ®i lªn, th«ng qua
®òa ®Èy7 lμm cho ®ßn g¸nh 8, giμn cß 9 tú vμo ®u«i
xup¸p 4 ®Èy xup¸p chuyÓn ®éng xuèng phÝa d−íi më
van n¹p( x¶), lß xo 3 bÞ Ðp l¹i. Khi vÊu cam ®i qua ®iÓm
cao nhÊt chuyÓn ®éng quay xuèng th«ng qua c¸c chi
tiÕt, lß xo bÞ gi·n ra kÐo xup¸p trë l¹i vÞ trÝ ®ãng nh− ban
®Çu.
Lo¹i dÉn ®éng trùc tiÕp:
+ Nguyªn lý lμm viÖc: ë lo¹i nμy, vÊu cam sÏ trùc tiÕp tú lªn ®u«i xup¸p hoÆc th«ng qua
®ßn g¸nh. Lo¹i nμy cã −u ®iÓm Ýt chi tiÕt xong viÖc dÉn ®éng tõ trôc khuûu lªn trôc cam rÊt
xa( th«ng th−êng dïng dÉn ®éng xÝch).
Lo¹i xup¸p treo cho phÐp cã ®−îc buång ch¸y gän nªn cã thÓ cho tû sè nÐn cao vμ t¨ng
hiÖu qu¶ cña buång ch¸y. Lo¹i nμy ®−îc sö dông réng r·i cho c¶ ®éng c¬ x¨ng vμ ®éng c¬
®iesel.
1: Trôc cam; 2: Con ®éi; 3: Lß
xo xup¸p; 4: Xup¸p; 5: N¾p
m¸y; 6: Th©n m¸y;7: §òa ®Èy;
8: §ßn g¸nh; 9: Cß mæ
Trục khuỷu
Xích cam
Đĩa xích cam
Xúp páp
Trục cam
25
26
DÉn ®éng trùc tiÕp DÉn ®éng gi¸n tiÕp
27
28
29
+ Pha phèi khÝ
30
+ §iÒu chØnh khe hë nhiÖt
31
+ Cơ cấu bánh răng phụ (bánh răng cắt kéo)
Trong bánh răng dẫn động của trục cam có một bánh răng phụ dùng để giảm tiếng ồn
liên quan đến sự thay đổi mômen.
Bánh răng phụ này luôn luôn được lò xo đẩy theo hướng quay, giảm khe hở của bánh răng
bằng cách giữ ăn khớp với bánh răng dẫn động, để giảm tiếng ồn.
Con ®éi thuû lùc: Tù ®éng ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt
32
Piston đẩy
Ðường dầu
Lò xo van bi
Van bi 1 chiều
Lò xo piston đẩy
Buồng áp suất
thấp
Buồng áp suất cao
Buồng
áp
suất
Piston
đẩy
33
Tiªu chuÈn khÝ x¶
cacbon oxít (CO), nitơ oxít (NOx),
hydrocacbon nói chung (HC) và
thành phần bụi bay theo
(Particulate Matter-PM). Điển hình
nhất trong số các khí trên là
cacbon oxít (CO), sinh ra do quá
trình cháy không hoàn toàn các
hợp chất chứa cacbon. Loại khí
này có khả năng làm mất vai trò
vận chuyển oxy của hemoglobin
một cách nhanh chóng nhờ tạo liên
kết bền với nguyên tố sắt (Fe) -
thành phần quan trọng của
hemoglobin- và là tác nhân chính
gây ra hiện tượng ngất do hít phải
quá nhiều
34
1.4. HÖ thèng lµm m¸t
a. C«ng dông cña hÖ thèng lμm m¸t:
Khi ®éng c¬ lμm viÖc, c¸c chi tiÕt cña ®éng c¬ ®Æc biÖt c¸c chi tiÕt tiÕp xóc víi khÝ ch¸y
cã nhiÖt ®é rÊt cao do vËy cã thÓ dÉn ®Õn t¸c h¹i ®èi víi ®éng c¬. HÖ thèng lμm m¸t cã t¸c
dông t¶n nhiÖt khái c¸c chi tiÕt, gi÷ cho nhiÖt ®é cña c¸c chi tiÕt kh«ng v−ît qu¸ gi¸ trÞ cho
phÐp, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lμm viÖc b×nh th−êng cña ®éng c¬.
Tuy nhiªn nÕu c−êng ®é lμm m¸t lín qu¸, nhiÖt ®é c¸c chi tiÕt thÊp qu¸ g©y ¶nh h−ëng
®Õn chÊt l−îng nhiªn liÖu vμ dÇu b«i tr¬n lμm t¨ng tæn thÊt cho ®éng c¬. NhiÖt ®é tèt nhÊt
cho ®éng c¬ lμ 85-1000C.
b. Ph©n lo¹i hÖ thèng lμm m¸t:
- HÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc: N−íc lμm m«i chÊt trung gian ®Ó t¶n nhiÖt cho c¸c chi tiÕt.
Dùa vμo tÝnh chÊt l−u ®éng cña n−íc mμ chia thμnh c¸c lo¹i:
+ Bèc h¬i: Dïng phæ biÕn cho ®éng c¬ m¸y n«ng nghiÖp.
+ §èi l−u tù nhiªn: Dïng cho c¸c ®éng c¬ tÜnh t¹i.
+ TuÇn hoμn c−ìng bøc: Lo¹i tuÇn hoμn mét vßng dïng phæ biÕn trªn «t«, m¸y kÐo vμ ®éng
c¬ tÜnh t¹i; Lo¹i tuÇn hoμn hai vßng dïng cho ®éng c¬ tμu thuû.
- HÖ thèng lμm m¸t b»ng kh«ng khÝ ( giã) cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, ®©y lμ ph−¬ng ph¸p c−ìng
bøc nhê qu¹t giã.
So s¸nh hai lo¹i :
Lo¹i lμm m¸t b»ng n−íc cã hiÖu qu¶ cao h¬n do lμm m¸t ®ång ®Òu h¬n ( nhiÖt dung
riªng vμ ®é nhít lín h¬n), tæn thÊt c«ng suÊt do lμm m¸t Ýt h¬n.
HÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc phøc t¹p h¬n( cã nhiÒu chi tiÕt h¬n, chèng rß rØ,...)
Qu¹t giã cã c«ng suÊt nhá nªn Ýt ån h¬n.
Lμm m¸t b»ng giã ®¬n gi¶n, dÔ sö dông, tiÖn lîi nhÊt lμ khi ®éng c¬ lμm viÖc ë c¸c ®iÒu
kiÖn kh¾c nghiÖt : xa m¹c, rõng s©u,..
c. Nguyªn lý lμm viÖc hÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc lo¹i c−ìng bøc tuÇn hoμn kÝn mét
vßng:
N−íc lμm m¸t cã
nhiÖt ®é thÊp ®−îc
b¬m 12 hót tõ b×nh
chøa phÝa d−íi cña
kÐt n−íc 7 qua ®−êng
èng 10 qua kÐt 13 ®Ó
lμm m¸t dÇu sau ®ã
vμo ®éng c¬. §Ó
ph©n phèi n−íc lμm
m¸t ®ång ®Òu cho
c¸c xylanh, n−íc sau
khi b¬m vμo th©n
m¸y 1 ch¶y qua èng
ph©n phèi 14 ®óc s½n
trong th©n m¸y. Sau
khi lμm m¸t xilanh,
n−íc lªn lμm m¸t n¾p
m¸y råi theo ®−êng
èng 3 ra khái ®éng c¬
nhiÖt ®é cao ®Õn van
35
h»ng nhiÖt 5. Van h»ng nhiÖt më, n−íc qua van vμo b×nh chøa phÝa trªn kÐt n−íc. TiÕp theo
n−íc tõ b×nh phÝa trªn ®i qua c¸c èng máng cã g¾n c¸nh t¶n nhiÖt. N−íc sÏ ®−îc lμm m¸t
nhê dßng kh«ng khÝ do qu¹t 8 ®−îc dÉn ®éng tõ trôc khuûu t¹o ra. T¹i phÝa d−íi cña kÐt lμm
m¸t, n−íc cã nhiÖt ®é thÊp h¬n l¹i ®−îc b¬m hót vμo ®éng c¬ thùc hiÖn 1 chu tr×nh lμm m¸t
tuÇn hoμn.
36
Van h»ng nhiÖt
B¬m n−íc:
Đối với quạt làm mát được dẫn động bằng đai chữ V thì tốc độ của nó tăng lên tỷ lệ với
sự tăng tốc độ của động cơ. Đối với quạt có khớp chất lỏng điều khiển bằng nhiệt độ, thì
tốc độ quạt được điều khiển bởi cảm biến nhiệt độ của luồng không khí đi qua két nước.
Khớp chất lỏng này bao gồm một bộ li hợp thuỷ lực chứa dầu silicôn.
37
Sự truyền chuyển động quay cho quạt thông qua đai chữ V được điều khiển bằng cách
điều chỉnh lượng dầu trong buồng làm việc. Khi nhiệt độ thấp, tốc độ quay của quạt được
giảm xuống để giúp động cơ nóng lên và giảm tiếng ồn. Khi nhiệt độ động cơ tăng lên, tốc
độ quạt tăng lên để cung cấp đủ lượng không khí cho két nước, tăng hiệu quả làm mát.
Hệ thống quạt làm mát thuỷ lực điều khiển bằng điện tử dùng động cơ thuỷ lực
để chạy quạt.
Máy tính sẽ điều
chỉnh lượng dầu đi
vào động cơ thuỷ lực,
và bằng cách đó mà
tốc độ quạt được
điều chỉnh vô cấp,
luôn luôn đảm bảo
lượng không khí phù
hợp nhất. So với quạt
điện thì quạt này có
động cơ nhỏ hơn,
nhẹ hơn, và có khả
năng cung cấp lượng
không khí lớn
hơn.Tuy nhiên, bơm
dầu và hệ thống điều khiển lại phức tạp hơn.
