Nghiên cứu tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nậm - Tỉnh Bắc Kạn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI ----------
---------- NGUYỄN VĂN THÀNH NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI VÀ TIÊU THỤ BÒ THỊT Ở HUYỆN PÁC NẶM - TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Mã số: 60.31.10 Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ MINH NGUYỆT HÀ NỘI - 2009 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… i LỜI CAM ðOAN - Tôi xin cam ñoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào. - Tôi xin cam ñoan rằng, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn ñã ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Thành Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… ii LỜI CẢM ƠN Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn ñến TS. Phạm Thị Minh Nguyệt - người ñã trực tiếp hướng dẫn và giúp ñỡ tôi hoàn thành tốt luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế và PTNT, Viện ñào tạo sau ñại học - Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã trực tiếp giảng dạy và giúp ñỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin cảm ơn UBND huyện Pác Nặm, Phòng Thống kê, Phòng Nông lâm nghiệp, Phòng Tài nguyên môi trường, Trạm Thú y, UBND các xã ñã cung cấp số liệu thực tế và những thông tin cần thiết ñể tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn ñồng nghiệp, bạn bè cùng toàn thể gia ñình, người thân ñã ñộng viên tôi trong thời gian nghiên cứu ñề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày … tháng … năm 2009 Tác giả Nguyễn Văn Thành Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… iii MỤC LỤC Lời cam ñoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục biểu ñồ, sơ ñồ viii 1 ðẶT VẤN ðỀ 1 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 3 1.2.1 Mục tiêu chung 3 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 3 1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 3 1.3.1 ðối tượng nghiên cứu 3 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 3 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI NGHIÊN CỨU 5 2.1 Cơ sở lý luận 5 2.1.1 Một số khái niệm 5 2.1.2 Vai trò, ñặc ñiểm chăn nuôi bò thịt 8 2.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng ñến phát triển chăn nuôi bò thịt 11 2.2 Cơ sở thực tiễn 13 2.2.1 Tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên thế giới 13 2.2.2 Tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở Việt Nam 19 3 ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 25 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… iv 3.1.1 ðặc ñiểm tự nhiên 25 3.1.2 ðặc ñiểm kinh tế - xã hội 29 3.2 Phương pháp nghiên cứu 34 3.2.1 Chọn ñiểm nghiên cứu 34 3.2.2 Thu thập tài liệu 36 3.2.3 Phương pháp phân tích ñánh giá 37 3.2.4 Các chỉ tiêu phân tích 39 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 42 4.1 Thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm 42 4.1.1 Thực trạng chung 42 4.1.2 Thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở các hộ ñiều tra 57 4.1.3 Những yếu tố ảnh hưởng ñến hoạt ñộng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt 74 4.2 Phân tích ñiểm mạnh - ñiểm yếu, cơ hội - thách thức của việc chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn 80 4.3 ðịnh hướng và giải pháp ñẩy mạnh chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn 85 4.3.1 Cơ sở của việc ñề ra ñịnh hướng và giải pháp ñầy mạnh chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn 85 4.3.2 ðịnh hướng thúc ñẩy chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt 87 4.3.3 Một số giải pháp thúc ñẩy chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt 87 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 95 5.1 Kết luận 95 5.2 Kiến nghị 95 Tài liệu tham khảo 97 Phụ lục 100 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BQ Bình quân CC Cơ cấu DT Diện tích ðVT ðơn vị tính GO Giá trị sản xuất GTSX Giá trị sản xuất IC Chi phí trung gian KST Ký sinh trùng Lð Lao ñộng LMLM Lở mồm long móng MI Thu nhập hỗn hợp NN Nông nghiệp NXB Nhà xuất bản SL Số lượng THCS Trung học cơ sở THT Tụ huyết trùng TW Trung ương UBND Uỷ ban nhân dân VA Giá trị gia tăng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… vi DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1 Tăng trọng bê thịt 11 2.2 Số lượng ñàn bò ở các châu lục 14 2.3 Tốc ñộ phát triển ñàn bò thịt thế giới và châu lục 14 2.4 Số lượng ñàn bò thịt các châu trên thế giới 17 2.5 Quy mô ñàn bò Việt Nam theo từng vùng (2003 -2007) 19 3.1 Tình hình phân bổ và sử dụng ñất huyện Pác Nặm (2006-2008) 27 3.2 Tình hình dân số và lao ñộng của huyện qua 3 năm (2006-2008) 30 3.3 Kết quả sản xuất kinh doanh của huyện qua 3 năm (2006-2008) 33 3.4 Tình hình cơ bản xã ñiều tra (tháng 2 năm 2009) 35 3.5 Ma trận SWOT 38 4.1 Số hộ chăn nuôi bò thịt của huyện (2006 - 2008) 42 4.2 Tình hình phân bổ ñàn bò thịt của huyện (2006 - 2008) 44 4.3 Cơ cấu ñàn bò thịt chia theo ñộ tuổi (tháng 3/2009) 47 4.4 Tình hình dịch bệnh trên ñàn bò tại huyện qua các năm 53 4.5 Kết quả tiêm phòng cho ñàn bò trong những năm gần ñây 54 4.6 Số lượng bò thịt ñược mua bán (năm 2008) 57 4.7 Quy mô chăn nuôi bò của hộ năm 2009 58 4.8 Cơ cấu ñàn bò thịt của hộ chia theo ñộ tuổi 59 4.9 Hình thức chăn nuôi bò thịt ở các hộ ñiều tra 59 4.10 Mục ñích chăn nuôi bò của hộ theo các dân tộc 60 4.11 Số lượng chuồng trại của các dân tộc theo giá trị 62 4.12 Số lượng bò thịt ñược mua bán ở các hộ ñiều tra (2008) 64 4.13 Kết quả và hiệu quả chăn nuôi bò thịt của hộ theo hình thức chăn nuôi 66 4.14 Kết quả và hiệu quả chăn nuôi bò thịt của hộ theo giống bò 69 4.15 Kết quả và hiệu quả chăn nuôi bò thịt của hộ theo ñộ tuổi bò 71 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… vii 4.16 Kết quả và hiệu quả chăn nuôi bò thịt của hộ theo quy mô 73 4.17 Kết quả thực hiện ñề án phát triển ñàn bò của huyện tới tháng 3/2009 77 4.18 Khoảng cách từ hộ chăn nuôi bò thịt tới nơi tiêu thụ 79 4.19 Phân tích ma trận SWOT trong phát triển chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm 81 4.20 Kế hoạch về số lượng bò và sản lượng thịt bò giai ñoạn 2007 - 2015 86 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… viii DANH MỤC BIỂU ðỒ, SƠ ðỒ STT Tên biểu ñồ Trang 2.1 Sản lượng bò thịt hơi xuất chuồng ở Việt Nam trong những năm qua 23 4.1 Cơ cấu ñàn bò trong huyện 45 4.2 Biến ñộng quy mô ñàn bò thịt ở huyện Pác Nặm 46 4.3 Cơ cấu các giống bò trên ñịa bàn huyện Pác Nặm năm 2009 48 4.1 Sơ ñồ dòng sản phẩm bò thịt tại huyện Pác Nặm 65 4.2 Cải tạo ñàn bò ñịa phương theo hướng “Mông” hoá 90 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 1 1. ðẶT VẤN ðỀ 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài Thịt bò là loại thịt ñỏ giầu dinh dưỡng, là loại thực phẩm ñược ưa chuộng và ñược sử dụng ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Bò thịt dễ chăm sóc và nuôi dưỡng, thích nghi trong các ñiều kiện môi trường chăn nuôi khác nhau, thức ăn cho bò thịt là các loại cỏ, các sản phẩm phụ từ trồng trọt, nguồn thức ăn cho bò có ở mọi nơi trên trái ñất. Ở Việt Nam, chăn nuôi bò thịt có vai trò quan trọng với người nông dân, việc phát triển chăn nuôi bò thịt trong nông thôn không những làm tăng sản phẩm cho xã hội mà còn góp phần khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực (lao ñộng, ñất ñai, vốn…), tăng thu nhập cho nông hộ, tham gia vào chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp nông thôn, góp phần xoá ñói giảm nghèo. Chăn nuôi bò thịt là cơ sở ñể phát huy triệt ñể các tiềm năng sẵn có cùng các lợi thế so sánh của vùng, ñặc biệt là vùng trung du miền núi, làm ña dạng hoá sản xuất nông nghiệp, thúc ñẩy sản xuất nông nghiệp phát triển toàn diện, bền vững. Chăn nuôi bò thịt ở nước ta trong những năm qua có tốc ñộ tăng trưởng chậm, năng suất chăn nuôi thấp do kiểu chăn nuôi mang nặng tính truyền thống trên cơ sở khai thác tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên là chính, việc ñầu tư cho thâm canh bò thịt còn nhiều hạn chế, chăn nuôi bò thịt ở nước ta chỉ mới bắt ñầu hình thành một số trang trại chăn nuôi lớn tập trung theo hướng hàng hoá. Pác Nặm là một huyện vùng cao phía Bắc của tỉnh Bắc Kạn, nằm phía ðông Bắc của tổ quốc. Tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số chiếm 98,9%; tỷ lệ hộ nghèo chiếm 56,15% (tháng 12/2008). Thu nhập của các hộ dân chủ yếu từ sản xuất nông nghiệp là chính, trong ñó chăn nuôi bò thịt là một thế mạnh của huyện, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 2 bình quân toàn huyện có 1,66 con bò/hộ và nếu chỉ xét những hộ chăn nuôi bò thì bình quân có 2,75 con bò/hộ. Chăn nuôi bò thịt chiếm một vị trí rất quan trọng trong hoạt ñộng kinh tế của các hộ dân tộc của tỉnh nói chung và của Pác Nặm nói riêng. Theo nghiên cứu của Helvetas năm 2005, thu nhập từ chăn nuôi bò thịt dao ñộng từ 23 ñến 43% tổng thu nhập hàng năm của hộ. Do ñó, phát triển chăn nuôi bò có thể giúp tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống và góp phần xoá ñói giảm nghèo cho dân cư nông thôn, nhất là người dân tộc. Với lợi thế về ñiều kiện tự nhiên, có Chợ bò Nghiên Loan nổi tiếng khu vực miền Bắc về buôn bán trâu bò thuận lợi cho phát triển ñàn bò thịt cũng như việc tiêu thụ sản phẩm của nó và ñặc biệt có sự quan tâm của Chính quyền các cấp về phát triển ñàn bò thịt cả số lượng và chất lượng, nhân dân cần cù lao ñộng, có tập quán chăn nuôi bò lâu ñời. Tuy nhiên, trong quá trình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt của Pác Nặm còn gặp một số khó khăn và một số ñiểm chưa ñược làm sáng tỏ, như: Trong các hình thức chăn nuôi bò thịt của hộ hiện nay ở ñịa phương, hình thức nào mang lại hiệu quả chăn nuôi cao nhất. Quá trình cải tạo ñàn bò trên ñịa bàn huyện còn ở tốc ñộ chậm, chưa phát huy hết lợi thế tiềm năng sẵn có của vùng. Công tác cải tạo giống, chăm sóc nuôi dưỡng, quản lý… chưa ñược quan tâm ñúng mức. Việc tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn huyện diễn ra hết sức tự nhiên, chưa có sự ñịnh hướng, can thiệp của Chính quyền ñịa phương, có nguy cơ dẫn tới quy mô ñàn bò bị sụt giảm trong tương lai. Xuất phát từ thực tế ñó, chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài “Nghiên cứu tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm - Tỉnh Bắc Kạn”. Các câu hỏi ñược ñặt ra trong nghiên cứu này là: - Tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm những năm qua thế nào? Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 3 - Những ñiểm mạnh, ñiểm yếu, cơ hội, thách thức của việc chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện là gì? Sự kết hợp giữa chúng nói lên ñiều gì? - Các giải pháp nào cần ñược áp dụng và triển khai ñể phát triển chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện? 