Tìm hiểu tác động của ngoại thương đến phát triển kinh tế Việt Nam từ năm 1986 đến nay

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn I. Kh¸i qu¸t chung vÒ ngo¹i th­¬ng 5 1 Kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ngo¹i th­¬ng 5 2. Mèi quan hÖ gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong ngo¹i th­¬ng 3. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng II. TÇm quan träng cña ngo¹i th­¬ng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n 1. Vai trß chung 2. Quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi mét sè lÜnh vùc c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng ch­¬ng II: T¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay I. Kh¸i qu¸t vÓ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tr­íc vµ sau ®æi míi 1. Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tr­íc khi ®æi míi 2. Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tõ n¨m 1986 ®Õn nay. II. T¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ sau ®æi míi 1. Ngo¹i th­¬ng t¹o ®éng lùc cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 2. Ngo¹i th­¬ng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 3. Ngo¹i th­¬ng gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 4. Ngo¹i th­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp thu thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®æi míi c«ng nghÖ trong n­íc. 5. Ngo¹i th­¬ng gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ n©ng cao tay nghÒ còng nh­ tr×nh ®é cña ®éi ngò lao ®éng. 6. Ngo¹i th­¬ng gãp phÇn khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn trong n­íc phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ch­¬ng III: ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020. I. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. 1. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 2. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng . II. mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ. 1. Gi¶i ph¸p. 2. Mét sè kiÕn nghÞ. KÕt luËn. Tµi liÖu tham kh¶o. Lêi nãi ®Çu Xu h­íng toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bao giê hÕt. §ã lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ bao qu¸t tæng thÓ c¸c lÜnh vùc trªn ph¹m vi toµn cÇu, víi sù tham gia cña hÈu hÕt c¸c quèc gia tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt ®Õn c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn. Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc lín, nhá ®Òu ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, theo ®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ më. Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· cho thÊy, sù thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia dï ë tr×nh ®é nµo còng ®Òu phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã ngo¹i th­¬ng gi÷ vÞ trÝ träng t©m. ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt nµy. §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI (1986) ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi cho ViÖt Nam. TiÕp tôc, §¹i héi VII x¸c ®Þnh ®­êng lèi ®èi ngo¹i “®éc lËp tù chñ, ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸”, “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc”. §¹i héi IX kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng “ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng”. Sau h¬n m­êi l¨m n¨m ®æi míi, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ vµ thµnh tùu ph¸t triÓn kh¶ quan trong nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Riªng trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· cã nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc, ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®· chøng minh r»ng, ngo¹i th­¬ng trong h¬n mét thËp kû võa qua ®· thùc sù trë thµnh mét ®éng lùc kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong bèi c¶nh quèc tÕ vµ trong n­íc cã nhiÒu biÕn ®éng mµ nh÷ng biÕn ®éng ®ã kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ n­íc ta. VËy ngo¹i th­¬ng ®· t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ khi ®æi míi ®Õn nay vµ t¸c ®éng ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng khÝa c¹nh kinh tÕ nµo? §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy muèn t×m hiÓu vµ ®Ò cËp ®Õn. Víi nh÷ng lý do trªn, t¸c gi¶ xin chän viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “T×m hiÓu t¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ n¨m 1986 ®Õn nay” Víi môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu nh­ trªn, bµi luËn nµy sÏ ®­îc chia lµm c¸c phÇn chÝnh nh­ sau: Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam tõ n¨m 1986 ®Õn nay. Ch­¬ng III: Ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam ®Õn 2020. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch logic, tæng hîp, so s¸nh vµ nghiªn cøu thùc tiÔn. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Côc XuÊt nhËp khÈu Bé Th­¬ng m¹i, Tæng côc Thèng kª, Th­ viÖn Quèc gia, Th­ viÖn Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, Th­ viÖn Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng ®· gióp ®ì t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm tµi liÖu ®Ó hoµn thµnh bµi kho¸ luËn. Em còng xin ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng ®· gi¶ng d¹y vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc v« cïng bæ Ých vµ thiÕt thùc ®Ó em cã thÓ m¹nh d¹n chän viÕt ®Ò tµi nµy vµ ®Æc biÖt lµ sù nhiÖt t×nh vµ tËn t©m cña thÇy T« Träng NghiÖp, gi¶ng viªn khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn em trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn tèt nghiÖp. Hµ Néi th¸ng 11 n¨m 2002 Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ lý luËn I. Kh¸i qu¸t vÒ ngo¹i th­¬ng 1. Kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ngo¹i th­¬ng Kinh tÕ ®èi ngo¹i ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ lµ mét lÜnh vùc phong phó cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nãi vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i c¸c nhµ chuyªn m«n ®Òu cho r»ng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ, c¸c ho¹t ®éng vÒ kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt vµ c¸c dÞch vô nh»m thu ngo¹i tÖ kh¸c cña mét quèc gia ®èi víi n­íc ngoµi (qua ®ã mçi n­íc cã thÓ tham gia vµo sù ph©n c«ng, hîp t¸c lao ®éng quèc tÕ vµ trao ®æi mËu dÞch quèc tÕ). Hay quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ vÒ vËt chÊt vµ tµi chÝnh, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ cña mét quèc gia víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi (c¸c quèc gia kh¸c; c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh quèc tÕ vµ c¸c tËp ®oµn t­ b¶n ®éc quyÒn ®a quèc gia). ë ®©y chóng ta cÇn chó ý r»ng, kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ, tøc lµ mét bé phËn cña toµn bé nÒn kinh tÕ mçi quèc gia. Khi mét quèc gia thùc hiÖn chÝnh s¸ch “më cöa” nÒn kinh tÕ th× hÇu nh­ toµn bé c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®Òu tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ng­îc l¹i, khi mét quèc gia thùc hiÖn chÝnh s¸ch “®ãng cöa” hoÆc h¹n chÕ theo m« h×nh nÒn kinh tÕ chØ huy th× chØ cã mét sè ngµnh, lÜnh vùc tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong thêi ®¹i hiÖn nay, kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy cµng cã néi dung phong phó vµ cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. Nhê cã kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ mçi mét quèc gia sÏ thu hót ®­îc c¸c nguån vèn, nguån c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi ®ång thêi sÏ t¹o thªm ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn trong n­íc vµ t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh n¨ng ®éng, hiÖu qu¶. Kinh tÕ ®èi ngo¹i cã néi dung rÊt réng, bao trïm nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã nh÷ng lÜnh vùc c¬ b¶n lµ: Ngo¹i th­¬ng: ®ã lµ quan hÖ mua b¸n hµng ho¸ víi c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, bao gåm hµng ho¸ v« h×nh vµ h÷u h×nh. DÞch vô quèc tÕ: lÜnh vùc dÞch vô quèc tÕ bao gåm c¸c ho¹t ®éng nh­: xuÊt nhËp khÈu søc lao ®éng, du lÞch quèc tÕ, giao th«ng vËn t¶i quèc tÕ, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, ng©n hµng, b¶o hiÓm... §Çu t­ quèc tÕ: hîp t¸c ®Çu t­ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ trong ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (tæ chøc, c¸ nh©n ) ®­a vèn hoÆc bÊt kú h×nh thøc gi¸ trÞ nµo vµo n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh, dÞch vô nh»m thu lîi nhuËn vµ ®¹t ®­îc c¸c hiÖu qu¶ x· héi. LÜnh vùc chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü thuËt quèc tÕ vµ nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c. Tr­íc thêi kú ®æi míi, chóng ta nhËn thøc vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn phiÕn diÖn, th­êng chØ giíi h¹n trong ph¹m vi mét sè ho¹t ®éng chñ yÕu nh­: xuÊt nhËp khÈu, dÞch vô quèc tÕ, hç trî vèn - kü thuËt cña n­íc ngoµi,... Ngµy nay, trong bèi c¶nh quan hÖ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®· ®­îc c¶i thiÖn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn th× ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng ®­îc hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n víi nh÷ng ho¹t ®éng quan träng nhÊt gåm: C¸c h×nh thøc hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi. Ngo¹i th­¬ng mµ cô thÓ lµ xuÊt nhËp khÈu. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c vÒ khoa häc - kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ víi n­íc ngoµi. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ kh¸c... Trong sè c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn, ph¶i kh¼ng ®Þnh lµ ngo¹i th­¬ng ®ãng vai trß trung t©m, chi phèi c¸c ho¹t ®éng kh¸c. BÊt cø mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nµo còng ®Òu ph¶i thùc hiÖn th«ng qua xuÊt nhËp khÈu. Ch¼ng h¹n nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi xÐt cho cïng còng chÝnh lµ nhËp khÈu vèn tõ bªn ngoµi. §èi víi hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, lµ c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ ë tÇm quèc tÕ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, nghiªn cøu vµ trao ®æi c«ng nghÖ. Cã nhiÒu ph­¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nµy, trong ®ã th«ng qua ngo¹i th­¬ng víi c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Hay c¸c ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ nh­: du lÞch quèc tÕ, giao th«ng vËn t¶i quèc tÕ, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, xuÊt nhËp khÈu søc lao ®éng kÓ c¶ chuyªn gia khoa häc kü thuËt, b¶o hiÓm quèc tÕ,... theo quan ®iÓm cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc coi lµ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ v« h×nh. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã hiÖu qu¶ sÏ t¸c ®éng tÝch cùc, thóc ®Èy hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c. Ng­îc l¹i, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c, nÕu ®¹t hiÖu qu¶ tèt, sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®Ó ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng tiÕp tôc ph¸t triÓn tèt h¬n, vµ do ®ã sÏ tiÕn ®Õn môc tiªu lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Òu ®¹t hiÖu qu¶ ngµy cµng cao h¬n, trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nhanh. Trong lÞch sö, cã nhiÒu n­íc ph¸t triÓn b»ng con ®­êng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ thµnh c«ng. NhiÒu n­íc cã biÓn, cã h¶i c¶ng ®· biÕt lîi dông ­u thÕ cña m×nh nh»m t¨ng c­êng giao th­¬ng bu«n b¸n, ®Èy m¹nh kinh tÕ ®èi ngo¹i rÊt sím nh­ Anh, Ph¸p, Italia, BØ, T©y Ban Nha,...®Òu thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. N­íc NhËt sím nhËn thÊy sù l¹c hËu trong chÝnh s¸ch ®ãng cöa tõ sau c¸ch m¹ng Minh TrÞ ®· më cöa ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i nªn võa tr¸nh ®­îc sù x©m l­îc cña c¸c n­íc ph­¬ng T©y võa nhanh chãng hoµn thµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C­êng quèc nh­ Mü còng ®Æc biÖt chó träng ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i. TÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch cña Mü ®Òu Ýt nhiÒu h­íng tíi ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. C¸c n­íc xung quanh ViÖt Nam nh­ Trung Quèc, Hµn Quèc, Singapo,...®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc ­u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nh÷ng luËn ®iÓm trªn chØ ®Ó nh»m chøng tá r»ng viÖc ph¸t triÓn m¹nh mét nÒn kinh tÕ, xÐt thùc chÊt, chÝnh lµ viÖc ph¸t triÓn m¹nh sù giao l­u c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã ngo¹i th­¬ng cã vÞ trÝ träng t©m vµ lµ mét ®éng lùc trùc tiÕp rÊt quan träng ®­a l¹i sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ. Nãi tãm l¹i, kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ hÕt søc quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, nã bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau, trong ®ã ngo¹i th­¬ng lµ bé phËn gi÷ vÞ trÝ träng t©m, cã t¸c ®éng chi phèi ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c. 2. Mèi quan hÖ gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong ngo¹i th­¬ng. XuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ hai bé phËn cÊu thµnh cña ngo¹i th­¬ng, chóng liªn quan chÆt chÏ, mËt thiÕt víi nhau, thóc ®Èy lÉn nhau. Nãi c¸ch kh¸c, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu võa lµ tiÒn ®Ò võa lµ kÕt qu¶ cña nhau. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: XuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ hai ho¹t ®éng cÇn thiÕt cña bÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo x©y dùng theo m« h×nh kinh tÕ më v× chÝnh nã ®· t¹o nªn t¸c ®éng ®Õn c¶ tæng cung vµ tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n mét c¸ch hµi hoµ, c©n ®èi. VÒ mÆt qu¶n lý, nÕu qu¶n lý tèt nhËp khÈu sÏ t¨ng ®­îc hiÖu qu¶ sö dông ngo¹i tÖ, nghÜa lµ võa tiÕt kiÖm ®­îc ngo¹i tÖ võa ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ. Trong nhiÒu tr­êng hîp, cã thÓ lÊy lîi nhuËn xuÊt khÈu ®Ó bï ®¾p cho kho¶n lç ho¹t ®éng nhËp khÈu vµ ng­îc l¹i cã thÓ lÊy lîi nhuËn nhËp khÈu ®Ó bï ®¾p cho kho¶n lç cña kinh doanh xuÊt khÈu. Nh­ng trong c¶ hai tr­êng hîp th× hiÖu qu¶ tæng hîp cña c¶ qu¸ tr×nh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ph¶i ®¹t tíi cã l·i. KÕt hîp gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn t¹o thªm nhiÒu nguån hµng xuÊt khÈu, ch¼ng h¹n cã thÓ sö dông vèn nhËp khÈu ®Ó t¹o ra nguån hµng xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, xuÊt khÈu lµ kh©u t¹o nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó chñ ®éng c©n ®èi nhËp khÈu. 3. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng. 3.1 Chøc n¨ng Chøc n¨ng cña mét ngµnh kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kh¸ch quan, ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi. CÇn ph©n biÖt chøc n¨ng víi nhiÖm vô. NÕu nh­ chøc n¨ng cña ngo¹i th­¬ng mang tÝnh kh¸ch quan, th× nhiÖm vô cña nã l¹i ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chøc n¨ng vµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña tõng giai ®o¹n. NhiÖm vô lµ sù quy ®Þnh cô thÓ ho¸ c«ng viÖc ph¶i lµm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nã thay ®æi tuú thuéc vµo sù thay ®æi cña nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chøc n¨ng. NhiÖm vô kh«ng chØ cô thÓ ho¸ chøc n¨ng mµ cßn bao gåm c¶ nh÷ng néi dung ngoµi chøc n¨ng. Chøc n¨ng cña ngo¹i th­¬ng lµ l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a trong n­íc víi n­íc ngoµi. ë ®Çy cÇn ph©n biÖt chøc n¨ng “l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a trong n­íc víi n­íc ngoµi” víi t­ c¸ch lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi vµ víi t­ c¸ch lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ. Lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ngo¹i th­¬ng thÓ hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: T¹o vèn cho qu¸ tr×nh më réng vèn ®Çu t­ trong n­íc Gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ b»ng viÖc t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh. ChuyÓn ho¸ gi¸ trÞ sö dông, lµm thay ®æi c¬ cÊu vËt chÊt cña tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc vµ thÝch øng chóng víi nhu cÇu tiªu dïng vµ tÝch luü. Lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ ®¶m nhËn kh©u l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a trong n­íc víi bªn ngoµi, chøc n¨ng c¬ b¶n cña ngo¹i th­¬ng lµ th«ng qua bu«n b¸n ®Ó nèi liÒn mét c¸ch h÷u c¬ theo kÕ ho¹ch gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, tho¶ m·n nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ cña nh©n d©n vÒ hµng ho¸ theo sè l­îng, chÊt l­îng, mÆt hµng, ®Þa ®iÓm vµ thêi gian phï hîp víi chi phÝ thÊp nhÊt. §Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng quan träng trªn, ngo¹i th­¬ng cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc qu¶n lý ngo¹i th­¬ng theo mét c¬ chÕ thÝch hîp cho tõng thêi kú ph¸t triÓn. 3.2 NhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng. Nh­ ®· nãi ë trªn, ®Ó x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng chóng ta ph¶i c¨n cø vµo chøc n¨ng cña ngo¹i th­¬ng vµ bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ còng nh­ bèi c¶nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong tõng thêi kú. C¨n cø vµo chøc n¨ng: ngo¹i th­¬ng thùc hiÖn chøc n¨ng l­u th«ng hµng ho¸, chøc n¨ng nµy quyÕt ®Þnh tÝnh ®Æc thï cña ngo¹i th­¬ng so víi c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c. §ã lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng mµ ®èi t­îng phôc vô lµ thÞ tr­êng néi ®Þa vµ ®èi t­îng ho¹t ®éng lµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. NhiÖm vô cña ngo¹i th­¬ng ph¶i xoay quanh viÖc phôc vô cho yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc. Bèi c¶nh quèc tÕ: b­íc sang thËp kû 80 cña thÕ kû XX, bèi c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi cã ¶nh h­ëng ®Õn ViÖt Nam. C¸c n­íc XHCN ë §«ng ¢u b¾t ®Çu béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu khñng ho¶ng c¶ vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ. §Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90 th× hÖ thèng XHCN ë §«ng ¢u tan d· do nh÷ng khuyÕt ®iÓm trªn kh«ng thÓ söa ch÷a. ViÖt Nam l©m vµo t×nh tr¹ng hÕt søc khã kh¨n do mÊt ®i nh÷ng b¹n hµng truyÒn thèng vµ nh÷ng ­u ®·i cã ®­îc tõ quan hÖ víi nh÷ng n­íc nµy bÞ chÊm døt. Trong khi ®ã, ch­a bao giê vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®­îc nh¾c ®Õn nhiÒu nh­ vËy ë c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. B­íc ®Çu, më cöa kinh tÕ bu«n b¸n víi c¸c n­íc bªn ngoµi ®· ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho c¸c quèc gia theo ®uæi chiÕn l­îc nµy. Toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngµy cµng thÓ hiÖn lµ mét xu thÕ tÊt yÕu kh¸ch quan mµ bÊt cø quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn còng kh«ng thÓ n»m ngoµi quy luËt cña nã. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh, c¸c n­íc lín nhá ®Òu ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, theo ®uæi chÝnh s¸ch më cña kinh tÕ. C¸c t¸c ®éng chiÒu däc cña mçi quèc gia còng nh­ c¸c t¸c ®éng chiÒu ngang gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c khu vùc kinh tÕ trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ khÐp kÝn sang kinh tÕ më cöa ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung còng nh­ nÒn kinh tÕ mçi quèc gia, trong ®ã cã ViÖt Nam, nãi riªng. Nh­ vËy nÕu c¨n cø vµo bèi c¶nh quèc tÕ trong giai ®o¹n nµy, ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ph¶i cã nhiÖm vô thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong n­íc sím hoµ nhËp vµ theo kÞp sù ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi th«ng qua qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Bèi c¶nh kinh tÕ trong n­íc: §øng tr­íc bèi c¶nh quèc tÕ ®Çy biÕn ®éng, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt vµ ®óng ®¾n vÒ ®­êng lèi. §ã lµ viÖc th«ng qua ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ chÕ ®é bao cÊp, ®ãng cöa, hÇu nh­ chØ dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh sang mét nÒn kinh tÕ më cöa, t¹i §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI (12/1986). ViÖt Nam thùc hiÖn ®­êng lèi më cña nÒn kinh tÕ ®óng vµo thêi kú mµ thÕ giíi chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi ®· ®¹t ®Õn møc mµ biªn giíi quèc gia chØ cßn mang ý nghÜa ngo¹i giao vµ hµnh chÝnh. Sù giao l­u kinh tÕ ®· liªn kÕt c¸c quèc gia cã chÕ ®é kh¸c nhau thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt. §©y chÝnh lµ thuËn lîi lín cho n­íc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi t­ duy còng nh­ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ ®ã ®Õn nay chóng ta ®· liªn tôc söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ®­a ra nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn phï hîp víi quan ®iÓm më cöa cña §¶ng vµ nhµ n­íc. KÕt qu¶ lµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ hÕt søc to lín. NÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu tiÕn dÇn lªn mét nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i h¬n, mang ®Ëm tÝnh chÊt “c¬ chÕ thÞ tr­êng” h¬n. NÕu nh­ tr­íc ®©y chóng ta chØ cã quan hÖ víi gÇn 50 quèc gia th× ®Õn nay ViÖt Nam ®· ®Æt quan hÖ bu«n b¸n víi trªn 160 quèc gia vµ khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng phong phó vµ ®a d¹ng h¬n vµ ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng còng thÓ hiÖn râ h¬n vai trß trung t©m cña m×nh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¨n cø trªn, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam hiÖn nay ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu sau: N©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. NghÜa lµ c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ ph¶i nh»m vµo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ ®Õn l­ît nã, sù ph¸t triÓn kinh tÕ, søc m¹nh kinh tÕ lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña sù vËn ®éng vÒ chÝnh trÞ, an ninh quèc gia, gióp më réng quan hÖ nãi chung vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. Gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi quan träng cña ®Êt n­íc: vèn, c«ng nghÖ, viÖc lµm, sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn trong n­íc. Hay nãi c¸ch kh¸c, ngo¹i th­¬ng ph¶i ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc mét c¸ch lµnh m¹nh. Toµn bé nh÷ng nhiÖm vô trªn cña ngo¹i th­¬ng ®Òu nh»m gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc hiÖn nay. Trong ch­¬ng sau, chóng ta sÏ nghiªn cøu vµ t×m hiÓu xem tõ khi ®æi míi kinh tÕ ®Õn nay, ngo¹i th­¬ng ®· thùc hiÖn ®­îc nh÷ng nhiÖm vô nµo trong sè nh÷ng nhiÖm vô mµ chóng ta ®· ®Ò cËp. Nh÷ng t¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc còng sÏ ®­îc ph©n tÝch trªn c¬ së nh÷ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô trªn ®©y cña ngo¹i th­¬ng. II. TÇm quan träng cña ngo¹i th­¬ng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n 1. Vai trß chung. Nh­ ®· kh¼ng ®Þnh ngay tõ ban ®Çu r»ng kh«ng mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi tån t¹i mµ kh«ng cã quan hÖ víi c¸c quèc gia kh¸c, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc kinh tÕ. Bëi v× quan hÖ bu«n b¸n trao ®æi gi÷a c¸c n­íc vÒ hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan cho nªn quan hÖ gi÷a c¸c n­íc trong lÜnh vùc kinh tÕ còng mang tÝnh kh¸ch quan. ThÕ giíi ngµy nay ®­îc xem lµ tæng thÓ cña c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia kh¸c nhau. C¸c nÒn kinh tÕ nµy tuú thuéc vµo t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau th«ng qua c¸c mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ,.... Së dÜ cã hiÖn t­îng trªn lµ do mçi quèc gia n»m ë nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng cã vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu, tµi nguyªn thiªn nhiªn,... nªn hä chØ thuËn lîi cho ph¸t triÓn mét hoÆc mét sè ngµnh kinh tÕ nhÊt ®Þnh. Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc kh¸c nhau cña thÕ giíi vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, gi¸o dôc, khoa häc vµ nhÊt lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®· dÉn ®Õn sù trao ®æi s¶n phÈm cña nhau ®Ó tho· m·n nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng cña mét ®Êt n­íc. Tuú theo ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn mµ mçi quèc gia cã quy t¾c qu¶n lý riªng cña m×nh. ViÖc quan hÖ víi c¸c n­íc do ®ã còng ®­îc chi phèi bëi chÕ ®é x· héi mµ nã th«ng qua, vµ biÓu hiÖn thµnh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ra ®êi tõ khi cã nhµ n­íc vµ nã phøc t¹p dÇn lªn, ngµy cµng më réng thªm cïng víi sù ph¸t triÓn cña trao ®æi hµng hãa vµ tiÒn tÖ phï hîp víi lîi Ých cña mçi quèc gia. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn th× më réng quan hÖ kinh tÕ ra bªn ngoµi gióp cho viÖc bµnh tr­íng nhanh chãng søc m¹nh kinh tÕ cña m×nh nh­: t×m kiÕm thÞ tr­êng míi ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thõa vÒ hµng ho¸, t×m kiÕm n¬i ®Çu t­ thuËn lîi ®em l¹i lîi nhuËn cao vµ gi¶m ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt do sö dông lao ®éng vµ tµi nguyªn rÎ ë n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m tiÕp thu vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng n¨ng ®éng, t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao. H¬n n÷a, thÞ tr­êng néi ®Þa cña c¸c n­íc nµy th­êng lµ chËt hÑp, kh«ng ®ñ ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn nÒn c«ng nghiÖp víi quy m« s¶n xuÊt hµng lo¹t, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ gióp kh¾c phôc h¹n chÕ nµy. Ngoµi ra, viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó c¸c thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc, n©ng cao ®êi sèng, t¹o ®iÒu kiÖn cñng cè hoµ b×nh. Nh­ vËy, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng (xuÊt nhËp khÈu), nh­ ®· ph©n tÝch, lµ yÕu tè chñ chèt vµ chñ ®éng nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷ vÞ trÝ trung t©m v× kÕt qu¶ thùc tÕ cña mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cuèi cïng ®Òu ®­îc thÓ hiÖn trong kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia. H¬n n÷a, hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c còng ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Nãi tãm l¹i, vai trß cña ngo¹i th­¬ng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia còng chÝnh lµ vai trß cña kinh tÕ ®èi ngo¹i v× ngo¹i th­¬ng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ lµ bé phËn gi÷ vÞ trÝ trung t©m, quan träng nhÊt. BÊt kú quèc gia nµo dï lµ ®ang ph¸t triÓn hay cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao th× còng thu ®­îc lîi Ých tõ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. 2. Quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi mét sè lÜnh vùc c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ. §Ó thÊy râ h¬n vai trß cña ngo¹i th­¬ng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong phÇn nµy chóng ta sÏ t×m hiÓu vÒ quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi mét sè lÜnh vùc kinh tÕ. Ngo¹i th­¬ng cã quan hÖ qua l¹i rÊt mËt thiÕt víi nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ nh­ng ë ®©y chóng ta sÏ chØ nghiªn cøu quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi c¸c lÜnh vùc quan träng nhÊt nh­ s¶n xuÊt, tiªu dïng, ph©n phèi vµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 2.1 Ngo¹i th­¬ng víi s¶n xuÊt. Ngo¹i th­¬ng ra ®êi lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®ång thêi ngo¹i th­¬ng l¹i lµ mét tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. S¶n xuÊt muèn ph¸t triÓn th× cÇn ph¶i gi¶ quyÕt c¸c nh©n tè cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ®ã. §ã lµ ®¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Çu ra, t¹o lËp thÞ tr­êng cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngo¹i th­¬ng ®¶m b¶o yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt b»ng c¸ch nhËp khÈu nh÷ng nguyªn vËt liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt mµ trong n­íc kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ. §Ó nhËp khÈu nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt ®ã cÇn ph¶i cã vèn. ChÝnh ngo¹i th­¬ng th«ng qua xuÊt khÈu sÏ t¹o ra vèn ®Ó ®¸p øng phÇn nµo cho nhu cÇu nhËp khÈu. Nh­ vËy, ngo¹i th­¬ng ®· thùc hiÖn chøc n¨ng lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Ngoµi ra, th«ng qua ngo¹i th­¬ng, s¶n xuÊt trong n­íc cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, cã ®iÒu kiÖn ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong n­íc gióp cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn h¬n. Ngµy nay, hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra kh«ng chØ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ cßn ph¶i ®¸p øng ®­îc c¶ nhu cÇu tiªu dïng ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ dÜ nhiªn hµng ho¸ cña ta sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n do ph¶i c¹nh tranh víi hµng ho¸ cña nhiÒu nÒn kinh tÕ kh¸c nhau. Nh­ng ta cã thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi th× còng cã nghÜa lµ hµng ho¸ n­íc ngoµi sÏ trµn vµo n­íc ta. Do ®ã, ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn, s¶n xuÊt trong n­íc sÏ gÆp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t h¬n kh«ng nh÷ng ë c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ ngay c¶ ë thÞ tr­êng néi ®Þa. Sù c¹nh tranh nµy cã thÓ lµ vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng hay hµm l­îng c«ng nghÖ ®ßi hái s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ngµy cµng c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn h¬n ®Ó cã thÓ c¹nh tranh thµnh c«ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, quan hÖ bu«n b¸n víi bªn ngoµi më réng ®· lµm cho t×nh tr¹ng tiªu dïng cña x· héi cã nhiÒu biÕn ®æi, ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cao h¬n vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng, kiÓu c¸ch, mÉu m·,... lµm thay ®æi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng theo h­íng tÝch cùc. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· thóc Ðp s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ngµy ph¸t triÓn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña chÝnh nh÷ng ng­êi tiªu dïng trong n­íc. Ng­îc l¹i, khi s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra víi khèi l­îng lín kh«ng nh÷ng ®ñ ®¶m b¶o cho nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa mµ cßn ®ñ ®Ó xuÊt khÈu. NghÜa lµ ngo¹i th­¬ng ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Çu ra cho s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng chØ t¹o ra khèi l­îng s¶n phÈm lín h¬n mµ chÊt l­îng s¶n phÈm còng tèt h¬n, hµm l­îng khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong s¶n phÈm còng ®­îc n©ng cao, ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña ng­êi tiªu dïng trªn nhiÒu thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §ã còng chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn gióp ngo¹i th­¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn. 2.2 Ngo¹i th­¬ng víi tiªu dïng. Tiªu dïng lµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt. Tiªu dïng víi t­ c¸ch lµ mét yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, võa chÞu t¸c ®éng quyÕt ®Þnh cña s¶n xuÊt nh­ng ®ång thêi còng ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt. XÐt vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ th× chØ cã tiªu dïng th× s¶n phÈm míi thùc sù lµ s¶n phÈm. Tiªu dïng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, yÕu tè quan träng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Kh«ng ®¶m b¶o tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®Õn mét møc ®é cÇn thiÕt th× kh«ng thÓ t¸i s¶n xuÊt ®Çy ®ñ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi. Do ®ã, viÖc tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng kh«ng nh÷ng lµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt mµ cßn lµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Tõ mèi liªn hÖ mËt thiÕt trªn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, chóng ta nhËn thÊy ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi tiªu dïng th«ng qua s¶n xuÊt. Ngo¹i th­¬ng nhËp khÈu nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã ngo¹i th­¬ng cßn tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n mét c¸ch trùc tiÕp b»ng c¸ch nhËp khÈu nh÷ng lo¹i s¶n phÈm, hµng ho¸ trong n­íc cã nhu cÇu nh­ng s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc do kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt ra kh«ng ®ñ. Tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n nh­ng ngo¹i th­¬ng kh«ng ®­îc hoµn toµn phô thuéc vµ bÞ ®éng ®èi víi ®ßi hái cña tiªu dïng mµ ph¶i t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn tiªu dïng ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu tiªu dïng x· héi. Ngo¹i th­¬ng nªn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc h­íng ng­êi tiªu dïng vµo nh÷ng ®ßi hái hîp lý, phï hîp víi chÝnh s¸ch tiªu dïng cô thÓ trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Th«ng qua viÖc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng quèc tÕ, ngo¹i th­¬ng chñ ®éng ®ãng gãp vµo viÖc c¶i thiÖn tËp qu¸n tiªu dïng l¹c hËu, h×nh thµnh ph­¬ng thøc tiªu dïng míi phï hîp víi lèi sèng hiÖn ®¹i. §Õn l­ît m×nh, nh÷ng ®ßi hái vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng vµ mÉu m· s¶n phÈm cña ng­êi tiªu dïng ®· gãp phÇn thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã. 2.3 Ngo¹i th­¬ng víi ph©n phèi. Chóng ta biÕt r»ng, chøc n¨ng cña ngo¹i th­¬ng lµ l­u th«ng hµng ho¸ víi bªn ngoµi. Mµ hµng ho¸ s¶n xuÊt ra muèn ®Õn víi ng­êi tiªu dïng ph¶i th«ng qua hÖ thèng ph©n phèi. Nh­ vËy, ngo¹i th­¬ng lµ mét bé phËn cña hÖ thèng ph©n phèi, ngo¹i th­¬ng gióp cho hµng hãa s¶n xuÊt ra trong n­íc ®Õn víi ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi ®ång thêi gióp ng­êi tiªu dïng trong n­íc lµm quen víi nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c quèc gia kh¸c. Ng­îc l¹i nhê cã hÖ thèng ph©n phèi hµng ho¸ mµ ngo¹i th­¬ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Ngoµi ra ngo¹i th­¬ng cßn liªn quan ®Õn ph©n phèi b»ng viÖc sö dông c¸c lîi thÕ ®Ó tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ nh»m t¨ng thªm thu nhËp quèc d©n cã thÓ sö dông ®ång thêi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc thùc hiÖn quü tiªu dïng c¸ nh©n. Trong tr­êng hîp cã ngo¹i th­¬ng, thu nhËp quèc d©n cã thÓ sö dông ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Nv = Np - E + M Trong ®ã: Nv lµ thu nhËp quèc d©n cã thÓ sö dông. Np lµ thu nhËp quèc d©n ®­îc s¶n xuÊt ra. E lµ xuÊt khÈu vµ M lµ nhËp khÈu. ViÖc nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng ®· kh¾c phôc ®­îc mét phÇn thiÕu thèn hµng ho¸ vµ c¬ cÊu mÆt hµng ch­a phong phó cña thÞ tr­êng trong n­íc. Do vËy, viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng víi mét tû lÖ hîp lý trong c¬ cÊu nhËp khÈu, kh«ng nh÷ng lµ yªu cÇu cña tiªu dïng mµ cßn lµ ®ßi hái cña ph©n phèi. 2.4 Ngo¹i th­¬ng víi thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Th«ng th­êng, bÊt kú mét n­íc nµo tr­íc khi quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i hîp t¸c vÒ ®Çu t­ víi ai, trong lÜnh vùc liªn doanh nµo, ®Òu ph¶i c¨n cø vµo c¸c môc tiªu ®Ò ra tr­íc ®ã, trong ®ã cã xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ nh÷ng môc tiªu rÊt quan träng ®­îc c¸c bªn ®èi t¸c ®Çu t­ ®Æc biÖt quan t©m. XuÊt nhËp khÈu lµ tiÒn ®Ò vµ lµ n¬i thÓ hiÖn kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña ho¹t ®éng ®Çu t­. Ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ chÝnh lµ viÖc xuÊt nhËp khÈu vèn vµ ®i liÒn víi nã lµ xuÊt nhËp khÈu thiÕt bÞ c«ng nghÖ vµ sau ®ã lµ xuÊt nhËp khÈu s¶n phÈm ®¹t ®­îc sau khi ®Çu t­. Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ dÉn ®Õn viÖc h¹n chÕ hay thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng. Hîp t¸c quèc tÕ vÒ ®Çu t­ hay thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi suy ®Õn cïng chÝnh lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®¹t tíi môc tiªu t¨ng tr­ëng cña xuÊt nhËp khÈu tøc lµ cña ngo¹i th­¬ng. Mét kho¶n ®Çu t­ n­íc ngoµi nÕu kh«ng ®­îc h­íng vµo më mang vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu th× kh¶ n¨ng nhËp khÈu sÏ bÞ thu hÑp.._. ë ViÖt Nam, khu vùc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc më réng xuÊt khÈu. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn t­ n­íc ngoµi chiÕm 47% tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Khi nãi ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi, th«ng th­êng ng­êi ta hay nh¾c ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Nh­ng ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn bao gåm mét bé phËn hÕt søc quan träng kh¸c ®ã lµ vèn ODA. ChÝnh ODA lµ nguån vèn chñ yÕu gióp mét ®Êt n­íc c¶i thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña m×nh. Tõ ®ã míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Ngo¹i th­¬ng lµ mét lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, do ®ã ngo¹i th­¬ng còng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h¬n nhê nh÷ng lîi Ých chung mµ nguån ODA mang l¹i cho ®Êt n­íc. Nãi tãm l¹i, ngo¹i th­¬ng vµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Trong mèi quan hÖ biÖn chøng ®ã, ngo¹i th­¬ng mµ ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu lu«n gi÷ vÞ trÝ träng t©m, lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng ®Ó hîp t¸c ®Çu t­ vµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi h­íng tíi. S¶n xuÊt, tiªu dïng, ph©n phèi vµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Òu cã quan hÖ mËt thiÕt qua l¹i víi ngo¹i th­¬ng. §iÒu ®ã chøng tá r»ng, vai trß cña ngo¹i th­¬ng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ rÊt lín, thËm chÝ lµ nguån gèc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngo¹i th­¬ng t¸c ®éng ®Õn bèn lÜnh vùc chÝnh cña nÒn kinh tÕ vµ qua ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ mét quèc gia. 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn, chóng ta ®· phÇn nµo thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt cña ngo¹i th­¬ng. Nh»m chøng minh râ h¬n vai trß cña ngo¹i th­¬ng vµ nh»m gi¶i thÝch t¹i sao l¹i ph¶i ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, trong phÇn nµy, chóng ta sÏ t×m hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò ®ã b»ng c¸ch so s¸nh nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm cña hai chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ: chiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ” vµ “më cöa kinh tÕ“. Nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 60, hÇu hÕt c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ Ch©u Mü La Tinh ®Òu x©y dùng chiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ“. Nh÷ng n¨m vÒ sau, mét sè n­íc nh­ Hµn Quèc tr­íc khi cÊt c¸nh ®· thùc hiÖn chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu. Thùc chÊt chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu chØ lµ biÕn t­íng cña chiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ“ nh­ng mÒm dÎo vµ n¨ng ®éng h¬n. ChiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ“ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chñ yÕu theo h­íng tù ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc. VÒ ngo¹i th­¬ng, c¸c n­íc chØ xuÊt khÈu nh÷ng g× sau khi ®· tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. §Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu nh»m tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. ChÝnh s¸ch “®ãng cöa kinh tÕ“ mang nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt sau: Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ tuy chËm nh­ng v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh. Sù ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ Ýt chÞu ¶nh h­ëng bëi nh÷ng thay ®æi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. TiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc ®­îc khai th¸c vµ ph¸t huy tèi ®a. Sù ®éc lËp t­¬ng ®èi vÒ kinh tÕ cho phÐp c¸c n­íc vÒ c¬ b¶n thùc hiÖn ®­îc quyÒn tù chñ vÒ chÝnh trÞ. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm trªn, chÝnh s¸ch nµy cßn cã nh÷ng nh­îc ®iÓm lµ : Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ ®êi sèng hiÖn nay, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia phô thuéc vµo qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. Cho nªn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch “®ãng cöa kinh tÕ“ lµ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vèn lµ c¸c n­íc nghÌo, lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn thÊp nªn chÝnh s¸ch nµy lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc tiªn tiÕn ph¸t triÓn h¬n. §iÒu ®ã dÉn ®Õn qu¸ tr×nh ®æi míi kü thuËt diÔn ra chËm ch¹p, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm. Do c¸c n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy kh«ng chó träng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, trong khi ®ã l¹i thiÕu vèn b»ng ngo¹i tÖ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu. HËu qu¶ lµ c¸c n­íc buéc ph¶i vay nî n­íc ngoµi ®Ó ®ñ vèn cho nhËp khÈu. ViÖc nhËp vËt t­, hµng ho¸ tõ thÞ tr­êng bªn ngoµi vµo chñ yÕu ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc lµm chi phÝ s¶n xu©t qu¸ cao, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ vµ t¹o ra kÕt qu¶ ng­îc l¹i víi môc ®Ých tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. ë phÇn lín c¸c n­íc, søc mua thÞ tr­êng néi ®Þa qu¸ nhá kh«ng ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cã quy m« lín, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng kÐm, n¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng. ChÝnh tõ nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn mµ nhiÒu n­íc ®· thay ®æi chiÕn l­îc kinh tÕ cña m×nh tõ “®ãng cöa kinh tÕ “ sang “më cöa kinh tÕ“. ChiÕn l­îc “më cöa kinh tÕ“ ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn gäi lµ chiÕn l­îc “s¶n xuÊt h­íng vµo xuÊt khÈu”. Thùc chÊt cña chiÕn l­îc nµy lµ më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ träng t©m lµ ngo¹i th­¬ng trong ®ã ­u tiªn hµng ®Çu lµ xuÊt khÈu. T¨ng c­êng thu hót vèn vµ kü thuËt n­íc ngoµi nh»m khai th¸c triÖt ®Ó c¸c tiÒm n¨ng trong n­íc. ¦u thÕ næi bËt cña chiÕn l­îc nµy so víi chiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ” lµ: Nhê ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mµ t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ, do ®ã gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng nhËp khÈu m¸y mãc, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ng©n hµng ThÕ giíi (World Bank) vÒ sù ph¸t triÓn cña 41 n­íc ph¸t triÓn theo hai chiÕn l­îc: ®ãng cöa vµ më cöa kinh tÕ th× nhãm n­íc më cöa kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh cao h¬n 5%. Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn mµ cßn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng tiÕp thu tr×nh ®é khoa häc vµ kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. C¶i thiÖn t×nh h×nh mÊt c©n ®èi cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ nhê ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mang l¹i nguån thu ngo¹i tÖ, gi¶m bít vay nî n­íc ngoµi. Nhê cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c ngµnh xuÊt khÈu, c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ t¨ng kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m bít t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Tr­íc sù c¹nh tranh gay g¾t cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c nhµ s¶n xuÊt buéc ph¶i c¶i tiÕn s¶n xuÊt, do ®ã sè l­îng vµ chÊt l­îng hµng ho¸ kh«ng ngõng t¨ng lªn. Kh¾c phôc ®­îc sù chËt hÑp cña thÞ tr­êng néi ®Þa do më réng xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng bªn ngoµi. Nhê tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mµ c¸c lîi thÕ cña ®Êt n­íc ®­îc khai th¸c cã hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ h¬n. Tuy nhiªn, còng nh­ chiÕn l­îc “®ãng cöa kinh tÕ “, chiÕn l­îc “më cöa kinh tÕ“ còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy, hä ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc tËp trung qu¸ cao vµo ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: Thø nhÊt: nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ lÖ thuéc vµo bªn ngoµi ®Æc biÖt bÞ lÖ thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc lín nh­ Mü, NhËt, EU v× cã ®Õn 3/4 kim ng¹ch bu«n b¸n quèc tÕ cña c¸c n­íc më cöa trong thêi kú ®Çu lµ ®­îc thùc hiÖn víi c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn trong ®ã chñ yÕu lµ Mü, NhËt vµ c¸c n­íc T©y ¢u. Sù lÖ thuéc nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ bÊt cø sù ph¸t triÓn xÊu nµo cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. VÝ dô, n¨m 1991, Mü vµ §ång minh thi hµnh cuéc chiÕn tranh chèng Ir¾c, hËu qu¶ lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ thiÖt h¹i hµng chôc tû USD do lÖnh cÊm vËn cña Mü chèng Ir¾c nªn hä kh«ng thùc hiÖn ®­îc c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu víi c¸c n­íc trong vïng. §Ó gi¶m bít sù lÖ thuéc nµy, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®· sím thùc hiÖn chiÕn l­îc nµy lµ: cÇn sím thi hµnh chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, t¨ng c­êng bu«n b¸n víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng nh­ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Thø hai, tËp trung cho chiÕn l­îc “h­íng vµo xuÊt khÈu” nÒn kinh tÕ dÔ bÞ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a mét bªn lµ c¸c ngµnh xuÊt khÈu vµ phôc vô xuÊt khÈu ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh nhê ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ vµ ®æi míi trang thiÕt bÞ, cßn mét bªn chØ phôc vô nhu cÇu néi ®Þa th× bÞ coi nhÑ Ýt ®­îc ®Çu t­ vÒ vèn vµ kü thuËt, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Ngoµi ra gi÷a c¸c vïng trong mét n­íc còng cã sù ph¸t triÓn chªnh lÖch: vïng thµnh thÞ, khu c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh theo h­íng hiÖn ®¹i, d©n c­ tËp trung ®«ng ®óc, trong lóc ®ã, ë nh÷ng vïng hÎo l¸nh cuéc sèng chËm biÕn ®æi, d©n c­ ngµy cµng th­a thít, ®Êt ®ai kh«ng ai canh t¸c do n¹n di d©n ra thµnh thÞ. Thø ba, ­u tiªn ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cïng víi ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¬ chÕ thÞ tr­êng lµm cho sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ diÔn ra nhanh chãng trong lÜnh vùc thu nhËp. Tuy vËy, kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ cña mét n­íc. Ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu vµ lµ mét ®ßi hái bøc b¸ch cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ mét n­íc. Ngµy nay, kh«ng mét n­íc nµo cã thÓ ph¸t triÓn mµ kh«ng dùa vµo kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. LÞch sö ®· chøng minh nhê ph¸t triÓn theo h­íng “më cöa kinh tÕ” mµ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn tr­íc ®©y nh­ §µi Loan, Nam TriÒu Tiªn, Singapo,... ®· trë thµnh nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi (NICs) chØ sau 30 n¨m ph¸t triÓn . Më cöa kinh tÕ ®· lµ xu h­íng chung hiÖn nay trªn toµn thÕ giíi. §èi víi n­íc ta, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn ®Êt n­íc th× viÖc ®­a ra mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ®­a ra mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ phï hîp lµ hÕt søc cÇn thiÕt, trong ®ã cÇn ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng cña xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hîp lý nh»m t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. Nh­ vËy xuÊt nhËp khÈu cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ cña mét n­íc. Th«ng qua t¨ng c­êng xuÊt nhËp khÈu, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Êt n­íc sÏ thu hót ®­îc nh÷ng kh¶ n¨ng dåi dµo cña bªn ngoµi vÒ vèn, thÞ tr­êng, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó ph¸t huy søc m¹nh bªn trong cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2020. N©ng cao hiÖu qu¶ nhËp khÈu, duy tr× mét møc ®é nhËp khÈu hîp lý nh»m ®¹t ®­îc c¸n c©n th­¬ng m¹i lµnh m¹nh, ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ còng lµ yªu cÇu cÊp thiÕt vµ cÇn thùc hiÖn ngay trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n­íc ta hiÖn nay. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1986 ®Õn nay. I. Kh¸i qu¸t vÒ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tr­íc vµ sau ®æi míi 1. Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tr­íc khi ®æi míi Nãi mét c¸ch c«ng b»ng th× tr­íc thêi kú ®æi míi, trong t­ duy kinh tÕ - chÝnh trÞ chóng ta ®· phÇn nµo nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã cã ngo¹i th­¬ng, mét c¸ch ®óng ®¾n, n¨ng ®éng, phï hîp víi thùc tiÔn ®Êt n­íc vµ bèi c¶nh quèc tÕ th× sÏ t¸c ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan, chóng ta ®· cã nh÷ng h¹n chÕ, sai lÇm trong qu¸ tr×nh thùc thi ®­êng lèi x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Sù nãng véi, ®èt ch¸y giai ®o¹n ®Ó ®i nhanh lªn CNXH theo mét quan ®iÓm duy ý chÝ, tù lùc c¸nh sinh theo kiÓu biÖt lËp, khÐp kÝn cïng víi mét c¬ chÕ qu¶n ly kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu, bao cÊp kÐo dµi nhiÒu n¨m ®· trë thµnh vËt c¶n, søc ú lµm triÖt tiªu c¸c ®éng lùc, k×m h·m t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Riªng trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i, mÆc dï ngay tõ nh÷ng n¨m 60 chóng ta ®· cã quan hÖ víi h¬n 40 n­íc nh­ng trªn thùc tÕ, c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc bªn ngoµi chØ giíi h¹n chñ yÕu trong ph¹m vi c¸c n­ãc XHCN. XuÊt khÈu sang c¸c n­íc nµy th­êng xuyªn chiÕm h¬n 70% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc nµy còng th­êng xuyªn chiÕm trªn 80% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu. Tõ n¨m 1976, trong bèi c¶nh ®Êt n­íc thèng nhÊt, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã nh÷ng thuËn lîi míi. Chóng ta cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc (®Êt ®ai, rõng, biÓn, khÝ hËu, tµi nguyªn thiªn nhiªn,...) ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ph¸t triÓn du lÞch, c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, më réng hîp t¸c Kinh tÕ - Khoa häc - Kü thuËt víi n­íc ngoµi, thu hót vèn vµ kü thuËt cña n­íc ngoµi. VÒ quan hÖ hîp t¸c th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc, ngoµi c¸c n­íc XHCN, ViÖt Nam ®· t¨ng c­êng quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i víi mét sè n­íc TBCN vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Ph¸p, §øc, Thuþ §iÓn, Ên §é, §µi Loan, Hång K«ng, Hµn Quèc, Th¸i Lan, Xingapo, ... Nhê ®ã, tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c n­íc nµy trtong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng ®Õn 46,8% (1986), trong ®ã NhËt B¶n lµ mét trong n¨m b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam. MÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c n­íc XHCN vÉn tiÕp tôc t¨ng vÒ mÆt gi¸ trÞ song vÒ mÆt tû träng th× l¹i gi¶m ®i so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ngoµi XHCN. XuÊt - nhËp khÈu theo hai khu vùc thêi kú 1976 - 1986 Khu vùc I - C¸c n­íc XHCN (triÖu róp) Khu vùc II - C¸c n­íc ngoµi XHCN (triÖu róp) N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n ngo¹i th­¬ng XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n ngo¹i th­¬ng 1976 132,9 557,5 -414,6 89,8 446,6 -356,8 1977 221,2 505,5 -284,3 101,3 712,9 -611,8 1978 246,7 518,2 -271,5 80,1 785,0 -704,9 1979 235,0 797,8 -562,8 85,5 728,3 -642,8 1980 225,0 755,1 -529,2 112,7 559,1 -446,4 1981 235,0 947,8 -712,2 165,6 434,4 -268,8 1982 337,1 1087,9 -750,8 189,5 384,3 -194,8 1983 381,3 1140,5 -759,2 235,2 386,2 -151,0 1984 407,9 1232,6 -824,7 241,7 512,4 -270,7 1985 425,8 1408,1 -982,3 272,7 449,3 -176,6 1986 438,9 1659,4 -1220,5 384,1 495,7 -11,6 Nguån: Sè liÖu thèng kª 1976 - 1990. NXB thèng kª, Hµ Néi, 1991. Nh­ng bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi míi, chóng ta l¹i ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n gay g¾t c¶ tõ bªn ngoµi lÉn bªn trong. Bªn ngoµi ®ã lµ hai cuéc chiÕn tranh biªn giíi T©y Nam vµ phÝa b¾c; c¸c n­íc XHCN ®ang béc lé dÇn nh÷ng dÊu hiÖu cña sù khñng ho¶ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ nªn viÖc gióp ®ì ViÖt Nam còng bÞ h¹n chÕ. ë trong n­íc, do trt×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n­íc cßn thÊp, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn yÕu kÐm, kinh tÕ hµng ho¸ ch­a ph¸t triÓn, ch­a cã tÝch luòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ. KÕt qu¶ lµ s¶n xuÊt t¨ng chËm, l­u th«ng hµng ho¸ bÞ ®×nh ®èn do chÝnh phñ cã mét sè sai lÇm vÒ ®­êng lèi vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ,...gi¸ c¶ t¨ng nhanh, l¹m ph¸t cã nguy c¬ ngµy cµng trÇm träng, ®êi sèng nh©n d©n l¹i cµng thªm khã kh¨n do Mü vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch cÊm vËn ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ ®èi ngo¹i trrong ®ã cã ngo¹i th­¬ng vÉn ch­a thÓ v­¬n m¹nh, ph¸t huy ®óng vÞ trÝ vµ vai trß cña nã trtong nÒn kinh tÕ còng lµ ®iÒu dÕ hiÓu. MÆt kh¸c, chiÕn tranh kÐo dµi ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ nÆng nÒ lµm cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn chËm l¹i nhiÒu n¨m vµ g©y ra nh÷ng vÕt th­¬ng x· héi mµ ph¶i qua nhiÒu n¨m míi hµn g¾n ®­îc. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ta ph¶i ph¸t triÓn vµ më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã cã ngo¹i th­¬ng ®Ó ®­a ®Êt n­íc tiÕn lªn. B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i Héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø IV (n¨m 1976) nhËn m¹nh tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín XHCN. “C«ng t¸c xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu v× vËy lµ mét bé phÈn rÊt quan träng trong toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ cña n­íc ta”. Phï hîp víi ®­êng h­íng ®ã, n¨m 1977, n­íc ta tham gia Ng©n hµng §µu t­ Quèc tÕ vµ Ng©n hµng Hîp t¸c Quèc tÕ thuéc Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (H§TTKT). Th¸ng 7 - 1978, t¹i kho¸ häp lÇn thø 32 cña H§TTKT, n­íc ta ®· gia nhËp H§TTKT víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn chÝnh thøc. Sau khi gia nhËp H§TTKT, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký HiÖp ­íc H÷u nghÞ vµ HiÖp ­íc hîp t¸c kinh tÕ dµi h¹n víi Liªn X« (11 - 1978) vµ nhiÒu n­íc XHCN kh¸c. Ngµy 18 - 04 - 1977, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh §iÒu lÖ vÒ ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, nh»m thu hót ®Çu t­ cña n­íc ngoµi, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ, trªn nguyªn t¾c ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn cña ViÖt Nam vµ c¸c bªn cïng cã lîi. Nh­ng tõ cuèi n¨m 1978, ®Çu n¨m 1979 ®Õn cuèi 1980, t×nh h×nh trë nªn phøc t¹p. Trong nh÷ng n¨m nµy, trrong khi Liªn X« vµ c¸c n­íc céng ®ång XHCN, Ên §é vµ mét sè n­íc b¹n bÌ kh¸c tËn t×nh hîp t¸c hç trî ViÖt Nam ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n th× mét sè n­íc ph­¬ng T©y thùc hiÖn chÝnh s¸ch cÊm vËn vµ ph©n biÖt ®èi xö víi ViÖt Nam, ngõng viÖn trî vµ ®Çu t­, kÓ c¶ ng­ng thùc hiÖn c¸c kho¶n tÝn dông ®· cam kÕt víi chÝnh phñ ta. Hä cßn t¸c ®éng tíi c¸c tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ ®Ó ngõng c¸c quan hÖ víi ViÖt Nam nh­ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ Ng©n hµng thÕ giíi. Hoµn c¶nh quèc tÕ kh«ng thuËn lîi ®ã ®· g©y ra cho n­íc ta kh«ng Ýt khã kh¨n nh­ng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng vÉn ®­îc tiÕp tôc ph¸t triÓn. D­íi ®©y lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu giai ®o¹n 1976 - 1985 XuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1976-1985 N¨m Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu XuÊt khÈu NhËp khÈu C¸n c©n th­¬ng m¹i TrÞ gi¸ Tû lÖ% 1976 1.226.8 222.7 1.004.1 -881.4 22.2 1977 1.540.9 322.5 1.218.4 -815.9 28.3 1978 1.630.0 326.8 1.303.2 -976.4 25.1 1979 1.846.6 320.5 1.526.1 -1.205.6 21.0 1980 1.652.8 338.6 1.314.2 -975.6 25.8 1981 1.783.4 401.2 1.382.2 -981.0 29.0 1982 1.998.8 526.6 1.472.2 -945.6 3508 1983 2.143.2 606.5 1.526.7 -910.2 40.4 1984 2.394.6 649.6 1.745.0 -1.095.4 3702 1985 2.555.9 698.5 1.857.4 -1.158.9 37.6 Tæng sè 18.773.0 4.423.5 14.349.5 -9.926.0 30.8 Nguån: Sè liÖu thèng kª 1976-1990. NXB thèng kª, Hµ Néi, 1991 Qua thèng kª trªn chóng ta thÊy: - Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng dÇn qua c¸c n¨m. Tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong 10 n¨m (1976 - 1985) cña xuÊt khÈu t¨ng cao h¬n tû lÖ t¨ng cña tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu vµ cña nhËp khÈu. Trong khi tû lÖ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n trong 10 n¨m cña xuÊt khÈu lµ 13,5%, th× cña xuÊt nhËp khÈu céng l¹i lµ 8,4%/n¨m vµ cña nhËp khÈu chØ cã 7%/n¨m. - NhËp siªu vÉn lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n, dÔ nhËn thÊy cña c¸n c©n ngo¹i th­¬ng suèt c¶ thêi kú nµy. TrÞ gi¸ xuÊt khÈu tuy cã t¨ng nh­ng trong 10 n¨m 1976 - 1986, xuÊt khÈu còng chØ ®¶m b¶o ®­îc 30,8% tæng sè tiÒn nhËp khÈu. C¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ lu«n nhËp siªu vµ nhËp siªu cã xu h­íng t¨ng. Sù yÕu kÐm cña ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam thêi kú nµy cßn thÓ hiÖn rÊt râ ë chç c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu võa nhá bÐ vÒ sè l­îng, võa ®¬n ®iÖu vÒ c¬ cÊu chñng lo¹i, chÊt l­îng vµ bao b×. ChiÕm trªn 80% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn lµ c¸c hµng N«ng - L©m s¶n, tiÓu thñ c«ng, mü nghÖ vµ kho¸ng s¶n.. nghÜa lµ chñ yÕu vÉn lµ c¸c s¶n phÈm th« hoÆc s¬ chÕ, c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chÕ biÕn cßn chiÕm tû lÖ rÊt thÊp. HÇu hÕt c¸c lo¹i hµng ho¸ thiÕt yÕu phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®Òu ph¶i nhËp khÈu toµn bé hay mét phÇn do s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®¶m b¶o. Ngoµi s¾t thÐp, x¨ng dÇu, m¸y mãc, thiÕt bÞ cßn nhËp khÈu c¶ hµng tiªu dïng. KÓ c¶ nh÷ng lo¹i hµng ho¸ lÏ ra s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh­ lóa g¹o, v¶i mÆc. Trong nh÷ng n¨m 1976 - 1985 ®· nhËp khÈu 60 triÖu mÐt v¶i c¸c lo¹i vµ gÇn 1,5 triÖu tÊn l­¬ng thùc quy g¹o. ChÝnh nh÷ng yÕu kÐm nµy cïng nh÷ng rµng buéc phiÒn hµ cña c¬ chÕ qu¶n lý cò ch­a ®­îc th¸o gì ®· khiÕn ViÖt Nam bÞ h¹n chÕ nhiÒu trong viÖc më réng thÞ tr­êng, t×m kiÕm b¹n hµng míi, ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu. N¨m 1985 lµ n¨m ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt so víi nh÷ng n¨m tr­íc ®ã nh­ng còng chØ ®¹t ®Õn con sè gÇn 700 trriÖu róp - ®« la (R- USD). NÕu so víi c¸c n­íc kh¸c, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu tÝnh theo ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam n¨m 1985 míi chØ ë møc 12 R - USD, vµo lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi. Nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ, Héi nghÞ ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng lÇn thø 6 (kho¸ IV) ®· ®Ò ra mét sè biÖn ph¸p c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng vÉn lµ nguyªn t¾c chØ ®¹o mäi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong giai ®o¹n nµy. 2. Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay §Ó dÔ dµng trong viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng thêi kú nµy, chóng ta sÏ chia ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn nay lµm hai giai ®o¹n: Giai ®o¹n thø nhÊt lµ tõ khi b¾t ®Çu ®æi míi (1986) ®Õn ®Çu thËp niªn 90; vµ giai ®o¹n thø hai lµ tõ 1991 ®Õn nay, trong ®ã chóng ta ®i s©u ph©n tÝch ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong 10 n¨m cuèi cïng cña thÕ kû XX (1991 - 2000). 2.1 Giai ®o¹n 1986 - 1990 C«ng cuéc ®æi míi, më cöa cña nÒn kinh tÕ ®­îc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khëi x­íng tõ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 6 th¸ng 12 - 1986. Tõ ®ã ®Õn nay, chóng ta ®· thùc sù cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc, kinh tÕ ®èi ngo¹i ®­îc coi lµ “mòi nhän” cña sù ®æi míi. Quan niÖm cøng nh¾c coi “®éc quuyÒn ngo¹i th­¬ng” lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña nhµ n­íc XHCN ®· tõng b­íc ®­îc xem xÐt k¹i vµ phÇn nµo còng ®­îc bá qua trtong thùc tiÔn. Ngo¹i th­¬ng ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu ®­îc ®Ò cao, coi ®ã lµ mét trong ba ch­¬ng tr×nh kinh tÕ träng ®iÓm cña ®Êt n­íc. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc Quèc héi n­íc CHXHCN ViÖt Nam th«ng qua th¸ng 12 - 1987 vµ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 01 - 1988, lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng thùc sù sang chÝnh s¸ch “ më cöa” theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 64 / H§BT ngµy 16/06/1989 cña Héi ®ång bé tr­ëng vÒ chÕ ®é tæ chøc, qu¶n lý kinh doanh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ c¬ së cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i trong thêi kú nµy, vÒ c¬ b¶n ®· thÓ hiÖn ®­îc b­íc ngoÆt quan träng ®Çu tiªn cña sù níi láng c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng theo tinh thÇn ®æi míi trªn ®©y. Ngoµi ra, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nh­ du lÞch, kiÒu hèi, dÞch vô tÇu biÓn, hµng kh«ng, hîp t¸c lao ®éng quèc tÕ,... ®Òu ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam coi träng vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng quan ®iÓm ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn theo kiÓu tù lùc c¸nh sinh tr­íc ®©y ®· bÞ phñ ddÞnh hoµn toµn vµ do ®ã ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Riªng trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nÕu nh­ nh÷ng n¨m 1976 - 1980 xuÊt khÈu cã tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 11%, nh÷ng n¨m tiÕp theo 1981 - 1985 lµ 15,6%, th× trong hai n¨m 1986, 1987 ®· ®¹t tíi møc 27%. Riªng n¨m 1989 so víi n¨m 1988 t¨ng 75,3% (gÇn b»ng møc t¨ng cña c¶ 15 n¨m 1960 - 1975). N¨m 1990, lÇn ®Çu tiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· v­ît ®­îc møc 2 tû R - USD, t¨ng 21,6% so víi n¨m 1989 vµ gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1988. Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®· rót ng¾n l¹i tõ tû lÖ 1/7 giai ®o¹n 60 - 75 xuèng tû lÖ 1/ 2,6 n¨m 1986... vµ ®Õn n¨m 1990 chØ cßn chªnh lÖch ë tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ 1/ 1,3. Trong nh÷ng n¨m nµy (1986-1990), ngoµi viÖc tiÕp tôc duy tr× quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc khu vùc I, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc ë khu vùc II ngµy cµng ®­îc më réng. XuÊt khÈu sang khu vùc II cña 5 n¨m (1986 - 1990) ®· ®¹t 3,5 tû USD, gÊp 3,1 lÇn so víi 5 n¨m tr­íc ®ã (1981 - 1985). Sè liÖu t­¬ng øng c¸c thêi gian trªn vÒ nhËp khÈu còng diÔn biÕn theo xu h­íng ngµy cµng t¨ng h¬n: giai ®o¹n 1986 - 1990 lµ 3,8 tû USD, gÊp 1,6 lÇn so víi 2,1 tû USD cña giai ®o¹n 1981 - 1985. XuÊt nhËp khÈu theo khu vùc II thêi kú 1981 - 1990 N¨m XuÊt khÈu (triÖu USD) NhËp khÈu (triÖu USD) C¸n c©n th­¬ng m¹i 1981-1985 1104,7 2166,6 -1061,9 1986-1990 3506,4 3807,0 -300,6 1989-1990 2308,3 2081,7 +226,6 Nguån: Sè liÖu thèng kª 1976-1990, NXB thèng kª, Hµ Néi, 1991 §iÒu cÇn l­u ý tõ b¶ng trªn lµ c¶ xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¸t triÓn ngµy cµng t¨ng vµ kho¶ng c¸ch chªnh lÖch c¸n c©n th­¬ng m¹i gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ngµy cµng thu hÑp, ®Æc biÖt trong hai n¨m 1989-1990 c¶ xuÊt lÉn nhËp ®Òu t¨ng vät, kh«ng nh÷ng thÕ cßn xuÊt siªu. 2.2 Giai ®o¹n 1991 ®Õn nay C«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ®ang gÆt h¸i ®­îc mét sè kÕt qña b­íc ®Çu th× ViÖt Nam ®· ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch míi: - Sù tan r· cña Liªn X« (cò) vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u (cò) trong nh÷ng n¨m 1989 - 1991 kh«ng nh÷ng lµm cho ViÖt Nam mÊt h¼n chç dùa vÒ nguån viÖn trî vèn, nguån cung cÊp c¸c vËt t­ chiÕn l­îc... mµ cßn g©y ra nh÷ng hôt hÉng do viÖc ®ét ngét bÞ mÊt ®i mét thÞ tr­êng lín tiªu thô nhiÒu lo¹i hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ViÖt Nam nh­ ®å tiÓu - thñ c«ng, mü nghÖ, n«ng - l©m - h¶i s¶n, kho¸ng s¶n vµ mét sè hµng tiªu dïng: ®å da, may mÆc s½n... ChØ riªng viÖc chÊm døt viÖn trî cña Liªn X« (cò) lµ hµng n¨m ViÖt Nam ®· mÊt ®i gÇn 1 tû USD. Ngoµi ra, thÞ tr­êng Liªn X« tan r· ®· g©y ra ®¶o lén lín cho ViÖt Nam, v× hµng n¨m ViÖt Nam vÉn nhËp cña Liªn X« mét khèi l­îng lín c¸c lo¹i vËt t­ chiÕn l­îc: x¨ng dÇu (tõ 2,7 - 2,9 triÖu tÊn), ph©n bãn (tõ 2 - 2,4 triÖu tÊn), thÐp (tõ 30- 40 v¹n tÊn), vµ 6 v¹n tÊn t«n thiÕc, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, phô tïng « t«, thiÕt bÞ m¸y mãc, c¸c lo¹i ho¸ chÊt... PhÝa ViÖt Nam, ng­îc l¹i, xuÊt sang Liªn X« c¸c mÆt hµng truyÒn thèng víi mét khèi l­îng lín chiÕm h¬n 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m. Tãm l¹i, mÊt thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u, ViÖt Nam mÊt ®i mét thÞ tr­êng lín, chiÕm 70 - 80% tæng gi¸ trÞ xuÊt - nhËp khÈu hµng n¨m. ViÖc cho phÐp “bung ra” mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam cßn nhiÒu bì ngì, ch­a ®ñ kinh nghiÖm ®Ó qu¶n lý sù “bung ra” ®ã ph¸t triÓn ®óng ®¾n ®· lµ kÏ hë cho n¹n tham nhòng, bu«n lËu, trèn thuÕ, vµ nhiÒu tÖ n¹n x· héi kh¸c ph¸t triÓn. Ngoµi ra viÖc xo¸ bá ao cÊp cña nhµ n­íc víi c¸c c¬ së kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ, mÆc dï lµ nh÷ng viÖc lµm tÊt yÕu trong tiÕn tr×nh ®æi míi, song, còng tõ ®ã lµm n¶y sinh nh÷ng khã kh¨n, phøc t¹p kh¸c. §ã lµ hµng v¹n