Tóm tắt Luận án - Hiệu quả giáo dục văn hóa học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay

ỀN Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS Nguyễn Vũ Tiến 2. TS. Nguyễn Thị Hồng Phản biện 1: PGS. TS. Lại Quốc Khánh Đại học Quốc gia Hà Nội Phản biện 2: PGS. TS. Phạm Duy Đức Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Phản biện 3: PGS. TS. Trần Việt Tiến Đại học Kinh tế Quốc dân Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền Vào hồi...giờphút, ngàytháng.năm.. Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia Việt Nam - Thư viện Học viện Báo chí và Tuyên truyền 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được Đại hội Đảng XI (năm 2011) thơng qua, đã định hướng phát triển văn hĩa: “Xây dựng nền văn hĩa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển tồn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hĩa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào tồn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển” [6; Tr.37]. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khố X tại Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XI của Đảng đánh giá: “Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, nhất là đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao vẫn cịn hạn chế; chưa chuyển mạnh sang đào tạo theo nhu cầu của xã hội. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng số lượng, quy mơ với nâng cao chất lượng, giữa dạy chữ và dạy người. Chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học lạc hậu, đổi mới chậm; cơ cấu giáo dục khơng hợp lý giữa các lĩnh vực, ngành nghề đào tạo; chất lượng giáo dục tồn diện giảm sút, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố. Quản lý nhà nước về giáo dục cịn bất cập. Xu hướng thương mại hố và sa sút đạo đức trong giáo dục khắc phục cịn chậm, hiệu quả thấp, đang trở thành nỗi bức xúc của xã hội.” [28, tr. 167, 168 ] Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ XII đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 – 2020 cĩ đề cập đến vấn đề giáo dục: “Phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng khoa học, cơng nghệ cịn chậm. Chất lượng giáo dục, đào tạo, nhất là giáo dục đại học và đào tạo nghề cải thiện cịn chậm; thiếu lao động chất lượng cao. Hệ thống giáo dục cịn thiếu tính liên thơng, chưa thật hợp lý và thiếu đồng bộ. Cơng tác phân luồng và hướng nghiệp cịn hạn chế. Đổi mới giáo dục, đào tạo cĩ mặt cịn lúng túng. Tình trạng mất cân đối trong cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo khắc phục cịn chậm, cơng tác đào tạo chưa gắn chặt chẽ với nhu cầu xã hội. Cơ chế, chính sách cĩ mặt chưa phù hợp; xã hội hĩa cịn chậm và gặp 2 nhiều khĩ khăn, chưa thu hút được nhiều nguồn lực ngồi nhà nước cho phát triển giáo dục, đào tạo. Cơ sở vật chất vẫn cịn thiếu và lạc hậu. Chất lượng dạy và học ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số cịn thấp. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý chưa đáp ứng yêu cầu.” [32, tr. 248,249] Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là nhiều trường chỉ tập trung vào việc dạy tri thức, kỹ năng mà ít chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống lành mạnh, tích cực cho sinh viên. Kết quả là mơi trường học đường nơi văn hố đáng được coi trọng lại đang diễn ra thực trạng thiếu văn hố. Điều này chứng tỏ kết quả giáo dục văn học đường chưa cao, nhận thức về văn hĩa học đường chưa đúng, giáo dục văn hĩa học đường trong các trường đại học chưa thực sự đạt hiệu quả. Ở Việt Nam hiện nay, giáo dục văn hĩa học đường là một bộ phận của cơng tác tư tưởng. Định hướng và chuẩn mực của nĩ phải phù hợp với lý tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tuân thủ pháp luật của nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nâng cao hiệu quả giáo dục văn học đường trong trường đại học là điều kiện để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và đào tạo và nâng cao chất lượng, để đào tạo ra những sinh viên cĩ đủ đức, đủ tài đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới và xu thế hội nhập quốc tế nhất là trong điều kiện cuộc cách mạng cơng nghiệp 4.0, của thị trường lao động trong kỷ nguyên số nền sản xuất của con người đạt đỉnh cao của sự thơng minh, với các ứng dụng kỹ thuật sáng tạo khơng ngừng, với nền tảng cơng nghệ số, với mạng lưới internet của vạn vật và trí tuệ nhân tạo Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn, tác giả chọn: Hiệu quả giáo dục văn học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay (qua khảo sát một số trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật) làm đề tài luận án tiến sĩ của mình. Kết quả nghiên cứu thành cơng cĩ thể ứng dụng ở nhiều trường đại học đào tạo các khối ngành khác nhau, gĩp thêm một căn cứ lý luận và thực tiễn vào hệ thống những giải pháp thực hiện đổi mới căn bản tồn diện giáo dục và đào tạo ở Việt Nam. 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá 3 hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường, luận án đánh giá thực trạng hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, tác giả luận án cần hồn thành những nhiệm vụ: - Tổng quan và cĩ đánh giá, nhận định về tình hình nghiên cứu cĩ liên quan đến hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học. - Làm rõ khái niệm, nội dung, biểu hiện đặc trưng của văn hĩa học đường và giáo dục văn hĩa học đường trong trường đại học. Xây dựng tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục văn học đường cho sinh viên ở các trường đại học. - Khảo sát thực tế, phân tích thực trạng văn hĩa học đường, giáo dục văn hĩa học đường và hiệu quả giáo dục văn học đường của sinh viên các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội. Phát hiện nguyên nhân và những vấn đề đặt ra trong giáo dục văn hĩa học đường và hiệu quả giáo dục văn học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội. - Xây dựng hệ thống giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu hiệu quả giáo dục văn học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay (Qua khảo sát một số trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật). 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội qua khảo sát các trường: Đại học Cơng nghiệp Hà Nội, Đại học Thành Đơ, Đại học Giao thơng vận tải, Đại học Xây dựng, Đại học Kiến trúc Hà Nội. Chủ thể giáo dục VHHĐ cho sinh viên là các trường đại học, các thiết chế văn hĩa xã hội, gia đình, bạn bè Luận án giới hạn phạm vi chủ thể giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên là các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật. Chọn trường đại học Xây dựng Hà 4 Nội, đại học Giao thơng vận tải là các trường tốp đầu trong đào tạo các ngành kỹ thuật (cả lý thuyết và thực hành), trường đại học Kiến trúc Hà nội là trường đại học đào tạo kỹ thuật liên quan đến nghệ thuật, trường đại Cơng nghiệp Hà nội là trường đào tạo đa ngành, đa cấp và đào tạo các ngành kỹ thuật theo hướng kỹ sư thực hành, trường đại học Thành đơ là trường dân lập. Thời gian khảo sát thực trạng hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường từ 2012 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án được thực hiện trên cơ sở những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển văn hĩa, con người trong điều kiện hiện nay, Luật Giáo dục đại học (2012), Đề án đổi mới căn bản tồn diện giáo dục và đào tạo của Bộ Giáo dục và đào tạo. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học nĩi chung; các phương pháp của những bộ mơn liên quan như Văn hĩa học, Quản lý văn hĩa - Tư tưởng, Tâm lý học, Giáo dục học và Xã hội học Các phương pháp chính cụ thể là: -Phương pháp thu thập thơng tin, phân tích tài liêu từ các tác phẩm kinh điển, nghị quyết, chỉ thị, quy chế, quy định và các cơng trình khoa học cập nhật thơng tin chuyên ngành từ các tạp chí chuyên ngành và các phương tiện truyền thơng khác. -Phương pháp điều tra bằng trưng cầu ý kiến các cán bộ quản lý, các cán bộ Đồn thanh niên trong nhà trường, đại diện sinh viên trong các kỳ giao ban. Điều tra xã hội học bằng bảng hỏi (anket). -Phương pháp xử lý thơng tin và trình bày kết quả nghiên cứu: phân loại thơng tin, hệ thống hĩa thơng tin, diễn giải, quy nạp, phương pháp phân tích và tổng hợp, lơgic và lịch sử; phương pháp so sánh; chứng minh, khái quát hĩa, tổng kết kinh nghiệm và phương pháp chuyên gia 5 5. Đĩng gĩp mới của luận án - Hệ thống hĩa các tri thức về văn hĩa học đường, chỉ ra rõ hơn vai trị và nội dung của văn hĩa học đường. - Nhận diện những giá trị cốt lõi của văn hĩa học đường trong trường đại học so sánh với thực tiễn từ đĩ cĩ các kết luận làm sơ sở để xây dựng phương hướng, giải pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên. - Rút ra những bài học cĩ tính lý luận về giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên đại học, qua đĩ làm sâu sắc hơn, sinh động hơn cơng tác tư tưởng trong trường đại học. - Xây dựng hệ thống giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên trong các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội hiện nay. Những giải pháp đĩ cĩ thể mở rộng sử dụng cho các trường đại học khác 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án làm rõ cơ sở lý luận về vai trị của văn học đường cũng như sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường, nhằm gĩp phần nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học, thực hiện mục tiêu giáo dục. - Đề xuất một số phương hướng và những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục văn học đường cho sinh viên của các trường đại học. - Luận án cĩ thể làm tài liệu tham khảo và vận dụng trong nghiên cứu và giảng dạy cho chuyên ngành Cơng tác tư tưởng nĩi riêng, ngành Chính trị học nĩi chung và các ngành cĩ liên quan như Triết học, CNXH khoa học, Văn hĩa học, Quản lý văn hĩa, Quản lý giáo dục ở hệ thống các học viện, các trường đại học và cao đẳng của Việt Nam. 7. Kết cấu của luận án Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận án được kết cấu thành 4 chương 11 tiết. 6 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Xuất phát từ vai trị của VHHĐ và thực trạng xây dựng VHHĐ ở Việt Nam, trong những năm qua, đã cĩ nhiều cơng trình nghiên cứu cĩ liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến đề tài. Vấn đề xây dựng VHHĐ đã thực sự trở thành vấn đề cấp thiết cả trên phương diện lý luận và thực tiễn, nhận được sự quan tâm đặc biệt của các nhà quản lý, các nhà khoa học. Trong phạm vi bao quát của chúng tơi, cĩ thể khái quát một số cơng trình tiếp cận đề tài theo các hướng: 1.1. Các cơng trình nghiên cứu về văn hĩa học đường và giáo dục văn hĩa học đường 1.1.1. Những nghiên cứu về văn hố và văn hĩa học đường Trong cuộc sống hàng ngày, văn hĩa thường được hiểu là các lĩnh vực như văn học, nghệ thuật như thơ ca, mỹ thuật, sân khấu, điện ảnh, hoặc thiết chế văn hố cụ thể. Văn hố trở thành thước đo trình độ học thức hoặc nhận thức. Trong nhân loại