Báo cáo cuối cùng phân vùng sinh thái lâm nghiệp ở Việt Nam
BÁO CÁO CU I CÙNG PHÂN VÙNG SINH THÁI LÂM NGHI P VI T NAM Cơ quan th c hi n: RCFEE Ch trỡ và ủi u ph i: V ũ T n Ph ươ ng Th ư ký: Nguy n Thu ỳ M Linh Cỏc chuyờn gia tham gia: GS.TS. Nguy n Ng c Lung GS.TSKH. ð ðỡnh Sõm GS.TS. Nguy n Xuõn Quỏt PGS.TS. Tr n Vi t Li n PGS.TS. Ngụ ðỡnh Qu PGS.TS. Tr n V ăn Con PGS.TS. Nguy n ðỡnh K ỳ TS. L i V ĩnh C m TS. ð H u Th ư ThS. Ngụ Ti n Giang ThS. Hoàng Vi t Anh ThS. ðinh Tha
Tóm tắt tài liệu Báo cáo cuối cùng phân vùng sinh thái lâm nghiệp ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
anh Giang
ThS. Ph m Ng c Thành
M c l c
1 ð t v n đ ....................................................................................2
2 T ng quan các phân vùng liên quan...............................................3
2.1 Phân vùng lãnh th .....................................................................................................3
2.1.1 Cơ s pháp lý ..........................................................................................................3
2.1.2 C p phân v và tên g i ............................................................................................5
2.2 Phân vùng sinh thái .....................................................................................................6
2.2.1 Ph ươ ng pháp lu n trong phân vùng sinh thái ......................................................6
2.2.2 Nh ng cơng trình phân vùng sinh thái Vi t Nam ..............................................8
2.3 Phân vùng sinh thái lâm nghi p .................................................................................9
3 Th m th c v t r ng Vi t Nam và đ c trưng phân b .......................9
3.1 Gi i thi u v r ng và tài nguyên ðDSH ....................................................................9
3.1.1 Nh ng nhân t nh h ư ng và phân b t nhiên c a r ng .................................9
3.1.2 Tài nguyên ðDSH r ng ........................................................................................11
3.2 Các h sinh thái r ng, c ơ s khoa h c c a phân lo i và áp d ng ........................12
3.2.1 Khái ni m v HSTR ...............................................................................................12
3.2.2 Các c p b c (h p ph n) c a sinh thái h c .........................................................14
3.2.3 Các HSTR ch y u Vi t Nam ...........................................................................14
3.3 Các h th ng phân lo i r ng ....................................................................................23
3.3.1 H th ng phân lo i r ng theo hi n tr ng ............................................................23
3.3.2 Phân lo i th m th c v t r ng theo các nhân t sinh thái phát sinh ..................24
3.3.3 Phân lo i các h sinh thái theo đai cao và đi u ki n sinh thái ..........................25
3.3.4 Thang phân lo i r ng c a UNESCO ...................................................................26
3.3.5 Phân lo i HSTR t nhiên theo C m nang ngành Lâm nghi p..........................27
3.3.6 Các ki u r ng s d ng trong phân vùng STLN ..................................................28
4 Cơ s khoa h c c a các tiêu chí cho phân vùng STLN ...................29
4.1 Khí h u - th y v ăn .....................................................................................................30
4.1.1. Kinh nghi m qu c t ................................................................................................30
4.1.2. Phân vùng lãnh th theo khí h u............................................................................31
4.4.3. Phân v ......................................................................................................................31
4.4.3. Tiêu chí và các khuy n ngh phân vùng STLN ......................................................31
4.2 ð a hình-đ a m o .......................................................................................................33
4.2.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................33
4.2.2 Phân lo i ................................................................................................................33
4.2.3 Phân v ...................................................................................................................34
4.2.4 Tiêu chí và khuy n ngh phân vùng STLN ..........................................................35
ii
4.3 Th nh ư ng - l p đ a.................................................................................................35
4.3.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................35
4.3.2 Phân lo i ................................................................................................................36
4.3.3 Phân vùng đ a lý th nh ư ng ...............................................................................37
4.3.4 Phân vù ng l p đ a..................................................................................................37
4.3.5 Tiêu chí và khuy n ngh phân vùng STLN ..........................................................37
4.4 Phân vùng STLN .......................................................................................................40
4.4.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................40
4.4.2 Phân lo i ................................................................................................................42
4.4.3 Lu n gi i v l a ch n phân v ..............................................................................42
4.4.4 Tiêu chí phân vùng sinh thái lâm nghi p.............................................................43
5 B tiêu chí phân vùng STLN và phương pháp xây d ng b n đ phân
vùng STLN........................................................................................44
5.1 Tiêu chí phân vùng STLN .........................................................................................44
5.2 Ph ươ ng pháp xây d ng b n đ và d li u phân vùng STLN ................................45
6 K t qu và th o lu n ...................................................................48
6.1 Phân vùng STLN .......................................................................................................48
6.2 Xây d ng c ơ s d li u cho vùng STLN .................................................................52
6.3 B n đ phân vùng STLN ...........................................................................................61
6.4 Bình lu n v k t qu và khuy n ngh s d ng ........................................................63
Tài li u tham kh o............................................................................64
Ph l c 1. Tên đ t theo tên Vi t Nam và FAO UNESCO .............................................69
Ph l c 2. B n đ đ t Vi t Nam theo FAO/UNESCO ....................................................71
Ph c l c 3. B n đ nhi t đ , lư ng mưa và ch s m................................72
Ph l c 4. Chi ti t các đ c trưng c a vùng và ti u vùng STLN .....................74
Ph l c 5. B n đ phân vùng STLN vùng Tây B c .....................................................112
Ph l c 6. B n đ phân vùng STLN vùng ðơng B c ..................................................113
Ph l c 7. B n đ phân vùng STLN vùng ð ng b ng B c b .................................114
Ph l c 8. B n đ phân vùng STLN vùng B c Trung b ...........................................115
Ph l c 9. B n đ phân vùng STLN vùng Nam Trung b .........................................116
Ph l c 10. B n đ phân vùng STLN vùng Tây Nguyên ...........................................117
Ph l c 11. B n đ phân vùng STLN vùng ðơng Nam b .......................................118
Ph l c 12. B n đ phân vùng STLN vùng Tây Nam b ...........................................119
iii
Danh m c các b ng
B ng 1. S thay đ i di n tích r ng Vi t Nam, 1943 2009........................ 10
B ng 2. Tr lư ng r ng g theo các vùng sinh thái (1000m 3) ..................... 11
B ng 3. Các ki u r ng chính Vi t Nam ................................................. 29
B ng 4. Tiêu chí v khí h u cho m i phân v phân vùng STLN.................... 32
B ng 5. Tiêu chí v đ a ch t/đ a m o đ phân vùng STLN .......................... 35
B ng 6. ð xu t tiêu chí phân chia th như ng trong phân vùng STLN........ 39
B ng 7. T ng h p b tiêu chí phân vùng STLN Vi t Nam ......................... 45
B ng 8. S khác bi t gi a phân vùng sinh thái nơng nghi p và lâm nghi p... 48
B ng 9. Tên và di n tích vùng và ti u vùng sinh thái lâm nghi p................. 51
B ng 10. Tĩm t t đ c trưng c a các vùng và ti u vùng sinh thái lâm nghi p. 53
iv
L i c m ơn
Nghiên c u này là m t trong nh ng ho t đ ng c a Ch ươ ng trình UN-REDD Vi t Nam nh m
t ng h p và đư a ra các vùng sinh thái lâm nghi p ph c v cho Ch ươ ng trình REDD Vi t
Nam.
ð hồn thành nghiên c u này, thay m t c ơ quan th c hi n xin c m ơn s h tr to l n v
tàu chính và k thu t c a Ch ươ ng trình UN-REDD Vi t Nam, đ c bi t c m ơn s đĩng gĩp
c a các chuyên gia qu c t , bà Inoguchi Akiko, TS. Patrick Van Laake.
Xin c m ơn s tham gia tích c c c a các chuyên gia trong nhĩm nghiên c u, c m ơn s h
tr k p th i và cĩ hi u qu c a V ăn phịng UN-REDD Vi t Nam, các c ơ quan và các chuyên
gia trong vi c tham gia đĩng gĩp ý ki n cho vi c hồn thi n báo cáo này.
M c dù Nhĩm nghiên c u đã cĩ nhi u c g ng, song do h n ch v th i gian và ngu n l c,
nên ch c ch n báo cáo khơng tránh kh i nh ng thi u sĩt và h n ch . R t mong s đĩng gĩp
c a các c ơ quan và các chuyên gia đ vi c phân vùng sinh thái lâm nghi p ngày càng đư c
hồn thi n.
v
Các t vi t t t
C & I B tiêu chí và ch s sinh thái đ phân vùng
COP H i ngh các bên
ðDSH ða d ng sinh h c
ðTQHR ði u tra quy ho ch r ng
FAO T ch c Nơng l ươ ng th gi i
FSIV Vi n Khoa h c lâm nghi p Vi t Nam
GHG Khí nhà kính
HST H sinh thái
HSTR H sinh thái r ng
IPCC y ban liên chính ph v bi n đ i khí h u
IUCN Liên minh B o t n thiên nhiên qu c t
KHNN Khí h u nơng nghi p
LHQ Liên h p qu c
MRV ðo đ m, l p báo cáo và th m đ nh
NN-PTNT Nơng nghi p và phát tri n nơng thơn
REDD Gi m phát th i do m t r ng và suy thối r ng
REL M c phát th i tham kh o
RCFEE Trung tâm nghiên c u sinh thái và mơi tr ư ng r ng
RTN R ng t nhiên
RT R ng tr ng
STLN Sinh thái lâm nghi p
TCLN T ng c c lâm nghi p
UBND y ban nhân dân
UNESCO T ch c khoa h c, giáo d c và v ăn hĩa c a liên hi p qu c
UNFCCC Cơng ư c khung c a Liên hi p qu c v bi n đ i khí h u
UNDP Ch ươ ng trình phát tri n c a Liên hi p qu c
UNEP Ch ươ ng trình mơi tr ư ng c a liên hi p qu c
UN-REDD Ch ươ ng trình gi m phát th i do m t r ng và suy thối r ng c a LHQ
UNESCO T ch c Giáo d c, Khoa h c và V ăn hố Liên hi p qu c
WWF Qu Qu c t b o t n thiên nhiên
vi
1 ð t v n đ
Tăng phá t th i khí nhà kí nh là nguyên nhân gây nên hi n t ư ng nĩ ng lên tồ n c u, là m bi n
đ i khí h u rõ né t trong nh ng n ăm g n đây và v n đ này đang đư c t t c cá c qu c gia trên
th gi i quan tâm. ð h n ch phát th i khí nhà kính, ch y u là khí các bon níc (CO 2) m t
m t cá c n ư c phá t tri n c n cam k t gi m phá t th i, m t khá c c n b o v phá t tri n r ng nh t
là cá c n ư c nhi t đ i nơi t p trung l n di n tích r ng nhi t đ i và là b h p th và l ưu tr
khí các bon níc. V i ý nghĩ a đĩ t i H i ngh các bên l n th 13 (COP 13) di n ra t i Bali,
Indonesia vào tháng 12/2007, cá c bên liên quan đã thơng qua K ho ch Hành đ ng Bali
(Bali Action Plan) trong đĩ cĩ đ xu t l trình xây d ng và đư a REDD tr thành m t c ơ ch
chính th c thu c h th ng các bi n pháp h n ch bi n đ i khí h u trong t ươ ng lai, đ c bi t là
sau khi giai đo n cam k t đ u tiên c a Ngh đ nh th ư Kyoto h t hi u l c vào n ăm 2012.
REDD là vi t t t c m t ti ng Anh Reducing Emission from Deforestation and Forest
Degradation in Developing Countries – ngh ĩa là Gi m phát th i do m t r ng và suy thối
r ng các n ư c đang phát tri n.
Vi t Nam, REDD đư c th c hi n thơng qua 3 t ch c c a Liên hi p qu c là UNDP, FAO
và UNEP và đư c g i t t là ch ươ ng trình UN-REDD. M t trong nh ng m c tiêu chính c a
UN-REDD Vi t Nam là h tr T ng C c Lâm Nghi p thu c B Nơng nghi p và Phát tri n
Nơng thơn và các c ơ quan đ u m i thi t l p đư c và qu n lý các cơng c đ th c hi n m t
ch ươ ng trình REDD hi u qu , minh b ch, cơng b ng. ð m b o r ng các c ơ quan đ u m i cĩ
kh n ăng đo l ư ng gi m phát th i t phá r ng và suy thối r ng m t cách chính xác và tuân
th đúng các tiêu chu n qu c t .
Trong các ho t đ ng liên quan đ n tính tốn gi m phát th i thì vi c xây d ng m c phát th i
tham kh o (Reference Emision Level = REL) và h th ng đo đ m, l p báo cáo và th m đ nh
(Measurement, Reporting and Verification = MRV) là h t s c quan tr ng. c p đ đánh giá
m c qu c gia (Tier 1), các tính tốn v h p th và phát th i ch y u d a trên s li u v phân
vùng sinh thái c a các ki u r ng c ơ b n c a Vi t Nam. Trên c ơ s các ki u r ng trong m t
phân vùng sinh thái cĩ n ăng su t sinh h c t ươ ng đ i đ ng nh t, chúng ta cĩ th tính tốn s ơ
b m c h p th / phát th i tồn qu c cho l ĩnh v c lâm nghi p.
