Sự phân hóa kinh tế xã hội ở Nam Bộ

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH WœX TRÖÔNG VAÊN TUAÁN SÖÏ PHAÂN HOAÙ KINH TEÁ – XAÕ HOÄI ÔÛ NAM BOÄ CHUYEÂN NGAØNH : ÑÒA LYÙ KINH TEÁ - XAÕ HOÄI MAÕ SOÁ : 01.07.02 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ ÑÒA LYÙ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS. NGUYEÃN KIM HOÀNG TP. HCM - 2004 MÔÛ ÑAÀU Phaân hoùa laõnh thoå veà kinh teá-xaõ hoäi cuûa moät vuøng, moät quoác gia luoân laø vaán ñeà raát quan troïng trong coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù kinh teá-xaõ hoäi. Do ñoù töø laâu treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam ñaõ coù nhieàu taùc giaû vaø nhieàu coâng trình nghieân cöùu caû veà lyù luaän vaø thöïc tieån. Nhieàu nhaø khoa hoïc ñaõ coá gaéng ñi tìm baûn chaát cuûa caùc khaùi nieäm vaø caùc nguyeân nhaân cuûa söï phaân hoùa noùi treân. Nghieân cöùu söï phaân hoùa veà kinh teá-xaõ hoäi nhaèm ñöa ra nhöõng bieän phaùp phuø hôïp thuùc ñaåy söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa caùc ngaønh kinh teá ôû nöôùc ta laø nhieäm vuï caàn thieát, thöôøng xuyeân, laâu daøi cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc nhaø quaûn lyù. Nam Boä laø vuøng noâng nghieäp troïng ñieåm cuûa caû nöôùc, laø vuøng ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá lôùn nhaát cuûa nöôùc ta, laø vuøng coù tieàm naêng to lôùn caû veà coâng vaø noâng nghieäp. Trong nhöõng naêm qua Nam Boä ñaõ coù böôùc phaùt trieån vöôïc baäc veà nhieàu ngaønh coù lôïi theá vaø ñaõ ñoùng goùp raát to lôùn cho ñaát nöôùc (ÑNB ñoùng goùp 52% saûn löôïng coâng nghieäp, TNB ñoùng goùp hôn 50% saûn löôïng löông thöïc vaø phaàn lôùn löông thöïc xuaát khaåu cuûa caû nöôùc). Maëc duø vaäy, caùc ngaønh kinh teá trong vuøng vaãn chöa phaùt trieån theo quy hoaïch chung daãn ñeán caùc ngaønh, caùc trung taâm kinh teá coù chöùc naêng gioáng nhau phaùt trieån choàng cheùo trong vuøng, haäu quaû laø chua phaùt huy heát tieàm naêng cuûa vuøng vaø giöõa caùc khu vöïc trong vuøng chöa hoã trôï cho nhau cuøng nhau phaùt trieån.. Söï phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá khoâng ñoàng ñeàu veà laõnh thoå laø moät taát yeáu khaùch quan phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa töøng vuøng, Döïa vaøo vieäc ñaùnh giaù caùc nguoàn löïc cuûa töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi, döïa vaøo qui hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa caùc tænh trong vuøng ñeà taøi “Söï phaân hoùa kinh teá-xaõ hoäi ôû Nam Boä” hy voïng böôùc ñaàu ñaët neàn moùng cho coâng taùc quy hoaïch chung cuûa vuøng sinh thaùi Nam Boä ñeå goùp phaàn phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi moät caùch caân baèng beàn vöõng trong toaøn vuøng. Ñeå hoaøn thaønh ñeà taøi naøy taùc giaû ñaõ nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ taän tình cuûa nhieàu cô quan ñôn vò coù lieân quan vì vaäy toâi xin chaân thaønh caûm ôn khoa Ñòa lyù tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm T.P. Hoà Chí Minh,Trung taâm nghieân cöùu kinh teá Mieàn Nam, UBNN caùc tænh trong vuøng, Khoa Ñòa lyù tröôøng Ñaïi hoïc khoa hoïc-xaõ hoäi vaø nhaân vaên, PGS. TS. Nghuyeãn Kim Hoàng, TS. Phaïm Xuaân Haäu, PGS. TS. Ñaëng Vaên Phan, TS. Traàn Sinh, ThS. Leâ Minh Vónh… cuøng taát caû caùc ñoàng nghieäp. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA LUAÄN VAÊN 1. Muïc ñích nghieân cöùu Ñeà taøi”Söï phaân hoaù veà kinh teá - xaõ hoäi ôû Nam Boä”ñöôïc thöïc hieän nhaèm: (1) ñaùnh giaù hieän traïng caùc nguoàn löïc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ôû Nam Boä vaø söï phaân hoaù laõnh thoå cuûa chuùng,(2) tìm hieåu hieän traïng phaùt trieån vaø söï phaân hoaù moät soá ngaønh ñaëc tröng cuûa vuøng, qua ñoù tìm ra theá maïnh cuûa caùc khu vöïc trong vuøng.(3) Tìm hieåu ñònh höôùng phaùt trieån moät soá ngaønh kinh teá vaø höôùng toå chöùc saûn xuaát laõnh thoå ñeán naêm 2010. (4) ñöa ra moät soá kieán nghò veà bieän phaùp thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñònh höôùng. 2. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeà taøi öùng duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu truyeàn thoáng cuûa ñòa lyù kinh teá- xaõ hoäi, ñoàng thôøi söû duïng lôïi theá cuûa phöông phaùp cho ñieåm, söû duïng coâng cuï maùy tính vaøo nghieân cöùu ñòa lyù kinh teá-xaõ hoäi. 3. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên - Qua phaân tích tæm ra söï phaân hoaù caùc nguoàn löïc, xaùc ñònh lôïi theá cuûa caùc khu vöïc vaø caùc tieåu vuøng cuûa Nam Boä. - Tìm ra hieän traïng phaân hoaù veà kinh teá-xaõ hoäi ñeán tieåu vuøng, xaùc ñònh vai troø cuûa caùc cöïc phaùt trieån, cöïc taêng tröôûng vaø vò trí trung taâm ñoái vôùi caùc tieåu vuøng vaø cuûa toaøn vuøng laøm cô sôû cho coâng taùc quy hoaïch cuûa Nam Boä. - Ñöa ra moät soá kieán nghò veà bieän phaùp nhaèm thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñònh höôùng. - Söû duïng phöông phaùp cho ñieåm caùc ngaønh kinh teá ñeå ñöa ra chæ soá toång hôïp nhaèm ñaùnh giaù söï phaân hoaù kinh teâ-xaõ hoäi cuûa vuøng baèng coâng cuï maùy tính. 4. YÙ nghóa thöïc tieãn cuûa luaän vaên - Keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng trong quy hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa caùc tænh cuûa Nam Boä. - Khaúng ñònh vai troø cuûa caùc cöïc phaùt trieån, vuøng taêng tröôûng, caùc vò trí trung taâm ñoái vôùi toå chöùc saûn xuaát theo laõnh thoå. - Laøm cô sôû cho coâng taùc quy hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi theo laõnh thoå cuøa Nam Boä ñeán naêm 2010. - Ñöa ra phöông phaùp ñaùnh giaù toång hôïp söï phaân hoùa kinh teá-xaõ hoäi baèng caùch cho ñieåm, söû duïng coâng cuï maùy tính vaøo coâng taùc nghieân cöùu. 5. Caáu truùc cuûa luaän vaên Luaän vaên goàm 148 trang khoâng keå caùc baûn ñoà, bieåu ñoà vaø caùc phuï luïc; ñaõ tham khaûo 27 taøi lieäu trong vaø ngoaøi nöôùc. Noäi dung bao goàm 3 phaàn vaø 5 chöông, khoâng keå phaàn môû ñaàu. PhaànI: Toång quan, ñoái töôïng, noäi dung, phöông phaùp nghieân cöùu vaø cô sôû lyù luaän (2 chöông). PhaànII: Keát quaû nghieân cöùu (3 chöông). PhaànIII: Keát luaän vaø kieán nghò. PHAÀN THÖÙ NHAÁT TOÅNG QUAN, ÑOÁI TÖÔÏNG, NOÄI DUNG, PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU VAØ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI CHÖÔNG I ÑOÁI TÖÔNG, NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU I . LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI : Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa laø quy luaät taát yeáu, khaùch quan ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moät quoác gia. Ñeå ñaït ñöôïc thaønh coâng vaø hieäu quaû cao trong tieán trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc ñoøi hoûi moãi quoác gia phaûi xaây döïng cho mình moät cô caáu kinh teá hôïp lyù, boá trí saép xeáp laïi caùc ngaønh, caùc vuøng sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån, ñieàu kieän hoaøn caûnh thöïc teá cuûa töøng vuøng, cuûa caû nöôùc vaø cuûa quoác teá. Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vaán ñeà, töø naêm 1986, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ tieán haønh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñoåi môùi neàn kinh teá nöôùc ta töø moät neàn kinh teá töï caáp, töï tuùc, quan lieâu, bao caáp sang neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn döôùi söï quaûn lí cuûa nhaø nöôùc. Ñeå thöïc hieän ñöôøng loái chuû tröông treân, caùc ngaønh, caùc vieän nghieân cöùu, caùc ñòa phöông tieán haønh nghieân cöùu ñeå qui hoaëch caùc ngaønh, caùc khu vöïc tìm ra theá maïnh cuûa töøng vuøng töø ñoù xaùc ñinh ngaønh ngheà chuyeân moân hoaù nhaèm khai thaùc moät caùch coù hieäu quaû nhaát tieàm naêng cuûa töøng vuøng phuïc vuï cho muïc tieâu “ Daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng vaø vaên minh”. Tìm ra söï phaân hoaù laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi laø vieäc laøm caàn thieát ñaàu tieân nhaèm thöïc hieän muïc tieâu treân; tìm ra söï phaân hoaù laõnh thoå laø ñeå tìm ra ñöôïc moät caáu truùc laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi hôïp lyù; tìm ra söï phaân hoùa laõnh thoå veà kinh teá – xaõï hoäi laø ñeå phoái hôïp phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi giöõa caùc vuøng sao cho caùc ngaønh kinh teá, caùc trung taâm kinh teá khoâng choàng cheùo nhau veà chöùc naêng nhaèm phaùt huy toái ña caùc tieàm löïc cuûa töøng khu vöïc, cuûa töøng vuøng vaø laø cuûa caû nöôùc . Trong quaù trình tìm hieåu caùc vaán ñeà veà ñòa lyù kinh teá - xaõ hoäi, chuùng toâi nhaän thaáy vaán ñeà söï phaân hoaù laõnh thoå kinh teá - xaõ hoäi cuûa Nam Boä chöa ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc quan taâm ñuùng möùc, haàu heát caùc coâng trình nghieân cöùu thöôøng taäp trung vaøo töøng khu vöïc rieâng leû. Thöïc traïng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc khu vöïc trong vuøng chöa nhòp nhaøng, chöa ñoàng boä taïo ra caùc trung taâm kinh teá, caùc khu coâng nghieäp, caùc nhaø maùy, caùc xí nghieäp coù chöùc naêng gioáng nhau, choàng cheùo nhau haïn cheá khaû naêng phaùt trieån cuûa vuøng. Vì nhöõng lyù do ñoù, tìm hieåu söï phaân hoùa veà kinh teá - xaõ hoäi vuøng Nam Boä laø vieäc laøm raát caàn thieát vì ñaây laø vuøng ñöôïc coi laø coù tieàm naêng lôùn nhaát cuûa nöôùc ta, vuøng ñaõ vaø ñang ñoùng goùp raát lôùn cho söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, vì theá toâi ñaõ maïnh daïn choïn ñeà taøi naøy laøm luaän aùn thaïc só . II . MUÏC TIEÂU, NHIEÄM VUÏ VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI. II.1. Muïc tieâu : - Thaáy ñöôïc yù nghóa cuûa vieäc tìm hieåu söï phaân hoaù veà kinh teá – xaõ hoäi cuûa vuøng sinh thaùi Nam Boä ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng, - Ñaùnh giaù hieän traïng caùc nguoàn löïc vaø tìm hieåu söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa Nam Boä, tìm ra söï phaân hoaù laõnh thoå moät soá ngaønh kinh teá ñaëc tröng chuû yeáu, thaáy ñöôïc nguyeân nhaân cuûa söï phaân hoùa ñoù. Qua söï phaân hoaù moät soá ngaønh ñaëc tröng ñeå thaáy ñöôïc theá maïnh cuûa töøng khu vöïc vaø cuûa toaøn vuøng. - Phaân tích höôùng phaùt trieån vaø söï phaân hoùa cuûa moät soá ngaønh kinh teá trong nhöõng naêm tôùi. - Böôùc ñaàu ñöa ra moät soá khuyeán nghò veà caùc giaûi phaùp nhaèm khai thaùc söï phaân dò veà maët laõnh thoå vaø phaùt huy taùc duïng lan toûa cuûa caùc cöïc, caùc vuøng taêng tröôûng, vuøng phaùt trieån. II . 2 . Nhieäm vuï: - Laøm roõ khaùi nieäm veà khoâng gian trong ñòa lyù, nghieân cöùu nhöõng lyù luaän cô baûn veà khoâng gian kinh teá, veà lyù thuyeát vuøng, veà toå chöùc laõnh thoå noùi chung vaø ôû Vieät Nam. - Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi söï phaân hoaù laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng Nam Boä. - Tìm hieåu hieän traïng vaø söï phaân hoaù laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng thoâng qua phaân tích söï phaân hoaù laõnh thoå cuûa moät soá ngaønh cô baûn - Ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm goùp phaàn vaøo vieäc qui hoaïch vaø khai thaùc caùc nguoàn löïc cuûa caùc khu vöïc trong vuøng. II . 