học và xã hội học, văn hĩa được đề cập đến theo một nghĩa rộng nhất. Văn hĩa bao gồm tất cả mọi thứ vốn là một bộ phận trong đời sống con người, là tồn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra thơng qua hoạt động thực tiễn. Văn hĩa khơng chỉ là những gì liên quan đến tinh thần mà bao gồm cả vật chất, khơng chỉ liên quan đến hoạt động sáng tạo mà cịn liên quan đến hưởng thụ các sản phẩm được sáng tạo ấy. Các cơng trình đều luận chứng vai trị quan trọng của văn hĩa và coi văn hĩa là mơi trường là động lực, là nguồn lực tinh thần bên trong để phát triển của tổ chức, cộng đồng xã hội. Thuật ngữ VHHĐ xuất hiện chưa lâu, nhưng nội dung của VHHĐ thì các nhà trường ở Việt Nam từ xa xưa đã cĩ và trở thành các truyền thống quý báu của dân tộc ta như. Nhiều thập kỷ qua, các nhà trường của chúng ta ở tất cả các cấp học đều liên tục cố gắng phấn đấu để “thầy ra thầy, trị ra trị, trường ra trường” với mục tiêu xây dựng trường học lành mạnh. 7 Khi phát động phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện, SV tích cực", nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân đã nĩi rõ: phong trào này nhằm "thiết lập lại mơi trường sư phạm với 6 đặc trưng là trật tự kỷ cương, trung thực, khách quan, cơng bằng, tình thương và khuyến khích sáng tạo, hiệu quả". Đây là nội dung rất cơ bản của VHHĐ, gợi mở hướng nghiên cứu cho chúng tơi. Tác dụng tích cực của VHHĐ là xây dựng nhân cách cho SV, chống lại lối sống tiêu cực. Chính vì thế, nhà trường cần phải xây dựng VHHĐ. Các nhà lý luận đều nhận thức rõ vai trị quan trọng của VHHĐ đối với sự phát triển của các trường đại học nĩi riêng, giáo dục đào tạo nĩi chung. Cĩ nhiều hội thảo khoa học, khơng ít các cơng trình đề cập đến vai trị của VHHĐ dưới nhiều gĩc độ khác nhau nhưng nhìn chung đều khẳng định vai trị qua trọng của VHHĐ là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục, thậm chí được coi là yếu tố quyết định chất lượng trong mục tiêu giáo dục của nhà trường Các tác giả đều nhận thức rõ vai trị quan trọng của VHHĐ đối với sự phát triển của các trường đại học nĩi riêng, giáo dục đào tạo nĩi chung. Cĩ nhiều hội thảo khoa học, khơng ít các cơng trình đề cập đến vai trị của VHHĐ dưới nhiều gĩc độ khác nhau nhưng nhìn chung đều khẳng định vai trị qua trọng của VHHĐ là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục, thậm chí được coi là yếu tố quyết định chất lượng trong mục tiêu giáo dục của nhà trường. Xác định tầm quan trọng của GDVHHĐ và sự cần thiết phải xây dựng VHHĐ, các nhà khoa học đã nghiên cứu nội dung cơ bản của VHHĐ và thực trạng VHHĐ trong các trường đại học Việt Nam. Trong các cơng trình nghiên cứu – các nhà khoa học cho rằng: Để nâng cao chất lượng cơng tác SV cần tập trung vào giáo dục thể chất, ý thức trong học tập, rèn luyện, quan hệ ứng xử với GV, SV, cán bộ cơng nhân viên phải đúng mực theo đúng giá trị đạo đức. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra hàng loạt giá trị chuẩn mực đạo đức trong nhà trường, coi đĩ là khuơn mẫu để áp dụng cho các trường đại học khi triển khai GDVHHĐ. 8 1.2. Nghiên cứu hiệu quả và và hiệu quả GDVHHĐ 1.2.1. Nghiên cứu về hiệu quả và hiệu quả giáo dục Theo các nhà ngơn ngữ học, khái niệm hiệu quả được hiểu là : kết quả như yêu cầu của việc làm mang lại. Từ điển Lepetit Lasousse định nghĩa: “Hiệu quả là kết quả đạt được trong việc thực hiện một nhiệm vụ nhất định” [151, tr 57]. Trong ngơn ngữ Anh hiệu quả effective được giải ngữ là saccessful in peodueing a desired ar intended xesult (thành cơng trong việc tạo ra một kết quả được mong đợi hoặc đạt mục đích).Trong khi đĩ các nhà quản lý hành chính lại cho