Tài liệu Lý luận về tích luỹ tư bản & sự vận dụng đúng nó vào thực tiễn Việt Nam: ... Ebook Lý luận về tích luỹ tư bản & sự vận dụng đúng nó vào thực tiễn Việt Nam
23 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1646 | Lượt tải: 1
Tóm tắt tài liệu Lý luận về tích luỹ tư bản & sự vận dụng đúng nó vào thực tiễn Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
TÝch luü t b¶n lµ mét yÕu tè quan träng - quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, mét hÖ thèng c¸c níc t b¶n ®Çu tiªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ mµ lÞch sö ®· cho thÊy r»ng cuèi thÕ kû 15 ®Çu thÕ kû 16, tÝch luü nguyªn thuû ®· diÔn ra s«i ®éng ë c¸c níc ph¬ng T©y vµ nÒn kinh tÕ - x· héi cña c¸c níc nµy ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ. Nh vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tÝch luü t b¶n cßn lµ sù ®ßi hái kh¸ch quan cña bÊt cø mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ë bÊt cø quèc gia nµo trªn thÕ giíi. NÕu kh«ng tÝch luü vµ huy ®éng nguån lùc t b¶n cho quèc gia m×nh th× nÒn kinh tÕ x· héi quèc gia ®ã sÏ kh«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ cêng thÞnh ®îc.
ë ViÖt Nam ta, sau h¬n hai m¬i n¨m kÓ tõ khi giµnh ®îc ®éc lËp, ph¶i ®èi ®Çu víi bao nhiªu khã kh¨n thï trong giÆc ngoµi - c¬ së h¹ tÇng nghÌo nµn l¹c hËu nÒn kinh tÕ xuÊt ph¸t ®iÓm lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã vèn ®Çu t ph¶i ®îi ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi - liªn doanh, liªn kÕt th× võa míi ®îc tho¶ hiÖp tõ sau khi Mü b·i cá cÊm vËn ViÖt Nam n¨m 1994.... Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII n¨m 1986 vµ viÖc Mü b·i bá cÊm vËn ViÖt Nam ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ta ph¸t triÓn mét bíc nh¶y vät, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t trong vµ ngoµi níc diÔn ra s«i ®éng. Nhê cã vËy mµ tæng lîng vèn ®Çu t toµn x· héi t¨ng lªn gÊp béi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tuy vËy viÖc huy ®éng tÝch luü vµ sö dông vèn ë níc ta hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp. VËy thùc tr¹ng qu¸ tr×nh, huy ®éng tÝch luü vµ sö dông c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi níc diÔn ra nh thÕ nµo...? ta cÇn nghiªn cøu ph©n tÝch vµ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p cho t¬ng lai, quan träng lµ viÖc huy ®éng vµ sö dông hîp lý chóng.
Néi dung chÝnh cña bµi tiÓu luËn nµy ®· sö dông mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thèng kª tæng hîp, ph©n tÝch dù b¸o. Ch¾c ch¾n bµi tiÓu luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, v× vËy b¶n th©n t«i rÊt mong ®îc sù gãp ý gióp ®ì cña b¹n ®äc, em ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· tËn t©m híng dÉn em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
ch¬ng I
lý luËn chung vÒ tÝch luü t b¶n
I. Thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t b¶n
Tríc khi ®i vµo nghiªn cøu thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t b¶n ta h·y xem xÐt lý do nµo hay t¹i sao ph¶i diÔn ra qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ sù tÊt yÕu ph¶i tÝch luü t b¶n.
1. T¸i s¶n xuÊt vµ tÝnh tÊt yÕu cña tÝch luü t b¶n
Dï h×nh th¸i x· héi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ nh thÕ nµo ®i n÷a th× bao giê qu¸ tr×nh ®ã còng ph¶i cã tÝnh chÊt liªn tôc, hay cã tõng chu kú mét, ph¶i kh«ng ngõng tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n Êy. X· héi kh«ng thÓ ngõng tiªu dïng th× x· héi còng kh«ng ngõng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, xÐt trong mèi liªn hÖ kh«ng ngõng vµ trong tiÕn tr×nh kh«ng ngõng cña nã, mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nh vËy cã nghÜa t¸i s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra mét c¸ch tÊt yÕu kh¸ch quan mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.
ThÕ nhng kh«ng mét x· héi nµo cã thÓ s¶n xuÊt kh«ng ngõng, tøc lµ t¸i s¶n xuÊt, mµ l¹i kh«ng liªn tôc chuyÓn ho¸ trë l¹i mét phÇn s¶n nhÊt ®Þnh cña nã thµnh t liÖu s¶n xuÊt, hay thµnh nh÷ng yÕu tè cña ®ît s¶n xuÊt míi. Trong t×nh h×nh nh÷ng kh¸c kh«ng thay ®æi, x· héi chØ cã thÓ t¸i s¶n xuÊt hay duy tr× cña c¶i cña m×nh ë møc cò, nÕu nh c¸c t liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ c¸c t liÖu lao ®éng, nguyªn liÖu vµ vËt liÖu phô díi d¹ng hiÖn vËt ®· bÞ tiªu hao ®i trong mét chu kú s¶n xuÊt, l¹i ®îc thay thÕ b»ng vËt phÈm kh¸c cïng lo¹i víi sè lîng ngang nh thÕ. NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i t b¶n chñ nghÜa, th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt còng chØ lµ ph¬ng tiÖn lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm, gi¸ trÞ thÆng d mang h×nh thøc mét thu nhËp do t b¶n ®ã t¹o ra. Nhng nÕu thu nhËp ®ã chØ dïng lµm quü cho nhµ t b¶n, hay nÕu nh nã còng ®îc tiªu dïng theo tõng chu kú gièng nh ngêi ta ®· lµm ra nã, th× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi sÏ chØ diÔn ra t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ th«i. Vµ mÆc dï t¸i s¶n xuÊt nµy chØ lµ sù lÆp l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi quy m« kh«ng ®æi, nhng sù lÆp ®i lÆp l¹i gi¶n ®¬n Êy còng ®em l¹i cho qu¸ tr×nh nh÷ng nÐt míi, hay nãi cho ®óng nã xo¸ bá nh÷ng nÐt cã vÎ nh lµ ®Æc trng cña qu¸ tr×nh ®ã. Khi chØ lµ mét hµnh vi c¸ biÖt. Vµ ®óng nh vËy nã kh«ng chØ g©y ra sù thay ®æi ®èi víi phÇn t b¶n kh¶ biÕn mµ cßn ®èi víi toµn bé t b¶n n÷a.
