Báo cáo cuối cùng phân vùng sinh thái lâm nghiệp ở Việt Nam

BÁO CÁO CU I CÙNG PHÂN VÙNG SINH THÁI LÂM NGHI P VI T NAM Cơ quan th c hi n: RCFEE Ch trỡ và ủiu ph i: V ũ T n Ph ươ ng Th ư ký: Nguy n Thu ỳ M Linh Cỏc chuyờn gia tham gia: GS.TS. Nguy n Ng c Lung GS.TSKH. ð ðỡnh Sõm GS.TS. Nguy n Xuõn Quỏt PGS.TS. Tr n Vi t Li n PGS.TS. Ngụ ðỡnh Qu PGS.TS. Tr n V ăn Con PGS.TS. Nguy n ðỡnh K ỳ TS. Li V ĩnh Cm TS. ð H u Th ư ThS. Ngụ Ti n Giang ThS. Hoàng Vi t Anh ThS. ðinh Tha

pdf124 trang | Chia sẻ: huong20 | Ngày: 12/01/2022 | Lượt xem: 371 | Lượt tải: 0download
Tóm tắt tài liệu Báo cáo cuối cùng phân vùng sinh thái lâm nghiệp ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
anh Giang ThS. Ph m Ng c Thành Mc lc 1 ðt vn đ ....................................................................................2 2 Tng quan các phân vùng liên quan...............................................3 2.1 Phân vùng lãnh th .....................................................................................................3 2.1.1 Cơ s pháp lý ..........................................................................................................3 2.1.2 Cp phân v và tên g i ............................................................................................5 2.2 Phân vùng sinh thái .....................................................................................................6 2.2.1 Ph ươ ng pháp lu n trong phân vùng sinh thái ......................................................6 2.2.2 Nh ng cơng trình phân vùng sinh thái Vi t Nam ..............................................8 2.3 Phân vùng sinh thái lâm nghi p .................................................................................9 3 Thm thc vt rng Vit Nam và đc trưng phân b.......................9 3.1 Gi i thi u v r ng và tài nguyên ðDSH ....................................................................9 3.1.1 Nh ng nhân t nh h ưng và phân b t nhiên c a r ng .................................9 3.1.2 Tài nguyên ðDSH r ng ........................................................................................11 3.2 Các h sinh thái r ng, c ơ s khoa h c c a phân lo i và áp d ng ........................12 3.2.1 Khái ni m v HSTR ...............................................................................................12 3.2.2 Các c p b c (h p ph n) c a sinh thái h c .........................................................14 3.2.3 Các HSTR ch y u Vi t Nam ...........................................................................14 3.3 Các h th ng phân lo i r ng ....................................................................................23 3.3.1 H th ng phân lo i r ng theo hi n tr ng ............................................................23 3.3.2 Phân lo i th m th c v t r ng theo các nhân t sinh thái phát sinh ..................24 3.3.3 Phân lo i các h sinh thái theo đai cao và điu ki n sinh thái ..........................25 3.3.4 Thang phân lo i r ng c a UNESCO ...................................................................26 3.3.5 Phân lo i HSTR t nhiên theo C m nang ngành Lâm nghi p..........................27 3.3.6 Các ki u r ng s d ng trong phân vùng STLN ..................................................28 4 Cơ s khoa hc ca các tiêu chí cho phân vùng STLN ...................29 4.1 Khí h u - th y v ăn .....................................................................................................30 4.1.1. Kinh nghi m qu c t ................................................................................................30 4.1.2. Phân vùng lãnh th theo khí h u............................................................................31 4.4.3. Phân v ......................................................................................................................31 4.4.3. Tiêu chí và các khuy n ngh phân vùng STLN ......................................................31 4.2 ða hình-đa m o .......................................................................................................33 4.2.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................33 4.2.2 Phân lo i ................................................................................................................33 4.2.3 Phân v ...................................................................................................................34 4.2.4 Tiêu chí và khuy n ngh phân vùng STLN ..........................................................35 ii 4.3 Th nh ưng - lp đ a.................................................................................................35 4.3.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................35 4.3.2 Phân lo i ................................................................................................................36 4.3.3 Phân vùng đa lý th nh ưng ...............................................................................37 4.3.4 Phân vù ng l p đa..................................................................................................37 4.3.5 Tiêu chí và khuy n ngh phân vùng STLN ..........................................................37 4.4 Phân vùng STLN .......................................................................................................40 4.4.1 Kinh nghi m qu c t và Vi t Nam ........................................................................40 4.4.2 Phân lo i ................................................................................................................42 4.4.3 Lu n gi i v la ch n phân v ..............................................................................42 4.4.4 Tiêu chí phân vùng sinh thái lâm nghi p.............................................................43 5 B tiêu chí phân vùng STLN và phương pháp xây dng bn đ phân vùng STLN........................................................................................44 5.1 Tiêu chí phân vùng STLN .........................................................................................44 5.2 Ph ươ ng pháp xây d ng b n đ và d li u phân vùng STLN ................................45 6 Kt qu và tho lun ...................................................................48 6.1 Phân vùng STLN .......................................................................................................48 6.2 Xây d ng c ơ s d li u cho vùng STLN .................................................................52 6.3 Bn đ phân vùng STLN ...........................................................................................61 6.4 Bình lu n v k t qu và khuy n ngh s d ng ........................................................63 Tài liu tham kho............................................................................64 Ph lc 1. Tên đt theo tên Vit Nam và FAOUNESCO .............................................69 Ph lc 2. Bn đ đt Vit Nam theo FAO/UNESCO ....................................................71 Phc lc 3. Bn đ nhit đ, lưng mưa và ch s m................................72 Ph lc 4. Chi tit các đc trưng ca vùng và tiu vùng STLN .....................74 Ph lc 5. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Bc .....................................................112 Ph lc 6. Bn đ phân vùng STLN vùng ðơng Bc ..................................................113 Ph lc 7. Bn đ phân vùng STLN vùng ðng bng Bc b .................................114 Ph lc 8. Bn đ phân vùng STLN vùng Bc Trung b ...........................................115 Ph lc 9. Bn đ phân vùng STLN vùng Nam Trung b.........................................116 Ph lc 10. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Nguyên ...........................................117 Ph lc 11. Bn đ phân vùng STLN vùng ðơng Nam b .......................................118 Ph lc 12. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Nam b...........................................119 iii Danh mc các bng Bng 1. S thay đi din tích rng Vit Nam, 1943 2009........................ 10 Bng 2. Tr lưng rng g theo các vùng sinh thái (1000m 3) ..................... 11 Bng 3. Các kiu rng chính Vit Nam ................................................. 29 Bng 4. Tiêu chí v khí hu cho mi phân v phân vùng STLN.................... 32 Bng 5. Tiêu chí v đa cht/đa mo đ phân vùng STLN .......................... 35 Bng 6. ð xut tiêu chí phân chia th nhưng trong phân vùng STLN........ 39 Bng 7. Tng hp b tiêu chí phân vùng STLN Vit Nam ......................... 45 Bng 8. S khác bit gia phân vùng sinh thái nơng nghip và lâm nghip... 48 Bng 9. Tên và din tích vùng và tiu vùng sinh thái lâm nghip................. 51 Bng 10. Tĩm tt đc trưng ca các vùng và tiu vùng sinh thái lâm nghip. 