Tài liệu Nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam: ... Ebook Nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam
102 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1427 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Nâng cao hiệu quả hoạt động các doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Trong ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn vµ ®ång bé cña §¶ng ta th× ®æi míi vÒ kinh tÕ ®îc xem lµ nhiÖm vô träng t©m vµ ®æi míi hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc lµ kh©u ®ét ph¸t. Cho ®Õn nay, doanh nghiÖp Nhµ níc ®· tr¶i qua nhiÒu ®ît ®æi míi, s¾p xÕp l¹i vµ phÇn lín ®ang dÇn dÇn thÝch øng víi c¬ chÕ míi, ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, gãp phÇn vµo viÖc æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc doanh nghiÖp Nhµ níc còng bé lé kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm ®ßi hái ph¶i tiÕp tôcc ®æi míi, s¾p xÕp l¹i ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong t×nh h×nh míi.
H¬n n÷a, khi bµn ®Õn vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña mét quèc gia, ®iÒu nµy hµm ý ChÝnh phñ ph¶i ®æi míi ba trô cét trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ. Thø nhÊt lµ tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®ã lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ khíc tõ khi ¸p dông nh÷ng luËt ch¬i chung; Thø hai lµ c«ng viÖc ®iÒu hµnh c¸c vÊn ®Ò vÜ m« vµ ®Æc biÖt lµ ®æi míi hÖ thèng doanh nghiÖp, trùc tiÕp nhÊt lµ doanh nghiÖp Nhµ níc - bé phËn trùc tiÕp tham gia vµo héi nhËp, ViÖt Nam còng ®ang trong bèi c¶nh nh vËy. Lµ thµnh viªn cña AFTA, n¨m 2006, ph¶i thùc hiÖn thuÕ suÊt nhËp khÈu lµ 0-5% vµ sÏ ph¶i gì bá hoµn toµn vµo n¨m 2015. Vµ víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña APEC, ViÖt Nam còng ph¶i tù do ho¸ ngo¹i th¬ng hoµn toµn. H¬n n÷a, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü còng ®· cã hiÖu lùc tõ th¸ng 12/2001, hay xa h¬n lµ gia nhËp vµo WTO. Mäi viÖc ®· cËn kÒ, ViÖt Nam ®· lµm ®îc nh÷ng g× vµ ph¶i lµm g× ®Ó s½n sµng cho cuéc ch¬i chung ®Çy th¸ch thøc nµy?
Trong ph¹m vi kho¸ luËn cña m×nh, trªn c¬ së xem xÐt hiÖn tr¹ng vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc cña níc ta, víi kiÕn thøc cã phÇn h¹n chÕ cña m×nh em muèn ®a ra mét sè gi¶i ph¸p víi hy väng sÏ ®ãng gãp phÇn nµo cho viÖc ®Èy m¹nh h¬n n÷a tiÕn tr×nh ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Kho¸ luËn cña em gåm ba ch¬ng nh sau:
Ch¬ng I: Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta nh÷ng n¨m qua vµ nh÷ng ®æi míi bíc ®Çu.
Ch¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p tiÕp tôc ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sü Bïi ThÞ Lý vµ c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng ®· gióp em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh.
Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2002
Ch¬ng i
Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
I. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN)
1. Kh¸i niÖm vÒ DNNN.
Nãi ®Õn doanh nghiÖp chóng ta cã thÓ cã mét kh¸i niÖm chung nhÊt: doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®îc thµnh lËp ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÕ t¹o s¶n phÈm hoÆc mua b¸n hµng ho¸ lµm dÞch vô cung øng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ trêng, x· héi. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng h÷u Ých ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®îc nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau trong ®ã cã môc ®Ých c¨n b¶n lµ kiÕm lêi (thu lîi nhuËn hoÆc l·i).
Tuú thuéc vµo tiªu thøc ph©n lo¹i vµ môc ®Ých nghiªn cøu cô thÓ, chóng ta cã thÓ ph©n tæ doanh nghiÖp thµnh nhiÒu lo¹i, nhãm kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, ph©n tæ doanh nghiÖp theo c¸c tiªu thøc: h×nh thøc së h÷u vèn, quy m«, ®Þa vÞ ph¸p lý, ngµnh nghÒ kinh doanh, môc ®Ých ho¹t ®éng, ®¬n vÞ chñ qu¶n, ®Þa bµn ho¹t ®éng...
1.1. Kh¸i niÖm vÒ DNNN trªn thÕ giíi.
Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét "bé phËn" cña doanh nghiÖp nãi chung ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Nhng tiªu thøc cô thÓ ®Ó ph©n lo¹i vµ nhËn biÕt vÒ DNNN ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi cßn rÊt kh¸c nhau. Mçi quèc gia trong kh¸i niÖm vÒ DNNN cã thÓ nhÊn m¹nh tiªu chÝ nµy hoÆc tiªu chÝ kh¸c. Tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ t×m thÊy nh÷ng tiªu chÝ tiªu biÓu trong c¸c ®Þnh nghÜa vÒ DNNN do c¸c tæ chøc, c¬ quan thuéc Liªn hiÖp quèc, Ng©n hµng ThÕ giíi, Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ ®a ra. Cã thÓ nªu ra 3 quan niÖm tiªu biÓu vÒ DNNN, ®ã lµ:
1. ChÝnh phñ lµ cæ ®«ng chÝnh trong doanh nghiÖp hoÆc nÕu kh«ng th× ChÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t nh÷ng chÝnh s¸ch chung mµ doanh nghiÖp theo ®uæi vµ bæ nhiÖm hoÆc c¸ch chøc ban qu¶n lý doanh nghiÖp.
2. Doanh nghiÖp cã nhiÖm vô s¶n xuÊt hµng ho¸ hoÆc dÞch vô b¸n cho c«ng chóng, hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp t nh©n, DNNN kh¸c.
3. Doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thu chi trong ho¹t ®éng vÒ s¶n xuÊt kinh doanh.
NÕu mét doanh nghiÖp thiÕu ®iÒu kiÖn thø nhÊt th× ®ã sÏ lµ doanh nghiÖp t nh©n. ThiÕu ®iÒu kiÖn thø hai hoÆc thø 3 th× còng kh«ng thÓ ®îc xem lµ DNNN mµ chØ ®îc xem nh mét tæ chøc c«ng céng, tæ chøc sù nghiÖp cña ChÝnh phñ. Theo Wayne Nafziger - t¸c gi¶ cuèn Kinh tÕ häc c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, th× "mét xÝ nghiÖp Nhµ níc lµ mét xÝ nghiÖp mµ ChÝnh phñ ngoµi tiªu thøc lµ chñ së h÷u chÝnh vÒ vèn (nhng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chiÕm ®a sè vèn), cßn cã quyÒn cö hoÆc b·i chøc ngêi l·nh ®¹o cao nhÊt cña xÝ nghiÖp (chñ tÞch hoÆc Tæng gi¸m ®èc ®iªï hµnh) th× xÝ nghiÖp cã nhiÖm vô s¶n xuÊt hoÆc b¸n c¸c hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng cho c«ng chóng, hoÆc cho c¸c xÝ nghiÖp kh¸c vµ ë ®ã nguån thu cã liªn quan tíi chi phÝ".
Theo V.V. Ramanadham, DNNN lµ mét tæ chøc trong ®ã kÕt hîp nh÷ng yÕu tè "c«ng Ých" vµ nh÷ng yÕu tè "doanh nghiÖp"
Nh÷ng yÕu tè "c«ng Ých " lµ:
1. Nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ kinh doanh vµ ho¹t ®éng chÝnh do c¸c tæ chøc Nhµ níc ®¶m nhËn. Tiªu chÝ quan träng trong c¸c quyÕt ®Þnh kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh.
2. Lîi nhuËn lµ cña c«ng chø kh«ng phô thuéc mét nhãm t nh©n nµo.
3. Doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm tríc x· héi. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa ®¬n gi¶n chØ lµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc quyÕt ®Þnh cña hä mµ doanh nghiÖp nãi chung ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc x· héi.
Nh÷ng yÕu tè "doanh nghiÖp" lµ:
4. Doanh nghiÖp cã thÓ tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh mét c¸ch dµi h¹n vµ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c thÞ trêng.
5. Gi¸ c¶ ph¶i ®îc thiÕt lËp trªn c¬ së chi phÝ. Yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái gi¸ c¶ ph¶i bï ®¾p ®îc toµn bé chi phÝ.
Tãm l¹i: cã thÓ nhËn thÊy c¸c tiªu chÝ cô thÓ nhËn biÕt, ph©n biÖt DNNN trªn thÕ giíi cßn rÊt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh theo tiªu thøc vÒ quyÒn së h÷u cña Nhµ níc trong c¸c DNNN th× ë c¸c níc ¤xtr©ylia, T©y Ban Nha, Nhµ níc ph¶i chiÕm trªn 50% gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, trong khi ®ã ë Italia lµ 25%, ë Malaysia lµ 20%, ë Hµn Quèc lµ 10%.
1.2. Kh¸i niÖm vÒ DNNN ë ViÖt Nam
Trong nh÷ng n¨m tríc ®©y, ë níc ta nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn dùa trªn quan niÖm vÒ m« h×nh kinh tÕ x· héi chñ yÕu bao gåm hai thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ. Chóng ta thêng cã kh¸i niÖm vÒ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, n«ng trêng quèc doanh, C«ng ty quèc doanh, mËu dÞch quèc doanh... ®ã lµ nh÷ng tæ chøc do Nhµ níc: §Çu t vèn (100%), quyÕt ®Þnh thµnh lËp, quyÕt ®Þnh ph¬ng híng ho¹t ®éng, quyÕt ®Þnh bé m¸y qu¶n lý vµ tuyÓn dông ngêi lao ®éng theo chÕ ®é biªn chÕ æn ®Þnh. Mçi doanh nghiÖp ®Òu trùc thuéc mét c¬ quan chñ qu¶n nhÊt ®Þnh. Doanh nghiÖp quèc doanh thêng ®îc hiÓu lµ ®ång nhÊt víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, mét bé phËn kinh tÕ chñ yÕu gi÷ vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNNN vµ c¸c tæ chøc c¬ quan Nhµ níc kh¸c ®Òu nhËn thøc m×nh lµ nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc Nhµ níc trong biªn chÕ, Ýt cã sù ph©n biÖt kh¸c nhau vÒ quyÒn lîi, chÕ ®é ph©n phèi ®·i ngé.
Qu¸ tr×nh ®æi míi nh÷ng n¨m võa qua, chóng ta ®· hoµn thiÖn dÇn vÒ kh¸i niÖm DNNN. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy: nhiÒu luËt, NghÞ ®Þnh ®Òu cã ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm vÒ DNNN. Tiªu biÓu nh LuËt DNNN ®îc Quèc héi th«ng qua, ban hµnh ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 1995.
§iÒu 1 cña LuËt quy ®Þnh: "DNNN lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ, x· héi do Nhµ níc giao.
DNNN cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý.
DNNN cã tªn gäi, cã con dÊu riªng vµ cã trô së chÝnh trªn l·nh thæ ViÖt Nam.
§iÒu 3: X¸c ®Þnh vèn Nhµ níc giao cho doanh nghiÖp qu¶n lý lµ vèn ng©n s¸ch cÊp, vèn cã nguån gèc vèn ng©n s¸ch cÊp vµ vèn cña doanh nghiÖp tÝch luü".
Nh vËy, xÐt vÒ giai ®o¹n së h÷u vèn ë giai ®o¹n hiÖn nay chóng ta míi chØ chÊp nhËn lo¹i DNNN mµ chñ së h÷u duy nhÊt n¾m gi÷ 100% vèn cña doanh nghiÖp lµ Nhµ níc.
Tãm l¹i, DNNN lµ mét thùc thÓ kinh tÕ thuéc së h÷u Nhµ níc, ra ®êi vµ ho¹t ®éng kinh doanh ®éc lËp, chÞu sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc.
DNNN lµ mét tæ chøc kinh tÕ kh¸c víi tæ chøc hµnh chÝnh vµ tæ chøc sù nghiÖp Nhµ níc kh«ng chØ lÊy ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng c«ng Ých lµm chñ yÕu. §iÒu c¬ b¶n lµ DNNN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, c¸c nguån lùc do Nhµ níc lµ chñ së h÷u giao cho doanh nghiÖp.
Mét ®iÓm ph©n biÖt c¬ b¶n thø hai lµ do hiÖn nay, nh÷ng ngêi lao ®éng thuéc diÖn biªn chÕ tríc ®©y nay lµm viÖc trong c¸c DNNN ®îc xÕp vµo nhãm c¸n bé c«ng nh©n viªn nhãm II. Nh÷ng ngêi thuéc diÖn biªn chÕ lµm viÖc trong c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, tæ chøc sù nghiÖp ®îc xÕp vµo nhãm c«ng chøc Nhµ níc nhãm I.
2. Ph©n lo¹i DNNN
2.1. Theo Liªn hîp quèc DNNN cã ba lo¹i
- Doanh nghiÖp hµnh chÝnh sù nghiÖp: ®îc thµnh lËp trong c¸c ngµnh cung øng níc, ®iÖn, giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c.
- Doanh nghiÖp c«ng céng: lµ lo¹i doanh nghiÖp mµ Nhµ níc lµ chñ së h÷u duy nhÊt. Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nµy chñ yÕu nh»m môc ®Ých x· héi, kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn.
- Doanh nghiÖp së h÷u Nhµ níc: Nhµ níc së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn tµi s¶n cña doanh nghiÖp.
2.2. Theo LuËt DNNN cña ViÖt Nam: C¸c DNNN ®îc chia ra theo c¸c tiªu chÝ sau:
Theo môc tiªu ho¹t ®éng cã hai lo¹i:
- DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých lµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng theo c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng, an ninh.
- DNNN ho¹t ®éng kinh doanh lµ DNNN ho¹t ®éng chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn.
2.3. Theo së h÷u: (Dù b¸o cã thÓ lµm 4 lo¹i)
- Lo¹i DNNN chØ cã mét chñ së h÷u duy nhÊt lµ Nhµ níc.
- Lo¹i DNNN cã nhiÒu chñ së h÷u vèn, trong ®ã Nhµ níc n¾m gi÷ kh«ng díi 50% vèn.
- Lo¹i DNNN cã nhiÒu chñ së h÷u vèn, trong ®ã phÇn së h÷u cña Nhµ níc Ýt nhÊt gÊp hai lÇn cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng lín nhÊt kh¸c trong doanh nghiÖp.
- Lo¹i DNNN cã nhiÒu chñ së h÷u vèn, trong ®ã Nhµ níc së h÷u cæ phÇn ®Æc biÖt ®Ó n¾m gi÷ quyÒn quyÕt ®Þnh mét sè vÊn ®Ò quan träng cña doanh nghiÖp theo tho¶ thuËn ®îc ghi trong §iÒu lÖ doanh nghiÖp.
2.4. Theo m« h×nh tæ chøc ho¹t ®éng: Cã thÓ chia thµnh hai nhãm:
- DNNN ho¹t ®éng ®éc lËp, c¸c Tæng C«ng ty 90, 91
- DNNN thµnh viªn cña Tæng C«ng ty.
2.5. Theo cÊp chñ qu¶n (®Çu mèi qu¶n lý) cã 3 nhãm:
- DNNN do c¸c Bé qu¶n lý
- DNNN do ®Þa ph¬ng qu¶n lý
- DNNN do c¸c tæ chøc ®oµn thÓ qu¶n lý
2.6. Theo quy m« kinh doanh: Th× cã thÓ ph©n thµnh 3 nhãm:
- DNNN quy m« lín: vèn Nhµ níc trªn 10 tû ®ång, doanh thu trªn 100 tû.
- DNNN quy m« võa: vèn Nhµ níc tõ 5 - 10 tû, doanh thu tõ 50 - 100 tû.
- DNNN quy m« nhá: vèn díi 5 tû, doanh thu díi 50 tû.