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu các vấn ñề lý luận và thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở ñịa phương, phát hiện ñiểm hạn chế và khó khăn, từ ñó ñề xuất ñịnh hướng và một số giải pháp khả thi khai thác tốt tiềm năng, lợi thế của ñịa phương nhằm ñẩy mạnh phát triển chăn nuôi bò thịt và những giải pháp về tiêu thụ sản phẩm của ngành có hiệu quả hơn. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt. - ðánh giá thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm - Tỉnh Bắc Kạn những năm qua, xác ñịnh những nhân tố ảnh hưởng. - ðề xuất ñịnh hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn một cách có hiệu quả trong thời gian tiếp theo. 1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1 ðối tượng nghiên cứu ðối tượng nghiên cứu của ñề tài là những vấn ñề lý luận và thực tiễn về lĩnh vực chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm - Tỉnh Bắc Kạn với chủ thể là hộ nông dân chăn nuôi bò thịt. 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 1.3.2.1 Về không gian Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 4 ðề tài nghiên cứu trên ñịa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Tập trung vào ba xã: Nghiên Loan, Công Bằng và Bằng Thành. 1.3.2.2 Về thời gian Các dữ liệu, thông tin ñược sử dụng ñể ñánh giá thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở ñịa phương, hộ chăn nuôi bò thịt ñược thu thập trong 3 năm 2006 - 2008, trong ñó tập trung tìm hiểu tình hình chăn nuôi, tiêu thụ bò thịt năm 2009. Các ñịnh hướng, giải pháp tháo gỡ khó khăn từ khâu chăn nuôi ñến tiêu thụ áp dụng ñến năm 2015. 1.3.2.3 Về nội dung Nghiên cứu tập trung vào lĩnh vực chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 5 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI NGHIÊN CỨU 2.1 Cơ sở lý luận 2.1.1 Một số khái niệm 2.1.1.1 Sản xuất Chăn nuôi là một quá trình sản xuất tạo ra sản phẩm. Có nhiều khái niệm về sản xuất. Sau ñây là 2 khái niệm chính: Theo giáo trình Phân tích kinh tế nông nghiệp, Trường ðại học nông nghiệp I (1996): Sản xuất là quá trình tạo ra của cải vật chất và dịch vụ. Trong sản xuất con người ñấu tranh với thiên nhiên làm thay ñổi những vật chất sẵn có nhằm tạo ra lương thực, thực phẩm, quần áo, nhà ở và những của cải khác phục vụ cuộc sống. Sản xuất là ñiều kiện tồn tại của mỗi xã hội, việc khai thác và tận dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên phụ thuộc vào trình ñộ phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Trong sản xuất, con người là lực lượng sản xuất chủ yếu ñóng vai trò quyết ñịnh. Do có hai quan niệm khác nhau về sản xuất, nên dẫn ñến cách tính khác nhau: - Theo quan niệm của hệ thống sản xuất vật chất (MPS) thì sản xuất là tạo ra của cải vật chất, nên trong xã hội chỉ có 2 ngành sản xuất là nông nghiệp và công nghiệp. - Theo hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) của Liên hiệp quốc, quan niệm về sản xuất rộng hơn. Sản xuất là tạo ra của cải vật chất và dịch vụ, nên trong xã hội có ba ngành sản xuất là nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Quá trình sản xuất bắt ñầu từ khâu chuẩn bị các yếu tố ñầu vào ñể tiến hành sản xuất cho ñến khi có các sản phẩm ñủ tiêu chuẩn nhập kho. Có 2 phương thức sản xuất là - Sản xuất mang tính tự cung tự cấp, quá trình này thể hiện trình ñộ còn thấp của các chủ thể sản xuất, sản phẩm sản xuất ra chỉ nhằm mục ñích ñảm Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 6 bảo chủ yếu cho các nhu cầu của chính họ, không có sản phẩm dư thừa cung cấp cho thị trường. - Sản xuất cho thị trường tức là phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá, sản phẩm sản xuất ra chủ yếu trao ñổi trên thị trường, thường ñược sản xuất trên quy mô lớn, khối lượng sản phẩm nhiều. Sản xuất này mang tính tập trung chuyên canh và tỷ lệ sản phẩm hàng hoá cao. Phát triển kinh tế thị trường phải hướng theo phương thức thứ hai. Nhưng cho dù sản xuất theo mục ñích nào, thì người sản xuất cũng phải trả lời ñược ba câu hỏi cơ bản là: Sản xuất cái gì? Sản xuất cho ai? Sản xuất như thế nào? Theo chúng tôi: Sản xuất là quá trình tác ñộng của con người vào các ñối tượng sản xuất, thông qua các hoạt ñộng ñể tạo ra các sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ phục vụ ñời sống con người. 1.1.1.2 Tiêu thụ - kênh tiêu thụ Tiêu thụ sản phẩm ñược coi là giai ñoạn cuối cùng của quá trình sản xuất, là quá trình chuyển hoá quyền sở hữu và sử dụng hàng hoá, dịch vụ giữa các chủ thể kinh tế. Quá trình tiêu thụ, hàng hoá, dịch vụ ñược chuyển từ hình thái vật chất sang hình thái tiền tệ, vòng quay chu chuyển vốn của ñơn vị sản xuất kinh doanh ñược hoàn thành. Tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ tạo ñiều kiện thu hồi chi phí sản xuất kinh doanh và tích luỹ ñể thực hiện tái sản xuất mở rộng. Hoạt ñộng tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ trên thị trường ñược cấu thành bởi rất nhiều các yếu tố khác nhau, bao gồm: - Chủ thể tham gia vào quá trình tiêu thụ là người sản xuất, kinh doanh các hàng hoá, dịch vụ, người sử dụng các hàng hoá, dịch vụ và các tác nhân trung gian trong khâu tiêu thụ. - ðối tượng tiêu thụ là: Sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ và tiền tệ. Kênh tiêu thụ: có rất nhiều khái niệm về kênh tiêu thụ, theo giáo trình Quản trị hệ thống phân phối sản phẩm - Trường ñại học Kinh tế quốc dân: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 7 Một số người cho rằng kênh tiêu thụ là ñường ñi của sản phẩm, hàng hoá từ nơi sản xuất tới người tiêu dùng. Một số người khác cho rằng kênh tiêu thụ là một dãy chuyển quyền sở hữu các sản phẩm hàng hoá khi chúng chuyển qua các tác nhân tới người tiêu dùng… Theo chúng tôi: kênh tiêu thụ là luồng các sản phẩm hàng hoá ñi từ sản xuất ñến người sử dụng cuối cùng, qua mỗi tác nhân giá trị của nó lại tăng lên. Các thành viên tham gia kênh tiêu thụ: Người sản xuất, người thu gom, người bán buôn, người bán lẻ, người tiêu dùng. Có thể khái quát các kênh tiêu thụ chủ yếu như sau - Kênh trực tiếp: là kênh cấp không, bao gồm người sản xuất và người tiêu dùng/ người sử dụng cuối cùng, không qua tác nhân trung gian nào. - Kênh gián tiếp: thường gồm 3 kênh chủ yếu sau + Kênh một cấp, bao gồm: một tác nhân trung gian là người bán lẻ + Kênh hai cấp, bao gồm: hai tác nhân trung gian là người bán buôn, và người bán lẻ. + Kênh ba cấp, bao gồm: ba tác nhân trung gian người bán buôn, người môi giới và người bán lẻ. Tiêu thụ sản phẩm là giai ñoạn cuối cùng nhưng là yếu tố quyết ñịnh ñến sự tồn tại và phát triển của quá trình sản xuất. Thông qua tiêu thụ thì giá trị và giá trị sử dụng của của hàng hóa ñược thực hiện. Qua quá trình tiêu thụ, hàng hóa ñược chuyển từ hình thái vật chất sang hình thái tiền tệ và vòng chu chuyển vốn của người sản xuất kinh doanh ñược hoàn thành tạo cơ sở thu hồi chi phí và tích lũy ñể thực hiện tái sản xuất mở rộng. Tiêu thụ sản phẩm nhanh hay chậm trực tiếp tác ñộng ñến chu kỳ sản xuất sau, ñến thời gian chu chuyển vốn, hiệu suất sử dụng ñồng vốn. Tiêu dùng là giai ñoạn cuối cùng của quá trình phân phối tiêu thụ sản phẩm. Người tiêu dùng là người cuối cùng cua kênh phân phối, họ mua sản phẩm hàng hóa dịch vụ ñể tiêu dùng cho bản thân và gia ñình. Quyết ñịnh của Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 8 người tiêu dùng phụ thuộc vào giá của sản phẩm, giá của sản phẩm thay thế, chất lượng sản phẩm…, ngoài ra thu nhập là yếu tố có ảnh hưởng rất lớn ñến quyết ñịnh tiêu dùng. Lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng là cơ sở ñể giải thích các quyết ñịnh của người tiêu dùng. Nếu việc tiêu thụ sản phẩm diễn ra thuận lợi với mức giá chấp nhận ñược thì người sản xuất sẽ tiếp tục quá trình sản xuất một cách bình thường. Ngược lại nếu việc tiêu thụ sản phẩm gặp trở ngại hoặc giá quá thấp thì người sản xuất sẽ ñiều chỉnh quy mô sản xuất phù hợp với diễn biến của thị trường. Bởi vì mọi nỗ lực của người sản xuất sẽ trở nên vô ích khi giá của sản phẩm ở dưới mức cho phép. Lý thuyết kinh tế thị trường ñã khẳng ñịnh rằng, tiêu thụ là yếu tố quyết ñịnh sản xuất cả về quy mô và chiều hướng biến ñộng. 2.1.2 Vai trò, ñặc ñiểm chăn nuôi bò thịt 2.1.2.1 Vai trò của việc chăn nuôi bò thịt Trước ñây, Việt Nam vốn là một nước nông nghiệp lạc hậu với cây lúa nước là cây trồng chính, vì thế vị trí con bò trong hệ thống nông nghiệp của nước ta cũng có vai trò rất khiêm tốn. Trâu và bò ñược nuôi trong mỗi gia ñình nông dân với mục ñích trước hết là phục vụ cho sản xuất nông nghiệp như cày ruộng, lấy phân bón ruộng, sau ñó mới sử dụng bò vào mục ñích kéo xe... Với mục ñích cày ruộng nên trâu ñược nuôi nhiều ở vùng trũng, ñất thịt nặng. Bò ñược nuôi nhiều ở vùng trung du, ven biển ñất cát nhẹ. Nuôi trâu bò với phương thức chủ yếu là tận dụng nguồn thức ăn sẵn có từ bãi cỏ tự nhiên và rơm rạ dự trữ cho mùa khan hiếm thức ăn. Mùa ðông ở miền Bắc và mùa khô ở miền Nam là thời gian bò bị thiếu hụt thức ăn trầm trọng và phải sống trong môi trường sống bất lợi như quá lạnh, quá nóng, bệnh dịch và thiếu nước. Có những năm trâu bò ñổ ngã lên tới trên 20% tổng ñàn tại một số tỉnh vùng núi phía Bắc hay Ninh Thuận ở miền Trung. Trong cuộc sống tự nhiên khắc nghiệt như vậy chỉ những con bò có khối lượng nhỏ mới có cơ hội tồn tại vì chúng cần ít dinh dưỡng hơn cho duy trì sự sống. Quá trình thích nghi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 9 và chọn lọc tự nhiên này ñã hình thành nên giống trâu bò ñịa phương của ta nhỏ con, dễ nuôi, sinh ra ñể “cày ruộng”. Từ năm 1995, ñất nước bước vào giai ñoạn công nghiệp hóa hiện ñại hóa, trâu bò cũng ñang ñược chuyển dần từ mục ñích cày kéo sang mục ñích sản xuất thịt và sữa. Mặc dù vậy, một nước chủ yếu là nông nghiệp như nước ta, với người nông dân, con trâu, con bò vẫn giữ một vị trí quan trọng trong hệ thống sản xuất nông nghiệp với những lợi ích như sau: Thứ nhất, tăng sản phẩm thịt, sữa cho xã hội, do vậy mà giảm nhập khẩu sữa bột, thịt ñỏ (thịt trâu và bò). Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, mức sống của con người ngày càng ñược nâng lên, thì nhu cầu thực phẩm từ sản phẩm thịt bò sẽ ngày càng chiếm tỷ lệ cao trong bữa ăn hàng ngày của người dân. Chăn nuôi bò thịt sẽ ñáp ứng ñược yêu cầu ñó Thứ hai, phát triển chăn nuôi bò thịt sẽ giúp tăng thu nhập từ bán bê giống, bò thịt cho người chăn nuôi. Một con bê nuôi thịt sau 10 - 12 tháng cho 250 - 300 kg thịt hơi, với giá trung bình 40.000ñ/kg thịt hơi thì thu từ bán bò thịt của người chăn nuôi sẽ là 10 - 12 triệu ñồng. Thứ ba, giải quyết sức kéo: Kéo cày, kéo xe cho nhiều vùng chưa có ñiều kiện cơ khí hóa. Thứ tư, tận dụng ñược nguồn thức ăn sẵn có, tận dụng ñược các phụ phế phẩm nông nghiệp và công nghiệp chế biến như rơm rạ, thân cây ngô, lá mía… và chuyển chúng thành thức ăn cho bò. Thứ năm, là nguồn cung cấp phân bón cho trồng trọt, thức ăn cho nuôi trồng thuỷ sản. Ngoài ra, chăn nuôi bò còn góp phần giải quyết việc làm cho lao ñộng phụ hay lao ñộng nhàn rỗi trong gia ñình, nhờ ñó góp phần làm giảm các tệ nạn xã hội do thất nghiệp gây ra. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 10 Có thể nói chăn nuôi nói chung và chăn nuôi bò thịt nói riêng giúp cho nông dân có thêm thu nhập, cải thiện ñời sống, thoát khỏi ñói nghèo. 2.1.2.2 ðặc ñiểm kinh tế kỹ thuật về chăn nuôi bò thịt Bò thịt là ñộng vật có hệ thần kinh cao cấp, rất mẫn cảm với môi trường sống, do ñó yếu tố thời tiết khí hậu có ảnh hưởng tác ñộng trực tiếp tới chu kỳ sinh trưởng và phát triển của chúng. Bò là tài sản có giá trị của nông dân, trước kia khi máy móc chưa phát triển bò ñược sử dụng làm sức kéo còn phổ biến. Ngày nay, ở nhiều nơi máy móc ñã thay thế dần vai trò của con bò trong khâu làm ñất, bò ñã trở thành một loại tài sản ñặc biệt, một loại hàng hóa có giá trị của nông dân và chăn nuôi bò thịt ñã trở thành một ngành kinh tế sản xuất hàng hóa. Sản xuất hàng hóa là một thuộc tính phổ biến, một tất yếu khách quan của sự phát triển sản xuất nói chung và chăn nuôi bò thịt nói riêng. Các sản phẩm của chăn nuôi bò thịt ñược tiêu thụ rộng khắp mọi nơi. Do ñó, ñể phát triển chăn nuôi bò thịt cần phải có thị trường tiêu thụ và giá cả ổn ñịnh. ðất ñai là nơi diễn ra quá trình sản xuất chăn nuôi bò thịt, gồm: diện tích ñồng cỏ tự nhiên, diện tích trồng cỏ, diện tích xây dựng chồng trại. Bò là loài gia súc ăn cỏ, là gia súc nhai lại có dạ dày 4 túi, nhờ có cấu tạo ñặc biệt của dạ dày và sự cộng sinh của khu hệ vi sinh vật dạ cỏ mà bò có khả năng tiêu hóa các loại thức ăn như rơm lúa, cỏ và các loại thức ăn thô xơ khác, trong cơ cấu khẩu phần ăn hàng ngày cỏ và thức ăn thô xanh chiếm tới 90%, ñó là những loại rẻ tiền, thậm chí không cần phải mua nhưng lại có khẳ năng tăng trọng khá cao, sản xuất ra thịt bò - một thứ hàng hóa ñắt tiền. Trong kỹ thuật nuôi bò thịt, nuôi bò cái sinh sản và nuôi bê lấy thịt có mối quan hệ mật thiết và hỗ trợ lẫn nhau. Bò cái sinh sản là nguồn cung cấp bê nuôi thịt. Nuôi bê ñực giống bò Vàng ñến 24 tháng tuổi có thể ñạt 190 - 230 kg. Tăng trọng qua từng thời kỳ (Bảng 2.1): Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 11 Bảng 2.1: Tăng trọng bê thịt Tháng tuổi Chỉ tiêu ðVT Sơ sinh 6 12 18 21 24 1. Bò Vàng Việt Nam Khối lượng cuối kỳ kg/con 14 76 125 176 202 230 Tăng trọng g/ngày - 289 272 284 289 310 Tăng trọng kg/tháng - 8,7 8,2 8,5 8,6 9,3 2. Bò lai Sind Khối lượng cuối kỳ kg/con 20 95 160 230 267 310 Tăng trọng g/ngày - 416 361 388 411 478 Tăng trọng kg/tháng - 12,5 10,8 11,7 12,3 14,3 Nguồn: [8] Thực tế cho thấy rằng, nuôi bò thịt sẽ thu ñược lợi nhuận cao hơn nuôi lợn và gia cầm với cùng một mức ñầu tư và chăm sóc nuôi dưỡng. Tuy nhiên nuôi bò thịt cần mức ñầu tư ban ñầu về giống và chuồng trại cao hơn và thời gian thu lợi lâu hơn vì chu kỳ sinh học của con bò dài hơn các vật nuôi khác. Mặc dù vậy, vấn ñề này có thể giải quyết ñược vì hiện nay ở nông thôn ñang có rất nhiều kênh tín dụng khác nhau với lãi suất khá ưu ñãi. Nông dân có thể dễ dàng tiếp cận với tất cả các nguồn vốn ñó. Vấn ñề là ở chỗ họ cần ñược trợ giúp về kỹ thuật nuôi bò thịt nhằm sử dụng có hiệu quả vốn vay ñể phát triển kinh tế gia ñình. 2.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng ñến phát triển chăn nuôi bò thịt * Yếu tố tự nhiên: Khí hậu thời tiết không những ảnh hưởng trực tiếp ñến cơ thể gia súc mà còn tác ñộng ñến sự phát triển của cây cỏ trên ñồng cỏ và các nguồn thức ăn thô xanh khác, nghĩa là tác ñộng gián tiếp ñến chăn nuôi bò thịt thông qua nguồn thức ăn của chúng. Sự phân bố của lượng mưa cũng ảnh hưởng ñến chăn nuôi bò thịt. Mùa mưa, cỏ dồi dào, bò phát triển tốt, ngược lại, vào mùa khô, nắng nóng kéo dài, cây cỏ không phát triển ñược, bò bị thiếu thức ăn nên tăng trọng kém.. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 12 Nước cần cho sự sống của bò thịt, trung bình mỗi ngày một con bò cần 30 - 45 lít nước, do ñó trong chăm sóc nuôi dưỡng cần phải thường xuyên bổ sung nước uống cho bò, cùng với một lượng muối ăn nhất ñịnh, vì muối của cơ thể cũng bị mất theo mồ hồi cùng với nước. ðồng thời nước cũng cần cho sự sinh trưởng phát triển của cỏ; ngược lại, nó cũng gây ra các khó khăn cho quá trình tổ chức sản xuất chăn nuôi bò thịt, vì nguồn nước là một trong những môi trường dễ lây truyền bệnh dịch. * Yếu tố kỹ thuật: Giống giữ vị trí rất quan trọng trong việc cải tiến di truyền, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm chăn nuôi; trong chăn nuôi bò thịt, con giống cần chọn lọc lai tạo phải theo mục ñích của sản xuất là lấy thịt, giống bò thịt phải ñạt ñược yêu cầu về tầm vóc, tỷ lệ thịt xẻ cao, phù hợp với ñiều kiện chăn nuôi của vùng; thành tựu khoa học trên thế giới về công tác cải tạo giống vật nuôi nói chung ñã khẳng ñịnh “con ñường nhanh nhất ñể cải tạo chất lượng giống vật nuôi là sử dụng giống có nguồn gen cao sản của thế giới ñể lai tạo với các giống nội, tạo ra con lai thương phẩm năng suất cao, chất lượng tốt, ñủ tiêu chuẩn xuất khẩu” [17]. Quy trình kỹ thuật trong chăm sóc nuôi dưỡng bò thịt, gồm: ñáp ứng ñủ nhu cầu thức ăn về số lượng và các chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình sinh trưởng phát triển của bò ở các ñộ tuôi, cung cấp nước uống, tổ chức tiêm phòng bệnh ñịnh kỳ, giữ gìn vệ sinh khu vực chăn nuôi… thực hiện ñầy ñủ quy trình kỹ thuật trong công tác chăm sóc nuôi dưỡng bò thịt sẽ bảo ñảm phát huy tối ña ñặc tính di truyền của giống, nâng cao tỷ lệ nuôi sống, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Thức ăn là yếu tố quan trọng nhất, cũng như các gia súc khác, bò không thể tồn tại khi không có thức ăn và không thể cho năng suất cao khi nguồn thức ăn không ổn ñịnh hoặc thức ăn kém chất lượng. Thức ăn cho bò ở nước ta chủ yếu là các nguồn phế phụ phẩm nông nghiệp và tận dụng chăn thả tự nhiên. Tuy nhiên bãi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 13 chăn ñang ngày càng bị thu hẹp, nhiều phế phụ phẩm ñang còn bị lãng phí chưa ñược tận thu ñể nuôi bò. Một số giống cỏ nhập nội ñã ñược trồng thử và chọn lọc, nhưng hiện nay mới chỉ ñược trồng ở một số cơ sở chăn nuôi bò giống và một số rất ít các ñịa phương. Nói chung việc ñưa tiến bộ kỹ thuật và thức ăn và nuôi dưỡng bò ở nước ta còn nhiều hạn chế, tình trạng bò bị thiếu thức ăn, nhất là vào mùa khô và bị thiếu dinh dưỡng vẫn còn khá phổ biến. * Yếu tố kinh tế thị trường: thứ nhất, thị trường tiêu thụ sản phẩm là một trong các mắt xích quan trọng quyết ñịnh sản xuất chăn nuôi bò thịt, sự ổn ñịnh của thị trường thịt bò là ñộng lực giúp cho chăn nuôi bò thịt phát triển vì nó trực tiếp liên quan tới cung, cầu và giá cả của chúng. Thứ hai, khoa học kỹ thuật và công nghệ cũng góp phần tích cực ñẩy mạnh chăn nuôi bò thịt phát triển vì nó góp phần tao ra các giống mới có năng suất và chất lượng cao thích nghi với ñiều kiện sinh thái, tạo ra quy trình chăn nuôi hiệu quả, công nghệ nhân giống hiện ñại... Thứ ba, lao ñộng, việc ứng dụng nhanh các tiến bộ khoa học và công nghệ vào trong sản xuất là một trong những nguyên nhân là cho chăn nuôi bò thịt phát triển, ñể nắm bắt ñược tiến bộ khoa học công nghệ ñòi hỏi người lao ñộng phải có những kiến thức cơ bản về kỹ thuật chăn nuôi bò thịt. Thứ tư, vốn ñầu tư ñể sử dụng cho việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, mua con giống, cải tạo hay trồng mới ñồng cỏ chăn nuôi, ñầu tư cho các quá trình xúc tiến thương mại, quảng bá hình ảnh tiêu thụ sản phẩm và các chi phí khác. Ngoài ra còn một số yếu tố ảnh hưởng tới việc chăn nuôi bò thịt như: giao thông và các cơ sở hạ tầng nông thôn khác; các chính sách quản lý của Nhà nước… 2.2 Cơ sở thực tiễn 2.2.1 Tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên thế giới Chăn nuôi bò phát triển hầu hết ở các quốc gia thuộc các châu lục và các vùng trên thế giới (Bảng 2.2), trong ñó quy mô ñàn bò châu Phi bằng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 14 16,95% trong tổng ñàn bò thế giới, châu Mỹ là 34,70%, châu Á là 35,38%, châu Âu là 10,21% và châu Úc là 2,77% [20]. Bảng 2.2: Số lượng ñàn bò ở các châu lục ðVT: triệu con Châu lục 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Tổng ñàn 1.316 1.319 1.325 1.333 1.345 1.348 1.358 Châu Phi 209 215 224 223 229 229 230 Châu Mỹ 447 456 459 466 468 472 480 Châu Á 460 45._.6 455 460 468 468 471 Châu Âu 165 156 151 147 143 141 139 Châu Úc 37 36 36 37 38 38 38 Nguồn: [20] Bảng 2.3 cho thấy, trong những năm qua quy mô ñàn bò thịt trên thế giới có sự tăng trưởng nhưng thấp. Tốc ñộ tăng trưởng từng khu vực trên thế giới khác nhau, châu Phi có tốc ñộ tăng trưởng bình quân cao hơn các châu lục khác trên thế giới (1,64%); châu Á tăng trưởng ổn ñịnh; riêng châu Âu ñàn bò thịt trong những năm qua giảm bình quân khoảng 2,66% trong tổng ñàn. Bảng 2.3: Tốc ñộ phát triển ñàn bò thịt thế giới và châu lục ðVT: % Châu lục 1998 1999 2000 2001 2002 2003 BQ Tổng ñàn 0,19 0,47 0,62 0,85 0,25 0,71 0,53 Châu Phi 3.17 4,00 -0,34 2,61 0,11 0,44 1,64 Châu Mỹ -0,87 -0,15 1,10 1,64 0,03 0,70 0,51 Châu Á 1,99 0,83 1,47 0,32 0,88 1,81 1,08 Châu Âu -5,36 -3,29 -2,70 -2,62 -1,12 -1,82 -2,66 Châu Úc -0,56 -1,04 3,48 1,03 1,28 -1,76 0,72 Nguồn: [20] Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 15 Phương thức chăm sóc, nuôi dưỡng bò thịt ở từng nước trên thế giới khác nhau thường khác nhau. Ở những nước có nền kinh tế phát triển, thì việc tổ chức sản xuất chăn nuôi ñược ñầu tư cao theo hướng tập trung hoá và thâm canh hoá, năng suất chăn nuôi ñạt cao hơn ở các nước ñang phát triển. Các quốc gia châu Âu và các nước công nghiệp phát triển khác là những quốc gia xây dựng ngành chăn nuôi bò thịt ở trình ñộ khoa học kỹ thuật cao theo hướng tập trung hoá và thâm canh nhằm ñạt ñược năng suất cao trên mỗi ñầu gia súc, các quốc gia thuộc châu Á và châu Phi thì phát triển chăn nuôi bò thịt ở trình ñộ thấp, chủ yếu là phát huy tiềm năng sẵn có ñể tăng quy mô ñàn. Nguyên nhân có sự khác biệt về trình ñộ chăn nuôi giữa các quốc gia và các khu vực trên thế giới là do ñặc ñiểm phát triển sản xuất ngành chăn nuôi quyết ñịnh. Việc xây dựng ngành công nghiệp chăn nuôi ở bất kỳ quốc gia nào cũng là một quá trình phức tạp, bởi nó phụ thuộc vào các yếu tố chủ yếu của chiến lược phát triển chăn nuôi bao gồm tài nguyên, trình ñộ kỹ thuật, vốn ñầu tư, chính sách và sự tham gia của người sản xuất. Những nước ñang phát triển, nền kinh tế còn