53 iv Li cm ơn Nghiên c u này là m t trong nh ng ho t đ ng c a Ch ươ ng trình UN-REDD Vi t Nam nh m tng h p và đư a ra các vùng sinh thái lâm nghi p ph c v cho Ch ươ ng trình REDD Vi t Nam. ð hồn thành nghiên c u này, thay m t c ơ quan th c hi n xin c m ơn s h tr to l n v tàu chính và k thu t c a Ch ươ ng trình UN-REDD Vi t Nam, đ c bi t c m ơn s đĩng gĩp ca các chuyên gia quc t , bà Inoguchi Akiko, TS. Patrick Van Laake. Xin c m ơn s tham gia tích c c c a các chuyên gia trong nhĩm nghiên c u, c m ơn s h tr k p th i và cĩ hi u qu c a V ăn phịng UN-REDD Vi t Nam, các c ơ quan và các chuyên gia trong vi c tham gia đĩng gĩp ý ki n cho vi c hồn thi n báo cáo này. Mc dù Nhĩm nghiên c u đã cĩ nhi u c g ng, song do h n ch v th i gian và ngu n l c, nên ch c ch n báo cáo khơng tránh kh i nh ng thi u sĩt và h n ch . R t mong s đĩng gĩp ca các c ơ quan và các chuyên gia đ vi c phân vùng sinh thái lâm nghi p ngày càng đưc hồn thi n. v Các t vit tt C & I B tiêu chí và ch s sinh thái đ phân vùng COP Hi ngh các bên ðDSH ða d ng sinh h c ðTQHR ðiu tra quy ho ch r ng FAO T ch c Nơng l ươ ng th gi i FSIV Vi n Khoa h c lâm nghi p Vi t Nam GHG Khí nhà kính HST H sinh thái HSTR H sinh thái r ng IPCC y ban liên chính ph v bi n đ i khí h u IUCN Liên minh B o t n thiên nhiên qu c t KHNN Khí h u nơng nghi p LHQ Liên h p qu c MRV ðo đm, l p báo cáo và th m đ nh NN-PTNT Nơng nghi p và phát tri n nơng thơn REDD Gi m phát th i do m t r ng và suy thối r ng REL Mc phát th i tham kh o RCFEE Trung tâm nghiên c u sinh thái và mơi tr ưng r ng RTN Rng t nhiên RT Rng tr ng STLN Sinh thái lâm nghi p TCLN Tng c c lâm nghi p UBND y ban nhân dân UNESCO T ch c khoa h c, giáo d c và v ăn hĩa c a liên hi p qu c UNFCCC Cơng ưc khung c a Liên hi p qu c v bi n đ i khí h u UNDP Ch ươ ng trình phát tri n c a Liên hi p qu c UNEP Ch ươ ng trình mơi tr ưng c a liên hi p qu c UN-REDD Ch ươ ng trình gi m phát th i do m t r ng và suy thối r ng c a LHQ UNESCO T ch c Giáo d c, Khoa h c và V ăn hố Liên hi p qu c WWF Qu Qu c t b o t n thiên nhiên vi 1 ðt vn đ Tăng phá t th i khí nhà kí nh là nguyên nhân gây nên hi n t ư ng nĩ ng lên tồ n c u, là m bi n đi khí hu rõ né t trong nh ng n ăm g n đây và v n đ này đang đư c t t c cá c qu c gia trên th gi i quan tâm. ð h n ch phát th i khí nhà kính, ch y u là khí các bon níc (CO 2) mt mt cá c n ư c phá t tri n cn cam k t gi m phá t th i, mt khá c c n b o v phá t tri n r ng nh t là cá c n ư c nhi t đi nơi t p trung l n di n tích rng nhi t đi và là b hp th và l ưu tr khí các bon níc. Vi ý nghĩ a đĩ ti H i ngh các bên ln th 13 (COP 13) di n ra t i Bali, Indonesia vào tháng 12/2007, cá c bên liên quan đã thơng qua K ho ch Hành đng Bali (Bali Action Plan) trong đĩ cĩ đ xu t l trình xây d ng và đư a REDD tr thành m t c ơ ch chính th c thu c h th ng các bi n pháp h n ch bi n đ i khí h u trong t ươ ng lai, đc bi t là sau khi giai đon cam k t đ u tiên c a Ngh đ nh th ư Kyoto h t hi u l c vào n ăm 2012. REDD là vi t t t c m t ti ng Anh Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries – ngh ĩa là Gi m phát th i do m t r ng và suy thối rng các n ưc đang phát tri n. Vi t Nam, REDD đư c th c hi n thơng qua 3 t ch c c a Liên hi p qu c là UNDP, FAO và UNEP và đưc g i t t là ch ươ ng trình UN-REDD. M t trong nh ng m c tiêu chính c a UN-REDD Vi t Nam là h tr T ng C c Lâm Nghi p thu c B Nơng nghi p và Phát tri n Nơng thơn và các c ơ quan đu m i thi t l p đưc và qu n lý các cơng c đ th c hi n m t ch ươ ng trình REDD hi u qu , minh b ch, cơng b ng. ð m b o r ng các c ơ quan đu m i cĩ kh n ăng đo l ưng gi m phát th i t phá r ng và suy thối r ng m t cách chính xác và tuân th đúng các tiêu chu n qu c t . Trong các ho t đ ng liên quan đn tính tốn gi m phát th i thì vi c xây d ng m c phát th i tham kh o (Reference Emision Level = REL) và h th ng đo đm, l p báo cáo và th m đ nh (Measurement, Reporting and Verification = MRV) là h t s c quan tr ng. c p đ đánh giá mc qu c gia (Tier 1), các tính tốn v h p th và phát th i ch y u d a trên s li u v phân vùng sinh thái c a các ki u r ng c ơ b n c a Vi t Nam. Trên c ơ s các ki u r ng trong m t phân vùng sinh thái cĩ n ăng su t sinh h c t ươ ng đi đ ng nh t, chúng ta cĩ th tính tốn s ơ b m c h p th / phát th i tồn quc cho l ĩnh v c lâm nghi p. Cho t i nay ch ưa cĩ h th ng phân vùng sinh thái lâm nghi p nào t i Vi t Nam. Cĩ ch ăng ch là các h th ng phân lo i r ng, hay phân chia các ki u th m th c v t r ng, mà khơng đnh v đưc các ki u đĩ đưc phân b t nhiên t i đâu? trung tâm vùng phân b , ph m vi phân b , và d báo ti m n ăng n ăng su t c a m i vùng, ng v i m i ki u r ng ra sao ? Các câu h i này chính là n i dung c a vi c phân vùng sinh thái lâm nghi p nh m m c đích làm cơ s cho vi c xây d ng các M c phát th i tham kh o (REL), và đo đm, lp báo cáo, th m đnh (MRV). 2 ð xây d ng chi n l ưc phát tri n ngành 10 n ăm, 15 n ăm, hay l p quy ho ch lâm nghi p cho t ng k ho ch 5 n ăm khi ch ưa phân vùng STLN, ngành lâm nghi p th ưng dùng khái ni m 8 vùng kinh t lâm nghi p, xu t hi n vào đu th p k 70 c a th k tr ưc. T th p k 90 sau khi h p nh t các b Lâm nghi p, Nơng nghi p, Th y l i, Ngành lâm nghi p th ưng s d ng cĩ hi u qu h th ng 7 vùng sinh thái nơng nghi p, v i các tiêu chí xác đnh v đ a hình, khí h u, đ t đai, ki u r ng . Song, m t m t các tiêu chí và ch s v khí h u, th y v ăn, đ t đai, v.v, đ phân vùng sinh thái nơng nghi p khác v i các h sinh thái r ng, cho dù nĩ cĩ chung ý ngh ĩa v vùng phân b và n ăng su t t o ra s n ph m nơng lâm nghi p ph c v nhu c u tiêu dùng c a xã h i, s khác nhau c a h sinh thái r ng ngồi s n xu t s n ph m tiêu dùng, l i cịn ph i t o ra m t dng s n ph m quan tr ng h ơn n a, đĩ là d ch v mơi tr ưng sinh thái b o v s s ng cịn trên trái đt, mà REDD chính là 1 d ng d ch v đang đưc chú ý đ gĩp ph n ch ng bi n đ i khí h u tồn c u, trong đĩ Vi t Nam và c vùng l ưu v c sơng Mê Kơng đưc d báo là mt trong các vùng ch u tác đ ng l n nh t. Ln đ u tiên phân vùng sinh thái lâm nghi p Vi t Nam đưc th c hi n trong hồn c nh các h sinh thái r ng nguyên sinh đã b phá h y quá nhi u, l i khơng ti n hành nghiên c u kh o sát, tuy v y đã th a k đưc nhi u kinh nghi m, nhi u s li u c a các cơng trình phân vùng ti Vi t Nam v khí h u-th y v ăn, th nh ưng-lp đ a, đ a hình-đa ch t, sinh thái nơng nghi p Mc đích c a nghiên c u này là xây d ng cơ s khoa hc và đ xu t tiêu chí phân vùng sinh thái cho lãnh th Vi t Nam đ cĩ đưc s đng nh t t ươ ng đi v các ki u r ng cho t ng vùng. S đng nh t tươ ng đi này v các ki u r ng cĩ ý ngh ĩa quan tr ng trong vi c gi m sai s và t ăng đ tin c y trong quá trình đo đm tr l ưng các bon c a r ng đ xây d ng m c phát th i tham kh o và th c hi n MRV. Trong các ph ươ ng pháp truy n th ng đã đưc ch n l c và th a k , trong tr ưng h p này ph ươ ng pháp chuyên gia t ra r t hi u qu , nh ưng địi h i các nhà sinh thái lâm nghi p lâm nghi p cĩ nhi u kinh nghi m th c ti n. 2 Tng quan các phân vùng liên quan 2.1 Phân vùng lãnh th 2.1.1 Cơ s pháp lý Nh ng c ơ s pháp lý đ u tiên c a nhà n ưc v phân vùng lãnh th c a các ngành kinh t , các ngành chuyên mơn t nh ng n ăm 60,70 c a th k tr ưc là thơng t ư 193/UB/VP ngày 11/2/1963 c a Ban phân vùng kinh t thu c y Ban K ho ch nhà n ưc, và Quy t đ nh 270/CP ngày 30/9/1977 c a H i đ ng Chính Ph , nay là Chính ph đã h ưng d n và th c 3 hi n vi c phân vùng kinh t theo các chuyên ngành c th d ưi đây: 1. Kinh t 2. ða lý t nhiên 3. ða ch t cơng trình 4. Kinh t ngành 5. ða lý kinh t 6. Sinh thái nơng nghi p 7. Các chuyên ngành kinh t khác Các chuyên ngành đã ti n hành phân vùng da trên m t ho c nhi u ph ươ ng án m c tiêu, và s d ng k t qu phân vùng trong nhi u n ăm nay. Dưi đây mơ t m t s phân vùng cĩ liên quan đn nghiên c u này. 1) Phân vùng kinh t ngành : Phân chia lãnh th đ t n ưc theo chi u d c thành các vùng kinh t ngành, làm c ăn c cho nhà n ưc, t ch c, qu n lý theo ngành. Phân vùng kinh t ngành nh m m c đích xác đ nh h p lý ph ươ ng h ưng phát tri n ch y u ca ngành trong vùng, hi n t i c ũng nh ư t ươ ng lai, k t h p đúng đ n gi a các ngành trong k ho ch hĩa và trong t ch c qu n lý n n kinh t qu c dân theo ngành và theo lãnh th , phân vùng kinh t ngành cịn là c ơ s cho quy ho ch vùng kinh t . Cĩ hai d ng phân vùng kinh t ngành là phân vùng cơng nghi p và phân vùng nơng nghi p. Mi d ng l i chia ra các phân ngành nh ư trong cơng nghi p cĩ phân vùng khai thác than, d u m, h ơi đt, phân vùng luy n kim đen cịn trong nơng nghi p cĩ phân vùng tr ng tr t, ch ăn nuơi 2) Phân vùng đa lý t nhiên: Ngành đa lý t nhiên chuyên nghiên c u, phát hi n h th ng các khu v c t nhiên đng nh t v phát sinh, do đĩ mà cĩ nh ng đ c thù riêng, khơng lp l i trong khơng gian. Cĩ hai nhân t phát sinh ch y u, m t là nhân t đ a đ i chi ph i b i s phân b n ăng l ưng mt tr i khơng đ ng đ u trên trái đt, t o ra các vành đai nĩng, ơn hịa, l nh, và các đi rng, xa van, hoang m c. Hai là nhân t phi đ a đ i chi ph i b i n ăng l ưng ki n t o trong lịng đt, hình thành các châu l c, vùng núi, cao nguyên, đng b ng, các mi n đ a ch t - đa hình phân hĩa chi ti t trong các x . Ti các khu v c đ a lý nh h ơn n a, cĩ s th ng nh t c a c hai nhân t , t o nên các t ng th lãnh th cĩ s đ ng nh t cao. Phân vùng đa lý t nhiên bao g m c hai khâu phân v và phân lo i. Ngồi phân vùng t ng h p nĩi trên cịn cĩ phân vùng t ng thành ph n đ a lý t nhiên nh ư phân vùng đa m o, phân vùng khí h u th y v ăn, phân vùng th nh ưng, phân vùng sinh v t, các phân vùng này s b sung cho nhau làm t ăng thêm tính khoa h c và tính th c ti n cho m i lo i phân vùng thành ph n. 3) Phân vùng đa lý kinh t : Ngành đa lý kinh t chuyên nghiên c u và phát hi n ho c d đốn s hình thành h th ng các vùng kinh t hồn ch nh v i ch c n ăng s n xu t chuyên 4 mơn hĩa và phát tri n t ng h p. D a vào phân vùng đa lý kinh t , nhà n ưc cĩ th n m đưc đ y đ ti m n ăng v các m t t nhiên, kinh t , xã h i c a các b ph n lãnh th khác nhau trên đt n ưc nh m xác đ nh chi n l ưc và các ch ươ ng trình phát tri n kinh t - xã h i. Cĩ phân vùng đa lý kinh t t ng h p, nghiên c u liên ngành đ phát hi n các vùng kinh t đa d ng, ph c t p, và cĩ phân vùng đa lý kinh t theo t ng ngành nh ư nơng nghi p, cơng nghi p, du l ch đ phát hi n các vùng chuyên mơn hĩa h p. 4) Phân vùng đa ch t cơng trình : Phân chia lãnh th nghiên c u theo các điu ki n đ a ch t cơng trình. Th ưng s d ng các phân v mi n – theo đa ki n t o; vùng - theo đa m o; khu – theo s phân b các ph c h đ a t ng và ngu n g c; kho nh – theo m t trong nh ng yu t đ c tr ưng khác: Các hi n t ưng và quá trình đa ch t đ ng l c cơng trình, đa ch t th y v ăn, tính ch t c ơ lý c a đ t đá.v.v. Xét t h p các điu ki n đ a ch t cơng trình đ đánh giá m c đ thu n l i c a t ng phân v đi v i xây d ng. Tùy theo t l b n đ đưc thành l p và đc đim c a lãnh th , cĩ th phân nh hơn n a các phân v trên, ho c g p chúng l i. B n đ phân vùng đưc l p riêng ho c bi u th chung trên b n đ đ a ch t cơng trình. 5) Phân vùng khí h u th y v ăn: H th ng phân v s ơ đ phân vùng khí h u d a trên hai đc tr ưng, m t là phân hĩa v tài nguyên nhi t, hai là phân hĩa v tài nguyên m. Hi n nay đang s d ng ph thơng phân v hai c p là mi n khí h u và vùng khí h u (Nguy n ð c Ng , 2008). • Mi n khí h u: phân đ nh theo tài nguyên nhi t (biên đ/n ăm, t ng b c x /n ăm); hi n cĩ hai mi n là mi n b c và mi n nam. • Vùng khí h u: Trên m i mi n, theo ch tiêu m ưa m (mùa m ưa, ba tháng m ưa cao nh t) đã phân vùng lãnh th thành 7 vùng khí h u th y v ăn sau đây: vùng Tây B c, vùng ðơng B c, vùng ðng b ng B c B , vùng B c trung B , vùng Nam Trung B , vùng Tây nguyên, vùng Nam b . 