2.7. Theo c¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt: Cã thÓ ph©n lo¹i theo nhãm c¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt sau ®©y:
HiÖn nay, s¶n xuÊt cña chóng ta cha ph¸t triÓn, do ®ã tuú thuéc ë tõng ®Þa ph¬ng cã thÓ ph©n nhãm DNNN theo ngµnh chuyªn m«n ho¸ hÑp hoÆc ngµnh chuyªn m«n ho¸ tæng hîp, hoÆc chia theo 4 nhãm ngµnh tæng hîp sau ®©y:
- DNNN thuéc c¸c nghµnh s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ phôc vô s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp.
- DNNN thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ phôc vô s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
- DNNN thuéc c¸c ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô, vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c.
- DNNN thuéc c¸c ngµnh cßn l¹i.
II. Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc
Trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi cã Nhµ níc, Nhµ níc lu«n lu«n tham gia vµo c«ng viÖc kinh doanh. ViÖc Nhµ níc tiÕn hµnh kinh doanh lµ cÇn thiÕt, nh»m n¾m c¸c m¹ch m¸u kinh tÕ, ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n theo c¸c môc tiªu ®· ®Þnh.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, nÒn kinh tÕ ®· cã mét sù chuyÓn biÕn s©u s¾c. §Æc trng quyÕt ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i lµ h×nh thµnh mét c¬ cÊu hçn hîp. NÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i ®ßi hái tÊt yÕu cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. ChÝnh ®iÒu nµy ®· ®em l¹i cho Nhµ níc mét hiÖu n¨ng kinh tÕ hoµn toµn míi: hiÖu qu¶ æn ®Þnh vµ c«ng b»ng h¬n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i: hÖ thèng tµi chÝnh, tiÒn tÖ lµ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh cña quan hÖ kinh tÕ vÜ m« cã vai trß ®Æc biÖt quan träng. Nhµ níc sö dông rÊt h÷u hiÖu c¸c c«ng cô nµy ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ mét c¸ch gi¸n tiÕp.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hçn hîp, kinh tÕ Nhµ níc ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, cã hai ®iÒu cÇn lu ý: Thø nhÊt, kinh tÕ Nhµ níc kh«ng lo¹i trõ kinh tÕ t nh©n, tr¸i l¹i nã chØ cã thÓ ph¸t triÓn trªn c¬ së cã sù ®ãng gãp cña kinh tÕ t nh©n. Bëi v× nh÷ng nguån thu khæng lå cña nã lµ khu vùc kinh tÕ t nh©n. MÆt kh¸c, kinh tÕ Nhµ níc kÕt hîp víi kinh tÕ t nh©n thµnh kinh tÕ hçn hîp. Qua sù hçn hîp nµy, c¶ kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ t nh©n cïng ph¸t triÓn. Thø hai, kinh tÕ Nhµ níc lµ mét bé phËn trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, do ®ã sù ho¹t ®éng cña nã ph¶i ®îc ®Æt trong c¬ chÕ thÞ trêng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, Nhµ níc cã thÓ ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ b»ng hai ph¬ng ph¸p: trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Ph¬ng ph¸p gi¸n tiÕp lµ b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ vÜ m« vµ chÝnh s¸ch Nhµ níc sÏ ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ. Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp lµ Nhµ níc víi t c¸ch lµ mét nhµ c«ng nghiÖp trùc tiÕp ®Çu t thùc hiÖn qu¸ tr×nh kinh doanh ®Ó t¹o ra hµng ho¸, dÞch vô nh»m thóc ®Èy c¸c ngµnh, c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hay tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cô thÓ cña x· héi. Ph¬ng ph¸p gi¸n tiÕp mang tÝnh chÊt vÜ m«, chØ cã Nhµ níc míi ®¶m ®¬ng ®îc. Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp lµ ph¬ng ph¸p cã thÓ thay thÕ bëi t nh©n. Trong thùc tÕ, Nhµ níc lu«n lu«n kÕt hîp c¶ hai ph¬ng ph¸p ®Ó thóc ®Èy vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Së dÜ trong mét sè trêng hîp, Nhµ níc ph¶i trùc tiÕp thóc ®Èy lµ v× cã mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh tÕ t nh©n kh«ng thÝch ®Çu t hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t mµ nÕu kh«ng kinh doanh th× x· héi sÏ kh«ng cã hoÆc cã Ýt hµng ho¸, dÞch vô. Ngêi ta biÖn minh cho viÖc Nhµ níc tiÕn hµnh kinh doanh bëi ba lý do: Thø nhÊt, kh¾c phôc tr¹ng th¸i c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o hay ®éc quyÒn tù nhiªn. Thø hai, kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng híng ngo¹i. Thø ba, gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng b»ng x· héi. Tuy nhiªn, ba lý do nµy hoÆc cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng chÝnh s¸ch hay c«ng cô vÜ m« hoÆc b»ng viÖc kinh doanh cña Nhµ níc trong c¸c DNNN. Do vËy, DNNN víi tÝnh c¸ch lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i cã vai trß ngµy cµng lín. DNNN ph¶i trùc tiÕp ®¶m nhËn s¶n xuÊt vµ cung cÊp cho x· héi nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô mµ c¸c thµnh phÇn kh¸c kh«ng tham gia kinh doanh.
VÊn ®Ò Nhµ níc vµ kinh tÕ Nhµ níc t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ x· héi ®· râ, v× vËy Ýt cã sù tranh luËn gi÷a c¸c nhµ khoa häc. X©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn cã thÓ xem nh lµ m« h×nh Nhµ níc tiÕn bé nhÊt hiÖn nay. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò kinh tÕ Nhµ níc vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Do ®ã cÇn nhËn thøc thèng nhÊt vÒ ph¹m trï nµy ®ã lµ:
Khu vùc kinh tÕ Nhµ níc hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt bao gåm nhiÒu bé phËn nh: hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña Nhµ níc, c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nh hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng Nhµ níc, hÖ thèng kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c DNNN. Tæng thÓ c¸c bé phËn ®ã Nhµ níc sö dông, t¸c ®éng, can thiÖp, ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng toµn bé nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¸c DNNN víi quy m« vµ ph¹m vi nh thÕ nµo cßn ®ang tån t¹i nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. §Æc biÖt lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, c¸c níc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m« h×nh tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ trêng cã ®Þnh híng cña Nhµ níc.
Vai trß cña DNNN ®îc xem xÐt ®Æt nã lµ mét bé phËn träng yÕu cña kinh tÕ Nhµ níc vµ vai trß cña kinh tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Xem xÐt vai trß cña c¸c DNNN trong ba mèi quan hÖ:
1. DNNN trong mèi quan hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ. DNNN trùc tiÕp tham gia thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
2. T¬ng quan cña DNNN trong hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p, c«ng cô kinh tÕ mµ Nhµ níc lùa chän ®Ó ®iÒu tiÕt, thóc ®Èy vµ thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ.
3. T¬ng quan cña DNNN víi hÖ thèng doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ.
Trong ba mèi quan hÖ nµy, mèi quan hÖ thø nhÊt quy ®Þnh vai trß cña DNNN trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Cã thÓ vai trß cña DNNN sÏ thay ®æi t¨ng hoÆc gi¶m, tuú theo chÝnh s¸ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn. Trong hai mèi quan hÖ sau, vai trß cña DNNN ®îc ®Æt trong t¬ng quan cña viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ; u thÕ cña c¸c DNNN trong viÖc cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng so víi hÖ thèng doanh nghiÖp t nh©n. §Ó ®¸nh gi¸ vai trß cña DNNN ë ViÖt Nam, cã thÓ nªu nh÷ng nÐt chñ yÕu sau:
1. Vai trß kinh tÕ
Víi mét níc ®ang qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh lµ ®a nÒn kinh tÕ tõ tr×nh ®é l¹c hËu nhanh chãng chuyÓn lªn tr×nh ®é tiªn tiÕn hiÖn ®¹i cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Trong m« h×nh cò cña chñ nghÜa x· héi, kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ®îc quy vÒ ph¸t triÓn hai thµnh phÇn: kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ. HÖ thèng kinh tÕ quèc doanh thêng ®îc hiÓu lµ ®ång nhÊt víi viÖc x©y dùng ph¸t triÓn nhiÒu doanh nghiÖp quèc doanh. §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm cña m« h×nh kinh tÕ cò, lµ c¬ cÊu kinh tÕ thiÕu n¨ng ®éng, h¹n chÕ huy ®éng c¸c nguån lùc x· héi. Chóng ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®iÒu tiÕt, ®Þnh híng cho c¸c thµnh phÇn kh¸c. Nh vËy, trong hÖ thèng doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, DNNN cã vai trß lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña kinh tÕ Nhµ níc. Kinh tÕ Nhµ níc vµ DNNN vÉn n¾m gi÷ vai trß chñ ®¹o ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
§Æc ®iÓm cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn lµ c¬ cÊu kinh tÕ bÊt hîp lý, c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn, n«ng nghiÖp l¹c hËu, thÞ trêng giao lu trao ®æi hµng ho¸ h¹n hÑp, tæ chøc s¶n xuÊt ph©n t¸n manh món. Møc thu nhËp b×nh qu©n cña ngêi d©n thÊp. §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc t¨ng tèc rót ng¾n vµ t¹o dùng c¬ së kinh tÕ cña Nhµ níc x· héi chñ nghÜa theo m« h×nh míi, Nhµ níc tÊt yÕu ph¶i lùa chän gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c DNNN t¨ng cêng nÒn kinh tÕ. ë ®©y viÖc lùa chän nµy kh«ng mang tÝnh chñ quan mµ lµ mét tÊt yÕu lÞch sö trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia ®ang ë tr×nh ®é kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn c¸c DNNN cã hai u thÕ. Thø nhÊt, ®ã lµ u thÕ vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi. Thø hai, víi u thÕ vÒ quy m« tËp trung s¶n xuÊt, c¸c DNNN cã lîi thÕ h¬n trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. DNNN trë thµnh c¸c ®èi t¸c chÝnh ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi trong ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt.
¦u thÕ cña DNNN lµ:
Cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó tËp trung nguån vèn, tæ chøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, quy m« lín chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi nh÷ng u thÕ nµy, khiÕn cho doanh nghiÖp Nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn t¨ng tèc, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c níc chËm ph¸t triÓn víi c¸c níc ph¸t triÓn.
Nh vËy, xÐt ë hai khÝa c¹nh, khÝa c¹nh t¹o lËp nh÷ng c¬ së kinh tÕ trùc tiÕp cña lùc lîng kinh tÕ Nhµ níc vµ khÝa c¹nh ph¸t triÓn th× DNNN lµ gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn DNNN kh«ng thÓ hiÖn râ vai trß cña mét c«ng cô ®Ó ChÝnh phñ can thiÖp trùc tiÕp vµo nÒn kinh tÕ. Nhng ë c¸c níc chËm ph¸t triÓn, hÖ thèng doanh nghiÖp cßn kÐm ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp t nh©n cßn nhá bÐ, lùc lîng kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc cßn h¹n chÕ th× viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng DNNN víi nhiÒu doanh nghiÖp quy m« lín, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao... lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng nhiÒu thµnh phÇn vµ më cöa héi nhËp. DNNN cã thÓ trë thµnh nh÷ng c«ng cô trùc tiÕp ®Ó tham gia kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña kinh tÕ thÞ trêng khi nã ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi sinh ho¹t chung cña x· héi mµ t nh©n vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t. Ph¸t triÓn DNNN ®Ó t¹o kÕt cÊu h¹ tÇng dÞch vô cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng l©u dµi nÒn kinh tÕ.
Nhîc ®iÓm cña DNNN lµ kÐm n¨ng ®éng trong kinh doanh, nÕu DNNN ph¸t triÓn më réng bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ, nã sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ ë vµo tr¹ng th¸i thiÕu tÝnh ®a d¹ng, tr× trÖ vµ hiÖu qu¶ thÊp.
Mét c¬ cÊu kinh tÕ ph¸t triÓn hîp lý trong m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng hçn hîp lµ sù c©n b»ng gi÷a kinh tÕ Nhµ níc víi kinh tÕ t nh©n vµ ®Æc biÖt lµ bao gåm khu vùc DNNN vµ khu vùc doanh nghiÖp t nh©n. Së dÜ trong thêi kú qu¸ ®é, sù ph¸t triÓn DNNN ®ãng vai trß chñ ®¹o, lµ v× sù ph¸t triÓn cña nã ®em l¹i ®ßn bÈy kinh tÕ m¹nh mÏ, trùc tiÕp cho bíc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ chËm ph¸t triÓn sang ph¸t triÓn hiÖn ®¹i mét c¸ch nhanh chãng. Ph¸t triÓn DNNN lµ gi¶i ph¸p ph©n bè h÷u hiÖu c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ, khi mµ c¸c quan hÖ vÜ m« cña kinh tÕ thÞ trêng cha ph¸t triÓn. §iÒu kiÖn cã nghÜa lµ DNNN ®ãng vai trß t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn h¬n lµ trùc tiÕp t¹o ra thu nhËp. Víi vai trß t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn, DNNN trî gióp cho khu vùc doanh nghiÖp t nh©n ph¸t triÓn ®ång thêi híng dÉn khu vùc t nh©n ®i vµo lÜnh vùc kinh tÕ míi vµ chuyÓn giao cho khu vùc t nh©n c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn DNNN sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh thay ®æi ph¬ng ph¸p ®iÒu tiÕt trong c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ: chuyÓn tõ viÖc sö dông c«ng cô qu¶n lý trùc tiÕp sang c«ng cô qu¶n lý gi¸n tiÕp. Nhµ níc ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ lµ chñ yÕu, qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ chøc n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp.
2. Vai trß chÝnh trÞ
§èi víi mét níc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, DNNN cã ý nghÜa chÝnh trÞ ®Æc biÖt. Nã lµ bé phËn ®Þnh híng vÒ mÆt kinh tÕ vµ lµ c«ng cô thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Thùc sù, hÖ thèng DNNN cung cÊp cho Nhµ níc mét c¬ së kinh tÕ, ®Ó Nhµ níc trë thµnh mét lùc lîng chi phèi trùc tiÕp ®èi víi bé phËn kinh doanh t nh©n. Thªm vµo ®ã, ë giai ®o¹n ®Çu cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, DNNN lµ bé phËn t¹o thµnh nÒn t¶ng cña Nhµ níc. Nã cung cÊp nguån lùc chÝnh, chñ yÕu cho ho¹t ®éng cña Nhµ níc, ®ång thêi lµ c«ng cô trùc tiÕp h÷u hiÖu ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, x· héi do §¶ng céng s¶n vµ ChÝnh phñ ®Ò ra. C¸c DNNN cã vai trß ®Æc biÖt trong viÖc t¨ng cêng, cñng cè quèc phßng vµ an ninh ®èi víi mçi quèc gia.
3. Vai trß x· héi
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ®Òu chiô sù chi phèi cña quy luËt thÞ trêng, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp t¹o ra lîi nhuËn. Nhng nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh t¹o ra sù ph©n ho¸ giµu nghÌo... v× vËy sù tån t¹i cña DNNN víi viÖc sö dông nhiÒu lao ®éng, t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp sÏ lµm gi¶m sù bÊt b×nh ®¼ng, DNNN thùc hiÖn c¸c quyÒn, nghÜa vô b¶o hiÓm cho ngêi lao ®éng tèt h¬n lµ c¸c thµnh phÇn kh¸c.
Mçi quèc gia thêng cã nh÷ng vïng xa x«i hÎo l¸nh, tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp, d©n c ë nh÷ng vïng nµy ph¶i chÞu thiÖt thßi v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp h¬n c¸c vïng kh¸c; Bëi vËy, viÖc ®Çu t ph¸t triÓn c¸c DNNN ë c¸c vïng nµy cßn cã vai trß quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m c¸c nhu cÇu cung cÊp dÞch vô c«ng céng thiÕt yÕu cho ®êi sèng d©n c vïng s©u vïng xa.