3 . Phaïm vi nghieân cöùu : Xuaát phaùt töø caùc haïn cheá khaùch quan (nguoàn tö lieäu, thôøi gian nghieân cöùu) vaø chuû quan (naêng löïc cuûa baûn thaân) neân ñeà taøi chæ giôùi haïn ôû moät soá noäi dung sau : Veà noäi dung: - Nghieân cöùu moät soá lyù thuyeát, ñöa ra moät soá khaùi nieäm coù lieân quan ñeán söï phaân hoùa laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi. - Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu caùc nguoàn löïc cuûa Nam Boä, tìm ra nhöõng dò bieät vaø tính ñoàng nhaát trong nguoàn löïc, coi ñoù laø nguyeân nhaân ñaàu tieân cuûa söï phaân hoùa veà kinh teá - xaõ hoäi. - Tìm hieåu hieän traïng moät soá ngaønh saûn xuaát chính mang tính ñaëc tröng cho vuøng, so saùnh ruùt ra nhöõng khaùc bieät giöõa caùc khu vöïc - Ñoâng Nam Boä vaø Taây Nam Boä. - Qua nguoàn löïc vaø hieän traïng tìm ra ñònh höôùng phaùt trieån moät soá ngaønh saûn xuaát chính vaø söï phaân hoùa cuûa chuùng trong töông lai, töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm thöïc hieän ñònh höôùng phaùt trieån cuûa vuøng. Veà thôøi gian vaø khoâng gian. - Caùc soá lieäu, tö lieäu söû duïng chuû yeáu trong nhöõng naêm gaán ñaây (töø naêm 1995 ñeán nay, trong ñoù chuû yeáu laø caùc naêm 1998 ñeán naêm 2002). - Phaïm vi laõnh thoå nghieân cöùu laø Nam Boä (döïa theo soá lieäu cuûa nieân giaùm thoáng keâ). Söï phaân hoùa laõnh thoå chæ ñöôïc xem xeùt chuû yeáu ôû baäc thöù nhaát - giöõa hai vuøng sinh thaùi, Ñoâng vaø Taây Nam Boä, sô boä ñöa ra ñeà xuaát ôû baäc thöù hai. III . LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ HÖÔÙNG NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI : III . 1 . Trong nöôùc. Vuøng kinh teá laø moät vaán ñeà chieán löôïc lieân quan ñeán nhieàu maët trong neàn kinh teá- xaõ hoäi. Vì vaäy treân theá giôùi noùi chung vaø Vieät Nam noùi rieâng ñaõ coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu caû veà lyù luaän vaø thöïc tieån veà vaán ñeà naøy. ÔÛ nöôùc ta töø sau ñaïi hoäi Ñaûng V, ñaëc bieät töø sau Ñaïi hoäi Ñaûng VII haøng loaït caùc coâng trình nghieân cöùu veà vuøng kinh teá, cô caáu kinh teá vaø söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá ñaõ ra ñôøi nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Cuï theå sô löôïc ta coù theå keå ñeán caùc coâng trình nhö :“ Moät soá vaán ñeà veà lyù luaän veà cheânh leäch vuøng vaø giaûi phaùp haïn cheá cheânh leäch vuøng ôû Vieät Nam. vieän chieán löôïc vaø phaùt trieån. Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1998 “,“ Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam ñeán naêm 2010, Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1997 ““ Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Boä ñeán naêm 2010. Boä keá hoach vaø ñaàu tö, 1995. “,”Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng kinh teá troïng ñieåm mieàn Trung. Boa5keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1996 “. “Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng Ñoâng Baéc ñeán naêm 2010 . Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1996 ““ Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng Taây Baéc ñeán naêm 2010. Boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, 1996 ““ Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi vuøng Ñoàng Baèng Soâng Hoàng ñeán naêm 2010. Boä khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng,1996.“ Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi vuøng Baéc Trung Boä ñeán naêm 22010. Boä xaây döïng. “Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi vuøng Duyeân Haûi Nam Trung Boä ñeán naêm 2010. Boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, 1996“ “Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng Taây Nguyeân ñeán naêm 2010. Boä noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, 1996“. “Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teà - xaõ hoäi vuøng Ñoâng Nam Boä ñeán naêm 2010. Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1996 “. “Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long ñeán naêm 2010 . Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, 1996 “. “Vieät Nam - Laõnh thoå vaø caùc vuøng ñòa lyù” cuûa Leâ Baù Thaûo . “Cô sôû khoa hoïc cuûa toå chöùc laõnh thoå Vieät Nam“ cuûa Leâ Baù Thaûo chuû nhieäm ñeà taøi.”Toå chöùc laõnh thoå Ñoàng Baèng Soâng Hoàng vaø caùc tuyeán troïng ñieåm“ cuûa Leâ Baù Thaûo vaø nnk. “Toå chöùc laõnh thoå ñòa baøn troïng ñieåm Mieàn Trung“ cuûa Löu Bích Hoà vaø nnk. “Toå chöùc laõnh thoå ñòa baøn kinh teá troïng ñieåm phía Nam“ cuûa Ñaëng Höõu Ngoïc vaø nnk “Moät soá vaán ñeà veà vuøng, phaân vuøng. Toå chöùc laõnh thoå vaø caùc lyù thuyeát coù lieân quan” cuûa Nguyeãn Vaên Phuù, 1997… “Ñoåi môùi Kinh teá Vieät Nam vaø chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi” (T.S Voõ Ñaïi Löôïc vaø taäp theå caùc nhaø khoa hoïc taïi hoïc vieän kinh teá theá giôùi), “Vaán ñeà coâng nghieäp hoùa trong tieán trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû nöôùc ta” (Nguyeãn Quang Thaùi, Hoà Phöông), “Cô sôû khoa hoïc cuûa moät soá vaán ñeà trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam ñeán naêm 2010 vaø taàm nhìn 2020” (Vieän chieán löôïc phaùt trieån – Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö). Caùc nghieân cöùu treân ñeàu mang tính chaát lyù luaän ôû taàm vó moâ treân bình dieän toaøn quoác. Ngoaøi ra, coøn coù caùc coâng trình nghieân cöùu ôû taàm vi moâ nhö caùc coâng trình nghieân cöùu veà moät vuøng, moät tænh, moät ñòa phöông nhö : “Noâng nghieäp noâng thoân Nam Boä” cuûa Laân Quang Huyeân,”cô caáu kinh teá TPHCM trong moái quan heä vôùi vuøng Nam Boä vaø cuûa caû nöôùc” cuûa vieän kinh teá TPHCM, v.v...Ñaëc bieät taát caû caùc tænh trong vuøng vaø cuûa caû nöôùc ñeàu coù qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá -xaõ hoäi ñeán naêm 2005 vaø 2010. Rieâng ñoái vôùi Nam Boä, maëc duø coù neàn kinh teá phaùt trieån maïnh meõ vôùi cô caáu kinh teá khaù hôïp lyù vaø ñaõ ñoùng goùp raát lôùn cho söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc nhöng chöa coù moät ñeà taøi nghieân cöùu chính thöùc veà vaán ñeà naøy. Haàu heát caùc coâng trình nghieân cöùu veà Nam Boä ñeàu taäp trung vaøo moät khía caïnh, moät boä phaän cuûa neàn kinh teá vuøng nhö : “Qui hoaïch toång theå kinh teá - xaõ hoäi” cuûa UBND caùc tænh trong vuøng, “qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng Ñoàng Baèng soâng Cöõu Long, qui hoïach toång theå phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi vuøng kinh teá troïng ñieåm Phía Nam“cuûa Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö,“cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa kinh teá trang traïi ôû Nam Boä”hoäi thaûo cuûa Tröông Ñaïi hoïc Kinh teá TPHCM (3/1999)v.v... maø chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu toång quaùt, toaøn dieän veà söï phaùt trieån vaø söï phaân hoùa kinh teá -xaõ hoäi cuûa vuøng ñeå thaáy roõ baûn chaát thoáng nhaát cuûa Nam Boä töø ñoù hoaïch ñònh höôùng phaùt trieån cuûa vuøng trong töông lai. III . 2 . Treân theá giôùi. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà vuøng ôû caùc nöôùc phaùt trieån (Anh, Phaùp, Myõ, Nga, Nhaät Baûn vv.. ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc quan taâm ñuùng möùc, theå hieän trong coâng trình”Lyù thuyeát phaùt trieån vuøng vaø öùng duïng” cuûa Benjamin Higgins vaø Donald J. Savoie-1997 (aán phaåm trao ñoåi cuûa NEW BRUSLAK vaø LUAÂN ÑOÂN). Trong ñoù ñaùng chuù yù laø lyù thuyeát phaùt trieån khoâng caân ñoái; lyù thuyeát veà chuyeån giao coâng ngheä. III . 3 . Höôùng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. Ñaây laø vaán ñeà raát saâu vaø roäng, vì theá trong phaïm vi moät luaän vaên thaïc só, vôùi thôøi gian vaø tö lieäu haïn cheá chuùng toâi chöa coù ñieàu kieän ñeå nghieân cöùu nhieàu vaán ñeà coù lieân quan nhö: Caùc cöïc phaùt trieån cuûa vuøng vaø phaïm vi taùc ñoäng lan toûa cuûa chuùng; söï phaùt trieån khoâng caân ñoái veà maët laõnh thoå ôû Nam Boä vaø taùc duïng cuûa noù ñoái vôùi vieäc hình thaønh chænh theå kinh teá - xaõ hoäi ôû Nam Boä. IV . CAÙC QUAN ÑIEÅM VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU. IV .1. Caùc quan ñieåm nghieân cöùu. IV .1 .1 . Quan ñieåm laõnh thoå. Moïi söï vaät vaø hieän töôïng ñòa lyù ñeàu toàn taïi vaø phaùt trieån trong moät khoâng gian nhaát ñònh, khoa hoïc ñòa lí coù nhieäm vuï tìm ra söï phaân hoùa vaø phaân boá cuûa chuùng, döï kieán söï phaân boá cuûa chuùng trong khoâng gian. Treân quan ñieåm coi Nam Boä laø moät theå toång hôïp töông ñoái hoaøn chænh, trong ñoù caùc yeáu toá töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi coù moái quan heä chaët cheõ, taùc ñoäng aûnh höôûng, chi phoái laãn nhau. Do vaäy, caàn phaân tích caùc khía caïnh, löïa choïn caùc nhaân toá coù aûnh höôûng ñeán laõnh thoå treân ñòa baøn nghieân cöùu, töø ñoù ruùt ra nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån coù tính toång hôïp nhaèm khai thaùc toát nhaát nhöõng tieàm naêng cuûa vuøng. IV .1 .2 . Quan ñieåm heä thoáng. Nghieân cöùu ñeà taøi phaûi ñaûm baûo ñöôïc tính heä thoáng. Tính heä thoáng laøm cho quaù trình nghieân cöùu ñeà taøi trôû neân logic, thoâng suoát vaø saâu saéc. Nam Boä ñöôïc coi laø moät taäp hôïp bao goàm caùc heä thoáng con (caùc vuøng, caùc tænh, huyeän, thò xaõ, thò traán …). Caùc heä thoáng coù moái quan heä qua laïi, coù taùc ñoäng aûnh höôûng giöõa caùc yeáu toá trong heä thoáng vaø giöõa caùc heä thoáng. Do ñoù, ñeå ñaùnh giaù chính xaùc vaán ñeà nghieân cöùu caàn xem xeùt vaán ñeà trong heä thoáng cuûa noù. IV .1 .3 . Quan ñieåm lòch söû vieãn caûnh. Moïi söï vaät, hieän töôïng ñòa lyù duø lôùn, nhoû ñeàu coù nguoàn goác phaùt sinh, phaùt trieån rieâng cuûa noù. Vaän duïng quan ñieåm lòch söû vaøo vieäc nghieân cöùu ñeà taøi ñeå thaáy ñöôïc nhöõng bieán ñoåi cuûa caùc yeáu toá kinh teá - xaõ hoäi qua töøng giai ñoaïn phaùt trieån, töø ñoù ñaùnh giaù chính xaùc caùc trieån voïng phaùt trieån cuûa chuùng trong töông lai. Vaän duïng quan ñieåm naøy cho ta thaáy ñöôïc quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc ngaønh kinh teá vaø söï phaân hoaù laõnh thoå trong quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai. IV .1 .4 . Quan ñieåm phaùt trieån beàn vöõng. Quy luaät söï vaät laø luoân vaän ñoäng vaø phaùt trieån khoâng ngöøng trong moät theå thoáng nhaát. Ñeå duy trì ñöôïc söï phaùt sinh, phaùt trieån ñoù moïi sinh vaät, hieän töôïng phaûi taùc ñoäng vaøo moâi tröôøng xung quanh. Söï taùc ñoäng naøy laø taùc ñoäng töông hoå trong moät theá caân baèng, neáu khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät phaùt trieån treân (qui luaät phaùt trieån khaùch quan cuûa töï nhieân) seõ gaây haäu quaû khoân löôøng cho moïi sinh vaät ôû hieän taïi cuõng nhö töông lai sau naøy. Vì vaäy trong quaù trình nghieân cöùu qui luaät phaùt sinh, phaùt trieån phaûi quaùn trieät quan ñieåm phaùt trieån beàn vöõng. IV .2. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu. Ñeà taøi tieán haønh nghieân cöùu döïa treân phöông phaùp luaän khoa hoïc (pheùp duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû) vaø baùm saùt ñöôøng loái ñoåi môùi cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc ta trong thôøi kyø ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Trong quaù trình nghieân cöùu, ñeà taøi coøn söû duïng moät soá phöông phaùp chuû yeáu sau: IV .2 .1 . Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu. Söï phaân hoaù laõnh thoå veà kinh teá - xaõ hoäi Nam Boä laø moät khaùi nieäm khaù phöùc taïp, ña daïng vaø trong moät khoâng gian raát roäng, caùc chæ tieâu ñaùnh giaù coù lieân quan ñeán nhieàu ngaønh nhieàu lónh vöïc. Vì vaäy trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi naøy toâi ñaõ tieán haønh thu thaäp raát nhieàu caùc soá lieäu, tö lieäu töø nhieàu nguoàn khaùc nhau - caùc chi cuïc vaø toång cuïc thoáng keâ, caùc ngaønh vaø caùc ñòa phöông trong vuøng. IV .2 .2.. Phöông phaùp phaân tích heä thoáng. Thöïc traïng veà söï phaân hoaù laõnh thoå cuûa Nam Boä chæ ñöôïc nhaän bieát thoâng qua phaân tích caùc moái quan heä veà khoâng gian, thôøi gian cuûa caùc ngaønh vaø caùc khu vöïc kinh teá vì theá trong quaù trình phaân tích, chuùng toâi ñaõ ñaëc bieät chuù yù caùc moái quan heä töï nhieân vaø nhaân vaên, caùc moái quan heä hình thöùc vaø baûn chaát. Veà vieäc xaây döïng moâ hình phaân hoùa laõnh thoå kinh teá- xaõ hoäi, ñeà taøi vaän duïng phaân tích caùc phaûn öùng tích cöïc vaø tieâu cöïc khi coù caùc taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá töï nhieân caùc yeáu toá kinh teá – xaõ hoäi, töø ñoù löïa choïn ra phöông phaùp toái öu. Quaù trình phaân tích ñaùnh giaù, ñeà xuaát ñöôïc tieán haønh treân cô sôû so saùnh toång hôïp ñeå ruùt ra caùc baûn chaát cuûa caùc hieän töôïng kinh teá, hieän töôïng ñòa lyù phuïc vuï ñeà taøi. IV .2 .3 . Phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc . Treân cô sôû caùc soá lieäu ñaõ thu thaäp ñöôïc töø toång cuïc thoáng keâ, caùc cuïc thoáng keâ cuûa caùc tænh, caùc uûy ban nhaân daân tænh thuoäc vuøng Nam Boä, söû duïng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc nhö moät coâng cuï ñeå nhaän bieát nhöõng giaù trò gaàn ñuùng, xaùc thaät caàn thieát phuïc vuï cho noäi dung ñeà taøi. IV .2 .4 . Phöông phaùp baûn ñoà, bieåu ñoà. * Baûn ñoà duøng ñeå moâ taû hieän traïng kinh teá, söï phaân boá caùc hieän töôïng ñòa lí kinh teá, caùc moái lieân heä laõnh thoå trong khoâng gian, moái quan heä giöõa chuùng vaø caùc döï kieán phaùt trieån kinh teá. * Bieåu ñoà : Ñöôïc söû duïng ñeå phaûn aùnh quy moâ caùc hieän töôïng kinh teá (quy moâ ngaønh, lónh vöïc...) Nhö vaäy, nhöõng keát quaû nghieân cöùu trong ñeà taøi moät phaàn ñöôïc bieåu dieãn qua heä thoáng baûn ñoà, bieåu ñoà. IV .2 .5 . Phöông phaùp so saùnh. ÔÛ moïi thôøi kyø, söï phaùt trieån kinh teá cuûa rieâng moät ñòa phöông luoân coù moái quan heä chaët cheõ vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh kinh teá, caùc thaønh phaàn kinh teá trong ñòa phöông ñoù, trong vuøng kinh teá vaø trong caû nöôùc. Ñaëc bieät ôû thôøi kyø neàn kinh teá nöôùc ta ñang coù söï chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát, quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc thì moái quan heä aáy caøng chaët cheõ hôn. Vì vaäy, trong quaù trình nghieân cöùu söï phaân hoaù laõnh thoå veà kinh teá -xaõ hoäi cuûa vuøng, vieäc vaän duïng phöông phaùp so saùnh laø caàn thieát nhöng chæ mang tính töông ñoái qua töøng thôøi kyø cuï theå. IV .2 .6 . Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa. Ñaây laø phöông phaùp thöôøng xuyeân söû duïng khi nghieân cöùu ñòa lyù kinh teá – xaõ hoäi ñòa phöông nhaèm thu thaäp ñöôïc nhöõng nguoàn thoâng tin ñaùng tin caäy ñeå xaây döïng ngaân haøng tö lieäu cho caùc phöông phaùp khaùc. Maët khaùc, phöông phaùp thöïc ñòa giuùp kieåm nghieäm thöïc traïng neàn kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñòa phöông vaø ruùt ra nhöõng keát luaän chính xaùc veà hieän traïng moät soá ngaønh kinh teá cuûa caùc ñòa phöông. V . CAÙCH THÖÙC TIEÁN HAØNH. Böôùc 1 : Laäp ñeà cöông. Böôùc 2 : Söu taäp taøi lieäu. Böôùc 3 : Ñoïc vaø xöû lyù taøi lieäu. Böôùc 4 : Vieát nhaùp. Böôùc 5 : Trình baøy hoaø CHÖÔNG II: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN I . KHAÙI NIEÄM KHOÂNG GIAN. Theo töø ñieån ñòa lyù (Oxford University Press, 1997): Khoâng gian (Space) laø phaïm vi cuûa moät vuøng hay moät khu vöïc thöôøng ñöôïc theå hieän döôùi daïng beà maët traùi ñaát. Moái quan heä khoâng gian giöõ vò trí trung taâm trong ñòa lyù hoïc. ÔÛ ñaây caàn phaân bieät hai khaùi nieäm khoâng gian tuyeät ñoái vaø khoâng gian töông ñoái: khoâng gian tuyeät ñoái ñoù laø moät khoâng gian thöïc teá khaùch quan, coøn khoâng gian töông ñoái laø khoâng gian ñöôïc nhaän thöùc bôûi con ngöôøi hay xaõ hoäi vaø coù lieân quan tôùi nhöõng moái lieân heä giöõa nhöõng söï kieän vaø khuynh höôùng cuûa nhöõng söï kieän ñoù. F.Derroux vaø tröôøng phaùi cuûa oâng, goàm caùc nhaø khoa hoïc Anh vaø Chaâu AÂu, neâu ba khaùi nieäm veà khoâng gian: khoâng gian toaùn hoïc, khoâng gian ñòa lyù, khoâng gian kinh teá. I .1 . Khoâng gian toaùn hoïc. Khoâng gian toaùn hoïc laø khoâng gian tröøu töôïng, laø moät boä khung tröøu töôïng duøng ñeå bieåu hieän, moâ taû vaø phaân tích loâgic caùc moái lieân heä giöõa caùc hieän töôïng, hoaøn toaøn khoâng tính ñeán baát kyø söï phaân boá ñòa lyù cuï theå naøo. “Toaùn hoïc hieän ñaïi quen quan saùt nhöõng lieân heä tröøu töôïng ñònh nghóa baûn thaân moät “vaät theå” naøo ñoù, vaø goïi nhöõng toång theå lieân heä tröøu töôïng laø nhöõng “khoâng gian”. Vaäy, coù bao nhieâu heä thoáng lieân heä tröøu töôïng ñònh nghóa moät vaät theå, thì coù baáy nhieâu khoâng gian. Nhöõng khoâng gian tröøu töôïng naøy laø nhöõng toång theå caùc lieân heä, nhaèm giaûi ñaùp nhöõng caâu hoûi khoâng coù quan heä tröùc tieáp vôùi söï phaân boá moät ñieåm hay moät vaät theå baèng hai hay ba toïa ñoä” (1). ------------------------- (1) F.Perroux, kinh teá theá kyû 20, Paris, P.U.F 1964, trang 123 - 141 Ví duï veà khoâng gian toaùn hoïc laø nhöõng lieân heä kyõ thuaät noâng nghieäp hay coâng nghieäp, laø “khoâng gian kyõ thuaät” cuûa ma traän Leontief, laø toång theå nhöõng ñieàu kieän kyõ thuaät ñeå söû duïng caùc trang bò saûn xuaát cuøng vôùi nhöõng thoâng soá, heä soá kyõ thuaät töông öùng, laø nhöõng ñöôøng ñaúng trò veà giaù thaønh, lôïi nhuaän... quy ñònh beà maët khoâng gian saûn xuaát cuûa moät nhaø maùy, v.v.... Khoâng gian, trong ñoù con ngöôøi soáng vaø hoaït ñoäng laø nhöõng khoâng gian cuï theå. Ñoù laø khoâng gian ñòa lyù vaø khoâng gian laõnh thoå. I. 2. Khoâng gian ñòa lyù - khaùi nieäm khoâng gian trong ñòa lyù hoïc Thuaät ngöõ khoâng gian vaø nhöõng thuaät ngöõ phaùt sinh cuûa noù ñang ñöôïc söû duïng heát söùc roäng raõi trong ngoân ngöõ ñòa lyù hoïc, song cho tôùi nay vaãn chöa coù ñöôïc moät ñònh nghóa roõ raøng veà khaùi nieäm naøy. Tröôùc heát caàn phaûi xuaát phaùt töø choã söï lyù giaûi khaùi nieäm khoâng gian döôùi goùc ñoä khoa hoïc chung - hay noùi chính xaùc hôn söï lyù giaûi khaùi nieäm “khoâng gian vaø thôøi gian”, bôûi vì ñaây laø hai hình thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát khoâng taùch rôøi laãn nhau - khoâng phaûi ñöôïc hình thaønh trong ñòa lyù hoïc hay trong vaät lyù hoïc, maø ñöôïc hình thaønh trong lónh vöïc trieát hoïc. Ñòa lyù hoïc chæ coù theå lyù giaûi khaùi nieäm khoa hoïc chung naøy döôùi goùc ñoä tính ñaëc thuø cuûa moät lónh vöïc theá giôùi vaät chaát do noù nghieân cöùu. Theo nghóa naøy, döôùi daïng chung nhaát, caàn hieåu khoâng gian ñòa lyù nhö laø moät phaïm truø quan nieäm trieát hoïc, moät hình thöùc khaùch quan, moät hình thöùc chung nhaát, nhaän thöùc ñöôïc cuûa söï toàn taïi caùc thaønh taïo vaø caùc ñoái töôïng vaät chaát ñòa lyù trong phaïm vi toång theå caùc heä ñòa lyù. “Khoâng gian ñòa lyù caàn phaûi ñoàng thôøi cuøng moät luùc coù hai tö chaát: lieân tuïc vaø khoâng lieân tuïc. Moãi moät ñoái töôïng ñòa lyù coù khoâng gian vaät chaát cuûa chính mình, cuõng nhö baát cöù moät thaønh taïo vaät chaát naøo khaùc. Nhö ñaõ ñònh nghóa, ñoái töôïng ñòa lyù caàn phaûi tham gia vaøo vieäc hình thaønh caûnh quan ñòa lyù, phaûi gaây taùc ñoäng vaøo laõnh thoå bao quanh noù, gaây taùc ñoäng vaøo caùc ñoái töôïng ñòa lyù khaùc. Vaø neáu khoâng coù söï taùc ñoäng vaät chaát naøy, thì ñoái töôïng ñoù khoâng coøn laø ñoái töôïng ñòa lyù nöõa. Moät phaïm vi, maø trong giôùi haïn cuûa noù theå hieän söï taùc ñoäng cuûa ñoái töôïng ñòa lyù naøo ñoù vaø khoâng taùch rôøi ra khoûi noù (ñoái töôïng) ñöôïc goïi laø tröôøng ñòa lyù, hay tröôøng cuûa ñoái töôïng ñoù. Chính baûn thaân khoâng gian vaät lyù cuûa ñoái töôïng cuøng vôùi tröôøng ñòa lyù cuûa ñoái töôïng ñoù trong moät taäp hôïp taïo thaønh khoâng gian ñòa lyù cuûa ñoái töôïng. Theo caùch trình baøy quan ñieåm nhö vaäy thì khoâng gian vaät lyù cuûa töøng ñoái töôïng ñòa lyù rieâng bieät öùng vôùi tính khoâng lieân tuïc,coøn tröôøng thì öùng vôùi tính lieân tuïc cuûa khoâng gian ñòa lyù. Caùc ñoái töôïng ñòa lyù phöùc taïp töông öùng vôùi khoâng gian ñòa lyù phöùc taïp, khoâng gian ñòa lyù phöùc taïp naøy ñöôïc hình thaønh baèng caùch giao nhau, xaâm nhaäp laãn nhau giöõa caùc tröôøng cuûa caùc ñoái töôïng rieâng bieät. Roõ raøng raèng, caùc tröôøng taùc ñoäng laãn nhau caàn phaûi mang laïi cho khoâng gian phöùc taïp naøy moät chaát löôïng thoáng nhaát, maëc cho tính chaát cuûa söï taùc ñoäng laãn nhau hay coù maâu thuaãn ñeán maáy ñi chaêng nöõa. Nhöõng ñoái töôïng khoâng taùc ñoäng laãn nhau, hoaëc thöïc teá khoâng taùc ñoäng laãn nhau khoâng theå taïo ._.neân khoâng gian ñòa lyù thoáng nhaát ñöôïc. ÔÛ ñaây caàn phaûi nhaán maïnh raèng, baûn thaân khoâng gian töï noù khoâng taïo ra söï thoáng nhaát, maø söï thoáng nhaát naøy laø keát quaû cuûa söï taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc ñoái töôïng ñòa lyù cuï theå. Ñaây chính laø söï khaùc bieät giöõa khoâng gian ñòa lyù vôùi laõnh thoå. Laõnh thoå, nhö tröôùc ñaây ñaõ noùi, laø moät trong nhöõng tieàn ñeà cuûa söï thoáng nhaát giöõa caùc ñoái töôïng naèm treân laõnh thoå ñoù. Veà maët phöông phaùp, tính khoâng lieân tuïc vaø tính lieân tuïc cuûa khoâng gian ñòa lyù ñöôïc theå hieän ôû choã coù theå bieåu dieãn laõnh thoå ñaõ ñöôïc phaân vò hoaëc döôùi daïng ma traän “ñoái töôïng treân ñôn vò phaân vò (mxn) hoaëc döôùi daïng ma traän “ñôn vò phaân vò treân ñôn vò phaân vò” (nxn). Quan ñieåm trieát hoïc veà söï thoáng nhaát giöõa khoâng gian vaø thôøi gian ñoøi hoûi phaûi ñöa daáu hieäu veà tính naêng ñoäng nhö söï bieåu hieän cuûa quaù trình phaùt trieån lieân tuïc caùc ñoái töôïng ñòa lyù vaøo ñònh nghóa veà khoâng gian ñòa lyù. Vieäc ñöa “thaønh phaàn thôøi gian” vaøo noäi dung cuûa khaùi nieäm laøm cho tính naêng ñoäng cuûa chính baûn thaân thuaät ngöõ naøy taêng leân. Ví duï, ñeå ñaëc tröng moät ñoái töôïng ñòa lyù maø chæ caàn tôùi ñoä daøi cuûa noù khoâng thoâi, coøn thaønh phaàn thôøi gian coù theå boû qua thì neân duøng thuaät ngöõ laõnh thoå. Nhöng neáu yeáu toá thôøi gian laø moät yeáu toá quan troïng, thì toát hôn heát laø neân duøng thuaät ngöõ khoâng gian. Neáu boû qua thaønh phaàn thôøi gian thì veà cô baûn khoâng gian ñòa lyù caàn ñöôïc hieåu nhö laø moät khoâng gian ba chieàu (ño ñeám nhieàu hôn ba chieàu chæ söû duïng ñeå giaûi baøi toaùn nhaát ñònh). Chuùng ta löu yù, soá ño cuûa khoâng gian vaø ñoä cong cuûa noù laø nhöõng khaùi nieäm khaùc nhau. Coù theå ñònh nghóa ñoä cong nhö laø möùc ñoä khaùc nhau giöõa khoâng gian ñòa lyù hieän thöïc vôùi khoâng gian ôclít. Khoâng phaù moái lieân heä qua laïi mang tính heä thoáng giöõa caùc khaùi nieäm, coù theå hieåu laõnh thoå nhö laø “khoâng gian hai chieàu quy öôùc naøo ñoù, ñöôïc caáu thaønh töø khoâng gian ñòa lyù ba chieàu khi saép xeáp chaát chænh caùc thoâng tin ñòa lyù”. “Gaït boû chieàu thaúng ñöùng ñi - B.B.Roâñoâ Man vieát - chuùng ta seõ giaûi phoùng ñöôïc moät chieàu ño vaø coù theå chuyeån ñeán moâ hình ba chieàu laàn nöõa, trong moâ hình ba chieàu naøy thaønh phaàn thaúng ñöùng khoâng coøn phaûn aùnh ñòa hình thöïc cuûa beà maët traùi ñaát nöõa, maø noù phaûn aùnh laõnh thoå moät caùch ñònh löôïng trong moái quan heä naøo ñoù” (40 trang 30). Chieàu ño thöù ba naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå phaûn aùnh cöôøng ñoä cuûa hieän töôïng, phaûn aùnh tính naêng ñoäng, tính tröïc thuoäc cuûa hieän töôïng ñoù vaøo caùc heä thoáng phaân vò khaùc nhau v.v.... Hieåu theo nghóa naøy, thì chieàu ño thöù ba cuøng vôùi vieäc söû duïng