6) Phân vùng sinh thái nơng nghi p: B NN&PTNT phân chia lãnh th Vi t Nam thành 7 vùng đ ph c v cho vi c quy ho ch, phát tri n nơng nghi p. Các vùng sinh thái nơng nghi p g m: Trung du và mi n núi phía B c; đ ng b ng sơng H ng; duyên h i b c Trung b; duyên h i Nam Trung b ; Tây Nguyên; ðơng Nam b và ðng b ng sơng C u Long. Nh ư v y cĩ s khác nhau trong vi c phân chia lãnh th theo ngành chuyên mơn so v i phân vùng sinh thái nơng nghi p, ho c vùng sinh thái lâm nghi p mà chúng ta đang nghiên c u k c tên g i c a phân v c ơ b n là vùng, ví d vùng ðng b ng B c b hay vùng ðng b ng Sơng H ng, vì trong vùng cịn cĩ h th ng sơng Thái Bình. 2.1.2 Cp phân v và tên g i Hi n ch ưa cĩ s nh t quán trong tên g i, s l ưng và khái ni m c a các c p phân v khơng ph i ch do m c đích c a s phân vùng, mà cịn tùy thu c vào quan ni m và ph ươ ng pháp ca tác gi hay nhĩm tác gi phân vùng. 5 Các v ăn b n nĩi trên đã h ưng d n 7 c p phân v c nh quan sinh thái (CQST) t c p th p nh t, đĩ là: 1. Di n C nh quan sinh thái 2. D ng c nh quan sinh thái 3. C nh quan sinh thái 4. Vùng sinh thái 5. Khu sinh thái 6. Mi n sinh thái 7. X sinh thái Trong th c ti n, phân vùng lãnh th c a t ng ngành kinh t hay t ng l ĩnh v c chuyên mơn, khơng nh t thi t ph i s d ng 7 c p phân v k trên, mà c ăn c m c đích c a vi c phân vùng. Ví d Phân vùng đa m o Vi t Nam và các n ưc lân c n c a Lê ðc An (1985) trên b n đ 1/1.000.000 đã dùng 4 c p phân v v ĩ mơ và g i tên g n nh ư theo h th ng hành chính là: i) Nưc đ a m o; ii) T nh đ a m o; iii) Mi n đ a m o; iv) Vùng đa m o. Hi khoa h c đ t phân vùng đa lý th nh ưng Vi t Nam (1996) trên b n đ t l 1/1.000.000 c ũng đã dùng 4 c p phân v v ĩ mơ và đt tên sát v i tên trong thơng t ư 193/ UB- VP n ăm 1963 c a Ban phân vùng kinh t là: i) 2 mi n; ii) 6 á mi n; iii) 16 khu; iv) 142 vùng. 2.2 Phân vùng sinh thái Phân vùng sinh thái c ũng là mt d ng phân vùng lãnh th nh ư v a mơ t t i ti t t i m c 2.1, nh ưng n i dung phân vùng l i là các h sinh thái khác nhau. 2.2.1 Ph ươ ng pháp lu n trong phân vùng sinh thái Phân vùng sinh thái cĩ vai trị h t s c quan tr ng trong vi c phân đ nh đ a lý t nhiên, khơng gian mơi tr ưng, xác đ nh các quy lu t sinh thái đ c thù c a t ng vùng, ti u vùng. Phân vùng hi u m t cách đơn gi n là s phân chia lãnh th thành nh ng đơn v nh h ơn, nh ưng cĩ chung mt ho c mt vài tiêu chí đã ch n. Cĩ r t nhi u lo i phân vùng khác nhau ví d: Phân vùng đa lý t nhiên; phân vùng đa ch t; phân vùng khí h u; phân vùng th y v ăn; phân vùng sinh thái nơng nghi p, lâm nghi p, th y l i; Trong t ng quan này s t ng h p các h th ng phân vùng lâm nghi p t tr ưc đ n nay làm cơ s l a ch n các tiêu chí phân vùng sinh thái lâm nghi p Vi t Nam. Tr ưc h t, c n ph i tìm hi u m t s khái ni m làm c ơ s cho vi c phân vùng sinh thái: • Cnh quan sinh thái là t ng th lãnh th hi n t i, cĩ c u trúc c nh quan đ a lý và cĩ ch c 6 năng sinh thái c a h sinh thái (HST) đang t n t i và phát tri n trên đĩ. • Cu trúc c a c nh quan sinh thái g m cĩ c u trúc c a c nh quan và c u trúc c a HST lng vào nhau trong m t th th ng nh t. Ví d v c u trúc c nh quan: n n đá, đ a hình, th nh ưng, sinh v t, th y v ăn, khí h u; v c u trúc HST: v t ch t vơ c ơ, h u c ơ, sinh vt s n xu t, sinh v t tiêu th và sinh v t phân h y. • Dng c nh quan sinh thái đưc đ c tr ưng b i s đ ng nh t n n đá và các th hình thái v ti u ho c trung đ a hình đơ n gi n; ti u ho c khí h u đ a ph ươ ng; các đc đim th y v ăn quy mơ t ươ ng ng; các đơn v đ t; các qu n xã thc v t. • Ch c n ăng sinh thái là s v n đ ng và bi n đ i v t ch t, n ăng l ưng và hình thái c a các thành ph n c u trúc trên. Ví d : ng n núi, đ ng b ng, các mơ hình s n xu t nơng nghi p, lâm nghi p, v.v. • Vùng sinh thái là m t đơn v lãnh th cĩ c u trúc đ ng nh t t ươ ng đi b i tính tr i phát sinh c a m t ki n trúc đ a ch t thu c m t đ i đ a ch t; T p h p các th hình thái đi đ a hình đưc đ c tr ưng t ng h p t t c các h p ph n t nhiên: khí h u, th y v ăn, th nh ưng, sinh v t, v.v, ví d : vùng s n xu t nơng nghi p, lâm nghi p, ng ư nghi p, v.v. • Khu sinh thái đưc hình thành b i m t đ i c u trúc đ a ch t cĩ chung l ch s phát tri n và đc đim ki n t o là t p h p các th hình thái đi đ a hình l n h ơn vùng sinh thái, cĩ cùng đc đim v khí h u, th y v ăn, th nh ưng, sinh v t, v.v, ví d : vùng kinh t , t nh, v.v. • Mi n sinh thái đưc hình thành trong mi n đ a ch t hay khu v c đ a ch t cĩ chung đ c đim c a c u trúc l p v trái đ t chi ph i các mi n khí h u và cùng v i th m th c v t ng v i mi n khí h u đĩ. Ví d : min xích đ o, ơn đ i, nhi t đ i, v.v. • X sinh thái: Là c p phân v l n nh t, quy mơ l c đ a và đi d ươ ng đưc đ c tr ưng b i ph n lãnh th g m nhi u mi n sinh thái. X sinh thái th ưng đ c p đ n t ng l c đ a. • H sinh thái là đơ n v c ơ b n c a c nh quan t nhiên. Theo Odum, h th ng c nh quan t nhiên bao g m b n ki u h sinh thái c ơ b n: i) Các h th ng s n xu t, đĩ di n th đưc con ng ưi ki m sốt liên t c nh m duy trì m c n ăng su t cao; ii) Các h th ng b o t n hay t nhiên, n ơi cho phép hay t o điu ki n cho quá trình di n th t nhiên ti n t i tr ng thái b n v ng; iii) Các h th ng liên h p, trong đĩ k t h p c hai ki u tr ng trên; và iv) Các h th ng đơ th và khu cơng nghi p hay nh ng khu v c khơng th t quan tr ng v mt sinh h c. Trên th gi i cĩ các d ng phân vùng nh ư sau: i) Phân vùng sinh thái ph c v cho nghiên c u 7 các h sinh thái và khai thác tài nguyên; ii) Phân vùng cnh quan t ng h p các v n đ cĩ liên quan đn vi c nghiên c u các nguyên nhân phân hĩa và tách bi t c a mơi tr ưng đ a lý (N.I. Mikhailov, 1955). Là s phân chia b m t trái đ t mà trong đĩ khu v c đưc phân chia gi nguyên tính tồn v n lãnh th và s đ ng nh t bên trong b t ngu n t s chung nh t c a s phát tri n, v trí đ a lý, quá trình đa ch t(A.G. Ixatsenko, 1965); iii) Phân vùng đa lý t nhiên là vi c h p nh t các lãnh th ho c th y v c t ươ ng đi đ ng nh t v m t d u hi u đưc th a nh n m t m c đ nh t đ nh và tách chúng ra kh i nh ng khu v c khơng cĩ d u hi u đĩ; iv) Phân vùng kinh t là s phân chia lãnh th thành h th ng các lo i vùng và c p vùng kinh t khác nhau nh m m c đích xác đ nh đúng đ n ph ươ ng h ưng phát tri n kinh t xã h i ca vùng. Phân vùng mang nh ng đ c tính là: i) tính tồn v n lãnh th (khơng l p l i); ii) tính ưc đ nh ranh gi i (cĩ th xác đnh ho c khơng); và iii) tính ch quan trong phân vùng th hi n m c đích c a phân vùng theo ý th c mong mu n c a con ng ưi. Phân vùng ph i b o đ m các nguyên t c: i) Cĩ s đ ng nh t t ươ ng đi c a s phân hĩa các ch tiêu phân vùng; ii) Cĩ s l a ch n các nhân t tr i trong khi xem xét các bi u hi n mang tính n đ nh c a HST t nhiên; iii) B o đ m tồn v n lãnh th ti n cho vi c khai thác, b o v và qu n lý vùng. 2.2.2 Nh ng cơng trình phân vùng sinh thái Vi t Nam 1) Phân vùng sinh thái đt tr ng ngơ (Tr n An Phong và nnk, 2000). Lãnh th đ t li n Vi t Nam đưc chia thành 3 mi n và 9 vùng. 2) Phân vùng sinh thái th y li Mi n trung (Vi n th y l i mi n Nam, 2008) đã phân chia min trung thành 4 vùng sinh thái là: Cát ven bi n, đ ng b ng, gị đi trung du, núi cao. 3) Phân vùng sinh thái nơng nghi p vùng đng b ng sơng H ng (Cao Liêm, 1990). Trong 3 lo i đ t là b c màu, chua m n, úng tr ũng, đã phân chia 8 vùng, 13 ti u vùng, th hi n trên b...trung khu v c ðơng B c mà đi di n là Cao B ng, Hà Giang, L ng S ơn, v.v. Ngồi ra, cịn m t s đ nh núi đá vơi r i rác B c Trung B d c theo biên gi i Vi t - Lào nh ư: Pu Xai, Lai Leng, Pù Ho t, Pù Hu ng, Xuân Liên. Các ki u r ng chính g m: a) R ng cây lá r ng th ưng xanh thung l ũng và chân núi đá vơi (Evergreen broad leaved forests on valley and foots of limestone): Ph bi n cĩ các lồi thu c G i ( Aglaia sp. ), Chị nâu (Dipterocarpus retusus) , Chị ch (Shorea chinensis) , Táu ru i ( Vatica diospyroides) , Gi ( Quercus spp.), S i ( Lithocarpus spp.), M c lan ( Michelia sp.), M ( Manglietia sp.) và Long não nh ư Litsea spp, Cryptoccarya spp., Machilus spp. t ng 1 và các lồi: Th ( Dipspyros spp), Ch o (Engelhardtia sp.), Nh i ( Bischofia javanica) , Cà mu i ( Cipadessa baccifera) , Nh n i (Hydnocarpus clemensorum) , Lịng mang ( Pterospermum sp.), S u ( Celtis cinamomea) , S ơn trà (Eriobotrya poilanei) , Re ( Cinnamomum bonii) , Xoan hơi ( Toona sinensis) , Lát núi (Koelreuteria sp.) t ng 2 và th ( Diospyros spp.), ngát ( Gironniera subaequalis) , nh c (Polyalthia sp), m c m t ( Clausena spp.) t ng 3. b) R ng cây lá r ng th ưng xanh s ưn núi đá vơi: Ph bi n lồi nghi n ( Burretiodendron ), nhơ lên v i đưng kính 70 - 80 cm, Trai ( Garcinia sp.), ðinh ( Marchantia sp.), Lịng mang ( Pterospermum heterophyllum) , Trâm ( Syzygium spp), Th ( Diospyros sp.), Kháo ( Phoebe sp), Nh c ( Polyalthia sp), Thơi ba ( Alangium chinense) . 