III. Mét sè kinh nghiÖm ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch DNNN cña c¸c níc
1. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ph¸t triÓn
NÒn kinh tÕ cña c¸c níc ph¸t triÓn ®Òu ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú ph¸t triÓn, hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ ®Ó ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn cao nh hiÖn nay. Bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c níc ph¸t triÓn lµ kh¼ng ®Þnh kinh tÕ Nhµ níc cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. M« h×nh kinh tÕ ®a thµnh phÇn vµ c¬ cÊu kinh tÕ më cöa cã thÓ xem nh lµ phæ biÕn ë nhiÒu níc. DNNN ®îc ®Çu t ph¸t triÓn mét c¸ch c©n nh¾c chñ yÕu ë c¸c khu vùc h¹ tÇng kinh tÕ x· héi träng yÕu vµ dÞch vô c«ng céng. Sè lîng vµ tû träng cña DNNN trong tõng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc thêng kh«ng cè ®Þnh qua tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi níc, nã tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng thêi kú cña mçi quèc gia ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn DNNN mét c¸ch thÝch hîp. Ph¸t triÓn DNNN lµ c«ng cô, gi¶i ph¸p h÷u hiÖu thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch vµ chiÕn lîc cña mçi quèc gia.
2. Kinh nghiÖm cña mét sè níc ®ang ph¸t triÓn vÒ ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch s¾p xÕp l¹i DNNN.
a. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ASEAN
Kh¸c víi c¸c níc ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u, c¸c níc ASEAN míi giµnh ®îc ®éc lËp tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay. Vµo nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû XX c¸c níc nµy ®· ph¸t triÓn å ¹t DNNN ë nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc mµ kh«ng nhËn thøc ®îc nh÷ng h¹n chÕ cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Bíc sang nh÷ng n¨m cuèi cña thËp niªn 70 trë l¹i ®©y, c¸c níc ASEAN ®· ®iÒu chØnh b»ng nhiÒu biÖn ph¸p t nh©n ho¸, cæ phÇn ho¸, liªn doanh víi níc ngoµi ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, s¾p xÕp l¹i viÖc ph¸t triÓn cña c¸c DNNN cho phï hîp víi chiÕn lîc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c quèc gia. Nhê ®ã t¹o ra sù t¨ng trëng "thÇn kú" cña nÒn kinh tÕ c¸c níc trªn trong nh÷ng thËp niªn 70 - 80. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c níc ASEAN cã thÓ nªu ra lµ:
- Ph¶i cã c¬ së khoa häc, ph¬ng ph¸p luËn cho viÖc c¶i c¸ch DNNN nh»m c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ Nhµ níc phï hîp víi xu thÕ thêi ®¹i.
- Ph¶i cã sù quyÕt t©m cao cña chÝnh phñ vµ tÝnh kiªn quyÕt cña c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm trong bé m¸y Nhµ níc.
- Ph¶i cã sù th«ng hiÓu, ñng hé cña d luËn x· héi vµ ngêi lao ®éng trong c¸c DNNN.
- C¶i c¸ch thÓ chÕ qu¶n lý t¹o c¬ së ph¸p lý æn ®Þnh vµ thuËn tiÖn cho viÖc chuyÓn ®æi m« h×nh DNNN sang c¸c lo¹i h×nh kh¸c nh cæ phÇn ho¸, b¸n kho¸n, cho thuª, liªn doanh níc ngoµi vµ t nh©n ho¸...
b. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc
Trung Quèc lµ níc ph¸t triÓn DNNN å ¹t vµo nh÷ng n¨m 60 - 70. Thùc hiÖn chñ tr¬ng c¶i c¸ch më cöa, thùc hiÖn bèn hiÖn ®¹i ho¸, tõ n¨m 1978 ®Õn nay, Trung Quèc ®· c¶i tæ khu vùc DNNN mét c¸ch thËn träng vµ kiªn quyÕt th«ng qua nhiÒu gi¶i ph¸p. Trung Quèc ®· tõng tr¶i qua nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc trong c¶i c¸ch DNNN mµ hiÖn nay ViÖt Nam còng ®ang ph¶i ®èi mÆt gi¶i quyÕt, chÝnh v× vËy c¸c nghiªn cøu vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam ®· rÊt quan t©m ®Õn nh÷ng kinh nghiÖm cña Trung Quèc.
Víi môc tiªu thùc hiÖn mét c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn ®¹i ®èi víi c¸c DNNN phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p t¬ng tù nh nhau ®Ó c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN: ChuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u, ®a d¹ng ho¸ së h÷u, gi¶m lao ®éng d thõa, ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ qu¶n lý hiÖn ®¹i... Tuy nhiªn, c¸c nhµ thùc thi c«ng cuéc ®æi míi DNNN ViÖt Nam ®ang gÆp ph¶i kh¸ nhiÒu víng m¾c, nh thiÕu sù chñ ®éng cña c¸c l·nh ®¹o doanh nghiÖp, sù tæn thÊt tµi s¶n Nhµ níc trong qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp... vµ ®iÒu ®ã khiÕn cho qu¸ qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp ë nhiÒu ®Þa ph¬ng ®ang cã chiÒu híng ch÷ng l¹i. "PhÇn lín c¸c DNNN ®ang thiÕu ®éng lùc ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ trêng, trong khi ChÝnh phñ víi t c¸ch lµ chñ së h÷u DNNN kh«ng thÓ thùc hiÖn hiÖu qu¶ vai trß gi¸m s¸t, qu¶n lý doanh nghiÖp nh c¸c chñ së h÷u doanh nghiÖp t nh©n". TiÕn sÜ Zhou Fangsheng - ViÖn phã viÖn nghiªn cøu tµi chÝnh (Bé Tµi chÝnh Trung Quèc) ®· kh¼ng ®Þnh nh vËy khi nãi vÒ nh÷ng kinh nghiÖm c¶i c¸ch DNNN Trung Quèc thêi gian qua t¹i cuéc héi th¶o gÇn ®©y ®îc tæ chøc ë Hµ Néi. ¤ng còng cho r»ng: DNNN chØ nªn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong mét sè nhãm ngµnh, ®ã lµ nh÷ng ngµnh ®Æc biÖt (quèc phßng, an ninh), nh÷ng ngµnh c«ng Ých, h¹ tÇng c¬ së (cã hiÖu qu¶ x· héi cao nhng vèn ®Çu t lín, thu håi chËm) vµ nh÷ng ngµnh khoa häc mòi nhän cã nhiÒu rñi ro. ViÖc t¹o ra c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn m¹nh h¬n còng lµ ®Ó gi¶m g¸nh nÆng mµ DNNN ph¶i chÞu trong qóa tr×nh c¶i c¸ch nh lao ®éng d«i d, nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô néi bé kh«ng cÇn thiÕt... §Ó c¶i c¸ch DNNN cã nhiÒu biÖn ph¸p, tuy nhiªn ®iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i thùc hiÖn c¶i c¸ch mét c¸ch triÖt ®Ó. Gi¶i quyÕt ph¸ s¶n doanh nghiÖp còng lµ mét c¸ch ®æi míi. Tríc kia c¸c DNNN ë Trung Quèc ®Òu sî bÞ ph¸ s¶n, ®iÒu ®ã kh«ng chØ lµ thÊt nghiÖp mµ cßn lµm danh dù vµ uy tÝn. Tuy nhiªn trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ kh¸i niÖm ph¸ s¶n ®· dÇn dÇn trë nªn b×nh thêng, v× nÕu kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c th× chÊp nhËn ph¸ s¶n, chø kh«ng thÓ "dë sèng dë chÕt". Mét sè kinh nghiÖm kh¸c nh: x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý tµi s¶n Nhµ níc trong khi c¶i c¸ch doanh nghiÖp, x©y dùng thÓ chÕ ®Çu t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t, hoÆc ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u, c¸c gi¶i ph¸p chèng ®éc quyÒn, t¹o m«i trêng ®Çu t thuËn lîi... TÊt nhiªn cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt vÓ c¶i c¸ch DNNN gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Nh ë Trung Quèc tû träng DNNN trong GDP gi¶m ®¸ng kÓ (tõ 76% n¨m 1990 xuèng cßn díi 30% n¨m 1999) cßn tû träng ®ã ë ViÖt Nam l¹i t¨ng lªn. Trong khi Trung Quèc coi sù gi¶m tû träng lµ mét thµnh tùu cña c¶i c¸ch DNNN th× ViÖt Nam l¹i coi viÖc gia t¨ng tû träng DNNN lµ mét thµnh tÝch ph¸t triÓn DNNN. Vµ theo c¸c nhµ kinh tÕ cña ViÖt Nam, nh÷ng kinh nghiÖm mµ Trung Quèc tr¶i qua cã nhiÒu ®iÓm ®¸ng quan t©m, nhÊt lµ Trung Quèc ®ang thùc hiÖn ®îc môc tiªu gi¶m tû träng DNNN trong GDP nhng kinh tÕ Trung Quèc vÉn t¨ng trëng liªn tôc trong thêi gian qua. Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc tõ kinh nghiÖm c¶i c¸ch DNNN cña Trung Quèc lµ:
- X©y dùng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ c¬ cÊu l¹i cña DNNN, tõ ®ã x©y dùng quan ®iÓm thèng nhÊt t¹o ra sù nhÊt trÝ cao trong nh©n d©n. §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®Ò ra ch¬ng tr×nh kÕ ho¹ch s¾p xÕp DNNN mét c¸ch thËn träng ®Õn n¨m 2020 míi kÕt thóc.
- ChÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c nhµ nghiªn cøu lý luËn lý gi¶i sù cÇn thiÕt cÊp b¸ch ph¶i tæ chøc s¾p xÕp l¹i DNNN. Më réng tuyªn truyÒn trong d luËn ®Ó mäi ngêi mäi cÊp hiÓu t tëng, tin vµo ®êng lèi chñ tr¬ng cña._. §¶ng.
- ChÝnh phñ thiÕt lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch chØ ®¹o, híng dÉn vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i DNNN, gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng víng m¾c ph¸t sinh cña thùc tiÔn víi c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph¬ng.
TiÕn hµnh s¾p xÕp c¸c DNNN quy m« nhá tríc, sau ®ã ®Õn c¸c DNNN quy m« võa vµ lín, ë n«ng th«n tríc sau ®ã ®Õn thµnh phè.
- Coi träng gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nh quyÒn lîi, viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trong c¸c DNNN do s¾p xÕp c¬ cÊu l¹i DNNN g©y ra.
- §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh s¾p xÕp DNNN nh cæ phÇn ho¸, b¸n kho¸n, cho thuª DNNN.
Tõ n¨m 1993, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN ë Trung Quèc chuyÓn sang giai ®o¹n míi x©y dùng, thÓ chÕ xÝ nghiÖp hiÖn ®¹i. ThÓ chÕ nµy ®îc kh¸i qu¸t trªn hai néi dung chÝnh lµ:
1. Doanh nghiÖp thùc hiÖn chÕ ®é ph¸p nh©n, cã quyÒn chiÕm dông, sö dông, qu¶n lý c¸c tµi s¶n mµ hä n¾m gi÷, nghÜa lµ hä cã c¶ quyÒn së h÷u vµ kinh doanh, kh¸c víi tríc kia Nhµ níc vÉn n¾m gi÷ quyÒn së h÷u, chØ giao quyÒn kinh doanh cho doanh nghiÖp Nhµ níc chØ lµ chñ së h÷u cña phÇn vèn thuéc vÒ Nhµ níc vµ sÏ cã ®¹i diÖn t¬ng øng víi sè vèn ®ã trong Héi ®ång qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Nh vËy Nhµ níc lµm chñ së h÷u doanh nghiÖp nh c¸c cæ ®«ng:
2. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng nh c¸c C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hay c¸c C«ng ty cæ phÇn. C¸c doanh nghiÖp ph¶i c¶i tæ thµnh c¸c C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, tøc lµ C«ng ty cã bao nhiªu vèn th× chØ cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm trªn sè vèn ®ã, Nhµ níc kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ nh÷ng thiÖt h¹i bªn ngoµi sè vèn mµ Nhµ níc thùc sù së h÷u, gièng nh c¸c C«ng ty Nhµ níc ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. Sù chuyÓn biÕn nµy quan träng lµ ë chç ®· rµng buéc c¸c DNNN ph¶i ho¹t ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi sè vèn hä cã, hä kh«ng cã quyÒn ®ßi hái Nhµ níc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp cho hä vÒ nh÷ng tæn thÊt bªn ngoµi sè vèn cña Nhµ níc. Do vËy lµm gi¶m ®îc t×nh tr¹ng nî nÇn vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh v« tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp. N¨m 1999, Trung Quèc triÖu tËp riªng mét Héi nghÞ Trung ¬ng ®Ó th¶o luËn t×m kiÕm biÖn ph¸p thóc ®Èy c¶i c¸ch DNNN. Héi nghÞ ®· ®Ò ra nghÞ quyÕt: "Mét sè vÊn ®Ò träng ®¹i vÒ c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn DNNN". Theo nghÞ quyÕt nµy, Nhµ níc chØ tËp trung u tiªn ®Çu t cho 512 xÝ nghiÖp lín vµ 110 tËp ®oµn C«ng ty, sè cßn l¹i thùc hiÖn th¶ næi theo ph¬ng thøc cæ phÇn ho¸ díi nhiÒu h×nh thøc, ®Æc biÖt lµ chuyÓn nî thµnh cæ phÇn. Chñ tr¬ng "N¾m lín th¶ nhá" trong c¶i c¸ch c¸c DNNN mét mÆt gióp n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp, mÆt kh¸c còng khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c khu vùc phi Nhµ níc, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gia t¨ng. Thu hót ®Çu t níc ngoµi, thóc ®Èy ngo¹it h¬ng ph¸t triÓn. Cã thÓ thÊy r»ng Trung Quèc lµ mét m« h×nh rÊt gÇn ®Ó ViÖt Nam häc tËp trong tiÕn tr×nh ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc.
Ch¬ng II
thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta
nh÷ng n¨m qua vµ nh÷ng ®æi míi bíc ®Çu
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña doanh nghiÖp Nhµ níc vµ kinh tÕ Nhµ níc qua c¸c thêi kú
Nhµ níc ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt sím trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. Nhµ níc lµ mét c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ nh»m duy tr× quyÒn lùc cña m×nh ®èi víi giai cÊp kh¸c. Tuy nhiªn, qua c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau th× Nhµ níc t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ x· héi b»ng nh÷ng ph¬ng thøc, c«ng cô kh¸c nhau.
Nhµ níc cña c¸c chÕ ®é x· héi tríc thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa t b¶n chñ nghÜa: VÒ c¬ b¶n ®Òu dùa trªn nÒn t¶ng cña chÕ ®é kinh tÕ tiÓu n«ng chËm ph¸t triÓn, thÞ trêng cha më réng. Nhµ níc duy tr× quyÒn thèng trÞ x· héi chñ yÕu b»ng ho¹t ®éng cña bé m¸y cai trÞ trùc tiÕp. Tµi s¶n, nguån lùc kinh tÕ cña Nhµ níc kh«ng lín, c¸c c¬ së kinh tÕ cña Nhµ níc (DNNN s¬ khai) ®· xuÊt hiÖn nhng cßn rÊt nhá bÐ, ho¹t ®éng chñ yÕu lµ cung cÊp s¶n phÈm trùc tiÕp cho bé m¸y cai trÞ hoÆc mét sè dÞch vô c«ng céng h¹n chÕ.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do cña chñ nghÜa t b¶n. ë thêi kú nµy Nhµ níc ®· cã sù tiÕn bé nhÊt ®Þnh. Nhµ níc dÇn dÇn t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ b»ng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng céng cho x· héi, nÒn kinh tÕ ngµy cµng ®îc chu ý ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, lùc lîng kinh tÕ cña Nhµ níc vÉn cha ph¶i lµ bé phËn chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do. DNNN ho¹t ®éng dÞch vô c«ng céng vÉn cha thÓ hiÖn ®îc vai trß quan träng cña m×nh.Trong thêi kú kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn ®¹t ®Õn ®Ønh cao, Nhµ níc ngµy cµng t¸c ®éng can thiÖp vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, Nhµ níc lµ ngêi ®iÒu khiÓn thÞ trêng, mét chñ thÓ kinh tÕ ®Æc biÖt, lín nhÊt. Nhµ níc lµ nhµ c«ng nghiÖp lín nhÊt n¾m trong tay nh÷ng c¬ së kinh doanh cã kh¶ n¨ng chi phèi ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ.