VËy lµ hoµn toµn cha nãi g× ®Õn tÝch luü, chØ riªng sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hay t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th«i còng ®· khiÕn cho mäi t b¶n sau mét thêi kú dµi hay ng¾n, ®Òu tÊt yÕu ph¶i trë thµnh t b¶n tÝch luü. Hay gi¸ trÞ thÆng d t b¶n ho¸.
§Æc trng cña chñ nghÜa t b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt më réng. Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn ph¶i t¨ng thªm t b¶n øng tríc ®Ó mua thªm t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Do ®ã tÊt yÕu ph¶i cã tÝch luü.
2. Thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n vµ ®éng c¬ cña nã.
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn th× muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn t¨ng thªm sè t b¶n øng tríc. NÕu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, nhµ t b¶n tiªu hÕt sè gi¸ trÞ thÆng d vµo môc ®Ých tiªu dïng cho c¸ nh©n, th× trong t¸i s¶n xuÊt më, sè gi¸ trÞ thÆng d ®îc chia lµm hai phÇn. Mét phÇn dµnh cho tiªu dïng, mét phÇn dïng vµo môc ®Ých lµm t¨ng thªm t b¶n øng tríc. Sù chuyÓn ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d trë l¹i thµnh t b¶n hay viÖc sö dông gi¸ trÞ thÆng d lµm t b¶n ®îc gäi lµ tÝch luü t b¶n. "TÝch luü t b¶n lµ dïng mét phÇn thu nhËp lµm t b¶n"
VËy thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n lµ t b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d, hay tõ ®©y ta cã thÓ nãi r»ng: Muèn tÝch luü th× cÇn ph¶i biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n. Nhng nÕu kh«ng ph¶i lµ cã phÐp t¹, th× ngêi ta chØ cã thÓ biÕn thµnh t b¶n nh÷ng vËt phÈm nµo dïng ®îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng, tøc lµ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ sau ®ã lµ nh÷ng vËt phÈm cã thÓ nu«i sèng c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t. Do ®ã, mét phÇn lao ®éng thÆng d hµng n¨m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt thªm sè t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t ngoµi sè cÇn thiÕt ®Ó hoµn l¹i t b¶n ®· øng ra. Nãi tãm l¹i lµ, së dÜ gi¸ trÞ thÆng d cã thÓ biÕn thµnh t b¶n lµ chØ v× s¶n phÈm thÆng d mµ gi¸ trÞ cña nã lµ gi¸ trÞ thÆng d ®· bao gåm s½n nh÷ng yÕu tè vËt thÓ cña mét t b¶n míi råi.
NÕu muèn lµm cho c¸c yÕu tè ®ã thùc sù ho¹t ®éng, víi t c¸ch lµ t b¶n th× giai cÊp c¸c nhµ t b¶n cÇn ph¶i cã thªm sè lao ®éng. NÕu viÖc bãc lét c¸c c«ng nh©n ®ang lµm viÖc kh«ng thÓ t¨ng thªm b»ng c¸ch kÐo dµi th× giê hay n©ng cao cêng ®é, th× ph¶i tuyÓn thªm søc lao ®éng. Nhng søc lao ®éng bæ xung thªm ®ã, thuéc nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau, ®· ®îc chÝnh giai cÊp c«ng nh©n cung cÊp hµng n¨m cho nhµ t b¶n, cho nªn nhµ t b¶n chØ viÖc kÕt hîp nh÷ng søc lao ®éng ®ã víi nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt bæ sung thªm ®· cã s½n trong s¶n lîng hµng n¨m, vµ thÕ lµ gi¸ trÞ thÆng d ®îc chuyÓn ho¸ thµnh t b¶n. Nhng cã mét ®iÒu chóng ta kh«ng ®îc quªn lµ bªn c¹nh nh÷ng t b¶n míi h×nh thµnh, t b¶n ban ®Çu vÉn tiÕp tôc t¸i s¶n xuÊt ra b¶n th©n nã vµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d. Ta còng cã thÓ nh vËy vÒ mét t b¶n ®îc tÝch luü.
ViÖc ph©n tÝch qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n gióp ta nhËn thøc ®îc viÖc t b¶n l¹i sinh ra gi¸ trÞ thÆng d nh thÕ nµo. Nãi c¸ch kh¸c toµn bé cña c¶i cña giai cÊp t s¶n ®Òu do lao ®éng cña giai cÊp c«ng nh©n t¹o ra. Giai cÊp c«ng nh©n cã quyÒn chiÕm h÷u sè cña c¶i do m×nh ®· lµm ra. §ã lµ kÕt luËn cña sù ph©n tÝch luü t b¶n chñ nghÜa.
II. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn quy m« cña tÝch luü t b¶n.
Tríc hÕt ta cÇn biÕt r»ng gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ph¶i chØ lµ quü tiªu dïng cña nhµ t b¶n vµ còng kh«ng ph¶i chØ lµ quü tÝch luü, mµ lµ c¶ hai, Mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d ®îc nhµ t b¶n tiªu dïng víi t c¸ch lµ thu nhËp, cßn phÇn kh¸c th× nhµ t b¶n dïng t b¶n hay tÝch luü l¹i.
Víi mét gi¸ trÞ thÆng d nhÊt ®Þnh. Mét trong hai phÇn ®ã cµng lín th× phÇn cßn l¹i cµng nhá. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, th× tû lÖ ph©n chia ®ã quyÕt ®Þnh ®¹i lîng tÝch luü.
Sau ®©y ta sÏ xem xÐt c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« cña t b¶n tÝch luü mµ kh«ng lÖ thuéc vµo tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n vµ thu nhËp.
Râ rµng lµ, víi mét tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n vµ thu nhËp ®· cho s½n, th× ®¹i lîng cña t b¶n tÝch luü sÏ do ®¹i lîng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d quyÕt ®Þnh. Ta cÇn ph©n tÝch c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi gi¸ trÞ thÆng d.
1. Tr×nh ®é bãc lét gi¸ trÞ thÆng d.
Ta biÕt r»ng tû xuÊt gi¸ trÞ thÆng d ®îc quyÕt ®Þnh tríc hÕt lµ do møc ®é bãc lét søc lao ®éng. Khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ®¸nh gi¸ cao vai trß ®ã ®Õn nçi l¾m khi, nã ®ång nhai hãa viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê n©ng cao søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, víi viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê t¨ng cêng bãc lét c«ng nh©n.
Trong phÇn s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d, chóng ta lu«n gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng Ýt ra còng ph¶i b»ng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. Nhng trong thùc tÕ viÖc cìng Ðp h¹ gi¸ tiÒn c«ng xuèng thÊp h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng, mét vai trß quan träng, khiÕn chóng ta kh«ng nãi qua ®Õn vÊn ®Ò Êy. Trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc ®ã ®· ®em biÕn quü tiªu dïng cÇn thiÕt cña c«ng nh©n thµnh quü tÝch luü cña t b¶n. Nhng nÕu nh c«ng nh©n cã thÓ sèng b»ng kh«ng khÝ th× ngêi ta kh«ng thÓ mua hä b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Do ®ã lao ®éng kh«ng mÊt tiÒn lµ mét giíi h¹n theo nghÜa to¸n häc. Kh«ng bao giê cã thÓ ®¹t tíi giíi h¹n ®ã, tuy r»ng bao giê còng cã thÓ tiÕn ®Õn gÇn nã. Xu híng thêng xuyªn cña t b¶n lµ muèn h¹ tiÒn c«ng xuèng tíi ®iÓm h v« ®ã. Thùc tÕ th× còng cã nh÷ng giai ®o¹n c¸c nhµ t b¶n thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã.
NÕu gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng th× ta thÊy nh sau: Th«ng thêng muèn t¨ng khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d, nhµ t b¶n ph¶i t¨ng thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nh©n, nhng ë ®©y nhµ t b¶n kh«ng t¨ng thªm c«ng nh©n mµ b¾t sè c«ng nh©n hiÖn cã cung cÊp thªm mét lîng lao ®éng, b»ng c¸ch t¨ng thêi gian lao ®éng vµ cêng ®é lao ®éng, ®ång thêi tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó c«ng suÊt cña sè m¸y mãc hiÖn cã, chØ t¨ng thªm nguyªn vËt liÖu t¬ng øng. §æi l¹i ë ®©y lµ nhµ t b¶n kh«ng cÇn thuª thªm c«ng nh©n, mua thªm m¸y mãc thiÕt bÞ. ThiÕt bÞ ®îc khÊu hao nhanh h¬n, chi phÝ b¶o qu¶n gi¶m ®îc nhiÒu. Riªng ®èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c nh ngµnh má, ®èi tîng lao ®éng lµ nh÷ng tang vËt tù nhiªn, t b¶n bÊt biÕn hÇu nh chØ lµ t liÖu lao ®éng. Do ®ã chØ cÇn dùa vµo tÝnh co gi·n cña søc lao ®éng lµ cã thÓ t¨ng quy m« tÝch luü t b¶n mµ kh«ng cÇn øng t b¶n ®Ó mua nguyªn liÖu. V× vËy C.M¸c ®· kÕt luËn r»ng: Mét khi n¾m ®îc hai nguån gèc ®Çu tiªn t¹o ra cña c¶i lµ søc lao ®éng vµ ®Êt ®a i, th× t b¶n cã mét søc bµnh, cho phÐp nã ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè tÝch luü lªn qu¸ nh÷ng giíi h¹n dêng nh ®îc quy ®Þnh bëi ®¹i lîng cña b¶n th©n t b¶n.