38
1.5. HÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬
Cã nhiÖm vô ®−a dÇu b«i tr¬n ®Õn c¸c bÒ mÆt lμm viÖc cña c¸c chi tiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu
kiÖn lμm viÖc b×nh th−êng cña ®éng c¬ còng nh− t¨ng tuæi bÒn cho c¸c chi tiÕt.
a. C«ng dông cña dÇu b«i tr¬n: Mét sè c«ng dông chÝnh cña dÇu b«i tr¬n.
- B«i tr¬n c¸c bÒ mÆt tiÕp xóc cã chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi víi nhau nh»m lμm gi¶m ma s¸t
do ®ã gi¶m mμi mßn, t¨ng tuæi thä chi tiÕt. Gi¶m ma s¸t ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m tæn thÊt
c¬ häc trong ®éng c¬, lμm t¨ng hiÖu suÊt , t¨ng tÝnh kinh tÕ cña ®éng c¬.
- Röa s¹ch bÒ mÆt ma s¸t c¸c chi tiÕt. Trªn bÒ mÆt ma s¸t, trong qu¸ tr×nh lμm viÖc cã thÓ
xuÊt hiÖn c¸c líp bong, trãc khái bÒ mÆt lμm viÖc. DÇu b«i tr¬n sÏ cuèn tr«i c¸c v¶y trãc
vμ ®−îc gi÷ l¹i ë bé phËn läc tr¸nh viÖc cμo x−íc c¸c chi tiÕt. T¸c dông nμy cã nghÜa næi
bËt khi ch¹y rμ ®éng c¬ ( míi hoÆc söa ch÷a).
- Lμm m¸t mét sè chi tiÕt. Do ma s¸t gi÷a c¸c cÆp chi tiÕt chuyÓn ®éng vμ mét sè chi tiÕt
nhËn nhiÖt tõ trong ®éng c¬. §Ó tr¸nh hiÖn t−îng qu¸ nhiÖt cña c¸c chi tiÕt trong ®éng c¬,
dÇu tõ hÖ thèng b«i tr¬n( cã nhiÖt ®é thÊp h¬n nhiÖt ®é chi tiÕt) ®−îc dÉn ®Õn ®Ó t¶n nhiÖt
trªn c¸c bÒ mÆt cã nhiÖt ®é cao.
- Bao kÝn khe hë gi÷a c¸c cÆp chi tiÕt nh−: piston-xylanh-xecm¨ng tr¸nh lät khÝ.
- Chèng Oxy ho¸( t¹o gØ) trªn c¸c bÒ mÆt nhê c¸c chÊt phô gia cã trong dÇu.
b. C¸c ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n: Tuú thuéc vμo ®éng c¬, ®iÒu kiÖn lμm viÖc mμ trang bÞ hÖ
thèng b«i tr¬n cho ®éng c¬ phï hîp. Mét sè lo¹i th−êng gÆp:
- B«i tr¬n b»ng vung tÐ: Lμ ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n nhê t¸c dông chuyÓn ®éng cña c¸c chi tiÕt
sÏ vung tÐ dÇu lªn bÒ mÆt c¸c chi tiÕt cÇn b«i tr¬n. Lo¹i nμy ®¬n gi¶n tuy nhiªn cã thÓ
kh«ng ®¸p øng ®−îc mäi yªu cÇu b«i tr¬n nªn chØ ®−îc sö dông ë ®éng c¬ cã c«ng suÊt
nhá.
- B«i tr¬n b»ng dÇu pha trong nhiªn liÖu: Lo¹i nμy ®−îc sö dông ë ®éng c¬ x¨ng hai kú
b»ng c¸ch hoμ trén x¨ng vμ dÇu. Lo¹i nμy ®¬n gi¶n tuy nhiªn kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu
cÇu lμm viÖc cña ®éng c¬.
- B«i tr¬n c−ìng bøc: Lμ ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n phæ biÕn hiÖn nay. DÇu trong hÖ thèng b«i
tr¬n ®−îc b¬m ®Èy ®Õn c¸c bÒ mÆt ma s¸t víi ¸p suÊt nhÊt ®Þnh nªn ®¶m b¶o mäi yªu
cÇu b«i tr¬n c¸c chi tiÕt cña ®éng c¬.
- B«i tr¬n b»ng høng dÇu: DÇu ®−îc b¬m c−ìng bøc lªn cao, khi ch¶y xuèng ®−îc høng vμo
c¸c bÒ mÆt ma s¸t.
- B«i tr¬n b»ng ph−¬ng ph¸p hçn hîp: kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p trªn.
39
c) CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc hÖ thèng b«i tr¬n c−ìng bøc:
Toμn bé dÇu b«i tr¬n ®−îc chøa trong c¸c te cña ®éng c¬. B¬m dÇu 3 ®−îc dÉn ®éng tõ
trôc khuûu hoÆc trôc cam. DÇu ®−îc hót tõ c¸c te qua phao hót dÇu 2(cã läc th«). DÇu sau
b¬m cã ¸p suÊt cao ®i theo hai nh¸nh. Mét nh¸nh ®Õn kÐt lμm m¸t 12, t¹i ®©y dÇu ®−îc lμm
m¸t råi trë l¹i c¸c te. Nh¸nh kia qua bÇu läc th« 5 ®Õn ®−êng dÇu chÝnh 8 qua ®−êng nh¸nh
9 ®i b«i tr¬n trôc khuûu, ®Çu to thanh truyÒn, chèt piston vμ lªn nh¸nh 10 ®Õn b«i tr¬n trôc
cam....Mét phÇn nhá dÇu dÉn ®Õn bÇu läc tinh 11 råi vÒ c¸c te 1. Van an toμn 4 cho phÐp
gi÷ ¸p suÊt dÇu kh«ng ®æi trong khi ®éng c¬ lμm viÖc. Khi bÇu läc 5 bi t¾c, van 6 sÏ më cho
dÇu lªn th¼ng ®−êng dÇu chÝnh. Van 13 sÏ ®ãng khi nhiÖt ®é dÇu t¨ng cao, cho dÇu ®i qua
kÐt lμm m¸t vμ vÒ c¸c te
L−îng dÇu trong c¸c te ®−îc kiÓm tra th«ng qua que th¨m dÇu 16.
40
41
- B¬m dÇu
Bơm dầu hút dầu từ các-
te và cung cấp dầu đến
từng bộ phận của động
cơ.
Rôto bị động quay cùng
với rôto chủ động, nhưng
vì rôto bị động là lệch tâm
nên khoảng không gian
giữa hai rôto bị thay đổi.
Chính sự thay đổi không
gian này được sử dụng để
hút và bơm dầu. Có một
van an toàn được lắp
trong bơm dầu, nó sẽ xả
dầu khi áp suất đạt đến
giá trị đã định, để kiểm
soát áp suất dầu cực đại.
- Läc dÇu
Toàn bộ lượng dầu được bơm lên đều
đi qua bộ lọc dầu, ở đây, các mạt kim loại
và muội than được lọc ra.Dầu đi qua van
một chiều, vào phần chung quanh của
các phần tử lọc, ở đây dầu được lọc, sau
đó dầu vào phần trung tâm của phần tử
lọc và chảy ra ngoài. Van một chiều lắp ở
cửa của bầu lọc để ngăn không cho các
chất bẩn tích tụ ở phần ngoại vi của phần
tử lọc quay trở về động cơ, khi động cơ
dừng lại. Nếu phần tử lọc bị cáu két,
chênh lệch áp suất giữa phần bên ngoài
và phần bên trong sẽ tăng lên. Khi mức
chênh lệch đạt đến mức định trước, van
an toàn sẽ mở, và như thế dầu sẽ không
đi qua phần tử lọc mà đi tới các bộ phận
bôi trơn. Điều này cho phép tránh được
hiện tượng thiếu bôi trơn khi phần tử lọc
bị bẩn. Tuy nhiên, các phần tử lọc cần
được thay thế theo định kỳ để tránh bôi
trơn bằng dầu bẩn.
42
Khi áp suất dầu thấp [19,6 ± 4,9 kPa (0,2 ± 0.05 kG/cm2) hoặc thấp hơn]
Khi động cơ tắt máy hoặc khi áp suất thấp hơn một mức xác định, tiếp điểm bên trong
công tắc dầu đóng lại và đèn cảnh báo áp suất dầu sáng lên.
Khi áp suất dầu cao [19,6 ± 4,9 kPa (0,2 ± 0.05 kG/cm2) hoặc cao hơn]
Khi động cơ nổ máy và áp suất dầu vượt qua một mức xác định, dầu sẽ ép lên màng bên
trong công tắc dầu. Nhờ thế, công tắc được ngắt ra và đèn cảnh báo áp suất dầu tắt.
43
Tốt nhất là nhiệt độ
dầu động cơ không lên
cao quá 100oC. Nếu
nhiệt độ dầu lên trên
125 o C thì các đặc tính
bôi trơn của dầu sẽ bị
huỷ hoại ngay. Vì vậy,
một số động cơ có
trang bị bộ làm mát
dầu để duy trì đặc tính
bôi trơn. Thông
thường, toàn bộ dầu
đều chảy qua bộ làm
mát rồi sau đó đi đến
các bộ phận của động
cơ. Ở nhiệt độ thấp,
dầu có độ nhớt cao
hơn và có khuynh
hướng tạo ra áp suất
cao hơn. Khi chênh
lệch áp suất giữa đầu
vào và đầu ra của bộ
làm mát vượt quá một
trị số xác định, van an
toàn sẽ mở, và dầu từ
máy bơm sẽ bỏ qua bộ
làm mát và đi tới các
bộ phận khác của động
cơ, nhờ thế mà tránh
được sự cố.
KhÝ lät
44
1.6. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
1.6.1. C«ng dông
HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu nãi chung cã nhiÖm vô cung cÊp nhiªn liÖu ®· t¹o thμnh hçn
hîp cho ®éng c¬ phï hîp víi mäi chÕ ®é lμm viÖc cña ®éng c¬. Do nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh
chÊt ®Æc thï kh¸c nhau nªn hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cho ®éng c¬ x¨ng vμ ®éng c¬
Diesel cã kh¸c nhau.