Trong giai ®o¹n thÞ trêng hiÖn ®¹i, kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh hçn hîp. §ã lµ mét c¬ thÓ thèng nhÊt víi hai bé phËn, hai chñ thÓ hîp thµnh lµ kinh tÕ t nh©n víi kinh tÕ Nhµ níc. Suèt chiÒu dµi lÞch sö cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, Nhµ níc còng thêng tham gia vµo viÖc kinh doanh b»ng viÖc lËp nªn nh÷ng doanh nghiÖp cña m×nh. Trªn thùc tÕ, tõ thËp kû 50 cña thÕ kû XX cho tíi nay, DNNN ®· ph¸t triÓn m¹nh ë nhiÒu níc vµ trë thµnh mét chñ ®Ò tranh luËn s«i næi. Cã nhiÒu lý do.
Thø nhÊt, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mét khi Nhµ níc trë thµnh mét chñ thÓ kinh tÕ lín th× dÔ bÞ thóc ®Èy bëi quy luËt gi¸ trÞ thÆng d vµ mét khi lµ ngêi ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ, Nhµ níc dÔ chuyÓn thµnh ngêi cã søc m¹nh nhÊt ®Ó khèng chÕ c¸c lùc lîng kh¸c. C¶ hai t c¸ch ®Òu thóc ®Èy m¹nh mÏ viÖc Nhµ níc tham gia kinh doanh ngµy mét nhiÒu vµ cã xu híng thµnh nhµ c«ng nghiÖp lín.
Thø hai, ®Ó ®iÒu hµnh mét nÒn kinh tÕ vÜ m« phøc t¹p ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng, Nhµ níc cã thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý gi¸n tiÕp cïng víi viÖc h×nh thµnh c¸c DNNN, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t triÓn nhiÒu DNNN.
Thø ba, trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt ë giai ®o¹n ®Çu thêng ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò x· héi gay g¾t, ®Æc biÖt khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i, møc sö dông lao ®éng thÊp. §Ó t¨ng phóc lîi c«ng céng, gi¶m ë mét chõng mùc nµo ®ã ®é chªnh lÖch cña sù ph©n phèi thu nhËp trong x· héi vµ t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm, vùc nÒn kinh tÕ qua thêi kú suy tho¸i, Nhµ níc trong c¸c níc c«ng nghiÖp ®· quèc h÷u ho¸ nhiÒu doanh nghiÖp t nh©n vµ më thªm nh÷ng DNNN ®Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi.
Thø t, ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, sau khi hÖ thèng thùc d©n sôp ®æ, c¸c Nhµ níc míi ®îc thµnh lËp trùc tiÕp tæ chøc c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc nhanh tho¸t khái l¹c hËu, hä ®· tËp trung nç lùc vµo qu¸ tr×nh quèc h÷u ho¸ ®Êt níc. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ quèc h÷u ho¸ lµ ®Èy nhanh viÖc thµnh lËp DNNN. ChÝnh søc m¹nh cña Nhµ níc trong c«ng cuéc ph¸t triÓn ®· thóc ®Èy c¸c DNNN ra ®êi nh lµ gi¶i ph¸p quyÕt ®Þnh. XuÊt ph¸t ®iÓm cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn lµ rÊt thÊp. §ã lµ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng, c«ng nghiÖp cßn ë d¹ng s¬ khai. ViÖc Nhµ níc tham gia vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu cÇn thiÕt. ë thêi hiÖn ®¹i, søc m¹nh kinh tÕ cña Nhµ níc ®îc t¹o dùng ë ngay trong néi dung vµ kÕt cÊu kinh tÕ. Nhµ níc xuÊt hiÖn víi tÝnh c¸ch lµ mét chñ thÓ kinh tÕ. ViÖc quèc h÷u ho¸ chÝnh lµ sù cÇn thiÕt trong quan hÖ t¹o lËp c¬ së kinh tÕ cho Nhµ níc trë thµnh mét chñ thÓ kinh tÕ. §iÒu quyÕt ®Þnh h¬n lµ b»ng chÝnh sù ph¸t triÓn c¸c néi dung nµy ®· x¸c lËp nhanh chãng nÒn t¶ng cho mét tiÕn tr×nh ph¸t triÓn t¨ng tèc, rót ng¾n sù l¹c hËu cña nÒn kinh tÕ c¸c níc chËm ph¸t triÓn so víi c¸c níc ph¸t triÓn. ViÖc h×nh thµnh DNNN cßn g¾n liÒn víi chiÕn lîc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tiÕn hµnh x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng víi quy m« lín. Trong ®iÒu kiÖn cßn chËm ph¸t triÓn, chØ cã Nhµ níc míi cã thÓ lµm ®îc. Do ®ã, viÖc Nhµ níc x©y dùng c¸c DNNN lµ ®iÒu tÊt yÕu.
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn DNNN ë ViÖt Nam
DNNN ë ViÖt Nam ®îc h×nh thµnh ngay trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. T¹i chiÕn khu ViÖt B¾c, nhiÒu xÝ nghiÖp quy m« nhá ®îc thµnh lËp. Ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c xÝ nghiÖp nµy lµ cung cÊp vò khÝ, mét sè s¶n phÈm tiªu dïng, dîc phÈm thiÕt yÕu cho bé ®éi vµ ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn. Nhµ níc x©y dùng ®îc mét sè c¬ së khai th¸c than, c¬ khÝ, in, may mÆc... C¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn quy ®Þnh vÒ tæ chøc DNNN lµ s¾c lÖnh sè 104/SL do chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký, ban hµnh ngµy 1/1/1948 vµ n¨m sau bæ sung b»ng s¾c lÖnh sè 09/SL ngµy 25/2/1949 vÒ ph©n cÊp thµnh lËp doanh nghiÖp.
Khi hoµ b×nh lËp l¹i ë MiÒn B¾c, chóng ta tiÕn hµnh c¶i t¹o c«ng th¬ng nghiÖp, ph¸t triÓn l¹i thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ. N¨m 1957, kinh tÕ quèc doanh vµ c«ng t hîp doanh ph¸t triÓn chiÕm 18,1% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng s¶n phÈm cña toµn MiÒn B¾c. §Õn cuèi n¨m 1960 kÕt thóc ba n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh lµm lùc lîng l·nh ®¹o toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Tõ n¨m 1961 ®Õn n¨m 1975, khu vùc DNNN tiÕp tôc ®îc t¨ng cêng x©y dùng vµ ph¸t triÓn: NhiÒu nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp nÆng, nhiÒu n«ng trêng quèc doanh do Trung ¬ng ®Çu t x©y dùng, qu¶n lý ë thêi kú kÕ ho¹ch n¨m n¨m lÇn thø nhÊt (1961-1965). Thêi kú chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü ®èi víi MiÒn B¾c lÇn thø nhÊt (1964-1968) vµ lÇn thø hai (1971-1972), nhiÒu nhµ m¸y quèc doanh lín bÞ tµn ph¸ nhng l¹i cã nhiÒu xÝ nghiÖp quèc doanh quy m« võa vµ nhá ®îc ®Çu t ph¸t triÓn do c¸c ®Þa ph¬ng qu¶n lý. Kinh tÕ quèc doanh cã vai trß ®ãng gãp to lín cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ®i ®Õn th¾ng lîi. N¨m 1974 doanh nghiÖp quèc doanh t¹o ra 47,5% tæng s¶n phÈm x· héi (GDP) trong c«ng nghiÖp: C¸c xÝ nghiÖp quèc doanh t¹o ra 72,2% gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp. Trong giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn khu vùc quèc doanh t¹o ra 92,1% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng. §Çu n¨m 1975, toµn MiÒn B¾c cã 1375 doanh nghiÖp quèc doanh, trong ®ã cã 337 xÝ nghiÖp quèc doanh do Trung ¬ng qu¶n lý, 1020 xÝ nghiÖp quèc doanh do cÊp ®Þa ph¬ng qu¶n lý.
Sau khi thèng nhÊt ®Êt níc, tõ n¨m 1976 ®Õn n¨m 1980, khu vùc doanh nghiÖp quèc doanh tiÕp tôc ®îc t¨ng cêng ph¸t triÓn trong c¶ níc. Cuèi n¨m 1980, th¬ng nghiÖp c¶ níc cã tíi 10915 C«ng ty, cöa hµng, mËu dÞch quèc doanh, 2627 xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh, 232 n«ng trêng trang tr¹i quèc doanh n«ng nghiÖp. Lùc lîng kinh tÕ quèc doanh t¹o ra 35,5% tæng s¶n phÈm x· héi vµ ®ãng gãp 23% thu nhËp quèc d©n cña c¶ níc.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc trng c¬ b¶n cña DNNN ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong giai ®o¹n nµy lµ:
- Ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn
- Huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc Nhµ níc, nh©n d©n ®Ó cung cÊp s¶n phÈm dÞch vô phôc vô hËu ph¬ng vµ tiÒn tuyÕn chèng Mü cøu níc.
- Thùc hiÖn s¶n xuÊt - kinh doanh theo sù chØ ®¹o kÕ ho¹ch cña cÊp trªn.
- QuyÒn lîi, nghÜa vô cña mäi ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp Ýt cã sù ph©n biÖt cã thÓ nãi: "Mçi doanh nghiÖp quèc doanh ®Òu lµ mét tæ chøc x· héi Nhµ níc thu nhá, ®Òu cã khu tËp thÓ d©n c, nhµ trÎ, nhµ ¨n...".
Nh÷ng ®Æc trng trªn lµ mét tÊt yÕu lÞch sö phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt níc cã chiÕn tranh cÇn ph¶i huy ®éng tæng thÓ mäi nguån lùc cho cuéc kh¸ng chiÕn, tuy nhiªn sau khi ®Êt níc hoµ b×nh thèng nhÊt th× nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã l¹i lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, kÐm n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thÊp. NhiÒu doanh nghiÖp quèc doanh chØ cã thÓ tån t¹i nÕu ng©n s¸ch Nhµ níc tiÕp tôc bao cÊp, sè lîng c¸c doanh nghiÖp quèc doanh thµnh lËp ngµy cµng nhiÒu, th× ng©n s¸ch Nhµ níc cµng mÊt c©n ®èi nghiÖm träng. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1989 c¶ níc cã tíi gÇn 12300 doanh nghiÖp quèc doanh. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nh©n tè lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta l©m vµo khñng ho¶ng bÕ t¾c tríc thêi kú ®æi míi.
Sau mét thêi gian thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, chóng ta ®· kiªn tr× thùc hiÖn c«ng t¸c s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN ë ph¹m vi c¶ níc, nhê ®ã t¹o ra nh÷ng yÕu tè ®ãng gãp tÝch cùc lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Cã thÓ tãm t¾t t×nh h×nh s¾p xÕp DNNN trong h¬n mêi n¨m qua ë hai giai ®o¹n (1989-1994) vµ (1995-1999) nh sau:
Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè 388/H§BT ngµy 20/11/1991 vÒ quy chÕ thµnh lËp vµ gi¶i thÓ DNNN tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1994 so víi n¨m 1989 c¶ níc ®· gi¶m tõ 12296 DNNN xuèng cßn kho¶ng 6300 DNNN. Nh vËy, sè lîng DNNN ®· gi¶m 51%, gi¶i thÓ hoÆc chuyÓn h×nh thøc së h÷u 2000 doanh nghiÖp, s¸p nhËp vµo c¸c DNNN kh¸c gÇn 4000 DNNN quy m« nhá vµ qu¸ nhá. Cuèi n¨m 1994 chóng ta cßn gÇn 2000 DNNN do Trung ¬ng qu¶n lý vµ h¬n 4000 DNNN do ®Þa ph¬ng qu¶n lý.
C¸c DNNN sau s¾p xÕp ®Õn cuèi n¨m 1994 cã b×nh qu©n mçi DNNN kho¶ng 8 tû ®ång vèn (tríc s¾p xÕp vèn b×nh qu©n 3,3 tû ®ång). ViÖc s¾p xÕp DNNN theo nghÞ ®Þnh 388 ®Õn cuèi n¨m 1994 ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ c¬ cÊu vèn, lao ®éng cña DNNN. Doanh nghiÖp cã díi 100 lao ®éng gi¶m ®¸ng kÓ, doanh nghiÖp cã 500-1000 lao ®éng t¨ng lªn. DNNN do Trung ¬ng qu¶n lý cã vèn tõ 8,2 tû ®ång t¨ng lªn 20 tû ®ång, DNNN do ®Þa ph¬ng qu¶n lý cã vèn tõ 1,5 tû ®ång t¨ng lªn 3 tû ®ång. Tû träng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cña DNNN trong GDP t¨ng tõ 32,5% n¨m 1990 lªn chiÕm 40,2% n¨m 1994. Thu nép ng©n s¸ch cña DNNN vµ tû lÖ nép ng©n s¸ch so víi doanh thu kh«ng ngõng t¨ng tõ 13,36 n¨m 1990 lªn 15,84% n¨m 1994. HiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn ®îc c¶i thiÖn nhÊt ®Þnh, tû suÊt lîi nhuËn thùc hiÖn so víi doanh thu t¨ng tõ 3,61% n¨m 1990 lªn 4,98% n¨m 1994. Sè DNNN cã l·i t¨ng tõ 65,3% n¨m 1991 lªn 78% n¨m 1994. Sè doanh nghiÖp bÞ lç gi¶m tõ 24,26% n¨m 1991 xuèng cßn 16,5% n¨m 1994 (so víi tæng sè DNNN ®· ®îc s¾p xÕp).
Tõ cuèi n¨m 1995 ®Õn nay chóng ta vÉn kiªn tr× thùc hiÖn s¾p xÕp DNNN, ®Æc biÖt lµ ¸p dông c¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸, gi¶i thÓ c¸c DNNN thuéc diÖn thua lç, kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, thÝ ®iÓm, vËn dông c¸c h×nh thøc b¸n kho¸n, cho thuª DNNN. ViÖc s¾p xÕp DNNN ®îc c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng tiÕp tôc qu¸n triÖt c¸c chØ thÞ sè 500/TTg ngµy 25/5/1995, chØ thÞ sè 20/TTg ngµy 21/4/1998... TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1/1/2000 c¶ níc chØ cßn l¹i 5500 DNNN, trong ®ã h¬n 30% sè DNNN do Trung ¬ng qu¶n lý vµ gÇn 70% DNNN do c¸c ®Þa ph¬ng qu¶n lý. Cô thÓ cã 732 doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, 1802 doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh Trung ¬ng thµnh lËp, 3698 doanh nghiÖp do Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng thµnh lËp.
Tuy nhiªn, DNNN cña chóng ta ®îc h×nh thµnh trong giai ®o¹n lÞch sö võa qua chñ yÕu lµ quy m« nhá, c«ng nghÖ l¹c hËu, c¬ cÊu bÊt hîp lý, thiÕu vèn, qu¶n lý chång chÐo, hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh héi nhËp vµo thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm. Tríc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi DNNN, mét yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i t×m c¸ch gi¶i quyÕt thÝch hîp ®Ó ®Èy nhanh, tiÕn tr×nh ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN ë níc ta.