2. N¨ng suÊt lao ®éng.
Mét nh©n tè quan träng n÷a ®ã chÝnh lµ n¨ng suÊt lao ®éng. Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng mµ t¨ng lªn th× khèi lîng cña s¶n phÈm, biÓu hiÖn mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vµ do ®ã biÓu hiÖn mét ®¹i lîng cña gi¸ trÞ thÆng d nhÊt ®Þnh còng t¨ng lªn. Víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ®æi, hay thËm chÝ víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d ®ang gi¶m xuèng, th× khèi lîng s¶n phÈm thÆng d vÉn t¨ng lªn, miÔn lµ xuÊt gi¸ trÞ thÆng d gi¶m xuèng chËm h¬n møc t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng. V× vËy víi mét tû lÖ ph©n chia s¶n phÈm thÆng d thµnh thu nhËp vµ t b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi, sù tiªu dïng cña nhµ t b¶n vÉn cã thÓ t¨ng lªn mµ kh«ng cÇn gi¶m quü tÝch luü. §¹i lîng t¬ng øng cña quü tÝch luü thËm chÝ cã thÓ t¨ng lªn lÊn vµo quü tiªu dïng. Nhng nh ta ®· thÊy, n¨ng suÊt lao ®éng mµ t¨ng lªn th× c«ng nh©n còng trë nªn rÎ h¬n vµ do ®ã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d còng t¨ng lªn, ngay c¶ khi tiÒn c«ng thùc tÕ ®îc n©ng cao. TiÒn c«ng nµy kh«ng bao giê t¨ng lªn cïng mét tû lÖ víi n¨ng suÊt lao ®éng. Còng víi mét lîng t b¶n kh¶ biÕn Êy l¹i vËn dông ®îc nhiÒu søc lao ®éng h¬n, vµ do ®ã nhiÒu lao ®éng h¬n. Còng víi mét t b¶n bÊt biÕn Êy l¹i biÓu hiÖn thµnh mét lîng gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt nhiÒu h¬n, do ®ã cung cÊp ®îc nhiÒu yÕu tè t¹o ra s¶n phÈm, còng nh nhiÒu yÕu tè t¹o ra gi¸ trÞ h¬n. V× vËy khi gi¸ trÞ cña t b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi thËm chÝ gi¶m xuèng, tÝch luü ®îc ®Èy nhanh. Ch¼ng nh÷ng quy m« cña t¸i s¶n xuÊt ®îc më réng vÒ mÆt vËt thÓ mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d còng t¨ng lªn nhanh h¬n gi¸ trÞ cña t b¶n phô thªm. Nh vËy quy m« tÝch luü kh«ng chØ phô thuéc vµo khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d tÝch luü ®îc, mµ cßn phô thuéc vµo khèi lîng hiÖn vËt do khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d ®ã chuyÓn ho¸ thµnh, cho nªn sù giÇu cã cña x· héi, vµ kh¶ n¨ng kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt më réng. Sù giÇu cã ®ã kh«ng chØ phô thuéc vµo ®é dµi lao ®éng thÆng d mµ chñ yÕu do n¨ng xuÊt cña lao ®éng thÆng d quyÕt ®Þnh.
Sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra nhiÒu yÕu tè phô thªm cho tÝch luü nhê viÑc sö dung vËt liÖu míi vµ t¹o ra c«ng dông míi cña vËt liÖu hiÖn cã nh phÕ th¶i trong tiªu dïng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n cña x· héi. Nh÷ng vËt vèn kh«ng cã gi¸ trÞ cuèi cïng n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ lµm cho gi¸ trÞ cña t b¶n cña t¸i hiÖn díi h×nh thøc h÷u dông míi cµng nhanh.
3. Chªnh lÖch gi÷a t b¶n vµ sö dông t b¶n tiªu dïng
T b¶n sö dông lµ gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu lao ®éng mµ bé quy m« hiªn vËt cña nãi ®Òu ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm; cßn t b¶n tiªu dïng lµ gi¸ trÞ Êy ®îc chuyÓn vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm díi d¹ng khÊu hao. Do ®ã sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n sö dông vµ t b¶n tiªu dïng nµy lµ thíc ®o sù tiÕn bé cña l¬ng s¶n xuÊt. Sau khi trõ ®i nh÷ng chi phÝ hµng ngµy trong viÖc sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng, nghÜa lµ sau khi trõ ®i gi¸ trÞ hao mßn cña chóng ®· chuyÓn vµo s¶n phÈm, nhµ t b¶n sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng ®ã mµ kh«ng ®ßi hái mét chi phÝ nµo kh¸c.
T liÖu lao ®éng lµ nh÷ng thø ®îc dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, tuy ®îc sö dông toµn bé, nhng chØ chuyÓn tõng phÇn gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm. Cho nªn c¸c t liÖu lao ®éng cã ®Æc tÝnh lµ phôc vô kh«ng c«ng gièng nh lùc lîng tù nhiªn. Kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i, sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n sö dông vµ t b¶n tiªu dïng cµng lín, th× sù phôc vô kh«ng c«ng ®ã cña lao ®éng qu¸ khø xÈy ra lµ nhê cã lao ®éng sèng n¾m lÊy vµ lµm cho nã sèng l¹i. Chóng còng sÏ ®îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m« ngµy cµng t¨ng nh cña tÝch luü t b¶n.
III. Quy luËt chung cña tÝch luü t b¶n.
1. Qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n lµ qu¸ tr×nh t¨ng cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n.
S¶n xuÊt bao giê còng lµ sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè: T liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Sù kÕt hîp cña chóng díi h×nh th¸i hiÖn vËt gäi lµ cÊu t¹o kü thuËt.
CÊu t¹o kü thuËt cña t b¶n lµ tû lÖ gi÷a khèi lîng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó sö dông c¸c t liÖu s¶n xuÊt ®ã. CÊu t¹o kü thuËt lµ cÊu t¹o hiÖn vËt, nªn nã biÓu hiÖn díi h×nh thøc: Sè lîng m¸y mãc, nguyªn liÖu, n¨ng lîng do mét c«ng nh©n sö dông trong mét thêi gian nµo ®ã. CÊu t¹o kü thuËt ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi.