rằng: Hiệu quả là mục tiêu chính của khoa học hành chính, là sự so sánh giữa các chi phí đầu tư với các giá trị đầu ra, sự tăng tối đa lợi nhuận và tối thiểu chi phí, là mối tương quan giữa sử dụng nguồn lực và tỷ lệ đầu ra đầu vào. Như vậy, hiệu quả là một phạm trù so sánh giữa chi phí (các nguồn lực) và kết quả thu được. Vấn đề hiệu quả được quan tâm cả trong lĩnh vực sản xuất vật chất và sản xuất tinh thần Hiệu quả cơng tác giáo dục, cơng tác giáo dục tư tưởng, hay giáo dục chính trị - tư tưởng là một vấn đề được đơng đảo các nhà khoa học trong và ngồi nước quan tâm. Hầu hết các cơng trình đều cho rằng, hiệu quả là sự tương quan hoặc so sánh giữa kết quả với mục đích và chi phí (khả năng, đầu tư). Một số cơng trình chỉ đề cập đến sự so sánh giữa hai yếu tố kết quả và chi phí hoặc giữa kết quả và mục đích. Khơng chỉ đưa ra khái niệm, các cơng trình nghiên cứu cịn đưa ra cách phân loại và các yếu tố tác động đến hiệu quả cơng tác tư tưởng. 1.2.2. Nghiên cứu về hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường Hiệu quả GDVHHĐ là nội dung chưa được nghiên cứu nhiều, nĩ vẫn là khoảng trống cần được nghiên cứu một cách hệ thống, nghiêm túc. Trong quá trình triển khai nội dung luận án, tác giả cĩ thể khơng bao quát được tồn bộ tài liệu, nhưng cĩ thể nĩi những tài liệu nghiên cứu về hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường rất ít. Cĩ thể kể đến một vài hội thảo bàn về VHHĐ và ít nhiều đề cập đến HQGDVHHĐ 9 1.3. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu 1.3.1. Những vấn đề đã được nghiên cứu HQGDVHHĐ là một vấn đề phức tạp, được các nhà khoa học, các nhà quản lý, những người trực tiếp tiến hành giáo dục trong và ngồi nước quan tâm. Nhìn chung, các cơng trình trực tiếp hoặc gián tiếp nghiên cứu về hiệu quả giáo dục nĩi chung và HQGDVHHĐ nĩi riêng đã thống nhất được một số vấn đề cơ bản, một số khía cạnh của vấn đề được nghiên cứu kỹ, một số nội dung khác mới chỉ được đề cập mà chưa được giải quyết triệt để. Mặc dù chưa bàn trực tiếp đến hiệu quả GDVHHĐ nhưng kết quả nghiên cứu của các cơng trình nêu trên là cơ sở lý luận vững chắc để chúng tơi tiếp tục đi sâu nghiên cứu bản chất, giải pháp trước mắt và lâu dài nhằm nâng cao HQGDVHHĐ cho SV các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội hiện nay. 1.3.2. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu Trên cơ sở kế thừa các kết quả đã nghiên cứu, với mục đích đã xác định, luận án tiếp tục nghiên cứu làm rõ các vấn đề sau: -Xác định chức năng, nhiệm vụ của GDVHHĐ, định vị và khu biệt nĩ với các hoạt động khác của cơng tác tư tưởng làm cơ sở để xây dựng khái niệm, tiêu chí đánh giá HQGDVHHĐ cho SV trong các trường đại học. - Khảo sát, tổng kết thực tiễn GDVHHĐ và HQGDVHHĐ để khẳng định, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận đã nghiên cứu. - Đưa ra khuyến nghị và đề xuất những giải pháp cĩ tính cần thiết và tính khả thi cao dưới gĩc độ khoa học cơng tác tư tưởng để nâng cao HQGDVHHĐ cho SV các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội hiện nay. Trong các vấn đề nêu trên, việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả GDVHHĐ cho SV các trường đại học đào tạo các ngành kỹ thuật ở Hà Nội hiện nay cĩ ý nghĩa quan trọng, trong tiến trình thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục đặc biệt là giáo dục bậc đại học mà Đảng, Chính phủ và tồn xã hội yêu cầu. Nhận thức về VHHĐ là cơ sở để nâng cao HQGDVHHĐ cho SV ở các trường đại học. 10 Tiểu kết chương 1 Trong chương 1, luận án tập trung vào tổng lược và đánh giá nội dung các cơng trình khoa học cĩ liên quan đến đề tài. Quá trình thu thập tổng