ng­êi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp, hoÆc cã viÖc, nh­ng tiÒn l­¬ng thÊp, ®êi sèng khã kh¨n do nhiÒu c¬ së lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç, ph¶i gi¶i thÓ. NhiÒu ng­êi trong sè nµy ®· bÞ søc hót mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng l«i cuèn vµo c¸c c«ng viÖc lµm ¨n tiªu cùc, vi ph¹m ph¸p luËt Nhµ n­íc, kû c­¬ng x· héi. Lîi dông nh÷ng khã kh¨n, phøc t¹p trªn ®©y, c¸c thÕ lùc thï ®Þch tiÕp tôc c«ng kÝch, chèng ph¸ c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam. T©m lý lo ng¹i vÒ sù sôp ®æ cña chñ nghÜa x· héi, hoµi nghi vÒ c«ng cuéc ®æi míi, do ®ã, ®· xuÊt hiÖn trong c¸c bé, nh©n d©n... T×nh h×nh trªn ®©y ®ßi hái ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn h¬n n÷a, sao cho phï hîp víi xu h­íng thêi ®¹i, nh­ng l¹i kh«ng ®i chÖch c¸c ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. KÕ thõa vµ ph¸t huy cã chän läc c¸c quan ®iÓm ®æi míi cña §¹i héi VI, ®· ®Ò ra “chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000” tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, ph¸t hiÖn mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Víi t­ t­ëng chØ ®¹o “ViÖt Nam ph¶i lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc” vµ “më cöa ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc ë c¸c khu vùc trªn thÕ giíi”, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng tiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng “®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i”. Trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, ®Ó tiÕn tíi “tù do ho¸ th­¬ng m¹i”, nhiÒu v¨n b¶n chÕ ®é, chÝnh s¸ch míi nh»m khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt - kinh doanh hµng xuÊt khÈu ®· ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh. NghÞ ®Þnh 114 - H§BT ngµy 07 - 04- 1992 cña Héi ®ång bé tr­ëng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt - nhËp khÈu lµ mét dÉn chøng ®iÓn h×nh. So víi c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi xuÊt khÈu ®· ban hµnh tr­íc ®ã. NghÞ ®Þnh 114 - H§BT ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn tõ m« h×nh nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng sang tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng, tõ biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng mÖnh lÖnh, hµnh chÝnh, chØ ®­îc lµm c¸i mµ ChÝnh phñ cho phÐp, sang biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng ®ßn bÈy kinh tÕ, ®­îc phÐp lµm nh÷ng g× ChÝnh phñ kh«ng cÊm. ThuÕ xuÊt cña biÓu thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu sÏ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®èi víi tõng lo¹i mÆt hµng, trong tõng thêi gian nhÊt ®Þnh... §Õn n¨m 1994, tr­íc nh÷ng chuyªn biÕn kinh tÕ - x· héi trong n­íc vµ quèc tÕ, ChÝnh phñ l¹i ban hµnh nghÞ ®inh 33/CP ngµy 19/4/1994 vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, nh»m bæ xung, söa ®æi nh÷ng khiÕm khuyÕt cña nghÞ ®Þnh 114/H§BT cho phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn. Nhê kiªn tr× sù nghiÖp ®æi míi theo nhiÒu gi¶i ph¸p tÝch cùc kh¸c nhau, ChÝnh phñ ®· l¸i con thuyÒn kinh tÕ ViÖt Nam v­ît qua c¬n sãng giã, ®i dÇn vµo thÕ æn ®Þnh. S¶n xuÊt vµ l­u th«ng trong n­íc ®· trë l¹i chiÒu h­íng ph¸t triÓn tèt h¬n, khiªn cho thÞ tr­êng hµng ho¸ ngµy cµng phong phó, s«i ®éng h¬n. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng t­¬ng ®èi æn ®Þnh, nguy c¬ l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi. XÐt riªng vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ®­êng lèi më cöa cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®em laÞ nh÷ng kÕt qu¶ kú diÖu cho nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong thêi kú 1991 - 2001 nãi riªng. Tæng møc l­u chuyÓn ngo¹i th­¬ng n¨m 2000 ­íc tÝnh ®¹t 29,5 tû USD, gÊp 6,5 lÇn n¨m 1989. Tæng møc l­u chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b×nh qu©n mçi n¨m nh÷ng n¨m 1990 - 2001 ®¹t 14,3 tû USD, gÊp 2,5 lÇn møc b×nh qu©n thêi kú 1981 - 1990. Møc l­u chuyÓn ngo¹i th­¬ng vµ c¸c c©n th­¬ng m¹i hµng ho¸ 1990 - 2001 Chia ra 1990- 1995 1996 - 2001 1. Møc l­u chuyÓn ngo¹i th­¬ng b×nh qu©n hµng n¨m XuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m NhËp khÈu b×nh qu©n hµng n¨m 14,3 6,5 7,8 7,5 3,3 4,2 22,5 10,3 12,2 2. C¸n c©n th­¬ng m¹i hµng ho¸ (xuÊt – nhËp) -1,3 -0,9 -1,9 3. Tû lÖ nhËp siªu 21,6 30,6 18,2 Så l­îng ®¬n vÞ tham gia xuÊt nhËp khÈu ®· t¨ng lªn nhanh chãng qua c¸c thêi kú. N¨m 1985 chØ cã 40 ®¬n vÞ do nhµ n­íc qu¶n lý trùc tiÕp xuÊt nhËp khÈu; n¨m 1990 cã 270 ®¬n vÞ, nh­ng ®Õn nay ®· cã trªn 10.000 ®¬n vÞ thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, trong ®ã cã c¶ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Quan hÖ quèc tÕ nh÷ng n¨m võa qua ®· cã nh÷ng thay ®æi lín th«ng qua viÖc tham c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc nh­ HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN -1995), DiÔn ®µn kinh tÕ c¸c n­íc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC - 1998), nèi l¹i ngo¹i giao víi Hoa Kú vµ trë thµnh quan s¸t viªn cña WTO (1995), ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi 61 n­íc, trong ®ã cã Mü (th¸ng 7 ._.vµ gi¶m sù chªnh lÖch gi÷a c¸c møc thuÕ. Cô thÓ lµ: - Gi¶m møc thuÕ xuÊt khÈu tõ 12 møc xuèng cßn 3 mùc (0%, 10%, vµ 20%). Møc 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn, møc 10% ®èi víi hµng xuÊt khÈu ch­a qua chÕ biÕn vµ møc 20% ®èi víi hµng kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. - §èi víi hµng nhËp khÈu, võa gi¶m møc thuÕ võa gi¶m dÇn thuÕ suÊt. VÒ møc thuÕ, chØ nªn ¸p dông 5 - 6 møc: 0%, 5%, 10%, 20% vµ 30%. ThuÕ suÊt cao nhÊt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu chØ nªn lµ 50%. Ngoµi ra, ®èi víi thuÕ nhËp khÈu cÇn hoµn thiÖn viÖc x©y dùng biÓu thuÕ theo hÖ thèng HS, gåm 3 lo¹i thuÕ suÊt: thuÕ suÊt th«ng th­êng, thuÕ suÊt ­u ®·i (MFN) vµ thuÕ suÊt ­u ®·i ®Æc biÖt. §ång thêi ban hµnh luËt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp vµ chèng ph©n biÖt ®èi xö. - ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan c¨n cø vµo gi¸ nhËp khÈu cña hµng ho¸. - ChÊm døt sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ gi÷a hµng ho¸, dÞch vô nhËp khÈu víi hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong n­íc. ViÖc gi¶m vµ miÔn thuÕ xuÊt khÈu nªn ¸p dông réng r·i h¬n cho c¸c lo¹i hµng xuÊt khÈu cña ta. Kinh nghiÖm mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy, nh×n chung sè miÔn gi¶m th­êng chiÕm kho¶ng gÇn 20% tæng gi¸ trÞ thuÕ cña mét n­íc. Ngoµi ra mét h×nh thøc kh¸c còng ®­îc ¸p dông lµ lo¹i bá nhµ xuÊt khÈu khái ph¹m vi ®¸nh thuÕ b»ng c¸ch hoµn l¹i thuÕ, cho phÐp nhµ xuÊt khÈu hoµn l¹i thuÕ bao gåm c¶ thuÕ gi¸n tiÕp vµ trùc tiÕp ®· nép, miÔn gi¶m thuÕ, kh«ng ¸p dông hµng rµo phi thuÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu, x©y dùng c¸c nhµ m¸y trong ®ã kh«ng ®¸nh thuÕ nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm, x©y dùng khu chÕ xuÊt vµ trªn thùc tÕ lµ x©y dùng mét èc ®¶o dµnh riªng cho viÖc chÕ biÕn, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §èi víi thuÕ nhËp khÈu, chóng ta sÏ theo th«ng lÖ quèc tÕ, gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu xuèng møc cao nhÊt, thu hÑp diÖn chÞu thuÕ suÊt 0% (chØ ¸p dông cho thiÕt bÞ toµn bé, nguyªn vËt liÖu thiÕt yÕu phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp), më réng diÖn hµng chÞu thuÕ tèi thiÓu lµ 3%, sau ®ã n©ng dÇn lªn 5%, ¸p dông cho c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu vµ c¶ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc víi thuÕ suÊt trong kho¶ng 5 - 15%. Më réng diÖn thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu víi khung thuÕ suÊt kho¶ng tõ 20% ®Õn 140% trªn gi¸ nhËp khÈu CIF. 1.5. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu. ViÖt nam ph¶i khuyÕn khÝch nhËp khÈu theo h­íng ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, b»ng c¸ch chuyÓn nhanh sang nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Mü, T©y ¢u. B¶o ®¶m vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu cho x©y dùng, s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸p øng; gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. B¶o hé mét c¸ch hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. Kiªn quyÕt kh«ng b¶o hé nh÷ng mÆt hµng vµ nh÷ng c¬ së kh«ng chÞu ®æi míi c«ng nghÖ vµ cung c¸ch qu¶n lý ®Ó v­¬n lªn, trong chê vµo bao cÊp bï lç. Chóng ta cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng trªn cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, chÝnh s¸ch ­u tiªn, ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu theo h­íng ®ã. MÆt kh¸c, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, bao gåm c¶ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ vay nî, viÖn trî ®Òu ­u tiªn cho ®Çu t­ phôc vô cho xuÊt khÈu. TrÞ gi¸ gia t¨ng xuÊt khÈu vµ lîi nhuËn thu ®­îc tõ xuÊt khÈu coi lµ mét chØ tiªu quan träng (cã thÓ lµ quan träng nhÊt) cho c¸c kho¶n ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn tËp trung sù cè g¾ng vµo xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ dùa trªn lîi thÕ so s¸nh s½n cã do ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang l¹i. §èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu, cÇn ph¶i nh»m vµo thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vµ môc tiªu c¬ b¶n: trang bÞ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i; bæ sung c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n thiÕu hoÆc ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu (cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng); nhËp khÈu ph¶i b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt néi ®Þa ®Ó gióp c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ; nhËp khÈu phôc vô cho s¶n xuÊt. Thùc hiÖn yªu cÇu môc tiªu trªn, biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cÇn hoµn thiÖn theo h­íng: KhuyÕn khÝch nhËp khÈu thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, kiªn quyÕt kh«ng nhËp thiÕt bÞ cò, l¹c hËu ®i ®«i víi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt vÒ vèn, vÒ con ng­êi sö dông vµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt c¸c thiÖt bÞ, m¸y mãc, c«ng nghÖ nµy. §èi víi viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè bæ sung cho s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ g©y c¶n trë nhÊt ®Þnh cho viÖc nhËp khÈu c¸c ®Çu vµo mµ trong n­íc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. 1.6. Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t­. Gi¶i ph¸p huy ®éng c¸c nguån vèn ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn m¹nh nÒn ngo¹i th­¬ng më cöa ë ViÖt Nam lµ t¹o ra m«i tr­êng chÝnh trÞ - kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh; ®æi míi, hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý, biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ theo h­íng ­u tiªn, khuyÕn khÝch mäi c¸ nh©n, tæ chøc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi yªn t©m, m¹nh d¹n bá vèn ®Çu t­ d­íi mäi h×nh thøc ®Ó thµnh lËp c¸c khu c«ng nghiÖp liªn doanh, liªn kÕt h­íng vÒ xuÊt khÈu, c¸c khu c«ng nghiÖp chÕ xuÊt, c¸c c«ng ty cæ phÇn chuyªn s¶n xuÊt - kinh doanh xuÊt nhËp khÈu phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ph¸p luËt Nhµ n­íc ViÖt Nam. Nh»m huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t­, cÇn ph¶i c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, x¸c lËp tiÒn ®Ó ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp, thóc ®Èy ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ. a. C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, t¹o ra c¸c s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi th× viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ lµ mét kh©u cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, nhÊt lµ trong thêi kú trung vµ dµi h¹n. M«i tr­êng ®Çu t­ lµ tæng hoµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi quy m«, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bao gåm c¸c yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, khoa häc kü thuËt, ph¸p lý, c¬ së h¹ tÇng... Trong sè c¸c yÕu tè trªn, ®¸ng quan t©m nhÊt lµ m«i tr­êng ph¸p lý vµ c¬ së h¹ tÇng. VÒ m«i tr­êng ph¸p lý, víi viÖc ban hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi söa ®æi, LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc söa ®æi vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan, vÒ c¬ b¶n ®· x©y dùng ®­îc khung ph¸p lý ®iÒu chØnh vµ x¸c lËp c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®· t¹o ra tiÒn ®Ò thu hót mét l­îng ®¸ng kÓ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ vèn ®Çu t­ trong n­íc, gãp phÇn kh«ng nhá ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung vµ t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Tuy nhiªn, theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, vÉn tån t¹i mét sè bÊt b×nh ®¼ng gi÷a hai khèi trong n­íc vµ khèi FDI. Ch¼ng h¹n, tuy vÞ trÝ cña ®Çu t­ trong n­íc ®· ®­îc n©ng cao nh­ng vÉn cßn mét sè lÜnh vùc mµ doanh nghiÖp trong n­íc ch­a ®­îc ®èi xö b»ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t­ theo h­íng t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. TÝch cùc, chñ ®éng ®iÒu chØnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña WTO vÒ TRIMS, gi¶m dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá sù ph©n biÖt vÒ chÝnh s¸ch gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Duy tr× m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh ®Ó t¹o t©m lý tin t­ëng cho c¸c nhµ ®Çu t­. ViÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng (®­êng x¸, c¶ng, kho tµng...) cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­. Thùc tÕ cho thÊy tÝnh hÊp dÉn vµ hiÖu qu¶ cña nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ vÉn cßn bÞ h¹n chÕ do c¬ së h¹ tÇng cña ta ch­a ®­îc ®Çu t­ ®ång bé. C¸c khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung ®­îc x©y dùng víi h¹ tÇng ®Çy ®ñ sÏ lµ t¸c nh©n kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp bá vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt (thùc tÕ c¸c khu T©n ThuËn, Linh Trung vµ c¸c khu c«ng nghiÖp kh¸c ®· chøng minh). Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao h¬n n÷a sù hÊp dÉn cña c¸c khu nµy, cÇn nghiªm tóc triÓn khai c¬ chÕ "thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa" cho mét sè khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp nh­ ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh. b. X¸c lËp tiÒn ®Ò thu hót vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp : Bªn c¹nh nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi, cÇn tiÕn tíi thu hót m¹nh mÏ nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ngµy 20/07/2000, tr¶i qua gÇn 10 n¨m t×m tßi, häc hái, nghiªn cøu kinh nghiÖm vËn hµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) trªn thÕ giíi, Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng. §©y lµ mét sù kiÖn ®¸ng ghi nhËn trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c¸c thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tíi thu hót m¹nh mÏ nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp trong vµ ngoµi n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc ban ®Çu ®ã, ho¹t ®éng thùc tÕ cña thÞ tr­êng cho ®Õn nay vÉn ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong ®îi trong ®ã mét sè vÊn ®Ò næi cém lµ: tÝnh ®ång bé cña hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh (ch­a cã LuËt chøng kho¸n; sù ®ång bé gi÷a c¸c lo¹i v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ CK, TTCK víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan); sù kÕt hîp gi÷a m« h×nh tËp trung vµ phi tËp trung; vÒ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n; viÖc t¹o nguån hµng ho¸ cho TTCK; c¬ chÕ tham gia TTCK ViÖt Nam cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n n­íc ngoµi,.... TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®­îc xö lý ®ång bé, theo mét tiÕn tr×nh phï hîp víi t×nh h×nh vµ ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ®Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n sím trë thµnh mét ®éng lùc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. c. Thóc ®Èy ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ. Thùc tr¹ng c«ng nghÖ yÕu kÐm vµ l¹c hËu ®· ®­îc nªu t¹i nhiÒu diÔn ®µn. T×nh h×nh chËm ®­îc c¶i thiÖn nªn ®· ¶nh h­ëng rÊt m¹nh ®Õn chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tr­íc hÕt, viÖc ®Çu t­, nhÊt lµ cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt võa vµ nhá, ph¶i ®­îc ®Æt trong chiÕn l­îc kinh doanh tæng thÓ, ®¶m b¶o c©n ®èi hµi hoµ gi÷a ®ång vèn, tr×nh ®é c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c (nh­ sö dông lao ®éng), kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm, thu håi vèn. Nãi c¸ch kh¸c, ®Çu t­ ph¶i ®i ®«i víi hiÖu qu¶ kinh doanh. Do vËy, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i nhËp khÈu thiÕt bÞ tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i nhÊt cho mäi ngµnh s¶n xuÊt, bÊt kÓ hiÖu qu¶, bÊt kÓ kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ vËn hµnh cña c¬ së. Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, viÖc ®Çu t­ v­ît qu¸ yªu cÇu cÇn thiÕt còng cã t¸c h¹i t­¬ng tù nh­ viÖc ®Çu t­ c«ng nghÖ thiÕt bÞ l¹c hËu. Tuy nhiªn, trong mét sè ngµnh then chèt nh­ n¨ng l­îng, tin häc, ®iÖn tö, viÔn th«ng, c«ng nghÖ sinh häc vµ vËt liÖu míi th× nhÊt thiÕt ph¶i chó träng nhËp khÈu thiÕt bÞ tiªn tiÕn nh»m kiÕn t¹o c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c vµ gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¹o ra c¸c mÆt hµng míi cho xuÊt khÈu. Mét phÇn vèn ®Çu t­ cho khoa häc c«ng nghÖ nªn ®­îc dµnh ®Ó thµnh lËp Ng©n hµng D÷ liÖu nh»m cung cÊp cho doanh nghiÖp nh÷ng th«ng tin cËp nhËt nhÊt vÒ lÜnh vùc c«ng nghÖ mµ hä quan t©m. ViÖc nµy ®· ®­îc lµm nh­ng quy m« cßn nhá, l¹i thiÕu qu¶ng c¸o nªn rÊt Ýt doanh nghiÖp biÕt vÒ sù tån t¹i cña mét trung t©m nh­ vËy. Tíi ®©y nªn tiÕn hµnh ®Çu t­ mét c¸ch bµi b¶n h¬n cho lÜnh vùc nµy, ®ång thêi t¨ng c­êng phæ biÕn ®Õn c¸c doanh nh©n ®Ó hä biÕt vµ cã ®iÒu kiÖn tham kh¶o d÷ liÖu tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Nhµ n­íc cÇn t¹o lËp thÞ tr­êng c«ng nghÖ ®Ó c¸c s¶n phÈm khoa häc c«ng nghÖ ®­îc tr¶ gi¸ ®óng møc vµ l­u th«ng b×nh th­êng nh­ mét d¹ng hµng ho¸ ®Æc biÖt. §©y lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thóc ®Èy c¸c nghiªn cøu khoa häc g¾n bã h¬n víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, ®ång thêi rót ng¾n ®­îc kho¶ng thêi gian gi÷a nghiªn cøu vµ øng dông. §Ó t¹o lËp thÞ tr­êng c«ng nghÖ, nªn khuyÕn khÝch viÖc ký hîp ®ång gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc b»ng c¸ch thiÕt lËp Quü Hç trî §Çu t­ Ph¸t triÓn C«ng nghÖ Quèc gia. Cô thÓ, thay v× cung cÊp vèn ng©n s¸ch cho nghiªn cøu khoa häc theo kiÓu bao cÊp, nªn thµnh lËp mét Quü riªng cho c¸c doanh nghiÖp vay trong tr­êng hîp hä cã nhu cÇu ®Æt hµng víi c¸c ViÖn nghiªn cøu. Lµm nh­ vËy võa g¾n ®­îc nghiªn cøu víi nhu cÇu thùc tiÔn cña s¶n xuÊt, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ khoa häc giái ph¸t huy tµi n¨ng, võa kh«ng phÝ ph¹m nguån vèn Ýt ái cña ng©n s¸ch. 1.7. §æi míi c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i c¸n bé kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong giai ®o¹n míi. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong giai ®o¹n míi ®ßi hái ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ th«ng lÖ quèc tÕ vÒ tr×nh ®é kü thuËt, ngo¹i ng÷, chuyªn m«n nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c cña kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã cã ngo¹i giao kinh tÕ lµ mét ho¹t ®éng rÊt quan träng mµ ViÖt Nam cÇn quan t©m. Gi¶i ph¸p nµy thÓ hiÖn vÊn ®Ò chiÕn l­îc con ng­êi trong ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ träng t©m lµ h­íng vµo sù t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. Do vËy ChÝnh phñ ph¶i cã quy ho¹ch vÒ ®¹o t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé theo h­íng: - Cã chñ tr­¬ng vµ tæ chøc viÖc ®µo t¹o chÝnh quy, kÓ c¶ ë n­íc ngoµi nh×n vµo ®èi t­îng trÎ lµ chÝnh. Nguån vèn ®Çu t­ cña viÖc nµy cÇn ®­îc huy ®éng tõ mäi nguån (ng©n s¸ch, tµi trî quèc tÕ). - KhuyÕn khÝch mäi h×nh thøc ®µo t¹o vµ tù ®µo t¹o, m¹nh d¹n cho phÐp häc sinh, sinh viªn tù lo kinh phÝ ®i du häc vµ tu nghiÖp ë n­íc ngoµi. - Më réng giao l­u v¨n ho¸ vµ kiÕn thøc gi÷a trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó cã thÓ tiÕp thu ®­îc c¸c kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n­íc tiªn tiÕn. 2. Mét sè kiÕn nghÞ. 2.1. §Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i. * ë tÇm vÜ m«: C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng m¹nh mÏ c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi, tõ t×nh h×nh chung cho tíi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, dù b¸o c¸c chiÒu h­íng cung-cÇu hµng hãa vµ dÞch vô ... §Ó th«ng tin cã thÓ ®Õn víi mäi doanh nghiÖp quan t©m theo con ®­êng ng¾n nhÊt, tiÕt kiÖm nhÊt, Bé Th­¬ng m¹i cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu vµ trang chñ (trang Web) cña Bé, t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò, ph¸t huy tèi ®a vai trß cña c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i. T¹i thÞ tr­êng ngoµi, c¸c tham t¸n ph¶i lµ t¸c nh©n g¾n kÕt doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng mµ tham t¸n ho¹t ®éng. C¸c tham t¸n th­¬ng m¹i, c¸c ph¸i ®oµn ngo¹i giao, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn vµ hiÖp héi kinh doanh ë n­íc ngoµi sÏ thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c doanh nghiÖp nµo quan t©m ®Õn luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æc ®iÓm riªng cña tõng thÞ tr­êng thµnh viªn. Th¸ng 6 - 2000, ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i t¹i Bé Th­¬ng m¹i víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh, Côc Xóc tiÕn cã nhiÖm vô x©y dùng lé tr×nh hµnh ®éng cô thÓ ®Ó ®­a ®­îc hµng ho¸ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng ngoµi. Côc sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt nh­ t¹o dùng c¬ së d÷ liÖu, t¹o dùng trang Web ... . §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i cÇn ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ h¬n n÷a vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cÇn chó träng ®Õn ho¹t ®éng marketing, nghiªn cøu øng dông c¸c nghiÖp vô marketing ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Hç trî c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng ®ã vµ thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng khuyÕch tr­¬ng cÇn thiÕt gióp mÆt hµng míi t×m ®­îc vµ duy tr× chç ®øng trªn thÞ tr­êng nµy. Ngoµi ra cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nh­ thiÕt lËp c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc; tæ chøc c¸c héi chî triÓn l·m nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶n c¸o, khuyÕch tr­¬ng ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i, tiÕp xóc víi b¹n hµng, trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ; tæ chøc c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt Nam ®i nghiªn cøu th¨m dß chµo hµng ë thÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®ång thêi mêi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµo lµm viÖc, t×m hiÓu c¸c c¬ héi kinh doanh vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam... Nhµ n­íc cÇn ph¶i x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc bao gåm: KhuyÕn khÝch hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi ®¹i lý, ph©n phèi hµng ho¸, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm, ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n linh ho¹t nh­ giao hµng thanh to¸n chËm, ®æi hµng, lËp c«ng ty ph¸p nh©n n­íc së t¹i ®Ó nhËp hµng tõ ViÖt Nam; khuyÕn khÝch vµ hç trî céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n víi n­íc së t¹i; hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong lÜnh vùc qu¶ng c¸o, giíi thiÖu hµng ho¸ th«ng qua b¸o chÝ, truyÒn h×nh vµ xuÊt b¶n Ên phÈm, cã biÖn ph¸p vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thÝch hîp nh»m t¹o mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i víi c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, c¸c tæng c«ng ty trong n­íc, tr­íc hÕt lµ ®èi víi ho¹t ®éng XTTM; nghiªn cøu h×nh thøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®¹i diÖn uû th¸c cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ë n­íc ngoµi; * ë tÇm vi m«: Bªn c¹nh sù hç trî cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i chó träng h¬n trong ho¹t ®éng nµy. Thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t¨ng c­êng tiÕp cËn, ph©n tÝch th«ng tin: ViÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, nhiÒu doanh nghiÖp cña ta r¬i vµo t×nh tr¹ng võa thõa l¹i võa thiÕu th«ng tin. Cã hai m¶ng th«ng tin mµ c¸c doanh nghiÖp cña ta cßn lóng tóng : thø nhÊt lµ khã n¾m b¾t kÞp nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, nhÊt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ; thø hai lµ thiÕu nh÷ng th«ng tin chiÒu s©u vÒ thÞ tr­êng ngoµi n­íc (hµng rµo phi thuÕ, tiªu chuÈn kü thuËt, kiÓm dÞch ....). Ng­îc l¹i, mét sè doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nhiÒu nguån tin kh¸c nhau, kÓ c¶ c¸c m¹ng tin cña n­íc ngoµi th× l¹i gÆp ph¶i vÊn ®Ò trong xö lý vµ nhËn ®Þnh th«ng tin. §Ó th©m nhËp thµnh c«ng vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i lu«n lu«n cËp nhËt c¸c th«ng tin vÒ sù biÕn ®éng cña tõng n­íc thµnh viªn, c¸c th«ng tin nµy cã thÓ lÊy trªn c¸c trang web, t×m hiÓu c¸c th«ng tin qua c¸c l·nh sù qu¸n, hiÖp héi doanh nh©n, Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña Bé th­¬ng m¹i hay Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp c¸c n­íc ë ViÖt Nam nh­ Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp §øc, Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp Ph¸p... Thø hai, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng tiÕp xóc víi thÞ tr­êng ngoµi: Cã nhiÒu c¸ch ®Ó tiÕp xóc víi thÞ tr­êng ngoµi nh­ tæ chøc ®i nghiªn cøu thÞ tr­êng, tham gia triÓn l·m trong vµ ngoµi n­íc, tham dù c¸c héi th¶o, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ë n­íc ngoµi, qua ®ã t×m kiÕm c¸c c¬ héi hîp t¸c vµ ®Çu t­, ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm. §Ó nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt th× doanh nghiÖp ph¶i cã sù chuÈn bÞ hÕt søc chu ®¸o, kü l­ìng ®èi víi tõng ho¹t ®éng, tr¸nh biÓu hiÖn tham gia mét c¸ch hêi hît. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng trªn lµ rÊt lín trong khi ®a sè c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã quy m« nhá, h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh. §Ó kh¾c phôc thùc tr¹ng trªn, doanh nghiÖp nªn tËn dông c¸c c¬ héi nh­ tham gia c¸c héi chî triÓn l·m quèc tÕ trong n­íc, c¸c héi chî triÓn l·m ë n­íc ngoµi víi sù hç trî tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, tranh thñ nh÷ng ­u ®·i cña b¹n hµng trong viÖc më c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, c¸c héi th¶o, héi nghÞ kh¸ch hµng gióp ®ì doanh nghiÖp ViÖt Nam... C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i chó träng ®Õn c«ng t¸c thÞ tr­êng, x©y dùng chiÕn l­îc marketing phï hîp ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu thÞ tr­êng cã tr×nh ®é, kiÕn thøc, cã ph­¬ng ph¸p t­ duy tèt ®Ó tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc vµ ®­a ra c¸c dù b¸o vÒ thÞ tr­êng sao cho s¸t sao víi thùc tÕ. §ång thêi nÕu cã thÓ doanh nghiÖp cÇn lËp ra c¸c phßng marketing chuyªn tr¸ch viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó ®Ò ra c¸c ph­¬ng ¸n qu¶ng c¸o, khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm. Doanh nghiÖp cÇn ®Çu t­ chÝnh ®¸ng cho ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu, cÇn x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ cho c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu, tiÕn hµnh tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o hµng b»ng nhiÒu h×nh thøc, thiÕt lËp trang web trªn m¹ng còng lµ h×nh thøc xóc tiÕn h÷u hiÖu mµ nhiÒu c«ng ty gÇn ®©y thùc hiªn, tæ chøc nh÷ng trung t©m th­¬ng m¹i l©u dµi ë n­íc ngoµi, x©y dùng c¸c phßng tr­ng bµy s¶n phÈm, chuyªn vÒ mét ngµnh hµng cô thÓ. N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña c¸n bé lµm c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu v× ®©y lµ mét lÜnh vùc míi nªn c«ng t¸c chuyªn m«n cßn h¹n chÕ, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ yÕu kÐm, gÆp khã kh¨n trong giao tiÕp n­íc ngoµi, víi c¸c chuyªn gia giái vµ h¹n chÕ vÒ viÖc ®äc tµi liÖu, c¸c s¸ch b¸o nãi vÒ kinh nghiÖm xóc tiÕn xuÊt khÈu ë c¸c n­íc tiªn tiÕn. 2.2. N©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn h×nh ¶nh hµng ho¸ ViÖt Nam. §Ó hµng ho¸ ViÖt Nam cã chç ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i chó träng h¬n n÷a ®Õn chiÕn l­îc hµng ho¸. Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i ®Çu t­ thiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i ®ång bé, ¸p dông c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®Ó ®Çu t­ ®­îc c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã vèn lín, nh­ng thùc tÕ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. V× vËy c¸c doanh nghiÖp nªn tù m×nh cã nh÷ng kÕ ho¹ch thay thÕ vµ ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña m×nh. Song song víi viÖc c¶i tiÕn vµ ®Çu t­ míi m¸y mãc th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®µo t¹o mét ®éi ngò c«ng nh©n cã tay nghÒ kü thuËt cao, ®ñ tr×nh ®é tiÕp thu c«ng nghÖ míi ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao. Chó ý chÆt chÏ khÈu kiÓm tra chÊt l­îng, kh«ng chØ ë kh©u cuèi mµ ngay ë kh©u ®Çu, kiÓm tra nghiªm ngÆt thµnh phÈm tr­íc khi ®ãng gãi vµ xuÊt khÈu trªn c¬ së tµi liÖu kü thuËt vµ mÉu hµng. §ång thêi nghiªn cøu ¸p dông c¸c tiªu chuÈn HACCP, ISO14000, vµ ISO 9000. C¸c tiªu chuÈn nµy ®­îc coi nh­ yÕu tè quyÕt ®Þnh x¸c ®Þnh ch÷ tÝn gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng, gi÷a doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp, lµ con ®­êng héi nhËp khi c¸c nhµ s¶n xuÊt th©m nhËp vµo c¸c khu vùc mËu dÞch còng nh­ sù kh¼ng ddÞnh cam kÕt cung øng s¶n phÈm cã chÊt l­îng tin cËy. 2.3. VÒ phÝa c¸c HiÖp héi ngµnh hµng. C¸c HiÖp héi ngµnh hµng lµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn, kinh doanh trong tõng ngµnh hµng, ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së tù nguyÖn nh»m phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Thùc tiÔn cho thÊy trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, khi Nhµ n­íc hÇu nh­ kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh doanh th× vai trß cña HiÖp héi lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp. Thêi gian qua, c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®· ph¸t triÓn kh¸ nhanh vÒ sè l­îng, ho¹t ®éng ®ang dÇn ®i vµo chiÒu s©u. Tõ chç chØ cã 10 HiÖp héi ngµnh hµng tr­íc n¨m 1998, tíi nay c¶ n­íc ®· cã h¬n 30 HiÖp héi ngµnh hµng trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô. Mét sè HiÖp héi ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh trong viÖc tËp hîp vµ ®¹i diÖn cho c¸c héi viªn trong c¸c quan hÖ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, còng cã kh«ng Ýt HiÖp héi chØ tån t¹i vÒ h×nh thøc. C¸c biÖt cã n¬i cßn nÆng t­ duy “quèc doanh ho¸” vµ “nhµ n­íc ho¸” HiÖp héi khiÕn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ. Trong thêi gian tíi, cÇn tiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña c¸c HiÖp héi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ, thèng nhÊt hµnh ®éng trong c¸c doanh nghiÖp héi viªn nh»m tæ chøc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, b¶o ®¶m lîi Ých cña toµn ngµnh. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, bªn c¹nh nç lùc tù th©n cña HiÖp héi, tr­íc hÕt Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng vµ quy ®Þnh chøc râ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña c¸c HiÖp héi, kh¾c phôc ®ång thêi c¶ hai biÓu hiÖn “quèc doanh hãa’ vµ “Nhµ n­íc hãa” HiÖp héi. §èi víi c¸c ngµnh hµng n«ng s¶n, cÇn sím thµnh lËp Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu ngµnh hµng vµ giao cho c¸c HiÖp héi qu¶n lý theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 09/2000/NQ-CP ngµy 15/06/2000 cña ChÝnh phñ. 2.4. VÒ sù phèi hîp gi÷a Nhµ n­íc, HiÖp héi, doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng. Bªn c¹nh viÖc ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc, HiÖp héi vµ doanh nghiÖp, cÇn chó träng x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c nhãm chñ thÓ trªn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng. Nh­ ®· ph©n tÝch, vai trß chñ yÕu cña Nhµ n­íc sÏ lµ t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i truêng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng. Trong mèi liªn hÖ ®ã, chøc n¨ng cña HiÖp héi trong viÖc lµm cÇu nèi gi÷a Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp lµ hÕt søc quan träng. Th«ng qua HiÖp héi, c¸c kiÕn nghÞ, khã kh¨n cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc ph¶n ¶nh chÝnh x¸c vµ nhanh chãng tíi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, ®ång thêi HiÖp héi còng cã thÓ ®Ò xuÊt, tham m­u cho Nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh. KÕt luËn Cïng víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, kh«ng mét quèc gia nµo kh«ng nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ngo¹i th­¬ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. ë ViÖt Nam, tõ n¨m 1986 chóng ta thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín vÒ ngo¹i th­¬ng so víi nh÷ng giai ®o¹n tr­íc ®ã. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng lµ sù tiÕn bé tr«ng thÊy vÒ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, mét n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nh÷ng tiÕn bé ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, møc sèng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn cña ng­êi d©n, ë c¬ cÊu kinh tÕ ®ang ngµy cµng phï hîp víi yªu cÇu CNH - H§H, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ vèn ®Çu t­ toµn x· héi t¨ng lªn c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l­îng, c¸c nguån lùc trong n­íc ®ang ®­îc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¶ vÒ nguån nh©n lùc lÉn tµi nguyªn thiªn nhiªn,… §©y chÝnh lµ nh÷ng hÖ qu¶ mµ sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng ®· ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ sau ®æi míi ®Õn nay. Do vËy, chóng ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng nh»m phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ phï hîp víi môc tiªu vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020. T¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn nh÷ng tiÕn bé trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®· phÇn nµo ®­îc chøng minh qua kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. tuy nhiªn, t×m hiÓu vÒ t¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cã néi dung v« cïng réng lín vµ còng kh¸ phøc t¹p mµ kh«ng chØ m×nh t¸c gi¶ quan t©m. cho ®Õn nay, ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ lÊy sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng trong nh÷ng n¨m sau ®æi míi ®Æc biÖt lµ trong thËp kû 90 lµm ®èi t­îng nghiªn cøu; còng cã kh«ng Ýt nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®Õn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Nãi chung, ®©y lµ mét vÊn ®Ò thu hót ®­îc sù chó ý vµ quan t©m cña nhiÒu ng­êi vµ nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian, nguån th«ng tin t­ liÖu còng nh­ kinh nghiÖm thùc tiÔn cña t¸c gi¶ vÒ vÊn ®Ò ®­îc nghiªn cøu, nh÷ng néi dung ®­îc ®Ò cËp trong kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy ch¾c ch¾n kh«ng tro¸nh khæi nh÷ng thiªó sãt, cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i tiÕp tôc hoµn chØnh vµ bæ sung thªm. do vËy, t¸c gi¶ mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Ó ®Ò tµi nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n vµ cã thÓ ®­îc nghiªn cøu tiÕp sau nµy./ Tµi liÖu tham kh¶o. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu Toµn quèc lÇn thø VI, VIII, IX. Niªn gi¸m thèng kª, Tæng côc Thèng kª, NXB Thèng kª tõ n¨m 1995 - 2000 “ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n thêi kú t¨ng tr­ëng cao vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ” - GS.TS Bïi Xu©n L­u, NXB Gi¸o dôc “Nh÷ng xu h­íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi vµ sù lùa chän m« h×nh c«ng ho¸ cña n­íc ta” - TS Vâ §¹i L­îc, NXB Khoa häc X· héi. “§¸nh thøc con rång ngñ quªn - kinh tÕ ViÖt Nam ®i vµo thÕ kû 21” - TËp thÓ t¸c gi¶, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh. “Nh÷ng con rång l©m bÖnh: Khñng ho¶ng tµi chÝnh ë c¸c n­íc §«ng Nam ¸” - Vò Anh TuÊn (Chñ biªn), NXB Khoa häc X· héi. “C«ng nghiÖp ho¸ vµ chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng dùa trªn xuÊt khÈu “ NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. “C«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam trong thêi ®¹i Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng” - TrÇn V¨n Thä, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh. “Quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më” - TrÇn Anh Ph­¬ng, NXB Khoa häc X· héi. Gi¸o tr×nh “Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng“ - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Gi¸o tr×nh “Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ” - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Kû yÕu Héi nghÞ khoa häc Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng 1998 - 1999 Kû yÕu Héi nghÞ khoa häc chµo mõng Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Mét sè s¶n phÈm khoa häc n¨m 2000 - Trung t©m Nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi. B¸o c¸o tæng hîp “Bèi c¶nh quèc tÕ vµ sù lùa chän chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010” - TS Vâ §¹i L­îc “T¨ng tr­ëng víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: VÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p” - ViÖn Th«ng tin Khoa häc X· héi B¸o c¸o kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2000 - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¦¬ng. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng : sè 11, 12, 15, 19, 22, 23, 26 n¨m 2001 T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ: sè 244 - th¸ng 9/1998 Sè 266 - th¸ng 7/2000 Sè 270 - th¸ng 11/2000 Sè 271 - th¸ng 12/2000 Sè 285 - th¸ng 2/2000 Sè 287 - th¸ng 4/2000 Sè 289 - th¸ng 6/2000 Sè 290 - th¸ng 7/2000 Sè 291 - th¸ng 8/2000 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn: sè 5/2002 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o: sè 4/2002, sè 6/2002, T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay: sè 6/2002 T¹p chÝ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D­¬ng:sè 1(22) n¨m 2000 T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi: sè 6 (44) n¨m 1996 sè 6 (74) n¨m 2001 sè 2 (76) n¨m 2002 sè 3 (77) n¨m 2002 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: Kinh tÕ ViÖt Nam 1999 - 2000 Kinh tÕ ViÖt Nam 2000 - 2001 Kinh tÕ ViÖt Nam 2001- 2002 Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn: sè 15, 16, 18, 19, 20 n¨m 2001 T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam: sè 11 th¸ng 11/2002 Vietnam’s Socio - economic development: No 31 Autumn 2002 ._.