II. Nh÷ng ®æi míi cña DNNN ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua
1. Thùc chÊt cña viÖc ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng DNNN ë níc ta
VÊn ®Ò ®æi míi qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi DNNN lµ mét néi dung kh¸ phøc t¹p bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò cã liªn quan ®ång bé víi nhau. §Ó thóc ®Èy DNNN ph¸t triÓn thÝch nghi víi c¸c c¬ chÕ míi, chóng ta ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý, tæ chøc qu¶n lý ®èi víi DNNN. §ång thêi ph¶i t¹o lËp ®îc m«i trêng ph¸p lý thuËn tiÖn th«ng qua viÖc ban hµnh vµ söa ®æi mét c¸ch hîp lý hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n díi luËt t¹o thµnh hµnh lang ph¸p lý cÇn thiÕt cho DNNN ho¹t ®éng. Ph©n ®Þnh râ vµ thùc hiÖn ®óng vai trß cña Nhµ níc ®¹i diÖn quyÒn së h÷u vµ giao quyÒn sö dông vèn, tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn cho doanh nghiÖp.
VÊn ®Ò tæ chøc c¶i c¸ch, s¾p xÕp l¹i DNNN lµ mét trong sè nhiÒu néi dung cña qu¸ tr×nh ®æi míi, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý vµ tæ chøc qu¶n lý ®èi víi DNNN mµ chóng ta ®ang ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn. Thùc chÊt cña c«ng t¸c ®æi míi, s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN lµ hoµn thiÖn tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý hÖ thèng DNNN nh»m c¬ cÊu l¹i, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn hîp lý cña DNNN trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vµ toµn bé nÒn kinh tÕ víi nhiÒu thµnh phÇn cïng tån t¹i ph¸t triÓn . §Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt cña c¸c DNNN, b¶o ®¶m ph¸t huy ®îc vai trß chñ ®¹o cña DNNN vµ kinh tÕ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ míi.
2. Nh÷ng ®æi míi bíc ®Çu cña DNNN ë ViÖt Nam
2.1. §æi míi vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh doanh nghiÖp
§Çu n¨m 1990, Nhµ níc tiÕn hµnh tæng kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña c¸c DNNN. ViÖc nµy kh«ng chØ nh»m môc tiªu lµm c¨n cø ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991-1995 mµ quan träng h¬n lµ nã t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh, phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng. C¬ chÕ b¶o toµn vèn nh÷ng n¨m sau ®ã gióp cho doanh nghiÖp ph¶n ¸nh gi¸ tµi s¶n phï hîp víi gi¸ thÞ trêng vµ doanh nghiÖp b¶o toµn ®îc sè vèn Nhµ níc ®· giao trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t ë møc cao.
Tõ n¨m 1991, Nhµ níc thùc hiÖn c¬ chÕ giao quyÒn qu¶n lý sö dông vµ tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn cho doanh nghiÖp. Theo c¬ chÕ nµy Nhµ níc (c¬ quan tµi chÝnh vµ c¬ quan chñ qu¶n) giao sè vèn Nhµ níc gåm vèn ng©n s¸ch, vèn coi nh cña ng©n s¸ch vµ vèn tù bæ sung cho Gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng doanh nghiÖp qu¶n lý, sö dông. Doanh nghiÖp ®îc quyÒn sö dông toµn bé sè vèn Nhµ níc giao phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n lý theo c¬ chÕ Nhµ níc quy ®Þnh. Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn sè vèn Nhµ níc ®· giao. Nhµ níc thùc hiÖn kiÓm tra møc ®é b¶o toµn vèn cña doanh nghiÖp hµng n¨m vµ cã chÕ ®é khuyÕn khÝch ®èi víi doanh nghiÖp b¶o toµn ®îc sè vèn Nhµ níc nh cho h¹ch to¸n vµo vèn tù bæ sung vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn thu sö dông vèn ®èi víi sè vèn b¶o toµn cao h¬n møc Nhµ níc quy ®Þnh. Nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng b¶o toµn ®îc vèn ph¶i lÊy vèn tù bæ sung ®Ó bï ®¾p cho sè b¶o toµn thiÕu cña vèn ng©n s¸ch cÊp. C¬ chÕ giao vèn ®· t¹o cho doanh nghiÖp quyÒn chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n lý tµi chÝnh. Nhµ níc bít can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §ång thêi ®· bíc ®Çu x¸c ®Þnh ®îc tr¸ch nhiÖm cña DNNN trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ sè vèn Nhµ níc giao vµ b¶o toµn sè vèn ®ã.
C¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn tõ n¨m 1990 trë ®i ®· ®îc ®æi míi. Ngoµi viÖc nép thuÕ lîi tøc cho Nhµ níc nh mäi doanh nghiÖp kh¸c, phÇn lîi nhuËn sau thuÕ cña DNNN ®îc u tiªn trÝch quü ®Çu t ph¸t triÓn nh»m më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp víi møc thiÓu 35%. QuyÒn lîi cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®îc quan t©m ®Çy ®ñ víi viÖc cho trÝch lËp hai quü khen thëng vµ phóc lîi tèi ®a b»ng quü l¬ng mét n¨m cña doanh nghiÖp. C¬ chÕ nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tÝch luü ®îc mét sè vèn ®Ó më réng kinh doanh, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®îc ngêi lao ®éng g¾n bã víi doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, nã cha kh¼ng ®Þnh ®îc quyÒn cña Nhµ níc víi t c¸ch chñ së h÷u ®èi víi kho¶n lîi nhuËn sau thuÕ. §ång thêi, t¹o ra sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau.
N¨m 1995, luËt DNNN ®îc ban hµnh. §©y kh«ng chØ lµ v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt trong c«ng t¸c qu¶n lý DNNN mµ cßn thÓ hiÖn néi dung ®æi míi toµn diÖn, ®ång bé c«ng t¸c qu¶n lý DNNN nãi chung, qu¶n lý tµi chÝnh DNNN nãi riªng, thÓ hiÖn cô thÓ lµ:
- C«ng t¸c qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n: TiÕp tôc chñ tr¬ng giao quyÒn qu¶n lý vµ sö dông vèn cho doanh nghiÖp nhng c¬ chÕ tµi chÝnh theo luËt DNNN ®· cô thÓ ho¸ nh÷ng quyÒn cña doanh nghiÖp trong c«ng t¸c nµy. §ã lµ:
Doanh nghiÖp ®îc quyÒn sö dông linh ho¹t c¸c nguån vèn, ®îc quyÒn thay ®æi c¬ cÊu vèn vµ tµi s¶n phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh. §îc quyÒn cÇm cè, thÕ chÊp, cho thuª, nhîng b¸n, thanh lý c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp (trõ toµn bé d©y chuyÒn s¶n xuÊt chñ yÕu ph¶i b¸o c¸o c¬ quan quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp)
Doanh nghiÖp ®îc quyÒn huy ®éng vèn cña mäi ®èi tîng ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn huy ®éng, hoµn tr¶ vèn cho ngêi cho vay, doanh nghiÖp ®îc dïng vèn do m×nh qu¶n lý ®Ó ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ ®Çu t nµy.
Doanh nghiÖp ®îc quyÒn xö lý c¸c kho¶n tæn thÊt tµi s¶n theo c¬ chÕ b¶o toµn vèn. §îc trÝch c¸c kho¶n dù phßng c«ng nî, khã ®ßi, dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, quü dù phßng tµi chÝnh nh»m b¶o toµn sè vèn Nhµ níc ®· ®Çu t cho doanh nghiÖp.
Doanh nghiÖp ®îc trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong khung quy ®Þnh cña Nhµ níc, thay cho viÖc trÝch khÊu hao theo tû lÖ cè ®Þnh tríc ®©y. C¬ chÕ nµy gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ thu håi vèn ®Çu t nhanh h¬n, sím ®æi míi ®îc c«ng nghÖ, thiÕt bÞ.
- ViÖc qu¶n lý doanh thu, chi phÝ: Doanh nghiÖp ®îc sö dông toµn bé doanh thu ®Ó bï ®¾p chi phÝ ho¹t ®éng. §Ó phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng vµ th«ng lÖ quèc tÕ, tiÕp thÞ, hoa hång m«i giíi... vµ c¸c kho¶n dù phßng c«ng nî khã ®ßi, gi¶m gi¸ ®Çu t chøng kho¸n, doanh nghiÖp cßn ®îc trÝch quü dù phßng tµi chÝnh tõ chøng kho¸n, doanh nghiÖp cßn ®îc trÝch quü dù phßng tµi chÝnh tõ lîi nhuËn sau thuÕ ®Ó bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt tµi s¶n vµ c¸c kho¶n lµm mÊt vèn kh¸c. Ngêi qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp lµ ngêi cã quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c kho¶n chi vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Nhµ níc vÒ quyÕt ®Þnh cña m×nh. Nhµ níc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t c¸c kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp qua viÖc quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ vµ th«ng qua c¸c ®Þnh møc do doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh.
- ViÖc ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ ®· quan t©m h¬n ®Õn viÖc t¨ng tÝch luü ®Ó më réng kinh doanh cña doanh nghiÖp b»ng viÖc n©ng møc trÝch tèi thiÓu quü ®Çu t ph¸t triÓn lªn 50% sè lîi nhuËn cßn l¹i sau thuÕ cña doanh nghiÖp. QuyÒn lîi cña ngêi lao ®éng vÉn ®îc quan t©m, song ®· ®iÒu chØnh ®Ó b¶o ®¶m bít sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp khi mµ vÊn ®Ò c¹nh tranh cha ®îc phæ biÕn vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cha cã c¬ chÕ.
2.2. §æi míi vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t cho DNNN
MÆc dï ®· thùc hiÖn giao vèn cho doanh nghiÖp tõ n¨m 1990, song tríc n¨m 1995 Nhµ níc vÉn tiÕn hµnh thu håi dÇn sè vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp th«ng qua chÕ ®é thu khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Hµng n¨m c¨n cø møc trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh h×nh thµnh b»ng vèn ng©n s¸ch, doanh nghiÖp cã nghÜa vô nép l¹i cho ng©n s¸ch toµn bé sè trÝch nµy. Cïng víi chÝnh s¸ch h¹n chÕ ®Çu t ng©n s¸ch cho doanh nghiÖp, chÕ ®é thu khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ®· lµm cho vèn Nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng Ýt ®i. §iÒu ®ã m©u thuÉn víi yªu cÇu më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. HËu qu¶ lµ vèn vay cña doanh nghiÖp ngµy cµng lín, cã doanh nghiÖp vèn vay gÊp nhiÒu lÇn vèn chñ së h÷u. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay Nhµ níc ®· bá chÕ ®é thu khÊu hao c¬ b¶n gãp phÇn lµm vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp kh«ng bÞ gi¶m sót mµ tr¸i l¹i cßn ®îc t¨ng h¬n do hµng n¨m ®îc bæ sung tõ lîi nhuËn sau thuÕ. Nhµ níc cßn thùc hiÖn chÕ ®é thu sö dông vèn ng©n s¸ch ®èi víi DNNN. Theo chÕ ®é nµy, hµng n¨m DNNN ph¶i nép cho ng©n s¸ch Nhµ níc mét sè tiÒn c¨n cø vµo sè vèn ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp cho doanh nghiÖp vµ ngµnh nghÒ doanh nghiÖp kinh doanh. Sè tiÒn ph¶i nép nµy tríc luËt DNNN ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ khi cã luËt DNNN ®Õn nay ®îc lÊy tõ lîi nhuËn sau thuÕ. Trong phÇn nµy sÏ tËp trung xem xÐt c¸c biÖn ph¸p t×nh thÕ mµ ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nh»m gi¶m bít c¸c khã kh¨n tµi chÝnh do DNNN th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn hç trî tõ ng©n s¸ch Nhµ níc.
· §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn cho DNNN, c«ng v¨n sè 309/KHTH ngµy 8/9/1997 quy ®Þnh cÊp vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ bæ sung vèn lu ®éng cho c¸c DNNN. Trªn thùc tÕ, vèn tù cã cña DNNN ®îc Nhµ níc giao qu¶n lý vµ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh rÊt h¹n hÑp nªn phÇn lín vèn phôc vô cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ph¶i vay tõ Ng©n hµng, íc tÝnh kho¶ng 80% tæng sè vèn ho¹t ®éng cña DNNN. QuyÕt ®Þnh trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN cã thªm nguån vèn æn ®Þnh thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
· QuyÕt ®Þnh 178/Q§-TTg ngµy 19/9/1998 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ hç trî l·i suÊt Ng©n hµng ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu ®· cho phÐp c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i hç trî l·i suÊt cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu b»ng c¸ch cho vay vèn l·i suÊt thÊp h¬n 0,2%/th¸ng so víi møc l·i suÊt cho vay xuÊt khÈu mµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®ang ¸p dông. ViÖc hç trî l·i suÊt nµy ®îc thùc hiÖn tõ ngµy quyÕt ®Þnh nµy cã hiÖu lùc vµ kÕt thóc khi quü tÝn dông hç trî xuÊt khÈu ®îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng. Gi¶i ph¸p nµy cïng víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÒ tµi chÝnh, thÞ trêng, thuÕ... ®èi víi xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· gãp phÇn cho kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1998 vµ 1999 vÒ g¹o ®Òu ®¹t trªn 1 tû USD, cµ phª ®¹t xÊp xØ 0,6 tû USD mçi n¨m...
· QuyÕt ®Þnh 195/1999/Q§-TTg ngµy 27/9/1999 cua Thñ tíng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp quü hç trî xuÊt khÈu ®Ó hç trî, khuyÕn khÝch, ®Èy m¹nh viÖc xuÊt khÈu hµng hãa, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, t¨ng søc c¹nh tranh hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam.
· C«ng v¨n sè 433/CV-NH1 ngµy 4/8/1996 cho phÐp c¸c Ng©n hµng ®îc c¬ cÊu l¹i c¸c kho¶n nî cña DNNN trong trêng hîp DNNN nµy gÆp khã vÒ tµi chÝnh nhng cã vai trß quan träng ®èi víi kinh tÕ x· héi. Theo ®ã, c¸c Ng©n hµng ®îc phÐp xo¸ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan nh thiªn tai hoÆc DNNN bÞ ph¸ s¶n vµ ®îc phÐp khoanh c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n nÕu c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n nµy ph¸t sinh do nh÷ng nguyªn nh©n vÒ thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN.
· Th«ng t sè 417/CV-NH14 ngµy 31/5/1997 vÒ viÖc híng dÉn thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch cña ChÝnh phñ liªn quan ®Õn c«ng t¸c tÝn dông Ng©n hµng còng gi¶m thiÓu c¸c quy ®Þnh b¾t buéc vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay cho DNNN khi vay vèn Ng©n hµng. §èi víi kh¸ch hµng lµ c¸c DNNN, th«ng t quy ®Þnh râ lµ c¸c DNNN khi vay vèn t¹i c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh kh«ng cÇn ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n, kh«ng bÞ giíi h¹n theo tû lÖ vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp mµ chØ cÇn c¨n cø vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, hiÖu qu¶ vµ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n ®Çu t, ph¬ng ¸n vÒ kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Ó tr¶ nî vay.
· ChØ thÞ sè 08/1998/CT-NHNN 14 ngµy 3/10/1998 vÒ viÖc n©ng cao chÊt lîng tÝn dông, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ vµ b¶o ®¶m an toµn vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng Ng©n hµng. ChØ thÞ nµy ®a ra nhiÒu biÖn ph¸p nh»m gi¶m nhÑ g¸nh nÆng tr¶ nî cña c¸c DNNN. C¸c DNNN cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh ®îc phÐp chØ tr¶ nî gèc tríc vµ tr¶ l·i sau. C¸c DNNN còng ®îc miÔn tr¶ l·i ph¸t ®èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n nÕu hä tr¶ ®îc kho¶n nî gèc vµ l·i thêng. H¬n n÷a, nÕu c¸c DNNN ®ang bÞ thua lç vµ kh«ng thÓ tr¶ nî ®óng h¹n th× Ng©n hµng cã thÓ gi¶m bít nghÜa vô nî cña c¸c DNNN b»ng c¸ch gia h¹n cho c¸c kho¶n nî ®ã.