noù laø tröôøng hoaït ñoäng chính cuûa ngaønh baøn ñoà hoïc hieän ñaïi. Cuoái cuøng, khi quay laïi vôùi caùc ñieàu kieän sô boä cuûa ñònh nghóa khoâng gian ñòa lyù, roõ raøng, caàn phaûi nhaán maïnh tôùi tính chaát phöùc taïp cuûa noù, ôû ñaây chuùng toâi muoán noùi raèng, baát kyø moät khoâng gian ñòa lyù naøo cuõng coù theå ñöôïc phaân chia ra thaønh haøng loaït nhöõng boä phaän khoâng gian ñòa lyù caáu thaønh cuûa caùc ñoái töôïng rieâng bieät. Khoâng gian ñòa lyù coù theå ñöôïc coi nhö laø söï keát hôïp giöõa tröôøng vôùi baûn thaân khoâng gian vaät lyù. Ñeán löôït noù, tröôøng ñòa lyù cuõng coù theå ñöôïc chia ra thaønh moät loaït caùc boä phaän caáu thaønh (öùng vôùi caùc phaïm vi taùc ñoäng cuûa ñoái töôïng vaøo kinh teá, daân soá vaø töï nhieân). Ñoù laø nhöõng ñieàu kieän sô boä yeâu caàu phaûi ñöôïc thoûa maõn trong khi ñònh nghóa môû roäng khoâng gian ñòa lyù. Coù theå neâu ñònh nghóa ñoù nhö sau: khoâng gian ñòa lyù - laø taäp hôïp caùc moái quan heä giöõa caùc ñoái töôïng ñòa lyù ñöôïc phaân boá treân moät laõnh thoå nhaát ñònh vaø phaùt trieån theo thôøi gian. Khaùi nieäm naøy coù caùc tính chaát veà soá ño, ñoä cong, veà tính phöùc taïp, ñoàng thôøi noù mang caû tính entropi, hay tính phaân chia thaønh “caùc tröôøng” v.v..... Tính ñaëc thuø cuûa khoâng gian ñòa lyù chính laø ôû choã noù coù theå ñöôïc hình thaønh do baát kyø nhöõng ñoái töôïng, hieän töôïng, baát kyø nhöõng moái quan heä naøo (mieãn sao nhöõng ñoái töôïng, hieän töôïng vaø nhöõng moái quan heä aáy mang tính ñòa lyù), nhöng söï coù maët trong soá nhöõng ñoái töôïng laõnh phaän naøy phaûi laø ñieàu kieän baét buoäc. Neáu trong khoâng gian maø khoâng coù laõnh phaàn, thì khoâng gian ñoù coù theå hieåu nhö theá naøo cuõng ñöôïc. Nhöng noù khoâng phaûi laø khoâng gian ñòa lyù. Caàn phaûi nhôù raèng, ñoái vôùi nhaø ñòa lyù thì khoâng gian ñòa lyù - khaùc vôùi söï nhaän thöùc cuûa nhaø trieát hoïc veà khoâng gian - luoân luoân laø moät hình thöùc ñöôïc gaén lieàn khoâng taùch rôøi vôùi noäi dung, töùc laø laõnh thoå (hay laõnh phaän). Hay noùi ngöôïc laïi, khoâng gian ñòa lyù khoâng phaûi laø “caùi hoäp khoâng thaønh, khoâng ñaùy” maø laø moät “caùi hoäp” nhaát thieát phaûi coù moät “ñaùy” ñoù laø beà maët traùi ñaát. Moái lieân heä gaén boù chaët cheõ giöõa khaùi nieäm khoâng gian ñòa lyù vôùi khaùi nieäm laõnh thoå buoäc chuùng ta phaûi luoân luoân ñöa vaøo khaùi nieäm naøy moät thaønh phaàn quan troïng, ñoù laø caùc nguoàn (naèm trong laõnh phaän) vaø cô sôû hoaït ñoäng (naèm trong laõnh thoå). Ngoaøi ra, khoâng gian ñòa lyù cuûa traùi ñaát coøn coù moät loaït caùc tính chaát ñaëc tröng quan troïng ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu tôùi möùc laøm cho vieäc tính ñeán chuùng trôû thaønh cô sôû cuûa caùi goïi laø heä bieán hoùa khoâng gian ñòa lyù. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân veà khoâng gian, ngöôøi ta thaáy khoâng gian naèm ôû trung taâm caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, töùc laø cuûa ñòa lyù, thuôû xöa cuõng nhö baây giôø. Khoâng gian laø moät haèng soá (constan) chính. Ñòa lyù quan taâm ñeán caùc hình thaùi khoâng gian cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi: ñòa lyù gaén boù vôùi vieäc tìm hieåu khoâng gian vaø caùc hoaït ñoäng khoâng gian: khaùi nieäm cuûa khoâng gian töø ñoù laø trung taâm cuûa ñòa lyù: noù laø neàn taøng cuûa ñòa lyù. Coù nhieàu daïng khoâng gian trong ñòa lyù, song ñaùng chuù yù laø caùc khaùi nieäm khoâng gian sau: (*) Khoâng gian tuyeät ñoái Quan nieäm veà moät khoâng gian tuyeät ñoái ñaõ ñöôïc xem troïng töø ngoïn nguoàn cuûa khoa hoïc ñòa lyù. Khoâng gian naøy treân baûn ñoà, treân baûn ñoà vuõ truï ñöôïc saép xeáp nhö moät caùc khung trong ñoù nhaø ñòa lyù ñònh vò caùc ñoái töôïng cuûa mình. Moät heä thoáng toïa ñoä ngang doïc treân maët ñaát, naøo laø kinh ñoä, naøo laø vó ñoä, taát caû nhöõng caùi ñoù giuùp xaùc ñònh baát cöù moät vò trí cuûa baát cöù ñieåm naøo cuûa quaû ñaát. Moät “lieu” (place) - moät ñòa ñieåm ñöôïc xem laø moät chaám cuûa maët ñaát xaùc ñònh baèng kinh ñoä vaø vó ñoä cuûa noù: Coù theå theâm ñoä cao so vôùi maët bieån neáu thaáy caàn ñeán moät khoâng gian 3 chieàu. Coøn moät chieàu thöù tö laø thôøi gian caùi ñoù laø cho ngöôøi naøo muoán “ñònh vò” trong khoâng gian - thôøi gian. Caùch nhìn naøy deã daøng phuø hôïp vôùi moät khaùi nieäm kyû haø hoïc veà khoâng gian. Khoâng gian goàm nhöõng ñòa ñieåm ñònh vò baèng kinh ñoä vaø vó ñoä cuûa chuùng. Ngöôøi ta deã daøng xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm, nhöõng ñöôøng töôïng tröng cho caùc khoaûng caùch aáy; dieän tích laõnh thoå do caùc ñöôøng bao boïc, caùc nuùt laø söï gaëp gôõ cuûa caùc ñöôøng. Ngöôøi laøm baûn ñoà söû duïng roäng raõi nhöõng ñaëc ñieåm naøy cuûa khoâng gian tuyeät ñoái. Kant ñaõ chaáp nhaän khaùi nieäm khoâng gian tuyeät ñoái vì noù coù theå nghieân cöùu taùch khoûi vaät chaát. Khoâng gian naèm trong moät loaïi hình phi vaät chaát, noù laø caùi voû vaø vaät chaát laø ruoät. Veà ñòa lyù, ñieàu naøy coù nghóa laø phaûi phaân bieät vieäc xaùc ñònh vò trí (theo nghóa khoâng gian laø do vó ñoä vaø kinh ñoä aán ñònh) vôùi nhöõng tính chaát cuûa “caùi ruoät” do ngoân ngöõ veà vaät chaát quy ñònh; nhö vaäy Haø Noäi laø moät ñieåm xaùc ñònh ñöôïc trong khoâng gian bôûi vó ñoä vaø kinh ñoä, ngoaøi ra tyû leä ngöôøi cheát laø moät ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá khoâng coù tính khoâng gian. Khoâng gian tuyeät ñoái laø moät caùi khung trong ñoù seõ ghi caùc ñoái töôïng vaø söï kieän. Khoâng gian “voû” goàm caùc ñieåm, khoaûng caùch vaø cung caáp caùc dieän tích coù khaû naêng traû lôøi caùc caâu hoûi muoân thuôû cuûa ñòa lyù: “ôû ñaâu”. Coù theå vì ñoù maø töø laâu noù ñöôïc xem nhö laø moät khaùi nieäm öu tieân. Khoâng gian töông ñoái: Khaùi nieäm khoâng gian töông ñoái vaãn khoâng ñuû - caùc nhaø ñòa lyù thaáy coù yeâu caàu neân khoâng boû noù thì phaûi boå sung theâm cho noù. Vì moät caùi “voû”, moät khung trôn laø moät vaät roãng. Nhöõng hieän töôïng maø caùc nhaø ñòa lyù phaân tích ñaõ ñöôïc xem nhö laø nhöõng boä phaän cuûa khoâng gian vaø theâm nöõa coøn caàn thieát cho vieäc ñònh chaát cuûa khoâng gian. Theo caùch nhìn naøy thì khoa hoïc (vaø ñòa ñieåm, phaàn töû cuûa noù) khoâng phaûi chæ ñöôïc ñònh nghóa baèng caùc yeáu toá ñònh vò (coordonneùes - lat - long) maø coøn phaûi gaén vôùi caùc thuoäc tính cuûa caùc vaät chaát (theo nghóa trieát hoïc). Khoâng gian trôû thaønh vöøa laø “voû” vöøa laø “ruoät”, ñoù laø khoâng gian töông ñoái. Haø Noäi ngoaøi vó ñoä vaø kinh ñoä, coøn ñöôïc ñònh vò baèng caùc ñieåm phuï thuoäc, daân soá cuûa thaønh phoá naøy, hoaït ñoäng cuûa noù, khí haäu, ñòa hình.... Moät ñòa ñieåm khoâng chæ laø moät ñieåm gaëp cuûa vó ñoä vaø kinh ñoä naøo ñoù maø laø phong phuù hôn. Ñeå cho khaùi nieäm khoâng gian trôû neân coù ích trong ñòa lyù, danh töø naøy phaûi coù moät choã döïa vaät chaát, baèng khoâng thì noù chæ laø kyû haø hoïc ñôn thuaàn, “moät danh töø khoâng gian khoâng döïa vaøo moät vaät chaát nhaát ñònh laø moät töø khoâng ñöôïc ñònh nghóa ñaày ñuû ñeå trôû thaønh moät khaùi nieäm coù yù nghóa”. Moät giaû thuyeát veà khoâng gian khoâng coù choã döïa vaät chaát thì khoâng theå kieåm tra ñöôïc vì kieåm tra moät giaû thuyeát laø phaûi ñoái chieáu vôùi thöïc teá ñöôïc quan saùt, luoân luoân laø vaät chaát. Ngoaøi ra coøn coù moät soá ñònh nghóa khaùc veà khoâng gian ñòa lyù. Chuùng toâi xin ñöôïc giôùi thieäu döôùi ñaây: — Khaùi nieäm: “Phaïm vi khoâng gian ñòa lyù laø beà maët traùi ñaát vaø sinh quyeàn” (O.Dollfus 1970). Ñoù laø “khoâng gian con ngöôøi coù theå tôùi ñöôïc, söû duïng ñöôïc” (J.Gottmann. Böùc aûnh chuïp töø treân khoâng, baûn ñoà phaúng hay baûn ñoà noåi vôùi nhöõng ñöôøng neùt, maøu saéc, kyù hieäu... moâ taû ñaát ñai, ñòa hình, khí haäu, caûnh quan thieân nhieân laø nhöõng theå hieän cuï theå - thu nhoû cuûa khoâng gian ñòa lyù. Noùi ngaén goïn, ñoù laø moâi tröôøng töï nhieân, moâi tröôøng ñòa lyù. — Ñaëc ñieåm khoâng gian ñòa lyù: Khoâng gian ñòa lyù phaân dò veà maët ñònh tính döôùi caùc goùc ñoä vaät lyù, hoùa hoïc, sinh vaät hoïc. Khoâng gian ñòa lyù oån ñònh theo nghóa laø: caùc quaù trình töï nhieân dieãn ra raát chaäm chaïp theo nhöõng ñoä lôùn thôøi gian hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc quaù trình xaõ hoäi (traêm, nghìn, vaïn naêm). Duø phaân dò maïnh ñeán ñaâu vaø duø coù bieán ñoåi, toaøn boä khoâng gian ñòa lyù vaãn bò chi phoái bôûi cuøng nhöõng quy luaät cuûa töï nhieân, theå hieän ôû caùc quaù trình vaät lyù, hoùa hoïc, sinh vaät hoïc. Moãi khoâng gian ñòa lyù cuï theå ñöôïc xaùc ñònh bôûi nhöõng ñöôøng ranh giôùi quy öôùc roõ raøng. Ñaây laø nhöõng ñöôøng thaúng (kinh tuyeán - vó tuyeán, hoaëc nhöõng ñöôøng thaúng quy öôùc khaùc), hay quanh co: nhöõng ñöôøng ñi theo caùc yeáu toá ñòa hình (soâng, ngoøi, soâng nuùi, bôø bieån...), hoaëc nhöõng ñöôøng quy öôùc quoác teá vaø quoác gia (ranh giôùi chính trò, ranh giôùi haønh chính). Moãi khoâng gian ñòa lyù nhö vaäy coù moät vò trí cuï theå treân beà maët traùi ñaát, moät quy moâ (ño baèng km2 hay baèng tyû leä so vôùi moät khoâng gian ñòa lyù lôùn hôn maø noù laø moät boä phaän), vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm töï nhieân (naêng löôïng maët trôùi, khí haäu, nöôùc, ñaát, thöïc vaät, ñoäng vaät, ñòa chaát...), vaø moät cô caáu ñaëc thuø caùc thaønh phaàn töï nhieân. Moãi thaønh phaàn aáy vaø toång theå khoâng gian ñòa lyù ñeàu gaây aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán ñôøi soáng vaø caùc hoaït ñoäng kinh teá, xaõ hoäi. Ñoàng thôøi, baèng hoaït ñoäng cuûa mình, con ngöôøi laøm bieán ñoåi khoâng gian ñòa lyù. Ñeå toå chöùc moät caùch töï giaùc ñôøi soáng xaõ hoäi vaø kinh teá veà maët khoâng gian, phaûi hieåu bieát töôøng taän khoâng gian ñòa lyù, töông taùc giöõa thieân nhieân vaø con ngöôøi, trong nhöõng quy luaät chung cuõng nhö trong nhöõng bieåu hieän cuï theå cuûa chuùng treân töøng ñòa baøn cuï theå. I . 3 . Khoâng gian kinh te.