nhiều khó khăn, ñời sống kinh tế - xã hội còn ở mức thấp, việc ñầu tư cho chăn nuôi chỉ ở mức hạn chế, cái quan tâm chính là giải quyết vấn ñề lương thực, do vậy năng suất chăn nuôi thấp. Nguyên nhân cơ bản làm cho ñàn gia súc ở các nước ñang phát triển có năng suất thấp là do thiếu thức ăn cả về lượng và chất, việc sử dụng thức ăn hiện có thường gặp trở ngại do không áp dụng ñược các biện pháp kỹ thuật ñể có thể làm tăng năng suất chăn nuôi. ðặc ñiểm chăn nuôi ở những quốc gia này là chăn nuôi theo phương pháp truyền thống, nhỏ lẻ. Việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chăn nuôi ít, chất lượng con giống, năng suất vật nuôi chưa ñược cải thiện. Những nước phát triển, nhờ có tiềm lực kinh tế, sản xuất chăn nuôi ñược xây dựng ở trình ñộ khoa học kỹ thuật cao. Nguồn tài nguyên chăn nuôi trong nước ñược phát huy triệt ñể, không những thế các quốc gia này còn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 16 nhập về những nguyên liệu, vật tư phục vụ cho các nhu cầu sản xuất chăn nuôi mà trong nước không có. Năng suất chăn nuôi ở các quốc gia này luôn ñạt ở mức cao. Việc áp dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật và các công nghệ mới vào chăn nuôi triệt ñể trên tất cả các công ñoạn, gồm công nghệ lai tạo và cấy gen; tự ñộng hoá trong chăm sóc, nuôi dưỡng và trong khai thác, thu hoạch sản phẩm; chế biến và bảo quản nâng cao giá trị sản phẩm; kiểm soát chế ñộ dinh dưỡng tạo ra những sản phẩm sạch, an toàn không gây ảnh hưởng xấu ñến sức khoẻ con người. Một mô hình chăn nuôi bò ở Mỹ khá thành công ñó là họ ñã chia các hộ chăn nuôi ra làm 3 nhóm: nhóm 1 bao gồm các hộ chăn nuôi nhỏ sản xuất bê lai ñến 6 tháng tuổi. Các hộ này có bò cái lai Sind ñược gieo tinh và nuôi bê lai ñến 6 tháng tuổi và sau ñó bán các bê lai này cho nhóm 2. Như vậy, ñể có sản phẩm tiêu thụ, người nông dân này chỉ mất một thời gian từ 16 tháng (chu kỳ ñầu) ñến 13 tháng (các chu kỳ kế tiếp). Số hộ này có thể bao gồm toàn bộ các hộ chăn nuôi bò trong khu vực. Nhóm 2: những người chăn nuôi sản xuất bò lai ñến khi vỗ béo (khoảng 18 tháng tuổi). Các hộ này mua bê lai 6 tháng tuổi từ nhóm 1, sau ñó nuôi dưỡng chăm sóc ñến lúc 18 tháng tuổi. Chu kỳ quay vòng vốn nhóm này là 12 tháng. Các hộ chăn nuôi thuộc nhóm này ñòi hỏi phải có bãi chăn thả. Nhóm 3: những người chăn nuôi chuyên vỗ béo. Các hộ này mua bò lai lúc 18 tháng tuổi, sau ñó nuôi vỗ béo trong vòng 3 tháng ñể xuất thịt. Các hộ này ñòi hỏi phải có chuồng trại, nguồn cung cấp thức ăn ổn ñịnh. Nhóm này có thể ghép chung với nhóm 2. Bằng biện pháp này, việc quay vòng ñồng vốn sẽ nhanh chóng và người chăn nuôi quy mô nhỏ có thể tham gia tích cực vào hệ thống sản xuất. Ngành chăn nuôi bò lấy thịt khá phổ biến tại các nước trên thế giới, một số nước chăn nuôi bò thịt hàng hóa xuất khẩu với khối lượng lớn như Mỹ, Canada, Braxin, Argentina, Australia, New Zealand. Số liệu thống kê của FAO cho thấy trong những năm qua chỉ có các nước châu Á và Châu Mỹ là có số ñàn bò thịt tăng mạnh. Các nước khác số lượng ổn ñịnh và tập trung phát triển về chất lượng sản phẩm. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 17 Bảng 2.4: Số lượng ñàn bò thịt các châu trên thế giới ðVT: triệu con Châu lục 1995 1997 1999 2001 2004 2005 Tổng ñàn 1.099 1.085 1.091 1.112 1.134 1.197 Châu Phi 120 125 133 135 136 142 Châu Mỹ 323 323 321 335 352 385 Châu Á 489 475 483 489 497 504 Châu Âu 132 126 119 116 112 127 Châu Úc 35 36 36 37 37 39 Nguồn: [20] Sự khác biệt về năng suất chăn nuôi bò thịt giữa các nước ñang phát triển và các nước phát triển, theo tài liệu nghiên cứu của FAO về sản xuất và sức khoẻ ñộng vật cho thấy: trọng lượng trung bình khối thịt xẻ của mỗi ñầu bò ñã giết mổ ở châu Âu (ñại diện cho hệ thống nuôi thức ăn tinh và rơm cỏ) là 185kg, ở châu Á - Thái Bình Dương và 120kg [11]. * Giống bò: hiện nay chăn nuôi bò trên thế giới phát triển theo hướng chuyên dụng, thuận tiện cho việc ñầu tư thâm canh cũng như việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất cho phù hợp với mục ñích chăn nuôi nhằm tạo ra năng suất sản phảm lớn và mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất. Trong chăn nuôi bò thịt, ñể ñạt ñược mục ñích của chăn nuôi, các nhà khoa học ñã tạo ra những giống bò hướng thịt, có thể trọng to, tỷ lệ thịt xẻ ñạt trên 60% trọng lượng cơ thể. Cụ thể những giống bò thịt cao sản tiêu biểu hiện nay ñược nuôi dưỡng trên thế giới [13]: - Bò Hereford (Anh), ñược nuôi phổ biến ở nhiều nước trên thế giới, như Mỹ, Nam Mỹ, Canada, Áo, Nam Phi… bò cái nặng khoảng 550 - 650kg, bò ñực nặng khoảng 800 - 900kg (có thể ñạt tới 1.100kg), tỷ lệ thịt xẻ từ 58 - 62%. - Bò Santa-Gertrudis (Mỹ), là giống bò tạp giao giữa bò Hereford và bò Zebu của Ấn ðộ, bò cái nặng khoảng 550 - 650kg (có con ñạt 750 - 780kg), bò ñực nặng 830 - 1.180kg, tỷ lệ thịt xẻ ñạt 60 - 66%. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 18 - Bò Charolais và bò Limousin (Pháp): bò Charolais, trọng lượng con cái 680 - 780kg, con ñực 1.000 - 1.200kg, tỷ lệ thịt xẻ ñạt 60 - 62%. Bò Limousin, trọng lượng bò cái nặng 540 - 600kg, bò ñực nặng 1.000 - 1.100kg, tỷ lệ thịt xẻ tới 70%, ñây là giống bò thịt có tỷ lệ thịt xẻ cao nhất hiện nay. - Bò Red Sindhi, trọng lượng bò cái nặng 340kg, bò ñực nặng 420kg, tỷ lệ thịt xẻ 50%. Nhu cầu thịt bò trên thế giới ngày một tăng cao. ðây là cơ hội và ñiều kiện cho các quốc gia ñang phát triển có ñàn bò thịt lớn và sự thuận lợi về các nguồn lực sẵn có là ñồng cỏ, lao ñộng cùng các ñiều kiện tự nhiên thích hợp ñầu tư phát triển chăn nuôi bò thịt nhằm nâng cao năng suất và chất lượng ñàn bò thịt, tạo ra nhiểu sản phẩm phục vụ cho suất khẩu. Sản lượng thịt bò hàng năm trên thế giới sản xuất ra ñạt khoảng 58.449 triệu tấn, khu vực có sản lượng thịt bò sản xuất nhiều nhất là châu Mỹ (chiếm 48,23% sản lượng thịt bò sản xuất trên thế giới), châu Âu là 20,22%, châu Á là 19,92%, còn lại là các khu vực và châu lục khác. Số lượng bò thịt ñược giết mổ hàng năm trên thế giới khoảng 286 triệu con, châu Âu có số lượng thịt bò giết mổ chiếm 36,98% tổng lượng bò giết mổ hàng năm trên thế giới, châu Phi là 31,93%, châu Á là 15,25%, còn lại là các châu lục khác [20]. Kinh nghiệm chăn nuôi của các nước trên thế giới và bài học cho Việt Nam: từ những kinh nghiệm của các nước có nền chăn nuôi phát triển chúng ta thấy rằng chăn nuôi của Việt Nam còn gặp nhiều vấn ñề khó khăn không chỉ ở vấn ñề kỹ thuật mà còn là tổng thể của cả ngành hàng. GS. Lê Viết Ly cho rằng chăn nuôi hộ gia ñình của nước ta có quy mô rất nhỏ, nhưng do bối cảnh người dân còn nghèo, ñồng thời do tập quán, thói quen nên không thể bỏ ñược hình thức chăn nuôi với quy mô rất nhỏ này. Dù có ưu ñiểm là dễ quản lý, không phải ñầu tư lớn nhưng hình thức chăn nuôi với quy mô rất nhỏ, nguồn cung cấp thực phẩm chủ yếu tại Việt Nam hiện nay cũng tiềm ẩn các nguy cơ dịch bệnh, năng suất, sản phẩm không ñồng ñều. ðể giải quyết vấn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 19 ñề này các tác ñộng ñơn thuần về kỹ thuật sẽ không ñem lại hiệu quả. Vì vậy, bài học quý báu cho những người chăn nuôi là liên kết những người chăn nuôi nhỏ lẻ lại với nhau, sản xuất theo 1 quy trình kỹ thuật chung, tạo nguồn số lượng sản phẩm lớn, ñồng bộ về chất lượng ñể thu hút những người buôn bán, tạo thị trường tập trung tại chỗ, nâng cao thu nhập, ổn ñịnh chất lượng và số lượng ñể tiến tới xây dựng thương hiệu cho sản phẩm này. 2.2.2 Tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở Việt Nam Bò thịt ở Việt Nam ñược nuôi ở tất cả các vùng và khu vực trong cả nước. Do ñiều kiện tự nhiên và thế mạnh của từng vùng và khu vực mà quy mô ñàn bò chăn thả khác nhau. Hiện tại, khu vực Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ, quy mô ñàn bò khu vực Bắc Trung Bộ là 1.280,9 nghìn con, chiếm 19,05% tổng ñàn bò cả nước, Duyên hải Nam Trung Bộ chiếm 18,13%. Khu vực Tây Bắc có quy mô ñàn bò thấp nhất trong cả nước (chiếm 4,25%). Còn lại ñàn bò phân bổ ñều ở các khu vực ðồng bằng sông Hồng, ðông Bắc, Tây Nguyên, ðông Nam Bộ và ðồng bằng sông Cửu Long. Quy mô ñàn bò Việt Nam và từng vùng như sau: Bảng 2.5: Quy mô ñàn bò Việt Nam theo từng vùng (2003 -2007) ðVT: nghìn con 2003 2004 2005 2006 2007 Cả nước 4.394,4 4.907,7 5.540,7 6.510,8 6.724,7 ðồng bằng sông Hồng 542,3 604,5 685,8 793,0 792,7 ðông Bắc 577,8 618,8 675,5 783,0 832,8 Tây Bắc 193,5 209,7 224,3 272,1 286,2 Bắc Trung Bộ 899,0 990,3 1.110,9 1.248,1 1.280,9 Duyên hải Nam Trung Bộ 842,1 917,9 1.007,3 1.199,6 1.218,9 Tây Nguyên 476,0 547,1 616,9 747,9 756,3 ðông Nam Bộ 534,6 599,6 682,1 787,3 867,3 ðồng bằng sông Cửu Long 329,1 419,8 537,9 679,8 689,6 Nguồn: Tổng cục Thống kê Việt Nam Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 20 Hiện nay, trong tổng ñàn bò cả nước quy mô ñàn bò thịt là chủ yếu (chiếm khoảng 99%), còn lại là bò sữa. Chất lượng giống: các giống bò thịt ñang nuôi dưỡng ở nước ta phần lớn là giống bò vàng ñịa phương, chiếm gần 80% trong tổng ñàn, còn lại 20% là các giống bò lai [14]. * Các giống bò vàng ñịa phương bao gồm [13]: - Bò Ngệ An: màu lông vàng sẫm, có sọc ñen kéo dài từ u ñến mông. Tầm vóc trung bình, bò cái trưởng thành nặng 200kg, bò ñực nặng 270 - 280kg, bê sơ sinh nặng 14 -15kg, tỷ lệ thịt xẻ bò ñực ñạt 53 - 55%, bò cái ñạt 43%. Giống bò này ít bệnh tật, chịu nóng tốt. - Bò Thanh Hoá: màu lông vàng tươi, bụng và yếm vàng nhạt, da mỏng và mịn. Tầm vóc trung bình, bò cái trưởng thành nặng 200 - 250kg, bò ñực 300 - 350kg, bê sơ sinh nặng 14 - 15kg, tỷ lệ thịt xẻ bò ñực ñạt 50 - 53%. - Bò Laisind: lông có màu hơi vàng cánh dán, tai cúp, yếm phát triển, vai cao. ðây là giống bò thịt ñược lai tạo giữa bò Red Sindhi (gốc Ấn ðộ và Pakistan nhập vào Việt Nam từ năm 1920 - 1924) với bò cái vàng của các ñịa phương tạo thành, giống bò này càng nhiều máu Red Sindhi thì có trọng lượng cơ thể cao hơn, tỷ lệ thịt xẻ nhiều hơn. Trọng lượng bò cái trưởng thành nặng ñến 280 - 320kg, bò ñực 400 - 450kg, bê sơ sinh nặng 18 - 25kg, tỷ lệ thịt xẻ cao hơn 12 - 13% so với các giống bò ñịa phương khác. - Bò Mông (bò H’Mông): có nguồn gốc xuất xứ từ vùng núi cao giữa Việt Nam và Trung Quốc, ñược phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Bắc Kạn và Hà Giang. Bò có ba màu lông chủ yếu là ñỏ cánh gián, vàng ñậm và ñen tuyền. Bò ñực có u vai to nổi rõ, trường mình, cơ bắp phát triển. Bò ñực trưởng thành có trọng lượng từ 450 - 550kg, bò cái từ 220 - 250kg; tỷ lệ thịt xẻ ñạt 50 - 55%. Giống bò này có ñặc thù sinh trưởng và phát triển tốt trong ñiều kiện khí hậu trong lành, mát mẻ, ở vùng núi có ñộ cao trên 800m so với mực nước biển [9]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 21 * Các giống bò thịt nhập ngoại: bò