- Cã thÓ nãi, phÇn lín c¸c gi¶i ph¸p t×nh thÕ trªn ®· t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn, theo ®ã c¸c Ng©n hµng ®îc phÐp t¸i c¬ cÊu c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cña DNNN vµ t¸i ph©n lo¹i chóng thµnh c¸c kho¶n nî b×nh thêng. XÐt vÒ mÆt ng¾n h¹n, c¸c gi¶i ph¸p nµy ®· lµm cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c Ng©n hµng vµ DNNN ®îc s¸ng sña h¬n. Nh×n chung, c¸c gi¶i ph¸p nµy ®· gãp phÇn th¸o gì kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n vµ víng m¾c cho DNNN. §©y lµ c¸c biÖn ph¸p gióp khai th«ng tøc thêi dßng lu©n chuyÓn vèn tÝn dông, ng¨n chÆn nguy c¬ gi¶m d nî vay cña cña DNNN, nguy c¬ thÊt nghiÖp cao vµ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN.
Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nh trªn ®· ph©n tÝch th× xÐt vÒ mÆt dµi h¹n c¸c gi¶i ph¸p c¶i thiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t cho DNNN nªu trªn sÏ g©y ra nh÷ng vÉn ®Ò kh¸ nghiªm träng trong t¬ng lai nÕu nh qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN kh«ng ®îc thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ cã ®îc nh÷ng tiÕn triÓn cÇn thiÕt. Sù kh«ng râ rµng, minh b¹ch trong chÝnh s¸ch hç trî ng©n s¸ch cho c¸c DNNN nh viÖc chuyÓn vèn vay thµnh vèn cÊp, cÊp vèn bæ dung, gi¶m nî, xo¸ nî... dÉn ®Õn t×nh tr¹ng û l¹i vµo Nhµ níc, gi¶m tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp. C¬ chÕ tµi chÝnh trong ®ã Nhµ níc ®îc vÝ nh mét "con bß s÷a" chØ cã thÓ lµm cho qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ thªm tr× trÖ, ®Æc biÖt khiÕn c¸c DNNN chËm trÔ trong viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho phï hîp víi m«i trêng trong níc vµ quèc tÕ ®ang ngµy cµng thay ®æi.
MÆc dï c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi, t¨ng cêng ®Çu t b»ng tÝn dông trªn ®©y ®· gióp cho c¸c DNNN kh¾c phôc ®îc mét sè khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, më réng vµ tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, song mét mÆt chóng chØ mang tÝnh chÊt t¹m thêi, mÆt kh¸c chi phÝ c¬ héi rÊt cao. Nguån tÝn dông cã thÓ dµnh cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trë nªn rÊt h¹n chÕ. H¬n n÷a, trong kinh tÕ thÞ trêng viÖc t¹o ra mét m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ lµ ®éng lùc thóc ®Èy mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p nµy dêng nh ®· gãp phÇn t¹o ra mét s©n ch¬i kh«ng b×nh ®¼ng vµ cã ph©n biÖt ®èi xö gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vèn dÜ ®ang cÇn thu hÑp l¹i. V× vËy, ®©y lµ vÊn ®Ò mµ ChÝnh phñ vµ c¸c Bé ngµnh cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó tõng bíc ®æi míi cho phï hîp víi t×nh h×nh míi hiÖn nay.
2.3. §æi míi vÒ chÝnh thuÕ
Sau khi Nhµ níc ban hµnh c¸c luËt thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc thuÕ tiªu thu ®Æc biÖt, c¸c DNNN ®· thùc hiÖn nghÜa vô nép ng©n s¸ch nh c¸c doanh nghiÖp thuèc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tríc ®ã, DNNN thùc hiÖn chÕ ®é thu quèc doanh. ChÕ ®é nµy kh«ng nh÷ng mÊt b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c mµ ngay gi÷a c¸c DNNN víi nhau còng kh«ng c«ng b»ng. Doanh nghiÖp cã chi phÝ cµng cao cµng ph¶i nép nhiÒu, do chÕ ®é thu quèc doanh dïng nguyªn t¾c céng tíi (x¸c ®Þnh møc thu trªn c¬ së tû lÖ cè ®Þnh cña chi phÝ kinh doanh). ChÕ ®é thu quèc doanh hoµn toµn kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng. C¸c luËt thuÕ liªn tôc ®îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay chÕ ®é thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc ®· ®îc thay thÕ b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. §©y lµ bíc ph¸t triÓn míi cña chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng vµ xu thÕ héi nhËp cña nªnhiÒu kinh tÕ ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch thuÕ míi lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi DNNN.
Tuy nhiªn, do gi¶m tõ 11 møc thuÕ suÊt thuÕ doanh thu xuèng cßn 3 møc thuÕ VAT víi møc chªnh lÖch tõ 5-10-20% cho nªn khi ¸p dông thuÕ míi, bªn c¹nh mét sè ngµnh, DNNN cã thuËn lîi do møc thuÕ míi t¬ng ®¬n._. thÓ. §¹i diÖn c¬ quan Së Tµi chÝnh - vËt gi¸, Côc thuÕ còng kh«ng n»m trong héi ®ång gi¶i thÓ. Do ®ã khi thùc hiÖn ph¬ng ¸n gi¶i thÓ thêng gÆp khã kh¨n khi c¸c ngµnh cã liªn quan thiÕu sù phèi hîp thèng nhÊt.
Ba lµ, thêi gian më tµi kho¶n vµ tæ chøc b¸n ®Êu gi¸ thu håi tµi s¶n cña doanh nghiÖp gi¶i thÓ theo quy ®Þnh cña Th«ng t 25 lµ qu¸ ng¾n, kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc c¸c c«ng viÖc trªn theo ®óng h¹n vÒ thêi gian.
Bèn lµ, vÒ tr×nh tù thùc hiÖn c«ng bè quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ trªn b¸o chÝ ba sè liªn tôc còng kh«ng hîp lý vÒ thêi gian c«ng bè trªn b¸o trÝ. V× theo quy ®Þnh lµ sau khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ ph¶i ®¨ng b¸o ngay, trong khi ®ã th× ph¬ng ¸n gi¶i thÓ l¹i cha ®îc thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt chÝnh thøc.
5.2. Nh÷ng ®Ò xuÊt vËn dông quy tr×nh vÒ gi¶i thÓ DNNN
Gi¶i thÓ lµ mét néi dung trong qu¸ tr×nh ®æi míi s¾p xÕp l¹i DNNN. Trªn ph¬ng diÖn tæ chøc, qu¶n lý, doanh nghiÖp ®îc coi nh lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Æc biÖt nµy. Do ®ã, còng gièng nh mäi s¶n phÈm kh¸c, doanh nghiÖp còng cã chu kú sèng vµ tu©n theo quy luËt “vßng ®êi” cña s¶n phÈm. V× thÕ gi¶i thÓ doanh nghiÖp lµ néi dung tÊt yÕu cña viªc s¾p xÕp l¹i DNNN. Trong thùc tiÔn viÖc gi¶i thÓ rÊt phøc t¹p, khã lµm vµ thêng kÐo dµi, cã nh÷ng doanh nghiÖp r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¶i gi¶i thÓ nhng kh«ng gi¶i thÓ ®îc. Víng m¾c chñ yÕu khi gi¶i thÓ tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò:
ChÝnh s¸ch Nhµ níc vÒ gi¶i thÓ doanh nghiÖp
Thñ tôc gi¶i thÓ (tr×nh tù, néi dung, quy ®Þnh...)
C¸n bé tham gia thùc hiÖn gi¶i thÓ
C«ng nî cña doanh nghiÖp
QuyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp
Do vËy cÇn thiÕt ph¶i vËn dông Th«ng t sè 25 víi nh÷ng néi dung sau:
Mét lµ, vÒ quy tr×nh thùc hiÖn gi¶i thÓ DNNN do cÊp ®Þa ph¬ng thµnh lËp vµ quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ doanh nghiÖp trong néi dung c¸c quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ do Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n thµnh phè ký cha cÇn cã ph¬ng ¸n gi¶i thÓ mµ cÇn thµnh lËp ngay héi ®ång gi¶i thÓ; bëi lÏ ph¬ng ¸n gi¶i thÓ chÝnh lµ viÖc vËn dông chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tµi s¶n, c«ng nî, quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp. C¸c néi dung nµy cÇn ®îc xem xÐt kü cµng vµ ®îc héi ®ång thÈm ®Þnh kiÓm tra ®Ó tr×nh Uû ban nh©n d©n thµnh phè (tØnh) quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn.
MÆt kh¸c, khi thèng nhÊt ph¶i gi¶i thÓ doanh nghiÖp l¹i cÇn cã ngay quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ nh»m x¸c ®Þnh thêi ®iÓm gi¶i thÓ ®Ó xö lý ph¹m vi c«ng nî vµ quyÒn h¹n chÕ ®é qu¶n lý vµ lao ®éng.
Hai lµ, c¬ cÊu héi ®ång gi¶i thÓ do cÊp ®Þa ph¬ng thµnh lËp cÇn cã c¸c thµnh viªn ®¹i diÖn cho c¸c ngµnh sau:
§¹i diÖn Uû ban nh©n d©n thµnh phè (tØnh) lµm Chñ tÞch Héi ®ång (hoÆc uû quyÒn cho së chñ qu¶n)
Së KÕ ho¹ch vµ ®Çu t - Uû viªn
Së Tµi chÝnh - vËt gi¸ - Uû viªn
Ban Tæ chøc - chÝnh quyÒn - Uû viªn
Ng©n hµng - Uû viªn
ThuÕ - Uû viªn
C«ng ®oµn doanh nghiÖp - Uû viªn
§¹i diÖn l·nh ®¹o doanh nghiÖp - Uû viªn
C¸c tæ chuyªn viªn gióp viÖc
Ba lµ, viÖc ®¨ng b¸o c«ng bè gi¶i thÓ cã thÓ thùc hiÖn sau khi héi ®ång gi¶i thÓ thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n gi¶i thÓ, tr×nh Uû ban nh©n d©n chÊp nhËn chÝnh thøc.
Bèn lµ, quy ®Þnh thêi gian tiÕn hµnh më tµi kho¶n vµ tæ chøc ®Êu gi¸ thu håi tµi s¶n doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh dµi h¬n. Tuú theo quy m« vµ ®Æc ®iÓm tµi s¶n cña doanh nghiÖp (trong kho¶ng 30 - 45 ngµy).
6. KiÕn nghÞ vÒ s¾p xÕp doanh nghiÖp c«ng Ých:
Tríc tiªn, cÇn ph©n biÖt gi÷a s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých, c«ng tr×nh c«ng Ých víi doanh nghiÖp c«ng Ých. Trªn c¬ së ®ã, quy ®Þnh râ nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô nµo Nhµ níc cÇn duy tr× víi doanh nghiÖp 100% vèn nhµ níc. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy thùc sù lµ nh÷ng DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých vµ nªn h¹n chÕ tèi ®a vÒ sè lîng. ChØ duy tr× hoÆc thµnh lËp míi nh÷ng lÜnh vùc mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng ®îc lµm nh an ninh quèc phßng, xuÊt b¶n, ®¶m b¶o hÖ thèng th«ng tin liªn tØnh vµ quèc tÕ... vµ nh÷ng lÜnh vùc t nh©n kh«ng muèn lµm ®îc cha lµm ®îc nh qu¶n lý khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng, s¶n xuÊt thãc gièng, tho¸t níc ®« thÞ...
Víi c¸c s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých kh¸c nªn cho phÐp doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia. C¸c doanh nghiÖp nµy khi tham gia cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých theo kÕ ho¹ch, ®¬n ®Æt hµng, gi¸, phÝ cña Nhµ níc quy ®Þnh mµ kh«ng bï ®¾p ®îc chi phÝ s¶n xuÊt ho¹t ®éng c«ng Ých th× ®îc hëng c¸c chÕ ®é trî cÊp, trî gi¸ vµ c¸c u ®·i kh¸c cña Nhµ níc nh ®èi víi DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých. MÆt kh¸c, còng cÇn cã c¬ chÕ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸, phÝ, m¾c trî gi¸, bï lç cho c¸c s¶n phÈm, dÞch vô nµy mét c¸ch hîp lý.
Nhµ níc cÇn ban hµnh c¬ cÊu ®Êu thÇu c¸c s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých, kÓ c¶ viÖc ®Êu thÇu hoÆc kho¸n ®Þnh møc bï lç cho c¸c s¶n phÈm nµy hoÆc cho c¸c DNNN c«ng Ých. Víi c¬ chÕ ®Êu thÇu, c¸c ho¹t ®éng c«ng Ých sÏ ®îc thùc hiÖn víi chi phÝ thÊp, chÊt lîng cao, ®ång thêi gi¶m dÇn sù bao cÊp cña Nhµ níc cho ho¹t ®éng c«ng Ých.
C¸c quy ®Þnh vÒ vèn, lao ®éng, tiÒn l¬ng, c¸n bé qu¶n lý, kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi DNNN c«ng Ých còng cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi t×nh h×nh míi ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng æn ®Þnh, hiÖu qu¶, hoµn thµnh nhiÖm vô ®îc giao, thùc hiÖn ®óng môc tiªu thµnh lËp, ®èi tîng phôc vô vµ ph¹m vi ho¹t ®éng.
III. VÒ thÞ trêng, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng hç trî c¸c DNNN thùc hiÖn ®æi míi, s¾p xÕp l¹i
1. Gi¶i ph¸p më réng thÞ trêng cho DNNN
HiÖn nay, c¸c DNNN vÉn ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm khai th¸c thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm c¶ ë trong vµ ngoµi níc. ThÞ trêng trong níc bÞ søc Ðp cña hµng ngo¹i rÊt m¹nh vµ sù lòng ®o¹n cña doanh nghiÖp t nh©n. Trong lÜnh vùc th¬ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp t nh©n bu«n lËu vµ trèn thuÕ ®èi víi hµng nhËp ngo¹i lµm cho c¸c DNNN nhËp khÈu chÝnh ng¹ch nép thuÕ ®Çy ®ñ cã gi¸ b¸n cao, søc c¹nh tranh kÐm. C¸c DNNN s¶n xuÊt hµng néi ®Þa còng ë t×nh tr¹ng t¬ng tù, bÞ hµng nhËp lËu chÌn Ðp gay g¾t. §ång thêi cßn bÞ tÖ n¹n lµm hµng gi¶, hµng “nh¸i mÉu m·” lµm mÊt tÝn hiÖu cña ngêi tiªu dïng trong níc.
ThÞ trêng xuÊt khÈu tuy vÉn ®îc c¸c DNNN chó ý t×m híng më réng vµ t¨ng doanh thu vµ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu nhng vÉn cßn rÊt khiªm tèn.
T×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p vÒ thÞ trêng ®Çu ra cho c¸c DNNN ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi cÇn quan t©m ®Õn nh÷ng híng sau:
§èi víi thÞ trêng trong níc: cÇn t¨ng cêng vai trß qu¶n lý nhµ níc, xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng ho¹t ®éng bu«n lËu, lµm hµng gi¶, kinh doanh trèn lËu thuÕ, ®¶m b¶o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia kinh doanh, æn ®Þnh thÞ trêng tiªu thô néi ®Þa, hç trî c¸c DNNN lµm ¨n nghiªm chØnh.
Chó ý t×m híng tíi thÞ trêng gi÷a c¸c tØnh, t¹o lËp thÞ trêng gi÷a c¸c vïng kinh tÕ th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh vµ hoµn thiÖn h¬n c¬ cÊu kinh tÕ cho tõng vïng.
KiÕn nghÞ ChÝnh phñ tiÕp tôc h¹n chÕ, kiÓm so¸t nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ c¸c DNNN trong níc s¶n xuÊt ®îc ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc v¬n lªn ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng.
Thu hót khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi liªn kÕt c¸c DNNN ®Çu t c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao chÊt lîng, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Duy tr×, ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu th«ng qua c¸c ho¹t ®éng gia c«ng, chÕ biÕn xuÊt khÈu. §ång thêi m¹nh d¹n khuyÕn khÝch c¸c DNNN tham gia xuÊt khÈu trùc tiÕp vµ më v¨n phßng ®¹i diÖn, ®¹i lý tiªu thô hµng ho¸ do c¸c DNNN s¶n xuÊt t¹i c¸c níc cã thÞ trêng tiªu thô lín. Th«ng qua c¸c quan hÖ, nghiªn cøu thÝ ®iÓm x©y dùng c¸c trung t©m th¬ng m¹i t¹i c¸c níc cã thÞ trêng æn ®Þnh ®Ô hç trî c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn xuÊt khÈu.