1.6.2. Ph©n lo¹i
a. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ x¨ng:
- C«ng dông : Hệ thống cung cấp nhiên liệu động cơ xăng có nhiệm vụ hoà trộn xăng và
không khí theo một tỷ lệ nhất định theo các chế độ làm việc, đưa vào buồng đốt và đưa
khí cháy ra khỏi buồng đốt của động cơ
- Ph©n lo¹i:
+ HÖ thèng nhiªn liÖu ®éng c¬ x¨ng dïng chÕ hoμ khÝ:
+ HÖ thèng nhiªn liÖu ®éng c¬ phun x¨ng ( c¬ khÝ, ®iÖn tö).
♦HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cho ®éng c¬ x¨ng dïng chÕ hoµ khÝ:
NhiÖm vô:
ChuÈn bÞ vμ cung cÊp hçn hîp x¨ng vμ kh«ng khÝ, ®¶m b¶o sè l−îng vμ thμnh phÇn
hçn hîp lu«n phï hîp víi mäi chÕ ®é lμm viÖc cña ®éng c¬. Dù tr÷, cung cÊp, läc s¹ch
nhiªn liÖu vμ kh«ng khÝ.
HÖ thèng ®−îc chia lμm hai lo¹i :
+ Lo¹i ch¶y c−ìng bøc: cã b¬m chuyÓn nhiªn liÖu.
+ Lo¹i tù ch¶y: Kh«ng cã b¬m chuyÓn nhiªn liÖu.
* Tỷ lệ không khí-nhiên liệu (hỗn hợp cháy)
Trong động cơ đốt trong kiểu piston thì tỷ lệ giữa xăng và không khí gọi là hỗn hợp cháy
là lượng không khí cần để đốt cháy hết lượng nhiên liệu. Khi lượng không khí quá nhiều
hoặc quá ít thì xăng cháy không tốt, dẫn đến cháy không hết.Tối thiểu phải có 14,7 phần
không khí để đốt cháy hoàn toàn một phần xăng. Tỷ lệ này được gọi là tỷ lệ không khí-
nhiên liệu lí thuyết. Tuy nhiên, trên thực tế thì dù xăng đã được phun vào động cơ theo tỷ
lệ lí thuyết, không phải toàn bộ xăng đều được hoá hơi và trộn với không khí. Vì thế, trong
một số điều kiện cần phải sử dụng tỷ lệ hỗn hợp đậm hơn
*Các chế độ làm việc của động cơ:
- Khi khởi động:
Khi khởi động, thành của đường ống nạp, các xy lanh và nắp quy lát còn lạnh, nên nhiên
liệu được phun vào bị dính lên các thành. Trong trường hợp này hỗn hợp không khí-nhiên
liệu trong buồng đốt bị nhạt đi. Vì thế cần có hỗn hợp không khí-nhiên liệu đậm.
- Hâm nóng động cơ:
Nhiệt độ của nước làm mát càng thấp, xăng càng khó hoá hơi, làm cho xăng bắt lửa
kém. Vì thế cần hỗn hợp không khí-nhiên liệu đậm
- Khi tăng tốc:
Khi bàn đạp ga được ép xuống, sẽ xuất hiện sự trì hoãn trong cung cấp nhiên liệu do
thay đổi tải trọng, dẫn đến hỗn hợp nhiên liệu nghèo đi. Vì vậy, cần bổ sung một lượng
nhiên liệu phun vào hỗn hợp.
- Khi chạy với tốc độ không đổi:
Sau khi động cơ đã được hâm nóng, hỗn hợp nhiên liệu cung cấp cho động cơ gần như
tỷ lệ không khí-nhiên liệu lí thuyết
- Khi chịu tải nặng:
45
Khi cần sản ra công suất lớn, động cơ được cung cấp hỗn hợp nhiên liệu hơi giàu để
giảm nhiệt độ đốt cháy và đảm bảo toàn bộ lượng không khí cung cấp sẽ được sử dụng để
đốt cháy.
- Khi giảm tốc độ:
Khi không cần công suất lớn, nhiên liệu được cắt giảm một phần để làm sạch khí xả.
CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc cña hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu dïng chÕ hoμ khÝ lo¹i
ch¶y c−ìng bøc dïng trªn ®éng c¬ «t«:
X¨ng
tõ b×nh chøa 1 ®−îc b¬m hót 3 qua läc ®Õn buång nhiªn liÖu (buång phao) cña bé chÕ hoμ
khÝ. C¬ cÊu van kim-phao gi÷ cho møc x¨ng trong b×nh lu«n æn ®Þnh trong suèt qu¸ tr×nh
lμm viÖc. Trong qu¸ tr×nh n¹p,
kh«ng khÝ ®−îc hót vμo ®éng c¬
ph¶i l−u ®éng qua häng khuÕch
t¸n 6 cã tiÕt diÖn bÞ thu hÑp. Do
t¸c dông cña ®é ch©n kh«ng,
x¨ng ®−îc hót ra tõ buång phao
qua gÝcl¬ 5. Sau khi ra khái
häng khÕch t¸n, nhiªn liÖu ®−îc
dßng kh«ng khÝ xÐ t¬i bay h¬i
vμ hoμ trén t¹o thμnh hçn hîp
n¹p vμo buång ®èt cña ®éng
c¬. L−îng nhiªn liÖu vμo hay Ýt
nhê b−ím ga 7.
♦HÖ thèng phun x¨ng ®iÖn tö:
HÖ thèng phun x¨ng ®iÖn tö ®−îc chia thμnh hai lo¹i
+ HÖ thèng phung x¨ng trùc tiÕp GDI
+ HÖ thèng phung x¨ng trªn ®−êng èng n¹p: ®−îc dïng phæ biÕn hiÖn nay
- Phung ®¬n ®iÓm: mét vßi phun cho c¸c xi lanh (Ýt dïng)
- Phung ®a ®iÓm: mçi xi lanh cã mét vßi phun riªng (dïng phæ biÕn)
Bơm xăng
Bình xăng
1. b×nh x¨ng, 2. läc x¨ng; 3.b¬m x¨ng; 4. buång phao; 5. gÝcl¬;
6. häng khuyÕch t¸n; 7. b−ím ga
46
Hệ thống EFI sử dụng các cảm biến khác nhau để phát hiện tình trạng của động cơ và
điều kiện chạy xe. ECU động cơ tính toán lượng phun nhiên liệu tối ưu và điều khiển cho
các vòi phun phun nhiên liệu
ECU động cơ: tính thời gian phun nhiên liệu tối ưu dựa vào các tín hiệu từ các cảm biến.
Cảm biến lưu...07,0 ÷ .
107
+ Hép ph©n phèi:
- Hép sè ph©n phèi dïng dïng ®Ó ph©n phèi moment quay truyÒn tõ hép sè chÝnh ®Õn c¸c
cÇu chñ ®éng. Ngoμi ra cßn lμm thªm nhiÖm vô t¨ng thªm lùc kÐo cho b¸nh xe chñ ®éng
(tøc lμ lμm nhiÖm vô cña hép sè phô).
- Hép sè ph©n phèi ®−îc dïng trªn «t« cã nhiÒu cÇu chñ ®éng vμ ®−îc ®Æt t¸ch víi hép sè
chÝnh (®«i khi nèi víi nhau b»ng trôc trung gian)
108
109
2.1.3. TruyÒn ®éng c¸c ®¨ng
a. C«ng dông: lμ c¬ cÊu nèi vμ truyÒn dÉn m«men xo¾n gi÷a hai tæng thμnh cã
®−êng t©m trôc kh«ng trïng nhau vμ cã dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi víi nhau.
b. Ph©n lo¹i:
- Theo c«ng dông: c¸c ®¨ng nèi c¸c côm trong hÖ thèng truyÒn lùc, nèi gi÷a c¸c thiÕt
bÞ phô
- Theo ®Æc ®iÓm ®éng häc: c¸c ®¨ng kh¸c tèc, c¸c ®¨ng ®ång tèc, khíp nèi
- Theo kÕt cÊu: cã trôc ch÷ thËp, bi, ...
A.Loại 3 khớp nối
B.Loại 2 khớp nối
1.Các khớp các
đăng
2.Vòng bi đỡ giữa
3.Ống chữ thập
4.Khớp nối mềm
110
- Khíp c¸c ®¨ng kh¸c tèc:
111
- Khíp c¸c ®¨ng ®ång tèc: Các khớp nối này chủ yếu được sử dụng ở các bán trục
của xe với các hệ thống treo độc lập và xe có cầu trước chủ động.
112
113
2.1.4. TruyÒn lùc chÝnh
a. C«ng dông:
- T¨ng m« men quay vμ thay ®æi ph−¬ng truyÒn m« men tõ ®éng c¬ ®Õn b¸nh xe chñ ®éng.
b. Ph©n lo¹i
- Theo lo¹i bé truyÒn: Bé truyÒn b¸nh r¨ng c«n, b¸nh r¨ng trô, b¸nh vÝt - trôc vÝt
- Theo sè cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp: TruyÒn lùc chÝnh ®¬n, truyÒn lùc chÝnh kÐp
- Theo sè cÊp truyÒn: TruyÒn lùc mét cÊp, truyÒn lùc hai cÊp
c. CÊu t¹o truyÒn lùc chÝnh ®¬n: Cã mét bé truyÒn b¸nh r¨ng
114
Mét sè truyÒn lùc chÝnh th−êng gÆp: b¸nh r¨ng c«n r¨ng th¼ng, c«n xo¾n, c«n hyp«Ýt
115
d. TruyÒn lùc chÝnh kÐp: T¨ng tû sè truyÒn vμ t¨ng kho¶ng s¸ng gÇm xe
- KÐp tËp trung: hai bé truyÒn b¸nh r¨ng bè trÝ gÇn nhau
- KÐp ph©n t¸n: Hai bé truyÒn b¸nh r¨ng bè trÝ c¸ch nhau (mét ë cum truyÒn lùc chÝnh,
mét ë b¸nh xe)
116
TruyÒn lùc chÝnh thay ®æi tû sè truyÒn.