Hereford (Anh); bò Santa-Gertrudis (Mỹ); bò Charolais và bò Limousin (Pháp). Ngoài ra còn các giống bò Red Sindhi, Brahman Sahiwal. Các giống bò ngoại ñược nhập chủ yếu là bò ñực, mục ñích dung ñể cải tạo giống bò ñịa phương ở nước ta, tuy nhiên mức ñộ lai tạo còn thấp. Theo số liệu của Công ty ký thuật truyền giống gia súc Trung ương, 70% tổng ñàn bò thịt trong cả nước ñược chăn nuôi ở các tỉnh trung du và miền núi, trong ñó ñàn bò thịt lai chỉ chiếm 5 - 10%. Hiện tại, ở Việt Nam chỉ có một ñơn vị thực hiện chức năng nuôi giữ, sản xuất và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật chăn nuôi bò, ñó là Công ty kỹ thuật truyền giống gia súc Trung ương. Công ty có 5 ñơn vị thành viên bao gồm: Trung tâm tinh ñông lạnh Moncaña (Ba Vì - Hà Nội); Xí nghiệp Truyền giống gia súc và phát triển chăn nuôi Thanh Ninh (Bỉm Sơn - Thanh Hoá); Trung tâm Truyền giống gia súc và phát triển chăn nuôi Vinh (Thành phố Vinh - Nghệ An); Xí nghiệp Truyền giống gia súc và phát triển chăn nuôi Miền Trung (Nha Trang - Khánh Hoà); Xí nghiệp Truyền giống gia súc và phát triển chăn nuôi Miền Nam (Quận Gò Vấp - Thành phố Hồ Chí Minh). * Một số mô hình về chăn nuôi bò thịt ở nước ta [7]: - Mô hình chăn nuôi bò thịt thành phố Hồ Chí Minh: là Công ty có số lượng bò và diện tích ñất trồng cỏ thâm canh và chăn thả lớn nhất Vịêt Nam. Công ty giống bò thịt sữa TPHCM có tổng số trên 1.000 ha trồng cỏ, trong ñó trên 800 ha trồng cỏ thâm canh ñể thu cắt và chăn thả luân phiên. Hiện nay Công ty có tổng ñàn bò là 3.350 con, trong ñó có 910 là bò sữa và 2.440 là bò thịt bao gồm các giống Lai Sind và các giống bò thịt nhập ngoại từ úc như Brahman, Droughtmaster và Charolais. Năm 2001 Công ty bắt ñầu nhập và nuôi bò thịt thuần ngoại và cá giống cỏ hỗn hợp nuôi bò từ Úc. Công ty ñã ñúc rút ñược kinh nghiệm chăn nuôi bò thịt : Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 22 1) Bò thịt cần chăn thả càng nhiều càng tốt, giúp bò vận ñộng trên bãi chăn, giảm chi phí thức ăn tại chuồng còn tăng thời gian ñực tiếp xúc với ñàn tăng tỷ lệ ñậu thai. Không thả ñực và cái trong chuồng bê tông trơn trượt hiệu quả thấp và dễ gây tai nạn. Rỉ mật ñường, khô dầu bông chỉ cho ăn bổ sung ñàn mang thai, nuôi con. Bò cái hậu bị từ 15 tháng tuổi thả chung với bò ñực giống ñủ tiêu chuẩn. 2) Số lượng thức ăn thô xanh và diện tích trồng ñồng cỏ là các yếu tố quyết ñịnh ñến kết qủa chăn nuôi bò thịt. ðồng cỏ chăn thả khi xây dựng nên ñể lại hoặc trồng cây bóng mát thành hàng hoặc thành cụm ñể bò nghỉ và tránh nắng. 3) Chuồng trại và máng ăn hợp lý, ñầy ñủ cho từng con, cho ăn cỏ làm nhiều lần trong ngày, không cho ăn quá nhiều một lần tỷ lệ sử dụng thấp.. 4) Tuổi vỗ béo tối ưu cho bò thịt là từ 12 - 24 tháng tuổi. 5) Chăn nuôi bò thịt ít bệnh, sức ñề kháng cao, ít phải can thiệp khi ñẻ. Bê dễ bị viêm khớp vào mùa mưa khi chuồng ẩm ướt, tỷ lệ loại thải 1-2%. Thực hiện chế ñộ tiêm phòng ñịnh kỳ: tụ huyết trùng và LMLM. Công ty có ñồng cỏ thâm canh cho chăn nuôi: Trên 200 ha cỏ thâm canh cho chăn thả luân phiên bao gòm: Ruzi 132 ha, Signal 120 ha, Panicum 60 ha. Trên 126 ha cỏ thâm canh ñể cắt và chế biến bao gồm cỏ Voi 73ha năng suất 30 tấn/ha/lứa 35 ngày, cỏ hỗn hợp úc 49 ha có tưới phun, năng suất 350 - 400 tấn/ha và cỏ Styloplus cao ñạm trồng ñược 4 ha. - Mô hình chăn nuôi bò thịt của Tổng Công ty cao su Việt Nam: ðể phát huy về thế mạnh về lợi thế lao ñộng, ñất ñai và nguồn thức ăn thô xanh trên ñịa bàn, từ năm 2002 Tổng Công ty Cao Su ñã có chương trình chuyển ñổi cơ cấu nông nghiệp, phát triển chăn nuôi bò ñể tăng thu nhập và nâng cao ñời sống cho công nhân các Công ty cao su thành viên. Tổng Công ty Cao su Việt Nam ñã hình thành một số trại bò giống chăn nuôi tập trung Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 23 trên 200 bò cái sinh sản tại Lộc Ninh là mô hình cho các Công ty học tập, nhằm sản xuất con giống cung cấp cho nhu cầu chăn nuôi bò cho công nhân. Các Trung tâm giống cung cấp các dịch vụ tập huấn ñào tạo, tham quan về kỹ thuật chăn nuôi và trồng cỏ nuôi bò cho các kỹ thuật viên và công nhân. Hiện nay 50 người ñã ñược tập huấn ñào tạo trong ñó có 4 Bác sỹ thú y, 12 kỹ sư chăn nuôi thú y và 33 kỹ thuật viên. Sau 4 năm Tổng Công ty cao su ñã có ñàn bò 5.000 con trong ñó trên 3.000 là bò cái sinh sản với số vốn ñầu tư trên 32 tỷ ñồng. Phương thức chăn nuôi chủ yếu là theo hộ công nhân, việc giải quyết thức ăn thô xanh chủ ñộng. Các hộ chăn nuôi trồng cỏ thâm canh tổng số trên 150 ha với các giống cỏ Xả, cỏ Voi năng suất 400 - 500 tấn/ha. Tình hình tiêu thụ bò thịt ở Việt Nam ñược thể hiện qua biểu ñồ 2.1: Biểu ñồ 2.1: Sản lượng bò thịt hơi xuất chuồng ở Việt Nam trong những năm qua Biểu ñồ trên cho thấy, nhu cầu tiêu dùng thịt bò trong nước ngày càng cao, hiện nay sản xuất thịt bò trong nước mới chiếm 5,2% tổng sản lượng thịt hơi (tương ñương 0,85kg thịt xẻ/người/năm, chiếm 3,1% tổng sản lượng thịt xẻ), trong khi ñó tỷ lệ này của các nước trên thế giới từ 25 - 30%. Số lượng thịt bò bình quân/người của ta hiện nay rất thấp so với các nước khác trong khu vực: Trung Quốc 9,8kg /người/ năm, Nhật 9,6 kg, Singapore 18kg và Malaysia 33,7 - 50,000.0 100,000.0 150,000.0 200,000.0 250,000.0 2000 2003 2004 2005 2006 2007 Năm Sả n lư ợ n g th ịt lợ n x u ất ch u ốn g (tấ n ) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 24 kg/người/năm. Tiêu thụ thịt bò của Trung Quốc cao gấp 11 lần nước ta hiện nay. Phát triển chăn nuôi bò thịt tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người chăn nuôi ñồng thời sử dụng tiềm năng về phụ phẩm nông nghiệp, công nghiệp. Phát triển chăn nuôi bò thịt là một trong những ñịnh hướng chiến lược của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về chuyển ñổi cơ cấu kinh tế cây trồng vật nuôi trong nông nghiệp giai ñoạn 2005 - 2010. Hàng năm nước ta vẫn phải sử dụng khoảng 6,7 triệu USD ñể nhập các loại thịt cao cấp từ nước ngoài, trong ñó chủ yếu là thịt bò ñể ñáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội ñịa và du lịch. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 25 3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 3.1.1 ðặc ñiểm tự nhiên 3.1.1.1 Vị trí ñịa lý Pác Nặm là huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Bắc Kạn, phía Bắc giáp huyện Bảo Lạc và huyện Bảo Lâm của tỉnh Cao Bằng; phía Nam giáp huyện Ba Bể; phía ðông giáp huyện Ngyên Bình của tỉnh Cao Bằng; phía Tây giáp huyện Na Hang của tỉnh Tuyên Quang; dọc theo huyện là trục ñường 258b (trục ñường liên tỉnh). Là huyện nằm giáp với khu du lịch nổi tiếng Vườn quốc gia Ba Bể. Pác Nặm có diện tích ñất tự nhiên 47,539km2, ñược phân bổ cho 10 xã.. 3.1.1.2 Thời tiết khí hậu Pác Nặm thuộc vùng nhiệt ñới gió mùa có hai mùa rõ rệt, mùa ñông chịu ảnh hưởng của gió mùa ðông Bắc lạnh và khô hanh, ít mưa; mùa hè nóng ẩm và mưa nhiều. Nhiệt ñộ trung bình trong năm là 21,70C; tháng rét nhất là tháng 1 và tháng 2, nhiệt ñộ xuống thấp nhất ñến 30 hoặc 50C; nhiệt ñộ cao nhất vào tháng 7 và tháng 8, có lúc lên tới 390 hoặc 400C. Mưa ở Pác Nặm tương ñối nhiều, lượng mưa bình quân hàng năm tương ñối cao, năm 2008 là 1.979mm và phân bổ không ñều trong năm, mưa nhiều nhất vào các tháng 6, 8 và 9. ðộ ẩm trung bình hàng năm là 86%. 3.1.1.3 ðịa hình và ñất ñai * ðịa hình Pác Nặm có ñịa hình ña dạng như rừng núi, gò ñồi, núi ñá…, trong ñó vùng ñồi núi chiếm trên 70% diện tích ñất tự nhiên. ðịa hình ñồi núi có ñộ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 26 dốc lớn, gập gềnh, chia cắt mạnh, tiến xuống Nam, cuối huyện giáp với huyện Ba Bể, ñộ cao trung bình từ 400 - 1.200m so với mặt biển. Ruộng ñất chủ yếu là khe dọc, nhỏ, bậc thang và phân tán. * Sông ngòi Pác Nặm có hệ thống sông suối tương ñối dày ñặc, có ba sông lớn: sông Năng, sông Công Bằng, sông Nghiên Loan. Hệ thống suối bao gồm 40 con suối lớn nhỏ khác nhau. * ðất và tình hình sử dụng Pác Nặm ñược chia làm 10 xã, xã có diện tích lớn nhất là xã Bằng Thành (chiếm 18,11%) và nhỏ nhất là xã Giáo Hiệu (chiếm 5,69%). ðất ñai của huyện gồm các loại ñất chủ yếu: ñất ñỏ vàng trên ñá biến chất, ñất Feralit mùn vàng nhạt, ñất vàng trên ñá mác ma axit… các loại ñất này phân bố không ñồng ñều ở các xã. Năm 2008 diện tích ñất nông nghiệp là 24.696,92 ha, chiếm 51,95% trong tổng diện tích ñất tự nhiên; ñất phi nông nghiệp là 1.028,49 ha, chiếm 2,16%; ñất chưa sử dụng bao gồm ñất bằng, ñất bằng và núi ñá không có rừng cây là 21.813,59 ha, chiếm 45,89%. Trong diện tích ñất nông nghiệp, ñất dành cho sản xuất nông nghiệp là 4.447,49 ha, chiếm 18,01%; ñất lâm nghiệp chiếm 81,94% ứng với 20.236,32 ha; còn lại 0,05% là ñất nuôi trồng thuỷ sản. ðất và tình hình sử dụng ñất ñược thể hiện cụ thể qua bảng 3.1: Qua 3 năm tình hình sử dụng ñất của huyện không có nhiều biến ñộng. ðất nông nghiệp, thuỷ sản biến ñộng không ñáng kể, bình quân qua 3 năm tăng 0,11%, năm 2006 diện tích là 24.641,08 ha, chiếm 51,83% trong tổng số diện tích ñất tự nhiên, ñến năm 2008 tăng 55,9 ha. Diện tích ñất nông nghiệp tương ñối ổn ñịnh là do: Tr ườ n g ð ại họ c N ôn g n gh iệ p H à Nộ i - Lu ận vă n Th ạc sỹ kh o a họ c N ôn g n gh iệ p… … … … … … 27 Bả n g 3. 1: Tì n h hì n h ph ân bổ v à sử dụ n g ñấ t h u yệ n Pá c N ặm (20 06 - 20 08 ) N ¨m 2 00 6 N ¨m 2 00 7 N ¨m 2 00 8 So s ¸n h( % ) C hØ t iª u D T ( ha ) C C ( % ) D T ( ha ) C C ( % ) D T ( ha ) C C ( % ) 20 07 /2 00 6 20 08 /0 07 B Q T æn g di Ön t Ýc h ®Ê t tù n hi ªn 47 .5 39 ,0 0 10 0, 00 47 .5 39 ,0 0 10 0, 00 47 .5 39 ,0 0 10 0, 00 10 0, 00 10 0, 00 10 0, 00 I. § Êt n «n g ng hi Öp , th uû s ¶n 24 .6 41 ,0 8 51 ,8 3 24 .6 74 ,4 3 51 ,9 0 24 .6 96 ,9 2 51 ,9 5 10 0, 14 10 0, 09 10 0, 11 1. § Êt s ¶n x uÊ t n« ng n gh iÖ p 4. 44 2, 52 18 ,0 3 4. 44 1, 95 18 ,0 0 4. 44 7, 49 18 ,0 1 99 ,9 9 10 0, 12 10 0, 05 1. 1 § Êt t rå ng c ©y h µn g n¨ m 4. 19 4, 76 94 ,4 2 4. 19 5, 10 94 ,4 4 4. 20 0, 47 94 ,4 6 10 0, 01 10 0, 13 10 0, 07 § Êt t rå ng l óa 1. 67 7, 50 39 ,9 9 1. 68 7, 65 40 ,2 3 1. 72 5, 83 41 ,0 9 10 0, 61 10 2, 26 10 1, 43 § Êt d ïn g v µo c h¨ n nu «i 12 0, 31 2, 87 12 7, 54 3, 04 12 9, 99 3, 10 10 6, 01 10 1, 92 10 3, 94 § Êt t rå ng c ©y h µn g n¨ m k h¸ c 2. 39 6, 95 57 ,1 4 2. 37 9, 91 56 ,7 3 2. 34 4, 65 55 ,8 3 99 ,2 9 98 ,5 2 98 ,9 0 1. 2 § Êt t rå ng c ©y l ©u n ¨m 24 7, 76 5, 58 24 6, 85 5, 56 24 7, 02 5, 55 99 ,6 3 10 0, 07 99 ,8 5 2. § Êt l ©m n gh iÖ p 20 .1 87 ,1 3 81 ,9 2 20 .2 21 ,1 0 81 ,9 5 20 .2 36 ,3 2 81 ,9 4 10 0, 17 10 0, 08 10 0, 12 2. 1 § Êt r õn g s¶ n x uÊ t 11 .1 48 ,2 8 55 ,2 2 11 .1 43 ,1 9 55 ,1 1 11 .1 58 ,4 1 55 ,1 4 99 ,9 5 10 0, 14 10 0, 04 2. 2 § Êt r õn g ph ßn g hé 9. 03 8, 85 44 ,7 8 9. 07 7, 91 44 ,8 9 9. 