CÊu t¹o gi¸ trÞ cña t b¶n lµ tû lÖ theo ®ã t b¶n ph©n thµnh t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn (hay gi¸ trÞ cña søc lao ®éng) cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt.
CÊu t¹o kü thuËt thay ®æi sÏ lµm cÊu t¹o gi¸ trÞ thay ®æi. C.M¸c ®· dïng ph¹m trï cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n ®Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ ®ã. CÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n lµ cÊu t¹o gi¸ trÞ t b¶n, do cÊu t¹o kü thuËt quyÕt ®Þnh vµ ph¶n ¸nh sù thay ®æi cña cÊu t¹o kü thuËt cña t b¶n.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, do t¸c ®éng thêng xuyªn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n còng kh«ng ngõng biÕn ®æi theo híng ngµy cµng t¨ng lªn. Sù t¨ng lªn ®ã biÓu hiÖn ë chç: Bé phËn t b¶n bÊt biÕn t¨ng nhanh h¬n bé phËn t b¶n kh¶ biÕn, t b¶n bÊt biÕn t¨ng t¬ng ®èi vµ t¨ng tuyÖt ®èi, cßn t b¶n kh¶ biÕn th× cã thÓ t¨ng tuyÖt ®èi, nhng l¹i xuèng mét c¸ch t¬ng ®èi.
Sù t¨ng lªn cña cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n lµm cho khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt t¨ng lªn, trong ®ã sù t¨ng lªn cña m¸y mãc thiÕt bÞ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, cßn nguyªn liÖu t¨ng theo n¨ng suÊt lao ®éng.
CÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n t¨ng chãng ë thêi kú c«ng hãa t b¶n chñ nghÜa, hoÆc ë nh÷ng thêi kú nÒn kinh tÕ t b¶n thay ®æi c¬ cÊu kinh tÐ. ViÖc sö dông lao ®éng míi ®ßi hái ph¶i cã lao ®éng thµnh th¹o, ®îc ®µo t¹o víi gi¸ trÞ søc lao ®éng cao nhng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao l¹i lµm cho gi¸ trÞ hµng ho¸ kü thuËt hiÖn ®¹i gi¶m xuèng. Xu híng chung lµ tû träng lao ®éng cã tr×nh ®é cao, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng lªn, g©y nªn nh÷ng hiÖu qu¶ x· héi tiªu cùc ®èi víi toµn bé ®éi ngò ngêi lao ®éng lµm thuª.
2. Qu¸ tr×nh tÝch luü T b¶n lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n ngµy cµng t¨ng.
TÝch tô vµ tËp trung t b¶n lµ quy luËt ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt lín t b¶n chñ nghÜa.
TÝch tô t b¶n lµ viÖc t¨ng quy m« cña t b¶n c¸ biÖt b»ng tÝch luü cña tõng nhµ t b¶n riªng rÏ, nã lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña tÝch luü. TÝch tô t b¶n, mét mÆt lµ yªu cÇu cña viÖc më réng s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé kü thuËt; mÆt kh¸c, sù t¨ng lªn cña khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa l¹i t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn cho tÝch tô t b¶n. TËp trung t b¶n lµ sù hîp nhÊt mét sè t b¶n nhá thµnh mét t b¶n c¸ biÖt lín. §©y lµ sù tÝch tô nh÷ng t b¶n ®· h×nh thµnh, lµ sù thñ tiªu tÝnh ®éc lËp riªng biÖt cña chóng, lµ viÖc nhµ t b¶n nµy tíc ®o¹t nhµ t b¶n kh¸c, lµ viÖc biÕn nhiÒu t b¶n nhá thµnh sè Ýt t b¶n lín.
TÝch tô vµ tËp trung t b¶n gièng nhau ë chç ®Òu lµm t¨ng quy m« t b¶n c¸ biÖt, nhng kh¸c nhau ë chç nguån tÝch tô t b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d t b¶n ho¸, cßn nguån tËp trung lµ t b¶n ®· h×nh thµnh trong x· héi. Do tÝch tô t b¶n mµ t b¶n c¸ biÖt t¨ng lªn, lµm cho t b¶n x· héi còng t¨ng theo. Cßn tËp trung t b¶n chØ lµ sù bè trÝ l¹i c¸c bé phËn t b¶n ®· cã, quy m« t b¶n x· héi vÉn nh cò. TÝch tô t b¶n thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a t b¶n vµ lao ®éng, cßn tËp trung t b¶n th× biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ t b¶n víi nhau. TËp trung t b¶n cã vai trß rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Nhê cã tËp trung t b¶n mµ tæ chøc ®îc mét c¸ch réng lín lao ®éng hîp t¸c, biÕn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rêi r¹c, thñ c«ng thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo quy m« lín vµ ®îc xÕp ®Æt mét c¸ch khoa häc, x©y dùng ®îc mét c«ng tr×nh c«ng nghiÖp lín, sö dông ®îc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
TËp trung t b¶n kh«ng nh÷ng dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ lîng cña t b¶n mµ cßn lµm cho t b¶n cã mét chÊt lîng míi, lµm cho cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n t¨ng lªn, nhê ®ã n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn nhanh chãng. ChÝnh v× vËy, tËp trung t b¶n trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ cña tÝch luü t b¶n.
Qu¸ tr×nh tËp trung vµ tÝch tô t b¶n ngµy cµng t¨ng, do ®ã nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa còng ngµy cµng trë thµnh nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao ®é, lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n cµng trë nªn s©u s¾c thªm.
3. Qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n lµ qu¸ tr×nh bÇn cïng ho¸ giai cÊp v« s¶n
Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n ngµy cµng t¨ng lµ mét xu híng ph¸t triÓn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Do vËy, sè cÇn t¬ng ®èi vÒ søc lao ®éng còng cã xu híng ngµy cµng gi¶m. §ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra n¹n nh©n khÈu thõa t¬ng ®èi cã ba h×nh th¸i tån t¹i cña nh©n khÈu thõa: nh©n khÈu thõa lu ®éng, nh©n khÈu thõa tiÒm tµng vµ nh©n khÈu thõa ngõng trÖ.
Nh©n khÈu thõa lu ®éng lµ lo¹i lao ®éng bÞ sa th¶i ë xÝ nghiÖp nµy nhng l¹i t×m ®îc viÖc lµm ë xÝ nghiÖp kh¸c. Nãi chung, sè nµy chØ mÊt viÖc lµm tõng lóc. Nh©n khÈu thõa tiÒm tµng lµ nh©n khÈu thõa trong n«ng nghiÖp - ®ã lµ nh÷ng ngêi nghÌo ë n«ng th«n, thiÕu viÖc lµm vµ còng kh«ng thÓ t×m ®îc viÖc lµm trong c«ng nghiÖp, ph¶i sèng vÊt vëng. Nh©n khÈu thõa ngõng trÖ hÇu nh lµ nh÷ng ngêi thêng xuyªn thÊt nghiÖp, thØnh tho¶ng míi t×m ®îc viÖc lµm t¹m thêi víi tiÒn c«ng rÎ m¹t, sèng lang thang, c¬ nhì, t¹o thµnh tÇng líp díi ®¸y cña x· héi.
ThÊt nghiÖp lµ b¹n ®êng cña chñ nghÜa t b¶n, lµ hËu qu¶ cña sù ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa, ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nã. Chñ nghÜa t b¶n kh«ng sao kh¾c phôc ®îc tÖ n¹n x· héi nµy, ngay c¶ ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng vµ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay, thµnh phÇn ®éi qu©n thÊt nghiÖp ë c¸c níc t b¶n ®· më réng, kh«ng nh÷ng trong giai cÊp c«ng nh©n mµ trong c¶ c¸c tÇng líp lao ®éng lµm thuª kh¸c, kh«ng chØ bao gåm lao ®éng gi¶n ®¬n mµ c¶ lao ®éng cã nghÒ nghiÖp vµ lao ®éng trÝ tuÖ. Kh«ng cã sù trî cÊp nµo cã thÓ ®Òn bï nh÷ng tæn thÊt vÒ vËt chÊt còng nh tinh thÇn cña ngêi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp. Trong c¸c xÝ nghiÖp t b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i, viÖc tuyÓn ngêi lao ®éng chñ yÕu kh«ng ph¶i tõ nh÷ng ngêi bÞ thÊt nghiÖp, mµ tõ ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng trÎ ®îc ®µo t¹o. Cßn c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp víi kÜ thuËt l¹c hËu, khi bÞ sa th¶i, kh«ng cã hi väng t×m ®îc viÖc lµm míi. Do ®ã, xuÊt hiÖn mét t×nh h×nh míi: Nh÷ng ngêi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp kh«ng cßn lµ ®éi qu©n c«ng nghiÖp dù bÞ n÷a mµ trë thµnh mét ®é qu©n thõa, g¸nh nÆng cho x· héi.
N¹n thÊt nghiÖp ®· dÉn giai cÊp c«ng nh©n ®Õn bÇn cïng ho¸. BÇn cïng ho¸ giai cÊp c«ng nh©n lµ hËu qu¶ tÊt nhiªn cña qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n. BÇn cïng ho¸ tån t¹i díi hai d¹ng: BÇn cïng ho¸ t¬ng ®èi vµ bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi. Sù bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi giai cÊp c«ng nh©n biÓu hiÖn ë møc sèng bÞ gi¶m sót. Sù gi¶m sót ngµy nµy x¶y ra kh«ng chØ trong ë trêng hîp tiªu dïng c¸ nh©n tôt xuèng mét c¸ch tuyÖt ®èi, mµ cßn khi tiªu dïng c¸ nh©n t¨ng lªn, nhng møc t¨ng ®ã chËm h¬n møc t¨ng nhu cÇu do chi phÝ søc lao ®éng nhiÒu h¬n.
Ch¬ng II:
ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu ®èi víi níc ta
I- Thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp níc ta hiÖn nay.
Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ buéc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc. §iÒu cÇn thiÕt nhÊt lµ g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn lé tr×nh héi nhËp cÇn ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn cho ®îc mét lé tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ x¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc cô thÓ cho tõng ngµnh, tõng giai ®o¹n ®ång thêi khÈn tr¬ng ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p cô thÓ vµ tæ chøc thùc hiÖn triÖt ®Ó kiªn quyÕt nh»m thùc hiÖn lé tr×nh ®ã. NÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay ®· t¹o m«i trêng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ®ång thêi cã thªm mét sè lo¹i thÞ trêng míi nh thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ...
VÒ vèn ®Çu t n¨m 2000 ChÝnh phñ vµ ngµnh ng©n hµng ®· ®a ra nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t vay vèn song tû lÖ doanh sè cã sè vay ng©n hµng vÉn gi÷ ë møc lµ 74%, trong khi ®ã tû lÖ doanh nghiÖp ®i vay tõ nguån kh¸c t¨ng lªn 63%. §Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n viÖc ®i vay c¸c nguån vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ xuÊt khÈu vµ chÊt lîng ho¹t ®éng nhÊt lµ nh÷ng yÕu kiÖn trong viÖc æn ®Þnh thÞ trêng thiÕu linh ho¹t vµ chñ ®éng trong xö lý gi¸ vµ thiÕt lËp c¸c kªnh ph©n phèi cho hµng hãa ViÖt Nam tû lÖ hµng gia c«ng cßn lín, s¶n phÈm cã hµm lîng c«ng nghÖ cao chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng ®Ó dÞch vô cho viÖc coi träng n mét lÜnh vùc ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho xuÊt khÈu. Mét vÊn ®Ò quan träng kh¸c cã liªn quan ®Õn søc c¹nh tranh trong doanh nghiÖp lµ chi phÝ ®Çu vµo cña chóng ta qu¸ cao. TÝnh chung tõ 1996 ®Õn nay chi phÝ ®Çu vµo t¨ng 32,42% trong khi tû lÖ t¨ng gi¸ ®Çu ra lµ 22,82% lµm cho tû suÊt doanh lîi b×nh qu©n cña doanh nghiÖp tõ 16%, gi¶m xuèng cßn 6,2% thÊp h¬n xÊp xØ 2 lÇn so víi c¸c níc trong khu vùc vµ 3 lÇn so víi ch©u ¢u. VÊn ®Ò gi¸ n«ng s¶n thÊp thu nhËp cña n«ng d©n ngµy cµng thu hÑp mÆt kh¸c kh«ng kÐm quan träng dÉn c¸c chi phÝ ®Çu vµo qu¸ cao vÒ ®iÖn, x¨ng dÇu, ph©n bãn, thuû lîi, cµy bõa... mµ trong thêi gian chóng ta quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé xö lý ®Çu ra h¬n lµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu vµo ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt vµ b¸n hµng cho n«ng d©n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ cho ViÖt Nam trë thµnh mét n¬i ®¾t ®á søc c¹nh tranh cña hµng hãa vµ thÞ trêng ViÖt Nam gi¶m dÇn c¸c nhµ ®Çu t e ng¹i, thËm chÝ mét sè nµh ®Çu t lín ®· rót vèn khái ViÖt Nam.... vÊn ®Ò lµ ë chç hÇu hÕt c¸c chi phÝ ®Çu vµo hiÖn nay cña doanh nghiÖp ®Òu liªn quan ®Õn c¸c ngµnh ®éc quyÒn nh ®iÖn, x¨ng dÇu, bu chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng... Trong thùc hiÖn võa qua c¸c ngµnh nµy liªn tôc t¨ng gi¸ hoÆc duy tr× møc gi¸ cao víi nhiÒu lý do kh¸c nhau, trong ®ã cã lý do ph¶i tr¶ nî ®Çu t. §· ®Õn lóc chóng ta cÇn cã mét sù nh×n nhËn ®i vµo thùc chÊt ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶.
Qua nh÷ng con sè ®iÒu tra cho thÊy sè doanh nghiÖp Nhµ níc míi thµnh lËp t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tæng doanh thu hµng n¨m lµm ra xÊp xØ 300 tû VN§, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo ngµnh hîp lý d¬n tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp Nhµ níc 11,7% gÊp 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ. Sè doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i chiÕm 11,3% trong doanh nghiÖp trong ®ã 11,3% sè doanh nghiÖp Nhµ níc, 69,0% sè doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng. L·i thùc hiÖn n¨m 1999 lµ 15.27 tû ®ång. §èi víi khu vùc t nh©n Nhµ níc ban hµnh luËt C«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp th× ®Õn n¨m 1995 ®· cã 15.276 doanh nghiÖp vµ ®Õn n¨ng 1999 sè doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp ®· lªn ®Õn 30.500 t¨ng gÊp 74 lÇn so víi n¨m 1991. Tæng vèn ®Çu t n¨m 1991 lµ 6.430 tû ®ång ®Õn n¨m 2000 ®· lªn ®Õn xÊp xØ 160.000 tû VN§, 2003 lªn ®Õn 200.000 tû VN§. Khu vùc kinh tÕ t nh©n cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n tû trong % cña khu vùc t nh©n chiÕm 22,44% khu vùc ®Çu t Nhµ níc 35,4% khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc 42,16%. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu nh÷ng tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc. Sè lîng doanh nghiÖp Nhµ níc cßn nhiÒu, quy m« cßn nhá, chång chÐo vÒ ngµnh nghÒ vµ tæ chøc qu¶n lý, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo vïng l·nh thæ cßn cha hîp lý. Cßn tån t¹i nhÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ph¶i gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç. HiÖn nay cã 1.822 doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç chiÕm 30,8% tæng sè doanh nghiÖp víi sç l·i lòy kÕ lµ 5.079 tû ®ång. doanh nghiÖp cßn bÞ rµng buéc bëi chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn víi ®iÒu kiÖn ®i vay ng©n hµng, chÕ ®é tiÒn l¬ng, tiÒn thëng vµ c¸c quyÒn lîi thiÕt thùc kh¸c cña ngêi lao ®éng.
§¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i chó träng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu, tËp trung ®Çu t cho c¸c mÆt hµng cã lîi th× xuÊt khÈu chñ lùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tù do c¹nh tranh t×m kiÕm thÞ trêng chuÈn bÞ cho viÖc tham gia AFTA, APEC... c¸c gi¶i ph¸p ®Ò ra cho doanh nghiÖp hiÖn nay lµ hoµn chØnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt x©y dùng m«i trêng kinh doanh æn ®Þnh më réng thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc, t¨ng cêng c¸c dÞch vô hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp t nh©n ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶. Tuy nhiªn biÖn ph¸p c¬ b¶n vÉn lµ xuÊt ph¸t tõ néi lùc cña mçi doanh nghiÖp vÒ sù hng thÞnh vµ phån vinh cña nãc ta.
§Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp cÇn cã vèn ®Çu t ban ®Çu vµ vèn bæ sung ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: nguån vèn chñ së h÷u vµ nguån vèn vay. Nguån vèn chñ së h÷u biÓu hiÖn quyÒn së h÷u cña ngêi chñ vÒ c¸c tµi s¶n hiÖn cã ë doanh nghiÖp. C¸c C«ng ty doanh nghiÖp Nhµ níc th× nguån vèn ban ®Çu cã thÓ lÊy tõ ng©n s¸ch Nhµ níc, c¸c C«ng ty liªn doanh th× c¸c thµnh viªn tham gia gãp vèn. §èi víi C«ng ty cæ phÇn hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× nguån vèn ®îc huy ®éng bëi c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra nguån vèn nµy cã thÓ bao gåm c¸c quü ph¸t triÓn, quü dù tr÷, quü khen thëng, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. Nguån vèn vay: nguån vèn nµy rÊt c¬ b¶n vµ chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ bëi nã kh«ng chØ bæ sung cho viÖc më réng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn linh ho¹t trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî hÕt h¹n vµ gi¶m sè lîng vèn vay. Nguån vèn nµy ®îc h×nh thµnh tõ viÖc vay tÝn dông ng©n hµng díi h×nh thøc tÝn dông øng tríc trong ®ã doanh nghiÖp ®îc sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, doanh nghiÖp Nhµ níc cã thÓ ph¶i dïng thÕ chÊp hoÆc kh«ng dïng thÕ chÊp.
Mét h×nh thøc vay n÷a lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: chØ riªng doanh nghiÖp Nhµ níc, C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu míi cã quyÒn vay vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Doanh nghiÖp cã thÓ vay b»ng tÝn dông th¬ng m¹i ®ã lµ h×nh thøc vay lÉn nhau cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t trong doanh nghiÖp thµnh tùu vµ h¹n chÕ. Tríc ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ quan liªu bao cÊp cña mét nÒn kinh tÕ chØ huy, ViÖt Nam kh«ng cã thÞ trêng tµi chÝnh. Mäi nguån lùc ®Òu ®îc tËp trung vµo tay Nhµ níc ®Ó ph©n phèi theo kÕ ho¹ch cho tõng dù ¸n ®Çu t vµ tõng doanh nghiÖp. Nh÷ng n¨m ®æi míi ®· ®em l¹i hËu qu¶ râ rÖt. Trong 5 n¨m 1991-1995 íc tÝnh huy ®éng vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn toµn x· héi kho¶ng 15 ®Õn 16 tû USD, trong ®ã phÇn cña Nhµ níc chiÕm gÇn 43% bao gåm c¶ ®Çu t tõ ng©n c¸ch Nhµ níc, tÝn dông ®Çu t Nhµ níc, doanh nghiÖp Nhµ níc tù ®Çu t, phÇn vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi chiÕm 37% ®Çu t cña t nh©n chiÕm 20%, ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp ®îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶, phÇn lín ë d¹ng quy m« võa vµ nhá nhng cã mét sè doanh nghiÖp t nh©n ë quy m« lín. Thùc tÕ, nguån vèn mµ c¸c doanh nghiÖp ®· tÝch luü vµ huy ®éng lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó. ViÑc b¶n th©n doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t ®¹t ®· t¹o cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä trë nªn m¹nh mÏ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc tÝch luü cho më réng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c ®¸p øng cho n©ng cao ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ®· sö dông c¸c c«ng cô huy ®éng ®¹t hiÖu qu¶ ®ã lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp vay lÉn nhau song tû lÖ nµy chØ chiÕm mét tû lÖ nhá. ThÞ trêng tÝn dông qua hÖ thèng ng©n hµng lµ thÞ trêng vèn chñ yÕu cho t×nh h×nh hiÖn nay vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tiÒn göi cña d©n c th«ng qua hÖ thèng c¸c quü tiÕt kiÖm vµ c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. ThÞ trêng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu lµ hiÖn tîng míi ë ViÖt Nam. §©y còng lµ bíc khëi ®Çu míi cho viÖc lËp thÞ trêng chøng kho¸n. C«ng cô nµy còng ®îc doanh nghiÖp sö dông trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t. C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cßn tiÕn hµnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu l·i suÊt 21% /n¨m, mét sè doanh nghiÖp kh¸c thuéc c¸c ngµnh ®iÖn, xi m¨ng, giao th«ng, x©y dùng ®ang lËp ®Ò ¸n ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu C«ng ty do c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸ ph¸t hµnh. hiÖn nay ®· cã kho¶ng 100 C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu song c¸c C«ng ty nµy cã sè vèn nhá, sè lîng cæ ®«ng v× h¹n chÕ cßn lo¹i cæ phiÕu do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh g¾n víi hai h×nh thøc cæ phÇn ho¸. Mét h×nh thøc t nh©n ho¸ mét phÇn vèn cña doanh nghiÖp b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu, h×nh thøc kh¸c lµ gi÷ nguyªn vèn cña doanh nghiÖp Nhµ níc nhng ph¸t hµnh cæ phiÕu ._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 10210.doc