117
2.1.5. Vi sai
a. C«ng dông vi sai: Bé vi sai ®¶m b¶o cho c¸c b¸nh xe quay víi tèc ®é kh¸c nhau lóc
xe quay vßng hay chuyÓn ®éng trªn ®−êng kh«ng b»ng ph¼ng, hoÆc cã sù sai lÖch vÒ kÝch
th−íc cña lèp, ®ång thêi ph©n phèi l¹i moment xo¾n cho hai n÷a trôc.
b. Ph©n lo¹i
- Theo c«ng dông: vi sai gi÷a c¸c b¸nh xe, vi sai gi÷a c¸c cÇu, vi sai gi÷a c¸c truyÒn lùc
c¹nh.
- Theo kÕt cÊu: vi sai b¸nh r¨ng nãn, vi sai b¸nh r¨ng trô, vi sai cam, vi sai trôc vÝt, vi sai ma
s¸t thuû lùc, vi sai cã tû sè truyÒn thay ®æi.
- Theo ®Æc tÝnh ph©n phèi moment xo¾n: vi sai ®èi xøng (moment xo¾n ph©n phèi ®iÒu trªn
c¸c trôc), vi sai kh«ng ®èi xøng (moment xo¾n ph©n phèi kh«ng ®iÒu trªn c¸c trôc).
c. CÊu t¹o vi sai
118
+ Cμi vi sai c−ìng bøc:
- Vi sai h¹n chÕ tr−ît b»ng khíp nèi thuû lùc: Khớp nối thuỷ lực là một loại khớp (ly hợp)
thuỷ lực truyền mômen quay bằng sức cản nhớt của dầu. Nó sử dụng sức cản nhớt này để
hạn chế sự trượt vi sai.
119
Vi sai h¹n chÕ tr−ît kiÓu b¸nh r¨ng xo¾n: Độ hạn chế trượt được thực hiện chủ yếu
nhờ lực ma sát được tạo ra giữa các đỉnh răng của bánh răng hành tinh và vách trong của
hộp vi sai, và ma sát được tạo ra giữa mặt đầu của bánh răng bán trục và vòng đệm chặn.
120
121
2.1.6. B¸n trôc
a. C«ng dông: Dïng ®Ó truyÒn m«men tõ truyÒn lùc chÝnh ®Òn c¸c b¸nh xe chñ ®éng.
b. Ph©n lo¹i:
Theo kÕt cÊu cña c¸c æ tùa :
- B¸n trôc kh«ng gi¶m t¶i
- B¸n trôc gi¶m t¶i 1/2.
- B¸n trôc gi¶m t¶i 3/4.
- B¸n trôc gi¶m t¶i hoμn toμn.
+ B¸n trôc kh«ng gi¶m t¶i:
æ tùa bªn trong vμ bªn ngoμi ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc. Lo¹i nμy hiÖn nay kh«ng sö dông
v× tuæi bÒn kh«ng cao
+ B¸n trôc gi¶m t¶i 1/2 :
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ æ tùa bªn ngoμi ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
+ B¸n trôc gi¶m t¶i 3/4:
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ æ tùa bªn ngoμi ®Æt lªn dÇm cÇu vμ may ¬ b¸nh xe
mμ kh«ng ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
+ B¸n trôc gi¶m t¶i hoµn toµn:
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ 2 æ tùa bªn ngoμi ®Æt lªn dÇm cÇu vμ may ¬ b¸nh xe
mμ kh«ng ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
122
2.2. HÖ thèng truyÒn lùc thuû c¬
+ Hép sè thuû c¬, hép ph©n phèi ( nÕu cã), trôc c¸c ®¨ng, cÇu chñ ®éng, b¸n trôc, b¸nh xe
chñ ®éng.
2.2.1. BiÕn m« thuû lùc
123
Bé biÕn m« bao gåm: phÇn chñ ®éng ®−îc gäi lμ b¸nh b¬m (B) dÉn ®éng b»ng trôc
khuûu, phÇn bÞ ®éng gäi lμ b¸nh tuabin (T) nèi víi trôc s¬ cÊp cña hép sè, phÇn ph¶n øng
gäi lμ b¸nh dÉn h−íng (D).
Bộ biến mô vừa truyền vừa khuyếch đại mô men từ động cơ vào hộp số (Bộ truyền bánh
răng hành tinh) thông qua môi chất là dầu hộp số tự động (ATF) .
+ Nguyªn lý khuyÕch ®¹i m«men: ViÖc khuyÕch ®¹i m«men b»ng biÕn m« ®−îc thùc hiÖn
b»ng c¸ch sö dông bé phËn ®¶o chiÒu (b¸nh dÉn h−íng). NÕu kh«ng cã b¸nh dÉn h−íng
th× dßng dÇu khi quay trë l¹i b¸nh b¬m tõ b¸nh tuabin nã sÏ ®èi diÖn víi chiÒu cña dßng
dÇu ®i ra tõ b¸nh b¬m. B¸nh b¬m ph¶i sö dông mét phÇn m«men tõ ®éng c¬ ®Ó lμm thay
®æi chiÒu chuyÓn ®éng cña dßng dÇu ®Õn tõ b¸nh tuabin. Khi sö dông b¸nh dÉn h−íng, nã
®iÒu chØnh chiÒu chuyÓn ®éng cña dßng dÇu sau khi ra khái b¸nh tuabin ®Õn b¸nh b¬m cã
chiÒu chuyÓn ®éng cïng víi chiÒu cña dßng dÇu ®i ra khái b¸nh b¬m, do vËy kh«ng cã sù
hao tæn m«men. Dßng dÇu ®−îc ®iÒu chØnh l¹i dßng chuyÓn ®éng nμy cßn cã t¸c dông lμm
cho b¸nh b¬m biÕn ®æi m«men t¨ng thªm. V× dßng dÇu nμy ®i vμo b¸nh b¬m víi mét ®éng
n¨ng s½n cã, do vËy ®éng n¨ng cña dßng dÇu trong b¸nh b¬m t¨ng lªn rÊt nhanh, sù t¨ng
®éng n¨ng nμy sÏ lμm cho dßng dÇu v¨ng ra khái b¸nh b¬m vμ ®i ®Õn c¸nh tuabin víi mét
®éng n¨ng rÊt lín.
H×nh. H−íng cña dßng dÇu khi cã b¸nh dÉn h−íng
Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lóc nμo viÖc khuyÕch ®¹i m«men còng x¶y ra. ViÖc khuyÕch ®¹i
m«men chØ x¶y ra khi sù chªnh lÖch vÒ tèc ®é quay cña b¸nh b¬m vμ b¸nh tuabin lμ lín.
Khi sù chªnh lÖch nμy lín, tèc ®é cña dÇu (dßng ch¶y xo¸y) tuÇn hoμn qua b¸nh b¬m vμ
b¸nh tuabin lμ lín, do vËy dÇu ch¶y tõ b¸nh tuabin ®Õn b¸nh dÉn h−íng theo h−íng sao
cho nã ng¨n c¶n chuyÓn ®éng quay cña b¸nh b¬m, nh− h×nh vÏ (®iÓm A h×nh 2-8). T¹i ®©y
dÇu sÏ ®Ëp vμo mÆt tr−íc cña c¸nh qu¹t trªn b¸nh dÉn h−íng lμm cho nã quay theo h−ãng
ng−îc víi h−íng quay cña b¸nh b¬m. Do b¸nh dÉn h−íng bÞ kho¸ cøng bëi khíp mét chiÒu
nªn nã kh«ng quay, nh−ng c¸c c¸nh cña nã lμm cho h−íng cña dßng dÇu thay ®æi sao cho
chóng sÏ trî gióp cho chuyÓn ®éng quay cña b¸nh b¬m, do ®ã thùc hiÖn viÖc khuyÕch ®¹i
m«men.
Khi tèc ®é quay cña b¸nh tuabin ®¹t ®−îc ®Õn tèc ®é cña b¸nh b¬m, tèc ®é cña dÇu
(dßng ch¶y xo¸y) tuÇn hoμn qua b¸nh b¬m vμ b¸nh tuabin gi¶m xuèng. Do vËy, h−íng cña
dßng ch¶y dÇu mμ ®i tõ b¸nh tuabin ®Õn b¸nh dÉn h−ãng cïng h−íng víi h−íng quay cña
b¸nh b¬m, lóc nμy dÇu ®Ëp vμo mÆt sau cña c¸c c¸nh trªn b¸nh dÉn h−íng nªn c¸c c¸nh
nμy ng¨n dßng ch¶y cña dÇu l¹i. Trong tr−êng hîp nμy, khíp mét chiÒu cho phÐp b¸nh dÉn
124
h−íng quay cïng víi b¸nh b¬m, nh− vËy cho phÐp dÇu trë vÒ b¸nh b¬m. Khi b¸nh dÉn
h−íng b¾t ®Çu quay theo cïng h−íng víi b¸nh b¬m lóc tèc ®é quay cña b¸nh tuabin ®¹t
®Õn mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tèc ®é quay cña b¸nh b¬m. HiÖn t−îng ®ã ®−îc gäi lμ ®iÓm ly
hîp hay ®iÓm nèi.
2.2.2. Hép sè thuû c¬ ®iÒu khiÓn tù ®éng
Trong hÖ thèng truyÒn lùc hép sè hμnh tinh ®−îc ®Æt sau bé biÕn m«, cã nhiÖm vô truyÒn
m«men cña ®éng c¬ tõ trôc s¬ cÊp ®Õn trôc thø cÊp cña hép sè, cung cÊp nh÷ng tû sè
truyÒn kh¸c nhau ®Ó cho xe vËn hμnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.
CÊu t¹o cña hép sè hμnh tinh dïng trªn «t« ®−îc tæ hîp tõ c¸c c¬ cÊu hμnh tinh (CCHT)
c¬ b¶n hoÆc tõ c¸c c¬ cÊu hμnh tinh tæ hîp.
Trªn «t« con dïng ë ba d¹ng c¬ b¶n:
+ CCHT kiÓu wilson ®éc lËp;
+ CCHT theo s¬ ®å Sympson;
+ CCHT theo s¬ ®å Ravigneaux.
a. CÊu t¹o cña CCHT Wilson ®éc lËp (CCHT c¬ b¶n)
.C¸c phÇn tö cña c¬ cÊu hμnh tinh c¬ b¶n
CCHT c¬ b¶n lμ c¬ cÊu cã hai bËc tù do, cho nªn ®Ó x¸c lËp mét tèc ®é quay æn ®Þnh ë
trôc vμo vμ mét tèc ®é quay æn ®Þnh ë trôc ra, ta ph¶i h¹n chÕ mét bËc tù do cña c¬ cÊu.