Cho t i nay ch ưa cĩ h th ng phân vùng sinh thái lâm nghi p nào t i Vi t Nam. Cĩ ch ăng
ch là các h th ng phân lo i r ng, hay phân chia các ki u th m th c v t r ng, mà khơng
đ nh v đư c các ki u đĩ đư c phân b t nhiên t i đâu? trung tâm vùng phân b , ph m vi
phân b , và d báo ti m n ăng n ăng su t c a m i vùng, ng v i m i ki u r ng ra sao ? Các
câu h i này chính là n i dung c a vi c phân vùng sinh thái lâm nghi p nh m m c đích làm
cơ s cho vi c xây d ng các M c phát th i tham kh o (REL), và đo đ m, l p báo cáo, th m
đ nh (MRV).
2
ð xây d ng chi n l ư c phát tri n ngành 10 n ăm, 15 n ăm, hay l p quy ho ch lâm nghi p
cho t ng k ho ch 5 n ăm khi ch ưa phân vùng STLN, ngành lâm nghi p th ư ng dùng khái
ni m 8 vùng kinh t lâm nghi p, xu t hi n vào đ u th p k 70 c a th k tr ư c. T th p k
90 sau khi h p nh t các b Lâm nghi p, Nơng nghi p, Th y l i, Ngành lâm nghi p th ư ng
s d ng cĩ hi u qu h th ng 7 vùng sinh thái nơng nghi p, v i các tiêu chí xác đ nh v đ a
hình, khí h u, đ t đai, ki u r ng .
Song, m t m t các tiêu chí và ch s v khí h u, th y v ăn, đ t đai, v.v, đ phân vùng sinh
thái nơng nghi p khác v i các h sinh thái r ng, cho dù nĩ cĩ chung ý ngh ĩa v vùng phân
b và n ăng su t t o ra s n ph m nơng lâm nghi p ph c v nhu c u tiêu dùng c a xã h i, s
khác nhau c a h sinh thái r ng ngồi s n xu t s n ph m tiêu dùng, l i cịn ph i t o ra m t
d ng s n ph m quan tr ng h ơn n a, đĩ là d ch v mơi tr ư ng sinh thái b o v s s ng cịn
trên trái đ t, mà REDD chính là 1 d ng d ch v đang đư c chú ý đ gĩp ph n ch ng bi n đ i
khí h u tồn c u, trong đĩ Vi t Nam và c vùng l ưu v c sơng Mê Kơng đư c d báo là m t
trong các vùng ch u tác đ ng l n nh t.
L n đ u tiên phân vùng sinh thái lâm nghi p Vi t Nam đư c th c hi n trong hồn c nh các
h sinh thái r ng nguyên sinh đã b phá h y quá nhi u, l i khơng ti n hành nghiên c u kh o
sát, tuy v y đã th a k đư c nhi u kinh nghi m, nhi u s li u c a các cơng trình phân vùng
t i Vi t Nam v khí h u-th y v ăn, th nh ư ng-l p đ a, đ a hình-đ a ch t, sinh thái nơng
nghi p
M c đích c a nghiên c u này là xây d ng cơ s khoa h c và đ xu t tiêu chí phân vùng sinh
thái cho lãnh th Vi t Nam đ cĩ đư c s đ ng nh t t ươ ng đ i v các ki u r ng cho t ng
vùng. S đ ng nh t tươ ng đ i này v các ki u r ng cĩ ý ngh ĩa quan tr ng trong vi c gi m
sai s và t ăng đ tin c y trong quá trình đo đ m tr l ư ng các bon c a r ng đ xây d ng m c
phát th i tham kh o và th c hi n MRV.
Trong các ph ươ ng pháp truy n th ng đã đư c ch n l c và th a k , trong tr ư ng h p này
ph ươ ng pháp chuyên gia t ra r t hi u qu , nh ưng địi h i các nhà sinh thái lâm nghi p lâm
nghi p cĩ nhi u kinh nghi m th c ti n.
2 T ng quan các phân vùng liên quan
2.1 Phân vùng lãnh th
2.1.1 Cơ s pháp lý
Nh ng c ơ s pháp lý đ u tiên c a nhà n ư c v phân vùng lãnh th c a các ngành kinh t , các
ngành chuyên mơn t nh ng n ăm 60,70 c a th k tr ư c là thơng t ư 193/UB/VP ngày
11/2/1963 c a Ban phân vùng kinh t thu c y Ban K ho ch nhà n ư c, và Quy t đ nh
270/CP ngày 30/9/1977 c a H i đ ng Chính Ph , nay là Chính ph đã h ư ng d n và th c
3
hi n vi c phân vùng kinh t theo các chuyên ngành c th d ư i đây:
1. Kinh t
2. ð a lý t nhiên
3. ð a ch t cơng trình
4. Kinh t ngành
5. ð a lý kinh t
6. Sinh thái nơng nghi p
7. Các chuyên ngành kinh t khác
Các chuyên ngành đã ti n hành phân vùng d a trên m t ho c nhi u ph ươ ng án m c tiêu, và
s d ng k t qu phân vùng trong nhi u n ăm nay. Dư i đây mơ t m t s phân vùng cĩ liên
quan đ n nghiên c u này.
1) Phân vùng kinh t ngành : Phân chia lãnh th đ t n ư c theo chi u d c thành các vùng
kinh t ngành, làm c ăn c cho nhà n ư c, t ch c, qu n lý theo ngành.
Phân vùng kinh t ngành nh m m c đích xác đ nh h p lý ph ươ ng h ư ng phát tri n ch y u
c a ngành trong vùng, hi n t i c ũng nh ư t ươ ng lai, k t h p đúng đ n gi a các ngành trong k
ho ch hĩa và trong t ch c qu n lý n n kinh t qu c dân theo ngành và theo lãnh th , phân
vùng kinh t ngành cịn là c ơ s cho quy ho ch vùng kinh t .
Cĩ hai d ng phân vùng kinh t ngành là phân vùng cơng nghi p và phân vùng nơng nghi p.
M i d ng l i chia ra các phân ngành nh ư trong cơng nghi p cĩ phân vùng khai thác than, d u
m , h ơi đ t, phân vùng luy n kim đen cịn trong nơng nghi p cĩ phân vùng tr ng tr t,
ch ăn nuơi
2) Phân vùng đ a lý t nhiên: Ngành đ a lý t nhiên chuyên nghiên c u, phát hi n h
th ng các khu v c t nhiên đ ng nh t v phát sinh, do đĩ mà cĩ nh ng đ c thù riêng, khơng
l p l i trong khơng gian.
Cĩ hai nhân t phát sinh ch y u, m t là nhân t đ a đ i chi ph i b i s phân b n ăng l ư ng
m t tr i khơng đ ng đ u trên trái đ t, t o ra các vành đai nĩng, ơn hịa, l nh, và các đ i
r ng, xa van, hoang m c. Hai là nhân t phi đ a đ i chi ph i b i n ăng l ư ng ki n t o trong
lịng đ t, hình thành các châu l c, vùng núi, cao nguyên, đ ng b ng, các mi n đ a ch t - đ a
hình phân hĩa chi ti t trong các x .
T i các khu v c đ a lý nh h ơn n a, cĩ s th ng nh t c a c hai nhân t , t o nên các t ng th
lãnh th cĩ s đ ng nh t cao. Phân vùng đ a lý t nhiên bao g m c hai khâu phân v và
phân lo i. Ngồi phân vùng t ng h p nĩi trên cịn cĩ phân vùng t ng thành ph n đ a lý t
nhiên nh ư phân vùng đ a m o, phân vùng khí h u th y v ăn, phân vùng th nh ư ng, phân
vùng sinh v t, các phân vùng này s b sung cho nhau làm t ăng thêm tính khoa h c và tính
th c ti n cho m i lo i phân vùng thành ph n.
3) Phân vùng đ a lý kinh t : Ngành đ a lý kinh t chuyên nghiên c u và phát hi n ho c d
đốn s hình thành h th ng các vùng kinh t hồn ch nh v i ch c n ăng s n xu t chuyên
4
mơn hĩa và phát tri n t ng h p. D a vào phân vùng đ a lý kinh t , nhà n ư c cĩ th n m
đư c đ y đ ti m n ăng v các m t t nhiên, kinh t , xã h i c a các b ph n lãnh th khác
nhau trên đ t n ư c nh m xác đ nh chi n l ư c và các ch ươ ng trình phát tri n kinh t - xã h i.
Cĩ phân vùng đ a lý kinh t t ng h p, nghiên c u liên ngành đ phát hi n các vùng kinh t
đa d ng, ph c t p, và cĩ phân vùng đ a lý kinh t theo t ng ngành nh ư nơng nghi p, cơng
nghi p, du l ch đ phát hi n các vùng chuyên mơn hĩa h p.
4) Phân vùng đ a ch t cơng trình : Phân chia lãnh th nghiên c u theo các đi u ki n đ a
ch t cơng trình. Th ư ng s d ng các phân v mi n – theo đ a ki n t o; vùng - theo đ a m o;
khu – theo s phân b các ph c h đ a t ng và ngu n g c; kho nh – theo m t trong nh ng
y u t đ c tr ưng khác: Các hi n t ư ng và quá trình đ a ch t đ ng l c cơng trình, đ a ch t
th y v ăn, tính ch t c ơ lý c a đ t đá.v.v.
Xét t h p các đi u ki n đ a ch t cơng trình đ đánh giá m c đ thu n l i c a t ng phân v
đ i v i xây d ng. Tùy theo t l b n đ đư c thành l p và đ c đi m c a lãnh th , cĩ th
phân nh hơn n a các phân v trên, ho c g p chúng l i. B n đ phân vùng đư c l p riêng
ho c bi u th chung trên b n đ đ a ch t cơng trình.
5) Phân vùng khí h u th y v ăn: H th ng phân v s ơ đ phân vùng khí h u d a trên hai
đ c tr ưng, m t là phân hĩa v tài nguyên nhi t, hai là phân hĩa v tài nguyên m. Hi n nay
đang s d ng ph thơng phân v hai c p là mi n khí h u và vùng khí h u (Nguy n ð c Ng ,
2008).
• Mi n khí h u: phân đ nh theo tài nguyên nhi t (biên đ /n ăm, t ng b c x /n ăm); hi n
cĩ hai mi n là mi n b c và mi n nam.
• Vùng khí h u: Trên m i mi n, theo ch tiêu m ưa m (mùa m ưa, ba tháng m ưa cao
nh t) đã phân vùng lãnh th thành 7 vùng khí h u th y v ăn sau đây: vùng Tây B c,
vùng ðơng B c, vùng ð ng b ng B c B , vùng B c trung B , vùng Nam Trung B ,
vùng Tây nguyên, vùng Nam b .
6) Phân vùng sinh thái nơng nghi p: B NN&PTNT phân chia lãnh th Vi t Nam thành 7
vùng đ ph c v cho vi c quy ho ch, phát tri n nơng nghi p. Các vùng sinh thái nơng
nghi p g m: Trung du và mi n núi phía B c; đ ng b ng sơng H ng; duyên h i b c Trung
b ; duyên h i Nam Trung b ; Tây Nguyên; ðơng Nam b và ð ng b ng sơng C u Long.
Nh ư v y cĩ s khác nhau trong vi c phân chia lãnh th theo ngành chuyên mơn so v i phân
vùng sinh thái nơng nghi p, ho c vùng sinh thái lâm nghi p mà chúng ta đang nghiên c u k
c tên g i c a phân v c ơ b n là vùng, ví d vùng ð ng b ng B c b hay vùng ð ng b ng
Sơng H ng, vì trong vùng cịn cĩ h th ng sơng Thái Bình.
2.1.2 C p phân v và tên g i
Hi n ch ưa cĩ s nh t quán trong tên g i, s l ư ng và khái ni m c a các c p phân v khơng
ph i ch do m c đích c a s phân vùng, mà cịn tùy thu c vào quan ni m và ph ươ ng pháp
c a tác gi hay nhĩm tác gi phân vùng.
5
Các v ăn b n nĩi trên đã h ư ng d n 7 c p phân v c nh quan sinh thái (CQST) t c p th p
nh t, đĩ là:
1. Di n C nh quan sinh thái
2. D ng c nh quan sinh thái
3. C nh quan sinh thái
4. Vùng sinh thái
5. Khu sinh thái
6. Mi n sinh thái
7. X sinh thái
Trong th c ti n, phân vùng lãnh th c a t ng ngành kinh t hay t ng l ĩnh v c chuyên mơn,
khơng nh t thi t ph i s d ng 7 c p phân v k trên, mà c ăn c m c đích c a vi c phân vùng.
Ví d Phân vùng đ a m o Vi t Nam và các n ư c lân c n c a Lê ð c An (1985) trên b n đ
1/1.000.000 đã dùng 4 c p phân v v ĩ mơ và g i tên g n nh ư theo h th ng hành chính là: i)
Nư c đ a m o; ii) T nh đ a m o; iii) Mi n đ a m o; iv) Vùng đ a m o.
H i khoa h c đ t phân vùng đ a lý th nh ư ng Vi t Nam (1996) trên b n đ t l
1/1.000.000 c ũng đã dùng 4 c p phân v v ĩ mơ và đ t tên sát v i tên trong thơng t ư 193/ UB-
VP n ăm 1963 c a Ban phân vùng kinh t là: i) 2 mi n; ii) 6 á mi n; iii) 16 khu; iv) 142
vùng.
2.2 Phân vùng sinh thái
Phân vùng sinh thái c ũng là m t d ng phân vùng lãnh th nh ư v a mơ t t i ti t t i m c 2.1,
nh ưng n i dung phân vùng l i là các h sinh thái khác nhau.