07 7, 91 44 ,8 6 10 0, 43 10 0, 00 10 0, 21 3. § Êt n u« i tr ån g th uû s ¶n 11 ,4 3 0, 05 11 ,3 8 0, 05 13 ,1 1 0, 05 99 .5 6 11 5, 20 10 7, 09 4. § Êt n «n g ng hi Öp k h¸ c 0, 00 0, 00 0, 00 0, 00 0, 00 0, 00 - - - II . § Êt p hi n «n g ng hi Öp 99 1, 11 2, 08 1. 01 9, 91 2, 15 1. 02 8, 49 2, 16 10 2, 91 10 0, 84 10 1, 87 II I. § Êt c h− a sö d ôn g 21 .9 06 ,8 1 46 ,0 8 21 .8 44 ,6 6 45 ,9 5 21 .8 13 ,5 9 45 ,8 9 99 ,7 2 99 ,8 6 99 ,7 9 1. § Êt b »n g ch −a s ö dô ng 38 ,1 1 0, 17 37 ,6 7 0, 17 37 ,2 9 0, 17 98 ,8 5 98 ,9 9 98 ,9 2 2. § åi n ói c h− a sö d ôn g 21 .4 55 ,1 6 97 ,9 4 21 .3 93 ,4 5 97 ,9 3 21 .3 62 ,7 6 97 ,9 3 99 ,7 1 99 ,8 6 99 ,7 8 3. N ói ® ¸ kh «n g cã r õn g c© y 41 3, 54 1, 89 41 3, 54 1, 89 41 3, 54 1, 90 10 0, 00 10 0, 00 10 0, 00 N gu å n : P h ß n g T µ i n gu yª n v µ M « i tr − ê n g h u yÖ n P ác N ặm Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 28 Diện tích ñất sản xuất nông nghiệp có xu hướng tăng chậm qua 3 năm, năm 2007 so với năm 2006 giảm 0,57 ha ứng với giảm 0,01%; năm 2008 so với năm 2007 tăng 5,54 ha, ứng với mức tăng 0,12%. Bình quân qua 3 năm tăng 4,97 ha, ứng với tăng 0,05%. Diện tích ñất nông nghiệp biến ñộng chủ yếu là do diện tích ñất cỏ dùng vào chăn nuôi tăng (bình quân tăng 3,97%), diện tích ñất trồng lúa tăng (bình quân 1,43%). Xu hướng này phù hợp với ñịnh hướng của huyện là tập trung vào chăn nuôi và khai hoang ruộng ñất. Diện tích ñất lâm nghiệp qua 3 năm cũng tăng nhẹ (bình quân tăng 0,12%). Trong ñó ñất rừng phòng hộ tăng bình quân 0,21%; ñất rừng sản xuất tăng 0,04%. Nguyên nhân là do huyện có quy hoạch bổ sung, thực hiện dự án 661 tăng diện tích rừng trồng phục vụ cho sản xuất và phòng hộ, thực hiện giao ñất giao rừng lâu dài cho người dân, kết hợp với chính sách phát triển ñịa phương nên diện tích ñất lâm nghiệp tăng. ðất nuôi trồng thuỷ sản tăng mạnh, bình quân qua 3 năm tăng 7,09%, là do huyện thực hiện ô mẫu 30 triệu ñồng/ha và ñược người dân hưởng ứng tích cực. Tình hình ñất phi nông nghiệp có xu hướng tăng, bình quân qua 3 năm tăng 1,87%. Diện tích tăng chủ yếu là do ñất ở tăng, dân số tăng do vậy nhu cầu cho diện tích ñất ở cũng tăng. Diện tích ñất chưa sử dụng của huyện chiếm 45,89% tương ứng với diện tích 21.813,59 ha (năm 2008) trong tổng diện tích ñất tự nhiên. Trong ñó chủ yếu là ñất ñồi núi chưa sử dụng. Là huyện phía Bắc của tỉnh miền núi phía Bắc, diện tích ñất ñồi là chủ yếu (diện tích chưa sử dùng còn nhiều) với những ñộ cao thấp khác nhau, cùng các ñặc ñiểm về thổ nhưỡng phù hợp cho việc trồng mới và chăm sóc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 29 cỏ. Những ñặc ñiểm trên tạo cho Pác Nặm có những tiềm năng thuận lợi cho phát triển chăn nuôi bò thịt. 3.1.2 ðặc ñiểm kinh tế - xã hội 3.1.2.1 Dân số và lao ñộng Pác Nặm có số dân năm 2008 là 29.545 người, trong ñó dân số nông nghiệp chiếm 95,44% trong tổng số dân toàn huyện. Mật ñộ dân số bình quân là 621 người/km2. Pác Nặm là một huyện miền núi nên mật ñộ dân số ở mức thấp, dân cư phân bổ thưa thớt. Dân số sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp, sự ña dạng về ngành nghề trong huyện là thấp so với các huyện khác trong tỉnh. Tổng số hộ trên toàn huyện là 5.452 hộ, trong ñó hộ nông nghiệp chiếm 95,27% tương ứng là 5.194 hộ; lao ñộng chủ yếu của huyện Pác Nặm là lao ñộng nông nghiệp với tổng số là 14.144 người chiếm 91,52%. Qua 3 năm số hộ tham gia vào hoạt ñộng dịch vụ, thương mại và công nghiệp, xây dựng tăng không ñáng kể (bình quân chỉ tăng 1,27%), ñiều này chứng tỏ sự chuyển dịch cơ cấu giữa các năm theo xu hướng giảm tỷ trọng lao ñộng nông nghiệp, tăng tỷ trọng lao ñộng công nghiệp và dịch vụ còn chậm, chưa phù hợp với xu thế phát triển kinh tế của ñất nước. Tỷ lệ hộ nghèo ở mức rất cao so với cả nước. Năm 2006 tỷ lệ hộ nghèo là 60,45%, ñến năm 2008 vẫn chiếm 56,15% ứng với 3.026 hộ nghèo. Do ñó, việc phát triển nông nghiệp theo mũi nhọn là hết sức cần thiết, ñặc biệt là phát triển chăn nuôi và nghiên cứu ñầu ra cho bò thịt giúp hộ chăn nuôi ñạt ñược hiệu quả kinh tế cao hơn. Tình hình dân số của huyện ñược thể hiện chi tiết qua bảng 3.2: Tr ườ n g ð ại họ c N ôn g n gh iệ p H à Nộ i - Lu ận vă n Th ạc sỹ kh o a họ c N ôn g n gh iệ p… … … … … … 30 Bả n g 3. 2: Tì n h hì n h dâ n số v à la o ñ ộn g củ a hu yệ n qu a 3 n ăm (20 06 - 20 08 ) N ăm 20 06 N ăm 20 07 N ăm 20 08 So sá n h (% ) Ch ỉ t iê u ð V T SL CC (% ) SL CC (% ) SL CC (% ) 20 07 /2 00 6 20 08 /2 00 7 B Q I. Tổ n g số n hâ n kh ẩu n gư ời 28 . 96 2 10 0, 00 28 . 85 9 10 0, ._.iệu quả chăn nuôi bò thịt. Với thực trạng giống bò thịt hiện có của ñịa phương, phần lớn là giống có năng suất thấp, chính vì vậy giải pháp về giống có ý nghĩa ñặc biệt quan trọng cho quá trình phát triển chăn nuôi bò thịt ở ñịa phương. Việc cải tạo chất lượng giống bò thịt ở Pác Nặm theo hướng nâng cao năng suất thịt là giải pháp mang tính chiến lược bền vững, góp phần làm tăng nhanh tốc ñộ phát triển chăn nuôi bò thịt ở Pác Nặm cả về lượng và chất. * Mục tiêu giải pháp về giống Cải thiện ñàn bò thịt hiện ñang nuôi dưỡng tại huyện Pác Nặm theo hướng “Mông” hoá - to về tầm vóc, tăng trọng lượng cơ thể, tỷ lệ thịt xẻ cao, thích nghi với ñiều kiện tự nhiên và thời tiết khí hậu tại Pác Nặm, phù hợp với các hình thức chăn nuôi bò thịt của huyện. * Cải tạo giống bò thịt hiện tại theo hướng “Mông” hoá - Quan ñiểm về cải tạo ñàn bò thịt ở Pác Nặm Với tầm vóc bé, trọng lượng nhỏ và tỷ lệ thịt xẻ thấp của giống bò vàng ñịa phương là nguyên nhân chính làm cho năng suất trong chăn nuôi bò thịt thấp, giá thành sản xuất sản phẩm cao. Có hai hướng nâng cao ñược năng suất chăn nuôi bò thịt ở Pác Nặm: một là, thay thế hoàn toàn các giống cũ bằng các giống mới có năng suất cao phù hợp với ñịa phương; hai là, cải tạo ñàn giống hiện ñang nuôi dưỡng theo hướng nâng cao năng suất thịt. Trong thực trạng chăn nuôi bò thịt hiện nay ở Pác Nặm (có tới 80% là giống bò vàng ñịa phương), thì việc thay thế tới 80% giống bò hiện ñang nuôi dưỡng bằng giống mới có năng suất cao hơn là không khả thi với một số lý do Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 89 chính sau: chi phí thay ñổi giống cho toàn huyện là rất lớn và không thể giải quyết ngay trong một thời gian ngắn, việc thay ñổi còn phụ thuộc vào nguồn cung ứng giống; thêm vào ñó, những giống mới ñược thay thế cần phải thích nghi ñược với ñiều kiện tự nhiên, và ñiều kiện chăn nuôi của ñịa phương. Như vậy, cải tạo ñàn bò vàng ñịa phương về tầm vóc và trọng lượng là giải pháp phù hợp với ñặc ñiểm chăn nuôi ở Pác Nặm nhằm nâng cao năng suất trong chăn nuôi bò thịt. Trên ñịa bàn Pác Nặm và những vùng lân cận có giống bò Mông ñạt những tiêu chuẩn làm giống và ñó cũng là một nguồn gen quý của cả nước nói chung và của huyện nói riêng. Trong thời gian từ nay tới 2015, thực hiện việc cải tạo ñàn bò ñịa phương theo hướng “Mông” hoá là giải pháp khả thi nhất. * Công tác cải tạo ñàn bò thịt ñịa phương theo hướng “Mông” hoá: - Thống kê và lựa chọn bò cái sinh sản ñủ tiêu chuẩn. - Bình tuyển bò ñực Mông. - Loại thải các bò không ñủ tiêu chuẩn làm giống - Chỉ sử dụng bò ñực Mông ñã qua bình tuyển thụ tinh trực tiếp hoặc gián tiếp (thụ tinh nhân tạo) cho số bò cái sinh sản ñủ tiêu chuẩn. Cải tạo giống bò ñịa phương theo hướng “Mông” hoá ñược tóm tắt bằng sơ ñồ 4.2: ðể quá trình cải tạo ñàn bò thịt nhanh và hiệu quả, cần: thành lập hệ thống kỹ thuật viên làm công tác giống ở khắp các xã trên ñịa bàn huyện; mở lớp tập huấn về kỹ thuật nuôi bò ñực giống và chăm sóc bò cái sinh sản cho hộ chăn nuôi; các kỹ thuật viên làm công tác lấy tinh của những bò ñực Mông ñạt tiêu chuẩn qua bình tuyển (có chính sách hỗ trợ về kinh phí cho hộ chăn nuôi, chăm sóc thoả ñáng) - Giữ tinh ñông lạnh của giống bò ñực Mông (nếu cần), sau ñó tiến hành thụ tinh nhân tạo cho những bò cái ñủ tiêu chuẩn của các hộ dựa trên chu kỳ sinh sản của bò cái và sự ủng hộ từ phía hộ chăn nuôi; thường xuyên mở lớp tập huấn ñể các hộ chăn nuôi cập nhật kiến thức tiên tiến nhất về chăn nuôi bê ñến 24 tháng tuổi, ñồng thời bình tuyển những con Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 90 bò bước vào tuổi trưởng thành, nếu ñạt tiêu chuẩn thì khuyến cáo, có chính sách hỗ trợ hộ ñể lại làm giống, nếu không ñạt tiêu chuẩn, khuyến khích hộ nhanh chóng ñưa vào nuôi nhốt vỗ béo rồi bán. Sơ ñồ 4.2: Cải tạo ñàn bò ñịa phương theo hướng “Mông” hoá Chúng tôi dự kiến, nếu thực hiện tốt giải pháp này, ñến năm 2015 sẽ cải tạo ñược khoảng 60% giống trong ñàn. BÒ CÁI SINH SẢN BÒ CÁI TƠ Bê cái ñược bú sữa Bê ñực ñược bú sữa Bê cái sinh trưởng Bê ñực sinh trưởng NUÔI NHỐT (Vỗ béo trong thời gian 3 tháng) Hệ thống thu gom ñịa phương và lái buôn ngoài tỉnh BÒ ðỰC MÔNG Lấy tinh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 91 4.3.3.2 Tăng cường chủ ñộng về thức ăn Chế biến một số phụ phẩm làm thức ăn cho bò: những công nghệ chế biến này phải ñảm bảo ñơn giản dễ áp dụng không tốn kém và ñem lại hiệu quả kinh tế cao. - Chế biến rơm bằng Urê ñể làm tăng giá trị dinh dưỡng cho bò: Tỷ lệ giữa rơm và thóc thường biến ñộng từ 0,7 : 1 ñến 1 : 1. Như vậy hàng năm ở huyện Pác Nặm có vài nghìn tấn rơm, ñây là một loại phụ phế phẩm nông nghiệp khá lớn cần ñược sử dụng có hiệu quả. Nhưng hiện nay phần lớn rơm bị bỏ lại trên ñồng ruộng hoặc ñốt thành tro làm phân bón. Rơm chưa chế biến chứa nhiều chất xơ, rất khó tiêu hoá, nghèo protein, và muối khoáng nên trâu bò không ăn ñược nhiều. ðể nâng cao giá trị dinh dưỡng của rơm rạ người ta ñã áp dụng phương pháp chế biến rơm bằng Urê. Ở nước ta giá Urê còn ñắt nên Viện chăn nuôi ñã cải tiến phương pháp chỉ sử dụng lượng Urê thấp, ñồng thời bổ sung thêm vôi ñể chế biến rơm ñã thu ñược kết quả tốt. Các nhà khoa học Bộ môn nghiên cứu bò Viện Chăn nuôi ñã làm thí nghiệm và rút ra kết kuận như sau: Trong mùa khô (mùa thiếu thức ăn xanh cho bò) nếu bổ sung rơm ủ Urê và một phần protein nhỏ, bò có thể tăng 400g/ngày. Khi ñầu tư thức ăn bổ sung có hàm lượng protein và năng lượng cho ñàn bê lai hướng thịt không gây lỗ cho chăn nuôi quảng canh mà lãi suất trên vốn ñầu tư ñạt 11,52 - 47,52 %. - Áp dụng hệ thống chăn nuôi trồng cây thức ăn dưới tán cây hoặc hàng rào quanh vườn: Ở huyện Pác Nặm có số lượng ñáng kể về diện tích ñất rừng. Lợi dụng cây thức ăn mọc dưới tán ñể chăn nuôi ñây là phương thức có nhiều ý nghĩa. Cái lợi của phương thức chăn nuôi bò dưới tán cây là: + Tăng ñộ phì của ñất do phân và nước tiểu của con vật thải ra. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 92 + Bớt cỏ dại trên ñất trồng. + Tăng giá trị trên một ñơn vị diện tích từ sản phẩm của cây và của gia súc. + Lợi dụng bóng mát, giảm nhiệt cho gia súc vào mùa nóng. Trồng một số loại cây họ ñậu và cây bụi vừa là cây thức ăn gia súc vừa có tác dụng chống xói mòn và làm giầu dinh dưỡng cho ñất. Ví dụ cây keo dậu là cây ñược rất nhiều nước nhiệt ñới nghiên cứu và áp dụng , ñược coi là cây thức ăn gia súc nhiệt ñới lý tưởng. - Quy hoạch và sử dụng ñất trống, nghèo dinh dưỡng ñể trồng một số loại cỏ có năng suất cao như cỏ voi, cỏ VA 06.... Nếu thực hiện tốt giải pháp này, dự kiến ñến 2012 hộ chăn nuôi trên ñịa bàn sẽ ñủ cỏ cho chăn nuôi bò thịt trong cả năm. 4.3.3.3 Tổ chức tốt mạng lưới thị trường Tiêu thụ bò thịt là yếu tố quyết ñịnh ñến hiệu quả chăn nuôi, là mục tiêu cơ bản quyết ñịnh ñến sự phát triển chăn nuôi bò thịt, vì vậy tiêu thụ bò thịt và giá bán bò thịt ñược mọi người chăn nuôi quan tâm và là nỗi lo thường xuyên của người chăn nuôi. Trong cơ chế thị trường, việc phát triển chăn nuôi bò thịt phải tính ñến thị trường tiêu thụ ổn ñịnh và tiềm năng. ðể cùng hộ chăn nuôi tháo gỡ trong tiêu thụ bò thịt, chúng tôi ñưa ra một số giải pháp thị trường như sau: - Hoàn thiện mạng lưới thị trường ñể giải quyết ñầu ra ổn ñịnh cho sản phẩm bò thịt sản xuất ra: xây dựng và nâng cấp hệ cơ sở hạ tầng các chợ ñầu mối buôn bán trâu bò; tạo mọi ñiều kiện thuận lợi nhất cho người chăn nuôi, chủ thu gom và các lái buôn ngoài tỉnh tham gia thị trường bò thịt; tổ chức liên doanh, liên kết giữa người chăn nuôi, lò mổ, với nhà hàng, siêu thị. - Nâng cao ñược vị thế của người chăn nuôi khi tham gia thị trường, ñáp ứng ñược các nhu cầu cho sản xuất: xây dựng ñược nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm thịt bò Pác Nặm (dựa trên tiêu chuẩn thịt bò Mông) từ ñó nhằm Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 93 nâng cao ñược giá trị sản phẩm, giúp người tiêu dùng sử dụng sản phẩm có chất lượng và có thể truy xuất nguồn gốc. Bằng cách: xây dựng ñược các nhóm chăn nuôi và liên kết thành hiệp hội chăn nuôi, giết mổ và phân phối sản phẩm thịt bò Pác Nặm; có một qui trình kỹ thuật chăn nuôi bò lấy thịt theo hướng chất lượng (tài liệu ñơn giản, dễ hiểu, dễ sử dụng); có ñược nhãn hiệu tập thể trên sản phẩm thịt bò Pác Nặm khi bán tại các siêu thị, nhà hàng, khách sạn tại Hà Nội và các tỉnh thành khác; nhãn hiệu tập thể ñược công nhận bởi Cục sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ. ðể bò thịt có thể tiêu thụ tốt, trong tương lai cần phát triển công nghiệp chế biến tại chỗ, mặc dù là rất khó khăn ñối với một huyện còn nghèo như Pác Nặm. Tuy nhiên, ñó là một việc hết sức cần thiết và nên làm vì nông nghiệp sẽ khó có thể phát triển nếu như không phát triển ngành công nghiệp chế biến song song. Nhưng trước mắt, khuyến khích xây dựng các ñiểm giết mổ, bán thịt bò tại huyện. Thêm vào ñó nên quy hoạch hình thành các ñiểm thu mua tại các xã, tiến tới hình thành các chợ mua bán trâu bò mà trung tâm các xã ñều có 1 ñiểm tập trung thu gom bò. 4.3.3.4 Các nhóm giải pháp khác * Phối hợp hài hoà các hình thức chăn nuôi: - Khuyến khích các hộ áp dụng hình thức chăn nuôi bò bán chăn thả và có bổ sung thêm thức ăn tại chuồng nhằm góp phần tăng quy mô và cải thiện ñàn bò thịt ở ñịa phương. - Khuyến cáo cho hộ chăn nuôi áp dụng hình thức nuôi nhốt ñối với bò loại thải, không ñủ tiêu chuẩn làm giống, có ñộ tuổi trên 24 tháng nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho hộ chăn nuôi, và ñồng thời sử dụng vốn mua những con giống tốt từ ngoài ñịa phương làm giống gây dựng quy mô ở hộ góp phần xoá ñói giảm nghèo. * Làm tốt công tác thú y: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 94 - Duy trì tốt mạng lưới thú y từ huyện ñến cơ sở, công tác tiêm phòng ñịnh kỳ các bệnh thường gặp. - ðầu tư ñủ các trang thiết bị cần thiết phục vụ cho các hoạt ñộng của mạng lưới thú y từ huyện ñến cơ sở. - Tập huấn về thụ tinh nhân tạo và lấy tinh cũng như giữ tinh ñông lạnh cho bò nhằm bảo vệ và nhân rộng nguồn gen giống bò Mông quý của ñịa phương. - Thực hiện kiểm dịch nghiêm túc trong vận chuyển và giết mổ gia súc, hạn chế gây ảnh hưởng ñến hoạt ñộng của người kinh doanh. - Thực hiện ñúng các quy ñịnh của pháp lệnh thú y trong công tác kiểm dịch ñộng vật vận chuyển ra - vào ñịa bàn, nhằm kiểm soát và ngăn chặn bệnh dịch có hiệu quả. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 95 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 Kết luận Qua nghiên cứu về tình hình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện Pác Nặm - Tỉnh Bắc Kạn, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: 1. ðã khái quát ñược vai trò, ñặc ñiểm của chăn nuôi bò thịt và những yếu tố ảnh hưởng ñến sự phát triển của nó; chỉ ra kinh nghiệm chăn nuôi bò thịt của các nước trên thế giới và bài học cho Việt Nam; ñưa ra hai mô hình về chăn nuôi bò thịt ở Việt Nam. 2. ðã ñánh giá thực trạng chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện và xác ñịnh ñược những nhân tố ảnh hưởng. - Tốc ñộ phát triển ñàn bò thịt ở huyện Pác Nặm trong những năm gần ñây còn chậm, quy mô chăn nuôi của hộ trên ñịa bàn nhỏ lẻ. - Năng suất chăn nuôi bò thịt ở huyện còn thấp, nguyên nhân là: + Giống bò vàng ñịa phương chiếm tỷ lệ cao trong tổng ñàn bò, làm cho năng suất chăn nuôi gặp nhiều hạn chế. Giống bò Mông là giống bò có thể trạng tầm vóc tương ñối lớn, thích nghi với ñiều kiện sống và phù hợp với các hình thức chăn nuôi ở ñịa phương, cần ñược bảo tồn và nhân rộng. + Hộ chăn nuôi áp dụng các hình thức chăn nuôi chưa phù hợp, chủ yếu là áp dụng hình thức bán chăn thả. ða số các hộ áp dụng hình thức bán chăn thả (chiếm khoảng 80%), còn lại khoảng 20% số hộ chăn nuôi áp dụng hình thức nuôi nhốt, thường là các hộ thuộc dân tộc Mông có kiến thức chăn nuôi và chịu khó. Hiệu quả sử dụng lao ñộng của các hộ chăn nuôi bò thịt theo hình thức nuôi nhốt cao hơn so với của các hộ theo hình thức bán chăn thả. Tuy nhiên, nếu xét trên góc ñộ hiệu quả chi phí thì các hộ chăn nuôi bò thịt theo hình thức bán chăn thả lại ñạt cao hơn nhiều so với ở hình thức nuôi nhốt. - Huyện Pác Nặm ñã hình thành ñược mạng lưới thú y tương ñối hoàn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 96 chỉnh, ñược hoạt ñộng tương ñối hiệu quả và thống nhất, cần ñược duy trì và tổ chức tốt hơn nữa. - Các chợ ñầu mối trên ñịa bàn huyện và hệ thống thu gom năng ñộng ñã thúc ñẩy quá trình tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn gặp nhiều thuận lợi. 3. ðể thúc ñẩy quá trình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt ở huyện phát triển, các hộ chăn nuôi cần áp dụng ñồng bộ các giải pháp như thay ñổi cơ cấu giống trong ñàn, tăng cường chủ ñộng về thức ăn, tổ chức tốt mạng lưới thị trường, phối hợp hài hoà các hình thức chăn nuôi và làm tốt hơn nữa về công tác thú y. 5.2 Kiến nghị * ðối với Nhà nước: - Chính sách ñầu tư: cần ưu tiên ñầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho phát triển chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt. Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ chăn nuôi sẽ giúp cho các quá trình chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật ñến hộ chăn nuôi ñược nhanh chóng, thuận tiện, tạo ñiều kiện hình thành và ổn ñịnh mạng lưới dịch vụ phục vụ cho quá trình chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn. - Chính sách tín dụng: tiếp tục tạo ñiều kiện cho người chăn nuôi bò thịt vay vốn ưu ñãi, không có lãi xuất ñể phát triển ñàn bò với thời gian cho vay dài (ít nhất là 5 năm), hạn mức vay phù hợp với năng lực và quy mô chăn nuôi bò mà hộ có thể. - Chính sách ñất ñai: khuyến khích các tổ chức, cá nhân thuê ñất trống và ñồi núi trọc ñể phát triển chăn nuôi bò thịt. * ðối với chính quyền ñịa phương: - Tạo ñiều tốt nhất ñể người chăn nuôi, các chủ thu gom, lò mổ kết hợp ñược với nhà hàng, siêu thị lớn nhằm giúp họ tìm kiếm ñược thị trường tiêu thụ ổn ñịnh và bền vững. - Nhanh chóng ñầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng ở các chợ ñầu mối nhằm Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 97 tạo ñiều kiện tốt cho việc tiêu thụ bò thịt gặp thuận lợi nhất. - Tổ chức và quản lý tốt mạng lưới thú y nhằm nhân rộng giống bò mông nhanh chóng, có hiệu quả; ñồng thời làm tốt công tác kiểm dịch, hạn chế thấp nhất sự lây lan dịch bệnh từ bên trong cũng như bên ngoài. * ðối với người chăn nuôi: - Mỗi người chăn nuôi ñều cần có ý thức gìn giữ và chăm sóc tốt những con giống tốt, ñặc biệt là giống bò Mông làm cơ sở nhân rộng giống tốt, góp phần thực hiện giải pháp “Mông” hoá ñàn bò. - Tăng cường học hỏi kinh nghiệm về kỹ thuật chăn nuôi bò thịt nói chung và kỹ thuật nuôi nhốt của dân tộc Mông nói riêng. - Quan tâm công tác cải tạo, trồng mới cỏ và ñồng thời chú ý tới khâu chế biến, bảo quản giải quyết thức ăn cho bò thịt trong mùa ñông. - Luôn ủng hộ, tuân thủ mọi kế hoạch, chủ trương, chính sách của Nhà nước và Chính quyền ñịa phương về phát triển chăn nuôi và tiêu thụ bò thịt trên ñịa bàn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1. ðinh Văn Cải và cộng tác viên Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam, “Nghiên cứu chọn lọc và lai tạo nhằm nâng cao khả năng sản xuất bò thịt ở Việt Nam”, Báo cáo tổng kết chương trình nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng, lâm nghiệp và giống vật nuôi giai ñoạn 2001-2005 (Lĩnh vực chăn nuôi). 2. Nguyễn Văn Chung (2005). “Cỏ và chế biến cỏ ñể phát triển ñàn bò thịt ở Lạng Sơn”. Tạp chí Nông nghiệp công nghiệp thực phẩm. 3. Công ty Kỹ thuật truyền giống gia súc TW - Tổng Công ty chăn nuôi Việt Nam (2004), Số 126/CV-CVTG/KHKT “Về việc cải tạo ñàn bò Việt Nam”, Hà Nội ngày 03 tháng 06 năm 2004. 4. Cục khuyến nông và khuyến lâm (1998), Dự án sử dụng các giống bò thịt Zeebu ñể cải tiến giống bò thịt vàng Việt Nam hai năm 1999 - 2000, Hà Nội 12.1998. 5. Vũ Chí Cương, Nguyễn Xuân Hòa (2002). “Thành phần hóa học, tỷ lệ tiêu hóa và giá trị dinh dưỡng của một số loại thức ăn chủ yếu dùng cho bò”, Viện chăn nuôi. 6. Bùi Minh Hạnh (2002). “Hiện trạng và tiềm năng phát triển chăn nuôi bò tại hai Huyện Như Xuân và bá Thước (Thanh Hoá)”, http: google.com.vn. 7. http: google.com.vn. 8. Nguyễn Bá Mùi, Tôn Thất Sơn (2003). “Tài liệu tập huấn Kỹ thuật chăn nuôi”, Hà Nội. 9. Kết quả nghiên cứu thử nghiệm mô hình nhóm sở thích chăn nuôi bò thịt chất lượng cao liên kết với các kênh tiêu thụ cao cấp, siêu thị, nhà hàng và khách sạn, ðào Thế Anh, Hoàng Xuân Trường, Paule Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 99 Moustier, Lê Việt Hùng và Hoàng Văn Sang, tại xã Hạ Thôn - huyện Hà Quảng - Cao Bằng, báo cáo tổng kết dự án Superchain năm 6/2007- 7/2008. 