§Ó h¹n chÕ mét bËc tù do cña c¬ cÊu cã hai
c¸ch:
+ Kho¸ mét phÇn tö víi vá hép sè;
+ Kho¸ hai phÇn tö víi nhau.
Tuú theo viÖc x¸c ®Þnh phÇn tö chñ ®éng, phÇn
tö bÞ ®éng, phÇn tö kho¸ cña CCHT kh¸c nhau mμ
ta cã tr¹ng th¸i lμm viÖc cña CCHT lμ t¨ng tèc,
gi¶m tèc, truyÒn th¼ng hay ®¶o chiÒu.
* Gi¶m tèc
Ho¹t ®éng cña c¸c b¸nh r¨ng: B¸nh r¨ng bao lμ
phÇn tö chñ ®éng, b¸nh r¨ng mÆt trêi cè ®Þnh, cÇn
dÉn lμ phÇn tö bÞ ®éng.
Khi b¸nh r¨ng bao quay theo chiÒu kim ®ång
hå, c¸c b¸nh r¨ng hμnh tinh sÏ quay xung quanh
125
b¸nh r¨ng mÆt trêi trong khi còng quay quanh trôc cña nã theo chiÒu kim ®ång hå. §iÒu ®ã
lμm cho tèc ®é quay cña cÇn dÉn gi¶m xuèng tuú theo sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao vμ
b¸nh r¨ng mÆt trêi.
* T¨ng tèc
Ho¹t ®éng c¶u c¸c b¸nh r¨ng: B¸nh r¨ng bao lμ
phÇn tö bÞ ®éng, b¸nh r¨ng mÆt trêi cè ®Þnh, cÇn dÉn lμ
phÇn tö chñ ®éng.
Khi cÇn dÉn quay theo chiÒu kim ®ång hå c¸c b¸nh
r¨ng hμnh tinh quay xung quanh b¸nh r¨ng mÆt trêi
trong khi chóng còng quay quanh trôc cña nã theo
chiÒu kim ®ång hå. §iÒu ®ã lμm cho c¸c b¸nh r¨ng bao
t¨ng tèc tuú thuéc vμo sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao vμ
mÆt trêi.
*§¶o chiÒu
Ho¹t ®éng cña c¸c b¸nh r¨ng: B¸nh r¨ng bao lμ
phÇn tö bÞ ®éng, b¸nh r¨ng mÆt trêi lμ phÇn tö chñ
®éng, cÇn dÉn cè ®Þnh.
Khi b¸nh r¨ng mÆt trêi quay theo chiÒu kim ®ång hå,
cÇn dÉn bÞ cè ®Þnh cho nªn c¸c b¸nh r¨ng hμnh tinh lóc
nμy chØ quay quanh trôc cña nã vμ ®ãng vai trß nh− nh÷ng
b¸nh r¨ng trung gian. B¸nh r¨ng trung gian sÏ ®¶o chiÒu
chuyÓn ®éng quay
* TruyÒn th¼ng
ChÕ ®é truyÒn th¼ng, trôc chñ ®éng vμ trôc bÞ ®éng quay
cïng tèc ®é. §Ó thùc hiÖn ®−îc chÕ ®é truyÒn th¼ng th× hai
trong ba phÇn tö trong c¬ cÊu hμnh tinh ph¶i kho¸ víi
nhau. Trong tr−êng hîp nμy CCHT ®ãng vai trß nh− mét
khíp nèi cøng.
126
127
128
129
2.2.3. Hép sè v« cÊp ®iÒu khiÓn tù ®éng
130
131
2.2.4. HÖ thèng ®iÒu khiÓn
Trong hép sè tù ®éng viÖc thay ®æi c¸c sè truyÒn ®−îc thùc hiÖn nhê t¸c dông cña chÕ
®é lμm viÖc cña ®éng c¬ vμ m«men c¶n g©y ra ®èi víi hÖ thèng truyÒn lùc. C¸c c¶m biÕn
theo dâi liªn tôc qu¸ tr×nh thay ®æi trªn, t¹o lªn c¸c tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn vμ th«ng qua c¬ cÊu
thõa hμnh t¸c dông vμo c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn cña hép sè tù ®éng, c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn
nμy sÏ thùc hiÖn viÖc kho¸ thÝch hîp kh©u cña CCHT ®Ó cã tû sè truyÒn phï hîp.
C¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn trong hép sè hμnh tinh gåm c¸c lo¹i sau: C¸c lo¹i ly hîp kho¸ lμm
viÖc trong dÇu, c¸c lo¹i phanh d¶i, c¸c khíp mét chiÒu.
a. Ly hîp kho¸
Ly hîp kho¸ th−êng dïng ®Ó kho¸ mét kh©u cña CCHT víi vá t¹o nªn phanh dõng hoÆc
kho¸ hai kh©u cña CCHT víi nhau t¹o nªn liªn kÕt cïng quay víi tèc ®é nh− nhau.
Ly hîp kho¸ dïng ë d¹ng ly hîp ma s¸t nhiÒu ®Üa lμm viÖc trong dÇu, ho¹t ®éng b»ng ¸p
lùc dÇu cña hÖ thèng thuû lùc ®iÒu khiÓn. CÊu t¹o cña ly hîp kho¸ gåm c¸c ®Üa ma s¸t cã
r¨ng trong vμ ngoμi. C¸c ®Üa ma s¸t r¨ng trong g¾n víi phÇn th©n trong cña bé phËn nμy,
cßn c¸c ®Üa ma s¸t r¨ng ngoμi g¾n víi mét bé phËn kh¸c t¹o nªn vá cña ly hîp.
CÊu t¹o cña ly hîp kho¸
1. Xi lanh (vá ly hîp) 6. Vßng h·m
2. Phít ch¾n dÇu chÞu lùc (xÐc m¨ng) 7. §Üa Ðp
3. Bé lß xo håi vÞ 8. §Üa ma s¸t
4. §Üa thÐp 9. Piston
5. Moay ¬
b.Phanh d¶i
Trong hép sè hμnh tinh phanh d¶i ®Ó kho¸ mét chi tiÕt nμo ®ã víi vá hép sè hoÆc dïng
®Ó kho¸ trôc bÞ ®éng cña hép sè khi cÇn chän sè ë vÞ trÝ P.
132
CÊu t¹o cña phanh d¶i bao gåm: BÒ mÆt trô cña chi tiÕt cÇn kho¸ ®−îc gäi lμ trèng phanh,
d¶i phanh quÊn quanh vßng ngoμi cña chèng phanh. Mét ®Çu cña d¶i phanh ®−îc b¾t chÆt
víi vá cña hép sè b»ng chèt, ®Çu cßn l¹i tiÕp xóc víi piston phanh qua cÇn ®Èy piston..
Khi ¸p suÊt thuû lùc t¸c dông lªn piston lμm cho piston dÞch chuyÓn trong xi lanh nÐn lß
xo l¹i, cÇn ®Èy dÞch chuyÓn cïng víi víi piston vμ Ên vμo mét ®Çu cña d¶i phanh. Do ®Çu
kia cña d¶i phanh ®−îc b¾t chÆt vμo vá hép sè, ®−êng kÝnh cña d¶i phanh gi¶m xuèng, v×
vËy d¶i phanh sÏ kÑp chÆt lÊy trèng phanh vμ gi÷ cho nã ®øng yªn. T¹i thêi ®iÓm nμy, mét
lùc ma s¸t cao ®−îc t¹o ra gi÷a d¶i phanh vμ trèng phanh lμm cho trèng cïng víi mét kh©u
nμo ®ã cña CCHT ®øng yªn.
Khi dÇu cã ¸p suÊt ®−îc x¶ ra khái xi lanh, piston vμ cÇn ®Èy bÞ Ên ng−îc trë l¹i b»ng lùc
håi vÞ cña lß xo do vËy trèng phanh ®−îc nh¶ ra bëi d¶i phanh.
c.Khíp mét chiÒu
Khíp mét chiÒu trong hép sè hμnh tinh ngoμi viÖc bè trÝ ë b¸nh dÉn h−íng cña bé biÕn
m«, nã cßn ®−îc bè trÝ trong c¬ cÊu ®iÒu khiÓn cña CCHT. T¸c dông cña khíp mét chiÒu lμ
nh»m x¸c ®Þnh mét chiÒu quay gi÷a c¸c phÇn tö cã chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi víi nhau.
Trong hép sè hμnh tinh khíp mét chiÒu lμm chøc n¨ng cña phÇn tö ®iÒu khiÓn trong qu¸
tr×nh chuyÓn sè, ngoμi ra nã cßn lμm nhiÖm vô cña c¬ cÊu an toμn.
Khíp mét chiÒu cã nhiÒu lo¹i cÊu t¹o kh¸c nhau: D¹ng cam, d¹ng bi cÇu, d¹ng trô. Tuy
nhiªn chóng ®Òu lμm viÖc theo nguyªn lý cña chªm.
CÊu t¹o vμ ho¹t ®éng cña khíp 1 chiÒu d¹ng bi cÇu
CÊu t¹o vμ ho¹t ®éng cña khíp mét chiÒu d¹ng cam
§èi víi khíp mét chiÒu d¹ng trô th× nguyªn lý còng t−¬ng tù nh− khíp mét chiÒu d¹ng bi
cÇu.
133
134
- Bé ®iÒu khiÓn b»ng thuû lùc:
Các li hợp và phanh vận hành bộ truyền bánh răng hành tinh làm việc nhờ áp suất thuỷ
lực. Bộ điều khiển thuỷ lực sinh ra và điều chỉnh áp suất thuỷ lực này và thay đổi các
đường dẫn nó.
Bơm dầu có chức năng
tạo ra áp suất thuỷ lực.