á I .3 .1. Caùc quan ñieåm veà khoâng gian kinh teá. Theo quan ñieåm ñòa lyù, thì “khoâng gian kinh teá chæ laø moät phaàn cuûa khoâng gian ñòa lyù. Khoâng gian kinh teá bao goàm nhöõng khu vöïc ôû ñoù coù nhöõng ñieåm quaàn cö oån ñònh hay taïm thôøi, nhöõng khu vöïc coù keát caáu haï taàng kyõ thuaät, nhôø ñoù coù theå thöïc hieän söï hôïp taùc, trao ñoåi vaø tieáp xuùc giöõa caùc khu vöïc hay ñieåm quaàn cö. Khoâng gian kinh teá goàm caû ñaát noâng nghieäp, röøng ñang khai thaùc, caùc nguoàn nöôùc, caùc khu vöïc nghæ ngôi, giaûi trí, du lòch” (S.Lezixki, 1974). Nhö vaäy, khi xaùc ñònh khoâng gian kinh teá, theo ñònh nghóa treân, ngöôøi ta taäp trung nghieân cöùu nhöõng phaàn naøo cuûa khoâng gian ñòa lyù coù caùc coâng trình nhaân taùc vaø caùc hoaït ñoäng (kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc, chính trò, giao tieáp...) dieãn ra trong khoâng gian ñoù. Theo quan ñieåm kinh teá, thì caùc khoâng gian kinh teá ñöôïc xaùc ñònh bôûi nhöõng lieân heä kinh teá, toàn taïi giöõa caùc yeáu toá kinh teá (F.Perroux, 1964) [36], J.Boudeville coøn noùi cuï theå hôn: “khoâng gian kinh teá vöøa laø khoâng gian ñòa lyù, vöøa laø khoâng gian toaùn hoïc..., laø söï öùng duïng khoâng gian toaùn hoïc vaøo khoâng gian ñòa lyù. Khoâng gian kinh teá laø nôi phaân boá caùc lieân heä kinh teá vaø caùc quan heä öùng xöû giöõa ngöôøi saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng” [1]. Khoâng gian kinh teá laø nôi dieãn ra nhöõng lieân heä giöõa hai toång theå: caùc hoaït ñoäng kinh teá; caùc vò trí ñòa lyù. Ñònh nghóa cuûa caùc nhaø kinh teá ñaõ ñöôïc toùm taét nhö sau: “Khoâng gian kinh teá laø nôi dieãn ra moái quan heä töông hoã giöõa hai toång theå, ñoù laø caùc hoaït ñoäng kinh teá vaø caùc vò trí ñòa lyù (nôi phaân boá chuùng), khoâng gian kinh teá coøn bao haøm caû khoâng gian saûn xuaát (saûn xuaát nguyeân lieäu, nhieân lieäu, naêng löôïng, thaønh phaåm), vaø khoâng gian tieâu thuï (phaân phoái, löu thoâng, tieâu duøng)” [1]. Nhö vaäy caùc nhaø kinh teá chuù yù phaân tích caùc moái quan lieân heä kinh teá, maø caùc moái lieân heä kinh teá coù theå dieãn ra baèng ngoân ngöõ toaùn hoïc: caùc ma traän, ñoà thò, caùc phöông trình, maïng.... Caùc moái lieân heä kinh teá naøy laïi ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc yeáu toá kinh teá (caùc laõnh vöïc hoaït ñoäng, caùc ngaønh kinh teá, caùc ñoái töôïng kinh teá...) phaân boá trong nhöõng khoâng gian cuï theå Khoâng gian kinh teá ñöôïc moâ taû nhö moät beå chöùa (naèm trong moät beå chöùa lôùn hôn laø khoâng gian ñòa lyù), vôùi nhöõng vaät theå chöùa ñöïng ôû trong. Nhöng kinh teá laø naêng ñoäng, nhöõng aûnh höôûng cuûa noù khoâng ñoùng khung trong nhöõng ranh giôùi coá ñònh cuûa laõnh thoå quoác gia hay laõnh toå vuøng. Xeùt veà khía caïnh nhöõng vaät theå ñònh vò veà maët khoâng gian thì khoâng gian kinh teá nhoû hôn khoâng gian ñòa lyù, nhöng neáu xeùt veà toång theå nhöõng lieân heä kinh teá thì khoâng gian kinh teá laïi vöôït ra K ngoaøi khoâng gian ñòa lyù cuûa moät nöôùc, moät vuøng. Söï khaùc nhau giöõa hai hình thaùi khoâng gian, chuû yeáu khoâng phaûi veà löôïng, maø laø veà chaát, maëc duø chuùng gaén lieàn khoâng taùch rôøi nhau. Caàn coù moät khung tö duy môùi, roäng hôn, meàm deûo, sinh ñoäng hôn vaø ñi saâu vaøo baûn chaát hôn. Ví duï sau ñaây minh hoïa cuï theå khoâng gian kinh teá (*). Coù ba ngaønh hoaït ñoäng 1, 2, 3 (toång theå thöù nhaát x) vaø boán vuøng (toång theå thöù hai y). Moãi söï phaân boá laø moät söï keát hôïp, moät lieân heä giöõa moät hoaït ñoäng vaø moät vò trí ñòa lyù. Khoâng gian kinh teá laø toång theå taát caû caùc caëp ñoâi: hoaït ñoäng - vò trí coù theå coù. Neáu duøng ngoân ngöõ toaùn hoïc hieän ñaïi, ta noùi: khoâng gian kinh teá goàm coù: lónh vöïc laø caùc hoaït ñoäng (x) vaø tröôøng laø caùc vò trí phaân boá (y). Hình 1: Khoâng gian kinh teá Caùc ngaønh kinh teá: x Caùc vò trí: y (y naèm trong khoâng gian ñòa lyù) Lónh vöïc (Khoâng gian Tröôøng (caùc hoaït ñoäng) kinh teá) Trong thöïc teá thì ñöông nhieân caùc moái lieân heä quan saùt ñöôïc trong khoâng gian kinh teá khoâng bao goàm ñöôïc taát caû moïi hoaït ñoàng (x) coù theå coù, cuõng nhö taát x1 x2 x3 y1 y2 y3 y4 caû moïi vò trí phaân boá (y) coù theå coù. Hôn nöõa, moãi hoaït ñoäng (x) ñöôïc phaân boá chæ ôû moät soá vò trí naøo ñoù thoâi. Hình 2: Caùc lieân heä kinh teá Ngaønh: x Vò trí: y x1: luyeän kim x2: ñoùng taøu x3: deät Moái lieân heä L xaùc ñònh caùc söï phaân boá thöïc teá ñöôïc dieãn ñaït trong ngoân ngöõ thoâng thöôøng baèng caâu: “ngaønh luyeän kim ñöôïc phaân boá ôû vuøng, tænh”, “ngaønh deät ñöôïc phaân boá ôû vuøng...” vaø ngöôïc laïi: “vuøng y2 laø nôi phaân boá, nôi hoaït ñoäng cuûa ngaønh luyeän kim”, v.v.... Moät caùch dieãn ñaït khaùc laø duøng ngoân ngöõ ñôn giaûn nhöng tröøu töôïng cuûa toaùn hoïc hieän ñaïi: ma traän, ñoà thò, maïng. Beân caïnh nhöõng lieân heä toàn taïi giöõa hai toång theå hoaït ñoäng vaø vò trícoøn coù nhöõng lieân heä beân trong moãi toång theå vaø ôû ñaây cuõng vaäy, caùc hoaït ñoäng naèm trong moät khoâng gian toaùn hoïc, caùc vò trí naèm trong moät khoâng gian ñòa lyù. a. Neáu bieåu thò caùc lieân heä lieân ngaønh cuûa toång theå caùc hoaït ñoäng (x) baèng moät ma traän Leontief, moät baûng vuoân moâ taû caùc ñaàu vaøo vaø ñaàu ra, thì khung ñeå troáng cuûa ma traän ñoàng nghóa vôùi khoâng gian toaùn hoïc. Caùc coät laø ñaàu vaøo (input), caùc doøng laø ñaàu ra (output) cuûa caùc ngaønh khaùc nhau trong neàn kinh teá. Khung ñeå troáng naøy bieåu thò taát caû moïi caëp trao ñoåi lieân ngaønh coù theå coù. Töông öùng vôùi noù laø moät ñoà thò. . . . . . . . . . y1 y2 y3 y4 y5 Caùc lieân heä kyõ thuaät xuaát hieän khi ñieàn vaøo baûng nhöõng söï trao ñoåi toàn taïi trong thöïc teá giöõa caùc ngaønh ôû moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Töông öùng vôùi noù laø moät ñoà thò. b. Veà caùc vò trí (y) vaø theo moät caùch töông töï, caùc lieân heä lieân vuøng ñöôïc ghi vaøo moät ma traän, khung cöûa ma thaän ñoàng nghóa vôùi khoâng gian ñòa lyù. Khoâng gian ñòa lyù khoâng theå hieän moät lieân heä kyõ thuaät naøo. Caùc lieân heä duy nhaát cuûa khoâng gian ñòa lyù laø: − Nhöõng lieân heä veà khoaûng caùch vaø lieân laïc. − Nhöõng lieân heä veà nhöõng neùt gioáng nhau veà ñòa hình. − Nhöõng lieân heä veà ñoä cao. c. Söï toång hôïp hai khoâng gian taïo neân khoâng gian kinh teá. Khoâng gian kinh teá coù theå bieåu thò baèng ma traän vuoâng cuûa Isard, neáu khoâng gian kyõ thuaät laø moät ma traän Leontief caáp 5 vaø khoâng gian ñòa lyù laø moät ma traän lieân vuøng caáp 4, thì soá nhaân seõ laø ma traän caáp 5 x 4 = 20, goàm 20 x 20 = 400 yeáu toá.( Xem hình ôû trang sau) . Tuy nhieân, muoán töø khaùi nieäm khoâng gian kinh teá sang nghieân cöùu caùc lieân heä khoâng gian vaø vuøng, (nghóa laø muoán laép ñaày caùc oâ trong ma traän Isard), phaûi coù nhöõng döõ kieän cuûa baûng haïch toaùn kinh teá quoác daân theo vuøng. Maët khaùc, khoâng gian kinh teá bieán ñoåi khi xuaát hieän nhöõng hoaït ñoäng môùi vaø tieán boä kyõ thuaät. Nhöng phaân tích treân cho thaáy: khoâng gian ñòa lyù cho moät hình aûnh oån ñònh, ngöôïc laïi khoâng gian kinh teá, nhôø caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, bieán ñoåi vaø tieán hoùa theo nhöõng lieân heä dieãn ra trong ñoù. Hình3: Khoâng gian kinh teá (5 ngaønh, 4 vuøng) 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 I .3 .2. Caùc loaïi khoâng gian kinh teá. 2.1. F.Perroux quy caùc khoâng gian kinh teá veà ba loaïi — Khoâng gian kinh teá xaùc ñònh baèng quy hoaïch. — Khoâng gian kinh teá coi nhö tröôøng löïc (tröôøng cuûa caùc löïc). — Khoâng gian kinh teá coi nhö toång theå ñoàng phaùt. Ñaëc bieät ñaùng chuù yù laø quan nieäm khoâng gian kinh teá nhö moät tröôøng löïc. Vôùi tính caùch laø tröôøng löïc, khoâng gian kinh teá goàm coù caùc trung taâm (hay cöïc, hay tieåu ñieåm), phaùt ra caùc löïc ly taâm vaø thu huùt caùc löïc höôùng taâm. Moãi trung taâm laø moät troïng taâm huùt vaø ñaåy vaø coù moät tröôøng rieâng, choàng leân tröôøng Y1 Y2 Y3 Y4 1 2 Y1 3 4 5 1 2 Y2 3 4 5 1 2 Y3 3 4 5 1 2 Y4 3 4 5 Chuù thích: Khoâng gian kinh teá noäi vuøng naèm treân caùc ma traän cheùo yii. Khoâng gian kinh teá lieân vuøng naèm treân caùc ma traän yi. cuûa caùc troïng taâm khaùc. Moät khoâng gian ñòa lyù baát kyø, xeùt veà phöông dieän naøy, laø moät nôi tieáp nhaän caùc trung taâm vaø laø moät nôi caùc löïc qua laïi. Xí nghieäp, coâng ty coi nhö trung taâm phaùt ñi caùc löïc ly taâm vaø caùc löïc höôùng taâm. Noù thu huùt vaøo trong khoâng gian ñòa lyù cuûa noù ngöôøi vaø vaät theå, taäp hôïp xung quanh noù, hoaëc ñaåy chuùng ra xa. (Ñaåy ra xa caùc hoaït ñoäng du lòch, quyõ ñaát daønh cho môû roäng sau naøy, v.v....). Noù thu huùt caùc yeáu toá kinh teá, caùc nguoàn cung caáp vaø nhu caàu vaøo trong “khoâng gian - keá hoaïch” cuûa noù hoaëc loaïi boû chuùng. Trong quaù trình naøy, khu vöïc aûnh höôûng kinh teá ñöôïc thieát laäp, coù lieân quan hoaëc khoâng coù lieân quan gì vôùi aûnh höôûng ñòa lyù (khoaûng caùch, söï gaàn caän ñòa lyù) . Moät vaøi öùng duïng cuûa söï phaân bieät 3 loaïi khoâng gian kinh teá Phaïm vi öùng duïng thì raát roäng vaø söï löïa choïn trong soá ñoù laø söï phaân xöû caàn thieát. 2.2. Khoâng gian kinh teá: ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát Khoâng gian vaø vuøng khoâng hoaøn toaøn ñoàng nghóa, khaùi nieäm khoâng gian roäng hôn, nhöng söï khaùc nhau khoâng ôû quy moâ, khoâng gian khoâng phaûi laø moät vuøng lôùn. Vuøng khaùc vôùi khoâng gian ôû choã: vuøng kinh teá taát yeáu phaûi lieân tuïc, phaûi goàm nhöõng ñôn vò ñòa lyù, ñôn vò khoâng gian gaàn nhau, tieáp giaùp nhau, coù ranh giôùi chung vôùi nhau. Khoâng gian kinh teá coù theå giaùn ñoaïn, laø moät toång theå nhöõng döõ kieän kinh teá, phaân boá ôû nhöõng vò trí phaân taùn ñöôïc taäp hôïp laïi theo caùc tieâu chuaån naøo ñoù. Coù vuøng ñoàng nhaát vaø khoâng gian ñoàng nhaát. “Vuøng ñoàng nhaát laø moät toång theå cuûa moãi boä phaän hôïp thaønh coù nhöõng ñaëc ñieåm vaø ñaëc tính gioáng nhau toái ña” (J.R.Boudeville - 1970). Vuøng ñoàng nhaát döïa treân vieäc xaùc minh vaø moâ taû moät hay moät soá ñaëc ñieåm gioáng nhau cuûa nhieàu ñôn vò khoâng gian tieáp giaùp nhau (neáu khoâng tieáp giaùp nhau thì ñoù laø khoâng gian ñoàng nhaát). Ñaây laø noäi dung ñoøi hoûi khi xaùc ñònh caùc vuøng phaûi baøo ñaûm nguyeân taéc toaøn veïn laõnh thoå. Vieäc choïn tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh caùc vuøng ñoàng nhaát phuï thuoäc vaøo muïc ñích nghieân cöùu, coù theå laø nhöõng ñaëc ñieåm veà daân soá, coâng nghieäp, noâng nghieäp, thu nhaäp, xaõ hoäi v.v.... Chuùng ta thöøa nhaän raèng baát kyø moät khoâng gian kinh teá naøo cuõng khoâng bao giôø hoaøn toaøn ñoàng nhaát, caùc boä phaän cuûa noù coù nhöõng ñaëc ñieåm kinh teá hay xaõ hoäi khaùc nhau. Vì theá, ñeå tìm ra tính ñoàng nhaát, phaûi duøng nhöõng soá trung bình maø soá trung bình thì coù nhöôïc ñieåm lôùn laø bình quaân hoùa nhöõng ñaïi löôïng khaùc nhau. Do ñoù che laáp nhöõng khaùc bieät beân trong coù theå raát lôùn. ÔÛ ñaây naûy sinh vaán ñeà quy moâ cuûa ñôn vò khoâng gian löïa choïn: nhö ñaõ bieát, ñôn vò khoâng gian caøng lôùn, thì nhöõng khaùc bieät aån daáu trong soá trung bình caøng lôùn, vieäc phaân chia caùc khoâng gian ñoàng nhaát caøng xa rôøi caùc thöïc theå kinh teá - xaõ hoäi - nhaân vaên sinh ñoäng vaø ña daïng, cuõng coù nghóa laø caøng laøm lu môø yù nghóa cuûa nhaân toá khoâng gian, maëc duø moät söï phaân chia nhö vaäy cuõng cho ta moät yù nieäm toång quan naøo ñoù veà nhöõng hieän töôïng ñaõ ñöôïc choïn ra ñeå quan saùt. Ngöôïc laïi, choïn ñôn vò laõnh thoå quaù nhoû thì coù nguy cô ñoä sai leäch vôùi thöïc teá lôùn, vaø nhöõng bieán ñoäng ngaãu nhieân, baát ngôø cuõng taêng leân nhieàu. Nhöõng ñieàu naøy cho thaáy ngay khaû naêng xaùc ñònh ranh giôùi hôïp lyù caùc khoâng gian ñoàng nhaát cuõng laø coù giôùi haïn vaø phaàn naøo mang tính töông ñoái, khoâng thoaùt khoûi tính chuû quan. Tính gaàn ñuùng caøng cao, tính chuû quan caøng thaáp cuûa ranh giôùi khi ñaùnh giaù ñuùng caùc nguoàn löïc vaø ruùt ra ñöôïc nhöõng lôïi theá so saùnh ñuùng ñaén. “Khaùi nieäm khoâng gian ñoàng nhaát ñöôïc caùc nhaø ñòa lyù vaø kinh teá söû duïng thöôøng xuyeân” (Dollfus). Coù ngöôøi chöùng minh raèng: nhöõng ñôn vò khoâng gian gaàn caän nhau thöôøng coù nhieàu ñieåm gioáng nhau hôn caùc ñôn vò ôû xa nhau (rieâng ñieàu naøy coù theå ñuùng ôû phaïm vi nhaát ñònh vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh), nhôø ñoù maø caùc ñôn vò tieáp giaùp nhau coù theå hôïp thaønh moät vuøng kinh teá - treân cô sôû tính ñoàng nhaát cuûa moät soá löôïng toái ña caùc ñaëc ñieåm, ví duï: thu nhaäp tính theo ñaàu ngöôøi, trình ñoä coâng nghieäp hoùa, tyû leä ngöôøi bieát chöõ… Vaän duïng quan ñieåm naøy, trong quaù trìmh phaân tích ñeå tìm ra söï phaân hoaù khoâng gian trong vuøng Nam Boä, chuùng toâi seõ chæ choïn moät soá chæ tieâu cuûa moät soá ngaønh hoaëc nhoùm ngaønh mang tính ñaëc tröng cho khu vöïc nghieân cöùu, ñoàng thôøi caùc ngaønh vaø nhoùm ngaønh naøy coù khaû naêng chi phoái caùc ngaønh khaùc trong quaù trìng phaùt trieån (caùc