hợp, nghiên cứu, phân tích các tài liệu đã tham khảo cho thấy hầu như các cơng trình, tài liệu đều tập trung vào nghiên cứu những vấn đề văn hĩa, VHHĐ, nội dung, cấu trúc vai trị của VHHĐ đối với sự phát triển của nhà trường, sự cần thiết phải xây dựng và thực hiện VHHĐ, quan niệm về hiệu quả và các tiêu chí đánh giá hiệu quả trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Nội dung, cấu trúc và vai trị của VHHĐ trong trường đại học được đề cập và phân tích dưới nhiều gĩc độ khác nhau cho thấy mối quan tâm của các nhà khoa học về những nội dung này. Đây là cơ sở quan trọng để chúng tơi tiếp tục nghiên cứu về VHHĐ và giáo dục VHHĐ cho sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội. Quá trình thu thập tổng hợp, nghiên cứu, phân tích các tài liệu đã tham khảo cho thấy hầu như các cơng trình, tài liệu đều tập trung vào nghiên cứu những vấn đề văn hĩa, VHHĐ, vai trị của VHHĐ đối với sự phát triển của nhà trường. VHHĐ cĩ vai trị quan trọng trong việc củng cố và xây dựng những phẩm chất tốt đẹp cho sinh viên, qua đĩ gĩp phần xây dựng một mơi trường giáo dục lành mạnh và đạt hiệu quả cao. Cĩ rất ít cơng trình nghiên cứu bàn về vấn đề giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên trong trường đại học, thực trạng và giải pháp. Song chưa cĩ cơng trình nào tổng kết đánh giá về hiệu quả giáo dục VHHĐ cho sinh viên. Vì vậy, đánh giá HQGDVHHĐ cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay là một đề tài mới, cĩ ý nghĩa khoa học cả về lý luận và thực tiễn. Với việc chỉ ra những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, cĩ thể khẳng định, đề tài luận án đã xác định được một hướng đi riêng, khơng trùng lặp với các cơng trình khoa học đã nghiên cứu trước đây. Luận án sẽ phải xây dựng khung lý thuyết với các nội dung: khái niệm hiệu quả và hiệu quả GDVHHĐ, tiêu chí đánh giá hiệu quả GDVHHĐ, thực trạng hiệu quả GDVHHĐ trong các trường đại học đào các ngành kỹ thuật ở Hà Nội. Kết quả của thực trạng sẽ giúp luận án xác định những vấn đề cần giải quyết và là cơ sở khoa học để luận giải, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục văn hố học đường trong các trường đại học ở Hà Nội hiện nay. 11 Chương 2 HIỆU QUẢ GIAĨ DỤC VĂN HĨA HỌC ĐƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC- NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG 2.1. Văn hĩa học đường và giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên đại học 2.1.1. Văn hĩa học đường và nội dung văn hố học đường Luận điểm quan trọng trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5: "Xây dựng và phát triển kinh tế phải nhằm mục tiêu văn hĩa, vì xã hội cơng bằng, văn minh, con người phát triển tồn diện”. Sự kết hợp kinh tế với văn hĩa, văn hĩa với phát triển đang là yêu cầu bức xúc của tất cả các quốc gia, dân tộc hiện nay, đúng như nhận định của F.Mayor - nguyên Tổng Giám đốc UNESSCO: Hễ nước nào tự đặt cho mình mục tiêu phát triển kinh tế mà tách rời mơi trường văn hĩa thì nhất định sẽ xảy ra những mất cân đối nghiêm trọng cả về mặt kinh tế lẫn văn hĩa và tiềm năng sáng tạo của nước ấy sẽ bị suy yếu rất nhiều. Trường đại học là một thiết chế xã hội, vì vậy việc hình thành VHHĐ để gĩp phần thực hiện mục tiêu đào tạo bậc đại học là một tất yếu khách quan. Văn hĩa học đường là hệ thống những giá trị, những chuẩn mực vật chất và tinh thần được tích lũy qua quá trình phát triển của nhà trường. Những giá trị, chuẩn mực đĩ tác động trực tiếp đến nhận thức, thái độ, hành vi của các thành viên nhằm tạo nên mơi trường văn hĩa chuẩn mực, phù hợp với mục đích giáo dục và tạo nên bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư phạm. VHHĐ được hình thành trong quá trình hoạt động của các thành viên trong nhà trường và mối quan hệ giữa các thành viên: quan hệ giữa lãnh đạo nhà trường với GV và SV; quan hệ giữa thầy với thầy; quan hệ giữa thầy với trị và quan hệ giữa thầy, trị với cán bộ cơng nhân viên (CBCNV) nhà trường, giữa nhà trường với gia đình người học và với xã hội. VHHĐ là một bộ phận của văn hĩa, nĩ cũng bao gồm cả ba thành tố nhận thức, tổ chức và ứng xử giữa con người với con người và được biểu hiện ra trong quan hệ giữa các thành viên trong trường học, giữa con người với mơi trường cảnh quan. 12 VHHĐ trong trường đại học biểu hiện tập trung ở các phương diện: văn hĩa dạy, văn hĩa học, văn hĩa thi cử, trang phục; giao tiếp, ứng xử; tổ chức hoạt động thực hiện mục tiêu đào tạo của nhà trường. Xây dựng VHHĐ là một yếu tố bảo đảm và nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. VHHĐ gĩp phần quan trọng trong cải cách nền giáo dục hiện nay. Văn hố luơn đi liền với giáo dục, giáo dục đi liền với văn hố. Học đường là nơi dạy chữ, dạy nghề, dạy người. Tiến hành giáo dục trước hết và cuối cùng là nhằm phát triển con người, hình thành ở mỗi người nhân cách văn hố, địi hỏi một mơi trường giáo dục tương ứng, đĩ là GDVHHĐ. 2.1.2. Giáo dục văn hĩa học đường và nội dung giáo dục văn hĩa học đường 2.1.2.1. Giáo dục văn hĩa học đường Giáo dục văn hĩa học đường là một trong những nội dung của giáo dục. Nĩ đảm nhiệm việc giáo dục hệ thống tri thức các giá trị VHHĐ cần thiết cho người được giáo dục để biến nĩ thành ý thức, thái độ và hành vi cá nhân phù hợp với chuẩn mực VHHĐ, chuẩn mực xã hội và thời đại. Từ quan niệm về giáo dục nĩi chung và nội dung của VHHĐ cĩ thể suy ra: Giáo dục văn hĩa học đường là một quá trình tác động từ phía chủ thể GDVHHĐ đến đối tượng, nhằm trang bị cho họ những tri thức, kỹ năng thực hiện VHHĐ, gĩp phần phát triển nhân cách phù hợp với mục tiêu đào tạo của nhà trường. 2.1.2.2. Nội dung của giáo dục văn hĩa học đường Những nội dung giáo dục chủ yếu : Hệ thống những giá trị cốt lõi của nhà trường (truyền thống và hiện đại) những quy tắc ứng xử chuẩn mực phù hợp, những quy định thành văn bất thành văn.. Mục tiêu chung nhất của văn hĩa học đường là xây dựng trường học lành mạnh, các mối quan hệ thân thiện và nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển thương hiệu của nhà trường 2.1.3. Vai trị của giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học Văn hố học đường là một mơi trường rất quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ những con người sống cĩ hồi bão, cĩ lý tưởng tốt đẹp, vấn đề xây dựng văn hố học đường phải được coi là trọng tâm và quan trọng nhất trong từng trường học. Nếu mơi trường học đường thiếu văn hố 13 thì khơng thể làm được chức năng truyền tải những giá trị kiến thức nhân văn cho thế hệ trẻ 2.2. Hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên các trường đại học 2.2.1. Hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường Hiện nay nhận thức về bản chất hiệu quả giáo dục và giáo dục tư tưởng cịn nhiều quan điểm khác nhau nhưng đa số các cơng trình nghiên cứu quan niệm về hiệu quả trong cơng tác tư tưởng là sự tương quan giữa kết quả đạt được với mục đích và chi phí .Quan niệm này cĩ tính hợp lý vì nĩ phân biệt rõ hiệu quả và chất lượng. GDVHHĐ là một bộ phận của cơng tác tư tưởng, vì vậy, cĩ thể quan niệm: Hiệu quả GDVHHĐ là kết quả cao nhất trong tiếp nhận tri thức về VHHĐ từ đĩ thay đổi nhận thức, thái độ và tính tích cực thực hiện hành vi chuẩn mực được biểu hiện khi tham gia các hoạt động thực tiễn ở đối tượng sau tác động giáo dục của chủ thể với mục đích đã xác