18 c) R ng h n giao cây lá r ng, lá kim đ nh núi đá vơi (Mixed broad and needle leave forests on top of limestone) Ch y u là các lồi cây ða, Sanh ( Ficus sp.), Trâm ( Syzygium spp), Chân chim đá vơi (Schefflera octophylla) , H đào núi ( Juglans sp.), Du đá vơi ( Ulmus sp.), pít tơ ( Pittosporum sp.). Chân chim h long ( Schefflera halongensis ). Ngồi các lồi cây lá r ng nh ư trên, cịn cĩ các lồi nh ư: các lồi Tu ( Cycas spp.), Hồng đàn ( Cupressus torulosa) , Hồng đàn gi (Dacrydium elatum) , Kim giao ( Nageia fleuryi) , Thơng tre lá ng n ( Podocarpus pilgeri) , Thơng Pà Cị ( Pinus kwangtungensis) , Du sam đá vơi ( Keteleeria davidiana var. davaniana), Sam bơng s c nâu ( Amentotaxus hatuyenensis) , Sam bơng s c tr ng ( Amentotaxus yunnanensis) , Thơng đ ( Taxus chinensis) , Sam kim h ( Pseudotsuga chinensis) , Bách vàng (Xanthocyparis vietnamensis) . T ng th p ch y u là các lồi cây nh ư Thanh h ươ ng ( Pistacia weimanifolia) , C ng ( Calophyllum bonii ), M c m t ( Clausena indica) , Huy t giác (Dracaena cambodiana) , Han ( Laportea sp.), Thu h i đưng ( Begonia sp.), Mã h ( Mahonia nepalensis) , C lá tre ( Setaria palmifolia) , v.v. d) R ng lùn cây lá r ng đnh núi đá vơi (Short broadleave forest on top of limestone) Cu trúc r ng ch cĩ m t t ng v i nh ng cây g nh chi u cao kho ng 6-10 m. Các lồi đc tr ưng nh ư: Tu ( Cycas spp.), Thi t sam gi ( Pseudotsuga chinensis) , Thi t sam gi lá ng n (P. brevifolia ) , Thi t sam đơng b c ( Tsuga chinensis) , H i núi ( Illicium griffithii) , các lồi Ng ũ gia bì ( Schefflera spp), D ( Quercus spp., Lithocarpus spp.) , Chè núi ( Ternstroemia japonica) , Pistacia weimanifolia), ð quyên (Ericaceae) nh ư: Rhododendron spp., Vaccinium dunalianum và các lồi re ( Cinnamomum sp.), Lài núi ( Jasminum lanceolarium) , Câng ( Tirpitrzia sinensis) , v.v. 4. H sinh thái r ng lá kim t nhiên (Natural needle leave forests) H sinh thái r ng lá kim g m 2 d ng: h sinh thái r ng lá kim á nhi t đ i núi th p phân b ch y u vùng núi nh ư Yên Châu, M c Châu (S ơn La), Ngh An, Hà Giang, ðà L t (Lâm ðng), v.v, và h sinh thái r ng lá kim ơn đ i núi cao trung bình phân b ch y u Sa Pa (Lào Cai), Tu n Giáo (Lai Châu) Hà Giang, Tây Cơn L ĩnh (Cao B ng), Ch ư Yang Sinh (Nam Trung B ), Lâm ð ng, v.v. Các h sinh thái r ng lá kim t nhiên g m: a) H sinh thái r ng lá kim á nhi t đ i núi th p (Lowland sub-tropical needle leave forest) mi n Nam, t ng cây g ch y u Thơng nh a ( Pinus merkusii ), Thơng ba lá ( Pinus kesiya ) mc l n v i Trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ). mi n B c, đin hình là cây Du sam (Keteleeria davidiana ), Thơng nh a ( Pinus merkusii ). Cĩ 2 ki u ph thu c h sinh thái này: • Ki u ph mi n thân thu c v i khu h th c v t n ð - Myanma : mi n Nam đ c tr ưng r ng thơng nh a ( Pinus merkusii ) t nhiên v i các lồi m c xen l n nh ư Du trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), D đá ( Lithocarpus harmandii ), Gi i bà (Michelia bailonii), v.v. Tng cây b i th p th ưng cĩ lồi Chua nem ( Vaccinium chevalierri ) và V i thu c ( Schima crenata ). T ng th m t ươ i g m cĩ c Gu t (Dicranopteris linearis ), Quy t ( Nephrolepis hirsuta ). v.v. • mi n B c, t i Qu ng Yên (Qu ng Ninh), cĩ các lồi m c xen nh ư Lim xanh 19 (Erythrophoeum fordii Olive ), D gai ( Castanopsis tribuloides ), Re ( Cinnamomun sp). T ng cây b i g m cĩ chua nem ( Vaccinium chevalierri ), Ho c quang (Wendlandtis glabrata ) • Ki u ph mi n th c v t thân thu c v i khu h th c v t Himalaya - Vân Nam - Quí Châu : ðc tr ưng là r ng Thơng ba lá ( Pinus kesiya ) mc xen l n v i các lồi d nh ư Quercus helferiana, Lithocarpus dealbata, Lithocarpus pynostachya, v.v. Ngồi ra cịn cĩ các lồi trong h ð quyên (Ericaceae). cao nguyên M c Châu (S ơn La), Thu n Châu (Lai Châu), v.v, cĩ Du sam (Keteleeria davidiana ) chi m ưu th t ng trên v i các lồi d r ng lá nh ư Quercus griffthii, Quercus serrata , Quercus acutissima v.vvà các lồi cây trong h Re (Lauraceae). b) H sinh thái r ng lá kim ơn đ i núi cao trung bình (Temperate needle leave forests on medium mountain): Trong vành đai này, r ng cây lá kim m c thu n lồi nh ư P ơ mu ( Fokienia hodginsii ), Sa mu (Cunninghamia lanceolata ), Thơng nàng ( Podocarpus imbricatus ). M c xen v i P ơ mu cịn cĩ Thơng lá d p ( Ducampopimus krempfii ), Thơng n ăm lá ðà l t (Pinus dalatnensis ). Ngồi ra, vành đai ơn đi núi cao thu c dãy núi Phan Xi P ăng trên đ cao 2.400 - 2.900 m cịn cĩ Thi t sam ( Tsuga yunnanensis ), đ cao trên 2,600 m ( Abies pindrow ), v.v. Ki u ph cho h sinh thái này là kiu ph mi n th c v t thân thu c v i khu h th c v t B c Vi t Nam - Nam Trung Hoa. Ki u ph này đưc phát hi n M ưng Ph ăng, đ cao 1335 m so v i m c n ưc bi n v i 3 t ng chính ưu th là Tơ h p ( Calocedrus macrolepis ) cao đn 35 m. m c h n lồi v i Actinodaphne sinensis, Phoebe sp , Litsea baviensis v.v thu c h Re (Lauraceae), và d gai ( Castanopsis hickelii ) thu c h D (Fagaceae). T ng A 2 cao t 10 - 20 m bao g m m t s lồi cây thu c h Re (Lauraceae), h B hịn (Sapindaceae), h Máu chĩ (Myristicaceae) và h Du (Ulmaceae). T ng B g m m t s lồi cây Blastus sp , Cau r ng (Pinanga baviensis ), lồi Lasianthus sp, d ươ ng x thân g ( Gymnosphoera podophylla ), St ( Arundinaria sp). 5. H sinh thái r ng th ưa cây h d u (Dry dipterocarp forest) Rng kh p phân b t p trung t nh ð c L c, Gia Lai. Ngồi ra cịn cĩ Di Linh (Lâm ðng) và nh ng đám r ng kh p nh phân b Ninh Thu n, Bình Thu n, Sơng Bé, Tây o o Ninh. V v ĩ đ , r ng kh p phân b t v ĩ đ 14 B (Gia Lai) đn v ĩ đ 11 B (Tây Ninh). V đ cao so v i m c n ưc bi n, r ng kh p phân b t p trung đ cao t 400 - 800 m. Khu h th c v t r ng kh p cĩ liên quan đn khu h th c v t Malaixia - In đơnêxia v i t thành lồi cây h D u (Dipterocarpaceae) chi m ưu th . Khu h th c v t r ng kh p bao gm 309 lồi cây thu c 204 chi, 68 h , trong đĩ cĩ h ơn 90 lồi cây g v i 54 lồi cây g ln, g trung bình. Ngồi nh ng lồi cây h D u chi m ưu th cịn cĩ: C m xe ( Xylia xylocarpa ) thu c h Trinh n (Mimosaceae), L ng bàng ( Dilleniahe terosepala ) thu c h Dilleniaceae, ð n (Vitex pendencularia ) thu c h Verbenaceae, Mà ca ( Buchanania arborescens ) thu c h 20 Anacardiaceae v.v. điu ki n l p đ a t t, cĩ th xu t hi n m t s lồi cây cĩ giá tr nh ư Giáng h ươ ng ( Pterocarpus macrocarpus ), C m lai ( Dalbergia bariensis ), v.v. D ưi đây gi i thi u 4 ưu h p cây h d u ph bi n. • Ưu h p c m liên (Shorea siamensis) : Cm liên m c h n giao v i hai lồi cây ph bi n là d u đng ( Dipterocarpus tuberculatus ) và Giáng h ươ ng ( Pterocarpus macrocarpus ). Ngồi ra cịn cĩ các lồi cây Cà chít ( Shorea obtusa ), Gáo ( Nauclea spp.), Sang l ( Lagestroemia spp.), v.v. • Ưu h p cà chít (Shorea obtusa) : Cà chít chi m ưu th đ n 50% cá th . Ngồi ra cịn mc h n giao v i C m liên (Shorea siamensis) , D u trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), v.v. • Ưu h p d u đng (Dipterocarpus tuberculatus): Ba lồi cây ph bi n h n giao v i du đ ng là chiêu liêu lơng, c m liên liên (Shorea siamensis) , cà chít (Shorea obtusa) , trong đĩ d u đ ng và c m liên đĩng gĩp ph n l n vào tr l ưng r ng. • Ưu h p d u trà beng (Dipterocarpus obtusifolius): Ưu h p này phân b t p trung đ cao so v i m c n ưc bi n t 600 - 900 m thu c các t nh ð c L c, Gia Lai, Lâm ðng. 6. H sinh thái r ng ng p m n (Mangrove forests) H sinh thái r ng ng p m n phân b d c b bi n Vi t Nam thu c 28 t nh và thành ph . Phan Nguyên H ng (1999) đã chia vùng phân b r ng ng p m n Vi t Nam thành 4 khu v c v i 12 ti u khu và xác đnh điu ki n sinh thái cho t ng ti u khu: khu v c I - ven bi n ðơng B c; khu v c II - ven bi n đ ng b ng B c B ; khu v c III - ven bi n Trung B t m ũi L ch Tr ưng đ n m ũi V ũng T u; và khu v c IV - ven bi n t V ũng Tàu đn đ n m ũi Nãi, Hà Tiên (ven bi n phía tây bán đo Cà Mau). Các đi di n cho h sinh thái này ch y u các cây ưa m n: ðưc ( Rhizophora apiculata) , ðưc đơi ( R. Mucronata) , V t khang ( Brugyeria parviflora) , V t tr ( B. Gymnorhiza), Trang (Kandelia ovata) thu c h ðưc (Rhizophoraceae); Mm bi n (Avicennia marina). Mm tr ng (A. Alba), Mm đen (A. Oficinalis) thu c h mm (Avicenniaceae); Bn chua (Sonneratia alba), B n s (S. Caseolaris) thu c h Bn (Sonneratiaceae); Chà là (Phoenix paludosa) thu c h D a (Palmae). 7. H sinh thái r ng tràm (Melaleuca cajuputi) H sinh thái này phân b t p trung 7 t nh đ ng b ng sơng C u Long, hình thành nên ba vùng sau đây: i) vùng ðng Tháp M ưi thu c ba t nh Long An, Ti n Giang và ðng Tháp ; ii) vùng T Giác Long Xuyên thu c hai t nh An Giang và Kiên Giang ; và iii) vùng U Minh Th ưng và U Minh H thu c t nh Cà Mau và Kiên Giang. Tr ưc đây, lồi tràm đưc xác đ nh tên khoa h c là Melaleuca leucodendron . T n ăm 1993, tên khoa h c lồi tràm đã đưc xác đ nh l i là Melaleuca cajuputi (Scott Poynton, 1993). Lồi tràm Vi t Nam cĩ ít nh t 4 ch ng (variete) là tràm c , tràm giĩ, tràm b i và tràm bưng. Tràm c và tràm giĩ phân b t nhiên trên đt phèn đ ng b ng sơng C u Long. 21 Tràm b i và tràm b ưng phân b t nhiên Qu ng Bình, Qu ng Tr và Th a Thiên Hu . Do h sinh thái r ng tràm hình thành trong điu ki n mơi tr ưng đ c bi t là úng phèn, ch cĩ mt s lồi cây thích nghi t n t i đưc nên c u trúc r ng đơn gi n h ơn nhi u so v i h sinh thái r ng h n lồi th ưng xanh. 8. H sinh thái r ng tre n a (Bamboo forest.) Tre n a là tên g i chung cho các lồi th c v t thu c phân h Tre ( Bambusoidae), h Hồ th o (Gramineae hay Poaceae). Tre n a phân b r ng t vùng nhi t đ i, á nhi t đ i đ n ơn o o đi, t 51 v ĩ đ b c đ n 47 v ĩ đ nam. Trên th gi i cĩ kho ng 1.300 lồi thu c h ơn 70 chi, phân b 3 vùng chính: Châu á Thái Bình D ươ ng, Châu M và Châu Phi, trong đĩ vùng Châu Á Thái Bình D ươ ng là trung tâm phân b tre n a chi m kho ng 80% t ng s lồi và di n tích tồn th gi i (Lin, 2000). Vi t Nam là m t trong nh ng vùng trung tâm phân b tre n a trên th gi i. Tre n a Vi t Nam cĩ 133 lồi thu c 24 chi. Các HSTR tre n a Vi t Nam g m các d ng nh ư sau: • H sinh thái r ng lu ng ( Dendrocalamus barbatus ) Lu ng cĩ tên khoa h c là Dendrocalamus barbatus Hsueh et Li , tr ưc đây đưc g i là Dendrocalamus membranaceus . Lu ng phân b nhi u các t nh nh ư Thanh Hố, Ngh An, Hà T ĩnh, S ơn La, v.v, nh ưng t p trung nhi u nh t Thanh Hố. Lu ng m c t nhiên m i đưc ghi nh n cĩ d c sơng Mã, S ơn La, cịn l i h u h t là rng lu ng tr ng. • H sinh thái r ng v u ( Acidosasa và Indosasa ) Vu là tên g i chung cho m t s lồi tre m c t n thu c chi Acidosasa và Indosasa , bao g m m t s lồi chính nh ư: v u đ ng ( Indosasa sp. ), v u lá nh ( Indosasa amabilis ), v u ng t ( Acidosasa sp.), v u xanh ( Acidosasa sp.), v.v. Trong các lồi vu n ưc ta thì v u đ ng cĩ ý ngh ĩa l n nh t, do di n tích t ươ ng đi r ng, phân b khá t p trung, kích th ưc l n và giá tr kinh t cao. Do đĩ, trong ph n này s gi i thi u v lồi v u đ ng. V u phân b nhi u các t nh Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, B c K n, Phú Th , Thái Nguyên, L ng S ơn, Qu ng Ninh, S ơn La, Hồ Bình, Thanh Hố, v.v. • H sinh thái r ng n a (Neohouzeaua forest) Na là tên g i chung cho m t s lồi m c c m thu c chi Schizostachyum , tr ưc đây đưc x p vào chi Neohouzeaua, trong đĩ lồi n a lá to ( Schizostachyum funghomii ) và n a lá nh ( Schizostachyum pseudolima ) cĩ phân b r ng, di n tích l n và cĩ nhi u ý ngh ĩa kinh t . N a lá nh phân b r ng h u kh p c n ưc, nh ưng t p trung nhi u vùng Trung tâm B c B và B c Trung B . • H sinh thái r ng l ơ (Bambusa balcoa) L ơ cĩ nhi u tên g i khác nhau nh ưng hi n nay th ng nh t nh ư sau (Bambusa balcoa Roxb.). L ơ phân b khá r ng Nam Trung B , Tây