chæ tieâu troäi), Ñieàu naøy hoaøn toaøn baûo ñaûm tính khoa hoïc bôõi caùc chæ tieâu ñöôïc choïn coù moái quan heä chaët cheõ vôùi caùc thaønh phaàn khaùc - chuùng laø moät theå thoáng nhaát . Nhöng laïi coù nhieàu nhaø phaân tích vuøng ñaõ töø boû yù töôûng veà caùc vuøng ñoàng nhaát, “söï ñoàng nhaát hoaøn toaøn laø khoâng söû duïng ñöôïc, veà lyù thuyeát laø khoâng coù ích, vaø trong thöïc teá khoâng bao giôø coù caû”. Theo quan nieäm cuûa chuùng toâi: coù theå chaáp nhaän khaùi nieäm khoâng gian ñoàng nhaát vôùi tính chaát laø nhöõng taäp hôïp caùc ñôn vò khoâng gian rieâng bieät, bieåu hieän ñaëc ñieåm gioáng nhau veà moät soá yeáu toá naøo ñoù vaø ôû moät möùc ñoä (trình ñoä, cöôøng ñoä) naøo ñoù, trong nhöõng giôùi haïn naøo ñoù cuûa chæ soá ñònh löôïng. Nhö vaäy khaùi nieäm khoâng gian ñoàng nhaát theo caùch hieåu nhö treân coù nhöõng yù nghóa nhaát ñònh : a. Laø moät cô sôû ñeå nghieân cöùu so saùnh, muïc ñích so saùnh laø xaùc ñònh tính ñaëc thuø vaø vò trí trong thang baäc giaù trò ñaõ ñöôïc xaùc laäp cuûa moät khoâng gian so vôùi caùc khoâng gian khaùc vaø so vôùi caû nöôùc. Moät khoâng gian ñoàng nhaát phaûi coù tính ñoàng nhaát beân trong, ñoàng thôøi khaùc bieät roõ raøng vôùi caùc khoâng gian xung quanh. Nhaän bieát ñöôïc söï gioáng nhau seõ giuùp nhaän bieát söï phaân dò, nhöõng khaùc bieät, nhöõng cheânh leäch, nhöõng khoaûng caùch veà kinh teá - xaõ hoäi. töø ñoù coù theå ñöa ra nhöõng bieän phaùp hôïp lyù cho töøng khu vöïc rieâng bieät nhaèm taän duïng nhöõng lôïi theá ñaëc tröng cuûa chuùng phuïc vuï cho muïc tieâu phaùt trieån ñoàng ñeàu, beàn vöõng , roäng khaùp . Nhö vaäy, tính ñoàng nhaát coù theå laø moät trong nhöõng tieâu chuaån coù theå söû duïng ñeå phaân kieåu, phaân loaïi caùc khoâng gian kinh teá. Moät söï phaân kieåu, phaân loaïi theo tieâu chuaån naøo ñoù ñeàu cho ta nhöõng hieåu bieát cuï theå hôn, moät böùc tranh ña daïng hôn veà traïng thaùi trong hieän taïi vaø trong töông lai döï ñoaùn. Phaân kieåu, phaân loaïi coøn coù theå laø moät phöông phaùp (nhöng chæ laø moät phöông phaùp boå sung) trong nhöõng phöông phaùp phaân ñònh ranh giôùi caùc vuøng kinh teá. b. YÙ nghóa thöïc tieãn cô baûn, quan troïng nhaát cuûa vieäc phaân tích khoâng gian ñoàng nhaát chính laø: xaùc ñònh moät soá muïc tieâu naøo ñoù cuûa chính saùch vaø keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vuøng; cuøng vôùi vieäc xaùc ñònh muïc tieâu laø vieäc xaùc ñònh nhöõng phöông tieän ñaït muïc tieâu vaø nhöõng bieän phaùp baûo ñaûm phöông tieän. Ví duï: daân cö, lao ñoäng, ôû nöôùc ta phaân boá khoâng ñeàu. Chuùng ta bieát raèng, haøng trieäu söùc lao ñoäng ñang caàn coù vieäc laøm. Daân cö, lao ñoäng laïi phaân boá khoâng ñeàu, so vôùi trình ñoä kinh teá, xaõ hoäi hieän taïi cuõng nhö so vôùi tieàm naêng phaùt trieån töông lai. Muïc tieâu caû nöôùc ta laø taïo nhieàu vieäc laøm ñeå toaøn duïng nguoàn lao ñoäng, muïc tieâu naøy ñöôïc cuï theå hoùa thaønh nhöõng muïc tieâu khaùc nhau (muïc tieâu caáp 2) ôû caùc khu vöïc thöøa lao ñoäng vaø caùc khu vöïc thieáu lao ñoäng. Phaûi chæ ra nhöõng khu vöïc cuï theå naøo cuûa laõnh thoå phaûi ñöa daân ñi vaø nhaän theâm daân, chæ ra doøng di daân ñònh höôùng. Cuõng töông töï nhö theá, khi tính ñeán ñaàu tö khai thaùc caùc vuøng ñaát môùi, xaây döïng tröôøng hoïc, cô sôû y teá, v.v.... Tuy nhieân, vieäc söû duïng khaùi nieäm ñoàng nhaát naèm trong nhöõng giôùi haïn chaët cheõ. Phöông phaùp so saùnh phaûi thoûa maõn moät soá ñieàu kieän nghieâm ngaët: phaûi coù moät noäi dung thoáng nhaát goàm nhöõng yeáu toá nhö nhau, döõ lieäu thoáng keâ nhö nhau, phöông phaùp tính nhö nhau cho taát caû caùc khu vöïc. Coù theå duøng moät yeáu toá duy nhaát, hay moät nhoùm yeáu toá (ôû ñaây laø ngaønh hoaëc nhoùm ngaønh) khi ñoù caùc yeáu toá ph._.aõnh thoå khoù khaên ñeå xoaù ñoùi giaûm ngheøo, tieán daàn leân thaønh khoâng khoù khaên. Ñaëc bieät coù bieän phaùp ñoàng boä giaûi quyeát vieäc tieáp nhaän daân di cö ñeán moät caùch chuû ñoäng ñeå khai thaùc ñaát ñai, phaùt trieån saûn xuaát, baûo veä röøng vaø moâi tröôøng. Trong toaøn khu vöïc laõnh thoå khoù khaên phaûi öu tieân xaây döïng keát caáu haï taàng, tröôùc heát laø giao thoâng, caáp ñieän, caáp thöïc hieän chính saùch khuyeán noâng, khuyeán laâm vaø höôùng daãn nhaân daân phaùt trieån saûn xuaát haøng hoaù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän sinh thaùi töøng nôi. Hoõ trôï voán, trôï giaù vaät tö noâng saûn, mieãn phí hoïc taäp vaø dòch vuï y teá. Cuøng vôùi hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc caàn keâu goïi caùc nguoàn voán taøi trôï cuûa caùc toå chuùc phi chímh phuû. II. 2. Taây Nam Boä Naêm 2010 daân soá vuøng taêng ñeán 21,1 trieäu ngöôøi. Ñeán cuoái thôøi kyø quy hoaëch, noâng thoân vaãn laø nôi cö truù gaàn 2/3 daân soá cuûa Taây Nam Boä,13,7 trieäu daân soáng treân dieän khoûang 142 ngaøn ha ñaát thoå cö noâng thoân, coù 2,9 trieäu ha ñaát noâng nghieäp; 7,4 trieäu daân soáng taïi caùc ñoâ thò treân dieän tích khoaûng 60 000ha ñaát ñoâ thò. II.2.1. Phaùt trieån ñoâ thò. Phaán ñaáu ñöa tæ leä ñoâ thò hoaù ôû Taây Nam Boä ñaït 19% naêm 2000 coù daân soá khoaûng 3,4 trieäu ngöôøi vaø ñaït 35% naêm 2010 coù daân soá khoaûng 7,4 trieäu ngöôøi. Coù 4 phöông aùn phaân boá heä thoáng caùc ñoâ thò trong thôøi kì ñeán naêm 2010, phöông aùn phaùt trieån ñoàng ñeàu, phöông aùn phaùt trieån taäp trung cao, phöông aùn phaùt trieån theo khung haønh lang vaø phöông aùn öu tieân phaùt trieån 3 khu vöïc ñoâ thò. Choïn phöông aùn öu tieân phaùt trieån 3 khu vöïc ñoâ thò coù nhöõng lôïi ñieåm so vôùi 3 phöông aùn treân: ñaûm baûo töông ñoái ñoàng ñeàu giöõa caùc tænh, giöõa thaønh thò vaø noâng thoân, keát hôïp söï phaùt trieån töông ñoái taäp trung, ñoàng thôøi traùnh ñöôïc söï ñaàu tö phaân taùn theo haønh lang quaù daøi. Phöông aùn thöù 4 chuû tröông trong thôøi kì ñaàu coâng nghieäp hoaù cuûa vuøng Taây Nam Boä neân löïa choïn caùc khu vöïc coù ñieàu kieän thuaän lôïi veà caùc maët ñeå taäp trung ñaàu tö nhanh choùng mang laïi hieäu quaû kinh teá cao nhaát. Vôùi muïc tieâu naøy, phöông aùn ñeà nghò choïn 3 trung taâm ñoâ thò hoaù phaùt trieån taïi vuøng ñoàng baèng: - Khu töù giaùc trung taâm: Thaønh phoá Caàn Thô, thò xaõ Long Xuyeân (tænh An Giang), thò xaõ Vónh Long (tænh Vónh Long) vaø thò xaõ Cao Laõnh (tænh Ñoàng Thaùp) töù giaùc naøy coù dieän tích khoaûng 2.200 km2 chieám 5,5% dieän tích Taây Nam Boä. Theo thoáng keâ, taïi töù giaùc trung taâm hieän coù 14 ñieåm ñoâ thò(goàm 1 thaønh phoá,4 thò xaõ vaø 9 thò traán) vôùi toång daân soá ñoâ thò 1.017.856 ngöôøi chieám 38% daân soá ñoâ thò cuûa Taây Nam Boä. Töù giaùc naøy coù ñieàu kieän giao thoâng thuûy, boä raát thuaän lôïi, coù nguoàn nöôùc ngoït doài daøo ñeå cung caáp cho caùc ñoâ thò vaø caùc khu coâng nghieäp. Phaàn lôùn caùc tröôøng ñaøo taïo cuûa Taây Nam Boä ñeàu taäp trung vaøo töù giaùc naøy, ñaëc bieät laø ôû Caàn Thô, Vónh Long vaø long Xuyeân. - Haønh lang Ñoâng Nam: Haønh lang naøy coù thaønh phoá Myõ Tho, thò xaõ Taân An, thò traán Thuû Thöùc vaø Taân Hieäp, thò traán Beán Löùc coù vò trí naèm ngay caïnh ÑBKTTÑPN, giaùp vôùi Bænh Taân-TP.HCM. Daân soá ñoâ thò haønh lang naøy seõ chieám khoûang 13% daân soá ñoâ thò Taây Nam Boä. Haønh lang ñoâ thò Taây baéc-ven vònh phía Taây. Thuoäc tænh Kieân Giang name giöõa Raïch Giaù-Haø Tieân vaø vònh Thaùi Lan, keùo daøi töø thò xaõ Raïch Giaù ñeán Haø Tieân. Muïc tieâu phaùt trieån cuûa haønh lang naøy laø nhaèm taïo moät cöïc treân bôø bieån phía taây trong töông quan phaùt trieån vôùi caùc ñoâ thò vuøng vònh Thaùi Lan. Daân soá ñoâ thò cuûa haønh lang Taây Baéc coù theå chieám 11% daân soá ñoâ thò cuûa vuøng. Moâ hình ñoâ thò hoaù cuûa phöông aùn öu tieân phaùt trieån 3 khu vöïc ñöôïc thöïc hieän baèng vieäc quy hoaïch söû duïng ñaát vaø boá trí ñòa ñieåm ñaàu tö keát caáu haï taàng. II.2.2 .Phaùt trieån vuøng ven bieån Vuøng ven bieån Taây Nam Boä goàm 8 tænh laø: Long An, Tieàn Giang, Beán Tre, Traø Vinh, Soùc Traêng, Caø Mau, Baïc Lieâu vaø Kieân Giang, coù chieàu daøi treân 700 km, chieám 23% chieàu daøi bôø bieån cuûa caû nöôùc, vôùi 25 cöûa laïch lôùn nhoû, nhieàu cöûa khaù saâu, kín gioù cuøng vôùi heä thoáng soâng lôùn aên saâu vaøo noäi ñoàng, thuaän lôïi cho taøu thuyeàn ra vaøo, truù ñaäu vaø löu thoâng saâu vaøo ñaát lieàn. Ngoaøi bieån coù 50 hoøn ñaûo lôùn nhoû, trong ñoù coù nhöõng ñaûo lôùn nhö Phuù Quoác, Thoå Chu, Hoøn Khoai, Hoøn Tre,... coù vai troø heát söùc quan troïng trong phaùt trieån quaûn lyù vuøng bieån, giöõ gìn an ninh quoác phoøng. Daân soá vuøng ven bieån naêm 1995 laø 8,46 trieäu ngöôøi chieám 52,2% daân soá cuûa Taây Nam Boä, daân soá thaønh thò 1,1 trieäu ngöôøi chieám 13% daân soá vuøng ven bieån. Döï baùo ñeán naêm 2010 daân soá coù 10,88 trieäu ngöôøi, tæ leä taêng töï nhieân 1,7%; daân soá thaønh thò khoaûng 3,3 trieäu ngöôøi ñaït 30%. Lao ñoäng naêm 1995 coù khoaûng 4,27 trieäu ngöôøi chieám 50% daân soá. Döï baùo naêm 2010 coù khoaûng 5,97 trieäu ngöôøi chieám 55% daân soá vuøng, tæ leä taêng lao ñoäng trong ñoä tuoåi thôøi kì 1996 – 2010 ñaït 2,45%. Cô caáu kinh teá vuøng ven bieån laïc haäu hôn so vôùi vuøng ñoàng baèng. Baûng20. Côù caáu kinh teá naêm 1995. Ñôn vò: % Vuøng ven bieån TNB TNB Caû nöôùc Toång soá 100 100 100 Noâng laâm thuyû 63 46,1 26 Coâng nghieäp vaø xaây döïng 14 20,8 32,9 Dòch vuï 23 33,1 41,4 GDP ngaønh noâng laâm thuyû vuøng ven bieån chieám treân 53% GDP ngaønh noâng laâm thuyû toaøn vuøng. Söï taêng tröôûng kinh teácuûa vuøng ven bieån chuû yeáu döïa vaøo söï gia taêng cuûa saûn xuaát luau gaïo vaø thuûy saûn. GDP ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng cuõng chieám 51% giaù trò gia taêng cuûa ngaønh ôû Taây Nam Boä. Nhìn chung toác ñoä taêng tröôûng cuûa caùc tænh vuøng ven bieån cao hôn möùc trung bình cuûa. GDP ngaønh dòch vuï chieám khoaûng 35% GDP dòch vuï toaøn vuøng. Cuøng vôùi söï ñi leân cuûa toøan vuøng, vuøng ven bieån phaûi phaán ñaáu ñaït ñöôïc muïc tieâu nhö sau: a. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân haøng naêm 11,7% thôøi kì 2001 - 2010. Ñöa möùc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït 735 USD vaøo naêm 2010. Möùc naøy cao hôn toaøn vuøng Taây Nam Boä. Toác ñoä taêng tröôûng giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh noâng laâm thuûy saûn haøng naêm thôøi kì 2001 - 2010 laø 5%. Giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng taêng bình quaân haøng naêm thôøi kì 2001 - 2010 laø 18%. Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân GDP cuûa lónh vöïc dòch vuï taêng 2001 - 2010 laø 15%. b. Taïo neân böôùc chuyeån dòch cô caáu kinh teá ñaùng keå: tæ troïng GDP cuûa ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng töø 18% naêm 2000 leân 32% naêm 2010, ngaønh dòch vuï töø 30% naêm 2000 leân 40% naêm 2010, ngaønh noâng laâm thuûy giaûm töø 52% naêm 2000 xuoáng 28% naêm 2010. Muïc tieâu löông thöïc raát quan troïng. Vuøng naøy ñaït 9 trieäu taán naêm 2010 chieám 50% saûn löôïng cuûa vuøng. Thuyû saûn laø theá maïnh cuûa vuøng haàu heát saûn löôïng thuûy saûn taäp trung ôû vuøng naøy keå caû khai thaùc vaø nuoâi troàng. c. Taêng kim ngaïch xuaát khaåu naêm 2010 ñaït treân 5642,8 trieäu USD, toác ñoä taêng 18,5%. d. Ñaùp öùng caùc nhu caàu cô baûn, caûi thieän ñôøi soán vaät chaát, tinh thaàn cho nhaân daân, naâng cao trình ñoä daân trí, taïo nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng ñeå ñaûm baûo phaùt trieån cho thôøi kyø sau. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu treân, ngoaøi caùc chính saùch cho vuøng nhö voán, nguoàn nhaân löïc, khoa hoïc coâng ngheä… caàn ñaëc bieät nghieân cöùu theâm chính saùch kinh teá vuøng ven bieån nhaèm ñaåy maïnh saûn xuaát, xuaát nhaäp khaåu vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. II.2.3. Phaùt trieån vuøng noâng thoân. Xaây döïng noâng thoân trôû thaønh vuøng coù noâng nghieäp phaùt trieån, ñaûm baûo toát vieäc saûn xuaát löông thöïc - thöïc phaåm cho vuøng vaø caû nöôùc, cung caáp nguyeân lieäu cheá bieán cho coâng nghieäp vuøng vaø xuaát khaåu. Töøng böôùc chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá noâng thoân, phaùt trieån caùc ngaønh ngheà tieåu thuû coâng nghieäp vaø dòch vuï. Döï tính vuøng noâng thoân TNB naêm 2010 saûn xuaát 18 trieäu taán luùa, xuaát khaåu töø 3,5 - 4 trieäu taán/naêm, 4 - 5 trieäu taán mía, 5 - 10 vaïn taán thòt caùc loaïi. Xaây döïng caùc khu daân cö noâng thoân ñaûm baûo ñöa noâng thoân hoaø nhaäp vaøo tieán trình hieän ñaïi hoaù, töøng böôùc hieän ñaïi hoaù noâng thoân. Daân cö noâng thoân caàn coù moâ hình oån ñònh phuø hôïp vôùi heä thoáng saûn xuaát, phong tuïc taäp quaùn. Ñaûm baûo toát hôn caùc ñieàu kieän veà sinh hoaït ñoàng thôøi caûi thieän heä thoáng phuùc lôïi ôû noâng thoân. Naâng caáp, xaây môùi ñöôøng giao thoâng noâng thoân, xoaù boû caàu khæ taïo caùc ñieàu kieän thuaän lôïi cho sinh hoaït vaø saûn xuaát ôû noâng thoân. II.2.4. Phaùt trieån vuøng ngaäp luõ a. Vuøng ngaäp luõ TNB roäng khoaûng 1.828.000 ha baèng 47% dieän tích töï nhieân vaø treân 50% daân soá trong vuøng goàm 8 tænh Long An, Ñoàng Thaùp, Tieàn Giang, Vónh Long, Caàn Thô, An Giang, Kieân Giang vaø Beán Tre. Vuøng ngaäp luõ laø vuøng ñaát truõng coù tôùi 61% dieän tích cao trình döôùi 1m. Tình traïng ngaäp luõ baét ñaàu töø thaùng 7 vaø keát thuùc vaøo thaùng 12. Ñoä ngaäp thöôøng töø 0,5 - 4m, trong ñoù dieän tích ngaäp treân 1m vaøo naêm luõ lôùn treân 1 trieäu ha. Vuøng ngaäp luõ ñoùng goùp khoaûng 76% GDP vuøng; 75% GDP ngaønh noâng laâm thuûy saûn; 79% GDP ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng; 80% GDP ngaønh dòch vuï, 80% saûn löôïng gaïo xuaát khaåu vaø treân 50% giaù trò xuaát khaåu thuyû saûn cuûa caû nöôùc. Muøa luõ veà gaây thieät haïi raát to lôùn veà ngöôøi vaø cuûa, phaù hoaïi caùc coâng trình xaây döïng nhaø ôû, giao thoâng, tröôøng hoïc, beänh vieän. Nhöng maët khaùc luõ veà cuõng ñem phuø sa, phuø du, aáu truøng, toâm caù cho TNB, caûi taïo moâi tröôøng nöôùc, nhaát laø nöôùc chua pheøn, caûi taïo ñaát, veä sinh ñoàng ruoäng. Veà maët laâu daøi muoán giaûi quyeát vaán ñeà naøy phaûi nghieân cöùu toång hôïp caùc yeáu toá nhö luõ ôû thöôïng nguoàn, söï ñieàu tieát cuûa bieàn hoà, caùc vuøng ngaäp luït ôû Campuchia, caùc cheá ñoä thuûy trieàu, möa, ñaëc ñieåm ñòa hình, ñòa maïo vuøng ngaäp luït vaø taùc ñoäng cuûa con ngöôøi treân toaøn löu vöïc. Nguoàn: III. CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU: Töø thöïc traïng phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa Nam Boä trong töông lai, coù theå khaúng ñònh trong 10 -15 naêm tôùi Nam Boä vaãn giöõ vöõng vai troø ñoäng löïc phaùt trieån ñoái vôùi caùc tænh phía Nam, ñoàng thôøi coøn coù vai troø lan toûa caùc aûnh höôûng cuûa vuøng tôùi caùc vuøng phuï caän thuoäc Nam Trung Boä vaø Taây Nguyeân, trong ñoù Ñoâng Nam Boä laø vuøng ñoäng löïc taêng tröôûng kinh teá lôùn nhaát nöôùc ta; Taây Nam Boä laø vuøng noâng nghieäp troïng ñieåm cuûa caû nöôùc. Ñeå Nam Boä phaùt huy caùc vai troø cuûa vuøng ñoøi hoûi caàn coù moät heä thoáng ñoàng boä caùc giaûi phaùp bao goàm: 1. Chuyeån dòch cô caáu theo höôùng phaùt trieån caùc ngaønh coù naêng suaát lao ñoäng cao: Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cô caáu kinh teá cuûa vuøng troïng ñieåm phía Nam coù söï chuyeån ñoåi nhanh nhöng coøn maát caân ñoái giöõa coâng nghieäp vaø dòch vuï vaø trong baûn thaân moãi ngaønh. Ñeå khaéc phuïc tình traïng treân, phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá töø nay ñeán naêm 2010 laø: - Taêng nhanh haøm löôïng khoa hoïc vaø coâng ngheä trong caùc saûn phaåm coâng nghieäp vaø dòch vuï. Trong boái caûnh hoäi nhaäp hieän nay caàn coù ñònh höôùng khuyeán khích ñaàu tö cho caùc ngaønh söû duïng coâng ngheä hieän ñaïi so vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Coù nhö vaäy môùi duy trì ñöôïc vai troø ñoäng löïc, ñi ñaàu cuûa vuøng Ñoâng Nam Boä vaø vai troø vuøng noâng nghieäp troïng ñieåm cuûa Taây Nam Boä Ñoái vôùi coâng nghieäp, taän duïng lôïi theá veà keát caáu haï taàng , veà khaû naêng thu huùt cuûa caùc khu coâng nghieäp, phaùt trieån ngaønh cô khí cheá taïo. Caàn chuù troïng phaùt trieån lónh vöïc ñieän töû - tin hoïc ñeå laøm tieàn ñeà cho caùc lónh vöïc khaùc phaùt trieån. Höôùng öu tieân phaùt trieån laø ñi thaúng vaøo coâng ngheä hieän ñaïi vaø taän duïng lôïi theá ngöôøi ñi sau. Veà cô caáu maët haøng caàn coù söï phaùt trieån ñoàng boä giöõa thay theá nhaäp khaåu vaø ñònh höôùng xuaát khaåu. Chuù yù phaùt huy lôïi theá veà tieàm naêng lao ñoäng cuûa vuøng (ñaëc bieät laø vuøng Ñoâng Nam Boä) ñeå ñaåy maïnh hôïp taùc quoác teá nhaèm khai thaùc nguoàn voán vaø coâng ngheä môùi. Ñöa vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam trôû thaønh trung taâm maïnh veà saûn xuaát linh kieän ñieän töû, trung taâm maïnh veà phaàn meàm, tin hoïc vieãn thoâng ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Xuùc tieán ñaàu tö khu coâng nghieäp coâng ngheä cao vaø saûn xuaát phaàn meàm ôû TP.HCM. Taän duïng lôïi theá veà soá löôïng vaø keát caáu haï taàng toát nhaát nöôùc ta, taïo moâi tröôøng thoûa ñaùng phaùt trieån caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Huy ñoäng toái ña nguoàn voán töø caùc thaønh phaàn kinh teá goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Taêng toác ngaønh dòch vuï, ñaëc bieät laø dòch vuï chaát löôïng cao nhö dòch vuï taøi chính, vieãn thoâng, dòch vuï du lòch sinh thaùi, dòch vuï du lòch chaát löôïng cao, dòch vuï thöông maïi vaø dòch vuï chuyeån giao coâng ngheä cho khu vöïc phía Nam. Xaây döïng TP.Hoà Chí Minh, Caàn Thô thaønh moät trung taâm thöông maïi, xuaát khaåu, vieãn thoâng, vaän taûi bieån, taøi chính, ngaân haøng, tieán tôùi taàm côõ trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. 2. ÖÙng duïng khoa hoïc vaø coâng ngheä cao, caùc coâng ngheä môùi trong caùc ngaønh saûn xuaát vaø dòch vuï: Caùc ngaønh coâng nghieäp coâng ngheä cao, coâng nghieäp saïch, xaây döïng vaø phaùt trieån coâng ngheä phaàn meàm böôùc ñaàu ñöôïc phaùt trieån. Tuy nhieân, theo ñaùnh giaù cuûa nhieàu chuyeân gia trong vaø ngoaøi nöôùc, tyû leä coâng ngheä truyeàn thoáng söû duïng nhieàu lao ñoäng vaãn coøn raát cao trong caùc khu coâng nghieäp Vieät Nam, ñaëc bieät laø caùc ngaønh laép raùp vaø gia coâng. Ñeå taêng söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï vuøng Nam Boä trong boái caûnh hoäi nhaäp caàn khuyeán khích caùc döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø caùc döï aùn cuûa caùc doanh nghieäp, nhaø nöôùc sôùm ñöa nhöõng coâng ngheä cao, coâng ngheä môùi vaøo saûn xuaát. Caàn coù nhöõng chính saùch moät maët taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc döï aùn coâng ngheä cao, coâng ngheä saïch coù theå taäp trung phaùt trieån taïi nhöõng thaønh phoá lôùn, moät maët phaân boá laïi nhöõng döï aùn coâng ngheä söû duïng nhieàu lao ñoäng cho caùc tænh ñoâng daân, coù trình ñoä phaùt trieån thaáp hôn. Chuù troïng vieäc ñoåi môùi hình thöùc toå chöùc saûn xuaát, ñaàu tö ñoàng boä trang thieát bò vaø maïng thoâng tin hieän ñaïi, ñaàu tö nghieân cöùu vaø trieån khai. 3. Phaùt trieån haøi hoøa keát caáu haï taàng kinh teá - xaõ hoäi: Beân caïnh öu ñieåm cuûa söï phaùt trieån naêng ñoäng, nhanh vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa cao, vuøng Nam Boä ñang phaûi ñoái maët vôùi thöïc teá phaùt trieån chöa ñoàng boä, töông xöùng giöõa keát caáu haï taàng kinh teá vaø keát caáu haï taàng xaõ hoäi, ñaëc bieät laø ôû Taây Nam Boä. Do vaäy caàn raø soaùt vaø coù cheá taøi theo doõi vieäc thöïc hieän caùc qui hoaïch ñoâ thò, qui hoaïch khu coâng nghieäp trong vuøng ; chuù troïng xaõ hoäi hoùa, huy ñoäng caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia xaây döïng keát caáu haï taàng xaõ hoäi .Coù chính saùch thoûa ñaùng veà ñaát ñai, veà thueá taïo ñieàu kieän cho khu vöïc tö nhaân tham gia xaây döïng nhaø ôû cho coâng nhaân caùc khu coâng nghieäp thueâ. Caûi thieän moâi tröôøng soáng taïi ñoâ thò vaø KCN laân caän, ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng vaø caân baèng sinh thaùi. 4. Ñoåi môùi cô cheá ñeå thu huùt maïnh hôn nguoàn voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc cho phaùt trieån: Ñeå ñaûm baûo voán cho phaùt trieån, caùc caáp, caùc ngaønh caàn coù chöông trình haønh ñoäng phoái hôïp trong vieäc huy ñoäng caùc nguoàn voán. Ñoái vôùi nguoàn voán ngaân saùch, caùc ñòa phöông phaûi söû duïng coù hieäu quaû, öu tieân cho ñaàu tö xaây döïng keát caáu haï taàng, ñaëc bieät taäp trung cho ñaàu tö caùc döï aùn troïng ñieåm, khoâng ñaàu tö daøn traûi. Coù bieän phaùp ñeå khuyeán khích huy ñoäng ñöôïc nhieàu thaønh phaàn kinh teá, keå caû nöôùc ngoaøi tham gia vaøo ñaàu tö caùc coâng trình thieát yeáu (coâng boá danh muïc caùc coâng trình ñaàu tö , thöïc hieän caùc cô cheá taøi chính ñeå thu huùt caùc nhaø ñaàu tö boû voán ñaàu tö…) ngoaøi ra, xem xeùt huy ñoäng nguoàn voán trong daân thoâng qua caùc hình thöùc phaùt haønh traùi phieáu coâng trình, traùi phieáu ñoâ thò… 5. Toå chöùc laïi kinh teá - xaõ hoäi treân toaøn vuøng, taïo ra söï thoáng nhaát cho caû vuøng, phaùt huy lôïi theá cuûa taát caû caùc tænh: Treân cô sôû quy hoaïch phaùt trieån ñöôïc duyeät, xaây döïng cô cheá ñeå taêng cöôøng lieân keát vuøng vaø quaûn lyù vuøng, phaùt huy lôïi theá so saùnh cuûa töøng tænh trong theá lieân keát chung cuûa vuøng. Tröôùc heát caàn chuyeån coâng nghieäp veà cho Taây Ninh, Bình Phöôùc vaø caùc khu vöïc trung du mieàn nuùi cuûa Ñoàng Nai vaø Bình Döông vaø caùc tænh cuûa Taây Nam Boä. Nam Boä laø vuøng kinh teá naêng ñoäng nhaát cuûa caû nöôùc, do vaäy caàn coù cô cheá chính saùch ñaëc thuø rieâng cho vuøng veà chính saùch taøi chính ñaàu tö, giuùp vuøng thöïc hieän toát vai troø ñoäng löïc, vai troø troïng ñieåm nhö: boá trí hoã trôï ñaàu tö moät soá döï aùn, coâng trình troïng ñieåm cuûa ñòa phöông thoâng qua chính saùch boå sung voán theo muïc tieâu, thoâng qua cô cheá phaân caáp tyû leä phaân chia nguoàn thu ngaân saùch giöõa trung öông vaø ñòa phöông, toác ñoä taêng chi ñaàu tö töø ngaân saùch, cô cheá huy ñoäng thoâng qua phaùt haønh traùi phieáu ñaàu tö. 6. Ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc, ñaëc bieät laø nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao ñaùp öùng cho nhu caàu phaùt trieån cuûa vuøng,khu vöïc phía Nam vaø caû nöôùc: Saép xeáp laïi heä thoáng ñaøo taïo theo höôùng taäp trung ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng cao, nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån cuûa caùc ngaønh, lónh vöïc muõi nhoïn. Vieäc phaùt trieån caùc cô sôû ñaøo taïo ôû TP.HCM vaø caùc tænh Ñoâng Nam Boä hieän nay caàn tính tôùi moái quan heä vôùi caùc tænh ôû Taây Nam Boä vaø caû vôùi Taây Nguyeân. Chuù troïng ñaàu tö phaùt trieån caùc trung taâm daïy ngheà vôùi maùy moùc thieát bò hieän ñaïi, ñaùp öùng nhu caàu veà lao ñoäng kyõ thuaät, coù chính saùch ñaõi ngoä phuø hôïp ñeå söû duïng sinh vieân toát nghieäp xuaát saéc töø caùc tröôøng ñaïi hoïc cuûa vuøng. Xaây döïng löïc löôïng trí thöùc ñaàu ñaøn ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa vuøng, khu vöïc phía Nam vaø caû nöôùc. 