Bơm dầu sản ra áp suất
thuỷ lực cần thiết cho hoạt
động của hộp số tự động
bằng việc dẫn động vỏ bộ
biến mô (động cơ).
Áp suất thuỷ lực tạo ra
từ bơm dầu được điều
chỉnh bằng van điều áp sơ
cấp. Ngoài ra, van bướm
ga cũng tạo ra áp suất
thuỷ lực thích hợp với
công suất phát ra của
động cơ.
Khi li hợp và phanh của bộ truyền bánh răng hành tinh được đưa vào vận hành thì việc
chuyển các số được thực hiện. Đường dẫn dầu được tạo ra tuỳ thuộc vào vị trí chuyển số
135
do van điều khiển thực hiện. Khi tốc độ xe tăng thì các tín hiệu được chuyển tới các van
điện từ từ ECU động cơ & ECT. Các van điện từ sẽ vận hành các van chuyển số để
chuyển các số tốc độ.
- Bé ®iÒu khiÓn ®iÖn tö ECT:
ECU động cơ & ECT
điều khiển thời điểm
chuyển số và khoá biến
mô bằng cách điều khiển
các van điện từ của bộ
điều khiển thuỷ lực để
duy trì điếu kiện lái tối ưu
với việc dùng các tín
hiệu từ các cảm biến và
các các công tắc lắp trên
động cơ và hộp số tự
động. Ngoài ra ECU còn
có các chức năng chẩn
đoán và an toàn khi một
cảm biến vv...bị hỏng.
B¬m dÇu
136
Các cảm biến/công tắc
đóng vai trò thu thập
các dạng dữ liệu để
quyết định các thông
số điều khiển khác
nhau và biến đổi chúng
thành các tín hiệu điện,
và các tín hiệu đó sẽ
được truyền tới ECU
động cơ & ECT.
137
Ch−¬ng III: Bé phËn chuyÓn ®éng
3.1. Khung « t«
a. C«ng dông:
- Khung xe lμ x−¬ng cèt cña « t« ®Ó g¸ ®ì vμ l¾p ghÐp víi c¸c bé phËn cña xe: ®éng c¬,
c¸c bé phËn cña hÖ thèng truyÒn lùc, c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, thiÕt bÞ phô vμ thiÕt bÞ chuyªn
dïng,...
- Khung xe cã ®é cøng v÷ng vμ kh¶ n¨ng chÞu t¶i tèt. Cã h×nh d¹ng tèi −u ®Ó cho phÐp h¹
thÊp träng t©m cña xe, ®¶m b¶o hμnh tr×nh lμm viÖc cña hÖ thèng treo vμ viÖc ®iÒu khiÓn
c¸c b¸nh xe dÉn h−íng.
b. Ph©n lo¹i
- C¨n cø vμo lo¹i xe cã thÓ chia thμnh:
+ Khung xe con( Khung vμ vá t¸ch rêi hoÆc khung vμ vá liªn kÕt l¹i víi nhau).
+ Khung xe t¶i, xe kh¸ch, xe buýt
+ Khung ®oμn xe, xe chuyªn dïng,...
- Theo kÕt cÊu cña khung cã thÓ chia thμnh:
+ KÕt cÊu d¹ng dÇm: xμ däc, xμ ngang liªn kÕt
+ KÕt cÊu d¹ng giμn.
c. KÕt cÊu mét sè lo¹i khung « t«:
+ KÕt cÊu khung xe con
Khung « t« INNOVA
138
+ KÕt cÊu khung xe t¶i, xe kh¸ch, xe buýt
Khung « t« KAMAZ
139
DÇm däc th¼ng
DÇm däc cã tiÕt diÖn thay ®æi theo chiÒu däc
DÇm däc cã chç uèn trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng
hoÆc mÆt ph¼ng n»m ngang.
Khung h×nh ch÷ X
Khung h×nh x−¬ng c¸
140
+ KÕt cÊu khung ®oμn xe.
+ KÕt cÊu khung xe chuyªn dïng.
141
3.2. DÇm cÇu
I. C«ng dông cña dÇm cÇu
- DÇm cÇu cã c«ng dông g¸ ®ì toμn bé phÇn khèi l−îng ®−îc treo vμ chøa ®ùng hoÆc g¸ ®ì
c¸c bé phËn kh«ng ®−îc treo.
- DÇm cÇu th−êng ®−îc bè trÝ trªn hÖ thèng treo phô thuéc.
II. Ph©n lo¹i:
- Theo ph−¬ng ph¸p chÕ t¹o cã thÓ chia thμnh:
+ ChÕ t¹o b»ng hμn, dËp
+ ChÕ t¹o b»ng ®óc.
+ Liªn hîp
- Theo lo¹i cÇu cã thÓ chia ra:
+ DÇm cÇu bÞ ®éng, dÉn h−íng hoÆc kh«ng dÉn h−íng,
+ DÇm cÇu chñ ®éng, dÉn h−íng hoÆc kh«ng dÉn h−íng.
- Theo kÕt cÊu hÖ thèng treo:
+ DÇm cÇu liÒn : treo phô thuéc,
+ DÇm cÇu chia c¾t: treo ®éc lËp.
III. KÕt cÊu
1. DÇm cÇu dÉn h−íng:
- §Æc ®iÓm:
+ §ì phÇn träng l−îng phÝa tr−íc cña « t«,
+ Liªn kÕt c¸c b¸nh xe dÉn h−íng vμ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng dÉn h−íng, ®iÒu khiÓn dÔ dμng
th«ng qua hÖ thèng l¸i,
+ Víi lo¹i dÇm cÇu dÉn h−íng vμ chñ ®éng cßn cã nhiÖm vô truyÒn lùc vμ m«men ®Çy ®ñ tõ
b¸nh xe lªn khung.
- KÕt cÊu:
+ DÇm cÇu dÉn h−íng bÞ ®éng,
+ DÇm cÇu dÉn h−íng chñ ®éng,
+ DÇm cÇu kh«ng dÉn h−íng chñ ®éng,
+ DÇm cÇu kh«ng dÉn h−íng, kh«ng chñ ®éng.
2. Vá cÇu chñ ®éng:
- §Æc ®iÓm: bao bäc côm truyÒn lùc chÝnh, vi sai vμ b¸n trôc. ChÞu träng l−îng toμn bé cña
« t« ®Æt lªn c¸c b¸nh xe phÝa sau ®ång thêi nhËn vμ truyÒn lùc kÐo, phanh, m«men.
Vá cÇu th−êng ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p ®óc tõ gang rÌn hoÆc gang c¶i tiÕn.
Cßn cã thÓ chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp hμn tõ ph«i thÐp dËp.
142
- KÕt cÊu:
+ DÇm cÇu chñ ®éng
143
3.3. B¸nh xe vµ lèp
- B¸nh xe lμ côm t¹o chøc n¨ng chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cho xe, nhê nã mμ « t« cã thÓ thùc
hiÖn di chuyÓn trªn ®−êng. B¸nh xe cÇn ph¶i l¨n ªm dÞu vμ t¹o kh¶ n¨ng b¸m tèt nhÊt trªn
nÒn ®−êng. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng, b¸nh xe lu«n ph¶i tiÕp nhËn c¸c lùc, m«men vμ
c¸c chÊn ®éng tõ mÆt ®−êng t¸c dông lªn khung xe vμ ng−îc l¹i.
- KÕt cÊu cña b¸nh xe thay ®æi nhiÒu vμ ®−îc c¶i thiÖn nh»m n©ng cao chÊt l−îng chuyÓn
®éng cña xe.
CÊu t¹o chung cña b¸nh xe gåm cã: lèp, vμnh, ®Üa vμnh vμ moay¬. Lèp, vμnh, ®Üa vμnh
®−îc liªn kÕt víi moay¬ qua mèi ghÐp bu l«ng( cã mÆt c«n ®¶m b¶o ®Þnh t©m). M«men
xo¾n truyÒn cho c¸c b¸nh xe chñ ®éng th«ng qua b¸n trôc. B¸n trôc n»m trong ngâng trôc
vμ cã mÆt bÝch liªn kÕt víi moay ¬ qua mèi ghÐp bul«ng.
I. lèp «t«
1. CÊu t¹o lèp « t«:
CÊu t¹o chung cña lèp bao gåm: líp cao su lãt trong, líp sîi ( x−¬ng lèp), líp ®Öm, líp
hoa lèp, thμnh bªn, vai lèp, tanh lèp b»ng kim lo¹i.
Hoa lèp:
- §Æc ®iÓm:
+ Líp cao su dμy bªn ngoμi cïng cña lèp, n»m trªn bÒ mÆt l¨n trªn nÒn ®−êng cã c¸c h×nh
d¹ng kh¸c nhau cã nhiÖm vô b¶o vÖ líp sîi bªn trong vμ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng b¸m tèt nhÊt
víi nÒn ®−êng.
+ Cã c¸c r·nh bè trÝ tho¸t n−íc tèt nhÊt khi ®i trªn ®−êng −ít.
. Lo¹i cã hoa lèp nhá hoÆc rÊt nhá : Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng tèt ( xa lé, thμnh
phè) ®¶m b¶o kh¶ n¨ng b¸m ®−êng tèt.
. Lo¹i cã hoa lèp th«ng th−êng: Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng cøng vμ ®−êng ®Êt,
. Lo¹i hoa lèp cã r·nh lín vμ th«: Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng xÊu( c«ng tr−êng, b·i,
®−êng lÇy..).
144
2. Ph©n lo¹i lèp « t«:
a) C¨n cø vµo ph−¬ng ph¸p lµm kÝn mµ cã thÓ ph©n lo¹i:
- Lèp kh«ng s¨m: Ký hiÖu: TUBE LESS dïng cho xe cã tèc ®é cao do ®Æc ®iÓm an
toμn (khi bÞ sù cè víi lèp, h¬i ra rÊt chËm do líp cao su dμy).