2.2.1 Ph ươ ng pháp lu n trong phân vùng sinh thái
Phân vùng sinh thái cĩ vai trị h t s c quan tr ng trong vi c phân đ nh đ a lý t nhiên, khơng
gian mơi tr ư ng, xác đ nh các quy lu t sinh thái đ c thù c a t ng vùng, ti u vùng. Phân vùng
hi u m t cách đơn gi n là s phân chia lãnh th thành nh ng đơn v nh h ơn, nh ưng cĩ
chung m t ho c m t vài tiêu chí đã ch n. Cĩ r t nhi u lo i phân vùng khác nhau ví d : Phân
vùng đ a lý t nhiên; phân vùng đ a ch t; phân vùng khí h u; phân vùng th y v ăn; phân vùng
sinh thái nơng nghi p, lâm nghi p, th y l i;
Trong t ng quan này s t ng h p các h th ng phân vùng lâm nghi p t tr ư c đ n nay làm
cơ s l a ch n các tiêu chí phân vùng sinh thái lâm nghi p Vi t Nam. Tr ư c h t, c n ph i
tìm hi u m t s khái ni m làm c ơ s cho vi c phân vùng sinh thái:
• C nh quan sinh thái là t ng th lãnh th hi n t i, cĩ c u trúc c nh quan đ a lý và cĩ ch c
6
năng sinh thái c a h sinh thái (HST) đang t n t i và phát tri n trên đĩ.
• C u trúc c a c nh quan sinh thái g m cĩ c u trúc c a c nh quan và c u trúc c a HST
l ng vào nhau trong m t th th ng nh t. Ví d v c u trúc c nh quan: n n đá, đ a hình,
th nh ư ng, sinh v t, th y v ăn, khí h u; v c u trúc HST: v t ch t vơ c ơ, h u c ơ, sinh
v t s n xu t, sinh v t tiêu th và sinh v t phân h y.
• D ng c nh quan sinh thái đư c đ c tr ưng b i s đ ng nh t n n đá và các th hình thái v
ti u ho c trung đ a hình đơ n gi n; ti u ho c khí h u đ a ph ươ ng; các đ c đi m th y v ăn
quy mơ t ươ ng ng; các đơn v đ t; các qu n xã th c v t.
• Ch c n ăng sinh thái là s v n đ ng và bi n đ i v t ch t, n ăng l ư ng và hình thái c a các
thành ph n c u trúc trên. Ví d : ng n núi, đ ng b ng, các mơ hình s n xu t nơng nghi p,
lâm nghi p, v.v.
• Vùng sinh thái là m t đơn v lãnh th cĩ c u trúc đ ng nh t t ươ ng đ i b i tính tr i phát
sinh c a m t ki n trúc đ a ch t thu c m t đ i đ a ch t; T p h p các th hình thái đ i đ a
hình đư c đ c tr ưng t ng h p t t c các h p ph n t nhiên: khí h u, th y v ăn, th
nh ư ng, sinh v t, v.v, ví d : vùng s n xu t nơng nghi p, lâm nghi p, ng ư nghi p, v.v.
• Khu sinh thái đư c hình thành b i m t đ i c u trúc đ a ch t cĩ chung l ch s phát tri n
và đ c đi m ki n t o là t p h p các th hình thái đ i đ a hình l n h ơn vùng sinh thái, cĩ
cùng đ c đi m v khí h u, th y v ăn, th nh ư ng, sinh v t, v.v, ví d : vùng kinh t , t nh,
v.v.
• Mi n sinh thái đư c hình thành trong mi n đ a ch t hay khu v c đ a ch t cĩ chung đ c
đi m c a c u trúc l p v trái đ t chi ph i các mi n khí h u và cùng v i th m th c v t
ng v i mi n khí h u đĩ. Ví d : mi n xích đ o, ơn đ i, nhi t đ i, v.v.
• X sinh thái: Là c p phân v l n nh t, quy mơ l c đ a và đ i d ươ ng đư c đ c tr ưng b i
ph n lãnh th g m nhi u mi n sinh thái. X sinh thái th ư ng đ c p đ n t ng l c đ a.
• H sinh thái là đơ n v c ơ b n c a c nh quan t nhiên. Theo Odum, h th ng c nh quan t
nhiên bao g m b n ki u h sinh thái c ơ b n: i) Các h th ng s n xu t, đĩ di n th đư c
con ng ư i ki m sốt liên t c nh m duy trì m c n ăng su t cao; ii) Các h th ng b o t n
hay t nhiên, n ơi cho phép hay t o đi u ki n cho quá trình di n th t nhiên ti n t i tr ng
thái b n v ng; iii) Các h th ng liên h p, trong đĩ k t h p c hai ki u tr ng trên; và iv)
Các h th ng đơ th và khu cơng nghi p hay nh ng khu v c khơng th t quan tr ng v
m t sinh h c.
Trên th gi i cĩ các d ng phân vùng nh ư sau: i) Phân vùng sinh thái ph c v cho nghiên c u
7
các h sinh thái và khai thác tài nguyên; ii) Phân vùng c nh quan t ng h p các v n đ cĩ liên
quan đ n vi c nghiên c u các nguyên nhân phân hĩa và tách bi t c a mơi tr ư ng đ a lý (N.I.
Mikhailov, 1955). Là s phân chia b m t trái đ t mà trong đĩ khu v c đư c phân chia gi
nguyên tính tồn v n lãnh th và s đ ng nh t bên trong b t ngu n t s chung nh t c a s
phát tri n, v trí đ a lý, quá trình đ a ch t(A.G. Ixatsenko, 1965); iii) Phân vùng đ a lý t
nhiên là vi c h p nh t các lãnh th ho c th y v c t ươ ng đ i đ ng nh t v m t d u hi u đư c
th a nh n m t m c đ nh t đ nh và tách chúng ra kh i nh ng khu v c khơng cĩ d u hi u
đĩ; iv) Phân vùng kinh t là s phân chia lãnh th thành h th ng các lo i vùng và c p vùng
kinh t khác nhau nh m m c đích xác đ nh đúng đ n ph ươ ng h ư ng phát tri n kinh t xã h i
c a vùng.
Phân vùng mang nh ng đ c tính là: i) tính tồn v n lãnh th (khơng l p l i); ii) tính ư c đ nh
ranh gi i (cĩ th xác đ nh ho c khơng); và iii) tính ch quan trong phân vùng th hi n m c
đích c a phân vùng theo ý th c mong mu n c a con ng ư i.
Phân vùng ph i b o đ m các nguyên t c: i) Cĩ s đ ng nh t t ươ ng đ i c a s phân hĩa các
ch tiêu phân vùng; ii) Cĩ s l a ch n các nhân t tr i trong khi xem xét các bi u hi n mang
tính n đ nh c a HST t nhiên; iii) B o đ m tồn v n lãnh th ti n cho vi c khai thác, b o v
và qu n lý vùng.
2.2.2 Nh ng cơng trình phân vùng sinh thái Vi t Nam
1) Phân vùng sinh thái đ t tr ng ngơ (Tr n An Phong và nnk, 2000). Lãnh th đ t li n Vi t
Nam đư c chia thành 3 mi n và 9 vùng.
2) Phân vùng sinh thái th y l i Mi n trung (Vi n th y l i mi n Nam, 2008) đã phân chia
mi n trung thành 4 vùng sinh thái là: Cát ven bi n, đ ng b ng, gị đ i trung du, núi cao.
3) Phân vùng sinh thái nơng nghi p vùng đ ng b ng sơng H ng (Cao Liêm, 1990). Trong 3
lo i đ t là b c màu, chua m n, úng tr ũng, đã phân chia 8 vùng, 13 ti u vùng, th hi n trên
b ...trung khu v c
ðơng B c mà đ i di n là Cao B ng, Hà Giang, L ng S ơn, v.v. Ngồi ra, cịn m t s đ nh núi
đá vơi r i rác B c Trung B d c theo biên gi i Vi t - Lào nh ư: Pu Xai, Lai Leng, Pù Ho t,
Pù Hu ng, Xuân Liên. Các ki u r ng chính g m:
a) R ng cây lá r ng th ư ng xanh thung l ũng và chân núi đá vơi (Evergreen broad leaved
forests on valley and foots of limestone):
Ph bi n cĩ các lồi thu c G i ( Aglaia sp. ), Chị nâu (Dipterocarpus retusus) , Chị ch
(Shorea chinensis) , Táu ru i ( Vatica diospyroides) , Gi ( Quercus spp.), S i ( Lithocarpus
spp.), M c lan ( Michelia sp.), M ( Manglietia sp.) và Long não nh ư Litsea spp,
Cryptoccarya spp., Machilus spp. t ng 1 và các lồi: Th ( Dipspyros spp), Ch o
(Engelhardtia sp.), Nh i ( Bischofia javanica) , Cà mu i ( Cipadessa baccifera) , Nh n i
(Hydnocarpus clemensorum) , Lịng mang ( Pterospermum sp.), S u ( Celtis cinamomea) , S ơn
trà (Eriobotrya poilanei) , Re ( Cinnamomum bonii) , Xoan hơi ( Toona sinensis) , Lát núi
(Koelreuteria sp.) t ng 2 và th ( Diospyros spp.), ngát ( Gironniera subaequalis) , nh c
(Polyalthia sp), m c m t ( Clausena spp.) t ng 3.
b) R ng cây lá r ng th ư ng xanh s ư n núi đá vơi:
Ph bi n lồi nghi n ( Burretiodendron ), nhơ lên v i đư ng kính 70 - 80 cm, Trai ( Garcinia
sp.), ðinh ( Marchantia sp.), Lịng mang ( Pterospermum heterophyllum) , Trâm ( Syzygium
spp), Th ( Diospyros sp.), Kháo ( Phoebe sp), Nh c ( Polyalthia sp), Thơi ba ( Alangium
chinense) .
18
c) R ng h n giao cây lá r ng, lá kim đ nh núi đá vơi (Mixed broad and needle leave forests
on top of limestone)
Ch y u là các lồi cây ða, Sanh ( Ficus sp.), Trâm ( Syzygium spp), Chân chim đá vơi
(Schefflera octophylla) , H đào núi ( Juglans sp.), Du đá vơi ( Ulmus sp.), pít tơ ( Pittosporum
sp.). Chân chim h long ( Schefflera halongensis ). Ngồi các lồi cây lá r ng nh ư trên, cịn cĩ
các lồi nh ư: các lồi Tu ( Cycas spp.), Hồng đàn ( Cupressus torulosa) , Hồng đàn gi
(Dacrydium elatum) , Kim giao ( Nageia fleuryi) , Thơng tre lá ng n ( Podocarpus pilgeri) ,
Thơng Pà Cị ( Pinus kwangtungensis) , Du sam đá vơi ( Keteleeria davidiana var. davaniana),
Sam bơng s c nâu ( Amentotaxus hatuyenensis) , Sam bơng s c tr ng ( Amentotaxus
yunnanensis) , Thơng đ ( Taxus chinensis) , Sam kim h ( Pseudotsuga chinensis) , Bách vàng
(Xanthocyparis vietnamensis) . T ng th p ch y u là các lồi cây nh ư Thanh h ươ ng ( Pistacia
weimanifolia) , C ng ( Calophyllum bonii ), M c m t ( Clausena indica) , Huy t giác
(Dracaena cambodiana) , Han ( Laportea sp.), Thu h i đư ng ( Begonia sp.), Mã h ( Mahonia
nepalensis) , C lá tre ( Setaria palmifolia) , v.v.
d) R ng lùn cây lá r ng đ nh núi đá vơi (Short broadleave forest on top of limestone)
C u trúc r ng ch cĩ m t t ng v i nh ng cây g nh chi u cao kho ng 6-10 m. Các lồi đ c
tr ưng nh ư: Tu ( Cycas spp.), Thi t sam gi ( Pseudotsuga chinensis) , Thi t sam gi lá ng n
(P. brevifolia ) , Thi t sam đơng b c ( Tsuga chinensis) , H i núi ( Illicium griffithii) , các lồi
Ng ũ gia bì ( Schefflera spp), D ( Quercus spp., Lithocarpus spp.) , Chè núi ( Ternstroemia
japonica) , Pistacia weimanifolia), ð quyên (Ericaceae) nh ư: Rhododendron spp.,
Vaccinium dunalianum và các lồi re ( Cinnamomum sp.), Lài núi ( Jasminum lanceolarium) ,
Câng ( Tirpitrzia sinensis) , v.v.
4. H sinh thái r ng lá kim t nhiên (Natural needle leave forests)
H sinh thái r ng lá kim g m 2 d ng: h sinh thái r ng lá kim á nhi t đ i núi th p phân b
ch y u vùng núi nh ư Yên Châu, M c Châu (S ơn La), Ngh An, Hà Giang, ðà L t (Lâm
ð ng), v.v, và h sinh thái r ng lá kim ơn đ i núi cao trung bình phân b ch y u Sa Pa
(Lào Cai), Tu n Giáo (Lai Châu) Hà Giang, Tây Cơn L ĩnh (Cao B ng), Ch ư Yang Sinh
(Nam Trung B ), Lâm ð ng, v.v. Các h sinh thái r ng lá kim t nhiên g m:
a) H sinh thái r ng lá kim á nhi t đ i núi th p (Lowland sub-tropical needle leave forest)
mi n Nam, t ng cây g ch y u Thơng nh a ( Pinus merkusii ), Thơng ba lá ( Pinus kesiya )
m c l n v i Trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ). mi n B c, đi n hình là cây Du sam
(Keteleeria davidiana ), Thơng nh a ( Pinus merkusii ). Cĩ 2 ki u ph thu c h sinh thái này:
• Ki u ph mi n thân thu c v i khu h th c v t n ð - Myanma : mi n Nam đ c
tr ưng r ng thơng nh a ( Pinus merkusii ) t nhiên v i các lồi m c xen l n nh ư D u
trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), D đá ( Lithocarpus harmandii ), Gi i bà
(Michelia bailonii), v.v. T ng cây b i th p th ư ng cĩ lồi Chua nem ( Vaccinium
chevalierri ) và V i thu c ( Schima crenata ). T ng th m t ươ i g m cĩ c Gu t
(Dicranopteris linearis ), Quy t ( Nephrolepis hirsuta ). v.v.