Nguyên và ðơng Nam b, nh ưng t p trung nhi u nh t vùng ðơng Nam B , nh t là t nh Bình Ph ưc. 22 3.3 Các h th ng phân lo i r ng Na th k v a qua trên các c ơ s khoa h c khác nhau, m c tiêu s d ng khác nhau , r ng Vi t nam đưc phân lo i theo các ph ươ ng pháp lu n c ũng khác nhau, và cho các k t qu rt phong phú và đã đưc áp d ng trong th c ti n kinh doanh r ng, quy ho ch-qu n lý r ng trong c n ưc. Các c ơ s lý thuy t và ph ươ ng pháp lu n c ũng đưc tham kh o, nghiên c u, gi ng d y đ t đưc c ũng các m c đ khác nhau. H th ng phân lo i d a trên c ơ s h sinh thái, v i 5 nhân t chính chi ph i vi c phát sinh, phát tri n c a r ng nhi t đ i Vi t Nam đ t ti ng vang trong th p k 60, nh ưng 14 ki u r ng, ngồi giá tr lý thuy t, l i khơng đưc áp d ng đáng k . Trong khi h th ng phân chia hi n tr ng r ng thành 4 lo i c a n ưc ð c chuy n giao vào Vi t Nam cu i th p k 50 khơng kèm theo ph ươ ng pháp lu n nào, thì l i đưc s d ng r ng rãi, liên t c, do tính đơn gi n, tính bao quát th c t , l i g n v i phân c p tr l ưng g , đã cĩ nhi u l n b sung c i ti n cho đn ngày nay. Trong báo cáo này, 5 h th ng phân lo i r ng chính đưc trình bày nh ư sau. 3.3.1 H th ng phân lo i r ng theo hi n tr ng Năm 1959, h th ng phân lo i r ng c a C ng hịa dân ch ðc do Loeschau chuy n giao vào Vi t nam g m 4 lo i r ng: Lo i IV : R ng nguyên sinh ho c b tác đ ng ch ưa đáng k , g m các h sinh thái t nhiên, cĩ kt c u đưc coi là s n ph m c a các nhân t sinh thái phát sinh, cĩ tr l ưng, s n l ưng và ch ng lo i lâm s n cao t nhiên, mà khơng theo ph ươ ng h ưng ch n l c c a n n kinh t. Rng lo i IV g m IVa và IVb bi u th r ng nguyên sinh và r ng tr ng đ n tu i thành th c. Lo i III : R ng t nhiên đã b tác đ ng các m c đ khác nhau, vì th chúng đang trong giai đon phân hĩa (ho c đang ph c h i, ho c đang thối hĩa). Tùy theo m c đ tác đ ng nhi u hay ít, r ng lo i III đưc chia nh thành 3 m c đ : • IIIa: M c đ tác đ ng l n, r ng b thối hĩa, khơng cịn k t c u t ng tán bình th ưng, sn l ưng, tr l ưng lâm s n b suy thối nghiêm tr ng các d ng r t nghiêm tr ng (IIIa1), d ng th 2 b tác đ ng m nh, nh ưng r ng cịn kh n ăng ph c h i t nhiên (IIIa2). Sau này trong s n xu t đã quy đnh thêm lo i IIIa3 trên m c c a IIIa2. • IIIb: M c đ tác đ ng trung bình th ưng là khai thác r ng thành th c (lo i IV), ho c rng sau khai thác (d ng IIIa) đã ph c h i tuân th các quy trình quy ph m nên v c u trúc, v s n l ưng đã đáp ng các c ưng đ khai thác cho phép. • IIIc: Lo i này bi u th s tác đ ng ít ho c nh c a con ng ưi vào r ng lo i IV ho c r ng lo i III đã ph c h i đ y đ . Lo i r ng IIIc ít đưc phân h ng và thơng d ng so v i IIIa và IIIb. Lo i II: Là r ng non/r ng sào, bao g m: • IIa r ng non ph c h i t nhiên sau khi m t r ng do cháy ho c do làm n ươ ng r y. • IIb là r ng non/r ng sào nhân t o đã khép tán, tr l ưng g ch ưa đáng k . 23 Lo i I : ðt tr ng đ i núi tr c, ch ưa h cĩ r ng, ho c đã m t r ng do khai thác quá m c, l a rng ho c các nguyên nhân khác. Tuy nhiên tr các bãi cát tr ng, trên đt tr ng, đ i núi tr c bao gi c ũng t n t i th m c , cây b i, các cây g tái sinh t h t ho c ch i cĩ chi u cao b ng chi u cao th m c ho c chi u cao th m cây b i. Trong s d ng th c ti n, Vi n ðTQHR đã b sung thêm 3 lo i ph , và đưc s d ng r ng rãi cho đn ngày nay: • Ia: ðt tr ng tr c: Th m c ho c cây b i th ưa th t, đ che ph m t đ t d ưi 30%. • Ib: ðt tr ng đưc che ph b i th m c ho c th m cây b i ho c h n h p gi a chúng, cĩ đ che ph m t đ t l n h ơn 30%. • Ic: ðt tr ng đ i tr c c a d ng Ib nh ưng cĩ nhi u cây g non tái sinh. Lo i Ic m i đưc quy đnh thêm khi ch ươ ng trình 327 (1992-1997) cĩ h ưng d n gi i pháp khoanh nuơi ph c h i ho c xúc ti n tái sinh t nhiên t i nh ng l p đ a đã cĩ cây g tái sinh cĩ tri n vng tr thành r ng t nhiên lo i IIa. H th ng phân lo i này đã đưc s d ng r ng rãi trong s n xu t lâm nghi p t gi a th k XX cho t i ngày nay và đã đưc ngành lâm nghi p b sung và hồn thi n d n theo nhu c u phát tri n c a ngành. L n b sung m i nh t là đnh ngh ĩa l i r ng theo Thơng t ư 34/2009/BNN n ăm 2009. Tuy nhiên h th ng phân lo i này ch nh m m c đích ph c v vi c phân lo i r ng theo tr l ưng hiên t i đ kinh doanh r ng, khai thác g , mà khơng d a vào cơ s sinh thái, phát sinh, phát tri n, ho c c u trúc t thành c a các th m th c v t. 3.3.2 Phân lo i th m th c v t r ng theo các nhân t sinh thái phát sinh Ti p c n h c thuy t “sinh-đa-qu n l c” (biogeoceology) c a vi n s V.N. Sucasov (1957), và lý thuy t “h sinh thái” (ecosystem) c a A.G.Tansley (1930), Thái V ăn Tr ng (1963, 1999) đã c ăn c vào quan đim sinh thái phát sinh qu n th th c v t đ phân lo i th m th c vt r ng Vi t Nam. T ư t ưng h c thu t c a quan đim này là trong m t mơi tr ưng sinh thái c th ch cĩ th xu t hi n m t ki u th m th c v t nguyên sinh nh t đ nh. Trong mơi tr ưng sinh thái đĩ, cĩ 5 nhĩm nhân t sinh thái phát sinh nh h ưng quy t đ nh đ n t thành lồi cây r ng, hình thái, c u trúc và hình thành nên nh ng ki u th m th c v t r ng t ươ ng ng. Căn c vào c ơ s lí lu n trên, Thái V ăn Tr ng đã dùng 5 nhân t (khí h u, đ a hình, th nh ưng, h th c v t, nhân tác) đ phân lo i th m th c v t r ng Vi t Nam thành 14 ki u r ng cĩ trên đt lâm nghi p nh ư sau: Các ki u r ng kín vùng th p I. Ki u r ng kín th ưng xanh, m ưa m nhi t đ i II. Ki u r ng kín n a r ng lá, m nhi t đ i III. Ki u r ng kín r ng lá, h ơi m nhi t đ i IV. Ki u r ng kín lá c ng, h ơi khơ nhi t đ i Các ki u r ng th ưa V. Ki u r ng th ưa cây lá r ng, h ơi khơ nhi t đ i 24 VI. Ki u r ng th ưa cây lá kim, h ơi khơ nhi t đ i VII. Ki u r ng th ưa cây lá kim, h ơi khơ á nhi t đ i núi th p Các ki u tr ng, truơng VIII. Ki u tr ng cây to, cây b i, c cao khơ nhi t đ i IX. Ki u truơng b i gai, h n nhi t đ i Các ki u r ng kín vùng cao X. Ki u r ng kín th ưng xanh, m ưa m á nhi t đ i núi th p XI. Ki u r ng kín h n h p cây lá r ng lá kim, m á nhi t đ i núi th p XII. Ki u r ng kín cây lá kim, m ơn đ i m núi v a Các ki u qu n h khơ l nh vùng cao XIII. Ki u qu n h khơ vùng cao XIV. Ki u qu n h l nh vùng cao Trong m i ki u th m th c v t l i chia thành các ki u ph mi n (ph thu c vào t thành th c vt), ki u ph th nh ưng (ph thu c vào điu ki n đ t), ki u ph nhân tác (ph thu c vào tác đng c a con ng ưi) và trong m i ki u ph đĩ tu ỳ theo đ ưu th c a lồi cây mà hình thành nên nh ng ph c h p, ưu h p và qu n h p t nhiên khác nhau. Nh ư v y, b c tranh h sinh thái r ng n ưc ta r t đa d ng và phong phú thơng qua h th ng phân lo i c a Thái v ăn Tr ng. 3.3.3 Phân lo i các h sinh thái theo đai cao và điu ki n sinh thái Tr n Ng ũ Ph ươ ng (1970) đã đ xu t b ng phân lo i r ng mi n b c Vi t Nam theo các y u t đt đai, khí h u, đ cao, và nhân t đ c tr ưng c a r ng đ phân lo i r ng mi n b c thành 3 đai r ng. Trong m i đai, ch a đ ng m t ho c m t s ki u r ng c ơ b n: A. ðai r ng nhi t đ i m ưa mùa: • Ki u r ng nhi t đ i lá r ng th ưng xanh ng p m n • Ki u r ng nhi t đ i m ưa mùa lá r ng th ưng xanh • Ki u r ng nhi t đ i m lá r ng th ưng xanh • Kiu r ng nhi t đ i lá r ng thung l ũng • Ki u r ng nhi t đ i lá r ng th ưng xanh núi đá vơi B. ðai r ng á nhi t đ i m ưa mùa: • Ki u r ng á nhi t đ i lá r ng th ưng xanh • Ki u r ng á nhi t đ i lá kim trên núi đá vơi • Ki u r ng á nhi t đ i lá kim trên núi đt 25 C. ðai r ng á nhi t đ i m ưa mùa núi cao • ðai này cĩ 3 lo i hình: P ơ mu ( Fokienia hodginsii ), Sa m c ( Cunninghamia lanceolata ), ð quyên ( Rhododendron simsii ). H phân lo i này là thành qu b ưc đ u nghiên c u lâm sinh h c r ng min B c Vi t Nam, báo cáo t i H i ngh lâm nghi p B c Kinh 1967, xu t b n 1970. 3.3.4 Thang phân lo i r ng c a UNESCO UNESCO (1973) đã phân lo i th m r ng nĩi chung thành 4 l p qu n h . T i Vi t nam ch cĩ 2 l p là: l p qu n h r ng r m và l p qu n h r ng th ưa. Mi l p qu n h l i chia thành các phân l p, m i phân l p l i chia thành các nhĩm qu n h và sau đĩ m i đ n đơn v qu n h . M i qu n h l i đưc chia thành các phân qu n h và dưi đĩ là qu n h p. C ăn c vào nguyên t c phân lo i nh ư trên, th m th c v t r ng Vi t Nam đưc phân lo i khá ph c t p nh ư sau: I. L p qu n h rng r m g m 3 phân l p chính là: r ng th ưng xanh, r ng r ng lá và rng khơ. 1. Phân l p qu n h r ng th ưng xanh nhi t đ i: a) Nhĩm qu n h r ng m ưa th ưng xanh b) Nhĩm qu n h r ng m ưa mùa th ưng xanh: • Rng đ t th p • Rng núi th p • Rng núi v a • Rng núi cao • Rng núi đá vơi th p • Rng núi đá vơi trung bình • Rng bãi cát ven bi n • Rng trên đt phù sa • Rng ng p n ưc • Rng sú v t • Rng thơng trên núi th p • Rng tre n a trên núi th p c) Nhĩm qu n h r ng n a r ng lá nhi t đ i: • Rng n a r ng lá nhi t đ i trên đt th p • Rng n a r ng lá nhi t đ i trên núi th p 26 • Rng n a r ng lá nhi t đ i trên núi đá vơi • Rng n a r ng lá nhi t đ i trên núi cao trung bình 2. Phân l p qu n h r ng r ng lá nhi t đ i • Rng r ng lá nhi t đ i 3. Phân l p qu n h r ng khơ nhi t đ i a) Nhĩm qu n h r ng lá c ng khơ b) Nhĩm qu n h r ng gai: • Rng gai n a r ng lá • Rng gai r ng lá II. L p qu n h : R ng th ưa Lp qu n h này cĩ 3 phân l p qu n h : 1. Phân l p qu n h r ng th ưa th ưng xanh: a) Nhĩm qu n h r ng th ưa lá r ng: • Rng trên đt th p • Rng trên núi th p b) Nhĩm qu n h r ng lá kim 2. Phân l p qu n h lá r ng r ng lá vùng núi và vùng đt th p 3. Phân l p qu n h r ng th ưa khơ: a) Nhĩm qu n h r ng th ưa lá c ng khơ b) Nhĩm qu n h r ng th ưa cĩ gai: • Rng gai n a r ng lá • Rng gai th ưng xanh Phân lo i th m th c v t r ng c a Thái V ăn Tr ng, Tr n Ng ũ Ph ươ ng và UNESCO đã kh ng đnh tính đa d ng c a h sinh thái r ng Vi t Nam, v i 5 nhân t sinh thái, nh ưng đn nay v n ch là các cơng trình lý thuy t, ch ưa đưc s d ng nhi u, ho c m i đưc s d ng t ng ph n trong th c ti n s n xu t. 3.3.5 Phân lo i HSTR t nhiên theo C m nang ngành Lâm nghi p Trên c ơ s 5 nhĩm nhân t sinh thái đã mơ t trên, Phùng Ng c Lan và cs (2006) đã h th ng li, s p x p l i thành 8 h sinh thái ch y u theo điu ki n sinh thái và đc đim c u trúc n i ti m i ki u. M i h đưc coi là m t ki u r ng chính, m i ki u r ng cịn cĩ các ki u ph mi n và các ưu h p ch th . M i h sinh thái đưc mơ t k các đ c tính: Phân b , sinh thái và c u trúc. Các h sinh thái r ng t nhiên là: 27 • Rng kín th ưng xanh m ưa m nhi t đ i • Rng kín n a r ng lá m nhi t đ i • Rng lá r ng th ưng xanh trên núi đá vơi • Rng lá kim t nhiên • Rng th ưa cây h d u • Rng ng p m n • Rng tràm • Rng tre n a Cách phân chia các h sinh thái t nhiên này ph n nào đĩ gi ng nh ư phân lo i hi n tr ng, nh ưng đưc gi i thích k đ c đim k t c u n i t i khu r ng và hồn c nh phát sinh phát tri n ca chúng. ðây c ũng chính là c ơ s đ cơng trình này ti p c n. 3.3.6 Các ki u r ng s d ng trong phân vùng STLN Các HSTR nguyên sinh là b ng ch ng quan tr ng ch ng minh các điu ki n sinh thái đã hình thành và đm b o s t n t i lâu đ i c a chúng trên các vùng lãnh th Vi t Nam. Song, trong quá trình phát tri n lâu đ i, chính các nhân t sinh thái c ũng thay đ i ho c t t , ho c đt xu t, đ c bi t là nhân t con ng ưi (nhân tác) đã đ l i cho th h chúng ta m t b c kh m phong phú nh ưng quá ph c t p các lo i r ng, đa ph n là th sinh ho c nhân t o, mà v a đưc trình bày tĩm tt c ph ươ ng pháp lu n, c hi u qu áp d ng c a t ng h th ng đ cĩ đ cơ s ch n l c các ki u r ng chính (t ươ ng đươ ng h sinh thái) trong phân vùng lãnh th . Trong 10 ki u r ng đã ch n l c l n này đã bao g m đ y đ các ki u r ng t nhiên, c a h th ng phân lo i theo C m nang ngành lâm nghi p, đ ng th i b sung đ y đ các ki u r ng th sinh đang trong quá trình di n th , và c ũng đã đư a vào c các h r ng tr ng, các lo i th m th c v t ch ưa thành r ng (tr ng, truơng theo Thái v ăn Tr ng, 1963; Ib, Ic theo phân lo i hi n tr ng b sung) đ bao quát m i hình thái th m th c v t r ng hi n cĩ. Bng 3 li t kê tên 10 ki u r ng chính và ký hi u (mã s ) m i ki u r ng, v i 4 ki u ph cho kh i r ng t nhiên h n lo i. 28 Bng 3. Các ki u r ng chính Vi t Nam Ký hi u Ki u r ng I. Rng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m. Các ki u ph g m: - I1: vùng th p < 700 m mi n Bc và < 1000 m mi n Nam - I2: vùng th p Nam B , ưu h p h D u - I3: ði (<300m), núi thp (300-700m), trung bình (700-1500m) mi n Bc; núi th p (500 – 1000m); núi trung bình (1000-2000m) mi n Nam (theo c m nang) - I4: Núi cao > 1500m mi n Bc, >2000m mi n Nam II Rng h n lồi n a r ng lá III Rng h n lồi trên núi đá vơi IV Rng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim V Rng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u (kh p) VI Rng ng p m n ven bi n VII Rng úng phèn (r ng Tràm) VIII Rng tre n a và h n lồi cây g + tre n a IX Rng tr ng các lo i 4 Cơ s khoa hc ca các tiêu chí cho phân vùng STLN V lý thuy t, tiêu chí quan tr ng nh t đ phân vùng STLN là s phân b t nhiên c a c a các HST (hay ki u r ng trên ph m vi đơn v phân chia, vì v y n u đã cĩ HST nguyên sinh, mà cao đnh g i là climax nào đĩ, thì các nhân t sinh thái ch cịn là h th ng lý thuy t t o ra hồn c nh mơi tr ưng hình thành nên HST đĩ đ tham kh o. Song trong đa s tr ưng h p t i cp phân v th p, nh ư ti u vùng, khi HST nguyên sinh khơng cịn n a thì c n t i các tiêu chí to ra mơi tr ưng phát sinh và phát tri n c a HST đĩ theo nguyên lý “hồn c nh sinh thái nào thì t o ra ki u r ng đĩ”. ðây chính là c ơ s đ d báo ho c t i đây đã t ng t n t i HST nguyên sinh này, ho c di n th th sinh các ki u r ng hi n t i đang theo xu h ưng ph c h i li nguyên m u HST nguyên sinh đĩ. Trong ph m vi cơng trình chuyên sâu v sinh thái r ng, khi xem xét 5 nhân t sinh thái phát sinh thì nhân t th 5 “nhân tác” là ý chí con ng ưi, thân thi n hay tàn phá thiên nhiên, nĩ đã tng h c đưc nhi u bài h c và quy t đ nh h ưng đi cho t ươ ng lai. Nhân t “khu h th c vt” là chân lý th c ti n xác nh n tính đúng đ n c a s phân b t nhiên các ki u r ng nguyên sinh, nh ưng nay b thay b ng các ...hơ cao trên d ưi 1000m, phân c t m nh, đ d c l n. ðt Ch y u cĩ đ t nâu đ , xám feralit, xám mùn trên n n đá acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, granit, phù sa c đưc hình thành do quá trình feralit. T ng dày, đ phì và mùn trung bình. Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m đ i, núi th c v t th p và trung bình 700-2000m trên dãy núi th p Sa Th y, v i rng các qu n h p ch y u nh ư Trám ( Canarium spp.), Cơm (Elaeocarpus spp.), Tr ưng m t ( Paviesia annamensis ), Ngát (Gironiera subaequalis ), G i ( Agalia spp.) và các chi thu c h Long não (Lauraceae), Ràng ràng ( Ormosia spp.), Thành ng nh ( Cratoxylon spp.)... ð che ph 60-70%. Tr l ưng bình quân: 130-160m 3/ha. - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p dưi 1000m phân b Tr ũng Kon Tum, xen k v i ki u r ng hn lồi n a r ng lá (r ng hành lang ven sơng su i) và ki u rng tre n a và h n lồi cây g + tre n a là k t qu c a thối hĩa t ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p nĩi trên do tác đng c a con ng ưi. Tr l ưng bình quân c a ki u 1a: 140-180m 3/ha. o TV 32: Khí h u Tnăm: 20-24 C; R năm: 1800-2200 mm Cao ða m o Gm hai cao nguyên: i) Cao nguyên Pleiku là cao nguyên nguyên bazan tr , chia c t trung bình đn h ơi y u, đ cao trung bình bazan 700m – 800m; ii) Cao nguyên Kon Hà n ng là cao nguyên PleiKu, bazan c , chia c t m nh, đ cao trung bình 900-1000m. Kon Hà 101 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u ðt Ch y u cĩ đ t nâu th m, xám mùn, xám feralit trên n n đá bazan, granit, đá b t, acgilit, phi n sét đưc hình thành do quá trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t dày đn trung bình, đ phì và mùn cịn khá. Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m đ i, th c v t núi th p và trung bình 700-2000m phân b ch y u cao rng nguyên Kon Hà N ng v i s lồi khá phong phú: t đ cao 500-800 m các lồi ưu th thu c h M c lan (Mangnoliaceae) là Gi i xanh ( Michelia mediocris ), Gi i nhung ( Aglaia balansae )..., H Xoan (Meliaceae) nh ư G i ( Aglaia spp.), Dai,... h ðào l n h t (Anacardiaceae) nh ư Trâm nâu (Gluta spp.), h ð u (Fabaceae) nh ư Xoay.( Dialium cochinchinense )... T đ cao 600-2000m đưc đ c tr ưng s chuy n ti p gi a các h phân b vùng th p thành các h thích nghi vùng cao h ơn nh ư h Long não (Lauraceae), h S i D (Fagaceae) và hi m d n các lồi h Xoan (Meliaceae), h D u (Dipterocarpaceae). Tr l ưng bình quân c a ki u r ng này khá cao 160-250 m 3/ha. - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m núi cao trên 2000m v i thành ph n ch y u là các lồi ưa m, ch u lnh nh ư S i ( Quercus spp.), ð quyên (Ericaceae), h Chè (Theaceae) là cây th ưng lùn và cong queo, tr l ưng th p dưi 80 m 3/ha. - Ki u r ng h n lồi n a r ng lá phân b vùng đi th p trên đt cĩ thành ph n cát chi m ưu th . Các lồi đc tr ưng thu c h D u (Dipterocarpaceae) nh ư Sao đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n ( Hopea spp.)..., h ð u (Fabaceae) nh ư Gõ ( Sindora spp.), Giáng h ươ ng ( Pterocarpus macrocarpus ), h T vi (Ericaceae) nh ư B ng l ăng ( Lagestroemia spp.),... v i tr lưng bình quân 100-200 m 3/ha. Trên cao nguyên Pleiku th m th c v t b thối hố nhi u, ki u rng ch y u là r ng nhi t đ i m r ng lá và các savan th sinh v i ưu th các lồi: D ( Lithocarpus spp.), S ăng l (Lagerstroemia spp.), D u trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), C m liên ( Shorea siamensis )... N ăng su t: 6- 7m 3/ha/n ăm. - R ng tr ng ph bi n là r ng tr ng các lồi Keo ( Acasia spp.), b ch đàn ( Eucalyptus spp.), Thơng ba lá ( Pinus kesyia ), Bi l i đ ( Litsea sp.)... o TV 33: Khí h u Tnăm: 23-25 C; R năm: 1500-2000 mm Núi th p ða m o Ki u đ a hình núi th p kh i t ng trên các đá xâm nh p và phun An Khê trào, đ cao ch y u 600-700m, cĩ m t s đ nh cao trên - d ưi (núi Trian) 1000m, phân c t m nh, đ d c l n. ðt Ch y u cĩ đ t xám mùn, xám glây, phù sa chua trên n n granit, phù sa c , phi n bi n ch t, acgilit, phi n sét đưc hình thành do quá trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t trung bình đn m ng, đ phì và mùn kém, xĩi mịn m nh, chua. 102 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th c v t th p <1000m và đi, núi th p và trung bình 700-2000m v i rng các lồi ưu th sinh thái nh ư Vên vên, Re, G i. - Ki u r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u (kh p) và ki u r ng h n lồi n a r ng lá (là ki u r ng chuy n ti p gi a r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p nĩi trên và r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th cây h D u). o TV 34: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1200-1800 mm Bán bình ða m o Ki u đ a hình đng b ng bĩc mịn-tích t , ít b chia c t, cĩ đ nguyên cao trung bình t 500-1000m. Khu v c Cheo Reo - Phú Túc Cheo Reo cĩ các d ng đ a hình b c th m và bãi b i chi m ưu th . – Phú B n ðt Ch y u cĩ đ t phù sa chua, xám glây, nâu th m trên n n phù – Ea sup sa c , acgilit, phi n sét, bazan, granit đưc hình thành do quá trình feralit và b i t . T ng đ t, mùn và đ phì trung bình. Th m - Ki u r ng th ưa, khơ lá r ng r ng lá theo mùa, ưu th h D u th c v t (kh p) v i ưu th các lồi h D u thích nghi khí h u khơ nh ư: rng Du trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ) D u đ ng ( D. tuberculatus ), Cà chít ( Shorea roxburghii ), C m liên ( S. siamensis ) và m t s lồi h Bàng nh ư Chiêu liêu đen (Terminalia triptera ) , Chiêu liêu i ( T. corticosa ). R ng cĩ cu trúc đơn gi n 1-2 t ng cây g , m t đ th ưa. Tr l ưng bình quân 40-80m 3/ha. - Ki u r ng h n lồi trên núi đá vơi: là r ng chuyn ti p (hành lang) d c các sơng su i l n v i thành ph n ưu th c a các lồi Săng l ( Lagestroemea spp.), Gõ đ ( Sindora cochinchinensis ), Giáng h ươ ng ( Pterocarpus indicus ). o TV 35: Khí h u Tnăm: 23-25 C; R năm: 1600-2000 mm Cao nguyên ða m o Cao nguyên bazan tr , ít b chia c t, đ cao trung bình 500m- bazan 600m, tho i d n t B c xu ng Nam, t Tây sang ðơng. Buơn Ma ðt Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám gley, nâu đ trên n n đá Thu t bazan, phù sa c , granit, acgilit, phi n sét đưc hình thành do quá trình feralit. T ng đ t dày đn trung bình, đ phì và mùn cịn khá. Th m - Th m r ng t nhiên cịn l i r t ít ch y u là các qu n h p th c v t Săng l ( Lagestroemia spp.), D u trà beng ( Dipterocarpus rng obtusifolius ).. thu c ki u 2 và 5. - Rng tr ng ch y u là r ng tr ng các lồi Thơng ba lá ( Pinus keisya ), Keo ( Acacia spp.), Mu ng đen ( Senna siamea ), T ch (Tectona grandis ). o TV 36: Khí h u Tnăm: 22-24 C; R năm: 1600-2200 mm Kh i núi ða m o ða hình ch y u là đi l ưn sĩng đ cao trung bình 400m. M’Drak Trong ti u vùng cĩ các kh i núi phía đơng cao 700-800m. 103 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u ðt Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám glây, xám mùn trên n n granit, acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, phù sa c đưc hình thành do quá trình feralit và feralit mùn. T ng đ t t trung bình đn m ng, xĩi mịn m nh, cĩ đá l đ u, đ phì và mùn trung bình. Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m đ i, th c v t núi th p và trung bình 700-2000m phân b ch y u đ cao rng trên 700m, t thành th c v t ưu th thu c các h Du (Dipterocarpaceae), h T vi (Lythraceae), h D (Fagaceae), ho Long não (Lauraceae), h Sim (Myrtaceae), h Th u d u (Euphoribiaceae), h ð u (Fabaceae)... đ cao trên 1000m, vai trị l p qu n thu c v các lồi D lá tre (Quercus bambusaefolia ), C t ng a (A. tonkinense ), Re (m t s lồi thu c các chi Litsea, Cinnamomnm ), Cơm t ng ( Elaeocarpus dubius ), các lồi Gi i ( Michelia spp .). Càng lên cao xu t hi n ki u r ng 4 v i s gĩp m t c a các lồi lá kim nh ư Thơng nàng ( Dacrycarpus imbricatus ) và Hồng đàn gi ( Dacrydium elatum ). - Ki u r ng kín, h n lồi, th ưng xanh m ưa m vùng th p dưi 1000m v i ưu th c a các h Xoan (Meliaceae), h Th u du (Euphorbiaceae) h Long não (Lauraceae), h Cam (Rutaceae), h Hoa h ng (Rosaceae), h ð u (Fabaceae), h Si d (Fagaceae), h Dâu t m (Moraceae)... đây cịn cĩ đi di n c a các h Bàng (Combretaceae) và m t s lồi r ng lá nh ư S ăng l ( Lagerstroemia tomentosa ) thu c h T vi (Lythraceae), thung ( Tetrameles nudiflora ) thu c h Thung (Datiscaceae). - Ki u r ng tre na và h n lồi cây g + tre n a ph c h i sau nươ ng r y và khai thác ki t thành ph n ch y u là lồi Le (Pseudoxytenanthera nigrociliata, P. hosseusii )), L ơ (Bambusa procera ), N a ( Neohouzeana dulloa ) và r i rác cây lá r ng cịn sĩt l i nh ư các lồi D ( Quercus, Lithocarpus, Castanopsis ), V ng tr ng ( Endospermun chinense ), Lim x t (Piterocellobium clyapea ), Lõi th ( Gnema ), Trám (Canarium sinense ), Ngát ( Gironniera subaequalis ), Ba soi (Macaranga denticulata )... - Ngồi ra, cịn phân b các th m c trên đt x ươ ng x u, tr ơ si đá v i các lồi th c v t ch u h n nh ư Chè vè ( Miscanthus sinensis ), S m ( Memecylon fruticosum ), Mua ( Melastoma candidum ), c tranh ( Imperata cylindrica ), Lau ( Erianthus arundinaceus ), S y đ i ( Phragmites sp .). o TV 37: Khí h u Tnăm: 22-24 C; R năm: 1600-2600 mm Cao ða m o Ki u đ a hình cao nguyên bazan c b xâm th c, chia c t nguyên mnh. ð cao trung bình 700-800m, đim cao nh t là 1187m. ðă k Nơng Là kh i cao nguyên d ng vịm nên đa hình th p d n v các – ðă k Min phía. 104 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u ðt Ch y u cĩ đ t xám feralit, nâu vàng, nâu đ trên đá acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, granit, bazan, đá b t đưc hình thành do quá trình feralit. T ng dày đn trung bình, đ phì và mùn cịn khá. Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p th c v t dưi 1000m và đi, núi th p và trung bình 700-2000m ch cịn rng li r t ít phân b rãi rác trên dãy núi Ch ư Dju đn dãy V ng Phu v i các lồi nh ư Ki n ki n ( Hopea spp.), Sao ( Shorea spp.), Gi i ( Michelia spp), D u ( Dipterocarpus spp.)... Tr lưng: 120-150m 3/ha. - R ng tr ng các lo i ch y u các lồi thu c nhĩm Keo (Acacia spp.), B ch đàn ( Eucalyptus spp.) và Thơng ( Pinus spp.). o TV 38: Khí h u Tnăm: 16-25 C; R năm: 1500-2200 mm Kh i núi ða m o Ki u đ a hình kh i núi kh i t ng, phân c t sâu và phân c t Ch ư Ang ngang m nh, s ưn d c (kh i núi Ch ư Yang Sin), và ki u đ a Sin và s ơn hình bình s ơn nguyên bĩc mịn (s ơn nguyên ðà L t). ð a hình nguyên ðà th p d n t b c xu ng nam. ð cao c a ti u vùng đưc l y t Lt đai 1000 m tr lên, đ cao trung bình 1000-1700m, tuy nhiên cĩ m t s đ nh nhơ cao trên 2000m. ðt Ch y u cĩ đ t xám feralit, xám mùn xen k đ t phù sa chua, nâu vàng, nâu đ trên n n acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t đưc hình thành do quá trình feralít mùn, quá trì nh alit. T ng đt dày và trung bình, đ phì và mùn cịn khá. Th m - đ cao d ưi 800m là ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th c v t th ưng xanh m ưa m vùng th p v i các lồi ưu th nh ư Sao rng đen ( Hopea odorata ), D u rái ( Dipterocarpus alatus ) và D u con quay ( D. turbinatus ). Ki u r ng 2 v i các lồi tiêu bi u là Bng l ăng i ( Lagestroemia calyculata ) và Chiêu liêu gân đen (Terminalia nigrovenulosa ). đ cao trên 800m là ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh đ i, núi th p và trung bình phân b r ng rãi trong khu v c và đưc đ c tr ưng b i các lồi ưu th thu c v h D Fagaceae và h Long não Lauraceae. Ki u r ng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim đ c tr ưng b i khu h cây lá kim r t phong phú nh ư Thơng đà l t ( Pinus dalatensis ), Thơng lá d t ( P. krempfii ), Thơng ba lá ( P. kesiya var. langbianensis ), Thơng nàng ( Podocarpus imbricatus ), P ơ mu (Fokienia hodginsii ). Trên các đnh núi và các s ưn giơng cao xu t hi n h sinh thái r ng lùn v i ưu th thu c v các lồi Cà di nam b ( Lyonia annamensis ), Cà di lá xoan ( L. ovalifolia ) và m t s lồi S t nh ( Arundinaria spp.). M t tr ng thái r ng th sinh khá đ c s c vùng này là tr ng thái r ng cây lá kim hơi khơ v i lồi ưu th là Thơng ba lá ( P. kesiya ). R ng th sinh tre n a trong vùng c ũng phát tri n khá r ng v i hai lồi ưu th là Le ( Oxytenanthera nigrociliata ) và L ơ ( Bambusa procera ). 105 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u o TV 39: Khí h u Tnăm: 20-22 C; R năm: 1500-2800 mm Cao ða m o Ki u đ a hình cao nguyên bazan bĩc mịn xen k p các đ i núi nguyên Di sĩt. ð cao trung bình 850-1000m, thp d n t đơng b c Linh, B o xu ng tây nam. D ng đ a hình t ươ ng đi b ng ph ng chi m Lc di n tích ch y u (trên ¾ t ng di n tích tồn ti u vùng). ðt Ch y u cĩ đ t nâu đ , xám feralit, xám glây trên n n đá bazan, granit. acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t đưc hình thành do quá trình feralit mùn. T ng đ t dày, đ phì và mùn khá. Th m - Rng lá kim, h n lồi lá r ng lá kim v i đ c tr ưng là Thơng th c v t ba lá ( Pinus kesiya ), th nh tho ng h n giao v i m t s cây lá rng rng nh ư D u trà beng ( Dipterocarpus obtusifolius ), D (Quercus spp.),... - Ki u ph r ng lá r ng th ưng xanh m ưa m đ cao trên 700 m v i ưu th các lồi thu c h D (Fagaceae), ho Th u du (Euphorbiaceae), h Long não (Lauraceae), h ð u (Fabaceae),... VII. Vùng Khí h u Ch u nh h ưng ch y u c a các kh i khơng khí nhi t đ i và ðơng Nam xích đo bi n. Khí h u thu c lo i nhi t đ i đin hình khơng cĩ B mùa l nh, mùa xuân là th i k ỳ nĩng nh t. Khí h u phân hĩa o tươ ng đi l n, T năm: 24-27 C. Bi n cĩ nh h ưng m nh t o o phía đơng và nam. BDT ngày : 7-10 C; BDT năm: 4-6 C. M ưa ln, R năm: 1400-2800mm, gi m d n t b c xu ng nam, v i 2 mùa t ươ ng ph n nhau rõ r t, mùa khơ khá kh c nghi t, kéo dài vào th i k ỳ đơng xuân. Ít ch u nh h ưng c a bão. ða m o ða hình cĩ tính phân b c rõ v i ki u đ a hình núi thp phía bc, chuy n ti p xu ng gị đi và sau cùng là đng b ng sơng ðng Nai, sơng Sài gịn. ðt Ch y u cĩ các lo i đ t nâu, nâu đ , xám feralit b xĩi mịn ra trơi và latêrit hĩa m nh. Ngồi ra cịn cĩ đt phù sa chua, gley đu cĩ đ phì và ti m n ăng s n xu t suy gi m. Th m - ðc tr ưng v i ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh th c v t mưa m vùng th p dưi 1000m v i ưu th các lồi h d u rng vùng th p v i đ i di n là D u rái, D u song nàng, Sao, Ki n ki n, vên vên, tr l ưng và n ăng su t g r t cao. ti u vùng đi núi th p ðơng nam b . Ki u r ng ng p m n ven bi n v i các lồi đc tr ưng là ðưc. - Rng tr ng các lo i v i các lồi ch đ o thu c nhĩm keo (Acacia spp.), b ch đàn ( Eucalyptus spp.), T ch ( Tectona grandis ), Sao d u ( Dipterocarpus spp.)... v i n ăng su t cao hơn các vùng khác. Tr ng tâm phát tri n lâm nghi p c a vùng là c ng c h th ng r ng phịng h đ u ngu n, phịng h đơ th và phát tri n vùng nguyên li u g gi y và g x ph c v các cm cơng nghi p ch bi n trong vùng. o TV 40: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1800-2800 mm 106 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u ða m o Ki u đ a hình kh i núi kh i t ng, phân c t sâu và phân c t ngang trung bình, s ưn d c. ð cao ch y u d ưi 1000m. ðt Ch y u cĩ đ t nâu vàng, nâu đ, xám feralit trên n n acgilit, phi n sét, phi n bi n ch t, phù sa c , granit, bazan đưc hình thành do quá trình feralit. Xĩi mịn r a trơi và latêrit hĩa mnh, t ng đ t trung bình và m ng, đ phì và mùn trung bình. Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th c v t th p d ưi 1000m và ưu th h D u vùng th p v i các lồi đc rng tr ưng nh ư D u rái ( D. alatus ), D u song nàng ( D. dyeri ), Sao đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n ( Hopea spp.)