+ §Æc ®iÓm: Líp trong cïng cã líp cao su dμy ®Ó tr¸nh lät khÝ, vËt liÖu c¸c líp sîi còng
tèt h¬n ®Ó tr¸nh lät khÝ
. Cã ®é tin cËy lμm viÖc cao,
. NhiÖt ®é trong lèp thÊp (do kh«ng cã sù ma s¸t gi÷a lèp vμ s¨m) nªn tuæi thä cao,
. §é cøng lín( kh«ng cã chi tiÕt ®μn håi lμ s¨m).
. Yªu cÇu ®é kÝn khÝt mèi l¾p ghÐp vμnh vμ lèp cao ®−îc quyÕt ®Þnh bëi h×nh d¸ng h×nh
häc cña lßng vμnh.
- Lèp cã s¨m: Ký hiÖu trªn bÒ mÆt lèp: TUBE TYPE
+ §Æc ®iÓm:
. Lèp nhÑ, máng, kh¶ n¨ng ®μn håi tèt,
. NhiÖt ®é thÊp h¬n.
. DÔ l¾p r¸p vμ tuæi thä cao.
b) C¨n cø vµo kÕt cÊu líp sîi mµnh:
- Lèp cã sîi mµnh ®an h−íng kÝnh : Ký hiÖu trªn lèp cã ch÷ R: ( Radial).
+ §Æc ®iÓm: Cã hai líp sîi ®an chÐo mét gãc 10-30o vμ líp mμnh h−íng kÝnh Lèp lo¹i
nμy cã ®é mμi mßn bÒ mÆt nhá, ®é ®μn håi tèt, lùc c¶n l¨n nhá, nh¹y c¶m víi sù quay
vßng cña b¸nh xe dÉn h−íng, ®é gi·n në thÓ tÝch nhá, ®é cøng v÷ng vμ chÞu lùc däc vμ
bªn ®ång ®Òu.
- Lèp cã sîi mµnh ®an chÐo. Ký hiÖu trªn lèp cã ch÷ D: (Diagonal).
+ §Æc ®iÓm: C¸c sîi mμnh ®an chÐo so víi mÆt ph¼ng däc tõ gãc 300- 400. Nhê viÖc ®an
chÐo, lèp cã kh¶ n¨ng ®μn håi däc lín, sù biÕn d¹ng bªn Ýt h¬n, chÞu lùc bªn tèt, ®é cøng
v÷ng cao nªn cã tiÕng ån, thÝch hîp víi « t« cã vËn tèc trung b×nh hay nhá.
- Lèp cã líp sîi kim lo¹i:
+ §Æc ®iÓm: Cã ®é bÒn cao, kh¶ n¨ng qu¸ t¶i cao, kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt tèt. Th−êng
cã 1 hoÆc 2 líp sîi mμnh kim lo¹i lμ thÐp hîp kim.
TREAD: 4 PLIES ( 2 PLIES RAYON + PLIES STEEL)
SIDEWALL: 2 PLIES RAYON
- Sè l−îng líp mµnh vµ ¸p suÊt h¬i lèp: KÝ hiÖu: _PR
+ §Æc ®iÓm: Lèp cã sè sîi mμnh lín cã kh¶ n¨ng chÞu t¶i lín. Tuy nhiªn lμm t¨ng lùc
c¶n l¨n cña b¸nh xe. T−¬ng øng víi sè líp lμ ¸p suÊt h¬i lèp cho phÐp.
VÝ dô:
- 4PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,22MPa ≈ 2,2 KG/cm2
- 6PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,25MPa ≈ 2,5 KG/cm2
145
- 8PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,28MPa ≈ 2,8 KG/cm2
c) C¨n cø vµo ¸p suÊt khÝ nÐn bªn trong lèp:
- Lèp ¸p suÊt thÊp: p= 0,8-5(kG/cm2). Ký hiÖu: B-d (Inch hoÆc mm)
VÝ dô: 185-14. NghÜa lμ: B=185(mm), d=14(inch)
- Lèp ¸p suÊt cao: p= 5-7kG/cm2. Ký hiÖu: D×B hoÆc D×H(inch hoÆc mm)
VÝ dô: 880×135. NghÜa lμ D=880(mm); H=135(mm).
3. KÝch th−íc h×nh häc cña lèp ( Pr«fin)
- ChiÒu réng : B hoÆc ký hiÖu W ( inch; mm)
- ChiÒu cao: H( inch; mm)
- §−êng kÝnh ngoµi cña lèp: D( inch; mm)
- §−êng kÝnh l¾p víi vµnh cña lèp: d(inch; mm)
4. Ký hiÖu c¸c lo¹i lèp
Theo mét sè tiªu chuÈn:
II. Vµnh b¸nh xe:
- Vμnh cã chøc n¨ng gi÷ cho lèp ë nguyªn profin theo yªu cÇu, ®Üa vμnh cè ®Þnh b¸nh xe
víi moay ¬ ®Çu trôc b¸nh xe.
- Vμnh cã thÓ chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp, ®óc hoÆc cã thÓ hμn tõ c¸c tÊm ph«i hoÆc
b¾t b»ng bu l«ng ®Þnh vÞ. VËt liÖu chÕ t¹o th−êng dïng thÐp C15 hoÆc C20.
1. CÊu t¹o cña vμnh: Gåm lßng vμnh, ®Üa vμnh, n¾p ®Ëy ®Çu trôc b¸nh xe.
146
- Lßng vµnh:
+ §¶m b¶o lèp kh«ng cã kh¶ n¨ng dÞch chuyÓn theo ph−¬ng däc trôc b¸nh xe. BÒ mÆt tùa
th−êng nghiªng 10 ®Õn 50 ®Ó lèp b¸m ch¾c vμo vμnh kh«ng bÞ xoay.
+ Víi lo¹i lèp kh«ng s¨m, bÒ mÆt tùa cña lßng vμnh cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o mèi
ghÐp gi÷a lèp vμ vμnh tr¸nh hiÖn t−îng rß rØ khÝ nÐn.
- §Üa vµnh: ®Üa vμnh cã thÓ g¾n víi lßng vμnh b»ng ph−¬ng ph¸p hμn hoÆc ®inh t¸n. Cã xÎ
c¸nh t¶n nhiÖt, cã c¸c lç ®Þnh t©m ®Ó cè ®Þnh b¸nh xe víi moay¬.
2. Ký hiÖu cña vμnh:
- ChiÒu réng lßng vµnh: b(inch hoÆc mm)
- §−êng kÝnh l¾p lèp xe : d1( inch hoÆc mm)
III. Moay¬:
B¸nh xe ®−îc liªn kÕt víi moay ¬ b»ng bul«ng th«ng qua ®Üa vμnh ®¶m b¶o ®é ®ång
t©m b»ng c¸c mÆt c«n trªn bul«ng vμ ®ai èc. Moay ¬ quay trªn c¸c æ bi. ë cÇu chñ ®éng
moay ¬ quay ®−îc b¾t chÆt víi bÝch cña b¸n trôc. Moay ¬ ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p
®óc tõ thÐp hoÆc gang rÌn.
147
IV. C¸c gãc ®Æt b¸nh xe dÉn h−íng
ViÖc bè trÝ c¸c gãc ®Æt b¸nh xe dÉn h−íng liªn quan ®Õn tÝnh ®iÒu khiÓn vμ æn ®Þnh
chuyÓn ®éng. Xe ph¶i cã tÝnh n¨ng æn ®Þnh khi ®i trªn ®−êng th¼ng vμ khi ®i ra khái ®−êng
vßng th× ph¶i cã kh¶ n¨ng håi phôc tr¹ng th¸i ®i th¼ng. Do ®ã b¸nh xe ®−îc l¾p ®Æt víi c¸c
gãc kh¸c nhau so víi mÆt ®−êng vμ ®èi víi hÖ thèng treo kh¸c nhau.
1. Gãc nghiªng ngang cña b¸nh xe ( gãc Camber):γ
Gãc nghiªng ngang cña b¸nh xe lμ gãc ®−îc x¸c ®Þnh trong mÆt ph¼ng ngang cña
xe t¹o nªn bëi mÆt ph¼ng däc ®i qua t©m b¸nh xe víi ph−¬ng th¼ng ®øng.
Gãc nμy cã gi¸ trÞ tõ 1/2 ®Õn 10 ,®−îc gäi lμ d−¬ng khi nghiªng ra ngoμi vμ ng−îc l¹i
gäi lμ ©m.
Trªn mét sè lo¹i xe gãc nμy cßn cã gi¸ trÞ b»ng kh«ng.
Gãc camber ©m:
- Khi quay vßng, gãc camber ©m lμm gi¶m kh¶ n¨ng nghiªng cña b¸nh xe nªn sÏ duy tr× tèt
kh¶ n¨ng quay vßng, gi¶m thμnh phÇn lùc bªn.
Gãc camber d−¬ng:
- Khi gãc quay vßng d−¬ng sÏ lμm gi¶m t¶i
träng th¼ng ®øng t¸c dông lªn æ trôc vμ cam
l¸i
- Gi÷ cho b¸nh xe khái bÞ tuét do cã thμnh
phÇn lùc däc trôc khi ®Æt b¸nh xe cã gãc
camber d−¬ng.
Gãc camber kh«ng:
- Khi chuyÓn ®éng trªn nÒn ®−êng b»ng
ph¼ng, gãc camber kh«ng ®¶m b¶o b¸nh xe
mßn ®Òu.
2. §é chôm cña b¸nh xe
§é chôm cña b¸nh xe lμ ®é lÖch cña phÇn tr−íc so víi phÇn sau b¸nh xe khi nh×n tõ
trªn xuèng d−íi theo h−íng chuyÓn ®éng cña xe. Gãc lÖch cña b¸nh xe ®−îc gäi lμ gãc
chôm.
- A<B gäi lμ ®é chôm hoÆc gäi lμ ®é chôm d−¬ng
- A>B gäi lμ ®é cho·i hoÆc gäi lμ ®é chôm ©m.