• mi n B c, t i Qu ng Yên (Qu ng Ninh), cĩ các lồi m c xen nh ư Lim xanh
19
(Erythrophoeum fordii Olive ), D gai ( Castanopsis tribuloides ), Re ( Cinnamomun
sp). T ng cây b i g m cĩ chua nem ( Vaccinium chevalierri ), Ho c quang
(Wendlandtis glabrata )
• Ki u ph mi n th c v t thân thu c v i khu h th c v t Himalaya - Vân Nam - Quí
Châu : ð c tr ưng là r ng Thơng ba lá ( Pinus kesiya ) m c xen l n v i các lồi d nh ư
Quercus helferiana, Lithocarpus dealbata, Lithocarpus pynostachya, v.v. Ngồi ra
cịn cĩ các lồi trong h ð quyên (Ericaceae).
cao nguyên M c Châu (S ơn La), Thu n Châu (Lai Châu), v.v, cĩ Du sam
(Keteleeria davidiana ) chi m ưu th t ng trên v i các lồi d r ng lá nh ư Quercus
griffthii, Quercus serrata , Quercus acutissima v.vvà các lồi cây trong h Re
(Lauraceae).
b) H sinh thái r ng lá kim ơn đ i núi cao trung bình (Temperate needle leave forests on
medium mountain):
Trong vành đai này, r ng cây lá kim m c thu n lồi nh ư P ơ mu ( Fokienia hodginsii ), Sa mu
(Cunninghamia lanceolata ), Thơng nàng ( Podocarpus imbricatus ). M c xen v i P ơ mu cịn
cĩ Thơng lá d p ( Ducampopimus krempfii ), Thơng n ăm lá ðà l t (Pinus dalatnensis ). Ngồi
ra, vành đai ơn đ i núi cao thu c dãy núi Phan Xi P ăng trên đ cao 2.400 - 2.900 m cịn cĩ
Thi t sam ( Tsuga yunnanensis ), đ cao trên 2,600 m ( Abies pindrow ), v.v.
Ki u ph cho h sinh thái này là ki u ph mi n th c v t thân thu c v i khu h th c v t B c
Vi t Nam - Nam Trung Hoa. Ki u ph này đư c phát hi n M ư ng Ph ăng, đ cao 1335 m
so v i m c n ư c bi n v i 3 t ng chính ưu th là Tơ h p ( Calocedrus macrolepis ) cao đ n 35
m. m c h n lồi v i Actinodaphne sinensis, Phoebe sp , Litsea baviensis v.v thu c h Re
(Lauraceae), và d gai ( Castanopsis hickelii ) thu c h D (Fagaceae). T ng A 2 cao t 10 -
20 m bao g m m t s lồi cây thu c h Re (Lauraceae), h B hịn (Sapindaceae), h Máu
chĩ (Myristicaceae) và h Du (Ulmaceae). T ng B g m m t s lồi cây Blastus sp , Cau r ng
(Pinanga baviensis ), lồi Lasianthus sp, d ươ ng x thân g ( Gymnosphoera podophylla ),
S t ( Arundinaria sp).
5. H sinh thái r ng th ưa cây h d u (Dry dipterocarp forest)
R ng kh p phân b t p trung t nh ð c L c, Gia Lai. Ngồi ra cịn cĩ Di Linh (Lâm
ð ng) và nh ng đám r ng kh p nh phân b Ninh Thu n, Bình Thu n, Sơng Bé, Tây
o o
Ninh. V v ĩ đ , r ng kh p phân b t v ĩ đ 14 B (Gia Lai) đ n v ĩ đ 11 B (Tây Ninh). V
đ cao so v i m c n ư c bi n, r ng kh p phân b t p trung đ cao t 400 - 800 m.
Khu h th c v t r ng kh p cĩ liên quan đ n khu h th c v t Malaixia - In đơnêxia v i t
thành lồi cây h D u (Dipterocarpaceae) chi m ưu th . Khu h th c v t r ng kh p bao
g m 309 lồi cây thu c 204 chi, 68 h , trong đĩ cĩ h ơn 90 lồi cây g v i 54 lồi cây g
l n, g trung bình.
Ngồi nh ng lồi cây h D u chi m ưu th cịn cĩ: C m xe ( Xylia xylocarpa ) thu c h
Trinh n (Mimosaceae), L ng bàng ( Dilleniahe terosepala ) thu c h Dilleniaceae, ð n
(Vitex pendencularia ) thu c h Verbenaceae, Mà ca ( Buchanania arborescens ) thu c h
20
Anacardiaceae v.v. đi u ki n l p đ a t t, cĩ th xu t hi n m t s lồi cây cĩ giá tr nh ư
Giáng h ươ ng ( Pterocarpus macrocarpus ), C m lai ( Dalbergia bariensis ), v.v. D ư i đây gi i
thi u 4 ưu h p cây h d u ph bi n.
• Ưu h p c m liên (Shorea siamensis) : C m liên m c h n giao v i hai lồi cây ph
bi n là d u đ ng ( Dipterocarpus tuberculatus ) và Giáng h ươ ng ( Pterocarpus
macrocarpus ). Ngồi ra cịn cĩ các lồi cây Cà chít ( Shorea obtusa ), Gáo ( Nauclea
spp.), Sang l ( Lagestroemia spp.), v.v.
• Ưu h p cà chít (Shorea obtusa) : Cà chít chi m ưu th đ n 50% cá th . Ngồi ra cịn
m c h n giao v i C m liên (Shorea siamensis) , D u trà beng ( Dipterocarpus
obtusifolius ), v.v.
• Ưu h p d u đ ng (Dipterocarpus tuberculatus): Ba lồi cây ph bi n h n giao v i
d u đ ng là chiêu liêu lơng, c m liên liên (Shorea siamensis) , cà chít (Shorea
obtusa) , trong đĩ d u đ ng và c m liên đĩng gĩp ph n l n vào tr l ư ng r ng.
• Ưu h p d u trà beng (Dipterocarpus obtusifolius): Ưu h p này phân b t p trung
đ cao so v i m c n ư c bi n t 600 - 900 m thu c các t nh ð c L c, Gia Lai, Lâm
ð ng.
6. H sinh thái r ng ng p m n (Mangrove forests)
H sinh thái r ng ng p m n phân b d c b bi n Vi t Nam thu c 28 t nh và thành ph . Phan
Nguyên H ng (1999) đã chia vùng phân b r ng ng p m n Vi t Nam thành 4 khu v c v i 12
ti u khu và xác đ nh đi u ki n sinh thái cho t ng ti u khu: khu v c I - ven bi n ðơng B c;
khu v c II - ven bi n đ ng b ng B c B ; khu v c III - ven bi n Trung B t m ũi L ch
Tr ư ng đ n m ũi V ũng T u; và khu v c IV - ven bi n t V ũng Tàu đ n đ n m ũi Nãi, Hà
Tiên (ven bi n phía tây bán đ o Cà Mau).
Các đ i di n cho h sinh thái này ch y u các cây ưa m n: ðư c ( Rhizophora apiculata) ,
ðư c đơi ( R. Mucronata) , V t khang ( Brugyeria parviflora) , V t tr ( B. Gymnorhiza), Trang
(Kandelia ovata) thu c h ðư c (Rhizophoraceae); M m bi n (Avicennia marina). M m
tr ng (A. Alba), M m đen (A. Oficinalis) thu c h m m (Avicenniaceae); B n chua
(Sonneratia alba), B n s (S. Caseolaris) thu c h B n (Sonneratiaceae); Chà là (Phoenix
paludosa) thu c h D a (Palmae).
7. H sinh thái r ng tràm (Melaleuca cajuputi)
H sinh thái này phân b t p trung 7 t nh đ ng b ng sơng C u Long, hình thành nên ba
vùng sau đây: i) vùng ð ng Tháp M ư i thu c ba t nh Long An, Ti n Giang và ð ng Tháp ; ii)
vùng T Giác Long Xuyên thu c hai t nh An Giang và Kiên Giang ; và iii) vùng U Minh
Th ư ng và U Minh H thu c t nh Cà Mau và Kiên Giang.
Tr ư c đây, lồi tràm đư c xác đ nh tên khoa h c là Melaleuca leucodendron . T n ăm 1993,
tên khoa h c lồi tràm đã đư c xác đ nh l i là Melaleuca cajuputi (Scott Poynton, 1993).
Lồi tràm Vi t Nam cĩ ít nh t 4 ch ng (variete) là tràm c , tràm giĩ, tràm b i và tràm
bưng. Tràm c và tràm giĩ phân b t nhiên trên đ t phèn đ ng b ng sơng C u Long.
21
Tràm b i và tràm b ưng phân b t nhiên Qu ng Bình, Qu ng Tr và Th a Thiên Hu . Do
h sinh thái r ng tràm hình thành trong đi u ki n mơi tr ư ng đ c bi t là úng phèn, ch cĩ
m t s lồi cây thích nghi t n t i đư c nên c u trúc r ng đơn gi n h ơn nhi u so v i h sinh
thái r ng h n lồi th ư ng xanh.
8. H sinh thái r ng tre n a (Bamboo forest.)
Tre n a là tên g i chung cho các lồi th c v t thu c phân h Tre ( Bambusoidae), h Hồ
th o (Gramineae hay Poaceae). Tre n a phân b r ng t vùng nhi t đ i, á nhi t đ i đ n ơn
o o
đ i, t 51 v ĩ đ b c đ n 47 v ĩ đ nam. Trên th gi i cĩ kho ng 1.300 lồi thu c h ơn 70 chi,
phân b 3 vùng chính: Châu á Thái Bình D ươ ng, Châu M và Châu Phi, trong đĩ vùng
Châu Á Thái Bình D ươ ng là trung tâm phân b tre n a chi m kho ng 80% t ng s lồi và
di n tích tồn th gi i (Lin, 2000).
Vi t Nam là m t trong nh ng vùng trung tâm phân b tre n a trên th gi i. Tre n a Vi t
Nam cĩ 133 lồi thu c 24 chi. Các HSTR tre n a Vi t Nam g m các d ng nh ư sau:
• H sinh thái r ng lu ng ( Dendrocalamus barbatus )
Lu ng cĩ tên khoa h c là Dendrocalamus barbatus Hsueh et Li , tr ư c đây đư c g i
là Dendrocalamus membranaceus . Lu ng phân b nhi u các t nh nh ư Thanh
Hố, Ngh An, Hà T ĩnh, S ơn La, v.v, nh ưng t p trung nhi u nh t Thanh Hố.
Lu ng m c t nhiên m i đư c ghi nh n cĩ d c sơng Mã, S ơn La, cịn l i h u h t là
r ng lu ng tr ng.
• H sinh thái r ng v u ( Acidosasa và Indosasa )
V u là tên g i chung cho m t s lồi tre m c t n thu c chi Acidosasa và Indosasa ,
bao g m m t s lồi chính nh ư: v u đ ng ( Indosasa sp. ), v u lá nh ( Indosasa
amabilis ), v u ng t ( Acidosasa sp.), v u xanh ( Acidosasa sp.), v.v. Trong các lồi
v u n ư c ta thì v u đ ng cĩ ý ngh ĩa l n nh t, do di n tích t ươ ng đ i r ng, phân b
khá t p trung, kích th ư c l n và giá tr kinh t cao. Do đĩ, trong ph n này s gi i
thi u v lồi v u đ ng. V u phân b nhi u các t nh Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang,
Tuyên Quang, B c K n, Phú Th , Thái Nguyên, L ng S ơn, Qu ng Ninh, S ơn La,
Hồ Bình, Thanh Hố, v.v.
• H sinh thái r ng n a (Neohouzeaua forest)
N a là tên g i chung cho m t s lồi m c c m thu c chi Schizostachyum , tr ư c đây
đư c x p vào chi Neohouzeaua, trong đĩ lồi n a lá to ( Schizostachyum funghomii )
và n a lá nh ( Schizostachyum pseudolima ) cĩ phân b r ng, di n tích l n và cĩ
nhi u ý ngh ĩa kinh t . N a lá nh phân b r ng h u kh p c n ư c, nh ưng t p trung
nhi u vùng Trung tâm B c B và B c Trung B .
• H sinh thái r ng l ơ (Bambusa balcoa)
L ơ cĩ nhi u tên g i khác nhau nh ưng hi n nay th ng nh t nh ư sau (Bambusa
balcoa Roxb.). L ơ phân b khá r ng Nam Trung B , Tây Nguyên và ðơng Nam
b , nh ưng t p trung nhi u nh t vùng ðơng Nam B , nh t là t nh Bình Ph ư c.
22
3.3 Các h th ng phân lo i r ng
N a th k v a qua trên các c ơ s khoa h c khác nhau, m c tiêu s d ng khác nhau , r ng
Vi t nam đư c phân lo i theo các ph ươ ng pháp lu n c ũng khác nhau, và cho các k t qu r t
phong phú và đã đư c áp d ng trong th c ti n kinh doanh r ng, quy ho ch-qu n lý r ng
trong c n ư c. Các c ơ s lý thuy t và ph ươ ng pháp lu n c ũng đư c tham kh o, nghiên c u,
gi ng d y đ t đư c c ũng các m c đ khác nhau.
H th ng phân lo i d a trên c ơ s h sinh thái, v i 5 nhân t chính chi ph i vi c phát sinh,
phát tri n c a r ng nhi t đ i Vi t Nam đ t ti ng vang trong th p k 60, nh ưng 14 ki u r ng,
ngồi giá tr lý thuy t, l i khơng đư c áp d ng đáng k . Trong khi h th ng phân chia hi n
tr ng r ng thành 4 lo i c a n ư c ð c chuy n giao vào Vi t Nam cu i th p k 50 khơng kèm
theo ph ươ ng pháp lu n nào, thì l i đư c s d ng r ng rãi, liên t c, do tính đơn gi n, tính bao
quát th c t , l i g n v i phân c p tr l ư ng g , đã cĩ nhi u l n b sung c i ti n cho đ n
ngày nay. Trong báo cáo này, 5 h th ng phân lo i r ng chính đư c trình bày nh ư sau.