10. Lê ðức Ngoan, Trần Thị Bích Hường Trường ðại học Nông Lâm, ðại học Huế (2007). “ðánh giá thực trạng và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi bò ở nông hộ tại hai vùng ñồng bằng và miền núi tỉnh Quảng Ngãi”. http: google.com.vn. 11. Tài liệu nghiên cứu FAO về sản xuất và sức khoẻ ñộng vật - 90 (1993). “Ứng dụng công nghệ sinh học vào thức ăn gia súc ở các nước ñang phát triển”, Hà Nội. 12. ðỗ Khắc Thịnh (1999). “Bản chất và phương pháp xác ñịnh hiệu quả kinh tế”, Tuyển tập công trình nghiên cứu khoa học kinh tế quản trị kinh doanh 1995 - 1999, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 13. Lê Văn Thông - Lê Hồng Mận (2001). “Nuôi bò thịt và phòng chữa bệnh thường gặp”, Nhà xuất bản Lao ñộng xã hội, Hà Nội. 14. ðặng Trần Tính (2000). “Kết quả bước ñầu thực hiện chương trình cải tạo ñàn bò vàng Việt Nam”, Chuyên san chăn nuôi gia súc ăn cỏ - Hội chăn nuôi Việt Nam. 15. Nguyễn Xuân Trạch (2005). “Sử dụng phụ phẩm nông nghiệp nuôi gia súc nhai lại”. NXB Nông nghiệp - Hà Nội, 2005. 16. Nguyễn Xuân Trạch (2006). “Giáo trình chăn nuôi trâu bò”, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội. 17. Trung tâm Khuyến nông và khuyến lâm (1999). “Chương trình giống vật nuôi (1999 - 2005”), Hà Nội. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 100 TÀI LIỆU TIẾNG ANH 18. Berthouly C., 2008. Characterisation of the cattle, buffalo and chicken populations in the northern Vietnamese province of Ha Giang. Thesis of AgroParis Tech. 243 p. 19. Dao The Anh and Vu Trong Binh, 2005. Agriculture contracts, cooperative action by farmers and poor people’s participation in Northern Vietnam. In ADB/M4P, Linking farmers to markets through contract farming, Hanoi, ADB, pp. 13-19. 20. Faostat - Agriculture, The source of FAO statical data, 21. Huyen LTT, Lemke U., Valle Zarat A., 2006. Ruminant breed and production system in North Vietnam and their contribution to smallholder households in mountainous area. Thesis of University of Hoheinhem, Stuttgart. 72 p. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 101 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Một số hình ảnh về giống bò Mông 1. Bò ñực màu cánh gián (6 năm tuổi) 2. Bò ñực trưởng thành màu vàng (3 năm tuổi) 3. Bò cái sinh sản màu vàng (4 năm tuổi) 4. Bò cái tơ màu ñen (2 năm tuổi) 5. Bê ñực ñen tuyền (18 tháng tuổi) 6. Bê con mới sinh màu vàng sậm (2 tháng tuổi) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 102 Phụ lục 2: Một số loại thức ăn xanh dành cho bò thịt ở Pác Nặm 1. Giống cỏ rừng ở ñịa phương 2. Giống cỏ voi trồng trên núi ñá 3. Giống cỏ voi lai VA - 06 4. Giống cỏ ngọt Sweet Jumbo lai F1 - Úc 5. Cây ñậu nho nhe làm thức ăn 6. Dây khoai lang làm thức ăn 7. Thân lá cây ngô dùng làm thức ăn 8. Các loại cỏ, lá cây rừng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 103 Phụ lục 3: Một số hình ảnh chuồng trại ở các xã ñiều tra 1. Chuồng bò ở xã Bằng Thành 2. Chuồng bò ở xã Bằng Thành 3. Chuồng bò ở xã Nghiên Loan 4. Chuồng bò ở xã Nghiên Loan 5. Chuồng bò ở xã Công Bằng 6. Chuồng bò ở xã Công Bằng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 104 Phụ lục 4: Một số hình ảnh về quá trình tiêu thụ bò thịt ở huyện 1. Chợ bò Nghiên Loan lúc 9h30 2. Chợ bò Nghiên Loan lúc 11h30 3. Chủ thu gom mặc cả 4. Bò ñược bán 5. Chủ thu gom tập kết bò ñã mua 6. Chủ thu gom tập kết bò ñã mua Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 105 Phụ lục 5: Quy mô ñàn bò trên thế giới 1.316 1.319 1.325 1.333 1.345 1.348 1.358 1.350 1.361 1.357 1.290 1.300 1.310 1.320 1.330 1.340 1.350 1.360 1.370 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2005 2006 2007 Năm Số lư ợ n g ñ àn bò th ế gi ớ i (t riệ u co n ) Nguồn: Phòng Thống kê của FAO, 2009 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 106 PHIẾU ðIỀU TRA NÔNG HỘ CHĂN NUÔI BÒ Phiếu số…… (Ngày …tháng … năm 2009) I. Một số thông tin chung về hộ - Họ tên chủ hộ: ………………………..………. Nam (nữ)…….. Tuổi ……………… - Dân tộc: ………… - Thôn (bản) ………………….….……..…… xã ……………………………….…….. Huyện Pác Nặm - Tỉnh Bắc Kạn - Trình ñộ văn hoá: 1) Mù chữ 2) Tiểu học 3) Trung học cơ sở 4) Trung học phổ thông 5) Khác - Ghi cụ thể …………………………………..…….. - Tổng nhân khẩu trong hộ: …………… khẩu Trong ñó: + Trong ñộ tuổi lao ñộng: ………… khẩu + Dưới ñộ tuổi lao ñộng: …………. khẩu + Trên ñộ tuổi lao ñộng: ………….. khẩu - Phân loại hộ: 1) Giàu 2) Khá 3) Trung bình 4) Nghèo II. Thông tin về chăn nuôi bò 1. Hiện trạng quy mô chăn nuôi, ước tính giá trị và nguồn gốc các loại bò của hộ? Tổng: ………. con. ðộ tuổi của bò (tháng tuổi) Số lượng (con) Tổng ước tính giá trị (nếu bán) (triệu ñồng) Giống bò Nguồn gốc 1 - 12 13 -24 25 - 36 >36 2. Hình thức chăn nuôi: chăn thả tự do (thả rông). Mô tả quá trình chăn thả (nếu có) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 107 …………………………………….................................………………………………… …………………………………….................................………………………………… bán chăn thả (sáng ñi chăn tối dẫn về chuồng). Mô tả quá trình bán chăn thả (nếu có) …………………………………….................................………………………………… …………………………………….................................………………………………… nuôi nhốt (nhốt 100% thời gian). Mô tả quá trình bán chăn thả (nếu có) …………………………………….................................………………………………… …………………………………….................................………………………………… khác. Mô tả (nếu có) ………………………………………………………………….. …………………………………….................................………………………………… 3. Mục ñích chính khi chăn nuôi bò: Chuyên thịt €; Cày kéo - bán thịt €; Sinh sản - bán thịt €; Lấy sữa € ; Khác € (Ghi chú: Mục ñích nào nhiều ñánh dấu X) 4. Thức ăn thường sử dụng cho chăn nuôi bò của gia ñình ta gồm những loại nào? Nguồn gốc những loại thức ăn ñó (phát triển tự nhiên; cải tạo; trồng mới; sản phẩm phụ trồng trọt; mua ngoài) STT Loại thức ăn Nguồn gốc thức ăn Ghi chú 1 2 3 4 5 - Ông (bà) cho biết: + Những tháng nào thì nguồn thức ăn cho bò là nhiều nhất? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 + Những tháng nào trong năm thì nguồn thức ăn khan hiếm nhất? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 + Trong năm, hộ ông (bà) có thiếu thức ăn chăn nuôi bò không? nếu có thì thiếu vào những tháng nào? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 5. Mô tả hệ thống chuồng trại: Nền……........………; mái ..............................................; tường……………………; diện tích…………. m2; khoảng cách từ chuồng tới nhà Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 108 ở………m; Giá trị chuồng trại: .......................... (1000 ñồng). Thời gian sử dụng: ........................... năm. 6. Dịch vụ thú y: Gia ñình có tiêm phòng cho ñàn bò không? Nếu có: thì tiêm mấy lần/năm…../lần; tiêm những loại vacxin gì? ............................................................................................................................................ Chi phí cho 1 lần tiêm: ……………………Nếu không: xin giải thích rõ vì sao? .............................................................................................................................................. Khi cần ñiều trị bò ốm gia ñình mua thuốc tận ñâu?................................. ai là người chữa bệnh cho ñàn bò ốm:............................................................................................................ - Gia ñình có gặp khó khăn về dịch vụ thú y cho bò không? Mô tả: ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………................................................……… III. Thông tin về tiêu thụ bò thịt 1. Theo ông (bà) thì giá bán bò thịt tại ñịa phương (huyện) so với nơi khác (ngoài huyện) như thế nào? 1) Cao hơn 2) Thấp hơn 3) Như nhau 4) Không rõ 2. Theo ông (bà) thì tiêu chuẩn nào sau ñây bán ñược giá cao? - Giống bò nào? ................................... - Trọng lượng bò lúc xuất bán? ......................... kg thịt tinh - Tuổi bò? ................................ tháng tuổi - Hình dáng bên ngoài? Mô tả: ............................................................................................ …………………………………….................................………………………………..... ............................................................................................................................................... - Yếu tố khác: ....................................................................................................................... ............................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 3. Trong năm 2008 hộ ông (bà) ñã …..… lần dắt bò ñi bán? ðã bán ñược …..... con? Nếu có bán ñược, thì thu thập thêm thông tin: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 109 Con thứ Chỉ tiêu ðVT 1 2 3 4 Tuổi lúc bán (tại thời ñiểm bán) Tháng ðã nuôi bao lâu (kể từ khi mua) Tháng Giống bò? - Bán cho ai? - ðịa ñiểm bán bò - SP chính 1000 ñồng Tổng thu SP phụ 1000 ñồng Con giống 1000 ñồng Thức ăn 1000 ñồng Thú y 1000 ñồng Chi phí trung gian (IC) Lãi vay 1000 ñồng Khấu hao chuồng trại 1000 ñồng Công lao ñộng công Nếu thêm: ................................................................................................................................ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. IV. Những thuận lợi và khó khăn trong chăn nuôi và bán bò hiện nay của hộ Thuận lợi ñã có Khó khăn cần giải quyết Giải pháp của hộ dự ñịnh giải quyết khó khăn ðề xuất hỗ trợ ñể cùng giải quyết khó khăn 1. ñã có KN CN bò 1. Thiếu giống bò tốt 2. ñã có giống 2. Thiếu vốn mua bò 3. ñã có vốn 3. Thiếu kỹ thuật CN bò 4. có lao ñộng 4. Thiếu TA xanh vào vụ ñông 5. có ñủ thức ăn 5. Không có dịch vụ ñầu ra V. Chính sách hỗ trợ phát triển chăn nuôi bò Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp……………… 110 1. Gia ñình ông bà có ñược nhận chương trình hay dự án hỗ trợ trong chăn nuôi bò không? Nếu có cụ thể ñược hỗ trợ như thế nào: .................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. Nếu không thì vì sao? Tại thôn và xã chưa có dự án €; gia ñình chưa phải là hộ ñược lựa chọn: €; Nguyên nhân khác: € giải thích ................................................................................................................................................. 2. Theo ông bà khả năng ảnh hưởng của chính sách hỗ trợ tới hiệu quả chăn nuôi bò ở mức ñộ nào? Cao: €; Trung bình €; Thấp: € VI. ðề xuất khác của hộ nhằm cải thiện thu nhập của hộ trong chăn nuôi bò? (lựa chọn 1 hay nhiều ñáp án) 1. ðào tạo cho ñội ngũ thú y viên thôn bản € 2. Giúp nông dân tổ chức thành lập các nhóm cùng sở thích chăn nuôi bò € 3. Cho vay vốn ưu ñãi ñể phục vụ chăn nuôi bò € 4. Tập huấn kỹ thuật cho nông dân nghèo € 5. Tư vấn về thị trường ñầu ra cho sản phẩm. € 6. Xây dựng các chợ/ñiểm thu gom bò tại ñịa phương € 7. Hình thức khác: € .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ...................................................... Xin chân thành cảm ơn sự cộng tác của gia ñình ông (bà)! Người ñược phỏng vấn Người ñiều tra ._.