2. Gi¶i ph¸p vÒ huy ®éng vèn ®Çu t khuyÕn khÝch DNNN thùc hiÖn ®Çu t më réng s¶n xuÊt vµ ®æi míi c«ng nghÖ
VÒ kh¸ch quan, khi tham gia mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, DNNN còng ph¶i tù huy ®éng vèn, t×m nguån vèn, vay vèn nh mäi doanh nghiÖp kh¸c. Tuy nhiªn, do ®Æc thï cña DNNN, vèn ban ®Çu trong thêi kú bao cÊp qu¸ nhá, c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn cßn sö dông khÊu hao kh«ng t¹o thuËn lîi cho viÖc tÝch tô vèn, c¬ chÕ cÊp bæ sung vèn rÊt h¹n chÕ nªn doanh nghiÖp thêng thiÕu vèn vµ khã kh¨n trong n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. V× thÕ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p u ®·i vÒ vèn ®Ó gióp doanh nghiÖp nhanh chãng n©ng cao hiÖu qu¶ c¹nh tranh. MÆc kh¸c, DNNN lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ níc, Nhµ níc vÉn thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m«, nhng võa lµ ngêi chñ cña DNNN v× thÕ viÖc u ®·i cho doanh nghiÖp th«ng qua vÊn ®Ò vèn lµ cÇn thiÕt.
§Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp trong giai ®o¹n tõ 2000 ®Õn 2005, Nhµ níc cÇn t¨ng tû träng vèn ®Çu t tõ nguån ng©n s¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t chiÒu s©u ®æi míi c«ng nghÖ vµ më réng s¶n xuÊt theo híng t¨ng tû träng vèn cho vay u ®·i dµi h¹n víi l·i suÊt hîp lý.
§èi víi nguån vèn vay th¬ng m¹i cña c¸c DNNN hiÖn nay, Nhµ níc tiÕp tôc duy tr× viÖc hç trî l·i suÊt vay nh nh÷ng n¨m võa qua ®Õn hÕt n¨m ®èi víi c¸c lÜnh vùc träng ®iÓm. Sau ®ã tuú kh¶ n¨ng ng©n s¸ch ®Ó cã biÖn ph¸p cô thÓ.
§èi víi c¸c nguån tµi chÝnh thu ®îc tõ b¸n kho¸n, cæ phÇn ho¸ Nhµ níc nªn ban hµnh quy chÕ cô thÓ ®Ó sö dông ngay vµ cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy kh«ng nªn ®Ó ø ®äng.
TÝch cùc c¶i c¸ch c¬ chÕ, thñ tôc xÐt duyÖt vµ cÊp phÐp ®Çu t theo híng tËp trung mét ®Çu mèi ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi liªn kÕt, liªn doanh víi c¸c DNNN, ®ång thêi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Çu t tËp trung mét ®Çu mèi còng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t; gi¶m thñ tôc thêi gian cho doanh nghiÖp.
Thu hót vèn tõ nguån tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cho DNNN võa vµ nhá. Muèn kÐo ®µu t, hç trî tõ phÝa níc ngoµi, Bé Tµi chÝnh cÇn xÐt l¹i bé luËt vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®Ó gi¶n tiÖn vµ h÷u hiÖu ho¸ h¬n. ViÖt Nam cã thÓ gi¶m tû lÖ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n hay häc hái kinh nghiÖm cña Singapore ®¸nh thuÕ thu nhËp c¸c doanh nghiÖp trªn mét tû lÖ cè ®Þnh lµ 15%.
Víi nguån vèn ®a d¹ng vµ cã u ®·i, Nhµ níc nªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t ®Ó thay thÕ thiÕt bÞ cò, më réng s¶n xuÊt ¸p dông c«ng nghÖ míi. §Þnh híng ®Çu t vµ ¸p dông c«ng nghÖ míi theo híng sau:
KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c lo¹i quy m«: quy m« nhá - quy m« võa - quy m« lín. Trong ®ã tríc m¾t lÊy quy m« nhá, quy m« võa lµm chñ ®¹o.
KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a viÖc thay thÕ thiÕt bÞ víi ®Çu t d©y chuyÒn ®ång bé më réng s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®Çu t s¶n xuÊt s¶n phÈm míi; cÇn cã bíc ®i v÷ng ch¾c, thÝch hîp víi tõng doanh nghiÖp, kh«ng ®Çu t theo h×nh thøc hoÆc phong trµo.
KÕt hîp c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i víi c«ng nghÖ trung b×nh vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt truyÒn thèng theo ®Æc thï cñ doanh nghiÖp. KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®· lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cã n¨ng lùc ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tiªn tiÕn cña thÕ giíi ®Ó t¹o søc c¹nh tranh khi më cöa vµ héi nhËp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nguån vèn cßn h¹n chÕ khuyÕn khÝch viÖc ®æi míi thiÕt bÞ víi viÖc tËn dông thiÕt bÞ cò cña c¸c níc tiªn tiÕn nhng phï hîp víi tr×nh ®é c«ng nghÖ kü thuËt cña ViÖt Nam ®Ó c¬ b¶n t¹o bíc ®i tÝch cùc vµ v÷ng ch¾c.
KÕt hîp ®æi míi c«ng nghÖ, mÆt hµng s¶n xuÊt víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng m«i trêng sinh th¸i vµ c¶nh quan.
KhuyÕn khÝch c¸c DNNN huy ®éng c¸c nguån ®Çu t kh¸c ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ nh c¸c nguån vèn tõ néi bé c¸n bé c«ng nh©n viªn, tõ nguån liªn kÕt, hîp t¸c víi níc ngoµi ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
Thùc hiÖn tèt chiÕn lîc c«ng nghÖ sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn. ChiÕn lîc c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp chØ cã thÓ thùc hiÖn nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ khi doanh nghiÖp xem ®©y lµ kh©u ®ét ph¸ cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng vµ s½n sµng tr¶ thï lao xøng ®¸ng cho c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ cã gi¸ trÞ thùc tiÔn trong viÖc ®æi míi quy tr×nh c«ng nghÖ phôc vô s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng dÞch vô, cã chÕ ®é ®·i ngé thÝch ®¸ng ®èi víi chuyªn gia kü thuËt giái. §Ó chiÕn lîc c«ng nghÖ thùc thi cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a sù liªn kÕt hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c trêng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu. Qua sù hîp t¸c nµy t¹o nªn sù giao thoa gi÷a tri thøc khoa häc vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, mét vÊn ®Ò ®îc quan t©m ®Æc biÖt khi mµ chóng ta ®ang tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc.
3. Gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o, lao ®éng viÖc lµm:
§Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò lao ®éng viÖc lµm cho sè lao ®éng so s¾p xÕp DNNN d«i ra cÇn chó ý c¸c vÊn ®Ò sau:
Nhµ níc cÇn ban hµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî víi møc kinh phÝ tho¶ ®¸ng vµ c«ng b»ng do nh÷ng ngêi lao ®éng cã qu¸ tr×nh cèng hiÕn nhiÒu n¨m lµm viÖc trong DNNN. §Ó hä tù nguyÖn t×m kiÕm c«ng viÖc lµm thÝch hîp khi doanh nghiÖp bÞ ph¸n s¶n, gi¶i thÓ hoÆc chÊp nhËn sù s¾p xÕp chuyÓn ®æi vÞ trÝ sang c¬ quan kh¸c. §ã lµ cha kÓ kinh phÝ gi¶i quyÕt cho ngêi lao ®éng d«i d trong c¸c DNNN kh«ng thuéc diÖn s¾p xÕp trong giai ®o¹n 2000 - 2005, nÕu gi¶i quyÕt sè lao ®éng nµy th× cÇn ph¶i cã thªm sè kinh phÝ kho¶ng 1200 - 1500 tû ®ång.
Sö dông kinh phÝ thu ®îc tõ b¸n cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®Ó tæ chøc ®µo t¹o, båi dìng vµ ®µo t¹o l¹i cho sè lao ®éng cßn ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ søc khoÎ vµ tr×nh ®é v¨n ho¸. B»ng nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o båi dìng thÝch hîp ®Ó ngêi lao ®éng cã thÓ tham gia ®µo t¹o, båi dìng cã ®îc tr×nh ®é chuyªn m«n ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña n¬i lµm viÖc míi.
KhuyÕn khÝch, u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t mua l¹i doanh nghiÖp nÕu hä cam kÕt sö dông hÕt lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp nhµ níc tríc khi thùc hiÖn s¾p xÕp.
T×m kiÕm, më réng híng xuÊt khÈu lao ®éng, u tiªn tuyÓn chän lao ®éng xuÊt khÈu tõ lùc lîng lao ®éng d«i ra ë c¸c DNNN thùc hiÖn s¾p xÕp.
IV. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c
1. Quy chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp
C«ng khai ho¸ vµ minh b¹ch ho¹t ®éng tµi chÝnh cÇn ®îc xem lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña chiÕn lîc tµi chÝnh, qua ®ã doanh nghiÖp biÕt ®îc thùc tr¹ng vµ hiÖu qu¶ cña ®ång vèn. Tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt s¸ch ®óng ®¾n vÒ sö dông tµi chÝnh trong t¬ng lai.
Nhanh chãng ¸p dông c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n theo th«ng lÖ quèc tÕ - ®iÒu ®ã ph¶i ®îc xem lµ vÊn ®Ò quan träng trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¸c DNNN. Chóng ta lu ý mét ®iÒu lµ ViÖt Nam ®îc tæ chøc t vÊn vÒ rñi ro kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cã trô së t¹i Hång K«ng (PERC) xÕp h¹ng cao nhÊt vÒ an toµn ë §«ng Nam ¸ trong n¨m 2001 lµ mét ®iÒu thuËn lîi ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi, nhng còng tæ chøc nµy xÕp h¹ng cho ViÖt Nam thÊp nhÊt vÒ ®é c«ng khai minh b¹ch trong ho¹t ®éng kinh doanh. §ã còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh CPH c¸c DNNN.
Theo quy ®Þnh cña LuËt DNNN ban hµnh th¸ng 6/1995, ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ níc vµ gi¸m s¸t ®èi víi DNNN th«ng qua c¸c ho¹t ®éng:
Ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i h×nh DNNN chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, chÕ ®é trî cÊp, trî gi¸ vµ chÕ ®é u tiªn ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ho¹t ®éng c«ng Ých.
QuyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p b¶o hé vµ hç trî c¸c DNNN quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
X©y dùng quy ho¹ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn DNNN trong tæng thÓ quy ho¹ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn ngµnh, l·nh thæ.
Tæ chøc kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, chñ tr¬ng chÝnh s¸ch chÕ ®é nhµ níc t¹i doanh nghiÖp.
Ph©n cÊp cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhµ níc ®èi víi DNNN theo sù ph©n c«ng cña ChÝnh phñ.
Tuy nhiªn, c¸c DNNN ®· vµ ®ang ngµy cµng ®îc giao quyÒn chñ ®éng h¬n trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ t¬ng ®èi ®éc lËp vÒ tµi chÝnh ®èi víi c¬ quan chñ qu¶n DNNN. Do ®ã, c«ng t¸c gi¸m s¸t DNNN cña ChÝnh phñ th«ng qua viÖc thi hµnh c¸c luËt thuÕ, th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng, thùc hiÖn chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o vµ thùc hiÖn kiÓm tra, thanh tra, kiÓm to¸n DNNN ngµy cµng ®îc t¨ng cêng.
HiÖn nay, thµnh lËp vµ qu¶n lý DNNN cã 3 cÊp: lo¹i DNNN do Thñ tíng ChÝnh phó thµnh lËp, lo¹i doanh nghiÖp do c¸c bé, ngµnh thµnh lËp vµ lo¹i doanh nghiÖp do c¸c ®Þa ph¬ng thµnh lËp. C¸c cÊp nµy n¾m vai trß lµ c¬ quan chñ qu¶n ®èi víi c¸c DNNN thuéc cÊp vµ ngµnh m×nh (qu¶n lý theo chiÒu ngang). Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu c¬ quan vµ tæ chøc theo chøc n¨ng cña m×nh cã chøc n¨ng gi¸m s¸t DNNN theo chiÒu däc: Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ níc t¹i doanh nghiÖp, Tæng côc thuÕ, Tæng côc h¶i quan, KiÓm to¸n nhµ níc.
KÓ tõ khi LuËt DNNN ra ®êi, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu nç lùc trong viÖc kiÕn t¹o hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy híng dÉn ®i kÌm nh»m t¹o ra mét khu«n khæ ph¸p lý thËt sù t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng, ®ång thêi t¨ng cêng c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ qu¶n lý DNNN. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ mét sè quy ®Þnh vÒ qu¶n lý DNNN thùc sù cha ®i vµo cuéc sèng, cha ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN. Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi DNNN ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 3/10/1996 lµ mét bíc quan träng trong c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi DNNN. Tuy nhiªn quy chÕ còng cßn kh¸ nhiÒu tån t¹i lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña nhiÒu DNNN, h¹n chÕ quyÒn chñ ®éng cña DNNN vµ g©y khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t DNNN.
NghÞ ®Þnh 27/1999/N§-CP ngµy 20/4/1999 söa ®æi, bæ sung “Quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi DNNN” víi mét sè néi dung ®æi míi theo híng trao quyÒn chñ ®éng h¬n cho doanh nghiÖp, më réng kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông vèn cña doanh nghiÖp, n©ng cao tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t cña Héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c DNNN tæ chøc theo m« h×nh Tæng C«ng ty.
Tuy hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña DNNN nhiÒu nhng cha ®Çy ®ñ, thiÕu ®ång bé vµ cha s¸t thùc. T×nh tr¹ng c¸c v¨n b¶n m©u thuÉn nhau lµm c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp khã thi hµnh vÉn cßn tån t¹i. HiÖn nay, cßn tån t¹i qu¸ nhiÒu ®Çu mèi c¬ quan qu¶n lý vµ gi¸m s¸t DNNN. ViÖc thanh tra, kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng cña DNNN lµ hÕt søc cÇn thiÕt gióp t×m ra nh÷ng tån t¹i khã kh¨n ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p th¸o gì cho doanh nghiÖp song t×nh tr¹ng nhiÒu c¬ quan, tæ chøc cïng ®Õn kiÓm tra doanh nghiÖp còng g©y nªn nh÷ng phiÒn hµ kh«ng ®¸ng cã. NhiÒu khi doanh nghiÖp kh«ng biÕt ®îc c¬ quan nµo chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c viÖc th¸o gì nh÷ng khã kh¨n cho DNNN thêng kh«ng kÞp thêi do ph¶i qua nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh.
Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t DNNN, tõng bíc lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh cho DNNN, thiÕt nghÜ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m lµ ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ DNNN ®Ó ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn kÞp thêi t×nh tr¹ng khã kh¨n vµ ®æ vì vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, t¨ng cêng h¬n n÷a c«ng t¸c ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, gi¸m s¸t ho¹t ®éng tÝn dông ®Ó phßng ngõa h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông. Tríc m¾t, cÇn tæ chøc tæng kiÓm kª ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n, vèn vµ t×nh tr¹ng tµi chÝnh trong DNNN ®Ó n¾m ®îc toµn diÖn t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh tr¹ng vèn, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, ®Ò ra vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c DNNN. §ång thêi, cÇn nhanh chãng thùc hiÖn bæ sung, söa ®æi LuËt DNNN vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh luËt cho phï hîp víi t×nh h×nh míi.