3.3.1 H th ng phân lo i r ng theo hi n tr ng
Năm 1959, h th ng phân lo i r ng c a C ng hịa dân ch ð c do Loeschau chuy n giao
vào Vi t nam g m 4 lo i r ng:
Lo i IV : R ng nguyên sinh ho c b tác đ ng ch ưa đáng k , g m các h sinh thái t nhiên, cĩ
k t c u đư c coi là s n ph m c a các nhân t sinh thái phát sinh, cĩ tr l ư ng, s n l ư ng và
ch ng lo i lâm s n cao t nhiên, mà khơng theo ph ươ ng h ư ng ch n l c c a n n kinh t .
R ng lo i IV g m IVa và IVb bi u th r ng nguyên sinh và r ng tr ng đ n tu i thành th c.
Lo i III : R ng t nhiên đã b tác đ ng các m c đ khác nhau, vì th chúng đang trong giai
đo n phân hĩa (ho c đang ph c h i, ho c đang thối hĩa). Tùy theo m c đ tác đ ng nhi u
hay ít, r ng lo i III đư c chia nh thành 3 m c đ :
• IIIa: M c đ tác đ ng l n, r ng b thối hĩa, khơng cịn k t c u t ng tán bình th ư ng,
s n l ư ng, tr l ư ng lâm s n b suy thối nghiêm tr ng các d ng r t nghiêm tr ng
(IIIa1), d ng th 2 b tác đ ng m nh, nh ưng r ng cịn kh n ăng ph c h i t nhiên
(IIIa2). Sau này trong s n xu t đã quy đ nh thêm lo i IIIa3 trên m c c a IIIa2.
• IIIb: M c đ tác đ ng trung bình th ư ng là khai thác r ng thành th c (lo i IV), ho c
r ng sau khai thác (d ng IIIa) đã ph c h i tuân th các quy trình quy ph m nên v c u
trúc, v s n l ư ng đã đáp ng các c ư ng đ khai thác cho phép.
• IIIc: Lo i này bi u th s tác đ ng ít ho c nh c a con ng ư i vào r ng lo i IV ho c r ng
lo i III đã ph c h i đ y đ . Lo i r ng IIIc ít đư c phân h ng và thơng d ng so v i IIIa
và IIIb.
Lo i II: Là r ng non/r ng sào, bao g m:
• IIa r ng non ph c h i t nhiên sau khi m t r ng do cháy ho c do làm n ươ ng r y.
• IIb là r ng non/r ng sào nhân t o đã khép tán, tr l ư ng g ch ưa đáng k .
23
Lo i I : ð t tr ng đ i núi tr c, ch ưa h cĩ r ng, ho c đã m t r ng do khai thác quá m c, l a
r ng ho c các nguyên nhân khác. Tuy nhiên tr các bãi cát tr ng, trên đ t tr ng, đ i núi tr c
bao gi c ũng t n t i th m c , cây b i, các cây g tái sinh t h t ho c ch i cĩ chi u cao b ng
chi u cao th m c ho c chi u cao th m cây b i. Trong s d ng th c ti n, Vi n ðTQHR đã
b sung thêm 3 lo i ph , và đư c s d ng r ng rãi cho đ n ngày nay:
• Ia: ð t tr ng tr c: Th m c ho c cây b i th ưa th t, đ che ph m t đ t d ư i 30%.
• Ib: ð t tr ng đư c che ph b i th m c ho c th m cây b i ho c h n h p gi a chúng, cĩ
đ che ph m t đ t l n h ơn 30%.
• Ic: ð t tr ng đ i tr c c a d ng Ib nh ưng cĩ nhi u cây g non tái sinh. Lo i Ic m i đư c
quy đ nh thêm khi ch ươ ng trình 327 (1992-1997) cĩ h ư ng d n gi i pháp khoanh nuơi
ph c h i ho c xúc ti n tái sinh t nhiên t i nh ng l p đ a đã cĩ cây g tái sinh cĩ tri n
v ng tr thành r ng t nhiên lo i IIa.
H th ng phân lo i này đã đư c s d ng r ng rãi trong s n xu t lâm nghi p t gi a th k
XX cho t i ngày nay và đã đư c ngành lâm nghi p b sung và hồn thi n d n theo nhu c u
phát tri n c a ngành. L n b sung m i nh t là đ nh ngh ĩa l i r ng theo Thơng t ư
34/2009/BNN n ăm 2009. Tuy nhiên h th ng phân lo i này ch nh m m c đích ph c v vi c
phân lo i r ng theo tr l ư ng hiên t i đ kinh doanh r ng, khai thác g , mà khơng d a vào
cơ s sinh thái, phát sinh, phát tri n, ho c c u trúc t thành c a các th m th c v t.
3.3.2 Phân lo i th m th c v t r ng theo các nhân t sinh thái phát sinh
Ti p c n h c thuy t “sinh-đ a-qu n l c” (biogeoceology) c a vi n s V.N. Sucasov (1957),
và lý thuy t “h sinh thái” (ecosystem) c a A.G.Tansley (1930), Thái V ăn Tr ng (1963,
1999) đã c ăn c vào quan đi m sinh thái phát sinh qu n th th c v t đ phân lo i th m th c
v t r ng Vi t Nam. T ư t ư ng h c thu t c a quan đi m này là trong m t mơi tr ư ng sinh thái
c th ch cĩ th xu t hi n m t ki u th m th c v t nguyên sinh nh t đ nh. Trong mơi tr ư ng
sinh thái đĩ, cĩ 5 nhĩm nhân t sinh thái phát sinh nh h ư ng quy t đ nh đ n t thành lồi
cây r ng, hình thái, c u trúc và hình thành nên nh ng ki u th m th c v t r ng t ươ ng ng.
Căn c vào c ơ s lí lu n trên, Thái V ăn Tr ng đã dùng 5 nhân t (khí h u, đ a hình, th
nh ư ng, h th c v t, nhân tác) đ phân lo i th m th c v t r ng Vi t Nam thành 14 ki u r ng
cĩ trên đ t lâm nghi p nh ư sau:
Các ki u r ng kín vùng th p
I. Ki u r ng kín th ư ng xanh, m ưa m nhi t đ i
II. Ki u r ng kín n a r ng lá, m nhi t đ i
III. Ki u r ng kín r ng lá, h ơi m nhi t đ i
IV. Ki u r ng kín lá c ng, h ơi khơ nhi t đ i
Các ki u r ng th ưa
V. Ki u r ng th ưa cây lá r ng, h ơi khơ nhi t đ i
24
VI. Ki u r ng th ưa cây lá kim, h ơi khơ nhi t đ i
VII. Ki u r ng th ưa cây lá kim, h ơi khơ á nhi t đ i núi th p
Các ki u tr ng, truơng
VIII. Ki u tr ng cây to, cây b i, c cao khơ nhi t đ i
IX. Ki u truơng b i gai, h n nhi t đ i
Các ki u r ng kín vùng cao
X. Ki u r ng kín th ư ng xanh, m ưa m á nhi t đ i núi th p
XI. Ki u r ng kín h n h p cây lá r ng lá kim, m á nhi t đ i núi th p
XII. Ki u r ng kín cây lá kim, m ơn đ i m núi v a
Các ki u qu n h khơ l nh vùng cao
XIII. Ki u qu n h khơ vùng cao
XIV. Ki u qu n h l nh vùng cao
Trong m i ki u th m th c v t l i chia thành các ki u ph mi n (ph thu c vào t thành th c
v t), ki u ph th nh ư ng (ph thu c vào đi u ki n đ t), ki u ph nhân tác (ph thu c vào
tác đ ng c a con ng ư i) và trong m i ki u ph đĩ tu ỳ theo đ ưu th c a lồi cây mà hình
thành nên nh ng ph c h p, ưu h p và qu n h p t nhiên khác nhau. Nh ư v y, b c tranh h
sinh thái r ng n ư c ta r t đa d ng và phong phú thơng qua h th ng phân lo i c a Thái v ăn
Tr ng.
3.3.3 Phân lo i các h sinh thái theo đai cao và đi u ki n sinh thái
Tr n Ng ũ Ph ươ ng (1970) đã đ xu t b ng phân lo i r ng mi n b c Vi t Nam theo các y u t
đ t đai, khí h u, đ cao, và nhân t đ c tr ưng c a r ng đ phân lo i r ng mi n b c thành 3
đai r ng. Trong m i đai, ch a đ ng m t ho c m t s ki u r ng c ơ b n:
A. ðai r ng nhi t đ i m ưa mùa:
• Ki u r ng nhi t đ i lá r ng th ư ng xanh ng p m n
• Ki u r ng nhi t đ i m ưa mùa lá r ng th ư ng xanh
• Ki u r ng nhi t đ i m lá r ng th ư ng xanh
• Ki u r ng nhi t đ i lá r ng thung l ũng
• Ki u r ng nhi t đ i lá r ng th ư ng xanh núi đá vơi
B. ðai r ng á nhi t đ i m ưa mùa:
• Ki u r ng á nhi t đ i lá r ng th ư ng xanh
• Ki u r ng á nhi t đ i lá kim trên núi đá vơi
• Ki u r ng á nhi t đ i lá kim trên núi đ t
25
C. ðai r ng á nhi t đ i m ưa mùa núi cao
• ðai này cĩ 3 lo i hình: P ơ mu ( Fokienia hodginsii ), Sa m c ( Cunninghamia lanceolata ),
ð quyên ( Rhododendron simsii ).
H phân lo i này là thành qu b ư c đ u nghiên c u lâm sinh h c r ng mi n B c Vi t Nam,
báo cáo t i H i ngh lâm nghi p B c Kinh 1967, xu t b n 1970.
3.3.4 Thang phân lo i r ng c a UNESCO
UNESCO (1973) đã phân lo i th m r ng nĩi chung thành 4 l p qu n h . T i Vi t nam ch cĩ
2 l p là: l p qu n h r ng r m và l p qu n h r ng th ưa.
M i l p qu n h l i chia thành các phân l p, m i phân l p l i chia thành các nhĩm qu n h
và sau đĩ m i đ n đơn v qu n h . M i qu n h l i đư c chia thành các phân qu n h và
dư i đĩ là qu n h p. C ăn c vào nguyên t c phân lo i nh ư trên, th m th c v t r ng Vi t
Nam đư c phân lo i khá ph c t p nh ư sau:
I. L p qu n h r ng r m g m 3 phân l p chính là: r ng th ư ng xanh, r ng r ng lá và
r ng khơ.
1. Phân l p qu n h r ng th ư ng xanh nhi t đ i:
a) Nhĩm qu n h r ng m ưa th ư ng xanh
b) Nhĩm qu n h r ng m ưa mùa th ư ng xanh:
• R ng đ t th p
• R ng núi th p
• R ng núi v a
• R ng núi cao
• R ng núi đá vơi th p
• R ng núi đá vơi trung bình
• R ng bãi cát ven bi n
• R ng trên đ t phù sa
• R ng ng p n ư c
• R ng sú v t
• R ng thơng trên núi th p
• R ng tre n a trên núi th p
c) Nhĩm qu n h r ng n a r ng lá nhi t đ i:
• R ng n a r ng lá nhi t đ i trên đ t th p
• R ng n a r ng lá nhi t đ i trên núi th p
26
• R ng n a r ng lá nhi t đ i trên núi đá vơi
• R ng n a r ng lá nhi t đ i trên núi cao trung bình
2. Phân l p qu n h r ng r ng lá nhi t đ i
• R ng r ng lá nhi t đ i
3. Phân l p qu n h r ng khơ nhi t đ i
a) Nhĩm qu n h r ng lá c ng khơ
b) Nhĩm qu n h r ng gai:
• R ng gai n a r ng lá
• R ng gai r ng lá
II. L p qu n h : R ng th ưa
L p qu n h này cĩ 3 phân l p qu n h :
1. Phân l p qu n h r ng th ưa th ư ng xanh:
a) Nhĩm qu n h r ng th ưa lá r ng:
• R ng trên đ t th p
• R ng trên núi th p
b) Nhĩm qu n h r ng lá kim
2. Phân l p qu n h lá r ng r ng lá vùng núi và vùng đ t th p
3. Phân l p qu n h r ng th ưa khơ:
a) Nhĩm qu n h r ng th ưa lá c ng khơ
b) Nhĩm qu n h r ng th ưa cĩ gai:
• R ng gai n a r ng lá
• R ng gai th ư ng xanh
Phân lo i th m th c v t r ng c a Thái V ăn Tr ng, Tr n Ng ũ Ph ươ ng và UNESCO đã kh ng
đ nh tính đa d ng c a h sinh thái r ng Vi t Nam, v i 5 nhân t sinh thái, nh ưng đ n nay v n
ch là các cơng trình lý thuy t, ch ưa đư c s d ng nhi u, ho c m i đư c s d ng t ng ph n
trong th c ti n s n xu t.
3.3.5 Phân lo i HSTR t nhiên theo C m nang ngành Lâm nghi p
Trên c ơ s 5 nhĩm nhân t sinh thái đã mơ t trên, Phùng Ng c Lan và cs (2006) đã h th ng
l i, s p x p l i thành 8 h sinh thái ch y u theo đi u ki n sinh thái và đ c đi m c u trúc n i
t i m i ki u. M i h đư c coi là m t ki u r ng chính, m i ki u r ng cịn cĩ các ki u ph
mi n và các ưu h p ch th . M i h sinh thái đư c mơ t k các đ c tính: Phân b , sinh thái
và c u trúc. Các h sinh thái r ng t nhiên là:
27
• R ng kín th ư ng xanh m ưa m nhi t đ i
• R ng kín n a r ng lá m nhi t đ i
• R ng lá r ng th ư ng xanh trên núi đá vơi
• R ng lá kim t nhiên
• R ng th ưa cây h d u
• R ng ng p m n
• R ng tràm
• R ng tre n a
Cách phân chia các h sinh thái t nhiên này ph n nào đĩ gi ng nh ư phân lo i hi n tr ng,
nh ưng đư c gi i thích k đ c đi m k t c u n i t i khu r ng và hồn c nh phát sinh phát tri n
c a chúng. ðây c ũng chính là c ơ s đ cơng trình này ti p c n.