7. Haïn cheá vaø giaûm thieåu caùc teä naïn xaõ hoäi ,tai naïn giao thoâng vaø tai naïn ngheà nghieäp, taêng cöôøng kyû cöông, traät töï an toaøn xaõ hoäi, chuù troïng caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng cho toaøn vuøng. 8. Toå chöùc raø soaùt laïi quy hoaïch phaùt trieån treân toaøn vuøng moät caùch thieát thöïc vaø coù hieäu quaû cao. Taäp trung raø soaùt quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng. Raø soaùt qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc tænh nhaèm ñieàu chænh quy hoaïch phuø hôïp vôùi tình hình phaùt trieån hieän nay. 9. Taïo döïng söï phoái hôïp giöõa ñòa phöông trong vaø ngoaøi vuøng Nam Boä. Hieän nay, Nam Boä cuõng nhö caùc vuøng khaùc trong caû nöôùc ñang thieáu moät cô cheá ñieàu phoái chung, do vaäy giöõa caùc tænh trong vuøng caàn sôùm hình thaønh caùc cô cheá phoái hôïp phaùt trieån. Maët khaùc, giöõa Nam Boä vôùi caùc vuøng laõnh thoå lieân quan, bao goàm caùc vuøng tröïc tieáp aûnh höôûng vaø caùc vuøng chòu aûnh höôûng cuûa Nam Boä cuõng coù quan heä maät thieát vôùi nhau trong quaù trình saûn xuaát, dòch vuï. Do vaäy, cuõng caàn taïo döïng caùc cô cheá phoái keát hôïp vôùi nhau, ñaûm baûo söï phaùt trieån laâu daøi beàn vöõng. PHAÀN THÖÙ BA : KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ I . MOÄT SOÁ KEÁT LUAÄN RUÙT RA Qua quaù trình nghieân cöùu vaø thöïc hieän ñeà taøi naøy chuùng toâi ruùt ra moät soá keát luaän sau ñaây: 1 / Vieäc tìm ra söï phaân hoùa kinh teá - xaï hoäi cuûa moät vuøng coù yù nghóa voâ cuøng quan troïng ñeå khai thaùc caùc dò bieät vaø nhöõng ñaëc ñieåm ñoàng nhaát cuûa chuùng theo keá hoaïch chung cho toøan vuøng, treân cô sôû söï ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát veà nguoàn löïc vaø veà kinh teá - xaõ hoäi, vuøng coù theå phaùt trieån theo moät keá hoïach chung traùnh ñöôïc söï choàng cheùo giöõa caùc khu vöïc trong vuøng. Söï phaân hoùa veà nguoàn löïc chính laø neàn taûng cuøa söï phaân hoùa veà kinh teá -xaõ hoäi, vì theá treân cô sô ûnhöõng khaùc bieät veà nguoàn löïc chuùng ta coù theå nhaän thaáy söï khaùc bieät veà kinh teá - xaõ hoäi, cuõng vì leõ ñoù khi xem xeùt söï phaân hoùa veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa moät vuøng khoâng nhaát thieát phaûi xem xeùt taát caû caùc ngaønh kinh teá môùi coù theå khaúng ñònh vuøng coù söï phaân hoùa kinh teá - xaõ hoäi hay khoâng. 2 / Naèm ôû vò trí cöïc nam cuûa Toå Quoác, Nam Boä coù ñaëc ñieåm cuûa moät vuøng sinh thaùi phuø sa soâng thieân veà xích ñaïo vôùi nhöõng ñieàu kieän töï nhieân ñaëc bieät thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån noâng nghieäp. Söï phaân hoùa taát yeáu veà ñieàu kieän töï nhieân (nhö ñaõ neâu) ñaõ taïo ra nhöõng lôïi theá hieám thaáy giuùp cho caùc khu vöïc laõnh thoå trong vuøng coù ñieàu kieän toái öu tieán haønh toå chöùc saûn xuaát chuyeân moân hoùa saâu, roäng nhieàu ngaønh. Vieäc toå chöùc saûn xuaát chuyeân moân hoùa naøy ñaõ taïo ra cho toøan vuøng phaùt trieån moät neàn neàn kinh teá toaøn dieän, caân ñoái , beàn vöõng. Söï phaân dò veà caùc ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng, trong moät chöøng möïc naøo ñoù vaø trong giai ñoïan hieän nay ñaõ kích thích vaø hoã trôï cho nhau - baát lôïi cuûa khu vöïc naøy cuûa vuøng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho khu vöïc kia phaùt trieån. Vì theá coù theå khaúng ñònh: Nam Boä laø moät vuøng kinh teá hoøan chænh veà laõnh thoå, trong ñoù caùc boä phaän laõnh thoå coù moái quan heä töông taùc chaët cheõ vôùi nhau ñeán möùc khoâng theå taùch rôøi nhau ñöôïc, hoaëc neáu taùch rôøi moät boä phaän naøo ñoù thì lôïi theá, söùc maïnh cuûa vuøng bò maát ñi. 3 / Trong töông lai, söï phaân dò veà kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng ngaøy caøng saâu saéc hôn do vieäc toå chöùc saûn xuaát chuyeân moân hoùa theo laõnh thoå ngaøy caøng saâu roäng hôn. Chính söï phaân coâng lao ñoäng theo laõnh thoå maø vuøng coù theå phaùt huy toái ña lôïi theá cuûa mình ñeå taïo ra khoái löôïng saûn phaåm lôùn. Muoán thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu treân vuøng caàn moät soá giaûi phaùp nhaèm khai thaùc nhöõng dò bieät cuõng nhö nhöõng ñaäc ñieåm ñoàng nhaát veà nguoàn löïc. 4 / Baèng nhöõng bieän phaùp, nhöõng theå cheá, treân cô sôû ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc cuûa töøng khu vöïc vaø cuûa toaøn vuøng chuùng ta coù theå ñaàu tö, taùc ñoäng vaøo caùc khu vöïc khaùc nhau ñeå taïo ra nhöûng cöïc phaùt trieån, nhöõng trung taâm kinh teá vôùi taùc ñoäng lan toaû cuûa chuùng, laøm giaûm bôùt nhöõng dò bieät veà kinh teá – xaõ hoäi giöõa caùc vuøng. II. KIEÁN NHGÒ Töø keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi chuùng toâi xin ñöôïc neâu moät soá kieán nghi sau ñaây: 1. Veà cô cheá ñieàu phoái phaùt trieån vuøng: Thaønh laäp, ban haønh qui cheá cho cô quan ñieàu haønh cuûa vuøng vaø cô cheá phoái hôïp giöõa caùc ñòa phöông trong vuøng vaø caùc Boä, ngaønh lieân quan. 2. Ban ñieàu haønh phoái hôïp vôùi caùc ñòa phöông raø soaùt laïi qui hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa caùc tænh, caùc khu daân cö, caùc khu ñoâ thò, caùc khu coâng nghieäp, noâng nghieäp treân ñòa baøn töøng tænh, ñaûm baûo söï phaùt trieån kinh teá gaén vôùi baûo veä moâi tröôøng, vaên hoùa xaõ hoäi caûi thieän ñôøi soáng cuûa coâng nhaân lao ñoäng. Traùnh vieäc xaây döïng caùc ngaønh, caùc khu coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø dòch vuï chuyeân moân hoùa choàng cheùo nhau nhö tình traïng hieän nay ôû moät soá tænh. 3. Ñeå ñaûm baûo söï phaùt trieån beàn vöõng veà kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, ñeà nghò Thuû töôùng Chính phuû vaø ban ñieàu haønh pheâ duyeät qui hoaïch kinh teá - xaõ hoäi vuøng Ñoâng Nam Boä vaø Taây Nam Boä qui hoaïch ñoâ thò vaø khu daân cö cho toaøn vuøng. 4. Cho pheùp trieån khai nhanh caùc ñöôøng cao toác töø TP.HCM ñi Taây Ninh vaø Caàn Thô, keå caû vieäc chuaån bò xaây döïng caùc tuyeán ñöôøng saét trong khu vöïc. 6. Giao cho caùc Boä ngaønh lieân quan xaây döïng caùc ñeà aùn phaùt trieån caùc trung taâm ñaøo taïo chaát löôïng cao, y teá chuyeân saâu, trung taâm daïy ngheà cao caáp, khu sinh döôõng coâng nghieäp taïi caùc tænh trong vuøng ñeå traùnh taäp trung quaù möùc vaøo TP.HCM. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Ñaûng coäng saûn Vieät Nam: Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX. Nxb. Chính trò quoác gia, Haø Noäi, 2002. 2 . Ñaûng coäng saûn Vieät Nam, Ban chaáp haønh trung öông, Ban kinh teá:Noäi dung, böôùc ñi vaø bieän phaùp phaùt trieån noâng nghieäp, noâng thoân theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vaø hôïp taùc hoaù, daân chuû hoaù. Baùo caùo toùm taét, Haø Noäi thaùng1-2000. 3 . Boä coâng nghieäp: Coâng nghieäp hoaù - hieän ñaïi hoùa vaø chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp Vieät Nam ñeán naêm 2010, taàm nhìn tôùi naêm 2020, Haø Noäi thaùng 1- 2000. 4 . Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö, Trung taâm nghieân cöùu kinh teá Mieàn Nam: Chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá Noâng nghieäp- Noâng thoân vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Ñeà taøi nghieân cöùu caáp boä cuûa PGS-TS Ñaëng Vaên Phan vaø nnk,Tp-Hoà Chí Minh, thaùng 3-2000. 5 . Boä Keá hoïach vaø ñaàu tö, Trung taâm nghieân cöùu kinh teá Mieàn Nam: Caùc giaûi phaùp phaùt trieån nguoàn nhaân löïc vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Ñeà taøi nghieân cöùu caáp boä cuûa PGS-TS Ñaëng Vaên Phan vaø nnk, Tp. Hoà Chí Minh-2002. 6 . Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, Hoäi thaûo khoa hoïc naêm (2000), Chieán löôïc vaø qui hoaïch phaùt trieån ñaát nöôùc böôùc vaøo theá kyû XXI (nhaân kyû nieäm laàn thöù 45 ngaøy thaønh laäp ngaønh keá hoaïch 1955-2000, Haø Noäi. 7 . Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö: Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi vuøng Ñoàng baèng soâng cöûu Long thôøi kyø 1996-2010. 8 . Boä Keá hoaïch - Ñaàu tö, Cô quan vieän trôï vaø phaùt trieån cuûa UÙc, Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäiVKTTÑPN giai ñoaïn 1996-2010, naêm 1996. 9 . Boä Khoa hoïc coâng ngheä vaø Moâi tröôøng, Tröôøng ñaïi hoïc quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh: Taäp kyû yeáu hoäi nghò khoa hoïc veå nhöõng vaán ñeà kinh teá-xaõ hoäi vaø moâi tröôøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñeå chung soáng vôùi luõ, thaùng 1-2001. 10 . Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö: Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi vuøng Ñoâng Nam Boä giai ñoaïn 1996-2010, 1996. 11 . Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö: Baùo caùo ñeà aùn, Phöông höôùng phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi vuøng Ñoâng Nam Boä ñeán naêm 2010, baùo caùo ngaøy 23/10/2003. 12 . Boä Khoa hoïc coâng ngheä vaø Moâi tröôøng,Vieän Nghieân cöùu vaø Döï baùo- chieán löôïc Khoa hoïc vaø Coâng ngheä : Cô sôû khoa hoïc cuûa toå chöùc laõnh thoå Vieät Nam, Ñeà taøi ñoäc laäp vaø troïng ñieåm caáp nhaø nöôùc, Taäp theå nghieân cöùu, thaùng 4-1996 13 . Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân, Vieän Quy hoaïch vaø Thieát keá noâng nghieäp, Phaân vieän Mieàn Nam: Baùo caùo quy hoaïch chuyeån ñoåi cô caáu saûn xuaát Noâng -Laâm-Ngö nghieäp vuøng Ñoâng Nam Boä, thaùng 1-2003. 14 . Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân: Chieán löôïc phaùt trieån noâng nghieäp-noâng thoân thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñeán naêm 2010,thaùng 4- 2000. 15 . Chính phuû Vieät Nam/Uûy ban keá hoaïch nhaø nöôùc Ngaân haøng theá giôùi/Ban thö kyù soâng Meâ Coâng Chöông trình phaùt trieån cuûa Lieân Hieäp Quoác: Quy hoaïch toång theå Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, thaùng 10-1993. 16 . UBND caùc tænh (thuoäc Nam Boä): Quy hoaïch toång theå kinh teá-xaõ hoäi caùc tænh ñeán naêm 2010. 17 . Vieän chieán löôc vaø phaùt trieån, Ban vuøng vaø laõnh thoå, Ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån laõnh thoå Vieät Nam ñeán naêm 2020, Haø Noäi 1998. 18 . Nguyeãn Vaên Nhaân, Ñaëc ñieåm ñaát vaø ñaùnh giaù khaû naêng söû duïng ñaát trong saûn xuaát noâng ngheäp cuûa vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, luaän aùn phoù tieán só khoa hoïc noâng nghieäp-1996. 19 . Laâm Quang Huyeân, Noâng nghieäp Noâng thoân Nam Boä höôùng tôùi theá kyû 21, NXB khoa hoïc xaõ hoäi-2002. 20 . Traàn Du Lòch (chuû bieân), Höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, NXB Treû,2002. 21 . Leâ Baù Thaûo. Vieät Nam laõnh thoå vaø caùc vuøng ñòa lyù, NXB theá giôùi,2002. 22 . Phöông Ngoïc Thaïch, Nhöõng bieän phaùp thuùc ñaåy coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp noâng thoân vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, NXB Chính trò quoác gia,Haø Noäi-2002. 23 . Leâ Thoâng (chuû bieän)-Nguyeãn Vaên Phuù- Nguyeãn Minh Tueä. Ñòa lyù kinh teá-xaõ hoäi Vieät Nam, NXBGiaùo Duïc-2001. 24 . Ñaëng Vaên Phan-Nguyeãn Kim Hoàng, Toå chöùc laõnh thoå (Saùch tham khaûo duøng cho heä ñaøo taïo cöû nhaân vaø cao hoïc ñòa lyù) –2002. 25 . Nguyeãn Vaên Queá- Kieàu Vaên Trung, Soâng vaø tieåu vuøng Meâ Koâng tieàm naêng vaø hôïp taùc phaùt treån quoác teá, NXB khoa hoïc xaõ hoäi,Haø Noäi-2001. 26 . Ngoâ Doõan Vònh, Nghieân cöùu chieán löôïc vaø quy hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ôû Vieät Nam-Hoïc hoûi vaø saùng taïo, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi-2003. 27. Intenet:htt://www.vn/quyhoach.asp?lang=4&mamuc=24&mabai=213 ._.