... - Rng tr ng các lo i v i các lồi ch y u là Keo ( Acacia spp .), B ch đàn ( Eucalyptus spp.), Sao đen ( Hopea odorata ), Tch ( Tectona grandis )... N ăng su t r ng tr ng cĩ th đ t t 20-30 m 3/ha/n ăm. o TV 41: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1600-2200 mm Gị đi ða m o Ki u đ a hình gị đi xen k cĩ đ cao t ươ ng đi đ n 100- ðơng Nam 120m, cĩ đnh là vịm tho i hay liên k t các vịm v i các B tr ũng gi a đ i t ươ ng đi r ng và b ng ph ng. H ưng c a các dãy đi khơng rõ ràng th hi n qua s lo n h ưng c a m ng lưi th y v ăn trong ti u vùng. ðt Ch y u cĩ đ t xám feralit xen k các lo i đ t khác trên n n granit, phù sa c , badan, acgilit đưc hình thành do quá trình feralit. T ng đ t dày trung bình đn m ng, xĩi mịn r a trơi và latêrit hĩa r t m nh, chua, nhi u k t von đá ong, đ phì và mùn kém. Th m - Rng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p th c v t Nam B , ưu h p cây h D u v i đ i di n các lồi h d u vùng rng th p nh ư D u rái ( Dipterocarpus alatus ), D u song nàng ( D. dyeri ), Sao đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n ( Hopea spp.). - Tuy nhiên r ng đã b tác đng và suy thối m nh thành các ki u th sinh nhân tác và ch y u chuy n thành r ng tr ng v i các lồi ch y u là B ch đàn ( Eucalyptus ), Keo ( Acacia ), Tch ( Tectona grandis ), và m t s lồi b n đ a khác. N ăng su t r ng tr ng trong ti u vùng cĩ th đ t 20-30m 3/ha/n ăm. o TV 42: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-2000 mm ðng b ng ða m o ðng b ng châu th sơng ð ng Nai, sơng Sài Gịn đ cao ðơng Nam dưi 10m. B ðt Ch y u cĩ các lo i đ t phù sa glây, phù sa chua, xen k đ t xám feralit, xám glây, đt phèn ti m tàng, chua, đ phì kém, di n tích nh bé manh mún. 107 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u Th m Ki u r ng kín, h n lồi lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th c v t th p <1000m và h D u vùng th p v i các lồi đc tr ưng nh ư rng Du rái ( D. alatus ), D u song nàng (D. ), Sao đen ( Hopea odorata ), Ki n ki n. ( Hopea spp.).. Rng tr ng các lo i v i các lồi ch y u là Sao đen ( Hopea odorata ), Keo, B ch đàn ( Eucalyptus spp.), T ch ( Tectona grandis )... N ăng su t r ng tr ng cĩ th đ t t 20- 30m 3/ha/n ăm. o TV 43: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-1800 mm Ng p m n ða m o Bãi tri u ven bi n ng p theo th y tri u, v t li u m n, t o thành ven bi n di l n. ðơng Nam ðt Ch y u cĩ đ t cát đ , đt phèn, mn và mn sú v t xen m t B (C n s lo i đ t khác trên n n phù sa ven bi n và c a sơng vùng Gi ) Cn Gi -Bà R a V ũng Tàu. ðt chua, glây, đ phì và mùn trung bình. Th m - Ki u r ng ng p m n ven bi n v i các qu n xã và qu n th th c v t bao g m: Qu n th thu n lồi B n tr ng ( Sonneratia alba) tiên rng phong trên bãi m i b i ng p tri u sâu, Qu n xã ðưc (Rhizophora apiculata ) và B n chua ( S. alba ) trên bãi b i đã n đ nh, Qu n xã ðưc ( R. apiculata ) và Xu ( Xylocarpa granatum ) trên đt ng p sâu 2-2,5m ( đây là qu n xã ph bi n nh t trong vùng), Qu n xã ðưc ( R. apiculata ) và Dà vơi (Ceriops tagal ) trên đt ng p tri u cao, Qu n xã M m (Avicenia officinalis ) và (C. decandra ) trên đt ng p tri u cao, Qu n xã Giá ( Excoecaria agalocha ) và Chà là ( Phoenix paludosa ) trên đt ng p tri u th t cao. Qu n xã cây n ưc l phân b d c theo các mép sơng, g m: Qu n th B n chua S. caseolaris nh ng n ơi ng p tri u t 1 đ n 1,5m, Qu n xã Mái d m (Cryptocoryne ciliate) , Ơ rơ (A. eberacteatus) và Da n ưc Nypa fruticans nh ng n ơi ng p tri u t 1,5m-2m, Qu n xã Mãng c u ( Annona reticulata ) và Mây n ưc (Flagellaria indica ) nh ng n ơi ng p tri u 2m-3m, Qu n xã Mua ( Melastoma polyanthum ) và S ưa bi n ( Dalbergia candenatensis ) nh ng n ơi ng p tri u đ n 4m. o TV 44: Khí h u Tnăm: 25-27 C; R năm: 1800-2200 mm Cơn ðo ða m o ða hình trên đo xen k p gi a đ a hình núi th p, đ i và các bãi cát ven bi n. ðt Ch y u là đt feralit đ vàng, đt ng p m n sú v t, đ t chua phèn. ð phì đt trung bình. 108 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u Th m - Ki u r ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th c v t th p dưi 1000m v i các lồi đc tr ưng và đưc mang tên c a rng đo nh ư D u cơn s ơn ( Dipterocarpus condorensis ), Bùi cơn sơn ( Ilex condorensis ), D t sành cơn s ơn ( Pavetta condorensis ), L u cơn s ơn ( Psychotrya condorensis ) - Ki u r ng ng p m n ven bi n phân b ch y u xung quanh Hịn Ba và d c b bin phía tây c a Cơn ð o. R ng ng p m n vùng Cơn ðo đưc đ c tr ưng b i các lồi V t ( Bruguiera gymnorhiza ), M m ( Avicennia alba ) và ðưc đơi ( Rhizophora mucronata ). VIII. Khí h u Ch u nh h ưng c a các kh i khơng khí nhi t đ i và xích đo Vùng Tây bi n trong c ơ ch giĩ mùa. Khí h u cĩ tính ch t nhi t đ i giĩ Nam B mùa đin hình, khơng cĩ mùa l nh. ð a hình đng nh t, m c o o phân hĩa khí h u th p. T năm: 26.5-27.5 C. T min > 10 C, T max < o 40 C. Do nh h ưng tr c ti p c a bi n t nhi u phía, BDT ngày : o o 6-8 C, BDT năm<4 C. M ưa l n, R năm: 1400-3500mm, t ăng d n theo chi u đơng b c - tây nam, hình thành m t trung tâm m ưa ln trên vùng ven bi n phía tây. Hàng n ăm cĩ 2 mùa khơ - m tươ ng ph n nhau rõ r t, phù h p v i s ho t đ ng c a 2 mùa Giĩ mùa. Tuy quá n a ph n biên gii là bi n song nh h ưng ca bão ít, c ưng đ nh . B c x m t tr i l n, chênh nhau khơng nhi u gi a các khu v c và gi a các mùa. ða m o ðng b ng châu th , đ a hình b ng ph ng, chia c t b i các sơng r ch, đ cao d ưi 10m. ðt Ch y u cĩ đ t phù sa châu th sơng C u Long, đ phì cao và đt ng p m n, ng p phèn nhi t đ i giàu ti m n ăng. Th m Ch y u là r ng ng p m n ven bi n và r ng úng phèn (r ng th c v t Tràm). Tr ng tâm là xây d ng h th ng r ng phịng h ch n rng sĩng ven bi n.. o TV 45: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1400-1900 mm ðng b ng ða m o ðng b ng châu th sơng Mêkơng, đ cao d ưi 10m. Nam B ðt Ch y u cĩ đ t phù sa khơng cĩ ho c cĩ glây, đ t phèn ng p theo mùa trên n n phù sa ch y u là châu th sơng Mêkơng, đ phì và mùn khá. Cĩ mt di n tích than bùn t i Cà Mau, Kiên Giang. 109 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u Th m - Ki u r ng úng phèn - r ng Tràm ( Melaleuca cajuputi ). D ưi th c v t tán r ng Tràm là S y ( Phragmites vallatoria ) và m t s lồi rng thu c chi N ăn (N ăng) ( Eleocharis spp.). Th m th c v t thân th o là nhng th m c ng p n ưc theo mùa hay ng p n ưc th ưng xuyên cĩ th chia thành 4 nhĩm chính: - Th m c trong nh ng vùng đt ng p n ưc ng t sâu và kéo dài v i ưu th thu c v các lồi N ăn ( Eleocharis dulcis ), Lúa ma ( Oryza rufipogon ) và S y ( P. vallatoria ). Tr ng thái th m th c v t này th ưng g p nh ng vùng đt ng m phèn ho c hơi phèn. - Th m c trên đt phèn n ng v i ưu th b i các lồi N ăn ( E. dulcis ), ( E. ochrostachya ), C m m ( Ischaemum rugosum ) và (Lepironia articulata ). Nh ng vùng đt này th ưng b ng p nưc sâu theo mùa. - Th m c trên đt cát ho c phù sa c v i ưu th thu c v các lồi Eragrostis atrovirens, Setaria viridis, Mnesithea laevis, Panicum repnes . ðây là nh ng vùng đt ch ng p n ưc trong th i gian ng n. - Th m c b nh h ưng b i n ưc l v i ưu th thu c v các lồi Paspalum vaginatum, Scirpus littoralis, Zoysia matrella, E. dulcis, E. spiralis . ðây là nh ng vùng đt cĩ th b ng p nưc l theo ngày do thu tri u. o TV 46: Khí h u Tnăm: 26-27 C; R năm: 1800-2000 mm Ng p m n ða m o Bãi tri u ven bi n ng p theo th y tri u, v t li u m n, t o thành Tây Nam các d i l n liên t c bao quanh đ ng b ng châu th . B ðt Ch y u cĩ đ t m n, mn sú v t già u sé t trên n n phù sa ng p tri u ven bi n và c a sơng C u Long. ð phì và mùn khá. Th m - Rng ng p m n ven bi n v i đ c tr ưng cĩ tính đa d ng th c th c v t vt ng p m n cao nh t Vi t Nam, c v s l ưng lồi (phong rng phú nh t), kích th ưc cây (to l n nh t) và s phong phú c a h sinh thái r ng ng p m n ( đa d ng nh t). Các qu n xã r ng ng p m n ch y u đây là: Qu n xã M m bi n ( Avicennia marina ) trên n n đ t cát bùn sét, ng p tri u trung bình ho c cao; Qu n th M m l ưi địng ( A. officinalis ) trên n n đ t bùn sét h ơi ch t ng p tri u trung bình; Qu n xã M m tr ng ( A. alba ) trên đt m i b i, n n đ t là bùn m m, ng p tri u th p; Qu n xã ðưc ( Rhizophora apiculata )- V t khang ( Brugiera parviflora ) trên n n đ t sét h ơi ch t, ven kênh r ch, ng p tri u trung bình; Qu n xã M m tr ng ( Avicennia alba ) - ðưc (Rhizophora apiculata ) trên nn đ t bùn sét h ơi nhão, ng p tri u trung bình g n bi n, n ơi c a sơng, kênh r ch; Qu n xã Cĩc vàng ( Lumnitzea racemosa ) – Dà vơi ( Ceriops tagal ) trên nh ng vùng đt cao; Qu n th Giá ( Excoecaria agallocha ) trên vùng đt cao g n bi n, Qu n xã Chà là ( Phoenix paludosa ) trên n n đ t sét h ơi r n ít khi ng p tri u; Qu n th Da n ưc ( Nipa fruticans ) n m sâu trong các kênh r ch, n ơi nưc l là ch y u. 110 Vùng/Ti u vùng Ch tiêu ðc đim ch y u o TV 47: Khí h u Tnăm: 27-28 C; R năm:2000-3500mm Hi đ o ða m o Ki u đ a hình đin hình là núi th p xen đ a hình đi, và các bãi Tây Nam cát ven bi n. B ( đ o ðt Ch y u cĩ đât xám feralit, xám glây, nâu vàng trên n n đá Phú Qu c) acgilit, phi n sét, ph n sa, phù sa c , granit, phi n bi n ch t đưc hình thành do quá trình feralit. T ng d t dày và trung bình, đ phì và mùn cịn khá. Th m - R ng kín, h n lồi, lá r ng th ưng xanh m ưa m vùng th p th c v t Nam B v i ưu th các lồi h D u (Dipterocarpaceae) g p rng trên đt feralit phát tri n trên sa th ch, cĩ t ng đ t dày, m, t p trung 3 khu v c: khu v c su i K ỳ đà, trên dãy núi Hàm Ninh và núi Cháo. thành ph n ch y u là Sao đen ( Hopea odorata ), Du ( Dipterocarpus dyerii ), Dàu mít ( D. costata ), Cám (Parinaria annamensis ), Trâm ( Syzygium spp.), S ( Dillenia ovata ) - R ng ng p m n, phân b thành t ng v t các c a r ch, t p trung ch y u khu r ch Tràm. Các lồi cây ng p m n ch yu là ðưc đơi ( Rhizophora apiculata ), V t ( Bruguiera gymnorhiza ), B n ( Sonneratia alba ), Cĩc ( Lumnitzera racemosa ), Giá ( Excoecaria agallocha ). ðc bi t ch n ơi đây mi th y xu t hi n lồi Cĩc đ ( Lumnitzera rosea ) mà khơng nơi nào vùng đng b ng sơng C u Long cĩ lồi này. - R ng úng phèn - r ng Tràm ( Melaleuca cajuputi ) đây phân b 3 d ng đ a hình: nh ng vùng đt tr ũng ng p n ưc th ưng xuyên (Tràm đây m c dày nh ưng cĩ kích th ưc nh ); trên vùng đt phù sa cát pha sét ng p n ưc vào mùa m ưa (Tràm m c chung v i các lồi c ch u h n và cĩ kích th ưc ln); trên gi ng cát c đ nh khơng b ng p n ưc (Tràm m c chung v i các lồi cây khác và cĩ kích th ưc nh ). - R ng h n lồi trên núi đá vơi phân b trên đa hình đi núi cao, d c l n nhi u đá, g p trên đnh núi Cháo, đ nh núi Hàm Ninh, đnh núi Hàm R ng đ cao trên 250m. R ng cịn nhi u tính ch t nguyên sinh nh ưng cây cĩ kích th ưc nh do điu ki n s ng kh c nghi t. Th ưng g p 3 ưu h p chính: Ưu hp i r ng-Cng-Ki n ki n ( Psidium - Calophyllum - Hopea ); Ưu h p C ng-Trâm-Ki n ki n ( Calophyllum – Syzygium – Hopea ); Ưu h p cây b i S m-Găng ( Memecylon - Aidia ) Ghi chú: o o Tnăm là nhi t đ trung bình n ăm ( C); T min là nhi t đ t i thp ( C); T max là nhi t đ t i cao o o o ( C); BDT ngày là biên đ nhi t đ ngày ( C); BDT năm là biên đ nhi t đ n ăm ( C); R năm là tng l ưng m ưa trung bình n ăm (mm). 111 Ph lc 5. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Bc 112 Ph lc 6. Bn đ phân vùng STLN vùng ðơng Bc 113 Ph lc 7. Bn đ phân vùng STLN vùng ðng bng Bc b 114 Ph lc 8. Bn đ phân vùng STLN vùng Bc Trung b 115 Ph lc 9. Bn đ phân vùng STLN vùng Nam Trung b 116 Ph lc 10. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Nguyên 117 Ph lc 11. Bn đ phân vùng STLN vùng ðơng Nam b 118 Ph lc 12. Bn đ phân vùng STLN vùng Tây Nam b 119

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • pdfbao_cao_cuoi_cung_phan_vung_sinh_thai_lam_nghiep_o_viet_nam.pdf
Tài liệu liên quan