3.3.6 Các ki u r ng s d ng trong phân vùng STLN
Các HSTR nguyên sinh là b ng ch ng quan tr ng ch ng minh các đi u ki n sinh thái đã
hình thành và đ m b o s t n t i lâu đ i c a chúng trên các vùng lãnh th Vi t Nam. Song,
trong quá trình phát tri n lâu đ i, chính các nhân t sinh thái c ũng thay đ i ho c t t , ho c
đ t xu t, đ c bi t là nhân t con ng ư i (nhân tác) đã đ l i cho th h chúng ta m t b c kh m
phong phú nh ưng quá ph c t p các lo i r ng, đa ph n là th sinh ho c nhân t o, mà v a
đư c trình bày tĩm t t c ph ươ ng pháp lu n, c hi u qu áp d ng c a t ng h th ng đ cĩ đ
cơ s ch n l c các ki u r ng chính (t ươ ng đươ ng h sinh thái) trong phân vùng lãnh th .
Trong 10 ki u r ng đã ch n l c l n này đã bao g m đ y đ các ki u r ng t nhiên, c a h
th ng phân lo i theo C m nang ngành lâm nghi p, đ ng th i b sung đ y đ các ki u r ng
th sinh đang trong quá trình di n th , và c ũng đã đư a vào c các h r ng tr ng, các lo i
th m th c v t ch ưa thành r ng (tr ng, truơng theo Thái v ăn Tr ng, 1963; Ib, Ic theo phân
lo i hi n tr ng b sung) đ bao quát m i hình thái th m th c v t r ng hi n cĩ.
B ng 3 li t kê tên 10 ki u r ng chính và ký hi u (mã s ) m i ki u r ng, v i 4 ki u ph cho
kh i r ng t nhiên h n lo i.
28
B ng 3. Các ki u r ng chính Vi t Nam
Ký hi u Ki u r ng
I. R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m. Các ki u ph g m:
- I1: vùng th p < 700 m mi n B c và < 1000 m mi n Nam
- I2: vùng th p Nam B , ưu h p h D u
- I3: ð i (<300m), núi th p (300-700m), trung bình (700-1500m) mi n B c;
núi th p (500 – 1000m); núi trung bình (1000-2000m) mi n Nam (theo c m
nang)
- I4: Núi cao > 1500m mi n B c, >2000m mi n Nam
II R ng h n lồi n a r ng lá
III R ng h n lồi trên núi đá vơi
IV R ng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim
V R ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u (kh p)
VI R ng ng p m n ven bi n
VII R ng úng phèn (r ng Tràm)
VIII R ng tre n a và h n lồi cây g + tre n a
IX R ng tr ng các lo i
4 Cơ s khoa h c c a các tiêu chí cho phân vùng STLN
V lý thuy t, tiêu chí quan tr ng nh t đ phân vùng STLN là s phân b t nhiên c a c a các
HST (hay ki u r ng trên ph m vi đơn v phân chia, vì v y n u đã cĩ HST nguyên sinh, mà
cao đ nh g i là climax nào đĩ, thì các nhân t sinh thái ch cịn là h th ng lý thuy t t o ra
hồn c nh mơi tr ư ng hình thành nên HST đĩ đ tham kh o. Song trong đa s tr ư ng h p t i
c p phân v th p, nh ư ti u vùng, khi HST nguyên sinh khơng cịn n a thì c n t i các tiêu chí
t o ra mơi tr ư ng phát sinh và phát tri n c a HST đĩ theo nguyên lý “hồn c nh sinh thái
nào thì t o ra ki u r ng đĩ”. ðây chính là c ơ s đ d báo ho c t i đây đã t ng t n t i HST
nguyên sinh này, ho c di n th th sinh các ki u r ng hi n t i đang theo xu h ư ng ph c h i
l i nguyên m u HST nguyên sinh đĩ.
Trong ph m vi cơng trình chuyên sâu v sinh thái r ng, khi xem xét 5 nhân t sinh thái phát
sinh thì nhân t th 5 “nhân tác” là ý chí con ng ư i, thân thi n hay tàn phá thiên nhiên, nĩ đã
t ng h c đư c nhi u bài h c và quy t đ nh h ư ng đi cho t ươ ng lai. Nhân t “khu h th c
v t” là chân lý th c ti n xác nh n tính đúng đ n c a s phân b t nhiên các ki u r ng
nguyên sinh, nh ưng nay b thay b ng các ...hơ cao trên d ư i 1000m,
phân c t m nh, đ d c l n.
ð t Ch y u cĩ đ t nâu đ , xám feralit, xám mùn trên n n đá
acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, granit, phù sa c đư c hình
thành do quá trình feralit. T ng dày, đ phì và mùn trung bình.
Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m đ i, núi
th c v t th p và trung bình 700-2000m trên dãy núi th p Sa Th y, v i
r ng các qu n h p ch y u nh ư Trám ( Canarium spp.), Cơm
(Elaeocarpus spp.), Tr ư ng m t ( Paviesia annamensis ), Ngát
(Gironiera subaequalis ), G i ( Agalia spp.) và các chi thu c h
Long não (Lauraceae), Ràng ràng ( Ormosia spp.), Thành
ng nh ( Cratoxylon spp.)... ð che ph 60-70%. Tr l ư ng
bình quân: 130-160m 3/ha.
- R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng th p
dư i 1000m phân b Tr ũng Kon Tum, xen k v i ki u r ng
h n lồi n a r ng lá (r ng hành lang ven sơng su i) và ki u
r ng tre n a và h n lồi cây g + tre n a là k t qu c a thối
hĩa t ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m
vùng th p nĩi trên do tác đ ng c a con ng ư i. Tr l ư ng bình
quân c a ki u 1a: 140-180m 3/ha.
o
TV 32: Khí h u Tnăm: 20-24 C; R năm: 1800-2200 mm
Cao ð a m o G m hai cao nguyên: i) Cao nguyên Pleiku là cao nguyên
nguyên bazan tr , chia c t trung bình đ n h ơi y u, đ cao trung bình
bazan 700m – 800m; ii) Cao nguyên Kon Hà n ng là cao nguyên
PleiKu, bazan c , chia c t m nh, đ cao trung bình 900-1000m.
Kon Hà
101
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
ð t Ch y u cĩ đ t nâu th m, xám mùn, xám feralit trên n n đá
bazan, granit, đá b t, acgilit, phi n sét đư c hình thành do quá
trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t dày đ n trung bình, đ
phì và mùn cịn khá.
Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m đ i,
th c v t núi th p và trung bình 700-2000m phân b ch y u cao
r ng nguyên Kon Hà N ng v i s lồi khá phong phú: t đ cao
500-800 m các lồi ưu th thu c h M c lan (Mangnoliaceae)
là Gi i xanh ( Michelia mediocris ), Gi i nhung ( Aglaia
balansae )..., H Xoan (Meliaceae) nh ư G i ( Aglaia spp.),
Dai,... h ðào l n h t (Anacardiaceae) nh ư Trâm nâu (Gluta
spp.), h ð u (Fabaceae) nh ư Xoay.( Dialium
cochinchinense )... T đ cao 600-2000m đư c đ c tr ưng s
chuy n ti p gi a các h phân b vùng th p thành các h thích
nghi vùng cao h ơn nh ư h Long não (Lauraceae), h S i D
(Fagaceae) và hi m d n các lồi h Xoan (Meliaceae), h D u
(Dipterocarpaceae). Tr l ư ng bình quân c a ki u r ng này
khá cao 160-250 m 3/ha.
- Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m núi cao
trên 2000m v i thành ph n ch y u là các lồi ưa m, ch u
l nh nh ư S i ( Quercus spp.), ð quyên (Ericaceae), h Chè
(Theaceae) là cây th ư ng lùn và cong queo, tr l ư ng th p
dư i 80 m 3/ha.
- Ki u r ng h n lồi n a r ng lá phân b vùng đ i th p trên
đ t cĩ thành ph n cát chi m ưu th . Các lồi đ c tr ưng thu c
h D u (Dipterocarpaceae) nh ư Sao đen ( Hopea odorata ),
Ki n ki n ( Hopea spp.)..., h ð u (Fabaceae) nh ư Gõ ( Sindora
spp.), Giáng h ươ ng ( Pterocarpus macrocarpus ), h T vi
(Ericaceae) nh ư B ng l ăng ( Lagestroemia spp.),... v i tr
lư ng bình quân 100-200 m 3/ha.
Trên cao nguyên Pleiku th m th c v t b thối hố nhi u, ki u
r ng ch y u là r ng nhi t đ i m r ng lá và các savan th
sinh v i ưu th các lồi: D ( Lithocarpus spp.), S ăng l
(Lagerstroemia spp.), D u trà beng ( Dipterocarpus
obtusifolius ), C m liên ( Shorea siamensis )... N ăng su t: 6-
7m 3/ha/n ăm.
- R ng tr ng ph bi n là r ng tr ng các lồi Keo ( Acasia
spp.), b ch đàn ( Eucalyptus spp.), Thơng ba lá ( Pinus kesyia ),
B i l i đ ( Litsea sp.)...
o
TV 33: Khí h u Tnăm: 23-25 C; R năm: 1500-2000 mm
Núi th p ð a m o Ki u đ a hình núi th p kh i t ng trên các đá xâm nh p và phun
An Khê trào, đ cao ch y u 600-700m, cĩ m t s đ nh cao trên - d ư i
(núi Trian) 1000m, phân c t m nh, đ d c l n.
ð t Ch y u cĩ đ t xám mùn, xám glây, phù sa chua trên n n
granit, phù sa c , phi n bi n ch t, acgilit, phi n sét đư c hình
thành do quá trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t trung
bình đ n m ng, đ phì và mùn kém, xĩi mịn m nh, chua.
102
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng
th c v t th p <1000m và đ i, núi th p và trung bình 700-2000m v i
r ng các lồi ưu th sinh thái nh ư Vên vên, Re, G i.
- Ki u r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u
(kh p) và ki u r ng h n lồi n a r ng lá (là ki u r ng chuy n
ti p gi a r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m
vùng th p nĩi trên và r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa,
ưu th cây h D u).
o
TV 34: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1200-1800 mm
Bán bình ð a m o Ki u đ a hình đ ng b ng bĩc mịn-tích t , ít b chia c t, cĩ đ
nguyên cao trung bình t 500-1000m. Khu v c Cheo Reo - Phú Túc
Cheo Reo cĩ các d ng đ a hình b c th m và bãi b i chi m ưu th .
– Phú B n
ð t Ch y u cĩ đ t phù sa chua, xám glây, nâu th m trên n n phù
– Ea sup
sa c , acgilit, phi n sét, bazan, granit đư c hình thành do quá
trình feralit và b i t . T ng đ t, mùn và đ phì trung bình.
Th m - Ki u r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u
th c v t (kh p) v i ưu th các lồi h D u thích nghi khí h u khơ nh ư:
r ng D u trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ) D u đ ng ( D.
tuberculatus ), Cà chít ( Shorea roxburghii ), C m liên ( S.
siamensis ) và m t s lồi h Bàng nh ư Chiêu liêu đen
(Terminalia triptera ) , Chiêu liêu i ( T. corticosa ). R ng cĩ
c u trúc đơn gi n 1-2 t ng cây g , m t đ th ưa. Tr l ư ng
bình quân 40-80m 3/ha.
- Ki u r ng h n lồi trên núi đá vơi: là r ng chuy n ti p (hành
lang) d c các sơng su i l n v i thành ph n ưu th c a các lồi
Săng l ( Lagestroemea spp.), Gõ đ ( Sindora
cochinchinensis ), Giáng h ươ ng ( Pterocarpus indicus ).
o
TV 35: Khí h u Tnăm: 23-25 C; R năm: 1600-2000 mm
Cao
nguyên ð a m o Cao nguyên bazan tr , ít b chia c t, đ cao trung bình 500m-
bazan 600m, tho i d n t B c xu ng Nam, t Tây sang ðơng.
Buơn Ma ð t Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám gley, nâu đ trên n n đá
Thu t bazan, phù sa c , granit, acgilit, phi n sét đư c hình thành do
quá trình feralit. T ng đ t dày đ n trung bình, đ phì và mùn
cịn khá.
Th m - Th m r ng t nhiên cịn l i r t ít ch y u là các qu n h p
th c v t Săng l ( Lagestroemia spp.), D u trà beng ( Dipterocarpus
r ng obtusifolius ).. thu c ki u 2 và 5.
- R ng tr ng ch y u là r ng tr ng các lồi Thơng ba lá ( Pinus
keisya ), Keo ( Acacia spp.), Mu ng đen ( Senna siamea ), T ch
(Tectona grandis ).
o
TV 36: Khí h u Tnăm: 22-24 C; R năm: 1600-2200 mm
Kh i núi ð a m o ð a hình ch y u là đ i l ư n sĩng đ cao trung bình 400m.
M’Drak Trong ti u vùng cĩ các kh i núi phía đơng cao 700-800m.
103
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
ð t Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám glây, xám mùn trên n n
granit, acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, phù sa c đư c hình
thành do quá trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t trung
bình đ n m ng, xĩi mịn m nh, cĩ đá l đ u, đ phì và mùn
trung bình.
Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m đ i,
th c v t núi th p và trung bình 700-2000m phân b ch y u đ cao
r ng trên 700m, t thành th c v t ưu th thu c các h D u
(Dipterocarpaceae), h T vi (Lythraceae), h D (Fagaceae),
ho Long não (Lauraceae), h Sim (Myrtaceae), h Th u d u
(Euphoribiaceae), h ð u (Fabaceae)... đ cao trên 1000m,
vai trị l p qu n thu c v các lồi D lá tre (Quercus
bambusaefolia ), C t ng a (A. tonkinense ), Re (m t s lồi
thu c các chi Litsea, Cinnamomnm ), Cơm t ng ( Elaeocarpus
dubius ), các lồi Gi i ( Michelia spp .). Càng lên cao xu t hi n
ki u r ng 4 v i s gĩp m t c a các lồi lá kim nh ư Thơng
nàng ( Dacrycarpus imbricatus ) và Hồng đàn gi ( Dacrydium
elatum ).
- Ki u r ng kín, h n lồi, th ư ng xanh m ưa m vùng th p
dư i 1000m v i ưu th c a các h Xoan (Meliaceae), h Th u
d u (Euphorbiaceae) h Long não (Lauraceae), h Cam
(Rutaceae), h Hoa h ng (Rosaceae), h ð u (Fabaceae), h
S i d (Fagaceae), h Dâu t m (Moraceae)... đây cịn cĩ đ i
di n c a các h Bàng (Combretaceae) và m t s lồi r ng lá
nh ư S ăng l ( Lagerstroemia tomentosa ) thu c h T vi
(Lythraceae), thung ( Tetrameles nudiflora ) thu c h Thung
(Datiscaceae).
- Ki u r ng tre n a và h n lồi cây g + tre n a ph c h i sau
nươ ng r y và khai thác ki t thành ph n ch y u là lồi Le
(Pseudoxytenanthera nigrociliata, P. hosseusii )), L ơ
(Bambusa procera ), N a ( Neohouzeana dulloa ) và r i rác cây
lá r ng cịn sĩt l i nh ư các lồi D ( Quercus, Lithocarpus,
Castanopsis ), V ng tr ng ( Endospermun chinense ), Lim x t
(Piterocellobium clyapea ), Lõi th ( Gnema ), Trám
(Canarium sinense ), Ngát ( Gironniera subaequalis ), Ba soi
(Macaranga denticulata )...
- Ngồi ra, cịn phân b các th m c trên đ t x ươ ng x u, tr ơ
s i đá v i các lồi th c v t ch u h n nh ư Chè vè ( Miscanthus
sinensis ), S m ( Memecylon fruticosum ), Mua ( Melastoma
candidum ), c tranh ( Imperata cylindrica ), Lau ( Erianthus
arundinaceus ), S y đ i ( Phragmites sp .).
o
TV 37: Khí h u Tnăm: 22-24 C; R năm: 1600-2600 mm
Cao ð a m o Ki u đ a hình cao nguyên bazan c b xâm th c, chia c t
nguyên m nh. ð cao trung bình 700-800m, đi m cao nh t là 1187m.
ðă k Nơng Là kh i cao nguyên d ng vịm nên đ a hình th p d n v các
– ðă k Min phía.
104
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
ð t Ch y u cĩ đ t xám feralit, nâu vàng, nâu đ trên đá acgilit,
phi n sét, phi n bi n ch t, granit, bazan, đá b t đư c hình
thành do quá trình feralit. T ng dày đ n trung bình, đ phì và
mùn cịn khá.
Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng th p
th c v t dư i 1000m và đ i, núi th p và trung bình 700-2000m ch cịn
r ng l i r t ít phân b rãi rác trên dãy núi Ch ư Dju đ n dãy V ng
Phu v i các lồi nh ư Ki n ki n ( Hopea spp.), Sao ( Shorea
spp.), Gi i ( Michelia spp), D u ( Dipterocarpus spp.)... Tr
lư ng: 120-150m 3/ha.
- R ng tr ng các lo i ch y u các lồi thu c nhĩm Keo
(Acacia spp.), B ch đàn ( Eucalyptus spp.) và Thơng ( Pinus
spp.).
o
TV 38: Khí h u Tnăm: 16-25 C; R năm: 1500-2200 mm
Kh i núi ð a m o Ki u đ a hình kh i núi kh i t ng, phân c t sâu và phân c t
Ch ư Ang ngang m nh, s ư n d c (kh i núi Ch ư Yang Sin), và ki u đ a
Sin và s ơn hình bình s ơn nguyên bĩc mịn (s ơn nguyên ðà L t). ð a hình
nguyên ðà th p d n t b c xu ng nam. ð cao c a ti u vùng đư c l y t
L t đai 1000 m tr lên, đ cao trung bình 1000-1700m, tuy nhiên
cĩ m t s đ nh nhơ cao trên 2000m.
ð t Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám mùn xen k đ t phù sa chua,
nâu vàng, nâu đ trên n n acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t
đư c hình thành do quá trình feralít mùn, quá trì nh alit. T ng
đ t dày và trung bình, đ phì và mùn cịn khá.
Th m - đ cao d ư i 800m là ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng
th c v t th ư ng xanh m ưa m vùng th p v i các lồi ưu th nh ư Sao
r ng đen ( Hopea odorata ), D u rái ( Dipterocarpus alatus ) và D u
con quay ( D. turbinatus ). Ki u r ng 2 v i các lồi tiêu bi u là
B ng l ăng i ( Lagestroemia calyculata ) và Chiêu liêu gân đen
(Terminalia nigrovenulosa ). đ cao trên 800m là ki u r ng
kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh đ i, núi th p và trung bình
phân b r ng rãi trong khu v c và đư c đ c tr ưng b i các lồi
ưu th thu c v h D Fagaceae và h Long não Lauraceae.
Ki u r ng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim đ c tr ưng b i khu h
cây lá kim r t phong phú nh ư Thơng đà l t ( Pinus dalatensis ),
Thơng lá d t ( P. krempfii ), Thơng ba lá ( P. kesiya var.
langbianensis ), Thơng nàng ( Podocarpus imbricatus ), P ơ mu
(Fokienia hodginsii ). Trên các đ nh núi và các s ư n giơng cao
xu t hi n h sinh thái r ng lùn v i ưu th thu c v các lồi Cà
di nam b ( Lyonia annamensis ), Cà di lá xoan ( L. ovalifolia )
và m t s lồi S t nh ( Arundinaria spp.). M t tr ng thái r ng
th sinh khá đ c s c vùng này là tr ng thái r ng cây lá kim
hơi khơ v i lồi ưu th là Thơng ba lá ( P. kesiya ). R ng th
sinh tre n a trong vùng c ũng phát tri n khá r ng v i hai lồi
ưu th là Le ( Oxytenanthera nigrociliata ) và L ơ ( Bambusa
procera ).
105
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
o
TV 39: Khí h u Tnăm: 20-22 C; R năm: 1500-2800 mm
Cao ð a m o Ki u đ a hình cao nguyên bazan bĩc mịn xen k p các đ i núi
nguyên Di sĩt. ð cao trung bình 850-1000m, th p d n t đơng b c
Linh, B o xu ng tây nam. D ng đ a hình t ươ ng đ i b ng ph ng chi m
L c di n tích ch y u (trên ¾ t ng di n tích tồn ti u vùng).
ð t Ch y u cĩ đ t nâu đ , xám feralit, xám glây trên n n đá
bazan, granit. acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t đư c hình
thành do quá trình feralit mùn. T ng đ t dày, đ phì và mùn
khá.
Th m - R ng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim v i đ c tr ưng là Thơng
th c v t ba lá ( Pinus kesiya ), th nh tho ng h n giao v i m t s cây lá
r ng r ng nh ư D u trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), D
(Quercus spp.),...
- Ki u ph r ng lá r ng th ư ng xanh m ưa m đ cao trên
700 m v i ưu th các lồi thu c h D (Fagaceae), ho Th u
d u (Euphorbiaceae), h Long não (Lauraceae), h ð u
(Fabaceae),...
VII. Vùng Khí h u Ch u nh h ư ng ch y u c a các kh i khơng khí nhi t đ i và
ðơng Nam xích đ o bi n. Khí h u thu c lo i nhi t đ i đi n hình khơng cĩ
B mùa l nh, mùa xuân là th i k ỳ nĩng nh t. Khí h u phân hĩa
o
tươ ng đ i l n, T năm: 24-27 C. Bi n cĩ nh h ư ng m nh t
o o
phía đơng và nam. BDT ngày : 7-10 C; BDT năm: 4-6 C. M ưa
l n, R năm: 1400-2800mm, gi m d n t b c xu ng nam, v i 2
mùa t ươ ng ph n nhau rõ r t, mùa khơ khá kh c nghi t, kéo dài
vào th i k ỳ đơng xuân. Ít ch u nh h ư ng c a bão.
ð a m o ð a hình cĩ tính phân b c rõ v i ki u đ a hình núi th p phía
b c, chuy n ti p xu ng gị đ i và sau cùng là đ ng b ng sơng
ð ng Nai, sơng Sài gịn.
ð t Ch y u cĩ các lo i đ t nâu, nâu đ , xám feralit b xĩi mịn
r a trơi và latêrit hĩa m nh. Ngồi ra cịn cĩ đ t phù sa chua,
gley đ u cĩ đ phì và ti m n ăng s n xu t suy gi m.
Th m - ð c tr ưng v i ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh
th c v t mưa m vùng th p dư i 1000m v i ưu th các lồi h d u
r ng vùng th p v i đ i di n là D u rái, D u song nàng, Sao, Ki n
ki n, vên vên, tr l ư ng và n ăng su t g r t cao. ti u vùng
đ i núi th p ðơng nam b . Ki u r ng ng p m n ven bi n v i
các lồi đ c tr ưng là ðư c.
- R ng tr ng các lo i v i các lồi ch đ o thu c nhĩm keo
(Acacia spp.), b ch đàn ( Eucalyptus spp.), T ch ( Tectona
grandis ), Sao d u ( Dipterocarpus spp.)... v i n ăng su t cao
hơn các vùng khác. Tr ng tâm phát tri n lâm nghi p c a vùng
là c ng c h th ng r ng phịng h đ u ngu n, phịng h đơ th
và phát tri n vùng nguyên li u g gi y và g x ph c v các
c m cơng nghi p ch bi n trong vùng.
o
TV 40: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1800-2800 mm
106
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
ð a m o Ki u đ a hình kh i núi kh i t ng, phân c t sâu và phân c t
ngang trung bình, s ư n d c. ð cao ch y u d ư i 1000m.
ð t Ch y u cĩ đ t nâu vàng, nâu đ , xám feralit trên n n acgilit,
phi n sét, phi n bi n ch t, phù sa c , granit, bazan đư c hình
thành do quá trình feralit. Xĩi mịn r a trơi và latêrit hĩa
m nh, t ng đ t trung bình và m ng, đ phì và mùn trung bình.
Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng
th c v t th p d ư i 1000m và ưu th h D u vùng th p v i các lồi đ c
r ng tr ưng nh ư D u rái ( D. alatus ), D u song nàng ( D. dyeri ), Sao
đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n ( Hopea spp.)...
- R ng tr ng các lo i v i các lồi ch y u là Keo ( Acacia
spp .), B ch đàn ( Eucalyptus spp.), Sao đen ( Hopea odorata ),
T ch ( Tectona grandis )... N ăng su t r ng tr ng cĩ th đ t t
20-30 m 3/ha/n ăm.
o
TV 41: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1600-2200 mm
Gị đ i ð a m o Ki u đ a hình gị đ i xen k cĩ đ cao t ươ ng đ i đ n 100-
ðơng Nam 120m, cĩ đ nh là vịm tho i hay liên k t các vịm v i các
B tr ũng gi a đ i t ươ ng đ i r ng và b ng ph ng. H ư ng c a các
dãy đ i khơng rõ ràng th hi n qua s lo n h ư ng c a m ng
lư i th y v ăn trong ti u vùng.
ð t Ch y u cĩ đ t xám feralit xen k các lo i đ t khác trên n n
granit, phù sa c , badan, acgilit đư c hình thành do quá trình
feralit. T ng đ t dày trung bình đ n m ng, xĩi mịn r a trơi và
latêrit hĩa r t m nh, chua, nhi u k t von đá ong, đ phì và
mùn kém.
Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng th p
th c v t Nam B , ưu h p cây h D u v i đ i di n các lồi h d u vùng
r ng th p nh ư D u rái ( Dipterocarpus alatus ), D u song nàng ( D.
dyeri ), Sao đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n ( Hopea spp.).
- Tuy nhiên r ng đã b tác đ ng và suy thối m nh thành các
ki u th sinh nhân tác và ch y u chuy n thành r ng tr ng v i
các lồi ch y u là B ch đàn ( Eucalyptus ), Keo ( Acacia ),
T ch ( Tectona grandis ), và m t s lồi b n đ a khác. N ăng
su t r ng tr ng trong ti u vùng cĩ th đ t 20-30m 3/ha/n ăm.
o
TV 42: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-2000 mm
ð ng b ng ð a m o ð ng b ng châu th sơng ð ng Nai, sơng Sài Gịn đ cao
ðơng Nam dư i 10m.
B
ð t Ch y u cĩ các lo i đ t phù sa glây, phù sa chua, xen k đ t
xám feralit, xám glây, đ t phèn ti m tàng, chua, đ phì kém,
di n tích nh bé manh mún.
107
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
Th m Ki u r ng kín, h n lồi lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng
th c v t th p <1000m và h D u vùng th p v i các lồi đ c tr ưng nh ư
r ng D u rái ( D. alatus ), D u song nàng (D. ), Sao đen ( Hopea
odorata ), Ki n ki n. ( Hopea spp.)..
