Vấn đề quyền lợi của phía đối tác Việt Nam trong các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài – thực trạng và một số giải pháp

Ch­¬ng I: c¬ së lý luËn cña ®Ò tµi Kh¸i qu¸t chung vÒ doanh nghiÖp liªn doanh. Doanh nghiÖp liªn doanh lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· xuÊt hiÖn tõ l©u nh­ng tr­íc n¨m 1987 nã kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch vµ ®iÒu chØnh thèng nhÊt bëi ph¸p luËt cña ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, tõ n¨m 1975 mét sè doanh nghiÖp liªn doanh cña ViÖt Nam víi Liªn X« cò ®· xuÊt hiÖn. MÆc dï sè l­îng c¸c doanh nghiÖp liªn doanh (®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp liªn doanh cña ViÖt Nam víi Liªn X« cò) t¨ng dÇn, tuy nhiªn vµo nh÷ng n¨m nµy cho tíi n¨m 1987 ViÖt Nam vÉn kh«ng cã mét hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi quan träng nµy. ThiÕu mét hµnh lang ph¸p lý l¹i chÞu sù t¸c ®éng c¬ cÊu kinh tÕ tËp trung, do ®ã lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh vÉn lµ lo¹i doanh nghiÖp xa l¹ ®èi víi phÇn lín ng­êi ViÖt Nam. N¨m 1987 lµ mét mèc thêi gian quan träng cña sù ra ®êi vµ liªn tôc hoµn thiÖn cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Lµ mét phÇn quan träng cña chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ n¨m 1986, ngµy 29 th¸ng 12 n¨m 1987 Quèc héi n­íc céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, t¹o c¬ së ph¸p lý c¬ b¶n, ®Çu tiªn cho ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Tõ ®ã ®Õn nay hÖ thèng ph¸p luËt vÒ §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam liªn tôc ®­îc c¶i tiÕn cho phï hîp víi t×nh h×nh víi t×nh h×nh míi cña ®Êt n­íc. Tr¶i qua hai lÇn söa ®æi, n¨m 1996 ViÖt Nam ®· cã LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi míi t¹i ViÖt Nam ( th­êng gäi lµ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996), ®¸nh gi¸ mét b­íc ph¸t triÓn míi cña nÒn luËt ph¸p ViÖt Nam. Víi môc tiªu thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, cïng víi sù thay ®æi cña t×nh h×nh ®Çu t­ trªn thÕ giíi vµ khu vùc, n¨m 2000 LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ra ®êi. ViÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi tµi ViÖt Nam ®· ®ãng vai trß to lín cho ho¹t ®éng FDI nãi chung vµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng ë ViÖt Nam. Qua 17 n¨m (tõ n¨m 1987 khi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam ra ®êi ®Õn n¨m 2002) thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Òu ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chÊp nhËn vµ vËn dông. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh vÉn lµ h×nh ®Çu t­ phæ biÕn nhÊt. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002, doanh nghiÖp liªn doanh chiÕm 50,2% sè dù ¸n, 66,44% vèn FDI; trong khi doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi chiÕm 42,9% tæng sè dù ¸n vµ 28,04% vèn FDI, cßn h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chØ chiÕm 6,9% tæng sè dù ¸n vµ 11,52% vèn FDI. §iÒu nµy cho th©y doanh nghiÖp liªn doanh vÉn lµ mét h×nh thøc thu hót FDI quan träng nhÊt cña ViÖt Nam hiÖn nay. 1. Kh¸i niÖm vÒ xÝ nghiÖp liªn doanh: Cho ®Õn nay trªn thÕ giíi ch­a cã kh¸i niÖm thèng nhÊt vÒ liªn doanh, luËt c¸c n­íc kh¸c nhau quy ®Þnh vÒ liªn doanh kh«ng gièng nhau. LuËt kinh doanh cña Hoa Kú ®Þnh nghÜa: “Liªn doanh ( joint-venture ) lµ mét quan hÖ b¹n hµng, trong ®ã hai hoÆc nhiÒu bªn chñ thÓ cïng ®ãng gãp lao ®éng hoÆc tµi s¶n ®Ó cïng thùc hiÖn mét môc tiªu ®Ò ra lµ chia sÎ c¸c kho¶n lîi nhuËn vµ rñi ro, cßn c¸c yÕu tè kh¸c th× do c¸c bªn tho¶ thuËn”. §Þnh nghÜa nµy ®· ®Ò cËp ®Õn viÖc ®ãng gãp tµi s¶n, lao ®éng vµ chia sÎ tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia liªn doanh. ViÖc tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn tham gia lµ yÕu tè quan träng cho sù tån t¹i cña liªn doanh. Trong LuËt doanh nghiÖp cña Ph¸p, liªn doanh ®­îc coi lµ mét hîp ®ång ®­îc ký kÕt, gi÷a nhiÒu bªn nh»m môc ®Ých cïng s¶n xuÊt hoÆc cïng b¸n mét hoÆc mét sè s¶n phÈm, hµng ho¸, kü thuËt. C¸c bªn sÏ ®ãng gãp vµo tµi s¶n chung vµ chia lîi nhuËn theo phÇn vèn gãp. Trong cuèn s¸ch “ Kinh doanh quèc tÕ ” cña t¸c gi¶ Dara Khambata vµ Riad Ajami ( Tr­êng §¹i häc Tæng hîp America ) cã ®Þnh nghÜa: “Liªn doanh lµ c¸c tho¶ thuËn kinh doanh trong ®ã hai hoÆc nhiÒu c«ng ty hoÆc thùc thÓ kÕt hîp víi nhau ®Ó h×nh thµnh mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. C¸c liªn doanh cã thÓ ®­îc h×nh thµnh bëi 2 c«ng ty ®a quèc gia, mét c«ng ty ®a quèc gia víi mét chÝnh phñ hoÆc mét c«ng ty ®a quèc gia víi mét nhµ kinh doanh ®i¹ ph­¬ng”. C¸c bªn tham gia cã thÓ lµ c«ng ty ®a quèc gia, chÝnh phñ hoÆc c¸c nhµ kinh doanh kh«ng cïng quèc tÞch. C¸c bªn tho¶ thuËn víi nhau ®Ó hinh thµnh mét thùc thÓ, tiÕn hµnh mét sè lo¹i ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. Tuy mçi ®Þnh nghÜa cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau nh­ng ®Òu cã mét ®iÓm chung lµ: Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së ®ãng gãp vèn cña c¸c bªn tham gia, vµ c¸c bªn nµy sÏ cïng nhau tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh doanh nghiÖp liªn doanh chung, cïng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®«ng ®ã vµ vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Mäi rñ ro, lîi nhuËn còng nh­ thua lç ®Òu ®­îc c¸c bªn chia sÎ. Liªn doanh theo nh÷ng quan ®iÓm nµy cã thÓ ®­îc thµnh lËp do hai hay nhiÒu bªn cã cïng hoÆc kh¸c quèc tÞch. ë ViÖt Nam do trong mét thêi gian dµi nÒn kinh tÕ cña chóng ta lµ nÒn kinh tÕ ®ãng cöa, chóng ta quan niÖm liªn doanh gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong n­íc vµ liªn doanh víi n­íc ngoµi lµ kh¸c nhau. V× vËy kh¸i niÖm liªn doanh ë ViÖt Nam lu«n ®­îc hiÓu lµ cã bao hµm yÕu tè n­íc ngoµi. §iÒu 2 kho¶n 7 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1996 vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 2000 ®Òu ®Þnh nghÜa vÒ doanh nghiÖp liªn doanh nh­ sau: “Doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp do hai bªn hoÆc nhiÒu bªn hîp t¸c thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh hoÆc hiÖp ®Þnh ký gi÷a ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµ chÝnh phñ n­íc ngoµi hoÆc lµ doanh nghiÖp do doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hîp t¸c víi doanh nghiÖp ViÖt Nam hoÆc do nghiÖp liªn doanh hîp t¸c víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh.” Trong ®Þnh nghÜa nµy thuËt ng÷ “ hai bªn” lµ bªn ViÖt Nam vµ bªn n­íc ngoµi, thuËt ng÷ “nhiÒu bªn” lµ bªn ViÖt Nam vµ c¸c bªn n­íc ngoµi hoÆc bªn n­íc ngoµi vµ c¸c bªn ViÖt Nam hoÆc c¸c bªn ViÖt Nam vµ c¸c bªn n­íc ngoµi. Ph©n tÝch b­íc ®Çu ®Þnh nghÜa nªu ë §iÒu 2 kho¶n 7 cã thÓ thÊy râ, ë ViÖt Nam b¶n chÊt cña doanh nghiÖp liªn doanh ( Joint-venture Enterprise ) hay cßn gäi lµ c«ng ty liªn doanh ( Joint-venture Company ), xÝ nghiÖp liªn doanh, th©m chÝ cßn ®­îc goi t¾t lµ liªn doanh (Joint- venture ) còng lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së ®ãng gãp vèn cña hai bªn liªn doanh ®Ó cung tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng kinh doanh chung nh»m thu lîi nhuËn. Do ®ã, vÒ b¶n chÊt, doanh nghiÖp liªn doanh ë ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam còng gièng nh­ quan niÖm vÒ doanh nghiÖp liªn doanh theo luËt c¸c n­íc kh¸c. §iÓm kh¸c nhau râ nhÊt gi÷a luËt ViÖt Nam vµ luËt c¸c n­íc kh¸c lµ: ë ViÖt Nam , thuËt ng÷ “Doanh nghiÖp liªn doanh” ®­îc hiÓu lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp gi÷a Bªn (c¸c Bªn) ViÖt Nam víi Bªn (c¸c Bªn) n­íc ngoµi. Vµ chÝnh ®iÓm kh¸c nhau nµy ®· t¹o nªn sù ph©n biÖt râ rµng gi÷a LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi víi LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. 2. ®Æc ®iÓm cña xÝ nghiÖp liªn doanh: Ph©n tÝch kü ®inh nghÜa vÒ doanh nghiÖp liªn doanh theo ph¸p luËt cña ViÖt Nam vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi ta thÊy doanh nghiÖp liªn doanh cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: §Æc ®iÓm vÒ chñ thÓ: Chñ thÓ cña doanh nghiÖp liªn doanh theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ Bªn ( hoÆc C¸c Bªn ) n­íc ngoµi vµ Bªn ( hoÆc C¸c Bªn ) ViÖt Nam. Trong ®ã: Bªn n­íc ngoµi: Theo §iÒu 2 Kho¶n 2, 3 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m t¹i ViÖt Nam 1996 cã quy ®Þnh: “Bªn n­íc ngoµi” lµ mét bªn gåm mét hoÆc nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. “Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi” lµ tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Bªn ViÖt Nam: Theo ®iÒu 2 Kho¶n 4 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 quy ®Þnh: “Bªn ViÖt Nam lµ mét bªn gåm mét hoÆc nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ.” §Æc ®iÓm vÒ mÆt kinh doanh: Doanh nghiÖp liªn doanh lµ mét thùc thÓ kinh