định và cách sử dụng hợp lý, tiết kiệm các nguồn lực để đạt kết quả đĩ trong những điều kiện cụ thể. Do hiệu quả GDVHHĐ chịu ảnh hưởng sâu sắc từ sự tác động của tình hình chính trị, kinh tế, văn hố, xã hội của đất nước và quốc tế. Khi đánh giá hiệu quả GDVHHĐ phải xem xét trong điều kiện cụ thể. Khơng thể áp đặt hiệu quả ở trường này với trường khác, đối tượng này với đối tượng khác, giai đoạn này với giai đoạn khác.. 2.2.2. Đặc điểm và phân loại hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường Trong lĩnh vực tinh thần, hiệu quả GDVHHĐ được thể hiện dần dần trong một thời gian nhất định cĩ khi tương đối dài, do vậy để đánh giá sự thay đổi về nhận thức, thái độ, hành vi... cần cĩ thời gian, cĩ những hành động biểu hiện hiệu quả GDVHHĐ chỉ bộc lộ ra trong những điều kiện nhất định. Sự hiểu biết, thái độ, hành vi ứng xử cĩ văn hĩa trong mơi trường học đường chỉ bộc lộ một cách đầy đủ và mạnh mẽ nhất khi cĩ những tình huống cụ thể. 2.2.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường Dựa vào cơ sở lý luận chúng tơi đã phân tích, chúng tơi đưa ra 2 tiêu chí cơ bản để xác định hiệu quả GDVHHĐ cho SV ở các trường đại học gồm Nhĩm tiêu chí đánh giá về kết quả GDVHHĐ và nhĩm tiêu chí về sử dụng các nguồn lực cơ bản vào GDVHHĐ cho sinh viên 14 2.2.3.1. Tiêu chí về tinh thần trong đánh giá hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên * Tri thức * Niềm tin * Thái độ 2.2.3.2.Tiêu chí về thực tiễn đánh giá hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường thơng qua hành vi, hoạt động của các thành viên trong nhà trường * Qua hành vi giao tiếp trong tổ chức, quản lý * Qua hành vi thể hiện mối quan hệ giữa các thành viên 2.2.3.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả giáo dục văn hĩa học đường từ chi phí nguồn lực phù hợp với mục đích và kết quả gíao dục văn hố học đường * Chi phí về nhân lực * Chi phí về cơ sở vật chất * Chi phí về thời gian 2.3. Những yếu tố chi phối hiệu quả GDVHHĐ cho sinh viên 2.3.1. Điều kiện kinh tế - xã hội 2.3.2. Các chủ thể và mối quan hệ tương tác đa chiều giữa các chủ thể tham gia giáo dục văn hĩa học đường 2.3.3. Sinh viên với tư cách vừa là đối tượng tiếp nhận giáo dục văn hĩa học đường vừa là đối tượng chủ động thực hành xây dựng văn hĩa học đường 2.3.4. Sự phù hợp của mục đích, nội dung với hình thức, phương pháp giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên 2.3.5. Phương pháp, hình thức đánh giá HQGDVHHĐ Hiệu quả GDVHHĐ là đánh giá đời sống tinh thần, tư tưởng, tình cảm, ý thức của cá nhân nên cĩ tính nhạy cảm, khĩ lượng hĩa trong một kết luận và nĩ ảnh hưởng đến việc xem xét đánh giá phẩm chất, năng lực của con người, của tổ chức. Vì vậy khi xem xét đánh giá hiệu quả phải cĩ quan điểm tồn diện, lịch sử, cụ thể, cần áp dụng tổng hợp các phương pháp truyền thống và hiện đại. 15 Tiểu kết chương 2 Trong chương 2, luận án tập trung vào nghiên cứu hiệu quả GDVHHĐ cho sinh viên đại học. Để cĩ cơ sở xây dựng tiêu chí hiệu quả GDVHHĐ , luận án tiếp cận nội dung VHHĐ và GDVHHĐ cho sinh viên, phân tích những yếu tố chi phối đến GDVHHĐ cho sinh viên. Giáo dục văn hĩa học đường cho sinh viên là một hoạt động quan trọng nhằm trang bị tri thức, chuẩn mực, thái độ hành vi ứng xử cĩ văn hĩa trong khơng gian trường học và cổ vũ tính tích cực hoạt động thực tiễn của sinh viên trong học tập và sinh hoạt phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi cũng như mục tiêu đào tạo của bậc đại học theo hướng tích cực và yêu cầu cao về hiệu quả. Hiệu quả GDVHHĐ là kết quả cao nhất của GDVHHĐ phù hợp với mục đích đặt ra và sử dụng hợp lý các nguồn lực được đầu tư để t