R ng tr ng các lo i v i các lồi ch y u là Sao đen ( Hopea
odorata ), Keo, B ch đàn ( Eucalyptus spp.), T ch ( Tectona
grandis )... N ăng su t r ng tr ng cĩ th đ t t 20-
30m 3/ha/n ăm.
o
TV 43: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-1800 mm
Ng p m n ð a m o Bãi tri u ven bi n ng p theo th y tri u, v t li u m n, t o thành
ven bi n d i l n.
ðơng Nam
ð t Ch y u cĩ đ t cát đ , đ t phèn, m n và m n sú v t xen m t
B (C n
s lo i đ t khác trên n n phù sa ven bi n và c a sơng vùng
Gi )
C n Gi -Bà R a V ũng Tàu. ð t chua, glây, đ phì và mùn
trung bình.
Th m - Ki u r ng ng p m n ven bi n v i các qu n xã và qu n th
th c v t bao g m: Qu n th thu n lồi B n tr ng ( Sonneratia alba) tiên
r ng phong trên bãi m i b i ng p tri u sâu, Qu n xã ðư c
(Rhizophora apiculata ) và B n chua ( S. alba ) trên bãi b i đã
n đ nh, Qu n xã ðư c ( R. apiculata ) và Xu ( Xylocarpa
granatum ) trên đ t ng p sâu 2-2,5m ( đây là qu n xã ph bi n
nh t trong vùng), Qu n xã ðư c ( R. apiculata ) và Dà vơi
(Ceriops tagal ) trên đ t ng p tri u cao, Qu n xã M m
(Avicenia officinalis ) và (C. decandra ) trên đ t ng p tri u cao,
Qu n xã Giá ( Excoecaria agalocha ) và Chà là ( Phoenix
paludosa ) trên đ t ng p tri u th t cao. Qu n xã cây n ư c l
phân b d c theo các mép sơng, g m: Qu n th B n chua S.
caseolaris nh ng n ơi ng p tri u t 1 đ n 1,5m, Qu n xã
Mái d m (Cryptocoryne ciliate) , Ơ rơ (A. eberacteatus) và
D a n ư c Nypa fruticans nh ng n ơi ng p tri u t 1,5m-2m,
Qu n xã Mãng c u ( Annona reticulata ) và Mây n ư c
(Flagellaria indica ) nh ng n ơi ng p tri u 2m-3m, Qu n xã
Mua ( Melastoma polyanthum ) và S ưa bi n ( Dalbergia
candenatensis ) nh ng n ơi ng p tri u đ n 4m.
o
TV 44: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1800-2200 mm
Cơn ð o ð a m o ð a hình trên đ o xen k p gi a đ a hình núi th p, đ i và các
bãi cát ven bi n.
ð t Ch y u là đ t feralit đ vàng, đ t ng p m n sú v t, đ t chua
phèn. ð phì đ t trung bình.
108
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng
th c v t th p dư i 1000m v i các lồi đ c tr ưng và đư c mang tên c a
r ng đ o nh ư D u cơn s ơn ( Dipterocarpus condorensis ), Bùi cơn
sơn ( Ilex condorensis ), D t sành cơn s ơn ( Pavetta
condorensis ), L u cơn s ơn ( Psychotrya condorensis )
- Ki u r ng ng p m n ven bi n phân b ch y u xung quanh
Hịn Ba và d c b bi n phía tây c a Cơn ð o. R ng ng p m n
vùng Cơn ð o đư c đ c tr ưng b i các lồi V t ( Bruguiera
gymnorhiza ), M m ( Avicennia alba ) và ðư c đơi ( Rhizophora
mucronata ).
VIII. Khí h u Ch u nh h ư ng c a các kh i khơng khí nhi t đ i và xích đ o
Vùng Tây bi n trong c ơ ch giĩ mùa. Khí h u cĩ tính ch t nhi t đ i giĩ
Nam B mùa đi n hình, khơng cĩ mùa l nh. ð a hình đ ng nh t, m c
o o
phân hĩa khí h u th p. T năm: 26.5-27.5 C. T min > 10 C, T max <
o
40 C. Do nh h ư ng tr c ti p c a bi n t nhi u phía, BDT ngày :
o o
6-8 C, BDT năm<4 C. M ưa l n, R năm: 1400-3500mm, t ăng d n
theo chi u đơng b c - tây nam, hình thành m t trung tâm m ưa
l n trên vùng ven bi n phía tây. Hàng n ăm cĩ 2 mùa khơ - m
tươ ng ph n nhau rõ r t, phù h p v i s ho t đ ng c a 2 mùa
Giĩ mùa. Tuy quá n a ph n biên gi i là bi n song nh h ư ng
c a bão ít, c ư ng đ nh . B c x m t tr i l n, chênh nhau
khơng nhi u gi a các khu v c và gi a các mùa.
ð a m o ð ng b ng châu th , đ a hình b ng ph ng, chia c t b i các
sơng r ch, đ cao d ư i 10m.
ð t Ch y u cĩ đ t phù sa châu th sơng C u Long, đ phì cao và
đ t ng p m n, ng p phèn nhi t đ i giàu ti m n ăng.
Th m Ch y u là r ng ng p m n ven bi n và r ng úng phèn (r ng
th c v t Tràm). Tr ng tâm là xây d ng h th ng r ng phịng h ch n
r ng sĩng ven bi n..
o
TV 45: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-1900 mm
ð ng b ng ð a m o ð ng b ng châu th sơng Mêkơng, đ cao d ư i 10m.
Nam B
ð t Ch y u cĩ đ t phù sa khơng cĩ ho c cĩ glây, đ t phèn ng p
theo mùa trên n n phù sa ch y u là châu th sơng Mêkơng,
đ phì và mùn khá. Cĩ m t di n tích than bùn t i Cà Mau,
Kiên Giang.
109
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
Th m - Ki u r ng úng phèn - r ng Tràm ( Melaleuca cajuputi ). D ư i
th c v t tán r ng Tràm là S y ( Phragmites vallatoria ) và m t s lồi
r ng thu c chi N ăn (N ăng) ( Eleocharis spp.). Th m th c v t thân
th o là nh ng th m c ng p n ư c theo mùa hay ng p n ư c
th ư ng xuyên cĩ th chia thành 4 nhĩm chính:
- Th m c trong nh ng vùng đ t ng p n ư c ng t sâu và kéo
dài v i ưu th thu c v các lồi N ăn ( Eleocharis dulcis ), Lúa
ma ( Oryza rufipogon ) và S y ( P. vallatoria ). Tr ng thái th m
th c v t này th ư ng g p nh ng vùng đ t ng m phèn ho c
hơi phèn.
- Th m c trên đ t phèn n ng v i ưu th b i các lồi N ăn ( E.
dulcis ), ( E. ochrostachya ), C m m ( Ischaemum rugosum ) và
(Lepironia articulata ). Nh ng vùng đ t này th ư ng b ng p
nư c sâu theo mùa.
- Th m c trên đ t cát ho c phù sa c v i ưu th thu c v các
lồi Eragrostis atrovirens, Setaria viridis, Mnesithea laevis,
Panicum repnes . ðây là nh ng vùng đ t ch ng p n ư c trong
th i gian ng n.
- Th m c b nh h ư ng b i n ư c l v i ưu th thu c v các
lồi Paspalum vaginatum, Scirpus littoralis, Zoysia matrella,
E. dulcis, E. spiralis . ðây là nh ng vùng đ t cĩ th b ng p
nư c l theo ngày do thu tri u.
o
TV 46: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1800-2000 mm
Ng p m n ð a m o Bãi tri u ven bi n ng p theo th y tri u, v t li u m n, t o thành
Tây Nam các d i l n liên t c bao quanh đ ng b ng châu th .
B
ð t Ch y u cĩ đ t m n, m n sú v t già u sé t trên n n phù sa ng p
tri u ven bi n và c a sơng C u Long. ð phì và mùn khá.
Th m - R ng ng p m n ven bi n v i đ c tr ưng cĩ tính đa d ng th c
th c v t v t ng p m n cao nh t Vi t Nam, c v s l ư ng lồi (phong
r ng phú nh t), kích th ư c cây (to l n nh t) và s phong phú c a h
sinh thái r ng ng p m n ( đa d ng nh t). Các qu n xã r ng
ng p m n ch y u đây là: Qu n xã M m bi n ( Avicennia
marina ) trên n n đ t cát bùn sét, ng p tri u trung bình ho c
cao; Qu n th M m l ư i địng ( A. officinalis ) trên n n đ t bùn
sét h ơi ch t ng p tri u trung bình; Qu n xã M m tr ng ( A.
alba ) trên đ t m i b i, n n đ t là bùn m m, ng p tri u th p;
Qu n xã ðư c ( Rhizophora apiculata )- V t khang ( Brugiera
parviflora ) trên n n đ t sét h ơi ch t, ven kênh r ch, ng p tri u
trung bình; Qu n xã M m tr ng ( Avicennia alba ) - ðư c
(Rhizophora apiculata ) trên n n đ t bùn sét h ơi nhão, ng p
tri u trung bình g n bi n, n ơi c a sơng, kênh r ch; Qu n xã
Cĩc vàng ( Lumnitzea racemosa ) – Dà vơi ( Ceriops tagal ) trên
nh ng vùng đ t cao; Qu n th Giá ( Excoecaria agallocha )
trên vùng đ t cao g n bi n, Qu n xã Chà là ( Phoenix
paludosa ) trên n n đ t sét h ơi r n ít khi ng p tri u; Qu n th
D a n ư c ( Nipa fruticans ) n m sâu trong các kênh r ch, n ơi
nư c l là ch y u.
110
Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ð c đi m ch y u
o
TV 47: Khí h u Tnăm: 27-28 C; R năm:2000-3500mm
H i đ o ð a m o Ki u đ a hình đi n hình là núi th p xen đ a hình đ i, và các bãi
Tây Nam cát ven bi n.
B ( đ o
ð t Ch y u cĩ đât xám feralit, xám glây, nâu vàng trên n n đá
Phú Qu c)
acgilit, phi n sét, ph n sa, phù sa c , granit, phi n bi n ch t
đư c hình thành do quá trình feralit. T ng d t dày và trung
bình, đ phì và mùn cịn khá.
Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ư ng xanh m ưa m vùng th p
th c v t Nam B v i ưu th các lồi h D u (Dipterocarpaceae) g p
r ng trên đ t feralit phát tri n trên sa th ch, cĩ t ng đ t dày, m, t p
trung 3 khu v c: khu v c su i K ỳ đà, trên dãy núi Hàm Ninh
và núi Cháo. thành ph n ch y u là Sao đen ( Hopea odorata ),
D u ( Dipterocarpus dyerii ), Dàu mít ( D. costata ), Cám
(Parinaria annamensis ), Trâm ( Syzygium spp.), S ( Dillenia
ovata )
- R ng ng p m n, phân b thành t ng v t các c a r ch, t p
trung ch y u khu r ch Tràm. Các lồi cây ng p m n ch
y u là ðư c đơi ( Rhizophora apiculata ), V t ( Bruguiera
gymnorhiza ), B n ( Sonneratia alba ), Cĩc ( Lumnitzera
racemosa ), Giá ( Excoecaria agallocha ). ð c bi t ch n ơi đây
m i th y xu t hi n lồi Cĩc đ ( Lumnitzera rosea ) mà khơng
nơi nào vùng đ ng b ng sơng C u Long cĩ lồi này.
- R ng úng phèn - r ng Tràm ( Melaleuca cajuputi ) đây phân
b 3 d ng đ a hình: nh ng vùng đ t tr ũng ng p n ư c
th ư ng xuyên (Tràm đây m c dày nh ưng cĩ kích th ư c
nh ); trên vùng đ t phù sa cát pha sét ng p n ư c vào mùa m ưa
(Tràm m c chung v i các lồi c ch u h n và cĩ kích th ư c
l n); trên gi ng cát c đ nh khơng b ng p n ư c (Tràm m c
chung v i các lồi cây khác và cĩ kích th ư c nh ).
- R ng h n lồi trên núi đá vơi phân b trên đ a hình đ i núi
cao, d c l n nhi u đá, g p trên đ nh núi Cháo, đ nh núi Hàm
Ninh, đ nh núi Hàm R ng đ cao trên 250m. R ng cịn
nhi u tính ch t nguyên sinh nh ưng cây cĩ kích th ư c nh do
đi u ki n s ng kh c nghi t. Th ư ng g p 3 ưu h p chính: Ưu
h p i r ng-C ng-Ki n ki n ( Psidium - Calophyllum -
Hopea ); Ưu h p C ng-Trâm-Ki n ki n ( Calophyllum –
Syzygium – Hopea ); Ưu h p cây b i S m-Găng ( Memecylon -
Aidia )
Ghi chú:
o o
Tnăm là nhi t đ trung bình n ăm ( C); T min là nhi t đ t i th p ( C); T max là nhi t đ t i cao
o o o
( C); BDT ngày là biên đ nhi t đ ngày ( C); BDT năm là biên đ nhi t đ n ăm ( C); R năm là
t ng l ư ng m ưa trung bình n ăm (mm).
111
Ph l c 5. B n đ phân vùng STLN vùng Tây B c
112
Ph l c 6. B n đ phân vùng STLN vùng ðơng B c
113
Ph l c 7. B n đ phân vùng STLN vùng ð ng b ng B c b
114
Ph l c 8. B n đ phân vùng STLN vùng B c Trung b
115
Ph l c 9. B n đ phân vùng STLN vùng Nam Trung b
116
Ph l c 10. B n đ phân vùng STLN vùng Tây Nguyên
117
Ph l c 11. B n đ phân vùng STLN vùng ðơng Nam b
118
Ph l c 12. B n đ phân vùng STLN vùng Tây Nam b
119
Các file đính kèm theo tài liệu này:
bao_cao_cuoi_cung_phan_vung_sinh_thai_lam_nghiep_o_viet_nam.pdf