tÕ ®éc lËp, ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng dùa trªn nh÷ng sù kh¸c biÖt nhÊt dÞnh cña c¸c bªn tham gia: Sù kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch, vÒ hÖ thèng luËt ph¸p, vÒ hÖ thèng qu¶n lý, vÒ c¸c tiªu chuÈn cña hÖ thèng tµi chÝnh, kÕ to¸n, vÒ c«ng nghÖ vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong c¸c chuÈn mùc vÒ v¨n ho¸. Do ®ã sù tån t¹i cña nã ph¶i dùa trªn sù phèi hîp nç lùc cña c¸c bªn tham gia vµ ®­îc thÓ hiÖn ë: Cïng së h÷u vÒ vèn gãp: C¸c bªn tham gia cã thÓ gãp vèn b»ng tiÒn mÆt, m¸y mãc thiÕt bÞ, chi tiÕt phô tïng, ®Êt ®ai nhµ x­ëng, quyÒn sö dông mÆt n­íc, mÆt biÓn, c¸c dÞch vô x©y dùng, s¶n xuÊt, phôc vô, vµ b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ...Ngoµi ra, c¸c bªn cã thÓ ®ãng gãp kh¶ n¨ng, kinh nghiÖm kinh doanh, uy tÝn c«ng ty, nh·n hiÖu hµng ho¸, hay thÞ phÇn vµo liªn doanh vµ khi ®· ®ãng gãp vµo liªn doanh th× nh÷ng tµi s¶n nµy lµ së h÷u chung cña toµn doanh nghiÖp liªn doanh. Cïng tham gia qu¶n lý: C¸c bªn cïng phèi hîp x©y dùng bé m¸y qu¶n lý liªn doanh, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng liªn doanh, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ nh©n viªn, ®ång thêi t¹o ra bÇu kh«ng khÝ ho¹t ®éng trong néi bé liªn doanh thÝch hîp víi m«i tr­êng kinh doanh cña n­íc së t¹i vÒ mÆt chÝnh trÞ, luËt ph¸p, v¨n ho¸. Do viÖc cïng kÕt hîp kÕt hîp víi bªn ®èi t¸c n­íc ngoµi trong khi qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh, bªn ®èi t¸c sÏ häc hái d­îc nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn, cã hiÖu qu¶ vµ ng­îc l¹i ®èi t¸c n­íc ngoµi sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó n¾m b¾t c¸ch x©m nhËp vµo thÞ tr­êng n­íc së t¹i. Cïng ph©n phèi lîi nhuËn: C¸c bªn tham gia cïng nhau ph©n phèi c¸c kho¶n lîi nhuËn thu ®­îc tõ doanh nghiÖp liªn doanh theo c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®­îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång liªn doanh gi÷a c¸c bªn. Th«ng th­êng, lîi nhuËn thu ®­îc cña liªn doanh ®­îc ph©n chia gi÷a c¸c bªn theo tû lÖ gãp vèn cña c¸c bªn trong liªn doanh, sau khi ®· thùc hiÖn mäi nghÜa vô víi n­íc së t¹i. Cïng chÞu rñi ro: Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña liªn doanh th­êng gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro do qu¸ tr×nh thiÕt kÕ liªn doanh thiÕu chu ®¸o, do thÞ tr­êng biÕn ®éng, do c¹nh tranh hoÆc do nhiÒu nguyªn nh©n bÊt ngê kh¸c. ThiÖt h¹i nµy do c¸c bªn tham gia cïng g¸nh chÞu trong phÇn gãp vèn cña m×nh vµo doanh nghiÖp liªn doanh. §Æc ®iÓm vÒ mÆt ph¸p lý: Mçi liªn doanh lµ mét thùc thÓ ph¸p lý thèng nhÊt, ®éc lËp ho¹t ®éng theo luËt ph¸p cña n­íc ViÖt Nam vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña hÖ thèng luËt ph¸p ViÖt Nam. §Æc ®iÓm vÒ mÆt ph¸p lý cña cña doanh nghiÖp liªn doanh thÓ hiÖn rÊt râ nÐt ë tÝnh chÊt ph¸p lý, h×nh thøc ph¸p lý còng nh­ c¬ së ph¸t sinh cña doanh nghiÖp liªn doanh. TÝnh chÊt ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh: KÓ tõ khi ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thõa nhËn lµ mét ph¸p nh©n mang quèc tÞch ViÖt nam , bÊt kÓ tû lÖ vèn gãp gi÷a ®èi t¸c n­íc ngoµi vµ ®èi t¸c ViÖt nam nh­ thÕ nµo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý, doanh nghiÖp liªn doanh lµ ph¸p nh©n ®­îc thµnh lËp ë ViÖt nam vµ ho¹t ®éng d­íi sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ViÖt nam. QuyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp liªn doanh do ph¸p luËt ViÖt nam ®iÒu chØnh: Tõ viÖc xin giÊy phÐp thµnh lËp, ho¹t ®éng cho ®Õn gi¶i thÓ ®Òu ph¶i tu©n thñ luËt ph¸p ViÖt nam. H×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh: ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, doanh nghiÖp liªn doanh th­êng ®­îc tæ chøc d­íi hai h×nh thøc ph¸p lý phæ biÕn lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn. Th«ng th­êng th× ë giai ®o¹n ®Çu míi ®­îc thµnh lËp th× h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chiÕm ­u thÕ, nh­ng sau ®ã ®Ó t¨ng vèn liªn doanh, viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu diÔn ra vµ c«ng ty liªn doanh cæ phÇn ra ®êi. Riªng ë ViÖt nam hiÖn nay chóng ta míi chØ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp d­íi hÝnh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mµ th«i. Nh­ vËy trong giai ®o¹n hiÖn t¹i doanh nghiÖp liªn doanh ë ViÖt nam sÏ kh«ng ®­îc tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn thÊy r»ng do chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam , doanh nghiÖp liªn doanh , víi ý nghÜa lµ tån t¹i d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã mét sè ®iÓm kh¸c so víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong n­íc ®­îc thµnh lËp theo LuËt doanh nghiÖp cña ViÖt nam nh­ sau: (Xem b¶ng 1 trang 14) B¶ng 1: So s¸nh mét sè ®Æc ®iÓm ph¸p lý gi÷a Doanh nghiÖp liªn doanh víi C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Tiªu chÝ so s¸nh Doanh nghiÖp liªn doanh C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong n­íc 1. C¬ quan l·nh ®¹o cÊp cao nhÊt. 2. Sè l­îng c¸c bªn tham gia gãp vèn tèi thiÓu ph¶i thµnh lËp Héi ®ång qu¶n trÞ. 3. ViÖc thµnh lËp Héi ®ång qu¶n trÞ. 4. ViÖc quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng trong doanh nghiÖp. 5. §iÒu kiÖn ®Ó cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. C¬ quan l·nh ®¹o cÊp cao nhÊt lµ Héi ®ång qu¶n trÞ. Dï sè l­îng c¸c bªn tham gia liªn doanh lµ bao nhiªu th× doanh nghiÖp liªn doanh còng ph¶i lËp Héi ®ång qu¶n trÞ.Thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ do c¸c bªn liªn doanh chØ ®Þnh. Sè l­îng thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng h¹n chÕ ë møc tèi ®a nh­ng h¹n chÕ ë møc tèi thiÓu cho mçi bªn. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh nh­ ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng, kÕ ho¹ch kinh doanh, c¸n bé chñ chèt cña doanh nghiÖp liªn doanh do Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh theo nguyªn t¾c nhÊt trÝ. TÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò kh¸c ®Òu chØ ®­îc th«ng qua khi cã 2/3 sè thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ cã mÆt chÊp thuËn. GiÊy phÐp ®Çu t­ còng lµ giÊy phÐp kinh doanh nªn c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cã n¨ng lùc ph¸p lý ngay c¶ khi ch­a gãp vèn ph¸p ®Þnh. C¬ quan l·nh ®¹o cÊp cao nhÊt lµ §¹i héi ®ång cæ ®«ng. Trong tr­êng hîp sè thµnh viªn kh«ng qu¸ 11 th× c«ng ty kh«ng ph¶i tiÕn hµnh bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ, tr­êng hîp cã tõ 12 thµnh viªn trë lªn th× ph¶i tiÕn hµnh bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ. Sè l­îng thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ lµ 3 ®Õn 12. Thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ do §¹i héi ®ång bÇu. Kh«ng cã h¹n chÕ vÒ sè l­îng thµnh viªn cña mçi bªn. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong n­íc do tÊt c¶ c¸c thµnh viªn c«ng ty ( tr­êng hîp c«ng ty cã kh«ng qu¸ 11 thµnh viªn ) hoÆc Héi ®ång qu¶n trÞ ( tr­êng hîp sè l­îng thµnh viªn cña c«ng ty v­ît qu¸ 12 ) quyªt ®Þnh. ThÓ thøc th«ng qua quyÕt ®Þnh sÏ ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ c«ng ty. C¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong n­íc chØ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n sau khi ®· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh (lóc nµy c¸c thµnh viªn ®· ph¶i vãp ®ñ vèn ®iÒu lÖ c«ng ty). Nguån: LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ LuËt doanh nghiÖp C¬ së ph¸p lý h×nh thµnh doanh nghiÖp liªn doanh : PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së Hîp ®ång liªn doanh. Tuy cã mét sè Ýt tr­êng hîp theo luËt ViÖt nam, doanh nghiÖp liªn doanh cã thÓ ®­îc thµnh lËp theo HiÖp ®inh ký kÕt gi÷a ChÝnh phñ ViÖt nam víi ChÝnh phñ n­íc ngoµi. Do vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, hîp ®ång liªn doanh chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh sau nµy. Mäi quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia liªn doanh ®Çu tiªn ®­îc ®iÒu chØnh bëi hîp ®ång liªn doanh. Theo §iÒu 2 Kho¶n 10 vµ Kho¶n 7 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996, Hîp ®ång liªn doanh ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “Hîp ®ång liªn doanh lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¸c bªn nãi t¹i Kho¶n 7 §iÒu 2 ®Ó thanh lËp doanh nghiÖp liªn doanh t¹i ViÖt nam.” V× hîp ®ång liªn doanh lµ v¨n b¶n ph¸p lý cô thÓ ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn nªn ®Ó kh¾c phôc nh÷ng kh¸c biÖt vÒ quan niÖm, ý thøc n¶y sinh do c¸c bªn thuéc nh÷ng quèc tÞch kh¸c nhau, ho¹t ®éng d­íi sù ®iÒu chØnh cña nh÷ng hÖ thèng luËt ph¸p kh¸c nhau vµ t¨ng c­êng sù yªn t©m cho c¸c bªn, trong hîp ®ång liªn doanh ph¶i quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn. Trªn thÕ giíi hiÖn nay ch­a cã mét mÉu chung nµo vÒ Hîp ®ång liªn doanh. Theo luËt ViÖt nam th× c¸c bªn cã thÓ tù ®µm ph¸n ®Ó tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång liªn doanh, nh­ng trong hîp ®ång liªn doanh ph¶i bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n sau (Theo §iÒu 12 nghÞ ®Þnh sè 24/2000/N§- CP ra ngµy 31/07/2000): Tªn, ®Þa chØ, ng­êi ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c Bªn liªn doanh; tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp liªn doanh; Môc tiªu vµ ph¹m vi kinh doanh; Vèn ®Çu t­ , vèn ph¸p ®Þnh, tû lÖ gãp vèn ph¸p ®Þnh, ph­¬ng thøc, tiÕn ®é gãp vèn vµ tiÕn ®é x©y dùng; S¶n phÈm chñ yÕu, tû lÖ xuÊt khÈu vµ tiªu thô trong n­íc; Thêi h¹n ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; §¹i diÖn theo ph¸p luËt cña doanh nghiÖp; QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn liªn doanh; C¸c nguyªn t¾c tµi chÝnh; ThÓ thøc söa ®æi vµ chÊm døt hîp ®ång, ®iÒu kiªn chuyÓn nh­îng, chÊm døt hîp ®ång, gi¶i thÓ doanh nghiÖp ; Tr¸ch nhiÖm do vi ph¹m hîp ®ång, ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Hîp ®ång liªn doanh ph¶i do ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c Bªn liªn doanh ký vµo tõng trang vµ ký ®Çy ®ñ vµo cuèi hîp ®ång. Hîp ®ång liªn doanh cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp GiÊy phÐp ®Çu t­. 3. Xu h­íng chuyÓn sang ®Çu t­ d­íi d¹ng thµnh lËp doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi thay cho doanh nghiÖp liªn doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay : ë ViÖt Nam tõ khi ban hµnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cho ®Õn nay, h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh vÉn chiÕm ­u thÕ. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thÝch ¸p dông h×nh thøc nµy lµ v× hä cã thÓ tranh thñ ®­íc sù hiÓu biÕt vµ hç trî cña ®èi t¸c ViÖt Nam trong tÊt c¶ c¸c kh©u h×nh thµnh, thÈm ®Þnh vµ thùc hiÖn dù ¸n. §ång thêi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh réng h¬n vµ dï sao thÞ tr­êng ViÖt Nam còng lµ mét thÞ tr­êng míi ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nªn hä kh«ng thÓ ngay tõ ®Çu m¹o hiÓm tiÕn hµnh ®Çu t­ d­íi h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®­îc. MÆc dï nh­ vËy, xu h­íng gia t¨ng ®Çu t­ d­íi d¹ng doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi gÇn ®©y lµ rÊt râ rµng. Tû träng vÒ vèn còng nh­ vÒ sè dù ¸n cña c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y so víi doanh nghiÖp liªn doanh t¨ng rÊt nhanh. §©y lµ mét xu h­íng bÊt lîi cho ViÖt Nam v× viÖc tiÕp thu c«ng nghÖ còng nh­ tr×nh ®é vµ kü n¨ng qu¶n lý tõ n­íc ngoµi sÏ khã kh¨n h¬n, c¸c nhµ ®Çu t­ ViÖt Nam sÏ kh«ng cã c¬ héi kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc cÇn nhiÒu vèn. T×nh h×nh ®Çu t­ d­íi hai lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua nh­ sau: ( Xem b¶ng 2 ë trang 18 ) B¶ng 2: Tû träng trong tæng dù ¸n vµ trong tæng vèn FDI qua c¸c n¨m: §¬n vÞ: % N¨m Tû träng trong tæng dù ¸n Tû trong trong tæng vèn FDI Liªn doanh 100% vèn n­íc ngoµi Liªn doanh 100% vèn n­íc ngoµi 1988-1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 72,5 76,5 66,7 59,5 55,0 50,7 48,8 43,1 34,6 20,6 4,1 16,7 10,0 13,0 24,2 36,5 39,4 43,8 49,3 52,3 53,4 73,0 91,2 80,6 50,3 69,0 56,1 65,1 70,4 67,3 75,7 47,8 66,6 42,4 6,01 5,66 2,6 22,0 19,1 29,0 26,4 27,4 23,2 31,5 22,6 52,6 37,2 30,94 Nguån : Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Qua b¶ng thèng kª ta nhËn thÊy h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh ®ang dÇn nh­êng chç ®øng cho h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù gia t¨ng cña xu h­íng nµy, tuy nhiªn cã thÓ kÓ ra mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y: C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sau mét thêi gian tiÕp cËn víi thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· hiÓu râ h¬n vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, thñ tôc ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam do vËy ®· cã thÓ tù l­êng tr­íc ®­îc c¸c rñi ro cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ míi. Trong khi ®ã, viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh l¹i rÊt dÔ ph¸t sinh c¸c tranh chÊp do sù kh¸c biÖt vÒ phong tôc tËp qu¸n, vÒ ph¸p luËt …cña c¸c bªn. H¬n n÷a bªn n­íc ngoµi th­êng gãp vèn møc cao h¬n bªn ViÖt Nam nh­ng l¹i kh«ng quyÕt ®Þnh ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò chñ trèt cña xÝ nghiÖp v× ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong héi ®ång qu¶n trÞ nh­ quy ®Þnh trong luËt. Kh¶ n¨ng tham gia liªn doanh cña bªn ViÖt Nam cã h¹n v× thiÕu c¸n bé còng nh­ vèn gãp. Trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp, Bªn ViÖt Nam chØ gãp ®­îc 34,2% vèn ph¸t ®Þnh. So s¸nh ­u nh­îc ®iÓm cña h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh víi c¸c h×nh thøc thu hót vèn FDI kh¸c: 1. So víi h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: a) ¦u ®iÓm: Doanh nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh l©u dµi cña c¸c bªn. C¬ së ph¸p lý cña nã tao ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c bªn ®èi t¸c tin t­ëng lÉn nhau h¬n, khiÕn quan hÖ hîp t¸c cña hä chÆt chÏ h¬n. Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh tuy lµ h×nh thøc quan hÖ b¹n hµng trªn c¬ së cïng phèi hîp vÒ vèn, cïng qu¶n lý, ph©n phèi lîi nhuËn vµ chia sÎ rñi ro, nh­ng c¸c bªn thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh víi t­ c¸ch lµ c¸c ph¸p nh©n ®éc lËp. H×nh thøc nµy kh«ng cho phÐp thµnh lËp ph¸p nh©n míi . Thùc chÊt quan hÖ cña c¸c bªn lµ quan hÖ hîp ®ång láng lÎo, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn chñ yÕu do hîp ®ång ®iÒu chØnh vµ hoµn toµn phô thuéc vµo sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn trong hîp ®ång nªn nhiÒu khi cã nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh mµ chØ dùa vµo hîp ®ång th× kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc. Cßn trong h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh th× ngoµi hîp ®ång liªn doanh, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn cßn ®­îc ®iÒu chØnh bëi ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp liªn doanh nªn trong tr­êng hîp Hîp ®ång liªn doanh cã nh÷ng ®iÓm ch­a râ rµng th× cã thÓ dùa vµo §iÒu lÖ cña doanh nghiÖp liªn doanh ®Ó x¸c ®Þnh. §ång thêi liªn doanh d­íi d¹ng thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc liªn doanh theo vèn nªn mäi quyÒn lîi vµ nghÜa vô tµi chÝnh còng nh­ mäi rñi ro ®Òu ®­îc ph©n chia theo tû lÖ gãp vèn chí kh«ng ph¶i theo sù tho¶ thuËn nh­ trong hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. ChÝnh v× vËy mµ tuy h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh còng lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, mét c¸ch ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ x©m nhËp thÞ tr­êng míi nh­ ®Çu t­ d­íi d¹ng doanh nghiÖp liªn doanh nh­ng nã th­êng chØ ®­îc sö dông khi c¸c bªn ch­a hiÓu râ nhau vµ bªn n­íc ngoµi muèn th¨m dß thÞ tr­êng cña n­íc së t¹i. H×nh thøc nµy ®­îc sö dông trong thêi gian ng¾n nh­ mét giai ®o¹n t×m hiÓu tr­íc khi Bªn n­íc ngoµi tiÕn hµnh ®Çu t­ d­íi h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. b) Nh­îc ®iÓm: Nh×n chung, doanh nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc ®Çu t­ cã nhiÒu rñi ro h¬n so víi h×nh thøc hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Khi thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh, cã nhiÒu rñ ro kh«ng thÓ tÝnh tr­íc ®­îc v× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh lµ l©u dµi vµ cã thÓ kÐo dµi ®Õn hµng chôc n¨m l¹i ®ßi hßi ph¶i hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt gi÷a c¸c bªn. Trong khi ®ã, hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh th­êng chØ lµ c¸c hîp ®ång theo vô, kÐo dµi trong kho¶ng thêi gian ng¾n, vµ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång ®­îc tiÕn hµnh ®éc lËp gi÷a c¸c bªn ro ®ã l­êng tr­íc vµ tr¸nh ®­îc nhiÒu rñi ro h¬n. 2. So víi h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi: a) ¦u ®iÓm: + VÒ phÝa n­íc së t¹i: Th«ng qua liªn doanh Bªn n­íc së t¹i cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn. Nh×n chung ë c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt nam hiÖn nay, viÖc ®iÒu hµnh, tæ chøc s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp ch­a cã hiÖu qu¶ cao, cßn l·ng phÝ vÒ tµi nguyªn, thêi gian vµ søc lao ®éng, kh«ng ph¸t huy ®uîc ®Çy ®ñ n¨ng lùc cña ng­êi lao ®éng. Th«ng qua viÖc cïng kÕt hîp víi bªn n­íc ngoµi qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh, Bªn n­íc së t¹i sÏ cã ®iÒu kiÖn häc hái ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý nh­ qu¶n lý s¶n xuÊt tiªn tiÕn, qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý nh©n sù...cã hiÖu qu¶ cao. NÕu nh­ phÇn gãp vèn vµo doanh nghiÖp liªn doanh bao gåm c¶ cung cÊp kü thuËt, qu¶n lý vµ nh÷ng kiÕn thøc kh¸c th× liªn doanh lµ mét c¬ héi ®Ó bªn n­íc së t¹i ®Èy m¹nh viÖc ®µo t¹o nh©n viªn. Cßn trong h×nh thøc ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi th× mäi viÖc ®iÒu hµnh doanh nghiÖp ®Òu do nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¾m gi÷, kh«ng hÒ cã sù tham gia ®iÒu hµnh cña bªn n­íc së t¹i, v× vËy viÖc häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý trong tr­êng hîp nµy khã h¬n. Cã nhiÒu c«ng ty ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn nhËn thÊy r»ng liªn doanh lµ mét c¸ch thÝch hîp ®Ó tiÕp tôc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, æn ®Þnh ®êi sèng cho nh©n viªn cña m×nh. Ngoµi ra, do trong doanh nghiÖp liªn doanh cã sù tham gia qu¶n lý cña Bªn n­íc së t¹i mµ Nhµ n­íc së t¹i cã thÓ t¸c ®éng vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh th«ng qua sù t¸c ®éng vµo bªn liªn doanh n­íc m×nh, cßn trong doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi th× kh«ng thÓ can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo c¸ch nµy ®­îc. + VÒ phÝa n­íc ngoµi: §Çu t­ d­íi h×nh thøc liªn doanh víi ®èi t¸c së t¹i sÏ tr¸nh cho bªn n­íc ngoµi khái nh÷ng rñi ro kh«ng am hiÓu luËt ph¸p, tËp qu¸n kinh doanh, do kh«ng hiÓu cÆn kÏ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng n­íc së t¹i vµ nh÷ng ®Æc thï vÒ mÆt v¨n ho¸ cña n­íc m×nh ®Çu t­. §ång thêi , do ®èi t¸c së t¹i cã nh÷ng mèi quan hÖ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, viÖc lµm c¸c thñ tôc, viÖc xin nh÷ng ­u ®·i ®Çu t­ cã thÓ sÏ thuËn lîi h¬n.Trong nhiÒu tr­êng hîp, liªn doanh lµ c¸ch duy nhÊt cho mét c«ng ty tiÕn hµnh viÖc kinh doanh cña m×nh ë mét thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §ã lµ trong tr­êng hîp c¸c c«ng ty n­íc ngoµi muèn ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ d©n n­¬c së t¹i hoÆc ®Çu vµo nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao mµ theo quy ®Þnh cña n­íc së t¹i trong nh÷ng ngµnh ®ã ph¶i cã sù tham gia c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ( vÝ dô nh­ ngµnh kinh doanh dÞch vô du lÞch, kh¸ch s¹n, ngµnh hµng kh«ng, b­u ®iÖn... ë ViÖt Nam). Trong mét sè tr­êng hîp kh¸c th× liªn doanh l¹i lµ mét c¸ch thÝch hîp gióp cho c«ng ty x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi. Mét liªn doanh thµnh c«ng cã thÓ ®­a l¹i nhiÒu thuËn lîi trong quan hÖ víi kinh doanh vµ chÝnh quyÒn n­íc së t¹i. §ång thêi, liªn doanh cã thÓ cã thuËn lîi h¬n xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt kh©u tiªu thô hµng ho¸ ë thÞ tr­êng n­íc mµ nhµ t­ b¶n ®Çu t­. H¬n n÷a, ®èi víi thÞ tr­êng ®Çu vµo, bªn ®èi t¸c n­íc së t¹i ë vÞ trÝ thuËn lîi h¬n khi mua nguyªn liÖu, phô tïng ®Þa ph­¬ng. Trong ®iÒu kiÖn khan hiÕm hµng hoÆc l¹m ph¸t ®©y lµ mét khÝa c¹nh cã lîi cho liªn doanh. Liªn doanh ®ßi hái Ýt vèn h¬n sè vèn cña mét c«ng ty con thuéc m×nh qu¶n lý toµn bé. §èi víi mét ngµnh kinh doanh nhiÒu rñi ro hoÆc ë mét m«i tr­êng kinh doanh kh«ng kh«ng æn ®Þnh th× ®©y còng lµ mét yÕu tè kh¸ quan träng. Ngoµi ra khi thµnh lËp mét doanh nghiÖp liªn doanh Bªn n­íc ngoµi cã thÓ tËn dông ngay ®­îc ®éi ngò c¸n bé cã n¨ng lùc cña Bªn ®èi t¸c së t¹i, do ®ã mµ gi¶m ®­îc sè l­îng nh©n viªn ph¶i ®­a tõ n­íc m×nh sang, tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ ¨n ë, ®i l¹i cho nh©n viªn. b) Nh­îc ®iÓm: Tuy nhiªn so víi h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, xÝ nghiÖp liªn doanh còng cã nh÷ng ®iÓm yÕu cña nã. Râ rµng nhÊt lµ trong xÝ nghiÖp liªn doanh cã sù cïng tham gia qu¶n lý cña c¸c bªn cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau, cã nh÷ng tËp qu¸n vÒ kinh doanh, v¨n ho¸ kh¸c nhau, cã phong c¸ch lµm viÖc kh¸c nhau vµ nhiÒu khi lîi Ých cña c¸c bªn kh«ng ®ång nhÊt nªn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý xÝ nghiÖp kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng tranh chÊp trong Héi ®ång qu¶n trÞ mµ trong nhiÒu tr­êng hîp nh÷ng tranh chÊp nµy dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ dù ¸n ®Çu t­ ®æ bÓ. §Æc biÖt, ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp liªn doanh mµ bªn ®èi t¸c së t¹i lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× nh÷ng mÉu thuÉn gi÷a c¸c bªn n¶y sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý xÝ nghiÖp l¹i cµng dÔ x¶y ra. Nguyªn nh©n lµ: Thø nhÊt