2. §æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bè trÝ c¸n bé qu¶n lý DNNN
§iÒu quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña DNNN lµ chiÕn lîc nh©n lùc. Lùa chän ngêi cã ®ñ n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ tµi n¨ng vµo c¸c vÞ trÝ chñ chèt cña DNNN lµ kh©u ®ét ph¸ trong chiÕn lîc sö dông con ngêi th«ng qua c¬ chÕ tuyÓn dông, tuyÓn chän nghiªm tóc. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng hiÖn nay cã ®Õn 67% gi¸m ®èc DNNN kh«ng ®äc næi b¶n b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña doanh nghiÖp (theo B¸o c¸o cña Bé tµi chÝnh n¨m 2000), tiÕn tíi mäi thµnh viªn cña doanh nghiÖp ph¶i biÕt ®îc t×nh h×nh tµi chÝnh hµng n¨m cña doanh nghiÖp vµ hiÖu suÊt sinh lêi cña ®ång vèn, tõ ®ã ®Ó ®iÒu chØnh c¸c chiÕn lîc kinh doanh.
§ång thêi víi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¾p xÕp DNNN, ChÝnh phñ vµ Ban ®æi míi doanh nghiÖp trung ¬ng cÇn cã ch¬ng tr×nh kÕ ho¹ch båi dìng, ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i mét c¸ch cÊp b¸ch ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý DNNN nãi chung, ®Æc biÖt lµ c¸n bé chñ chèt: gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc, bÝ th §¶ng uû.
Thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh thi tuyÓn chän gi¸m ®èc DNNN. Nghiªn cøu x©y dùng vµ ban hµnh thùc hiÖn chÕ ®é quyÒn lîi gi¸m ®èc g¾n víi kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNNN. §ång thêi båi dìng x©y dùng ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o DNNN kÕ cËn mét c¸ch thêng xuyªn.
3. §æi míi vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c mèi quan hÖ phèi hîp qu¶n lý trong néi bé DNNN
Tõ thùc tiÔn nh÷ng n¨m qua ë c¸c DNNN nãi chung vµ ®Æc biÖt ë c¸c DNNN yÕu kÐm c¸c mèi quan hÖ phèi hîp qu¶n lý néi bé DNNN thêng bÞ xem nhÑ. §ã lµ t×nh tr¹ng cÊp díi kh«ng chÊp hµnh chØ ®¹o cña cÊp trªn, c¸ nh©n coi thêng tËp thÓ, vai trß cña c¸c tæ chøc ®¶ng, c«ng ®oµn kh«ng ®îc chó ý... dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chung lµ kû c¬ng cña doanh nghiÖp kÐm, doanh nghiÖp hay mÊt ®oµn kÕt néi bé, t tëng ngêi lao ®éng thiÕu yªn t©m. Do ®ã, sau khi tiÕn hµnh s¾p xÕp DNNN cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ph¶i nghiªn cøu ®æi míi vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c mèi quan hÖ phèi hîp trong qu¶n lý néi bé DNNN nh»m ®¹t ®îc sù ®oµn kÕt thèng nhÊt tõ ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp cho ®Õn c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh vµ tõng ngêi lao ®éng ®Òu thÊm nhuÇn tinh thÇn nµy.
4. Ph¸t triÓn DNNN cÇn ph¶i ®Æt trong mèi t¬ng quan víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp d©n doanh
KÕt hîp lÉn nhau gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp d©n doanh ®Ó chóng cã thÓ bæ sung cho nhau, nh»m kh¾c phôc mét thùc tÕ hiÖn nay: DNNN cã tiÒm n¨ng kinh tÕ cao nhng hiÖu qu¶ kinh tÕ nãi chung kÐm doanh nghiÖp d©n doanh tiÒm lùc thÊp nhng hiÖu qu¶ thêng cao h¬n.
Chñ tr¬ng kÕt hîp ®ã cã thÓ më réng ra thÞ trêng thÕ giíi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt kiÒu ë níc ngoµi, qua ®ã nhanh chãng tranh thñ ®îc vèn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm th¬ng trêng cña ngêi ViÖt ë níc ngoµi. VÒ lÜnh vùc nµy, thµnh c«ng cña Trung Hoa lôc ®Þa víi Hoa kiÒu ë níc ngoµi lµ ®¸ng häc hái.
ViÖc c xö ®ång ®Òu gi÷a thµnh phÇn quèc doanh vµ d©n doanh sÏ t¹o ra m«i trêng thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. NÕu muèn ph¸t triÓn kinh tÕ mau chãng, kh«ng thÓ chØ dùa vµo DNNN. VÝ dô, n«ng d©n ®îc quyÒn tù do trång trät theo ý muèn tõ n¨m 1986 nhng viÖc xuÊt khÈu g¹o lµ ®éc quyÒn c¸c DNNN. Mét nghiªn cøu cho thÊy lµ n«ng d©n chØ hëng 16% gi¸ xuÊt khÈu g¹o trong khi c¸c DNNN ®îc trªn 45%. C¸c DNNN cßn nhiÒu ®«c quyÒn trong viÖc xuÊt nhËp khÈu, ph©n phèi ph©n bãn hay c¸c ®Çu vµo kh¸c trong n«ng nghiÖp. Nh vËy trong khu vùc n«ng nghiÖp Nhµ níc cßn kiÓm so¸t nhiÒu kh©u kÎ c¶ g©y mét sè trë ng¹i cho khu vùc ngoµi quèc doanh trong c¸c vÊn ®Ò giÊy tê ®¨ng ký doanh nghiÖp, thÕ chÊp, quyÒn sö dông ®Êt...
C xö ®ång ®Òu cßn dÝnh ®Õn khu vùc n«ng th«n hay níc ngoµi c¸c doanh nghiÖp t hay níc ngoµi bÞ giíi h¹n trong vÊn ®Ò s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng. ViÖt Nam nªn dÇn bá bít c¸c giíi h¹n nµy ®Ó thu hót ®Çu t níc ngoµi. ViÖt Nam kh«ng thÓ tiÕp tôc “bao cÊp” c¸c DNNN trong m«i trêng th¬ng m¹i toµn cÇu. C¸c ®éc quyÒn cña c¸c DNNN sÏ ph¶i dÇn dÇn chÊm døt. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®îc hëng nh÷ng u ®·i nh nhau, ®ång lo¹t cïng nhau ph¸t triÓn b×nh ®¼ng vµ v÷ng ch¾c.
KÕt luËn
Kh¶ n¨ng c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó biÕn chóng thµnh c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ kh«ng thua kÐm c¸c doanh nghiÖp t nh©n trong mét nÒn kinh tÕ c¹nh tranh, nhÊt lµ trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ ®ã lµ viÖc lµm rÊt khã kh¨n c¶ vÒ mÆt ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi.
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ tham kh¶o tµi liÖu cã liªn quan, nh×n nhËn vÒ thùc tr¹ng cña DNNN hiªn nay cã thÓ rót ra nhËn xÐt r»ng: kÕt qu¶ thùc hiÖn trong nhiÒu n¨m võa råi cho thÊy viÖc c¶i tæ c¬ cÊu trong khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc cha ®¹t ®îc môc tiªu c¨n b¶n. Kho¸ luËn ®· rót ra nguyªn nh©n t×nh tr¹ng trªn tõ c¶ hai phÝa chñ quan vµ kh¸ch quan. NÒn kinh tÕ cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp lµ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan cßn nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan xuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸p lý, c«ng t¸c tæ chøc, nh©n sù vµ c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ ®æi míi, s¾p xÕp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Víi kiÕn thøc, tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ em còng m¹nh d¹n ®ãng gãp mét sè gi¶i ph¸p nh»m tiÕp tôc ®æi míi, c¶i c¸ch hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ níc. Song ®ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cha cã ®îc sù ®ång bé vµ hoµn thiÖn. V× thÕ, kho¸ luËn nµy còng nhËn thøc ®îc r»ng ®Ó cã ®îc c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ cña khu vùc DNNN - trô cét cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, th× kh«ng nh÷ng ChÝnh phñ ph¶i cã chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch ®óng ®¾n mµ cßn cÇn thiÕt cã sù phèi hîp nhÞp nhµng cña c¸c bé ngµnh liªn quan vµ ®Æc biÖt lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t tëng cho ngêi lao ®éng kh«ng chØ ë trong c¸c doanh nghiÖp lµ ®èi tîng s¾p xÕp l¹i vµ c¶i c¸ch.
VÒ viÔn c¶nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi tÊt nhiªn chóng ta ®Òu cã niÒm mong íc cho mét t¬ng lai s¸ng sña h¬n cña ®Êt níc ViÖt Nam, b¾t ®Çu b»ng h×nh ¶nh tèt ®Ñp lµ mong ViÖt Nam sÏ “ngùa phi ®êng xa” trong n¨m Nh©m Ngä 2002. Sau ®ã lµ nç lùc thu ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu tõ l©u víi c¸c l©n bang ch©u ¸.
Do thêi gian cã h¹n vµ tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ nhng ®îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña Th¹c sü Bïi ThÞ Lý, em ®· hoµn thµnh kho¸ luËn cña m×nh. Tuy nhiªn, kho¸ luËn cña em ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt nªn em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ ngo¹i th¬ng ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a kho¸ luËn nµy.
Hµ Néi th¸ng 10 n¨m 2002
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c v¨n b¶n liªn quan, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, 1997.
T×m hiÓu LuËt Doanh nghiÖp nhµ níc, LuËt s TrÇn Hµ, Nxb §ång Nai.
Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ níc trong c¬ chÕ thÞ trêng, PGS.TS Lª V¨n T©m, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1999.
Bµn vÒ c¶i c¸ch toµn diÖn doanh nghiÖp nhµ níc ë Trung Quèc, Tr¬ng V¨n B¶n, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996.
V¨n kiÖn §ai héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996.
NghÞ ®Þnh 338/H§BT, NghÞ ®Þnh 50/CP, 56/CP.
NghÞ ®Þnh 90/CP, 91/CP; ChØ thÞ 500/TTg.
S¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ níc chi phÝ vµ c¸c gi¶i ph¸p,
§Æng V¨n Thanh, Bé Tµi chÝnh.
T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 1, 2 - 2002.
T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp, th¸ng - 2002
Sù phèi hîp trong c¸c ho¹t ®éng c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh vµ khu vùc doanh nghiÖp (®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp nhµ níc), TiÕn sÜ kinh tÕ Lª Quèc Lý.
T¹p chÝ Th¬ng m¹i, sè 22 - 2002.
T¹p chÝ Con sè vµ Sù kiÖn, sè 2, 3 - 2002
T¹p chÝ Céng s¶n, sè 653, th¸ng 8 - 2002
B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2002 - Thùc hiÖn c¶i c¸ch ®Ó t¨ng trëng vµ gi¶m nghÌo nhanh h¬n - World Bank t¹i ViÖt Nam
T¹p chÝ ThÕ giíi th¬ng m¹i, sè 28, ngµy 13- - 19/7/2002
Kinh tÕ ViÖt Nam ®æi míi - TiÕn sü NguyÔn V¨n ChØnh, TiÕn sü Vò Quang ViÖt, Cö nh©n TrÇn V©n, Cö nh©n Lª Hoµng, Nxb Thèng Kª, Hµ Néi, 2002.
Kinh tÕ thÕ giíi 2001 - 2002 ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng, TiÕn sü Kim Ngäc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia.
NghÞ ®Þnh 28/CP, 44/CP vÒ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.
Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ViÖt Nam thö th¸ch cña héi nhËp, Ph¹m §ç ChÝ, TrÇn Nam B×nh, Vò Quang ViÖt; Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, Trung t©m kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng.
Trêng ®¹i häc ngo¹i th¬ng
Khoa kinh tÕ ngo¹i th¬ng
........ ² ........
Khãa luËn tèt nghiÖp
§Ò tµi:
®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam
Gi¸o viªn híng dÉn : Th¹c sü. Bïi ThÞ Lý
Sinh viªn thùc hiÖn : Ph¹m ThÞ Kim Ng©n
Líp : NhËt 3 - K37
Hµ Néi, n¨m 2002
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
1
Ch¬ng I: Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
3
I. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i DNNN
3
1. Kh¸i niÖm vÒ DNNN
3
2. Ph©n lo¹i DNNN
6
II. Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc
8
1. Vai trß kinh tÕ
10
2. Vai trß chÝnh trÞ
13
3. Vai trß x· héi
13
III. Mét sè kinh nghiÖm ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch DNNN cña c¸c níc
13
1. Kinh nghiÖm cña c¸c níc ph¸t triÓn
13
2. Kinh nghiÖm cña c¸c mét sè níc ®ang ph¸t triÓn vÒ ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch xÕp l¹i DNNN
14
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng cña DNNN ë níc ta nh÷ng n¨m qua
vµ nh÷ng ®æi míi bíc ®Çu
19
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña DNNN ë ViÖt Nam
19
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña DNNN vµ kinh tÕ Nhµ níc qua c¸c thêi kú
19
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn DNNN ë ViÖt Nam
21
II. Nh÷ng ®æi míi cña DNNN ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua
24
1. Thùc chÊt cña viÖc ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng DNNN ë níc ta
24
2. Nh÷ng ®æi míi bíc ®Çu cña DNNN ë ViÖt Nam
25
3. Nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu triÓn khai ph¬ng ¸n ®æi míi, s¾p xÕp n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN ë mét sè tØnh, thµnh trong c¶ níc
42
III. Thùc tr¹ng t×nh h×nh DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay
46
1. HiÖu qu¶ cña DNNN - mét bøc tranh mµu x¸m
47
2. KÐm hiÖu qu¶ cña DNNN - nh÷ng nguyªn nh©n
52
3. DNNN trong bèi c¶nh héi nhËp - Th¸ch thøc míi ®èi víi kinh tÕ ViÖt Nam
61
Ch¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p tiÕp tôc ®æi míi, n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c DNNN ë ViÖt Nam
65
I. VÒ t tëng
65
1. CÇn t¨ng cêng ho¹t ®éng tuyªn truyÒn phæ biÕn c¸c quan ®iÓm, chñ tr¬ng, ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ ®æi míi, s¾p xÕp l¹i DNNN.
65
2. C«ng t¸c vËn ®éng t tëng ®èi víi ngêi lao ®éng ë c¸c DNNN s¾p xÕp l¹i hiÖn nay.
66
3. C«ng t¸c t tëng trong viÖc ®µo t¹o, bè trÝ, s¾p xÕp ®éi ngò c¸n bé chñ chèt cña DNNN.
68
II. VÒ tæ chøc qu¶n lý
68
1. Nh÷ng tån t¹i vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy ®Þnh thµnh lËp, thÈm ®Þnh DNNN.
68
2. Mét sè kiÕn nghÞ vÒ tæ chøc m« h×nh DNNN quy m« lín
73
3. Nh÷ng ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ DNNN.
77
4. KiÕn nghÞ vÒ thùc hiÖn b¸n, kho¸n, cho thuª DNNN
83
5. KiÕn nghÞ vÒ söa ®æi quy tr×nh thùc hiÖn gi¶i thÓ DNNN
84
6. KiÕn nghÞ vÒ s¾p xÕp doanh nghiÖp c«ng Ých
86
III. VÒ thÞ trêng vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng hç trî c¸c DNNN thùc hiÖn ®æi míi, s¾p xÕp l¹i.
87
1. Gi¶i ph¸p më réng thÞ trêng cho DNNN
87
2. Gi¶i ph¸p vÒ huy ®éng vèn ®Çu t khuyÕn khÝch DNNN thùc hiÖn ®Çu t më réng s¶n xuÊt vµ ®æi míi c«ng nghÖ.
88
3. Gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o, lao ®éng viÖc lµm
91
IV. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c
91
1. Quy chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp
91
2. §æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o, bè trÝ c¸n bé qu¶n lý DNNN
94
3. §æi míi vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c mèi quan hÖ phèi hîp qu¶n lý trong néi bé DNNN.
95
4. Ph¸t triÓn DNNN cÇn ph¶i ®Æt trong mèi t¬ng quan víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp d©n doanh.
95
KÕt luËn
97
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
98
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LUAN VAN TOT NGHIEP.doc