148
- §é chôm ®ãng vai trß æn ®Þnh vµnh l¸i:
+ Khi b¸nh xe bÞ ®éng dÉn h−íng l¨n xuÊt hiÖn lùc däc Pf ( lùc c¶n l¨n) ng−îc chiÒu
chuyÓn ®éng cña xe, lùc nμy g©y ra mét m«men quay ®èi víi t©m trô ®øng víi kho¶ng c¸ch
r0. M«men nμy Ðp c¸c b¸nh xe quay vÒ phÝa sau lμm mÊt æn ®Þnh l¸i, ®é chôm d−¬ng sÏ
kh¾c phôc hiÖn t−îng nμy t¹o nªn sù æn ®Þnh khi chuyÓn ®éng th¼ng. Gi¸ trÞ ®é chôm nμy tõ
2-3 (mm).
+ Khi b¸nh xe chñ ®éng dÉn h−íng l¨n, m«men sinh ra t¹i trô ®øng bëi lùc kÐo sÏ Ðp
c¸c b¸nh xe quay vμo phÝa trong nªn cÇn ®Æt ®é cho·i cho b¸nh xe. MÆt kh¸c khi chÞu lùc
c¶n l¨n vμ lùc phanh nªn ®é cho·i nμy th−êng ®Æt cã gi¸ trÞ nhá hoÆc b»ng kh«ng. Gi¸ trÞ
®é cho·i tõ -3 ÷ -2 (mm).
+ Khi xe ®i vμo ®−êng nghiªng, c¸c b¸nh xe cã xu h−íng nghiªng vμo phÝa nghiªng,
nÕu b¸nh xe cã ®é chôm sÏ lμm cho c¸c b¸nh xe cã xu h−íng quay theo chiÒu ng−îc l¹i
tøc lμ æn ®Þnh khi ®i th¼ng.
3. Gãc nghiªng ngang cña trô ®øng ( kingpin angle). σ
Gãc nghiªng ngang cña trô ®øng lμ gãc hîp bëi ®−êng t©m trô ®øng vμ ph−¬ng
th¼ng ®øng trong mÆt ph¼ng c¾t ngang.
Gãc nghiªng ngang nμy cã gi¸ trÞ tõ 20 ÷ 160
Kho¶ng c¸ch tõ t©m ®−êng trô ®øng giao víi mÆt ®−êng ®Õn t©m b¸nh xe giao víi
mÆt ®−êng ®−îc gäi lμ ®é lÖch hay cßn gäi lμ b¸n kÝnh quay cña b¸nh xe quanh trô ®øng.
+ §Æt gãc nghiªng ngang trô ®øng nh»m ®Ó b¸nh xe dÉn h−íng cã kh¶ n¨ng tù quay
vÒ vÞ trÝ ®i th¼ng. Sù tù quay trë vÒ ®ã lμ do cã m«men ph¶n lùc( m«men c¶n quay vßng)
t¸c dông tõ mÆt ®−êng lªn b¸nh xe. M«men nμy ®−îc h×nh thμnh do cã ®é lÖch.
+ Gi¶m m«men c¶n l¨n khi kho¶ng lÖch ®−îc rót ng¾n.
+ Kho¶ng lÖch qu¸ lín, khi lùc phanh hoÆc lùc kÐo truyÒn tíi sÏ g©y ra m«men lμm
quay quanh trô ®øng lín. HoÆc c¸c t¸c ®éng tõ mÆt ®−êng cã thÓ lμm ¶nh h−ëng ®Õn ®é æn
®Þnh cña b¸nh xe.
4. Gãc nghiªng däc cña trô ®øng ( caster angle): τ
149
Lμ gãc ®−îc x¸c ®Þnh trong mÆt ph¼ng däc cña xe vμ t¹o nªn bëi t©m ®−êng trô
®øng víi ph−¬ng th¼ng ®øng trong mÆt ph¼ng däc.
Khi nh×n theo chiÒu chuyÓn ®éng däc xe gãc τ cã gi¸ trÞ d−¬ng khi ®−êng t©m trô ®øng
lÖch vÒ phÝa sau vμ cã gi¸ trÞ ©m khi ®−êng t©m trô ®øng lÖch vÒ phÝa tr−íc.
Gãc lÖch nμy kÌm theo ®é lÖch däc( nk) lμ kho¶ng c¸ch gi÷a ®−êng t©m trô ®øng giao víi
mÆt ®−êng víi víi ®−êng t©m b¸nh xe giao víi mÆt ®−êng trong mÆt ph¼ng däc.
§é lÖch vÒ phÝa tr−íc, khi ®i vμo ®−êng vßng hoÆc chÞu t¸c ®éng cña lùc bªn, ph¶n lùc bªn
t¸c ®éng lªn b¸nh xe sÏ sinh ra m«men c¶n quay vßng lμm b¸nh xe cã xu h−íng quay vÒ vÞ
trÝ trung gian ®i th¼ng. Gi¸ trÞ gãc nμy vμo kho¶ng 00 ÷ 120 khi ®ã ®é lÖch vμo kho¶ng
0 ÷ 25(mm)
150
151
3.4. HÖ thèng treo
Mét sè kh¸i niÖm :
- Khèi l−îng ®−îc treo: Lμ toμn bé khèi l−îng th©n
xe ®−îc ®ì bëi hÖ thèng treo. Nã bao gåm: khung,
vá, ®éng c¬, hÖ thèng truyÒn lùc,...
- Khèi l−îng kh«ng ®−îc treo: lμ phÇn khèi l−îng
kh«ng ®−îc ®ì bëi hÖ thèng treo. Bao gåm: côm
b¸nh xe, cÇu xe,...
- Sù dao ®éng cña phÇn ®−îc treo cña «t«:
1. Sù l¾c däc ( pitching_ sù xãc n¶y theo ph−¬ng
th¼ng ®øng). Lμ sù dao ®éng lªn xuèng cña phÇn
tr−íc vμ sau cña xe quanh träng t©m cña nã.
2. Sù l¾c ngang ( Rolling). Khi xe quay vßng hay ®i
vμo ®−êng mÊp m«, c¸c lß xo ë mét phÝa sÏ gi·n
ra cßn phÝa kia bÞ nÐn co l¹i. §iÒu nμy lμm cho xe
bÞ l¾c ngang.
3. Sù xãc n¶y( bouncing) lμ sù dÞch chuyÓn lªn
xuèng cña th©n xe. Khi xe ®i víi tèc ®é cao trªn
nÒn ®−êng gîn sãng, hiÖn t−îng nμy rÊt dÔ x¶y ra.
4. Sù xoay ®øng ( jawing) lμ sù quay th©n xe theo
ph−¬ng däc quanh träng t©m cña xe. Trªn ®−êng
cã sù l¾c däc th× sù xoay ®øng nμy còng xuÊt hiÖn.
- Sù dao ®éng cña phÇn khèi l−îng kh«ng ®−îc
treo:
1. Sù dÞch ®øng:
lμ sù dÞch chuyÓn lªn xuèng cña c¸c b¸nh xe trªn
mçi cÇu xe. §iÒu nμy th−êng x¶y ra khi xe ®i trªn
®−êng gîn sãng víi tèc ®é trung b×nh hay cao.
2. Sù xoay däc theo cÇu xe:
lμ sù dao ®éng lªn xuèng ng−îc h−íng nhau cña c¸c b¸nh xe trªn mçi cÇu lμm cho b¸nh
xe nÈy lªn khái mÆt ®−êng. Th−êng x¶y ra ®èi víi hÖ treo phô thuéc.
3. Sù uèn:
lμ hiÖn t−îng c¸c l¸ nhÝp cã xu h−íng bÞ uèn quanh b¶n th©n cÇu xe do m«men xo¾n chñ
®éng ( kÐo hoÆc phanh) truyÒn tíi.
I- C«ng dông, ph©n lo¹i
1.1. C«ng dông:
1. §ì th©n xe lªn trªn cÇu xe; cho phÐp b¸nh xe chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi theo ph−¬ng
th¼ng ®øng ®èi víi khung xe hoÆc vá xe; h¹n chÕ nh÷ng chuyÓn ®éng kh«ng muèn cã kh¸c
cña b¸nh xe.
2. Bé phËn cña hÖ thèng treo thùc hiÖn nhiÖm vô hÊp thô vμ dËp t¾t c¸c dao ®éng, rung
®éng, va ®Ëp mÆt ®−êng truyÒn lªn.
3. §¶m nhËn kh¶ n¨ng truyÒn lùc vμ m«men gi÷a b¸nh xe vμ khung xe :
C«ng dông cña hÖ thèng treo ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c phÇn tö cña hÖ thèng treo:
- PhÇn tö ®μn håi: lμm gi¶m nhÑ t¶i träng ®éng t¸c dông tõ b¸nh xe lªn khung vμ ®¶m b¶o
®é ªm dÞu cÇn thiÕt khi chuyÓn ®éng.
- PhÇn tö dÉn h−íng: X¸c ®Þnh tÝnh chÊt dÞch chuyÓn cña c¸c b¸nh xe vμ ®¶m nhËn kh¶
n¨ng truyÒn lùc ®Çy ®ñ tõ mÆt ®−êng t¸c dông lªn th©n xe.
- PhÇn tö gi¶m chÊn: DËp t¾t dao ®éng cña « t« khi ph¸t sinh dao ®éng.
152
- PhÇn tö æn ®Þnh ngang: Víi chøc n¨ng lμ phÇn tö ®μn håi phô lμm t¨ng kh¶ n¨ng chèng
lËt th©n xe khi cã sù thay ®æi t¶i träng trong mÆt ph¼ng ngang.
- C¸c phÇn tö phô kh¸c: vÊu cao su, thanh chÞu lùc phô,...cã t¸c dông t¨ng cøng, h¹n chÕ
hμnh tr×nh vμ chÞu thªm t¶i träng.
1.2. Ph©n lo¹i
ViÖc ph©n lo¹i hÖ thèng treo dùa theo c¸c c¨n cø sau :
- Theo lo¹i bé phËn ®μn håi chia ra :
+ Lo¹i b»ng kim lo¹i ( gåm cã nhÝp l¸, lß xo, thanh xo¾n )
+ Lo¹i khÝ ( lo¹i bäc b»ng cao su - sîi, mμng, lo¹i èng ).
+ Lo¹i thuû lùc (lo¹i èng ).
+ Lo¹i cao su.
- Theo s¬ ®å bé phËn
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- bai_giang_cau_tao_o_to.pdf