khi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc tham gia liªn doanh th× rÊt dÔ x¶y ra hiÖn t­îng c¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ n­íc can thiÖp qu¸ s©u vµo qu¸ tr×nh tæ chøc, s¶n xuÊt, kinh doanh cña xÝ nghiÖp. Thø hai lµ ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n­íc míi h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ Trung Quèc hay ViÖt Nam ph­¬ng thøc qu¶n lý cßn quan liªu, tr× trÖ, vµ nhiÒu khi do lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng ®i kÌm víi nhau nªn dÔ g©y ra hiÖn t­îng bu«ng láng qu¶n lý, l·ng phÝ. Bªn ViÖt Nam còng ph¶i chÞu nhiÒu rñ ro khi mµ hä th­êng cã Ýt vèn, yÕu kÐm vÒ tµi chÝnh vµ thiÕu kinh nghiÖm kinh doanh so víi ®èi t¸c n­íc ngoµi. V× nh÷ng h¹n chÕ trªn, bªn ViÖt Nam rÊt dÔ bÞ thao tóng vµ chi phèi, cuèi cïng lµ ph¶i ®Ó cho bªn n­íc ngoµi chuyÓn doanh nghiÖp liªn doanh thµnh 100% vèn n­íc ngoµi. Ngoµi ra ®èi víi c¸c dù ¸n Ýt rñ ro, cÇn nhiÒu vèn, vµ cã kh¶ n¨ng më réng nhanh th× l¹i kh«ng khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia liªn doanh. Lý do thø nhÊt lµ v× c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng cã thÕ m¹nh vÒ tµi chÝnh, kh«ng cÇn ®Õn phÇn gãp vèn cña bªn ViÖt Nam còng cã thÓ cã ®ñ vèn ®Çu t­. H¬n n÷a, v× bªn ViÖt Nam th­êng Ýt vèn nªn khi bªn n­íc ngoµi muèn më réng doanh nghiÖp th× th­êng bÞ c¶n trë. III. VÊn ®Ò quyÒn lîi cña phÝa ®èi t¸c viÖt nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cña viÖt nam víi n­íc ngoµi: HiÖn nay c¶ n­íc cã kho¶ng 1569 doanh nghiÖp liªn doanh ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc tõ n«ng nghiÖp, l©m ng­ nghiÖp ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®Òu ho¹t ®éng tèt thu ®­îc lîi nhuËn cao. Së dÜ cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nh­ vËy lµ nhê vµo sù kÕt hîp hµi hoµ, sù bï ®¾p lÉn nhau nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu gi÷a c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh nh­: vèn, kinh nghiÖm kinh doanh, c«ng nghÖ kü thuËt…Mét mÆt, bªn ViÖt nam thiÕu c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, thiÕu vèn, thiÕu kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc kinh doanh th× hÇu hÕt nh÷ng ®iÓm yÕu nµy l¹i ®­îc bï ®¾p bëi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi víi bÒ dµy kinh nghiÖm kinh doanh l©u n¨m, søc m¹nh tµi chÝnh v­ît tréi vµ nguån c«ng nghÖ kü thuËt cao. MÆt kh¸c, nÕu nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn cßn xa l¹ víi thÞ tr­êng ViÖt nam, v¨n ho¸ vµ phong tôc tËp qu¸n ViÖt nam, hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c thñ tôc h¸nh chÝnh ë ViÖt nam, thiÕu quan hÖ b¹n hµng trong n­íc vµ thiÕu nguån lao ®éng th× nh÷ng ®iÓm yÕu nµy l¹i th­êng ®­îc phÝa ®èi t¸c ViÖt nam kh¾c phôc. V× kÕt qu¶ kinh doanh ph¶n ¸nh sù hîp t¸c cña c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh, v× thÕ cho nªn quyÒn lîi cña c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh còng ph¶i ®­îc ph¶n ¸nh c«ng b»ng theo sù ®ãng gãp ®ã. ChÝnh v× vËy mµ vÊn ®Ò quyÒn lîi gi÷a c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh vÉn ®ang ®­îc phÝa ®èi t¸c ViÖt nam quan t©m hµng ®Çu. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu v× nã t¹o c¬ së, tiÒn ®Ò cho sù hîp t¸c kinh doanh l©u dµi gi÷a c¸c Bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh . X¸c ®Þnh vÊn ®Ò quyÒn lîi cña phÝa ®èi t¸c ViÖt nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cña ViÖt nam víi n­íc ngoµi. MÆc dï ®©y lµ vÊn ®Ò “hµng ngµy” cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ ®­îc c¸c ph­¬ng tiÖn b¸o chÝ nhiÕu lÇn ®Ò cËp ®Õn, thÕ nh­ng trªn thùc tÕ vÉn ch­a cã quan ®iÓm thèng nhÊt trong viÖc x¸c ®Þnh quyÒn lîi cña phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cña ViÖt Nam víi n­íc ngoµi. C¸c luËn v¨n tèt nghiÖp hiÖn cã trong th­ viÖn tr­êng ta (Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi) mµ ng­êi viÕt ®äc ®­îc còng nhiÒu lÇn gi¸n tiÕp ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy trong khi tiÕp cËn c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh­: vÊn ®Ò gãp vèn, vÊn ®Ò tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, nh­ng vÉn kh«ng cã luËn v¨n nµo ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ vÊn ®Ò nµy c¶ . Ph¶i nãi r»ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã ®Þnh nghÜa. LuËn v¨n nµy còng sÏ xin kh«ng ®­a ra ®Þnh n._.